Предговор 2

Организациja на ИАРМ 5

Нова димензија во улогата на акредитацијата 6

Акредитацијата во националните проектни рамки 8

Акредитациски постапки 12

Човечки ресурси 14

Компетентноста - клучен фактор за успешна акредитација 16

Национална соработка 20

Меѓународни активности 20

Промотивни активности 22

Знаци за акредитација 24

Содржина Table of Contents

Introducti on 3

Organizati on of IARM 5

New dimension of the accreditati on role 7

Accreditati on on the nati onal framework 9

Accreditati on procedures 13

Human resources 15

Competence - Key factor for reliable accreditati on 17

Nati onal cooperati on 21

Internati onal acti viti es 21

Promoti onal acti viti es 23

Accreditati on Marks 24

1

2

М-р Борче Размоски, Претседател на Советот на ИАРМ

Borce Razmoski M.Sc., President of theIARM’s Council

Почитувани,

Зад нас остана уште една успешна работна година, којашто ја заокружи првата развојна деценија во работата на ИАРМ и го трасираше натамошниот развоен и работен пат на ИАРМ. Преку следните страници накратко сознајте ги главните настани и активности кои ја одбележаа 2013 година. Редовните акредитациски активности, надградбата на компетентноста на оценувачите, активностите во рамки на националната и меѓународната сора-ботка, одржувањето и надградбата на системот за управување со квалитет, како и останатите активности, беа надополнети и со вклучување во нови проектни активности во национални рамки.

Имено, како национално акредитациско тело, ИАРМ актив-но ги поддржа проектите на Владата на РМ и ресорните министерства, како што се Министерството за образование и наука и Министерството за здравство, за акредитација на голем број лаборатории за тестирање во рамки на високо-образовните институции и медицински лаборатории во јавните здравствени установи.

Во 2013 година се бележи континуиран пораст на повеќе полиња во работата на Институтот. Зголемен е бројот на поднесени пријави за акредитација и доделени сертификати, како и зголемување на бројот на оценувачи на ИАРМ, а продлабочени се и билатералните и меѓународните активности. Воедно, се реализираа и подготовките за првиот редовен надзор по потпишувањето на Договорот за меѓусебно признавање на резултатите од акредитираните активности со Европската организација за акредитација, ЕА-МЛА. Надзорната оцена вклучува и проширување на опсегот на овој Договор и за акредитација на медицински лаборатории.

Благодарение на севкупните капацитети и залагања, ИАРМ чекори во втората развојна деценија со подготвеност и ентузијазам за прифаќање на сите предизвици за реализација на зацртаните цели.

Со почит

3

Д-р Трпе Ристоски, Директор на ИАРМ

Trpe Ristoski Ph.D., Director of IARM

Dears,

Behind us is yet another successful year, which enclosed the fi rst decade of the development of IARM and paved the way for the future development of IARM. Over the following pages you will briefl y learn about the events and acti viti es that have marked 2013. The regular accreditati on acti viti es, the development of the professional compe-tences of the assessors, the acti viti es related to the nati onal and in-ternati onal cooperati on, the maintenance and upgrading of the quality management system, as well as the other acti viti es, were complement-ed by new project acti viti es on nati onal level.

Namely, as a nati onal accreditati on body, IARM acti vely supports the projects of the Government of the Republic of Macedonia and the line ministries, such as the Ministry of Educati on and Science and the Ministry of Health, about the accreditati on of a large number of testi ng laboratories within the higher educati on insti tuti ons, as well as medical laboratories in the public health care insti tuti ons.

In 2013 the work of the Insti tute experienced a conti nuous growth in multi ple fi elds. The number of fi led applicati ons and awarded cer-ti fi cates has increased. In additi on, IARM has increased the number of assessors and has developed its bilateral and multi lateral acti viti es. At the same ti me, IARM implemented the preparati ons for the fi rst regular surveillance aft er the signing of the Agreement for Mutual Recogniti on of Accreditati ons with the European Co-operati on for Accreditati on, EA-MLA. The evaluati on includes expansion of the scope of this Agree-ment to include medical laboratories.

Thanks to the overall capaciti es and eff orts, IARM strides towards the second development decade, prepared and enthusiasti c to meet all the challenges on its way to implementi ng the envisioned goals.

Respectf ully yours

4

5

Организација на ИАРМ Organizati on of IARM

6

НОВА ДИМЕНЗИЈА ВО УЛОГАТА НА АКРЕДИТАЦИЈАТА

Следејќи ги светските трендови, во овој период акцентот е ставен на улогата на акредитацијата во системите за управување со енергија. Имено, тргнувајќи од правилниот избор на компанија за извршување на некоја работа за енергетска ефикасност во домот, па сé до прашањето за квантитетот и квалитетот на горивото што го ставаме во нашите автомобили, акредитацијата е таа што ни ја обезбедува довербата при изборот.

Од друга страна, соочени со глобалната потреба од развој на обновливи енергетски ресурси, кои пред сé ќе бидат економични и ефикасни, преку повеќе владини проекти интересот на домашното стопанство веќе е свртен кон искористување на природните енергетски ресурси, како на пример ветрот, сонцето, речните водени ресурси, алтернативно користење на тутунот за производство на биодизел, биомаса и друго. Притоа, гаранцијата за економскиот успех треба да се бара во довербата што ја обезбедува акредитацијата и тоа преку користење на акредитирани услуги за тестирање и инспекција на опрема и сертификација на производи.

На компаниите и на граѓаните достапни им се акред итирани услуги за тестирање, испитување и сертифицирање на прехранбени производи, медицински производи, фармацевтски производи, текстил, нафта и нафтени деривати, градежни материјали, животна средина и заштита и безбедност при работа, радиоекологија, руда, злато, сребро, електрична опрема (громобранска инсталација, заземјување), опрема под притисок, лифтови, дигалки, транс-портери, рударска опрема, системи за управување и други.

Горенаведените области се само дел во кој акредитацијата игра клучна улога за обезбедување на доверба во квалитетот на производите што се употребуваат, животната средина во која се живее, здравствените, образовните и сите други видови услуги. Воедно, таа доверба е и извозна дозвола за пласман на истите на светските пазари, благодарение на меѓународните договори за признавање на резултатите од акредитираните активности кои ИАРМ ги има потпишано со европската и светската организација за акредитација (EA-MLA и ILAC-MRA).

Како деклариран партнер на стопанството, ИАРМ ги следи потребите од различни економски двигатели на економскиот раст и токму од аспект на својата основна дејност – акредитацијата придонесува за истиот.

7

NEW DIMENSION OF THE ACCREDITATION ROLE

Following the internati onal trends, the emphasis has been placed on the role of the accreditati on in the energy management systems. Namely, starti ng from the choosing the right company to perform some energy effi ciency acti viti es in your home, all the way to the issue of the quanti ty and quality of the fuel that we put in our cars, it is the accreditati on that provides our confi dence in the selecti on.

On the other hand, facing the global need to develop renewable energy sources, which will primarily be cost eff ecti ve and effi cient, the interest of the nati onal economy, through several government projects, turns to the uti lizati on of the natural energy resources, such as the wind, the sun, river water resources, alternati ve uses of tobacco to produce biodiesel, biomass etc. At the same ti me, the guarantee for the economic success should be sought in the confi dence that the accreditati on provides, parti cularly by using accredited equipment testi ng and inspecti on services and product certi fi cati on.

Companies and citi zens have access to accredited services for testi ng, examinati on and certi fi cati on of food products, medicinal products, pharmaceuti cal products, texti le, oil and oil products, constructi on materials, the environment and protecti on and safety at work, radioecology, ore, gold, silver, electrical equipment (lightning installati ons, grounding), pressurized equipment, elevators, lift ers, transporters, mining equipment, management systems etc.

These areas are only one part where accreditati on plays a key role in providing confi dence in the quality of the products we use, the environment we live in, the health, educati on and other types of services. At the same ti me, that confi dence also represents a permit to export these products and services to internati onal markets, thanks to the internati onal agreements for mutual recogniti on of accreditati ons that IARM has signed with European and the Internati onal organizati on for Accreditati on (EA-MLA and ILAC-MRA).

As a declared partner of the economy, IARM follows the needs for various economic drivers and contributes to the economic growth it from the point of view of its core business, i.e. accreditati on.

7

8

АКРЕДИТАЦИЈАТА ВО НАЦИОНАЛНИТЕ ПРОЕКТНИ РАМКИ

Акредитација на лаборатории за тестирање и лаборатории за калибрација

ИАРМ е стратешки партнер на Владата на Република Македонија во проектот „Опремување на лаборатории за научно-истражувачка и апликативна дејност“.

Според анализите, од околу 80 лаборатории опремени со најсофистицирана опрема преку овој проект, 50-тина лаборатории треба да се акредитираат со цел да го подигнат нивото на услугите кои ги нудат пред сé на стопанството.

Акредитација на медицински лаборатории

Во соработка со Министерството за здравство отпочнат е процес за акредитација на 8 медицински лаборатории во јавните здравствени установи, а на сите останати лаборатории како од јавниот, така и од приватниот сектор им се препорачува да се акредитираат.

Ова од причина што давањето акредитирани услуги за една медицинска лабораторија, всушност значи демонстрирање на квалитет, компетентност и сигурност во нејзините услуги и во тој процес она што е најбитно е издавање технички валиден тест или резултат од испитување. Воедно, акредитацијата претставува белег за препознавање на квалитет и компетентност на пазарот, што кај корисниците на услуги несомнено е примарен услов за избор, особено во услови на конкурентност.

Токму како одговор на пројавените барања за акредитирање на овој вид услуги, во 2013 година ИАРМ го прошири опсегот на акредитирани дејности со нова област – акредитација на медицински лаборатории. Врз основа на развиена шема за акредитација согласно барањата на стандардот MКС ISO 15189 акредитирани се првите две медицински лаборатории во земјата (за дијагностичка биохемија и ин витро фертилизација).

Со ова се направи значаен исчекор од аспект на акредитацијата, но и од аспект на корпоративната општествена одговорност на здравствената дејност за пружање на стандардизирани здравствени услуги по однос на квалитет. Тежината и предноста во значењето на акредитацијата по овој стандард се базира на фактот што стандардот е развиен од медицинската, научната и клиничката заедница во глобални/меѓународни рамки, што значи ги сублимира искуствата и потребите на високоразвиените здравствени центри и стручната фела.

9

ACCREDITATION ON THE NATIONALFRAMEWORK

Accreditati on of testi ng and calibrati on laboratories

IARM is a strategic partner of the Government of the Republic of Macedonia in the project named “Equipment of Laboratories for Scienti fi c, Research and Applied Acti viti es”.

According to the analyses of about 80 laboratories equipped, through this project, with the most sophisti cated equipment, about 50 laboratories need to be accredited in order to raise the level of the services they off er primarily to the economy.

Accreditati on of medical laboratories

In cooperati on with the Ministry of Health, an accreditati on process has been initi ated to accredit 8 medical laboratories in the public health care insti tuti ons. All other laboratories, both from the public and the private sector are advised to become accredited.

This is because the provision of accredited services by a medical laboratory in fact means a demonstrati on of quality, competence and professionalism when providing the services. The most important element in this process is the issuance of a technically valid test or test results. At the same ti me, the accreditati on is a mark for recogniti on of the quality and competence on the market, which undoubtedly is the primary conditi on for customer selecti on in a competi ti ve environment.

As a response to the requests for accreditati on of this type of services, in 2013 IARM expanded the scope of accredited acti viti es to include a new area, i.e. accreditati on of medical laboratories. Based on a developed accreditati on scheme, the fi rst two medical laboratories in the country (for diagnosti c biochemistry and in vitro ferti lizati on) have been accredited in accordance with the requirements of MKC ISO 15189.

This represents a signifi cant step forward in terms of accreditati on, but also in terms of corporate social responsibility in healthcare to provide standardized healthcare services with standard quality. The weight and the benefi ts of the accreditati on according to this standard is based on the fact that the standard has been developed by the internati onal medical, scienti fi c and clinical community, which means that it accumulates the experiences and the needs of the highly developed healthcare centers and the healthcare profession in general.

10

Акредитација на сертификациски тела

Во областа на сертификацијата, со донесување на „Законот за воведување на систем за управување со квалитетот и заедничка рамка за процена на работењето и давањето на услуги во државната служба“ кој е во надлежност на Министерството за информатичко општество и администрација, се воведе барањето за задолжително акредитирање на сертификациските тела кои ќе ги сертифицираат менаџмент системите за квалитет во јавниот сектор.

Покрај акредитација на тела за сертификација на системи за управување со квалитет (ISO 9001), ИАРМ на барање на клиентите може да акредитира и тела за: сертификација на системи за управување со животна средина (ISO 14001); сертификација на системи за управување со безбедност и здравје при работа (OHSAS 18001); сертификација на системи за управување со безбедност на храна (ISO 22000); сертификација на системи за управување со безбедност на информации (ISO/IEC 27001) и др.

Откако ќе се усогласи националната легислатива, се очекува ИАРМ да започне со акредитација на верификациски тела, согласно ISO 14065:2013, како и акредитација на ЕМАС верификатори. Акредитацијата на ЕМАС верификаторите ќе се врши во согласност со ISO/IEC 17021:2006 (хармонизиран стандард).

Како новина во областа на акредитацијата на сертификациските тела, потенцираме дека ИАРМ од 1-ви јули 2014 година сите оценувања ќе ги врши согласно новиот стандард, МКС EN ISO/IEC 17065:2012 - „Оцена на сообразност – Барања за телата за сертификација на производи, процеси и услуги“, кој го заменува стандардот MKС EN 45011 : 2006 „Oпшти критериуми за серти-фикациски тела кои работат на сертифицирање на производи“.

11

Accreditati on of certi fi cati on bodies

In the area of certi fi cati on, the “Law on the Introducti on of a Quality Management System and a Common Framework for Performance and Service Provision Evaluati on in the Civil Service”, under the jurisdicti on of the Ministry of Informati on Society and Administrati on, has introduced the applicati on for mandatory accreditati on of certi fi cati on bodies which will then certi fy the quality management systems in the public sector.

In additi on to the accreditati on of certi fi cati on bodies for quality management system (ISO 9001), IARM, at the request from clients, can also accredit: certi fi cati on bodies for environmental management system (ISO 14001); certi fi cati on bodies for health and safety at work management system (OHSAS 18001); certi fi cati on bodies for food safety management system (ISO 22000); certi fi cati on bodies for informati on security management system (ISO/IEC 27001) etc.

Aft er the harmonizati on of the nati onal legislati on, IARM is expected to start accrediti ng verifi cati on bodies, in accordance with ISO 14065:2013, as well as EMAS verifi ers. EMAS verifi ers will be accredited in accordance with ISO/IEC 17021:2006 (harmonized standard).

As a novelty in the area of accreditati on of certi fi cati on bodies we would like to emphasize that IARM, starti ng from the 1st of July 2014 will perform all assessments in accordance with the new standard, MKC EN ISO/IEC 17065:2012 – “Conformity Assessment Requirements for bodies certi fying products, processes and services”, replacing the standard MKC EN 45011: 2006 “The general criteria for bodies operati ng product certi fi cati on systems”.

12

АКРЕДИТАЦИСКИ ПОСТАПКИ

ИАРМ досега има акредитирано вкупно 138 тела за оцена на сообразност. На тринаесет од нив акредитацијата им е повлечена.

Во 2013 година на вкупно 17 тела за оцена на сообразност им е доделена акредитација*:

8 инспекциски тела акредитирани по стандардот МКС EN ISO/IEC 17020;

5 лаборатории за тестирање акредитирани по стандардот МКС EN ISO/IEC 17025;

1 медицинска лабораторија акредитирана по стандардот МКС ISO 15189;

1 сертификациско тело за системи за управување со квалитет акредитирано по стандардот МКС EN ISO/IEC 1702;

2 лаборатории за калибрација акредитирани по стандардот МКС EN ISO/IEC 17025.

Реакредитирани се 17 тела за оцена на сообразност, а кај останатите тела за оцена на сообразност, ИАРМ ги реализираше редовните надзори.

Со ново доделените акредитации, како и со извршените реакредитации, се зголеми понудата на опсегот на акредитирани дејности во РМ од основните области во кои ИАРМ изведува постапки на акредитација.

*Податоците за акредитираните тела се дадени заклучно сомесец април 2014 година.

Акредитирани тела 2005 - 2013

13

Accredited Bodies 2005 - 2013

ACCREDITATION PROCEDURES

IARM has accredited a total of 138 conformity assessment bodies. Thirteen of them are withdrawn.

In 2013, accreditati on has been awarded to a total of 17 conformity assessment bodies*:

8 inspecti on bodies accredited in accordance with the MKC EN ISO/IEC 17020 standard;

5 testi ng laboratories accredited in accordance with the MKC EN ISO/IEC 17025 standard;

1 medical laboratory accredited in accordance with the MKC ISO 15189 standard;

1 quality management system certi fi cati on body accredited in accordance with the MKC EN ISO/IEC 17021 standard;

2 calibrati on laboratories accredited in accordance with the MKC EN ISO/IEC 17025 standard.

Seventeen conformity assessment bodies have been reaccredited. For all other conformity assessment bodies IARM performed regular surveillance.

The newly granted accreditati ons, as well as the performed reaccreditati ons have increased the supply and the scope of accredited acti viti es in the Republic of Macedonia, from the basic areas where IARM performs ac-creditati on procedures.

*The data on the accredited bodies includes databy April 2014.

Инспекциски телаInspecti on bodies

Лаборатории за тестирањеTesti ng Laboratories

Сертификациски телаCerti fi cati on bodies

Лаборатории за калибрацијаCalibrati on Laboratories

Медицински лабораторииMedical Laboratories

14

Вработени во ИАРМ

ЧОВЕЧКИ РЕСУРСИ

Како и досега, покрај редовно вработените, за спроведување на акредитациските активности во ИАРМ се вклучени и надворешните соработници – оценувачи и експерти. Вкупниот број на оценувачи и експерти постојано се зголемува.

Јавниот повик за пријавување на кандидати за оценувачи на ИАРМ е постојано отворен. Eвидентен е голем број на поднесени пријави од заинтересирани лица, а нивната селекција, обука и градација е во надлежност на Комитетот за оцена на лица на ИАРМ.

Членовите на техничките комитети (ТК): ТК за лаборатории за тестирање, ТК за калибрација, ТК за сертификациски и ТК за инспекциски тела, активно учествуваа во работата на ИАРМ, давајќи стручна помош во изготвувањето на документите во системот за управување со квалитет на ИАРМ.

Благодарение на квалитетните и компетентни човечки ресурси, ИАРМ успеа ефикасно да одговори на сите барања со кои се соочи. А токму за надградувањето и зајакнувањето на компетентноста и стручноста на оценувачите, во 2013 година ИАРМ обезбеди нивна едукација по пат на учество на обуки, семинари и работилници. Еден дел од нив беа реализирани во рамки на соработката на меѓународните проекти во кои ИАРМ е активен партнер.

Категорија на оценувачи број

Водечки оценувачи 18

Технички оценувачи 34

Технички оценувачи во обука 14

Вкупно 66

Експерти 40

Кандидати за оценувачи 6

15

HUMAN RESOURCES

As before, besides permanent employees, the external colaborators – assessors and experts were also included in accreditati on acti viti es. The total number of assessors conti nuously increases.

The public adverti sement for the applicati on of candidate assessors of IARM is always open. A large number of applicati ons from numerous interested parti es have been submitt ed. The selecti on, training and advancement of the candidates are under the jurisdicti on of the Personnel Evaluati on Committ ee of IARM.

The members of Technical Committ ees (TC): TC for Laboratory Testi ng, TC for Calibrati on, TC for Certi fi cati on and TC for Inspecti on, acti vely parti cipated in work of IARM, providing professional assistance in the preparati on of the documents for the quality management system of IARM.

Thanks to the quality and competence of its human resources, IARM managed to effi ciently respond to all requests it received. For the purposes of upgrading and strengthening of the competences and professionalism of the assessors, in 2013 IARM ensured their educati on by providing training, seminars and workshops. Some of these events were implemented in cooperati on with the internati onal projects where IARM is an acti ve partner.

Category of assessors Number

Lead assessors 18

Technical assessors 34

Technical assessors in training 14

Total 66

Experts 40

Assessor candidates 6

IARM’s Employees

16

КОМПЕТЕНТНОСТА - КЛУЧЕН ФАКТОР ЗА УСПЕШНА АКРЕДИТАЦИЈА

Назив на обуката ОрганизаторРаботилница за примена на новиот стандард МКС EN ISO/IEC 17020:2012 наменета за вработените во ИАРМ ИАРМ

Обука за водечки оценувачи на лаборатории и инспекциски тела ИАРМ

Обука за имплементација на новиот стандард МКС EN ISO/IEC 17020:2012 „за тела кои вршат инспекција и инспекциски методи за тахографи и таксаметри“ во корелација со стандардот МКС EN ISO/IEC 17020:2006

ИАРМ

Обука за „мерна следливост и пресметка на мерната неодреденост при калибрација на мерила со помош на референтни материјали и на мерила за бучава“

ИАРМ

Семинар за опрема под притисок Енергетика маркетинг, Загреб

Обука за акредитација, инспекција и сертификација на производи со Географски индикации

Истражувачки институт за органско земјоделско производство (Швајцарија)

Обука за заштита на здравје и безбедност при работа - за сите вработени во ИАРМ ИАРМ

Обука за примена на стандардот МКС EN ISO/IEC 17025:2006 МАКЛАБ-ИАРМ

Обука за „Примена на меѓународниот стандард MKC ISO 15189:2010-акредитација на медицински лаборатории“ МАКЛАБ-ИАРМ

Обука за акредитациски систем: Полски примери Министерството за земјоделство, шумарство и водостопанство

Семинар за заштита на квалитет Министерството за земјоделство, шумарство и водостопанство

Регионална работилница за оцена на сообразност и компетентност на лабораториите

Хрватското здружение на лаборатории – КРОЛАБ

Во согласност со Годишниот план за обуки на ИАРМ за 2013 година, реализирани се следниве обуки:

17

Name of training OrganizerWorkshop on the applicati on of the new standard MKC EN ISO/IEC 17020:2012 intended for the IARM staff IARM

Training for lead assessors of laboratories and inspecti on bodies IARM

Training for the implementati on of the new standard MKC EN ISO/IEC 17020:2012 for bodies that apply inspecti ons and inspecti on methods to tachographs and taximeters in correlati on with the standard MKC EN ISO/IEC 17020:2006

IARM

Training about “Traceability of Measurement and Calculati on of Uncertainty of Measurement in Calibrati on of Measuring Instruments, by using Reference Materials and Noise Measuring Instruments”

IARM

Seminar on pressurized equipment Energy marketi ng, Zagreb

Training on accreditati on, inspecti on and certi fi cati on on products with geographic indicati ons

Research Insti tute for Organic Agriculture (FiBL) Switzerland

Training on health and safety at work – for all staff in IARM IARM

Training on the applicati on of the standard MKC EN ISO/IEC 17025:2006 MAKLAB- IARM

Training on the applicati on of the internati onal standard MKC ISO 15189:2010-accreditati on of medical laboratories MAKLAB- IARM

Training on accreditati on systems: Polish examples Ministry of Agriculture, Forestry and Water Economy

Seminar on quality protecti on Ministry of Agriculture, Forestry and Water Economy

Regional workshop on conformity assessments and laboratory competences Croati an Laboratory Associati on – KROLAB

COMPETENCE – KEY FACTOR FOR RELIABLE ACCREDITATION

In accordance with the Annual Training Plan of IARM for 2013, the following trainings were conducted:

18

Обуки реализирани во рамки на меѓународни проекти:

Во организација на Европската организација за акредитација (ЕА), вработени од ИАРМ учествуваа на следниве обуки:

Назив на обуката Организатор

Обука за „Пост ПТ провајдери“ ИПА Регионален проект

Меѓународна конференција „Квалитет и компететност 2013“, на која што беше организирана и Тркалезна маса - Регионална средба на телата за акредитација

ИАРМ-МАКЛАБ - ИПА Регионален проект

Обука за документот EA 1/22 за нови секторски шеми за акредитација ПТБ проект

Обука на тема „Информација за EU-Барања за пишување на извештаи од оценување на контролни/сертификациски тела со опсег органско земјоделско производство“

ПТБ проект

Ревизија на ISО/IEC 17021:2011 и примена во регулирано подрачје ПТБ проект

Тркалезна маса со цел размена на искуства помеѓу телата за акредитација кои се учесници во ПТБ проектот ПТБ проект

Назив на обуката Организатор

EA обука за ISO/IEC 17065:2012 ЕА

Обука за оценувачи на ЕА ЕА

19

Training realized within the framework of internati onal projects:

IARM staff parti cipated in the following trainings organized by the European Co-operati on for Accreditati on (EA):

Name of training Organizer

Training on post PT providers IPA Regional Project

Internati onal Conference “Quality and Competence 2013”, including a round table – regional meeti ng of accreditati on bodies MAKLAB- IARM - IPA Regional Project

Training on the document EA 1/22 on new sector accreditati on schemes PTB Project

Training on the topic “Informati on about the EU Requirements for Writi ng Reports on the Assessment of Control/Certi fi cati on Bodies in the Area of Organic Farming”

PTB Project

Revision of ISО/IEC 17021:2011 and applicati on in regulated areas PTB Project

Round table aimed at exchanging experiences between the accreditati on bodies parti cipati ng in PTB Project PTB Project

Name of training Organizer

EA training on ISO/IEC 17065:2012 ЕА

Training for EA team members ЕА

20

НАЦИОНАЛНА СОРАБОТКА

Соработката со другите национални институции продолжи со вообичаен тек. Имено, ИАРМ учествуваше во работата на повеќе работни групи формирани од страна на Владата на Република Македонија, Министерството за економија, Министерството за животна средина и просторно планирање, Министерство за земјоделство, шумарство и водостопанство и Министерството за информатичко општество и администрација.

ИАРМ е активен учесник во проектот на Владата на Република Македонија „Македонско сонценце“.

МЕЃУНАРОДНИ АКТИВНОСТИ

ИАРМ активно ја следеше и учествуваше во работата на Eвропската организација за акредитација. Вработените од ИАРМ учествуваа во работата на Комитетите на Eвропската организација за акредитација (Комитет за лаборатории, Комитет за инспекциски тела, Комитет за сертификациски тела, Комитет за комуникација и публикација, Комитет за хармонизација и Комитет за мултилатерални договори).

ИАРМ како полноправен член учествуваше во работата и на Меѓународната организација за акредитација на лаборатории (ILAC - Internati onal Laboratory Accreditati on Cooperati on).

ИАРМ учествуваше во работата на Поткомитетот за трговија, индустрија, царина и даноци, како и во преговорите за потпишување на ACАA Договорот со Европската Комисија.

Со институтите за акредитација од регионот, со кои ИАРМ веќе има потпишано билатерални договори (АТС, АТЦГ, БАТА, ХАА, ДАКС, ДАА, ТУРКАК, БАС, МОЛДАК), соработката се одвива континуирано. Во рамките на овие договори, ИАРМ ги реализираше следниве активности:

Размена на експерти; Организација и учество на Меѓународна конференција „Квалитет и компетентност 2013“ во Охрид, Р. Македонија;

Учество на Регионална конференција за акредитација, на која учествуваа претставници од телата за акредитација од Србија, Црна Гора, Косово, Албанија, Хрватска;

Учество на редовен Годишен состанок на телата од регионот во Белград; Работна посета на Молдавското тело за акредитација.

21

NATIONAL COOPERATION

IARM conti nued its usual cooperati on with the nati onal insti tuti ons. Namely, IARM parti cipated in the work of several working groups formed by the Government of the Republic of Macedonia, the Ministry of Economy, the Ministry of Environment and Physical Planning, the Ministry of Agriculture, Forestry and Water Economy and the Ministry of Informati on Society and Administrati on.

IARM is an acti ve parti cipant in the “Macedonian Sun Project” supported by the Government of the Republic of Macedonia.

INTERNATIONAL ACTIVITIES

IARM acti vely observed and parti cipated in the work of the European Co-operati on for Accreditati on (EA). The IARM staff parti cipated in the work of the EA Committ ees (Laboratory Committ ee, Inspecti on Committ ee, Certi fi cati on Committ ee, Communicati ons and Publicati on Committ ee, Harmonizati on Committ ee and Multi lateral Agreements Committ ee).

IARM, as a full-fl edged member parti cipated in work of ILAC - Internati onal Laboratory Accreditati on Cooperati on.

IARM parti cipated in work of the Trade, Industry, Customs and Tax Subcommitt ee, as well as in the negoti ati ons for the signing of the ACAA Agreement with the European Commission.

IARM conti nued its cooperati on with the accreditati on insti tutes from the region with which it has signed bilateral agreements (ATS, ATCG, BATA, HAA, DAKS, DAA, TURKAK, BAS, MOLDAK). Within the framework of these agreements, IARM implemented the following acti viti es:

Exchange of experts;

Organizati on and parti cipati on in the Internati onal Conference “Quality and Compe-tence” 2013 in Ohrid, Macedonia;

Parti cipati on in the Regional Accreditati on Conference, with represen-tati ves of the accreditati on bodies from Serbia, Montene-gro, Kosovo, Albania, Croati a;

Parti cipati on on the regular annual meeti ng of the bodies from the region in Belgrade;

Working visit of the Moldovan accredita-ti on body.

22

ПРОМОТИВНИ АКТИВНОСТИ

Во 2013 година беа одржани следниве промотивни настани:

На 10 јуни 2013 година се одбележа Светскиот ден на акредитацијата и десет годишнината од основањето и работењето на ИАРМ, како единствено национално тело за акредитација. Во рамки на одбележувањето на Светскиот ден на акредитацијата, ИАРМ издаде соодветна брошура под мотото @@„Акредитацијата – Олеснување на светската трговија“. На настанот ИАРМ организираше промоција за доделување на Сертификатите за акредитација на телата за оцена на сообразност акредитирани во текот на 2012/2013 година, а беше промовиран и Годишниот билтен за работата на ИАРМ за 2012 година, кој воедно како своевидна монографија ја сублимираше работата на ИАРМ во првиот децениски јубилеј 2003-2013;

Во 2013 година, ИАРМ издаде редовен „Годишен извештај за работењето на ИАРМ во 2012 година“; ИАРМ издаде две брошури на теми; „Зошто да станете акредитирана лабораторија“ и „Зошто

да станете акредитирано инспекциско тело“ кои во рамките на кампањата за промоција на системот за акредитација во РМ, ги промовираше во Тетово, Штип и Битола со соодветна медиумска покриеност;

ИАРМ издаде „Водич за оценувачи“ – второ издание; Во соработка со македонското здружение на лаборатории „МАКЛАБ“ организирана е Меѓународна

конференција „Квалитет и компетентост 2013“ во Охрид. На Конференцијата беа презентирани 35 трудови, меѓу кои и трудот на дел од вработените во ИАРМ. Во рамки на Конференцијата, ИАРМ ја организираше редовната Регионална средба на телата за акредитација.

Публикации на ИАРМ во 2013 година

23

PROMOTIONAL ACTIVITIES

The following promoti onal events were held in 2013:

On the 10th of June 2013, the World Accreditati on Day and the tenth anniversary of establishment of IARM, as single nati onal accreditati on body, were celebrated. For this event, IARM issued an appropriate brochure under the mott o “Accreditati on – Facilitati ng World Trade”. Also the event was followed by the certi fi cates awarding ceremony to the conformity assessment bodies accredited in 2012/2013, and Annual Newslett er of IARM for 2012, which summarized the work of IARM during its fi rst decade 2003-2013 was promoted;

In 2013, IARM issued a regular “Annual Work Report of IARM in 2012”; IARM issued two brochures ti tled “Why become an accredited laboratory” and “Why become an accredited

inspecti on body” which it promoted, within the framework of the campaign for promoti on of the accreditati on system, in Tetovo, Shti p and Bitola with an appropriate media coverage;

IARM issued the “Guide for Assessors” – second editi on; In cooperati on with the Macedonian Laboratory Associati on “MAKLAB”, IARM organized the Internati onal

Conference “Quality and Competence 2013” in Ohrid. Thirty fi ve abstracts were presented at the conference, including the abstract made by IARM staff . Within the framework of the Conference, IARM also organized the regular Regional Meeti ng of Accreditati on Bodies.

IARM publicati ons in 2013

24

Знаци за акредитација Accreditati on Marks

Извештајот за реализираната Програма за работа на Институтот за акредитација на Република

Македонија за 2013 година, е усвоен од страна на Владата на Република Македонија.

The Annual report of the Institute for Accreditation of the Republic of Macedonia for 2013, is offi cially

adopted by the Government of the Republic of Macedonia.