Upload
others
View
1
Download
0
Embed Size (px)
Citation preview
1
Grafik 16. Türkiye’de elektrik üretiminin kaynaklara dağılımı
2
3
1. DÜNYADA VE TÜRKİYE’DE
ENERJİ DURUMU
•1970’lerin başında yaşanan petrol krizi ve sonrasında gelen petrol ambargoları süreci
gelişmiş batı ülkelerini enerji konusunda acil olarak önlemler almaya yöneltmiştir.
•Bu nedenle elektrik enerjisi üretiminde başta nükleer santraller olmak üzere alternatif kaynaklar arayışı ve enerji verimliliği çalışmaları gündeme gelmiştir.
1.1. DÜNYADA ENERJİ DURUMU
4
Grafik 1. Dünya birincil enerji tüketiminin kaynaklar
bazında değişimi (1970 – 2010)
5
• Günümüzde fosil yakıtların enerji
tüketimindeki baskın payı sürmektedir.
2010 yılında tüketilen 12 milyar ton
eşdeğer petrol (TEP) enerjinin %34’ü
petrol, %30’u kömür, %24’ü doğal gaz ile
karşılanmıştır.
• Son kullanıcı tarafından binasında veya
bağımsız bölümünde katı, sıvı veya gaz
yakıtlardan elde edilen enerji ile tüketilen
elektrik enerjisinin üretilmesi ve
dağıtılması safhalarında tüketilen
enerjilerle birlikte toplam tüketimlerine
birincil enerji tüketimi denir.
6
Grafik 2. Bazı ülkelerin birincil enerji tüketimlerinin
değişimi (1970 – 2010)
2010 yılında dünyada enerjinin %54’ü beş ülke tarafından tüketilmiştir. Bunlar
Grafik 2’de tüketimlerindeki artış görülen Çin, ABD, Rusya, Japonya ve
Hindistan’dır. Çin’in yıllık enerji tüketimi son 10 yılda 2,4 kat artarak 2010 yılı
sonunda ABD’nin yıllık tüketimini de geride bırakmıştır.
7
Grafik 3. Dünya birincil enerji tüketiminin mevcut senaryoya göre gelişimi
Organization for Economic Cooperation and Development (Ekonomik Kalkınma ve
İşbirliği Örgütü)(OECD) .OECD members are divided into three basic country
groupings: OECD Americas (United
States, Canada, and Mexico/Chile), OECD Europe, and OECD Asia (Japan, South
Korea, and Australia/New Zealand). Non-OECD countries are divided into five
separate regional subgroups: non-OECD Europe (which includes Russia); non-
OECD Asia (which includes China and India); Middle East; Africa; and Central and
South America (which includes Brazil). 2011 yılı baz alınarak hazırlanan senaryoda 2008–2035 yılları arasında
dünyadaki enerji pazarının %53 civarında büyüyeceği, bu artışta en büyük
payı % 85 ile OECD üyesi olmayan ülkelerin alacağı öngörülmüştür. Bu oran
OECD ülkeleri için %18’dir.
8
Grafik 4. Dünyada birincil enerji talebi gelişimi
Dünyadaki birincil enerji talebindeki toplam artışın yarısının Çin ve Hindistan
kökenli olacağı belirtilmektedir.
9
Grafik 5. Dünya birincil enerji tüketiminin kaynaklara göre değişim öngörüsü
Aynı senaryoda, 2008–2035 döneminde enerji talebinin artmaya devam edeceği,
bununla birlikte petroldeki hızlı talep artışının bir miktar düşerek toplam enerji
tüketimi içinde 2008’de %34 olan payının 2035’de %29’a ineceği, yenilenebilir
enerjinin ise hızlı bir artış göstererek 2008’de %10 olan payının 2035’de %14’ün
üzerine çıkacağı öngörülmüştür.
10
1.1.1 Fosil Kaynaklar
2010 sonu itibarıyla Dünya üzerinde
yaklaşık 861 milyar ton kömür rezervi
bulunmaktadır. Atmosfere saldığı kirlilikle
çevre açısından “pis” bir enerji kaynağı
olarak görünmekle birlikte, son yıllarda
uygulanan yeni yakma teknikleriyle kirli
salımların minimize edilmesi ve böylece bu
büyük kaynağın hem enerji üretiminde,
hem de sanayide kullanımı sağlanmaya
çalışılmaktadır.
11
Çizelge 1. Dünya kömür rezervlerinin bölgelere dağılımı (2010)
Ülkeler bazında kömür rezervlerinin %27,6’sı ABD’de, %18,2’si Rusya’da ve
%13,3’ü Çin’de bulunmaktadır. 2010 yılı kömür üretimi 7,3 milyar ton olup, bu
üretimin %48’i Çin’de, %15’i ABD’de gerçekleşmiştir.
12
Grafik 6. Bazı ülkelerin elektrik üretiminde kömürün payı (2009)
Dünyada elektrik üretiminde %40,3 oranında kömür kullanılmaktadır. Bu oran
OECD ülkelerinde %34,6, OECD dışı ülkelerde %46,6’dır.
13
14
• Petrolde öngörülen ekonomik bulunabilirlik
ömrü yaklaşık 50 yıl olmakla beraber,
doğal gazda 150 yıla ulaşan değerler
verilmektedir.
• Yenilenebilir enerji kaynakları kullanımının
her geçen gün artması, fosil yakıtlara olan
talebi oransal olarak düşürmektedir.
Yükselen petrol fiyatları, küresel düzeyde
yaşanan krizler ve dönemsel olarak
yaşanan ekonomik dalgalanmalar, bu
azalmanın diğer nedenleri olarak
sayılabilir.
15
1.1.2 Rüzgâr ve Güneş
Enerjisi • Elektrik enerjisi üretiminde hidrolik enerji
dışındaki yenilenebilir enerji kaynaklarının
payı 2009 yılında %3,2 iken, mevcut
politikaların sürmesi durumunda 2035
yılında bu payın %10,2’ye yükseleceği
öngörülmektedir.
16 Grafik 7. Dünyada rüzgâr enerjisi kurulu gücünün gelişimi
17 Grafik 8. Dünyada güneş enerjisi kurulu gücünün gelişimi (1996 – 2010)
18
• Termik santrallerde kullanılan ve ısıl
değeri düşük; buna karşılık karbondioksit,
kükürt oranı yüksek kömürün kullanıldığı
santrallerin yakma sistemlerinde yapılan
değişikliklerle üretim daha temiz ve verimli
hale dönüştürülmüştür
19
1.2 TÜRKİYE’DE ENERJİ
DURUMU
Grafik 9. Türkiye birincil enerji tüketiminin kaynaklar bazında gelişimi
(1970 – 2010)
20
21
22
Grafik 10. Türkiye birincil enerji tüketiminin kaynaklara dağılımı (2010)
23
24
Grafik 11. Türkiye’de birincil enerji üretiminin tüketimi karşılama oranı – dışa
bağımlılık
25
Grafik 12. Türkiye’de yerli kaynakların birincil enerji talebini karşılama oranları
26
1.2.1 Elektrik Enerjisi
Grafik 13. Türkiye’de elektrik enerjisi kurulu gücünün kaynaklara dağılımı
27
Grafik 14. Türkiye’de elektrik enerjisi kurulu gücünün kaynaklar bazında
değişimi
28
Grafik 15. Türkiye’de elektrik üretiminin kaynaklara dağılımı
29
2. ENERJİ VERİMLİLİĞİ
Enerji verimliliğini;
• Aynı ürün veya hizmeti (kalite ve konfor
şartlarından taviz vermeden) daha az
enerji ile elde etmek,
• Aynı birim enerji ile daha fazla ürün veya
hizmet elde etmek
olarak iki farklı anlatımla tanımlayabiliriz.
30
31
32
Enerji Yönetimi
• Enerji verimliliğinin temeli olan enerji
yönetimi, enerjinin doğru izlenmesi ve
kontrol edilmesi ve çevrenin minimum
seviyede etkilenmesidir.
33
Enerji yönetim programlarının
alt amaçları • 1. Enerjiyi etkin kullanarak enerji tüketiminin azaltılması ile
maliyetleri azaltmak,
• 2. Enerji kullanım yöntemleri için etkin izleme, raporlama ve yönetim
• stratejileri geliştirmek ve uygulamak,
• 3. Enerji yatırımlarının geri ödemelerini hızlandırmak amacı ile yeni
ve daha iyi yollar aramak,
• 4. Enerji tüketiminin yapıldığı bütün birimlerin enerji yönetim
programı ile enerjinin bir parçası olmalarını sağlamak,
• 5. Enerji teminindeki kısıtlayıcı etkileri veya kesintileri azaltmak,
• 6. Enerji tüketimi kaynaklı sera etkisini azaltmak.
34
Enerji Yönetimi;
• İlk amacı enerjinin maliyetlere olan etkisinin mümkün olduğu kadar
azaltılmasıdır.
Özellikle enerji kullanımının yoğun olduğu sanayide enerji yönetimi
çalışmaları ile sağlanacak %1’lik enerji tasarrufu %1’e varan kar
artışı sağlama potansiyeline sahiptir.
• Sanayide çevre koruma standartları farklı kurumlar tarafından
belirlenmiştir. Kurumların belirlediği standartlara uygun çalışması
için gerekli tedbirlerin alınması amacıyla yaptırımlar
uygulanmaktadır.
Dolayısıyla çevre yönetimi de enerji yönetimi konusuna dahil
edilmelidir. Böylece enerji kullanımının azaltılmasıyla egzoz
emisyonları başta olmak üzere, katı, sıvı ve gaz yakıtlardan
kaynaklanan sera etkilerinin en aza indirilmesi mümkün olacaktır.
35
Enerji Yönetimi Mevzuatı Enerji Kaynaklarının Ve Enerjinin Kullanımında Verimliliğin Artırılmasına Dair
Yönetmelik
Enerji yönetimi kapsamında enerji yöneticileri veya enerji yönetim birimleri aşağıdaki
faaliyetleri yürütür:
a)Tüketim alışkanlıklarının iyileştirilmesine ve israfın önlenmesine yönelik önlemleri
ve prosedürleri belirlemek, tanıtımını yapmak ve gerektiğinde eğitim programları
düzenlemek,
b) Enerji tüketen sistemler, süreçler veya ekipmanlar üzerinde yapılabilecek tadilâtları
belirlemek ve uygulanmasını koordine etmek,
c) Enerji etüdlerinin hazırlanması ve uygulanması ile ilgili Pazar araştırmaları yapmak,
anlaşmaları hazırlamak ve uygulamayı kontrol etmek,
ç) Enerji tüketen ekipmanların verimliliklerini izlemek, bakım ve kalibrasyonlarının
zamanında yapılmasını koordine etmek,
d) Enerji ihtiyaçlarının ve verimlilik artırıcı uygulamaların planlarını, bütçe ihtiyaçlarını,
fayda ve maliyet analizlerini hazırlamak ve üst yönetime sunmak,
e) Enerji tüketimini ve maliyetleri izlemek, değerlendirmek ve periyodik raporlar
üretmek,
36
f) Enerji tüketimlerini izlemek için ihtiyaç duyulan sayaç ve ölçüm
cihazlarının temin edilmesini ve montajını sağlamak üzere
girişimlerde bulunmak,
g) Endüstriyel işletmelerde özgül enerji tüketimini, mal üretimi ile enerji
tüketimi ilişkisini, enerji maliyetlerini, işletmenin enerji yoğunluğunu
izlemek ve bunları iyileştirici öneriler hazırlamak,
ğ) Enerji kompozisyonunun değiştirilmesi ve alternatif yakıt kullanımı ile
ilgili imkânları araştırmak, çevrenin korunmasına, emisyonların
azaltılmasına ve sınır değerlerin aşılmamasına yönelik önlemleri
hazırlayarak bunların uygulamasını koordine etmek,
h) Enerji kesintisi durumunda uygulanmak üzere ve EIE Genel
Müdürlüğü tarafından istenmesi halinde petrol ve doğal gaz
kullanımını azaltmak amacıyla alternatif planlar hazırlamak,
ı) Kanun kapsamında her yıl Mart ayı sonuna kadar EIE Genel
Müdürlüğüne verilmesi gerekli bilgileri hazırlamak ve Genel
Müdürlüğe gönderilmek üzere yönetime sunmak.
37
38
• Endüstriyel işletmeler ve binaların sahipleri
veya yönetimleri, ilgili yönetmelik
hükümlerine aykırı hareket edilmesi
halinde, aykırılığın giderilmesi için ihtar
edilir.
• Aykırılığın 30(otuz) gün içerisinde
giderilmemesi halinde; endüstriyel
işletmeye, bina sahibine veya bina
yönetimine 24.540 TL(yirmi dört bin beş
yüz kırk Türk Lirası) idarî para cezası
verilir.
39
Enerji Yönetim Sistemi
• Üst Yönetim Desteği
• Enerji Yöneticisi
• Enerji Etüdü
• İzleme ve Raporlama
• Tasarruf Projeleri
• Yıllık Hedef Tespiti
• Profesyonel Takım Kurulması
• Bakım ve İşletme Personelinin Desteği
• Departmanların ve Çalışanların Katılıma
Özendirilmesi
• Enerji Eğitimi – Enerji Yönetimi Entegrasyonu
40
Enerji yönetimi kapsamında
Enerji Yöneticisi
• Enerji yöneticisi: Binalarda ve
Endüstriyel işletmelerde enerji yönetimi ile
ilgili faaliyetleri yerine getirmekle sorumlu
ve enerji yöneticisi veya eğitim-etüt-proje
sertifikasına sahip kişi.
41
Enerji Yöneticisi Görevleri; • Enerji verilerini toplama, periyodik raporlama ve
analiz etme,
• Enerji tasarrufu ve alternatif enerji olanaklarının
değerlendirilmesi,
• Enerji tasarrufu projelerinin denetlenmesi,
• Enerjinin satın alınmasının denetlenmesi,
• Kanun kapsamında her yıl Mart ayı sonuna
kadar EIEI Genel Müdürlüğüne verilmesi gerekli
bilgileri hazırlamak ve EIEI Genel Müdürlüğüne
gönderilmek üzere yönetime sunmak,
• Kurumlar ve kişiler arasında koordinasyonu
sağlamak,
42
Enerji Etüdü • Enerji etüdü, enerji tasarrufu açısından bir
işletmenin enerji verimliliğinin
değerlendirilmesi, enerji tasarruf
olanaklarının belirlenmesi ve enerji
verimliliğini sağlayacak uygun projelerin
planlanmasına yardımcı olmak amacıyla
geliştirilen teknik yaklaşımlardır.
43
Enerji İzleme
• Enerji faturalarına bağlı kalarak enerji
maliyetleri doğru bir şekilde tespit
edilemez.
• Enerji izleme; enerji tüketiminin, enerji
kalitesinin kapsamlı bilgilerinin bilgisayar
ile takip edilmesini, raporlanmasını,
iyileştirilmesini ve kontrol edilmesini
sağlayan merkezi sistemlerdir.
44
45
İşletmedeki Tüketim
Envanterinin Karşılaştırılması
46
47
Enerji Yönetim Sistemi ile;
• Tüketimin izlenmekte ve raporlanmakta,
• Enerjinin daha verimli kullanılmakta,
• Birim ürün maliyetleri düşürülerek
işletmelerin rekabet gücü artırılmakta
• Çevre korunmaktadır.