SPOLNO PRENOSIVE BOLESTI

Spolno prenosive bolesti su zarazne bolesti, koje se prenose izravnim spolnim kontaktom sa zaražene na zdravu osobu. Obuhvaćaju pedesetak bolesti i sindroma, uzrokuju ih mikroorganizmi, bakterije i virusi, a prenose se uglavnom razmjenom tjelesnih tekućina (sjemenom, vaginalnom tekućinom i krvlju). Neke od spolnih bolesti prenose se i poljupcem poput herpesa, humanog papiloma virusa (HPV), a ni pravilno korištenje kondoma tijekom vaginalnog ili analnog odnosa ne smanjuje opasnost od tih bolesti. Također i kod oralnog seksa postoji mogućnost od prijenosa spolnih infekcija.Kandidijaza, trihomonijaza, klamidija,... broj spolno prenosivih bolesti i dalje je u porastu, iako većina njih nije pogibeljna kao AIDS ako se s liječenjem započne na vrijeme. Kasno dijagnosticirana i neliječena spolna bolest može imati ozbiljne posljedice. Zato je važno znati kako se te bolesti prenose, očituju, te pri najmanjem znaku za uzbunu (svrbež, neuobičajeni iscjedak... ) bez oklijevanja potražiti liječničku pomoć.

1

2. Spolno prenosive bolesti

Kapavac ili gonoreja je isključivo spolno prenosiva bolest koja se ispoljava gustim gnojnim iscjetkom iz mokraćovoda. Sifilis se ispoljava najčešće ranicom na mjestu prodora uzročnika u kožu ili sluznicu koja nakon nekog vremena sama cijeli, a potom slijedi zahvaćanje cijelog organizma.Limfogranuloma venerum zahvaća limfne čvorove obično u području prepona koji se povećavaju te se isprazne na površini kože. Na sreću navedene bolesti su dosta rijetke kod nas. Sida se osim spolnog puta prenosi najčešće krvlju. Šansa da dobijete sidu ukoliko imate 1 odnos sa zaraženom osobom je 1:1000.Hepatitis se prenosi na isti način, s tim da nakon odnosa sa zaraženom osobom uvijek dobijete bolest. Radi se o jako podmukloj i opasnoj bolesti koja dugo vremena razara jetru, često bez ikakvih znakova. Najčešće bolesti s kojima se susrećemo jesu infekcija gljivicama, trihomonas vaginalis, uretritisi i HPV infekcije. Kod infekcija s gljivicama i trihonomasom početni znakovi jesu svrbež i iritacija spolovila nekad praćeno sa iscjetkom. Uretritisis jesu upalne infekcije mokraćovoda, najčešće izazvan klamidijom, a praćen je isjetkom uz svrbež no najčešće protiče bez ikakvih znakova. Najopasnije jesu infekcije s klamidijom jer izazivaju neplodnost kod žena i muškaraca. Infekcije s herpesom znaju biti jako bolne i često se ponavljati. Nažalost, najčešća je HPV infekcija te se smatra da je jako mali broj ljudi u svijetu nezaražen. Uzročnici bolesti su virusi iz skupine HPV infekcija, a do danas je otkriveno oko 140 raznih tipova. Najopasniji jesu tip 16 i 18 jer izazivaju rak grlića maternice. Glavni način prijenosa je spolni put dok se nekad zna proširiti oralnim seksom, ili ukoliko imate bradavice na prstima te ih prenesete na spolovilo. Moguć je i prijenos s majke na dijete pri porodu, a kod od muškaraca znaju izazvati rak penisa. Najčešće se ispoljavaju kao izrasline tj. bradavice ili kondilomi. Dokazano je da HPV izaziva rak usne sluznice, tj. gornjih dišnih puteva i tonzila, a glavni način prijenosa je oralni seks ili pri porodu. S HPV infekcijom mogu biti zahvaćeni gornji dišni putevi, krajnici, pluća. Veliku novost u prevenciji čini cjepivo protiv HPV infekcije te bi ono trebalo postati osnovno za djevojčice. Dosadašnji rezultati cjepiva su jako ohrabrujući.

2.1. Bakterijske spolno prenosive bolesti

U bakterijske spolno prenosive bolesti spadaju:• Klamidija• Gonoreja• Sifilis• Granuloma venereum• Gardnerella vaginalis

2

• Meki čankir• Mikoplazme itd...

2.1.1. Klamidija

Uzročnik je bakterija Chlamydia trachomatis. Neizliječena bolest može uzrokovati adneksitis ili upalu jajovoda te, kao posljedicu toga, neplodnost. Bolest se, naime, može proširiti na maternicu i jajnike. Klamidijska infekcija vrata maternice u trudnice može izazvati teški oblik konjunktivitisa ili upalu pluća u novorođenčeta.Simptomi: U žena se najčešće javlja iscjedak i bolovi pri mokrenju. U muškaraca klamidijske infekcije ne prolaze neprimijećeno: očituju se iscjetkom i pečenjem pri mokrenju. Postoji opasnost da se bolest proširi na testise, sjemenovod i na prostatu.

2.1.2. Gardnerella Vaginalis

Gardnerella vaginalis je anaerobna bakterija koja uzrokuje bakterijsku vaginalnu infekciju -vulvovaginitis. Ona se može nalaziti kao sastavni dio normalne vaginalne flore, kod nekih žena i da nikada ne prouzrokuje infekciju. Vrlo često prolazi asimptomatski, tako da muškarac obično i ne zna da je zaražen a prenosi bakteriju svojoj partnerici. Ukoliko se jave simptomi, onda su to osip, peckanje i svrab penisa. Simptomi se javljaju 5-10 dana nakon infekcije, a najčešći simptomi su pojačan vaginalni sekret uz pojavu peckanja i svraba. Sekret ima neugodan miris - po ribi.

2.1.3. Gonoreja

Ovo je vrlo česta spolna bolest. Uzrokuje je gonokok, mikroorganizam koji živi u spolnim organima, a prenosi se spolnim odnosom. Nepravilno liječenje ili izostanak liječenja u muškaraca i žena ima slične posljedice: u muškaraca začepljenje sjemenovoda, a u žena začepljenje jajovoda. Kao posljedica može se javiti neplodnost. Oboljela majka može pri porođaju zaraziti novorođenče, što za posljedicu može imati gonokoknu upalu vjeđa i očnih spojnica u novorođenčeta.

Simptomi: Za razliku od većine spolno prenosivih bolesti, gonoreja u prvom redu pogađa muškarce. Očituje se jakim pečenjem pri mokrenju, mutnom mokraćom, jakim bolovima i gnojnim iscjetkom. Kod žena su simptomi slabije izraženi. U nekim se slučajevima javi tek neznatna bol i pečenje pri mokrenju, simptomi cistitisa, bol u donjem dijelu trbuha i umjereni bijeli iscjedak.

3

2.1.4. Sifilis

Sifilis je zarazna spolna bolest koju izaziva bakterija spiroheta, koju je otkrio Schaudinn 1905. godine. Sifilis se može dobiti seksualnim putem ili putem dodira s nekim tko je inficiran. Širi se preko otvorenih rana i osipa koje sadrže bakterije koje mogu proći kroz mukozne membrane genitalija, usta ili anusa kao i drugih dijelova tijela na kojima je koža povrijeđena. Za razliku od drugih zaraznih bolesti, sifilis ne stvara trajni imunitet pa je moguće zaraziti se njime ponovo. Treba imati u vidu da korištenje kondoma smanjuje rizik od zaraze, ali ne štiti od njega u potpunosti.

2.1.5. Granuloma venereum

Granuloma venereum je hronična granulomatozna infekcija genitalnog područja.Uzročnik oboljenja je Calymmatobacterium granulomatosis. Nije sa sigurnošću utvrđen način prenosa ove bolesti, a isključivo se pojavljuje u tropima. Nakon inkubacije koja traje 8-12 sedmica, na mjestu primarnog afekta javljaju se jedna ili više pustula koje egzulceriraju, šire se periferno i sjedinjuju. Dno je prekriveno granulacijskim tkivom. Širenje traje tjednima i mjesecima. Lokalizirana je na genitalijama, a može se prenijeti autoinokulacijom na bedra, trbuh i druga područja.

2.1.6. Lymphogi anuloma ingvinale

Tu spadaju: Lymphogranuloma venereum LGV, Chlamydia trachomatis serotipovi L1, L2 i L3. LGV je bolest koju uzrokuje bakterija Chlamydia trachomatic. Ta bakterija napada limfne čvorove, Bolest je jako rijetka, ali je češća među homoseksualnim i biseksualnim muškarcima.Simptomi: Javljaju se uglavnom par tjedana nakon infekcije. Javlja se upala rektuma i anusa (proktitis), krvarenje, gnoj, zatvor, čir ili gnojni čir. Česta je i visoka temperatura, kao i osjećaj opće slabosti i mučnosti.

2.1.7. Meki čankir

Uzročnik bolesti je gram-negativna štapićasta bakterija Haemophylus ducrey. Bolest se uglavnom veže uz prostituciju u lučkim gradovima. Prilikom seksualnog čina (penetracije) bakterijski uzročnici bolesti sa zaražene osobe prodiru kroz sluznicu genitalnih organa zdrave osobe gdje izazivaju imunološki odgovor. Rezultat upalne reakcije je ulkusna tvorba, tzv. meki čankir.

4

Simptomi: Nakon inkubacije koja iznosi 2-4 dana, na mjestu ulaska uzročnika u sluznicu nastaje papula. Papula prelazi brzo u pustulu, a nakon nekoliko dana pustula otpada, čime postaje vidljiv defekt koji se širi u dubinu i širinu. Promjena koja je nastala ima karakterističan izgled: ulkus čiji su rubovi podrovani, dok je dno ulkusa neravno, prekriveno gnojem. Oko promjene vidi se upaljeno, crveno područje. Ulkusi mogu biti pojedinačni ili u skupinama. Kod muškaraca, promjena se najčešće nalazi na glansu penisa, ali se može naći i na mošnjama ili čak na unutarnjoj strani bedara. Kod žena promjena se najčešće nalazi na stidnim usnama. Limfni čvorovi su povećani, međusobno slijepljeni, bolni, srasli uz podlogu i kožu. Kad se čvorovi zagnoje, dolazi do pojave fluktuacije, perforacije i pražnjenja gnojnog sadržaja, nakon čega ostaju ožiljci.

2.1.8. Mikoplazme

Tu spadaju bolesti koje uzrokuju bakterije: Ureaplasma urealyticum i Mycoplasma hominis. Ureaplazma i mikoplazma sićušne su parazitske bakterije malog genoma, bez stanične stijenke, pa mogu poprimiti različite oblike. Pripadaju u razred Mollicutes (latinski: mollis-mekan, cutis -koža). Iako istraživanja pokazuju da se već novorođenčad oba spola može njima zaraziti tijekom prolaza kroz zaraženi porođajni kanal rodilje, ta je zaraza prolazna, a naseljavanje genitalnog sustava mikoplazmama u ljudi počinje nakon puberteta i ovisno je uglavnom o seksualnoj aktivnosti.

Kliconoštvo, dakle postojanje infekcije urogenitalnog sustava kod inače zdravih osoba oba spola, nalazi se Mycoplasmom hominis u oko 15%, dok s Ureaplasmom urealiticum i do čak 75% spolno aktivnih osoba. Urogenitalne mikoplazme (m. genitalium i m. hominis) te ureaplazma (u. urealyticum) sve se češće dijagnosticiraju kao uzročnici urogenitalnih infekcija u oba spola, ali i sistemskih bolesti osobito u trudnica, rodilja, djece i imunološki oslabljenih osoba. Osim urogenitalnih bolesti koje uzrokuju, među kojima su česte tzv. nespecifične upale mokraćne cijevi u muškaraca, te upale vrata maternice i upalne bolesti male zdjelice u žena, sve je evidentnija njihova povezanost s nastankom neplodnosti, patoloških trudnoća, upala plodovih ovoja, prijevremenih porođaja i pobačaja, u žena i muškaraca koji imaju problema s neplodnosti ali u u neonatalnim infekcijama budući su prepoznate kao uzročnici sepse, upala pluća i moždanih opni u novorođenčadi.

5

Također postoji povezanost sa zarazom ovim bakterijama i kasnijim nastankom nekih autoimunuh boelsti, hemolitičkih anemija pa i upalnih bolesti zglobova, mišića i vezivnog tkiva. Ove sićušne i tek zadnjih desetak godina više poznate bakterije specifične su i po građi i metabolizmu te često rezistentne na antibiotsku terapiju.

Zahtijevaju posebne laboratorijske uvjete za uzgoj i dokaz (specifične transportne medije, uvjete uzgoja, izolacije i testiranja u specijaliziranim dijagnostičkim laboratorijima). Iz navedenih razloga za njih je dijagnostička metoda izbora PCR molekularna dijagnostika. Liječiti treba sve partnere, a preporuča se nakon provedene terapije i urednog kontrolnog nalaza obrisaka i urina i drugih sekreta, nalaz još ponoviti nakon 2-4 mjeseca, radi čestih recidiva infekcije.

Dijagnostika infekcija uzrokovanih mikoplazmama (Ureaplasma urealyticum i Mycoplasma hominis) provodi se ili manje osjetljivom metodom kultivacije pomoću specijalnih podloga što traje 1-2 tjedna ili molekularnom dijagnostikom (PCR) koja se odlikuje većom osjetljivošću i brzinom, pa se rezultati ovih pretraga dobiju već za 2-4 dana. Genitalne mikoplazme često se dokažu uz druge bakterijske vrste i rijetko mogu same izazvati upalu rodnice. Najčešće se radi o pratećoj infekciji koja ne zahtjeva posebno liječenje, već izlječenjem primarne infekcije iščezavaju i mikoplazme.

Prođu li dublje, u maternicu ili jajovode mogu uzrokovati upalnu bolest male zdjelice u žena, s razvojem priraslica, apscesa ili neprohodnost jajovoda. Lijekovi kojima se liječe su doksiciklin, azitromicin ili ertritomicin. Često, u slabokrvnih osoba, osobito žena, infekcija nakon terapije ne prolazi nego se vraća, pa treba uzeti u obzir moguću slabokrvnost (sideropeničnu anemiju i sideropeniju) kao osnovno stanje koje smanjuje mogućnost izlječenja i nastanka ponovne pojave bolesti, a time i stalnog ping-pong efekta među partnerima, prijenosa zaraze s jednog na drugo i tako u krug. Ove bakterije mogu se naći na vlažnim površinama (ručnicima), u bazenima, saunama, salonima za masažu, ali i drugim nečistim predmetima za intimnu uporabu, te se zaraza može steći osim spolnim i kontaktnim putem.

6

2.2. Virusne spolno prenosive bolesti

2.2.1. AIDS

Sindrom stečene imunodeficijencije (franc. - Syndrome d'ImmunoDeficience Acquise -SIDA) (eng. - Acquired Immunodeficiency Syndrome - AIDS) (hrv. kopnica) je bolest ljudskog imunološkog sustava. Osnovna osobina te bolesti je teško oštećenje imunološkog sustava, tj. nemogućnost da se taj sustav brani od štetnog djelovanja različitih bolesti. Tada se smanjuje broj leukocita u krvi, smanjen je broj limfocita u limfnim čvorovima i slezeni, smanjen je broj zrelih T limfocita te se smanjuje količina protutijela.

Pojam «imunodeficijencija» podrazumijeva smanjenu ili neučinkovitu sposobnost imunološkog sustava u bolesnika. HIV se najčešće prenosi seksualnim činom, miješanjem nekih od tjelesnih izlučevina oboljelog s onima zdravog čovjeka (sjemena tekućina, krv), sa majke na dijete (u trudnoći) ili drugim dijelovima organizma u kojima je koncentracija ovog virusa velika. Može se zaraziti i korištenjem iste igle kao i prethodno zaraženi, zatim transfuzijom a kroz posteljicu zaražena majka prenosi bolest i na dijete. Zaražena majka može dijete zaraziti i dojenjem. AIDS se na organizmu ne očituje neposredno kao neke druge bolesti, već pojavom tzv. oportunističkih bolesti/infekcija.

HIV virus znatno oslabi imuni sustav čovjeka, a to iskorištavaju kako mikroorganizmi koji redovno žive na i u čovjeku, tako i organizmi koji dolaze izvana. Ostatak imunološkog sustava nije dovoljno jak da se odupre HIV virusu pa je bolesnik dobra podloga za razne oportunističke infekcije (proljevi,rakovi,upale). Često se za sve HIV oboljele greškom smatra da svi imaju AIDS, no postoje slučajevi da HIV-pozitivne osobe požive i preko deset godina bez ikakvog znaka bolesti.Osoba na kraju umire od raznih infekcija pluća, tumora, i drugo.

222. Heatitis B

7

Hepatitis B je virusna, zarazna bolest koja napada jetru. U najblažim slučajevima, zaražene osobe niti ne znaju da u sebi nose virus i bolest se može povući u roku od 6 meseci. No, neki ljudi mogu biti nosioci virusa ostatak svoga života i na taj način prenositi virus ljudima s kojima su u kontantu. Osobe koje postanu nosioci mogu razviti cirozu jetre, bolest koja oštećuje jetreno tkivo i funkciju, a imaju i veću šansu za nastanak karcinoma jetre. Zanimljivo je spomenuti da je hepatitis B virus oko 100 puta infektivniji od virusa HIV, te je stoga veća šansa za dobivanje te infekcije prilikom polnog odnosa bez zaštite.

Istorijat

Blumberg i Prince su otkrili 1965-68 godine krupne proteinske partikule u serumu bolesnika od serumskog hepatitisa. Ove partikule su nazvane Australia antigen (AuA), a kasnije su dobile i slijedeća imena: SH antigen(serum hepatitis antigen), HB antigen i HBs antigen .

Karakteristike HBV

Duga inkubacija (50-160 dana), parenteralni prenos.Najčešći način prenosa je inokulacija (inekcije, transfuzije), ali i kontakt s drugim zaraženim predmetima (tetovaža, ranjavanja, ozlede).Može se preneti i slinom i polnim putem, a čini se moguć i prenos neparenteralnim putem.Smatra se težom bolesti od hepatitisa A, postoji mogućnost hroničnog oblika bolesti.

Tri morfološke strukture odgovaraju tzv. australija antigenu:Čestica promera 22 nm, čestica istog promera ali različite dužine, kompleksnija čestica tzv. Daneovo telešce (u biti HBV).Australija antigen je u biti površinski antigen HbsAg.HBsAg i anti-HBs se mogu dokazati serološkim metodama (najosetljivije su radioimunološka i enzimatska).Nosioci HbsAg su izvor zaraze za okolinu.Unutrašnja jezgra virusa (HBc-Ag) normalno se ne nalazi u serumu, dok nalaz antitela protiv virusne jezgre (Anti-HBc) upućuje na aktivno razmnožavanje virusa. Ova antitela su prisutna na početku javljanja kliničkih simptoma, potom njihova razina postupno opada.

Treći antigen koji se nalazi kod ove infekcije je peptid iz virusne jezgre (HBe-Ag), čije je prisustvo značajno u produkciji viralne DNA polimeraze. Nalaz HBe-Ag u serumu označava jaku virusnu replikaciju i snažnu infektivnost krvi,

8

a govori u prilog visokog rizika za nastajanje kronične bolesti jetre. Suprotno tome nalaz antitela protiv e-antigena (Anti-HBe) označava manju infektivnost i uobičajeno vredi kao prognostički marker za dobroćudni tek bolesti. Virus hepatitisa B spada u DNK viruse, porodicu hepadna virusa

.

Epidemiologija

Hepatitis B (HBV) je najrasrostranjeniji oblik hepatitisa u svetu .Više od 300 000 000 ima nosilaca virusa HBV .Procenjuje se da godišnje umire više od 250 000 bolesnika od posledica bolesti jetre uzrokovane HBV. Razvoj bolesti ide u dva smera; potpuno ozdravljenje ili u kronicitet, sa eventualnim posledičnim nepovratnim oštećenjem jetre tj. Ciroze. Ključnu ulogu kao izvor zaraze imaju asimptomatski bolesnici, odnosno kliconoše. Za prenos bolesti je dovoljna mala količina krvi ( 0,0004 ml ) i virus je otporan na visoke temperature.Kao što je već napomenuto najčešće se širi krvlju, krvnim produktima, pljuvačkom i spermom. Prenos je znači parenteralni (krvlju/transfuzije ili nedovoljno sterilnim špricevima, iglama i drugim instrumentima) ili polno s jedne na drugu osobu (nezaštićeni polni odnosi). Takođe se može preneti inficiranom krvlju; može prodreti kroz posekotine i otvorene rane.

Pri transfuzijama se rade testovi na prisutnost virusa tako da taj način zaraze više nije prisutan. Može se preneti i osobnim predmetima kao što su četkica za zube ili brijac za brijanje, raznoraznim iglama uključujući i igle za tetoviranje.Mada dosta retko, ovaj oblik hepatitisa se može preneti i peroralno.

9

Moguć je i tkz. vertikalni prenos ovog tipa infekcije sa majke na novorođenče, ukoliko je majka nosioc tkz. antigena HBs a uz to poseduje i antigen HBe. Treba napomenuti da postoje i tkz. zdravi nosioci antigena HBs; to su osobe koje su došle u kontakt sa virusom hepatitisa B i nisu razvile skoro nikakav imunitet i koje u daljnjem toku svog života, mogu ne manifestirati ni na bilo koji način znakove bolesti.

U dosta retkim slučajevima i pod određenim uvetima (imunološki poremećaji, neoplazije), ove osobe mogu biti potencijalno infektivne ili, može doći do aktiviranja same bolesti.

Rizične grupe za Hepatitis B :—polno aktivne osobe —osobe koje ne koristite zaštitu prilikom polnih odnosa —osobe koje imaju više od jednog partnera —osobe koje imaju neku drugu polno prenosivu bolest —osobe koje koriste zajedničke igle (zavisnici) —zdravstveni radnici (hirurzi, anesteziolozi, endoskopičari, patolozi, medicinske sestre, laboranti, spremačice i dr)—visoki rizik kod ljudi koji su u kontaktu sa krvlju (zatvorski čuvari, policajci, zatvorenici, pedikeri, sportaši, vojnici i dr)—rizični delovi bolnice( hemodijaliza , operaciona sala , laboratorijsko, hepatološko odeljenje , odeljenje za mentalno retardirane i dr)

Patologija

U savremenoj medicini se u proceni patoloških promena koristi “scoring” sistem koji kvantificira aktivnost upale i stepen fibroze .

10

Karakteristike infekcije HBV:prisutnost ground glass hepatocita (hepatociti poput brušenog stakla) što je posledica masivne produkcije HbsAg u inficiranim čelijama.

Peristentni hronični hepatitis B                    Aktivni hronični hepatitis B

Najvažnije lezije u parenhimu su nekroze hepatocita. Ima nekoliko tipova nekroza, i to fokalne i konfluirajuće nekroze, premoštavajuće nekroze te konačno submasivna i masivna nekroza jetre.

Klinička slika

Akutna infekcija

Inkubacija od momenta izloženosti HBV virudsu pa do pojave kliničkih siptoma se kreće od 60-180 dana.Inicijalni stadijum bolesti traje 3-10 dana a karakterističan je pojavom umora, gubitka apetita, mučnine, katkada povraćanjem uz mukle bolove pod desnim rebarnim lukom. Temperatura je ponekad povišena. 5-10% bolesnika ima znakove serumske bolesti (bol u zglobovima šake, osip, svrab, povišena temperatura ). Jetra i slezena su umereno povećane .Ikterični stadijum karakterizira pojava tamno smeđasto crvenkaste mokraće,žutilo beonjača i vidljivih sluznica,te cijele kože. Uz nestanaka oštih su imptoma i uz subjektivno bolje osećanje obolelog. Ovaj stadijum traje 2-12 sedmica .Fulminantni stadij je najteži stadijum sa zatajenjem jetre praćeno znakovima oštećenja mozga unutar 8 nedelja od pojave simptoma .

Virusni markeri kod virusnog hepatitisa B

11

Hronična infekcija

Hronični hepatitis B je je infekcija koja traje duže od 6 meseci .Dva su glavna razloga za razvoj hroničnog hepatitisa B:—Doba bolesnika koji je dobio infekciju hepatitisom B.—Imunološki status bolesnika.

Postoje dva klinička oblika hroničnog hepatitisa:—Hronični perzistentni hepatitis:Ovo je najčešće blaga bolest. Simptomi su najčešće slični akutnom hepatitisu produženog toka, a takve su i jetrene biopsije (periportalne limfocitne infiltracije). Prognoza je dobra.—Hronični aktivni hepatitis:Simptomatika ove vrste hepatitisa može biti blaga ali i pokazivati sve simptome zatajivanja jetre (žutica, ascites, hepatosplenomegalija, poremećaji krvnih belančevina itd.).

Biopsija: upalni infiltrati koji se šire iz periportalnih prostora (nema velike razlike između infiltrata kod kron. aktiv. i kron. perzistentnog), tzv ˝piece meal˝

12

nekroze, bridging nekroze i fibroza. Tok može biti različit, od perioda pogoršanja i poboljšanja do konstantnog propadanja jetrene funkcije. Hronični hepatitis kod bolesnika sa aktivnom virusnom replikacijom (umnožavanje) nosi visoki rizik od progresije bolesti, te se u 15-20% obolelih razvija ciroza jetre unutar 5 godina.

Ovi bolesnici imaju visok rizik od pojave tumora jetre (200 puta povećan rizik). Kod ovih bolesnika često su zahvaćeni i drugi organi kao što su zglobova, bubrezi, krvne žile te živci, gušterača i dr organi. Najveća izloženost riziku nastanka infekcije hepatitisom B je kod novorođenčeta, mlađe dece te kod starijih, kod kojih je imunitet narušen (hemodijaliza, AIDS, hemoterapija i sl). Rizik odraslih sa dobrim imunitetom da će dobiti hepatitis B je 5 %. Glavni simptom je bol pod desnim rebarnim lukom, muka, umor. Postoje asimptomatski bolesnici sa urednim nalazima i imaju dobru prognozu .

Dijagnostički postupak

Akutna infekcija

HBsAg i markeri virusne replikacije (HBcAg,i HBV DNA) postaju detektabilni 6 nedelja nakon inokulacije, pre biohemijskih promena ili kliničkih simptoma. Oni su pozitivni tokom prodromalne faze i početne kliničke rane faze. Anti HBc-IgM postaje detektibilan pojavom simptoma i može biti pozitivan mesecima, a obično pada nakon 6 meseci, da bi ponovno bio detektibilan tokom reaktivacije infekcije . Anti HBc-IgG ostaje trajno pozitivan. AntiHBs se pojavljuje uz nestanak HBsAg i marker je rezulucije bolesti. Biohemijska dijagnoza se postavlja povišenim vrednostima transaminaza (SGOT.SGPT preko 500IU/l), te povišenim vrednostima bilirubina. Važno je pratiti testove hepatalne sinteze proteina :—Protrombinsko vreme duže od 17 sec.—Pad serumskih albumina—Ukoliko se ovi testovi progresivno menjaju treba razmišljati o fulminantnom –teškom obliku bolesti .

Hronična infekcija

13

Transaminaze su povišene uz prisutne markere replikacije virusa (HBV DNA i HBeAg).Markeri replikacije virusa HBV DNA i HBeAg mogu spontano nestati, obično nakon kratkotrajnog povišenja aktivnosti upale uz pojavu Anti HBe. Prisutnost Anti HBs označava imunitet na infekciju HBV-om. Izolirani AntiHBs obično je posledica cepljenja, dok se kod prirodne infekcije pojavljuju AntiHBs i Anti HBc zajedno kao znakovi prebolele bolesti. Izolirani nalaz Anti HBc kod inficiranih može značiti izlečenje ili infekciju niske aktivnosti, dok kod zdravih daje lažnu pozitivnost .Virusni markeri hroničnog hepatitisa B.

Prevencija

Najefikasnija mera u borbi protiv hepatitisa B je svakako prevencija, bazirana na osobnoj higijeni (promene u seksualnom ponašanju – izbegavati menjanje partnera, upotreba kondoma, izbjegavati kontakt sa krvlju i krvnim derivatima bez zaštite u vidu rukavica, maski, naočara i sl.). Prevencija zasnovana na higijeni okoline (higijensko otklanjanje i uništavanje otpada, posebno igala i drugog bolničkog otpada.

Zdravstveno prosvećivanje o ovoj potencijalno opasnoj infekciji. Upoznavanje porodice, bliže i dalje okoline kako da se ponašaju pri kontaktu sa obolelim Izbegavanje nepotrebnih parenteralnih kontakata, upotreba jednokratnih instrumenata koji dolaze u dodir s krvlju.

Majci koja boluje od hepatitisa B moramo reći da dete možda boluje od hepatitisa jer virus prolazi kroz placentarnu membranu. Kod te dece moramo izvršiti aktivnu i pasivnu imunizaciju ukoliko se virus već nije integrisao u hepatocit (dete nosioc HbsAg ), deca do jedne godine ukoliko su zaražena u oko 90% slučajeva postaju hronični nosioci virusa zbog imunološke tolerancije organizma prema virusu.

Imunoprofikasa

14

a.Pasivna imunizacija-koristi se Antihepatitis b imunoglobulin (Hepatect,Biotest ). Pasivna imunizacija se provodi u osoba koje su došle u kontakt s inficiranom krvlju (unutar 48 sati).b.Aktivna imunizacija Iako pre nekoliko godina lečenje protiv hepatitisa B je bilo fakultativno i rezervisano za osobe od povećanog rizika od obolevanja (zdravstveni radnici, policajci), danas u mnogim zemljama Evrope je uvedeno obavezno lečenje protiv hepatitisa B za svu novorođenu decu kao i za adolescente. Lečenje protiv hepatitisa B je izuzetno efikasno. Posebna preporuka za lečenje protiv hepatitisa B u zonama gde ono nije obvezno, je za osobe koje žive sa partnerima koji su poznati kao zdravi nosioci antigena HBs hepatitisa B. Danas se koristi Engerix vakcina . Daje se u tri doze i potrebno je dobiti sve tri doze za punu zaštitu od infekcije.

Lečenje

Lečenje je simptomatsko što znači da oboleli prelaze na proteinsku i ugljenohidratnu dijetu, te prestaju na određeno vreme sa svojim radnim aktivnostima dok se njihov organizam ne oporavi. U današnje vreme u lečenju virusnog hepatitisa B se koristi Interferon

2.2.3. Humani papiloma virus

Humani papilloma virus   (engl. human papilloma viruses - HPV) uzročnik je najčešće spolno prenosive bolesti koja pogađa i žene i muškarce. Procjenjuje se da će se oko 50% seksualno aktivnih ljudi zaraziti nekom vrstom ovog virusa tijekom svog života. Znanstvenici su utvrdili više od 100 tipova HPV-a od čega je većina bezopasna za zdravlje. HPV se najčešće prenosi spolnim odnosom, no i direktnim kontaktom sa zaraženom kožom i sluznicom. Postoje slučajevi u kojima je zabilježena infekcija sluznice dišnog sustava i očiju, no najveće i najčešće zaraženo područje je upravo genitalno područje.HPV se može prenijeti unatoč korištenju prezervativa kao zaštite kod muškaraca, infekcija(kondilomi) se obično javljaju oko korijena penisa.Tvrdnju da se HPV ne prenosi isključivo penetracijom dokazuje činjenica da je pronađen i kod nekih djevojaka koje su još djevice. Također su zabilježeni i slučajevi kod kojih su promjene uzrokovane ovim virusom vidljive u usnoj šupljini pa se može zaključiti kako se HPV prenosi i oralno-genitalnim odnosom.

2.2.4. Genitalni herpes

15

Herpes je virusna bolest koju uzrokuje jedan od šest vrsta virusa herpesa. Najčešće se radi o običnom virusu herpesa ili HSV2. Prenosi se spolnim kontaktom sa zaraženom osobom. Danas je tijek ove bolesti dobro poznat. Sve počinje prvom infekcijom, tj. prvim kontaktom s virusom. Prva infekcija vrlo često prođe neprimijećena, ali zaražena osoba postaje nosilac virusa koji kreće kroz osjetilni živac i smješta se u gangliju. Tijekom više mjeseci ili čak godina virus može ostati pritajen. Bolest najčešće izbija potaknuta jakim uzbuđenjem, fizičkim naporom, menstruacijom ili jakim umorom. Vrlo često dolazi do recidiva, a bolest može izbiti i na više mjesta. Zaražena majka može pri porođaju zaraziti novorođenče, što može biti jako opasno za dijete jer još nema razvijeni obrambeni sustav protiv virusa.Simptomi: Najprije se osjeti svrbež i peckanje u spolnom organu, potom se stvaraju mjehurići koji pucaju i ostavljaju brojna i bolna oštećenja sluznice ili kože. Ona zarastaju u tijeku deset do dvadeset dana. Limfni čvorovi na preponama često su povećani i bolni. Pri mokrenju se mogu osjetiti jaki bolovi.

2.3. Paraziti

2.3.1. Stidne uši

Stidne uši su maleni svijetlo smeđi plosnati insekti koji se prihvate za korijen dlake i piju krv da bi se prehranile te pričvršćuju svoja jajašca (gnjide) za stidne dlake. Na mjestima gdje se uš napila krvi mogu ostati malene crvene ili plavkaste rane koje svrbe. Stidne uši se gotovo uvijek šire bliskim fizičkim kontaktom, zadržavaju se pretežno na područjima obraslim stidnim dlakama i ne napuštaju tijelo dobrovoljno. Jak svrbež je obično prvi znak, a grebanjem ranica dolazi do dodatne zaraze i crvenila. Pomnim promatranjem genitalija mogu se golim okom vidjeti stidne uši jer su veličine od 1 do 2 milimetra. Ponekad se mogu naći i na prsima, pod pazuhom, a vrlo rijetko i u obrvama te na trepavicama ili u bradi.Uobičajeni način prenošenja je tokom spolnog odnosa, bliskog tjelesnog kontakta ili upotrebom neoprane posteljine ili odjeće koje je koristila zaražena osoba budući da uši odvojene od tijela mogu preživjeti i do nekoliko sati. Simptomi se mogu pojaviti unutar različitih vremenskih razdoblja, ponekad tek nakon nekoliko tjedana.

2.3.2. Svrab

16

Svrab ili scabies je infekcija kože koju uzrokuje grinja Sarcoptes scabiei var. hominis, maleni i oku često nevidljivi parazit ljudi koji se ukopava ispod površine kože pacijenta te na taj način dovodi do razvoja simptoma. Lako se prenosi izravnim fizičkim kontaktom, spolnim odnosom ili korištenjem odjevnih predmeta, posteljina i ručnika zaražene osobe. Ipak, da bi došlo do prijenosa infekcije kontakt mora biti dugotrajan, pa se tako rukovanjem ili zagrljajem ona neće prenijeti.

Glavni su simptomi infekcije intenzivan svrbež (posebice noću) te pojava crvenog osipa na mjestima koja se grebu. Smatra se da do tih simptoma dovodi imunološki potaknuta reakcija tijela domaćina na bjelančevine grinja. Gravidne ženke ulaze u vanjski sloj epidermisa kože, tzv. rožnati sloj, gdje stvaraju kanaliće u koje liježu jajašca. Jajašca se u idućih nekoliko dana razvijaju u larve, a nakon toga nastaju odrasli oblici koji mogu živjeti 3 do 4 tjedna u koži domaćina. Nepravodobnim liječenjem ženke grinja nastavljaju s lijeganjem jajašaca, pa se cijeli razvojni ciklus (uz pojavu karakterističnih simptoma) može ponavljati.

2.4. Gljivice

2.4.1. Kandidijaze

Najčešći uzročnik ove infekcije je Candida albicans, gljivica koja prirodno živi u rodnici. Pod različitim utjecajima, primjerice pri liječenju antibioticima ili u osoba oslabljene imunosti, pod utjecajem sunca, hormonskih promjena ili u trudnoći, dolazi do neprirodnog razmnožavanja gljivice uzročnika.Simptomi: Kandidijaza rodnice gotovo se uvijek očituje vrlo neugodnim svrbežom i bijelim, gustim iscjetkom s grumenčićima. Spolni odnos je bolan, a za vrijeme mokrenja javlja se žarenje. Kod muškaraca se bolest najčešće očituje svrbežom glavića penisa i prepucija.

2.5. Protozoe

17

2.5.1. Trihomonijaza

To je infekcija rodnice i stidnice ili mokraćne cijevi koju uzrokuje mikroorganizam Trichomonas vaginalis. Taj mikroorganizam može pritajeno živjeti u rodnici tijekom više godina. Simptomi se vrlo često očituju nakon menstruacijskog krvarenja, kada su uvjeti za razmnožavanje ovog parazita posebno povoljni.Simptomi: U žena se javlja bolna upala rodnice i stidnice popraćena svrbežom i obilnim pjenastim iscjetkom neugodnog mirisa. Kod muškaraca su smetnje blaže, očituju se pri mokrenju ili dolazi do upale glavića penisa.

3. Liječenje spolno prenosivih bolesti

Bakterijske infekcije se uspješno liječe antibioticima (gonoreja, sifilis, uretritis, trihomonas), dok se gljivične infekcije liječe s tzv. anti mikoticama.Najveći problem jesu virusne infekcije, a za hepatitis se daju posebne injekcije ili tablete. Kod SIDE postoji čitava skupina lijekova te se svakodnevno otkrivaju sve uspješniji. Kod zaraznih bradavica potrebno je mehanički ukloniti bradavicu. HPV infekcije čine veliki izazov jer se vrlo često vraćaju. Glavna metoda do sada se temeljila na mehaničkom uništenju te u tu svrhu koristi zaleđivanje, spaljivanje strujom, operacija i struganje. Nedostatak navedenih metoda je bolnost i mogućnost razvoja ožiljaka. Novost u liječenju čini imiquimod tvar koja jača prirodnu obranu i tako uklanja HPV infekciju. Na sličnom principu djeluje Interferon. Laser daje jako ohrabrujuće rezultate jer tretman nije bolan niti neugodan, a daje odlične rezultate uz znatno manji broj potrebnih tretmana za razliku od ostalih metoda.

 

Zaključak

18

Spolno prenosive bolesti su zarazne bolesti koje se prenose izravnim spolnim kontaktom sa zaražene na zdravu osobu. Uzrocnici spolno prenosivih bolesti su mikroorganizmi, bakterije, virusi, gljivice, paraziti. Svatko se može zaraziti prilikom vaginalnog, oralnog ili analnog spolnog odnosa sa zaraženom osobom.Spolno prenosive bolesti su česte među adolescentima i mladim odraslim osobama. Mladi organizam je posebno osjetljiv na spolno prenosive bolesti.Spolno prenosive bolesti nisu bezazlene. Ako se ne liječe, uzrokuju teška oštećenja plodnosti i zdravlja, a neke su čak i smrtonosne. Često nema nikakvih simptoma, osobito u početku zaraze, ili su oni vrlo blagi i prolaze neopaženo, pa se bolest prekasno otkriva i liječi kad su već nastala trajna oštećenja općeg i reproduktivnog zdravlja.

Načini prijenosa

Spolno prenosive bolesti se prenose nezaštićenim spolnim odnosom (bez prezervativa) sa zaražene osobe na zdravu, i to vaginalnim, analnim i oralnim spolnim odnosom te do neke mjere drugim spolnim kontaktima. HIV/AIDS i hepatitis B prenose se također spolnim odnosom, ali i krvlju zaražene osobe na zdravu, ulaskom uzročnika zaraze u krvotok te uporabom zaraženih igala i štrcaljki.Uzročnici spolno prenosivih bolesti mogu se prenijeti sa zaražene majke na zdravo dijete tijekom trudnoće, poroda i dojenja.Većina osoba sa spolno prenosivim bolestima ne izgleda niti se osjeća bolesno. Te osobe možda čak i ne znaju da su zaražene, ali mogu prenositi ove bolesti drugima.Ne možemo se zaraziti uzročnicima spolno prenosivih bolesti korištenjem posuda i pribora za jelo zaražene osobe, ako zaražena osoba kašlje ili kiše, rukovanjem ili drugim socijalnim kontaktom.

19