٢٠٠٩

ن یرا

زه حو

٦ ـ

سمای

٣١

/ ٤٩

ره ما

ـ ژه

تانه ف

هH

afta

na-is

sue

49/ 3

1 M

ay -

6 Ju

n 20

09

www.dengubas.net گۆڤارکی سیاسیی گشتییه خه ندان بۆ په خش و وه شاندن ده ریده کات

ئه وروپییه کان نایه نه کوردستانپژاک جگه ی په که که ده گرته وه ؟

ده ستاوده ستکردنی ده سه ت چوارچوه که ی روون نییه کورده کانی ئران ده نگ به ک ده ده ن؟

که ه شره که ی باڤاریا

مندان زۆربه ی مه ینه تییه کانیان له سه ر شانه

3

کاریکاتر

کاری نوتبت پیرۆز

سیتهوا

ـ ٦ حوزهیران ٢٠٠٩ ٤٩ / ٣١ مایس ژماره ههفتانه ـ

5 ـ ٦ حوزهیران ٢٠٠٩ ٤٩ / ٣١ مایس ژماره ههفتانه ـ

4Haftana-issue 49/ 31 May - 6 Jun 2009

ئیڤانی ترسناك!سهده لهنیو زیادگهڕان. دوایدا به

بوو قوتار لهدهستیانبانان، بهرزهكی چوونبهم عهدالهت، خونی

قوربانیانفی گهورهتر له

نازسیته بهعسی وزوو یان دره نگدتهوه مهیدان.

* * * *جهنگ تاوانباریئیڤان به ناسراو

نهبوو قهیسهریش ترسناك، ئیڤانی جهالدهكهی چوون

كوردان ئهنفالیره فتارو حهجاج

دیمیانیوك) (جۆن ناوھهزار سی نزیكهیچۆك خسته گیانی

:ـده ئستاكه كهچینهبووم، من

كۆمۆنیست خۆم منبووم. بهندی تووشی

دهماغ غهسیلیبووم دهردێ تووشی

تهوال وت لهیاساغ. حكومهت له

* * * *بووی؟ چی غهسیلی

بهندی «شمولی»بهلشهفی ھی جا

نازی و بهعسی یانقان میللهت كهبت ئایدیا التانربازی؟ فیكرو

ئۆكرانی خۆت تۆراگوزراو میللهتت

ستالین له دابوو چیتماو؟ ھیتلهرو یان

په نجا ساڵ زیاد لهلهرزهو و بهترسفاڵ فهتاح فی سهرهنجامیش تا

كیمیاوی سهدام، وهكسهبعاوی و راویداو. كهوتیته وا

ساح ژین

تاونبار نیم، ھههیهك "منھهیه" لهمهسهلهكهدا

ھهفته میوانی

دیمیانیوك جۆن

له پۆهندا نازییهكان پاسهوانی زیندانكیله بهشداری به تۆمهتی ئهمانیا له كهله جولهكه ھه زار سی نزیكهی كوشتنیدهكرت دادگایی دووهمدا جیھانیی جهنگی

7

54 حهلیمه جیاوازهھهناسه راگهیاندنكارك وهك دهت ئهوكه دهكاته وه لهوه جهخت و دهداتپشكهشكردندا له كاتی شوهیه ك بهھیچئهو بهكو نییه ، دهستكردانه نازكردنهكهینازكردن وهك پی دهوترێ ئهوی نازه یانخۆیهتی. جپهنجهی و تایبهتی سیمایهكی(حهلیمه كوتی پشكهشكاری بژهرودیمانه یهی ئهم ھهفتانهدا لهگهڵ بولند)سازدا

62پیشه سازییهكی وه كو كورد ساكه سهد چهندبهرھهمهكانی و جۆیی دهڕوانرت. لی خۆمایدهوت، وردی سهلیقهیهكی و تایبه ت حهزكیبچته وای لكردووه، بهو بهرھهمه گرنگینه دانیشزۆری پدهچت، خستنهوه، پشتگوێ خانهیله ناوبچت. ئهمیش تاوهكو نهمابت

شارک38 رازیبهرده وامه ٨٥ ساه كوڕان، نزیكهی ئامادهیی سلمانی

شار، دهوهمهندكردنی و خوندكاران پگهیاندنی لهسلمانی ئامادهیی پسپۆڕ. شارهزاو كهسایهتی به

فربوون، مهنزگهیهكی زیاتره له شارهوه، بهنیسبهتشار. بهشكه له جهستهی ئره

تهمهن42 له ساکو چاوپكهوتن راپۆرته ھهواڵ، راپۆرت، به ھه فتانه

دهكات، تاووتوێ سیاسییهكان بابهته تایبهت، دۆسیئازادانه نووسهران كه تایبهتدا، گۆشهی لهگهڵ

دهردهبن. تدا خۆیانی بیروڕای

شیکپۆشی60 و دیزاینمیسری دیزاینهری كه نوێ كۆلكشنكی ھهر لهگهڵ

دهكات، پشكهشی ئهلبوحری ھانی جیھانیینقوماش بهكارد ره نگو بینو له جلوبهرگكی جیاواز

ئهوهی بۆ ھهیاندهبژرێ، جۆر نایابترین له كهجلوبهرگكی لهكۆتاییدا یهكتربنو ئاوتهی ھهموویان

بازنتهوه. خانمان جهستهی رازاوه شیكو

74ئهوتۆی جیاوازییهكی نویه ئۆتۆمبیله ئهمكه رۆڤهر) (الند خزانی لهگه ڵ نییهزۆردا ئۆتۆمبیلكی كۆمهه لهناو دهتوانرتبناسرتهوه.

ژیان چنینی

لھاتووه و بهتوانا

ـ ٦ حوزهیران ٢٠٠٩ ٤٩ / ٣١ مایس ژماره ههفتانه ـ

6

سلمانی: شاڕی سالم ته نیشت پردی شه ھید خه سره وخاڵ.كه ركوك: ئیسكانـ نزیك باره گای ته له فزیۆنی كه ركوك.

ھه ولـر: سه ره تای رگای کۆیه به رامبه ر نه خۆشخانه ی ره سوی تایبه ت.نرخ 1000 دینار گه رمیان: كه الر ـ بازاڕی حه مه ده مین كه الری.

ستران عه بدو

سه رۆكی ئه نجومه نی به ڕوه بردنسه رنووسه ر

خــه نــدان بۆ په خش و وه شاندن ده ریده كات ھه رمی كوردستان

haftana@yahoo.comwww.dengubas.net

Iraq - Tel: +964 07708678460

نوسینگه كان07708678460

07702382319

07504537324

2221612xandancenter@yahoo.com

+964 (0) 7705 450 660

دابه شکردن له عیراق کۆمپانیای « حضارة أكد» بۆ بوکردنه وه و دابه ش و ریکالم

Design by

dir_akad@akadintl.net Mobile: +964790199918807480134488 -

Volume (1) issue - 49 / 31 May -6 Jun 2009 کی سیـاسیــی گشتییـــه خه نـــدان بۆ پـــه خش و وه شانـــدن ده ریده کـــاتگــۆڤـار

www.dengubas.net

له نڤیسكاره وه ساك به سه ر ھه فتانه ، عومركه له كۆششی ھمن، به م كاریگه ری ده سته یه ك رۆژنامه وانی ژماره كه م و ھیمه ت زۆر كه ئه م كاروانه یان ئاوه دان كرده وه و به سه برو ویستگه یه كی نوێ ، ستایلكی گه یاند: رۆژه یان به م شایانه وه ته حه مولكی چۆنایه تی له ره وی میدیای كوردستانیی . بـ ئه وه ی له ھی گشتی ئه م ره وه لـ رچكه شكاندنكی به جه وھه ر و كارا نه ك رووكه شی و البدات، رچكه شكن

به ڕكردن.و رووداو وردی روماكردنی خونه ران و خزمه تكردنی له ساك ماوه ی سیمای ده ركه وتنی بۆ باشه ماوه یه كی جیھانییه كان، كوردستانی و ده ركه وته ھه ر بوكراوه یه ك. پمانوایه له م ساه دا ئه دگاره سه ره كییه كانی (ھه فتانه ) بۆ خونه ران ئاشكرا بوون و ده توانین ئیتر لره به دوا خونه ران سه رپشك بكه ین، داخۆ ھه فتانه وه فاداری بنه ما سه ره كییه كانی په یمان و به نه كانی خۆی بووه ؟

یان ھشتا له سه ره تادایه ؟ئمه حه ز ده كه ین وه می ئوه به ئه رێ بت، بۆ ئه وه ی وره و وزه مان پبده ن و وه می خۆشمان وا ده ده ینه وه : نه خر زۆر كه ممان كردووه بۆ ئه وه ی ھه ست

به نیگه رانی بكه ین و نیگه رانیش ئه نگزه یه بۆ به رده وام بوون و كۆششی زیاتر.ئه لئسبوعییه له گه ڵ ھاوپه یمانتی خوشكی و به ده سته ساكدا له ھه فتانه كه وه رگرت كوردستانیی گۆڤاركی سیماكانی ردا له نیوه ی و پكرد ده ستی وه مده ره وه ی پویستییه كانی خونه ری كورد بت و به شك له په یامی ده زگای

خه ندان جبه ج بكات كه په یامی راگه یاندنكی ئازاد، به رپرس و سه نگینه .جیابكاته وه كوردی میدیای باوی ره وی له توانی خۆی ھه فتانه ساكدا له به دا یارمه تی خونه ری ئه وه له جی بوخ )یه و با یان بژی (با ربازی كه ئه ندشه یه كی فراوانه وه له مه سه له كانی كوردستان و جیھان، له سیاسه ت و ژیان

بوان و حوكمی پشوه خت نه دات.به وه ی كرد به رجه سته له خۆیدا ھه فتانه ی گۆڤاری سیمای ھه روا ھه فتانه رووماڵ و به دواداچوون بكات له ده ره وه ی ھه وای رۆژانه وه . توانیشی له بابه ته ھه ستیاره كان بكۆته وه له ده ره وه ی توژینه وه ی وشك و برینگ. بۆ ھه واڵ دیوی ناوه وه ی ده رخست و بۆ به دواداچوونی رووداوه كانیش دۆس و ریپۆرتاژ و شیكاریی

سیاسیی ره چاوكرد.سای دادێ ده ب زیاتر كار بكه ین، باشتر شانه نوستووه كانی دۆخی كوردستان

وه ئاگا بنینه وه .به نی ئمه ساكی جیاوازتره .

عیراق ماویه تی26سه ره ڕای ئه و ده نگه ده نگانه ی له باره ی كۆمه ه بابه تكی وه ك «سزادانی زیندانیكراوه كان» و ئابووری په ككه وتوو، زۆربوونی

بكارییه وه دروست ده بن، به م كاتك كه ژه نه راڵ ده یڤد پیترایۆس له باره ی عیراقه وه قسه ده كات ھه موو الیه ك له

واشنتۆندا بده نگ ده بن.

سه ما و ھه بژاردن28له ھه بژاردنه كانی ئه م دواییه ی ئه نده نوسیادا سه مای جای

بونگ-ی میللی بووه ھۆی رووبه ڕووبوونه وه ی نوان ھزه ئیسالمییه كان كه ھه وی پاراستنی ده سه ته كه یانیان ده دا،

له گه ڵ ھزه عه لمانی و لیبراه كان كه ده یانویست ئه و ھزانه تووشی شكست بكه ن.

Haftana-issue 49/ 31 May - 6 Jun 2009

9

دــت فــیـدراــیــش نــۆرهی

دهستگیر بكرت دهبت بهشیرئهوه شچارهنووسیهتی، تهنھا بهو ئهمه ریكا و بریتانیا ئه گهربخهنهگهڕ، ھهوهكانیان چین،

دهكهین. دهستگیریی ئهوا

ئۆكامبۆسیستمی كوردستانی ھاوپهیمانیبهباشترین تهوافوقی دیموكراتییه تیفره وتكی له دادهنات، سیستمناكۆكییهكی بهتایبه تیئهگهر پكھاتهدا،

الیهنهكاندا. لهنوان ھهبت توند

رواندزی فریادسادا، س تا ساك ماوهی له ئرانئه تۆمی، چهكی دروستكردنی به دهگاتدیبلۆماسی وادهی چارهسه ری بهرهبهرهشئهنجامدانی بۆ بوار كهمدهبتهوه،

نامنتهوه. دانوستانكیسهركهوتوو

مایك مۆن

چی دهیهوت مالكی نوری پیاوی تاكه ببته بكات؟پیاوه نموونهی عیراق؟سهدام وهك «پۆیینهكان»یوسیستمهسۆسیالیستییهكانی ئهگه ركه، بهم پشوو؟ ئهوهدهگات كوێ به ئهنجامهكهیچی ئاراسته یهكدا به عیراق ونییه، دیار ئهوه دهڕوات؟ئاشكرایه، كه ئهوهی بهم

نابت. خر ئهنجامهكهیكهوتۆته مالكی ماوهیهكه سیستمی له رهخنهگرتنئهو گۆڕینی داوای سیاسیی،بۆ پهرلهمانییه وه له سیستمهرهخنه ده كات. سهرۆكایهتیی

بكات. پهیهو زۆرینه دیموكراسیی دهیهوت دهگرت. تهوافوقی دیموكراسیی لهبهشوازكی دیكتاتۆریهتی دووباره دهترسن لهوه رهتدهكهنهوه . گرتویهتییهبهر مالكی كه رهوتهی ئهو پكھاتهكانی عیراق زۆربهیسایهی لهژر چونكه دهكات، كورد له رهوته كار ھهمووی مهترسیدارتر ئهو گۆڕهپانهكه. له سهر بتهوه دیموكراسییانه

نابت. به نسیب عیراقیشی» فتبۆی تیمی «سه رۆكایهتی جاران وهكو سهرۆكایه تیدا سیستمی و دیموكراسیی زۆرینهفیدرایش شوازی داھاتوودا ھه نگاوی له مالكی كه بدات كورد به ئهوه زه مانهتی ناتوان كهس مهترسیدارتر لهوهشكار ئاراستهیه مالكی بهو ئهگهر بهغدا. راستهوخۆی و چنگای ركف ژر ناخاتهوه زاخۆ بۆ فاوهوه و له ھهناوهشنتهوه

دت. دنیابن نۆرهی فیدرایش بكات؟

پدهكرت؟ بهم چی رگره،رابهری خامنهئی پاپشتی عهلی به دهیهوێ نهژاد ئهحمهدی مهحمود دهستیپكرد، ھه مه تهكانی سهرۆكایهتی ئران ھهبژاردنیبای ئیسالحییه كان پاوراوی و ئران وهزیری سهرۆك كۆنه موسه وی حسین میر بهم وهربگرتهوه ، پۆستهكه دووباره شۆڕش

تره. پاوراوهكانی سهرجهم بهكو نهژاد، تهنھا نهك بهردهم كۆسپی گهوره ترینخۆیان بۆتهوه دووچاری رابردوو، سای چوار ماوهی له كه نهژاد شكستانه ی ئهو لهسهر ئهمجاره دهیانهوێ ئیسحییهكانسۆزی لهسهر كار و كایهكهوه ھاتۆته خۆیهوه ھزكی ھهموو به خاتهمی وهربگرنهوه. وت پۆستی سهرۆكایهتی و بكهن بینالهو ئایا پرسیووه ، خۆی موسهوی له به م بده ، موسه وی به ده نگ ئهوا دهوێ، رۆژت ئهگهر دوا ده ت: دهكات و ئرانییهكان

بگۆڕت؟ چی بكات و چی دهتوانت ئراندا ده ستوورییهی سیاسیی و دۆخه

دیمتری پۆتین، ڤالدیمیر سهرۆك. كرده میدڤیدڤی خهكی زۆربهی قسهی ئهوهچاودرانی روسیایه.خهكی رای ھهمان سیاسییشویستی پۆتین ھهیه. روسیایانبهم دابنت، سهرۆككپه رده وه پشتی له خۆیو بت راستهقینه سه رۆكیبگهڕتهوه دهرفهتكدا لهبهم سهرۆكایهتی، بۆبایهكه ئاراستهی پدهچتكهشتییهكه ی پچهوانهی بهئهوهتا بت. پۆتینهوه میدڤیدیڤ راوژكاره كانیلهو رهخنهگرتن كهوتوونهتهلهكاتی پۆتین كه سیستمهی دروستی سهرۆكایهتییهكهیداھهندك تهنانهت كردووه. دزهیان كریملنهوه له كه ھهواڵدهكهن لهوه باس كردووهو پۆتین نوان په یوهندیبی تۆ نییه. باش میدڤیدیڤگۆرباچۆڤ سیناریۆی ھهماندووباره یهسین بۆریس و

نهبتهوه؟

سیناریۆیهكی دووباره

ـ ٦ حوزهیران ٢٠٠٩ ٤٩ / ٣١ مایس ژماره ههفتانه ـ

8

گهرموگوڕییهكانی خه ریكه و سهرۆكایهتی ھهرم، كوردستان پهرله مانی ھهبژاردنیسیاسیی قهوارهی و الیهن ٢٥ دهبت. تكهڵ ھاویندا گهرمای تاوسهندنی لهگهڵبۆ خۆیان ٥ كه سیش و كورسییهكانی پهرلهمان بهدهستھنانی بۆ كبكدان له

كردووه. بهدهستھنانی پۆستی سهرۆكایهتی ھهرم كاندیددهدرت، ئهنجام كوردستاندا له پهرلهمانییه ھه بژاردنی سیهم ئهوه ھهرچهندهھهبژاردن لهسهر مه شقكردنك وهكو دهتوانرت تر ھهبژاردنهكهی دوو بهمباتر ئاستكی بۆ كوردستان دیموكراسیهتی ھهبژاردنه ئهم چونكه بكرت، تهماشا

دهگۆڕت. سیاسیی پهرلهماندا نه خشهی له گۆڕانكاری جۆرك له و دهگوازتهوهله چهند پدهچت بهم پهرلهمانهوه، بچنه دهیانهوێ به شدارهكان الیهنه ھهمووبه كورسییه ك بۆ بهدهستھنانی ته واو ده نگی ئهوهیان نه بت توانای زیاتر لیستك

دهستبھنن.له و ھهبژاردنهكهیه لیستی ھزترین به و گهورهترین كه كوردستانی لیستی پكھاتووه، یهكتیی نیشتمانی دیموكرات و حزب پارتی ھهردوو گهوره ھاوپهیمانتیبۆخۆی كورسییهكان زۆرینهی دهتوانت سیاسیی چاودرانی بۆچوونی گورهی بهو لیستی چاكسازیی ئهویش پكبھنتهوه. دوابهدوای حكومهت بكات و مسۆگهرلهدوای كۆبوونهته وه تدا دوو حزبی ئیسالمی عهلمانی و حزبی دوو كه خزمهتگوزاری

مسۆگهر بكهن. دهتوانن چهند كورسییهك دووهم لیستن و لیستی كوردستانیئستای سهرۆكی بارزانی مهسعود پیهی بهو ھهرمیشدا سهرۆكی ھهبژاردنی لهھهیه. ئهوهی سهدی سهدا له بردنه وهی چانسی پارتییه و یهكتی ھهرمهو بهربژاریبۆ بت گهرم و توند بانگهشهیهكی و ھهمهت دهكرت چاوهڕوان ھه بژاردنانهدا لهمكاته ئه و تا رابكشن. خۆیان بۆ الی بتوانت سه رنجی خهك ھهر قهوارهیه ئهوه ی

لهسهر ئاگرن. الیهنه كان ھهموو

ڕۆژ ٧

ئاگرن لهسهر الیهنهكان

لهالیهن، كه دهستدرژییانهی ئهودهكرته میسرهوه دهسهتدارانیبهھیچشوهیهككاریگهری سهرم،و خۆپاوتنم لهسه ر نابت،

حزبهكهم. سیاسیی پرۆگرامی

نور ئهیمهنزیانی گوانتانامۆ گرتووخانهیگهیانده،ناوبانگیئه مهریكالهھهموووادهخوازت ئستا دۆخی جیھاندا،بگهڕینهوه،بۆئهو مامه ه مرۆڤانهیهی

كهئهمه ریكاپیناسراوه.

كۆلن پاوڵكۆسۆڤۆ، ھهرمی سهربهخۆییقبوڵ پاشگهزبوونه وه كرداركهرگهیهكه تهنھا بهكو ناكات،ئاسایش و سهقامگیری ــۆ ب

لهناوچهكهدا.

جۆزیف بایدن

بهغدادی عومه ر ئهبوئهوه نا؟ یان دهستگیركراوهسهرهكییه كهیه. پرسیارهئهبو دهت: عیراق پۆلیسی ونه و دهستگیركراوه عومهر بوكردهوه، ڤیدیۆییهكیشی دهن: ئهمهریكییهكانیشئهبو كهسه ئهو نازانینبهم تر، یهككی یان عومهرهگهورهتر لهوه كشهیهكی سهرھهدهدات، خهریكهناوهندهكانی له ھهندكئهبو دهن: عیراق پهرله مانیلكۆینه وهدا كاتی له عومهرھه ندك كه ناوه به وهدا دانیو عومهر ئهبو ھاوكاریی الیهنھهندكی كردووه . گروپهكهیانحزبی دهن: ئاشكرا به تركردووه. ھاوكاریان ئیسالمیتائستا لهوهدایه كشهكه بهغدادی كه نهبۆتهوه ساغكهچی نا، یان دهسگیركراوهناو شهریكهكانی خهریكهدهكهنه بهغدادی حكومهت،پاكتاوكردنی بۆ دهسكهال

یهكتردا. لهگهڵ سیاسیی

دهسكهال "بهغدادی"

سه دهی نهوهتهكانی له سهدامخۆشیرین بۆ رابردووداعهره بی جیھانی الی كردن«حه ملهی بهناوی بیایداباڕ سهرجهم ئیمانییهوه» به كه شهوانه یانهكانی وعیراق تهمهنی درژاییدابخات. ھهبووه بوونیانھهندك ئازادی پرۆسهی دواییكرایهوه، یانانه و باڕ لهوھهڕه شهی ئهمنی باری بهمناچاری توندڕهوهكانكردن. داخستنهوهی دووبارهدهرگاكانیان دیسان ماوهیهكهئهمجاره كهچی كردۆتهوه،له ھه ندك و عیراق حكومهتیكهوتوونهتهوه پهرلهمانتارانئهمجاره دهیانهوت وزهیانیهكجارهكی بۆ یاسایهك بهبدهن. پكۆم دهرگاكانیانو دهربچت یاسایه ئهو ئه گهرئهوا بكات، جبه جی حكومهتكابوی دهبته بهغدا ئهمجاره تالیبان حكومهتی و دووهم

سهرھهدهداتهوه. لهوێ

دووهم كابوی

Haftana-issue 49/ 31 May - 6 Jun 2009

11 هه فتانه ـ ژماره ٤٩ / ٣١ مایس ـ ٦ حوزه یران ٢٠٠٩

ئه و كات سه ركردایه تی سیاسیی كوردستان، قسانه یان ئه و وه می توندی په ڕی به و نه ك ماده یه ئه و ئه وه ی له سه ر دایه وه ، سووربوون

كۆتایی نه ھاتووه ، به كو ده ب جبه جش بكرت.ئه و پداگرتنه ھیچ كرداركی عه مه لی به دوادا نه ھات، پچپچ لدوانی ھه ندك له جگه ماوه یه ك دوایی ئه گینا جبه جكردن، پداگیری ده رباره ی نه بت، نا، لكرا، ھه ر بیده نگی له الیه ن كورده وه بده نگی

به كو كورد دوو ھه ه ی گه وره شی كرد، یه كه میان؛ ئه وه بوو ئاماده بوو دۆسكه به گۆشت و خونه وه ئه وان به دواوه لره یه كگرتووه كان. نه ته وه بدرته لره ھه ر ماده كه . جبه جكردنی ده ماستی كرانه قۆناغكی نایه پی كه ركوك كشه ی دواشه وه به ئه و یه كگرتووه كان، نه ته وه چونكه ترسناكه وه ، بۆ دیمستۆرا، سه رۆكایه تی به كه لیژنه یه ی به دوای نه ك دایناوه ، راستییه كان له لكۆینه وه

ئاستدا له چاوی به كو ناگه ڕن، راستییه كاندا راستییه له و جگه چیین؟ راستییه كان ده نوقنن! مژوویی و جوگرافیانه ی كه كوردستانییه تی كه ركوك ده سه لمنن. راستییه كان چیین؟ جگه له و سیاسه تانه زیاتر كه له سه رده می حكومه ته كه ی یاسین ھاشمییه وه بۆ ته عریبكردنی كه ركوك گیراونه ته به ر و له سه رده می ئه وه ی سه ر كارگه یشته لوتكه . گه یشتنه سه دامدا كه نابت تاكه كوردك له و شاره دا بمنت، ئه گه ر عه ره ب! به بكات ده بت خۆی ئه وا بشمنتته وه ، راستییه كان چیین؟ جگه له و ھه موو خزانه ئاوارانه ی كه له كه ركوك و ده وروبه ری راگوزرابوون و له ژر خمه كاندا له ناوچه ئازادكراوه كان ژیانیان ده برده سه ر، نه ته وه یه كگرتوه كان خۆی له ھه مووان ئه و راستییه باشتر ده زانت، چونكه به رده وام كۆمه كی ده كردن و

دۆكومنته ونه ییه كان الی خۆیان پارزراوه .راستییه كاندا دوای به یه كگرتووه كان، نه ته وه ده گه ڕت سیاسه تكدا به دوایی به كو ناگه ڕت، رازیكردنی بكات. رازی الیه نه كان ھه موو دی كه دی الیه نه كانیش، مانای زیانی كورد و دواخستنی گه ڕانه وه ی كه ركوكه بۆ سه ر ھه رمی كوردستان. دوو راپۆرته كه ی پشووی دیمستۆرا، ئه و راستییه یان وه ك یه كگرتووه كان نه ته وه كه ده رخست رووناك رۆژی ناتوانت قه زاوه ت له كشه یه كی وا ھه ستیاردا بكات، چونكه له كورتترین رسته دا كه ركوك مه سه له یه كی سیاسیی نه ته وه ییه ، نه ته وه یه كگرتووه كانیش خۆی له سیاسه ت نادات و وه ك «مه سه له یه كی فه ننی »

راسپارده بۆ چاره سه ر پشكه ش ده كات.و گفتوگۆ له كاتی بوو ئه وه دووه میش ھه ه ی ده رچوونی یاسای ئه نجومه نی پارزگاكاندا، كورد پاش ناڕه زاییه كی زۆر به ماده ی ٢٣ رازی بوو. ماده ی ٢٣ ئستا وه ك به دیلك بۆ ماده ی ١٤٠ لی ده ڕوانرت، ھه رچه نده كورد ئاماده نییه بچته ژر باری ئه وه ، به م راستییه كه ی ئه وه یه كه ماده ی ٢٣ و ئه و لیژنه به و دروستكراوه ، جبه جكردنی بۆ په رله مانییه ی نیازه وه كارده كه ن كشه ی كه ركوك چاره سه ر بكه ن، ئ ماده ی ١٤٠یش بۆ ھه مان مه به ست نییه ؟ ئه وه ش ناكۆكییه كی یاساییه و ناكرت له یه ككاتدا دوو یاسا له سه ر شتك جبه ج بكرت. بۆیه به ردوامبوونی ئه و ناكۆكییه یاساییه له داھاتوودا ناكۆكییه سیاسییه كان

قوتر ده كاته وه .له ھه موو باركیشدا ئه گه ری نزیك ئه وه یه ماده ی ٢٣ جبه ج بكرت، چونكه بۆ حكومه تی عیراق (١٤٠ و ٢٣) ھه ردووكیان «شه ڕ»ن «ئه ھوه نترین شه ڕ»یش

بۆ به غدا «٢٣»یه .مه ھدی ئه بوبه كر

ئه ھوه نترین شه ڕ!كاتك له كۆتایی ٢٠٠٧ ماوه دیاریكراوه كانی جبه جكردنی ماده ی ١٤٠ ته واو بوو، زۆرك له الیه نه نه یاره كانی ئه و ماده یه ، وه ك ئه وه ی كه

سه رله به ری ده ستوور كۆتایی پھاتبت، ئیدیعای ئه وه یان كرد؛ له به ر ئه وه ی له كاتی دیاریكراوی خۆیدا جبه ج نه كراوه ، كه واته ھیچ ھزكی یاسایی

نه ماوه .

10

ئــاراســــتــه

بایكال به رگه ی ئه ردۆغاندا ده ڕواتده نیز بایكاڵ سه رۆكی پارتی كۆماری گه ل له توركیا (جه ھه په )، چه ند پشنیاركی بۆ چاره سه ركردنی كشه ی كورد

له توركیا خسته به رده م كۆبوونه وه یه كی پارته كه ی .

له بایكاڵ ھه واه كان گوره ی به كردووه داوای پارته كه یدا كۆبوونه وه ی ناوچه پویسته كانی خزمه تگوزارییه سه رجه م و ته ندروستی بواره كانی له كوردنیشنه كان بكرت، ده سته به ر رۆشنبیری و په روه رده له داواكارییه ك و فۆڕم ھه ر پویسته ھه روه ك پشكه ش كوردی زمانی به كوردییه كان ناوچه ئه و بۆ ئاسانكارییه ك ببته ئه وه ی بۆ بكرن

ھاووتییانه ی زمانی توركی نازانن.گفتوگۆ و چاوپكه وتن رابردووشدا ماوه ی له له نوان پارتی كۆمه گه ی دیموكراتی «ده ته په » حزبی و تورك ئه حمه د سه رۆكایه تی به بایكال ده نیز سه رۆكایه تی به كۆماری گه لی

ئه نجامدراوه .له داوای تورك ئه حمه د زانیارییه كان به پی كردووه كۆماری گه لی حزبی سه رۆكی جگری

رۆكی باش و گرنگ بگت له دۆزی كورددا گونجاو چاره سه ری دۆزینه وه ی له به شك و ئه و ھاوكات بخاته ڕوو، باش ده ستپشخه ری و گۆڕانه ی به رزڕاگرتووه كه له سیاسه تی حزبه كه دا

روویداوه سه باره ت به مه سه له ی كورد.كشه ی بوونی به دانی جه ھه په پشتر ھه وی له پاپشتی و نه ده نا توركیا له كورد چووه دواتر به م نه ده كرد، چاره سه ركردنی بۆ توركیا حكومه تی نوێ سیاسه تی پاڵ

چاره سه ركردنی كشه ی كورد.به الی ره نگه گۆڕینه ی جه ھه په ، ھه وست ئه و مایه ی سیاسییه وه چاودرانی له ھه ندك سه رسوڕمان بت، به م له راستیدا زۆر ده مكه پارته كه ی كه ئه وه ی له دوای به تایبه تی و په رله مانییه كه ی ھه بژاردنه دوو له ئه ردۆغان رابردوودا له ناوچه كوردییه كان به ھۆی سیاسه تی

زۆر ده نگكی توانی كورد، به رامبه ر كرانه وه ی جه ھه په ش بنت، به ده ست ناوچانه دا له و بیری له وه كرده وه كه ئه ویش ئه گه ر له پگه ی ئۆپۆزسیۆنه وه ، كرانه وه به رامبه ر كورد بنونت كورد بتوانت ره نگه بدات، به ن كۆمه ك و

بۆالی خۆی كه مه ندكش بكات.ناوچه له ئه ردۆغان پارته كه ی شكسته ی ئه و شاره وانییه كاندا ھه بژاردنی له كوردنشینه كاندا تووشی بوو، ھه لكی زینه بۆ بایكاڵ و پارته كه ی كه به ئاسانی له كورد بچنه پشه وه و ئه ردۆغان نه یتوانیووه كه بكه ن ره خنه حكومه ته كه ی و به بباته سه ر. كورد به دابووی كه به نه كانی كوردییه كه ی بایكال و پارته كه ی ده توانن ئستا بكه نه خۆیان و بكه ن ته به نی كورد مه سه له ی

خاوه نی «راسته قینه »ی كشه كه .نواندنه نه رمی و چاوپكه وتن ئه و به گوره ی بت، بایكال ده یه وت زۆر دوورتر له ئه ردۆغان بیر جه ھه په ئستا پده چت بۆیه بوات، بباته به ڕه سمی كورد كشه ی بكاته وه له وه پی له ژر به ڕه كه و په رله مانه وه قوبه ی ژر

پارته كه ی ئه ردۆغان ده ربھنت.به داننان و كورد به به رامبه ر كرانه وه راسته و داد پارتی شكنه كه ی ره چه كشه كه یدا، ته لیسمه كه ی ئه ردۆغانیش بوو. گه شه پدان ئه نجامكی تائستا ئه وه ی له به ر به م شكاند، بۆیه لنه كه وتۆته وه ، به رجه سته ی سیاسیی بواره دا له و شكستخواردوویه ك وه ك ئه ردۆغان ئه و ده یه وت بایكال دیاره ده رده كه وت. خۆی بۆ سه ركه وتن بكاته ئه ردۆغان شكسته ی نیازی به ئه م نه كرا، بۆی ئه و كه ئه وه ی و ئه ردۆغان به رنامه كه ی و بت ئه نجامدانی

جبه ج بكات.به و بتوانت بایكاڵ داھاتوو، له ماوه ی ئه گه ر به به رامبه ر سیاسه ته كانی به په ره ئاراسته یه لواری له توركیا به ڕاستی ئه وا بدات، كورد ده كاته وه نزیك راسته قینه سیاسیی گۆڕانكی قازانجی پكه وه تورك و كورد ئه نجام به كه

ل ده كه ن.

Haftana-issue 49/ 31 May - 6 Jun 2009

13

كــوردسـتـانـیـیـانـه. نـیـشـتـمـانـیھهندك دهستی دهبوایه سهردهمككه بگریت خوازانه (فیدراله-شار) لهم ھهبگرت تر كوردستانهكانی رزگاركردنی باشوور له باكوردایهتی ترو قۆناغكی بۆكهچی بت، باشوور ئهركهكانی مژوی«كوردستانی بهشهكهی بهدوای ئهمانهبه ئستاش بوون. سوور»یشهوه لـ پارزگایهكیان حوكمانی دهستھنانیھهرزهكاری له عهزیم). (مه ته ب به بووهكهنفتیدا له گهرهكهو دونیایان سیاسهتدا

بهیهك. لـ دهبتهوه دونیایان سهرینیشتمانهكان و نهتهوه لهگهڵ وا ئهمانهشارهوانییه، زهویوزاری كه دهكه ن مامههجارك و بۆ بكهن نهخشهی بنهڕهتی جاركبینابكهن تدا تهالری و كۆشك تهجاوهز بهموساتهحه به وت ئایندهشدا له رهنگه و

بگرن. بهكرێ

ئیستعمارن؟ ئوه بۆچیو لهجی تهنگژه لهترسی رووبهڕووبوونهوهیپایهداركردنی بۆ ورد تهكبیری دانانیخۆبچوككردنهوهیان، لهتاو كوردایهتی،پیاوانی گهوره به بووه لـ خۆیانبهربوونهته په ڕگاڵ بهڕاستهو ئیستعمار،كهرتوپهرتی نیشتمان و نهخشهی گیانیبه وتهو ئهم خهكی لهجی دهكهن.له ئهوان، ناڕۆشنی نونهرایهتییهكیو جوگرافیا و شتهكان سروشتی دهرهوهیپاشهكش و راكردن تهنزیر بۆ مژوو قهدهرینا، وهگهر بفن ئهگهر وایه پتان دهكهن.رای بكهن، پاشهكش یان پشكهفن ئهگه رخه ك ھهر دی ئهندشهو بیروڕاو خهك وجارانن. بهھارییهكهی كوڕه ھهر ئهوانهو الیخۆی كوردیدا په ندی له عاشقهی ئهو چوون

دهدات: باگهڕهك شۆخی بم بهقوربانت

یهك؟ لهسهر دڵ ھهزار لهسهر چاوسیاسییانهی خهكیان جوانه لهو دۆن ھایدهدات رێ كه بهستهزمانه، یاری پباوهڕیش و ھه ب چاوی ھه زار یارهكهی

ئهسییه؟ یاری دی الی بكاتو دهكه ن گل یاری به باوهڕ ئوه یاران

قبووه؟ ده رتان له چاو یاریدهكرت نیشتمان و نهتهوه شاباشی

بۆ جیاجیا خهیاراتی دهن بهمهش وچارهسهری بۆ كوردو مهسهلهی چارهسهریوهك یانی وت، گهشهكردنی و خزمه تباشوورهیش كوردستانی ئهم مهگه ر بـیئاوه دانی بری خرو ئینجا ببت، دابهشئهم وتهدا به سهر بوون ھاووتی پرسی و

دهڕژێ؟

رگا نهخشهیله و كوردایهتی بانگهوازی به ئمه ئایا فشه دهمانهوت نهتهوهیی شاباشی قاودانیھاوتییان مافی و ئاوهدانی بهخزمهت وبهكو نهخر! بكهین؟ خۆشگوزهرانی لهله كوردستانیبین ئهوهیه بۆ بانگهوازشارو ھاوتی ئهندشهداو و ستراتیژو خزمهت له بین خۆشمان گهڕهكیكوردستانتی بانگهوازی ئاوهدانیدا.«رهوی جیاكردنه وه ی بۆ بانگهوازكهبۆ ئیداریی». ئیداره له «رهوی سیاسییو وت پشخستنی و ئاوهدانی و خزمهت بهیهك ئیتر جا كوردستان بۆ سیاسهتیشستراتیژی قۆناغبهندكردنی به یان ھیمهتكوردایهتی ھهم بهمه ش كوردایهتی.بهمهش بمنو كوردستان ھهتا ندهمشارۆچكهو گهڕهكییهوه به شارو كوردهواریناوهندتیدا نا ئیدارهی و سیستم چوهی له

دهگهشتهوه.جیاكردنهوهیهكی بۆ كوردستانیی بانگهوازیبۆ سیاسیی دهسهتهكانه. دهسهتی تریبهكو نهبت، قیرتاوكردن باخچه و نهمام وكوردستانتی و سه روهری و سیاسهت بۆپارزگاو و ئیداره دهسهتی بت.ھاووتی بۆ و بۆخزمهت با شارهوانیهكانیشكهركوك و سلمانی، گهشانهوهی بۆ و

بت. گه رمیان دھۆك و و ھهولرله شاباشه؟ ئمه الی خر وایه، وتان له ئیداره رهوی رۆشنهوه دیدكی به وتانكهس به و جیایه نهتهوهیی ھی سیاسهتی وھاووتی قوربانی ناكاته وتی مهبهستهوه

وت. قوربانی ناكاته ھاووتیش وقوربانی به دهكرێ دیموكراسی نه وتان لهدهكرته قوربانیی نیشتمانیش و نه نیشتمان

دیموكراسیی.ھهر بهرپرس سیاسهتیی راستییهكهیدهكات. نوانهدا لهم ھاوسهنگی كه ئهوهیه

ـ ٦ حوزهیران ٢٠٠٩ ٤٩ / ٣١ مایس ژماره ههفتانه ـ

12

سهرهکی وتـاری

گۆڕهپانی بوونهوه ی بهرته سك لهمكوردستان نیوه ی له كهمتر كه تكۆشانهدا،وهبیرئانینی كوردستانییانهوهیه، دهست بهو بهرزدهكاتهوه وره كوردستانتی ربازیخاكی سنووری كه دهكات ئه وانه بانگهوازینه خشهی چوارچوهی له ته نھا نیشتمانكوردبوون و دهبینن شارهوانییهكاندا بنهڕهتی گهڕه ككدا چهند دانیشتوانی له تهنھاكوردستانتی ربازی دهكهنه وه. كورتله و كهمحهوسههیی له دهربازبوونه بۆبهجۆرك خهیاڵ مهوداكانی تهسكبوونهوهیھه لهو ھهر ھهرم ئاینده ی و ئهمۆ كهمه ھنده كه بناست سهپنه رهدانوجفی ئهسیل و موتهگ ساح تهنانهتحوسنیش سهدام و عهسكه ری سامی و

الریان لـی نییه.بۆ دوهزمه یه كوردستانتی ربازیو گهڕهك فیدرالیزمی تیئورسنهكانیبیری كه راماینه یه ھزی ئهو شارهكان.و جادوگهری لهداوی كوردیی سیاسیو دهكات دهرباز كۆچهرتی و چاودریبهدونیا گهورهكهی دنیایه، كوردستان، ئهم

گردهدات. زهوییهوه سهرگۆیبهحرێ «ژده ف نهتهوهیی توندڕهویرۆشنه وا خیتابه ئهم تهكلیفی بهرنادات»،عه رهبی دونیای عهرهبدا نموونهی له كهعیراقیشی بهعسی و كرد تهنگهژه تووشی

لهگۆڕنا.لهجی ئهوهیه نهتهوهییش شاباشی

نییه ھیچ سیاسهتلهمه جگه

بهرتهسك ھهیه، تونلكی نهته وه یدا شاباشی و نهتهوه یی لهنوان توندڕهوی بهو تپهڕین نهته وهییشه. سه رفرازی و ئاوهدانی ری تونله ئهو بهم

دهن وه ك دهوت، بهم بهردی دكی وهك و دژواره زهحمهت و تونله داو كورده مه سه لهی مه سهله مادام شانان. به ھه بگرین بۆ بهردی نئهھ

قهوماوه. كوردیش له ھهربازاڕی له نهتهوهییهكان، داوا پلهبهندكردنیبهردهركی یان خوش یان حهسیرهكه و تاك به نهتهوهییهكهیان ویسته سهرادا ھه راجكردنكه فرۆشدهكات. ھهرزان جووتمهپرسن. ھهر واقیعگهراییهوه ناوی بهخۆی كوردستان واقیعدا له كه چی واقیعیدوو ئهم ناواقیعی باسی و یهكپارچه یه

ھهرمدا؟ بهغداو لهنوان كهرتكردنهیهتیخوازیاری ھهبن كه واقیعگه راییه كهی ئهوهكوردستانه لهم تهنانهت بن ناوچهگهرتیبت یهكسان واقیعگهرایی بۆ ساغبۆوهدا؟له روانینه تزو ھهرزانفرۆشكردنی به

كوردایهتی؟ مژینهكانی

بۆ پشهوه؟ راكردنتزی پراكتیزهكردنی شواوه دۆخه ئهمئا؟ پشهوه یه ، بۆ پشهوه یه . بۆ راكردنپاش ناوی راكردنه، با بهم راكردن ھهربنرت. لـ پشه ویشی و بهرهوپشبوونتهنگهژه بهسهر بازدانه پشهوه بۆ راكردنیارییهكی ئهمهش «تپهڕاندنی»، لهجییارییهكی ئهوهی بهقهد زمانهوانییهبهردانی وره شاردنهوهی بۆ سیاسییه،ری لهمپهرهكانی بهربهست و له ترس و

كاردانی كوردایهتییان گرتووه.خۆگرمۆهكردن تهنگژه بهسهر بازدانله خۆگلكردنه خۆبچوككردنهوهیه، وچارهسهركردنی. تپهڕینی تهنگژهكه نهكگیروگرفتهكان بهسهر سهركه وتنه تهنگژهبۆ ئهمما نوێ رگایهكی كردنهوهی وكوردستانتی كه درین ئامانجی ھهمان

عه بدو ستران

Haftana-issue 49/ 31 May - 6 Jun 2009

15

متمانهی دهنگو پیشهكارانه بنچینهی لهسهربدات. پ خۆی

بكرن: تاووتوێ حیزبهكان بهرنامهی ٣ــئهزموونو پۆگرامو خاوهن سیاسییهكان حیزبهمه یدانی له ھهریهكهشیان جیاوازن، مژوویگرنگه ھهیه . خۆی قورسایی پگه و كاركردنداكاندیدكراوك، دهنگبداته ئهوهی پش ھهبژرتا بزانت بكاتو حیزبهكهی پۆگرامی تاوتویپداویستییهكانی ئهو خواست و له چهند تهعبیربیاردهرو گهورهو ئامانجه بهمهرجك دهكات،خواستو قوربانیی نهكرنه چارهنووسسازهكانھهروهھا ھهنوكهیینهكان. كورتمهوداو پداویستیه جبهجبوونی ڕادهی بۆ ھهبت ھهسهنگاندنی سمبولو توانای واقیعداو له حیزبهكه پۆگرامی ھنانهدیی لهئاست حیزبه كه سهركردهكانی

نوێ سیاسییهكه حیزبه ئه گهر بهندهكانیدا.سیاسهتمهدارانه ئهو ھهبژر پویسته ئهوا بوو،دهكهنو حیزبهكه سهركردایهتی كه بناستكه سانی به دهرباوهكهیان پۆگرامه داخۆ بزانتتكۆشانی كارو له جبهجدهكرتو ئهوان وهكوهھا پۆگرامی دهرهقهتی سهلماندویانه خۆیانداخواستو نهڕوانرته ستراتیژانه ئهگهر دن.ھهندك دهشت ئهوا پداویستییهكان،بهم بنهدی ، كاتی دهستكه وتی ئامانج وئهگهر بچت. لهدهست ڕاستهقینه بنیاتنانیپراكتیكو پۆگرامو نوان ھاوسهنگیی له ئاوڕنهدرتهوه، سهركردهكانیش شایستهبوونیبتهئاراوهو بهالڕداچوون بهھههو لهوانهیهله سهر دیموكراسی بدرت كهسانك به دهنگ

گهشهبكات. نهك مرداربتهوه دهستیان

ھهبت: جیاكردنهوه لك ھهبژاردنو توانای ٤ــبه ئاشنابوون كاندیدكراوهكانو ناسینی پاشڕگهی له ئهوه جا حیزبهكانیان، پۆگرامی كۆششی یان بت ھهبژاردنهوه ھهمهتهكانی بیاردان ھهبژرهوه ، تاكهكهسی تایبهتی وكاندیدكراوهی ئهو تایبهتی ، كاندیدكراوكی لهسهرئامانجهكانی ویستو له تهعبیر بهڕاستیل دهكرت ئهوهی چاوهڕوانی ھهبژر دهكاتوبهوهفادهبت نونهرایهتیكردنیو بۆ دسۆزبتئهمه ش بهنهكان. بهئه نجامگهیاندنی بۆكوردستاندا ھهبژاردنی جهنجاییهی ئهو لهناوھه وهسته كردنی دژوارهو سهختو كاركیلك ھه تاكو دهوت. ھه بژری ژیرانهیھۆشمهندانه كاندیدكراوه كان جیاكردنهوهكهیژر له بتو ئهقنی ھهبژاردنهكه بت وڕۆژانهی ھهستوسۆزی یان یادهوهری كاریگهریی باشتردهبت. سهرهنجامهكه نهبت، تاكهكهسیداسهرڕاستو ئازادی ڕاگه یاندنی بوارهشدا لهمھهبژر باشی یاریدهدهركی دهتوانت بالیهنڕاستو زانیاریی خستنهڕووی ڕگهی له بت،گودانه بهب كاندیدكراوهكانهوه، له سهر تهواوكۆمهیهتی، سیاسیو پایهی الیهندارتی،

بنهچهیان. ڕهگهزوھههكان وهربگیرت: له ئهزموونو سوود ٥ــ

ھهه كانی ئه زموونو له سوود ھهبژر گرنگهالیهنه ئهو دهنگداندا كاتی له وهربگرتو ڕابردووھناوهتهدیو خۆی بهنهكانی كه خهتبكاتھهبوه، كرداریدا وتهو لهنوان ھاوسهنگی سزای خۆی، دهنگی بهخشینی به ئهویش كردوهو دهستخهڕۆی كه بدات الیهنهش ئهوھهبژاردنی له كه نهداوه ئه نجام كارانهی ئهونهبه خشینی به ئهویش خستبوونیه ڕوو، پشوودا

خۆی. دهنگیھهبت: بهدواداچوون ٦ــ

بهكو نایهت، كۆتایی دهنگدان به ھهبژر كاریپویسته سهختتردهبتو ھهبژاردنهكان دوایدهنگی كاندیدكراوهی ئهو بۆ ھهبت بهدواداچوونباشی له دنیابوون بهمهبه ستی دراوه، پئهو له گهڵ تهبایی ڕادهی كارهكانیو رڕاییكردنیبهنانهی ئهو بهرزیكردبوونهوهو دروشمانهیڕگهی له ھهبژره مافی لرهشدا دابوونی.الدان وسهرپچیو بوونی لهكاتی ئوسوییهوهولهگهڵ لپچینهوه داوای ڕهخنهبگرتو ھههدا

بكات. كاندیدكراوهكهعهبدو ھهكهوت

ـ ٦ حوزهیران ٢٠٠٩ ٤٩ ـ ٣١ مایس ژماره ههفتانه ـ

ک به دهنگبدهم؟

من بدهندهنگ به

14

بابه تی رۆژ

ئه وه ی ئستاش كاره كه ی سه ختتركردوه ، ئاقاری كایه و چه ندین سه رھه دانی سیاسیی نویه ، ھاوشانی ئه و ھزانه ھاتوونه ته پشوودا ھه بژاردنه كانی له كه مه یدانه وه ڕاگه یاندنی ئامازگه لی بوونی به شداربوون، زۆریان به شكی كه به رفراوانه ھه مه ڕه نگ و به رپرسیارانه كاره كانی خۆیان جبه ج ناكه ن و ئاڕاسته كردنی بیركردنه وه و له سه ر كاریگه ریان ملمالنكان و گه رموگوڕیی ھه یه ، تاكه كان

فراوانیی ھه مه ته كانی ھه بژاردنه .تاكه كانی له زۆرك وه ھادا، دۆخكی له بوون و ه ڕاوكد دۆشدامان و تووشی كۆمه گه ده نگه كه یان ھه تاكو بده ن، به ك ده نگ نازانن گرنگه بۆیه بگرت. خۆی جی به فیۆنه ڕوات و ھه مه الیه ن ھوشیاركردنه وه ی ھه مه تكی بدرته به رچاوڕوونی ھه تاكو به رپابكرت، كه مترین به ھه بژاردن پۆسه ی ھه موان و بۆ بچته ڕوه . ده ستكه وت زۆرترین زیان و به شوه یه كی كۆمه گه ش ھه رتاككی ئه وه ی ھه بژاردندا له به شداریی چاالك ڕاسته قینه و

بكات، ڕه چاوكردنی ئه م خانه گرنگه : ١ــ بزانرت ھه بژاردن چییه :

به ده نگه به خشینی پۆسه ی ھه بژاردن كاندیدكراوك به ده سه تدانه یان بریكارك

به شداریكردن نونه رایه تیكردن و ئه نجامدانی بۆ ھه بژاردن واته بیارسازیدا. یاساسازی و له نییه ، دیكه یه ككی دانانی كه سك و البردنی به به رامبه ر گه وره یه به رپرسیارتییه كی به كو خودو كۆمه گه ، دیاریكردنی ئه و په رله مانه یه كه میلله ت كارده كات و چاره نووسی زۆرك بری له به په یوه ندیان كه دیاریده كات مه سه له النه له و تاك یان كۆمه گه وه ھه یه . بۆیه گرنگه ھه بژر شوازه كانی یاساكان و ھه بژاردن و ئاشنای ده نگده دات و چۆن بزانت بت و به ڕوه چوونی پده كاته وه ، ده نگدان فۆڕمی شوازك به چ ھه روه ھا به فیۆنه چت. ده نگه كه ی ھه تاكو بت وه ھا ھۆشمه ندییه كی خاوه نی پویسته وه ك به رپرسیارتی - واته ماف و ئه رك- بوانته ھه بژاردن، نه ك به كاركی ڕۆتینی دابنت كه ده بت له به ر خاتری ئه م یان ئه و كه س و الیه ن، له ترسی ئه م یان ئه و ده سه ت به شداریی تدا

بكات و ئه نجامی بدات. ٢ــ كاندیدكراوه كان بناسرت:

كاندیدكراوه كان دروشمانه ی ئه و زۆرجار سه رنجاكشن و بریقه دارو به رزیانده كه نه وه خۆیان الی بۆ ھه بژره كان ھه ستوسۆزی ڕاده كشن و ده شت به ھه ه یاندابه رن. بۆیه واچاكه به وردی تیان بوانرت، ھه سه نگنرن، ڕاست و

ھه ه یان لك جیابكرته وه . بۆ ئه مه ش دوو ڕگه ھه بژره وه ، خودی له الیه ن خۆیی له ئارادایه : به ئاشنابوون كاندیدكراوه كه ، ناسینی واته ئه زموونی ، و مژوو پشینه ، خه سه ته كانی ، ئاگاداربوون له ھاوسه نگیی وته و كرداری ، ڕاده ی سه رڕاستی و دسۆزیی و دنیابوون له ڕاستبژیی بۆ به په نابردن واته بابه تی، دروشمه كانی . سه رچاوه ی یان ئه زموون به شاره زاو كه سانی پویست زانیاریی به ده ستھنانی بۆ جۆربه جۆر ده نگدانی پویسته كاندیدكراوه كه . ده رباره ی ناسین و به ری كاندیدكراوك ھه ر به ھه بژر ھه ن و له ودا خه سه تانه ی به و پشتبه ستووبت په رله ماندا. له نونه رایه تیكردن بۆ پویستن تاكه كه سیی ھه روه ھا گرنگه ھه بژر خه سه تی نه كات و به یه ك تكه ڵ لھاتوویی كاندیدكراوو

له وتكدا كه ھشتا دیموكراسی له سه ره تای ڕگه دایه و فۆڕمی گونجاوی وه رنه گرتوه و نه بۆته شوازی ژیان (وته و كردار له ھه موو بواره كاندا)، كولتووری ھه بژاردن ساوایه و پی نه گرتوه و پویستی به كه ه كه بوونی ئه زموون ھه یه ، ھاووتی - به واتا زانستییه كه ی - له دایك نه بوه و ئینتیمای ته سك جی ئینتیمای نیشتمانیبوونی گرتۆته وه ، زۆرینه ی خه ك خاوه نی

ھوشیارییه كی سیاسیی گونجاو نین بۆ تگه یشتن له سروشتی كاری سیاسی و حیزب و پۆسه ی دیموكراتی ، ھه بژاردنی ئازادانه ی سه رڕاست وه ك پویست ئه نجام نادرت، تاكه كان ھه ست ناكه ن به رپرسیارتی ده كه وته ئه ستۆیان و ده بت به شوه یكی ڕاست و دروست به شداریی له ھه بژاردندا بكه ن و ھۆشمه ندانه ده نگی خۆیان ببه خشنه الیه ك و چاالكانه به شداربن له

بنیاتنانی دیموكراسیدا.

ده نگ به ك بده م؟

Haftana-issue 49/ 31 May - 6 Jun 2009

17

نییه ئاسان دهچت؛ وای بۆ سیاسیی چاودركیئران، تری كوردییهكانی حزبه ھاوشوه ی پژاككوردستان ھهرمی سهركردایهتی قسهی بهپژاك بووهستنت،» پهالمارهكانی و بكات سهركرده كانی و دایه PKK كاریگهری لهژركوردییهكانی حزبه تری سهركرده كانی وهكولهگه ڵ دۆستانهیان و مژوویی پهیوهندی تربه بۆیه نییه، عیراقدا سهركردهكوردهكانی

ناكهن.» قسهیان به ئاسانی

ئهمهریكا رۆیو پژاك لهگهڵ پوهر دوو به ئه مهریكییهكانخاتری له بهر ده كهن، ھهسوكهوت PKKبهم ده ژمرن، تیرۆریست به PKK توركیائران لهدژی و سیاسیی بهرژه وهندی لهبهرھهرمی نوهندهدا لهم دهكهن. پژاك ھاوكاریئه مهریكا سیاسهته ی ئهو باجی كوردستانبۆ دهگرت توركیا پشتی له الیهك ده دات.له PKK تا كوردستان ھهرمی ناچاركردنیدهكهوته ھهرم بهوهش دهربكات، كوردستانداتوانایدا له چونكه زۆرهوه، گوشاركی ژربكات. PKK راوه سهختانه چیا لهو نییهھاوكاری به توركیا PKKهش بهمانهوهیو ئاسمانی ھرشی له دهبت بهردهوام ئه مهریكا

كوردستان. ھهرمی زهمینی پهالماردانیبۆ ئه مهریكا ھاوكارییهكانی ترهوه له الیهكیدهخاتهوه كوردستان ھهرمی دیسان پژاك،به ئهمجاره یان چونكه مهترسیی ، بهردهمئهمهریكا، پاپشتی به پژاك پچهوانهوه تاران و ناگرت كوردستان ھهرمی له گوێ

دهوروژنت.ئیسالمی شۆڕشی رابهری خامنهئی عهلیناوچه بۆ دواییه بهم كه لهو سهردانهی ئرانرایگهیاند؛ سهقز له كردی ئران كوردییهكانی ئهمهریكییهكان، ئهفسهره كه الیه بهگهمانالیهنه ئهندامانی مهشقپكردنی سهرقای بۆ عیراقدا كوردستانی له چهكدارهكانن

ئران. دژایهتیكردنیدیو «لهو وت: ئهوهشی خامنهئی

سهرقای ئهمهریكییهكان سنوورهكانمانهوه،بۆ چهكیان و پاره و تیرۆریسته كانن راھنانیكۆماری دوژمنایهتی دهكهن تا دابهش بهسهردا

پ بكهن.» ئیسالمی ئرانیانجوف زاری لهسهر ئهمه ریكا دهرهوهی وهزارهتی ھیچ ئهمریكا كه رایگهیاند؛ وتهبژییهوه موریل

نهكردووه. جۆرهی لهو كاركیبه ئران باسكردنی لهوهشكرد باسی مۆریلناوخۆی كاروباری له ئهمهریكا دهستوهردانیماوهی چونكه پكردنه، گاته شایانی وتهكه یكاروباری له دهست تاران ساه حهوت شهشو ئاسایش ھهوه كانی له و وهردهدات عیراقبۆ عیراقدا له ھهوی ئمه كه دهدات ھمنی

دهدهین.

ده كاتهوه ره تی ھهرمیشپاراستنی ھزهكانی وتهبژی یاوهر جهباررایگهیاند؛ پرسی فرانس به كوردستان ھهرمیدیاره خامنهئی، ئایهتو بۆ رزماندا لهگهڵلهبهر ھههبوون، پیگهیشتوون زانیاریانهی ئهوتا نییه تدا ئهمهریكی بنكهی كوردستان ئهوهیئه نجام تدا پژاكی ئه ندامانی راھنانی و مهشق

بدات.ئهمهریكییهكان كه رهتكردهوه ئهوهشی یاوهرھهبت كوردستاندا له سه ربازیان بنكهیهكی ھیچتائستا «ئهمهریكییهكان وت: ئهوهشی وكوردستان پشمهرگهی ھزی بۆ خولكیانپژاك بۆ راھنان خولی چۆن ئیتر نهكردۆتهوه،

دهكهنهوه؟»ناوخۆی وهزیری جگری كهریم شخ جهاللله بهیاننامهیهكدا ھهرمی كوردستان، حكومهتیراھنهركی ھیچ كوردستان ھهرمی رایگهیاند؛چهند تهنھا نییه، ل ئهمهریكی سهربازیراھنانی سه رقای كه نهبت راھنهرك

پۆلیس. ئهكادیمیای له ھهرمن پۆلیسه كانیو راھنان مهشق بنكهی كه ئهوهی رهتكردهوهبۆ ھهبت ئهمهریكییهكان بهسهرپهرشتی

ئران. حكومهتی نهیارانی راھنانیمهجید زانكۆ ــ ھهفتانه

له جهالل مام نونهری سهنگاوی مهحمود وكوردستانیش، پشمه رگهی ھزی فهرماندهیی نابین «رازی وتی: كردو ھرشانهی ئهو ئیدانه یببته بت بیانوویهكهوه بهھهر الیهنك ھیچناوچه له ئهمنی پشوی نانهوهی ھۆكاری نوان به پهیوهندییهكانی زیان و سنوورییهكاندائران ئیسالمی كۆماری و كوردستان ھهرمی

بگهیهنت.»لهو ناڕهزایهتی گوێ نییه ئران ئاماده كهچیپژاك له رگه و داواكاره كه بگرت ئیدانانه وسهر نهكهنه وه ھرش تر جاركی تا بگیرت

پازگاكانیان.تۆپبارانهكانیشی وهستاندنی سهرهكی مهرجیھرشانه، به و كۆتاییھنان به بهستۆتهوهبه وا پهالمارانه ئهو پژاك پدهچت به م بخاتهبهر ھهرم بهوه ش و نهوهستنت ئاسانی

راستهقینهوه. ھهڕهشهی

ـ ٦ حوزهیران ٢٠٠٩ ٤٩ / ٣١ مایس ژماره ههفتانه ـ

ناکرت تر کۆنترۆڵ ھاوشوهی حزبهکانی پژاکتک نهچت تاران لهگهڵ پهیوهندییهکانی دهدات ھهرم ھهوڵ

16

کوردستانی

Haftana-issue 49/ 31 May - 6 Jun 2009

لدانی بۆ پگه بكرته كوردستان ھه رمی ده وه ته دراوسكان.

سه ركرده یه كی سیاسیی ھه رمی كوردستان، كه نه یویست ناوی بوبكرته وه به ھه فتانه ی وت: «ئمه ئران باش ده ناسین، ئه گه ر زوو خه مكی گچه كی دووچاری ئه وا نه خورت، پژاك راسته قینه مان له گه ڵ تاران ده كاته وه كه ره نگه

ده ربازبوون لی زۆر زه حمه ت بت.»

ئه و سه ركرده یه رای وابوو كه ئران «گاته »ی له گه ڵ ناكرت، ئه گه ر بكه وته په الماردان، ئه وا

كورانه ته ڕو وشك پكه وه ده سوتنت.

ئران گوێ ناگرت!كوردستان ھه رمی حكومه تی ھه رچه نده ، كه كردووه ھرشانه ی ئه و ئیدانه ی به رده وام ئران ھزه كانی سه ر ده یكه نه پژاك ھزه كانی

ھه رمی سنووره كانی له پژاك چه كداری ھرشی كوردستانه وه به رامبه ردا له ئران، ھزه كانی سه ر ده كاته ناوچه له نه وه ستاوه ، ده سته وه ستان تاران تۆپبارانكردنی كه وتۆته جۆراوجۆره كانه وه

سنووره كانی ھه رم.به رپرسانی ھه رمی كوردستان به رده وام جه خت خاكی ناده ن رگه كه ده كه نه وه ئه وه له سه ر

پژاك جگه ی PKK ده گرته وه !له ماوه ی چه ند سای رابردوودا پژاك ده یان ھرشی له ناوچه سنوورییه كانه وه كردۆته سه ر سوپای ئران، ئه وانیش له به رامبه ردا تۆپبارانی سنوور و ئاوه دانییه كانی كوردستانی عیراقیان كردووه ، پژاك، وه ك ركخراوكی سیاسیی كوردی نه یاری ئران، ره نگه له دواڕۆژدا به ھۆی ئه و سه ركشییانه ی ده یكات ببته كشه ی سه ره كی نوان ھه رمی

كوردستان و كۆماری ئیسالمی و له جیاتی PKK ئه و ببته سه رئشه ی راسته قینه ی ھه رم.

19

پ رۆكیان سهرلتكدانه دا لهم سیاسهتیش،سیاسهتدا لهپناسهی ماكیاڤیلی نموونه بۆ دهبی.پیوایه؛ سیاسهت ئهو ھهیه. نه شازی رایهكی تهواوبهدبهختییه كهسانی ساویلكهیه. مایهی خههتاندنیئهو سیاسه تدا، پناسهكانی ھهموو لهنو كهبوبوهتهوه، كوردا لهناو میكیاڤیلی پناسهیهیبهربوترین بم: ئهگه ر نهبت، زیادهڕهوی رهنگهھۆیهشهوه بهو كورددا. لهناو سیاسهته پناسهیھهبووه)، بهریئی سروشتكی پاك و (چونكه كوردئهو ھهم و زانیووه دزو و بهخراپ سیاسه تی ھهمسیاسهت كردووه.» سهرقای خۆیان كهسانهش كه

نییه عهیبهبهمانای حزبایهتی پناسهی سادهترین ئهگهرئه رككی چهند ركخراوه، «گروپكی بت، ئهوهدهدات، جه ماوهریش رۆشنبیركردنی ھهوی لهسهره ،و دهسهت سیستمی گونجاوترین قبوكردنی بۆ

ھهبژاردنی.»پچهوانه زۆر كوردیدا، سیاسیی واقیعی له مانایه ئهمحزبی ناڕوانرت، لی شوه یه بهو حزبایه تی بۆتهوهوھهرچهنده دهڕوانرت. لی تۆمهت به حزبایهتی و بوونکردنی ده ستاوده ست پیانوایه سیاسیی چاودرانی

دهبت. چۆن حزبایهتی بهب دهسهتدروستبوونی سهرهتاكانی له كه زۆزانی یوسفحزبه ئه و ئهندامی كوردستاندا، نیشتمانیی یهكتییحزبایهتی وتی: «بهب لهبارهی حزبایهتییهوه بووه،ئهگهر گۆڕێ، نایهته گۆڕانیش ناكرت، سیاسهتیشسیاسهت نابت ھهبت، گۆڕانیشمان ویستی ئمهنایهته گۆڕان سیاسهت بهب چونكه بكهین، ناشرینشۆڕشی ئهوروپا ئهم دواییهی شۆڕشهكانی ئاراوه ،

پهمهیی شۆڕشی مهخمهلی، شۆڕشی پرتهقای،له جهماوه ر گردبوونهوهی بهب ئهمانه ، ھهمووكهواته و نهكراوه. نهبووه قهوارهو حزبدا چوارچوهی

ناكرت.» گۆڕان سیاسهت بهبكردنی ناشیرین بۆ «ھهودان وتیشی: زۆزانی یوسفبه كورد دوژمنانی كاركه سیاسهت، و حزبایهتی جبهجی بكهن، كهچی بۆمب نهیانتوانی فۆكه وناكرت دهھنینهدی. بۆیان خۆمان ئیرادهی به ئهمۆكهسایهتییهك یاخود چهند كهسایهتییهكهوه، بهھۆیسفر زهربی حزبك تكۆشانی و خهبات مژوویسیاسهت بهب گۆڕان و خهبات بۆیه بكهینهوه،به پویستی كۆمهگه و ناكرت حزبایهتی ووتی: لهوبارهیهوه كهوۆسیش مهشخهڵ سیاسه ته.»له لكۆینهوه ئهركی ئهوه ی لهبری كورد، «مرۆڤیملكهچی ھاتووه خۆی، ئهستۆی بخاته سیاسهت، بهوهی بووه، قایل و بووه كلتوورییه جهبره ئهوحزبهكانیش ماده م ئینجا حزبایهتی، یانی سیاسهتئهوا پیشانداوه، سیاسهتیان جۆری ناشیرینترینكورد الی كاره كتهرهكانیشی و سیاسهت سهرلهبه ری

قههم دراون.» بهدزو لهجهھلكی به ناشیرینكردنهكهی كرداری كهوۆسیلهو ھهندێ «ئستا وتی: و، وهسفكرد میتۆدیقههم له بهدزو سیاسهت، كه رۆژنامانهی و نووسهرجهوھهری له نایهن كه ھهیه ، پاساوكیان چ دهدهنئایا بگهن؟ ت زانستیهكهی مانا به سیاسه تباه، نیشانهی و حاڵ ئه و لهسه ر بهردهوام بوونیانئهركی ئایا نییه؟ شارستانی و میتۆدی جهھلكی له كورد ھهه یهی تگهشتنه ئهو نییه رۆشنبیران

راست بكهنهوه.» سیاسهتحسن سهید عهدنان ــ ھهفتانه

سه رقان، كه به سیاسهتهوه ئهوانهش و سیاسهتلهھهر وهك باوه زیاتر كوردیدا، رۆشنبیریی لهناودۆخكی «به حاهتهیشی ئهو تر. كهلتووركینهتهوه ییماندا.» ئیدراكی لهنو ناساغهم،

وهسفكرد.گهڕاندهوه بۆ چهند ھۆكارك ئهوهشی كهوۆسیرابردوویهكی تاكو رۆشنبیرییهكه، ئمه «رۆشنبیرییدروست داگیركهردا كۆنترۆی و ھهژموون لهژر نزیكبوو، یهكك داگیركهرهكهشمان خهمیوه. و بووه ئه وا دنیا. سیسته مهكانی داخراوترین ھه ره لهرۆشنبیریی نهدهدا بهوهی رژمه رگهی ئه و سروشتیسروشتیدا، كهشوھه وایهكی نو له نهتهوهییمان،ئهوهی وهك و واقیعی بهشوهیهكی و گهشهبكاتله مرۆییهكان، و ئیبستیمۆلۆژی چهمكه له ھهیه،تبگات جیھان مادییهكانی تهنانه ت و ھزری داھنراوهداھنراوكی سیاسهت ئهگهر یانی پشه وه، بچته وزانسته له بت لقك یان بت بهشك و بت مرۆییرگهی عیراقی عهرهبی داگیركهری ئهوا مرۆییهكان،داھنراوه ئهو ھزری نهتهوهیی ئمه، به وهی نهداوهئاشنابت، پی و بناست ھه یه ئه وهی وه ك مرۆییهكه شونراوهوه ( پراكتیكی بهكو لهگۆشهنیگایهكینهتهوه كهی بهعس) سیاسیی ئهزموونی له بوو بریتی

ئاشناكرد. سیاسه ت دنیای به ئمهیله سیاسهت ئهوهی لهبری «ئمه ده ت: كهوۆسیقابه له بناسین، زانستییهكهیدا سروشتییه قابهئهو لهچوارچوهی ناسیومانه . ناكامهكهیدا حزبییهبۆیه نه تهوهییماندا. گهرووی به تاوكراوه قابه شدائهو كاریگهرییه كانی له ژر ناتوانین تاھهنوكهشبت له سهر ئستایشی بهكو ده ربچین، خورپهیهسیاسهتیش حزبایهتی تكهڵ دهكهین. و سیاسهتزۆر زانستك وهك مرۆیی، چهمككی وهك بۆخۆیسیاسهت زانستهكان، تهمهنی بهگورهی تازهیه،و سنوور ھشتا و دایه منداتی ھهڕهتی له ونهكشانی ئهركی نهگرتووه. قابیان ئهدگارهكانی زانكۆكان ئهستۆی له سیاسهت سنوورهكانی كۆتاییئهركه ئهو بهم سیاسیدایه ، فیكری تاقیگهكانی وپدراوه كههكهبوونی لهگهڵ رۆژگار تپهڕینی بهئهوكاتهش تا رادهپه ڕنرێ، ئهوجا واقیعییهكاندانكهلتورانهی كه ئهو بهكو ھهموو ئمه، نهك ھهرپۆلی له كهلتوورن، تهمبهترین و گوگرن تهنھا مهعریفی ئیزافهی ناتوانن و ھاوچه رخدا شارستانیه تیسیاسهت سنووره كانی ئمه وهك بكهن، پشكهشحوكم كشهكانی و ده وهت ئیدارهی و حزبایهتی و

دهكهن.» تكهڵزانستی بیریارانی «خودی وتی: ھهروهھا

ـ ٦ حوزهیران ٢٠٠٩ ٤٩ / ٣١ مایس ژماره ههفتانه ـ

زۆزانیمهشخهڵ کهوۆسی یوسف

18

کوردستانی

Haftana-issue 49/ 31 May - 6 Jun 2009

روشون و رگایانه یه كه ده گه یته بیاردان، له بری گروپك یان كۆمه گایه ك.

رۆژھه تییه كاندا، كۆمه گا له ھه رچه نده سیاسه ت ته نھا واده بینرت په یوه سته به حكومه ت و ته نھا و ته نھا كاری حكومه ته ، به م سیاسه ت به شوه یه كی گشتیی، شوازی ره فتاری تاكه كان و گروپه ئه تنی و

ناسیۆنالیستییه كانه ، له گه ڵ یه كتریدا.ناشرینكردنی له باره ی یوسف زۆزانی سیاسه تمدار، سیاسه ته وه ، وتی: «پموایه گرفتی سه ره كیمان له خراپی تاكه كان كه ئازادیدایه ، به كارھنانی خراپ

به كارده ھنن.»وتیشی: «ئه و دیموكراسییه ی له وتانی ده ره وه دا ھه یه ، ئمه به ته واوه تی پی نه گه یشتووین، ئمه ھه وكمان ھه یه بۆ دیموكراسی و ھه وه كه ش زۆری

له رۆشنبیر و رۆژنامه نووسان ماوه ، به م به شك و ده ھنن به سه ردا چه پی و راست ھكی

به ته واوه تی ره تیده كه نه وه .»ئه و پی وابوو ده بت رۆژنامه نووس و رۆشنبیران، ھاوكاری پشخستنی بكه ن نه وه ك به م شوه یه ره تی دیموكراسییه تیش به ره و پرۆسه ی چوون بكه نه وه و ببنه ئه وه ی له بری «ئه وان وتیشی: دوابخه ن.» ده بنه زۆرجار دیموكراسی، پرۆسه ی له به شك دژی ئه وان چونكه پرۆسه كه دا، له به رده م كۆسپ بۆ زیان به ئه مه ش و حكومه تن كاركی ھه موو

كۆمه گه ی كوردی ده شكته وه .»

نا ئاساییه مه شخه ڵ كه وۆسی نووسه ر، رای وابوو ناشرینكردنی

كوردستان، له دواییدا ساه ی چه ند له م ھه وی ناشرینكردن و ناوزڕاندنی ھه ركه سك ئه مه ش كاربكات، سیاسیدا كایه ی له ده درت ھۆكاركه زۆرجار كاركردن له حزب، یان ئۆرگانكی كاركی وه كو جۆره كان له جۆرك به سیاسیدا له ھه موو حزبییه ك به وه ی ده ڕوانرت. لی خراپ ده كرت. ته ماشا گه نده ڵ و ئیستغاللچی شوه ی شوازی ئه داو له ره خنه ئه وه ی له بری به جۆرك كاره سیاسییه كه ی بگیرت، ره خنه كان رۆده چنه نو فایله كه ستییه كانه وه و ھه وی شكاندنی ئینسانه كه ده درت. به پدانی سیفه تی گه نده ی، ب ئاكاری و چه ندین سیفاتی تر، كه جگه له شكاندن و ناوزڕاندن

نه بت ھیچی تر نییه .ئه و گرتنه به ری، ساده كه یه وه له پناسه سیاسه ت

ده ستاوده ست کردنی ده سه ت چۆنه ب حزبایه تی؟

سیاسه ت كرده یه كی په یوه سته به ژیانی تاكه كان، به ب سیاسه ت، كاری رۆژانه ی مرۆڤیش تووشی كشه و ناڕكی ده بته وه ، ژیان ركخستنكاری خۆی له ده ست ده دات. واته سیاسه ت ركخه ری ژیانی مرۆڤایه تییه ، به م له كوردستان ھه وی ناشرینكردنی سیاسه ت ده درت، سیاسیش ناوو ناتۆره ی خراپی به سه ردا ده بت، ئایا ھه وكی

ساده یه ؟ یان سیاسه ته به سیاسه ته وه ؟

كوردستان.. سیاسه تكردنی ، سیاسه ت!

21 هه فتانه ـ ژماره ٤٩ / ٣١ مایس ـ ٦ حوزه یران ٢٠٠٩

بۆته خۆیان، شاره كانی و ناوچه به به رامبه ر ھۆی كه مبوونه وه ی متمانه ی خه ك، له م باره یه وه به ره ی ریفۆرمخوازه كان به رامبه ر له به گشتیی . موحافزكاره كانیش له ناوچه كوردنشینه كانی ئران

چاالكن و خاوه ن ده سه تكی زۆرن.له سانی رابردوودا ره وتكی كوردیش له ژر ناوی كه پكھات ئران له كورد، یه كگرتووی به ره ی خوالخۆشبوو به ره یه ئه م ده موچاوی ناسراوترین ئه ندازیار (به ھادین ئه ده ب) نونه ری پشووی شاری سنه له په رله مانی ئران بوو. ئه گه رچی ئه ندازیار نه بوو، ریفۆرمخوازه كانیش به ره ی به ئه ده ب سه ر ده كرد كاری باشتر ریفۆرمخوازه كانیش له به م ئه م ئستایش بوو، گرنگ زۆر ھه نگاوه ی ئه م و ره وته به رده وامه و پویسته تواناكانی زیاتر بكات و

گشتگیر بكرته وه .فه زای گه رموگوڕی جاركیتر الیه كیتره وه له بۆ بنه ڕه تی پرسیاركی ئران له ھه بژاردن كورده كان دووباره كردۆته وه كه له ھه بژاردنه كان چۆن به شداری بكات. چۆن له سیاسه تی نوخۆیی

ئران ڕۆبگێ ؟یاساناسان، رووناكبیران، له زۆر كۆمه كی سیاسییه كان، رۆژنامه نووسان و به گشتیی چاالكوانانی ناوچه ھه موو له كه ئران ناوخۆی له كورد كوردنشینه كانی ئه و وته پكھاتوون به شداریكردنی مه رجه وه كۆمه ك به ھه بژاردنه كان له كورد راگه یاندنه كانیشه وه له ده زانن. كورد قازانجی به كۆماری سه رۆك كاندیداكانی بۆ مه رجه كانیانیان

داھاتووی ئه و وته خستۆته ڕوو. ناوخۆییه ره وته ئه م مه رجه كانی له كه ئه وه ی ده بینرێ ، ده كرێ به زۆرینه ی داخوازییه كانی كورد له و وته بزانرێ . بگومان ئه گه ر ھه موویشی نه یه ته دی ھه نگاونان و ھاتنه دی به شك له و داخوازییانه كه زۆركیان به پی یاسا و ده ستووری كۆماری ئیسالمی دراوه ، ئران تری پكھاته كانی و كورد به ئران (به پچه وانه ی ئه وه ی كه له توركیا ده بینرێ ، كه نه ھاتووه )، له ده ستووردا ئه و وته مافی كوردی

ھه نگاوكی باش و ده سپككی بنیاتنه ره .

كورد ده نگ به ك بدات؟ئه گه ر ئه وه مان له به رچاو بت كه ره فتاری كورده كانی ئران و باقی خه كی ئه و وته به پی سیسته مكی رۆكی ده سته بژرانیش ھشتا نییه ، حزبی سنوورداریان ھه یه بۆ ئاراسته دان به خه ك، ئستا

چه ند بژارده یه ك له به رده م كورددا ھه یه :یه كه م: ده سته بژرانی كورد له ناوه وه

فاكته ركی سیاسیی نه بۆته ھۆی گۆڕانكی جددی له ره فتاریان بۆ به شداری و رژه ی كه ئه وه دا له گه ڵ تر مانایكی به به شدارییان. زۆرینه ی (كه ئران كورده كانی له به شه ئه م كورده كانی ئه و وته ن)، ناڕه زاییه كی زۆریان ھه یه خزمه تگوزاریی بۆ حكومه ت كه مته رخه میه كانی له بواره كانی له گه شه پدان و ئاوه دانكردنه وه و له ره فتاریان به م ئابورییه وه ، و پیشه سازی ھه بژاردنه كاندا (ته نانه ت له ره فتاری سیاسیشدا) زۆرتر ده چته چوارچوه ی ره فتاری باقی خه كی

ئرانه وه .به شكیتر له كورده كانی ئران كه ده كه ونه پارزگای ئازه ربایجانی پارزگای له به شك و كوردستان خۆرئاوادا و زۆرینه یان سوننی مه زھه بن ره فتاریكی به پی و ھه بژاردنه كاندا له نه بووه تایبه تیان

كه می به ھه ندكجار به سه رھاتووه ، گۆڕانی كات به شدارییان له ھه بژاردن كردووه ، ھه ندكجاریش به گه رموگوڕی به شدارییان كردووه (وه كو ھه بژاردنی خاته می ). ھه ندكجاریش ده نگیان به كه سك داوه كه به رژه وه ندی بۆ كوردو ئه وان تدا نه بووه ، (وه كو ده نگدان به ته وه كولی له جیاتی ھاشمی ره فسه نجانی خاته می). سه رۆكایه تی پش ھه بژاردنه كانی له له م به شه له ناوچه كوردنشینه كانی ئران، به ھۆی كۆمه ك ھۆكاره وه ، به رده وام ئاراسته یه ك كاری بۆ ئه وه كردووه كه خه كی كورد له ھه بژاردنه كانی ئۆپۆزسیۆنی به تایبه تی نه كات، به شداری ئراندا ده ره وه ھه وی بۆ ئه م مه به سته داوه . ئۆپۆزسیۆنی به رده وام خۆی به رژه وه ندییه كانی به پی ده ره وه ھه وی داوه كه خه ك له به شداری له ھه بژاردنه كان دوور بگرت. ئه م سیاسه ته تا چه نده سه ركه وتوو بووه و تا چه نده له به رژه وه ندی خه كی كورد له ئران بووه به ڕاستی جگای پرسیاره . ئه وه ی كه بینراوه نه ته نیا ئه م سیاسه ته كشه و گرفته كانی خه كی كوردی له چه ندین ده یه ی رابردوو چاره سه ر نه كردووه ، ته نانه ت كاریگه ری نگه تیڤیشی ھه بووه . ئۆپۆزیسیۆنی ده ره وه كه خۆی ، خۆی به نونه ری كورده كانی ناوه وه ده زان ، به رده وام به سیاسه تی له به شك بۆ گوشارك ھه بژاردنه كان» بۆ «نا خه كی كورد له ناوه وه دروست ده كات، به تایبه تی جه رگه ی له ناو كه ناوه وه ، له كورد رۆشنبیرانی ئه و وته ن، ناوخۆی خه باتی مه ده نی و سیاسیی له ژر گوشاری ئه م سیاسه تانه وه ده بن كه رای گشتی ھاتنه بۆیه ھه ر لده كاته وه . بیریان چۆن خه ك وت ناوخۆی له تازه ره وتكی و بیر ھه ر ئارای ده كه وته سیاسییه فه زا ئه م دروستبوونی به پی و ده سته بژران و رووناكبیران گوشاره وه . ژر سیاسییه كانی ناوه وه نه ته نیا له الیه ن ده ره وه له ژر گۆشاره وه . ژر ده كه ونه ناوه وه یش له گوشاردان بیانووی ناوه وه بوونی ئۆپۆزسیۆنی ده ره وه یه . ھه ر گوشاره كانی ئاراسته ی كه بین ده توانین بۆیه ده ره وه و ناوه وه ھزه سیاسیی و رووناكبیرییه كانی

ناوخۆیه .

كارابوونه وه ی ره وته نوخۆییه كانئه گه رچی له دوای ھاتنه سه ركاری ریفۆرمخوازه كان ناوچه له ریفۆرمخوازان له ره وتك ئرانه وه له كوردنشینه كانی ئران به گشتیی پكھاتووه ، به م ھه وراز و نشو بینینی ریفۆرمخوازه كان و الوازییان به كاربردنی وزه و به رامبه ر موحافیزكاره كان و له توانایان بۆ گه یشتنه ده سه ت و خه مخۆر نه بوونیان

20

کوردستانی

ھهبژاردنهكاندا.. له ئران كوردهكانی رهفتاری

بهشوهیهكی له ھه بژاردنهكان به شدارییان رژهی بین باشتره یان بۆ بهشداریكردن ئران، كورده كانی رهفتاریلهو وته كورد پكھاته كانی لهنوان پۆلنك ئهگهر بهتایبهتی وته، ئهو خهكی باقی له جیا ناكرتهوه گشتیی

و ئیالم) پارزگاكانی كرماشان (وهكو مهزھهبن شیعه كه ناوچانهی لهو ھهبژاردن بۆ كورد بكهین دهبینین؛ رهفتاریزۆرتر بكاری و ھهژاری وهكو گهلك فاكتهر لهوانهیه ئران. خهكی باقی رهفتاری لهگهڵ نییه جیاوازییهكیان ھیچناڕهزایی له الیهن حكومهتهوه ناوچانه و پشتگوێ خستنی ئهم كهمتهرخهمی كردن و ئران تری به شهكانی چاو له

نابت. بهشدارییان رژهی لهسهر كاریگهری مهسه لهش ئهم و كردبت دروست وته ئهو كوردهكانی له بهشه ئهم الی

Haftana-issue 49/ 31 May - 6 Jun 2009

به رژهوهندی بۆ دهنگدان

23

ھهفته سهرهتای

لهگهڵ فیاض)ی (معد دیمانهیهكی االوسط) (الشرق رۆژنامهیژمارهی له كوردستان ھهرمی حكومهتی سهرۆكی بارزانی نچیرڤانگرنگ پ پرسی كۆمه دیمانهیهدا لهو بوكردۆته وه. (٥/٢٦)دا رۆژیحكومهت سه رۆكی بهرباس. ھنراونهتهوه ئاۆز و چارهنووسساز وخۆی راوبۆچوونی دهیناسین، وهك شهفافیهته وه، و راشكاوی بهوپهڕی

دهربیون. لهبارهوه ئهو دیمانهیه گرنگهكانی لهسهر ھهموو خاه قسه لرهدا، نامه وێ، من

رادهوهستم: سهرهكیی خای دوو لهسهر ل بكهم،الیهكی ھهموو وهبیر دهكاتهوه و جهخت لهوه حكومهت سهرۆكی *كشهی ھهولر: بهغداو نوان ھهپهسردراوهكانی كشه كه دنتهوه،و نوان ھهرم سنووری دیاریكردنی تر، داباوهكانی و ناوچه كه ركوكبهزه بری و به زۆر گاز...، و نهوت كشهی عیراق، تری ناوچه كانی باقیو ھهرچهندی بهھز ئیتیحادی حكومه تی چونكه، چاره ناكرن. ھزو سهدام دیاره، . ناب بهھزتر حسن سهدام رژمی له ،ب شیاندیاره و دوژمنیش بۆ دۆست نهبوو، ئیباده و كوردیش له كون رژمهكهیدهگرتهوه. كهواته دووالمان ھهر حوكمدانه، ئهو كویه. له ئستا كهچاره سهركردنی بۆ سیاسییان ئیراده ی كشه، دوو الیهنی ھهر دهبت«كات»یان و بۆ نه كهن به گهواهیان حهواه و شانه ھهبك ئهوھاوكشهكان و ھز ھاوسهنگیی كاتدا، لهگهڵ مانایهی به و ھهنهگرن،(چارهسهركی به گهیشتن ئهوالدا بگۆڕن. بۆ یان ئهم قازانجی بهئینجا بهڕنون، بكرێ ده ستوور دهب تهوافوقی )یش، سیاسیی و ئستا بهرژهوهندیی ھاوبه شیی و جیۆگرافیا مژوو و راستییهكانیو بمانهوێ كه ھه واسراوی به كشانه ئه و ھشتنهوهی نهك ئاینده،الیهك ھهموو ھهقه لدهكهوتهوه. سلبییان (تداعیات)ی نهمانهوێو كشهكان چارهسهركردنی ب كه وهربگرن، عیراق دیرۆكی له ده رسسیاسیی سه قامگیریی عیراقه ئهو خاوهنهكانیان، به ھهق گهڕانهوهی(گژهن)ی ئاژاوهو له و نابین بهخۆوه ئه منیی و كۆمهیه تی و

لدهكهن. زیانی ھهمووانیش دهسوڕتهوهو بهردهوامدا

ھه بژاردنی دوای قۆناغی به سهباره ت حكومهت، سهرۆكی *بهشوهیه ك و پۆستهكان، جگۆڕكی دهسهت و ٧/٢٥ پهرلهمانییندهھ ھهموواندا دی به سوكنایی كه داوهتهوه (معد)ی وهمیدوو ئهودا، سهرۆكایهتیی سهردهمی له دهكاتهوه لهوه جه خت وبهھزیان بنهمایهكی یه كتی و پارتی و گرته وه یهكیان ئیدارهكه ئهویش، له دوای داناوهو تیپی) (یهك رۆحی به كاركردن بۆخۆی كاری فهریقییه) (یهك ئهو پۆستهكان، جگۆڕكی لهباریحكومهت، سهرۆكی تگهیشتنهشهوه ، ئهم سۆنگهی له دهكات.نهك خاترجه مییه وه، په ڕی بهو كه نیشانداوه خۆی ئامادهییبكات، چۆل خۆی دوای بۆ حكومه ت سهرۆكایه تیی كورسی ھهر،شت ھهموو پش من، بهبوای ئهوهش بكات. ھاوكاریشی بهكه و كوردستان سیاسیی سهركردایهتیی پگهیشتوویی به گهیبیوه، باشی ھهنگاوگهلكی كه ئمهیه حوكمانیی تاقیكردنهوهی بهرهو رۆیشتن و رابردوو چهوته كانی ئاسه واره بهجھشتنی لهسهرسهرۆكی بۆچوونهی ئهو دامهزراوهیی . كاری تهواوكردنی ئایندهوالیهن دهیانهویست ھهندێ كه دهكات بایهخ ب گرهوه ئهو حكومهت،له گۆڕكج) و بووه) پارتی ته سلیمی (یهكتی گوایا رگهی لهنوان ستراتیجیی ناكرێ)، رككهوتننامهی سهرۆكایهتی پۆستهكانیھهبژاردندا بنكهی لهبهرهبهرهی و گومان بخهنه بهر دوو حزبه ئهوپگهیشتوییه ئهو بكه نهوه. سارد و دڕدۆنگ لكدی حزب ھهردووبهرده م بخرابوایه ٧/٢٥دا له ھهرمیش دهستووری ئهگهر سیاسییه،ده سه تی س ھهسوڕانی ھهر چوارچوهی ریفراندهم، ئهوا بۆ گهل،كوردستان-یش دهبوو، دیارتر قهزایی) و تهنفیزیی و (یاسادانانچونكه كۆمه یهتی، سیاسیی و سكهی سهقامگیریی سهر دهكهویته(مشوار)هكه دهكارن حیساباتهكان ھهموو بهگورهی یهكتی و پارتی

ئهمینتر. مهنزلكی بیگهیهننه و بكهن تهواو دنیاییهوه بهaso2karim@yahoo.comموكریانی بوكردنهوهی و لتوژینهوه دهزگای *بهڕوهبهری

كه ریم* ئاسۆ

"مشوار"هكه بهیهكه وه یهكتی و پارتیدهكهن تهواو

ـ ٦ حوزهیران ٢٠٠٩ ٤٩ / ٣١ مایس ژماره ههفتانه ـ

22

کوردستانی

Haftana-issue 49/ 31 May - 6 Jun 2009

له بهشداری بن دهره وه، ئۆپۆزسیۆنی ومهسهله بگومان ئهم كه ھهبژاردنهكان نهكرێ،ئه وهیه یهكهم دهبت، گرفت تووشی الوه دوو لهدهچته خهك له بهشك بت ھهرچۆنك كهدهدات. خۆی دهنگی و دهنگدان سندوقهكانی سهر.وهدهچبهڕ دهنگانهوه بهو ئرانیش حكومهتیسوودی نهك رهفتاره ئهم ئستادا له ھهروه ھاو ھهبت زیانیشی لهوانهیه نابت، كورد بۆ

دهبت. چی ده زان خوا لهداھاتووشدابدات. دهنگ بهرژه وهندی بۆ كورد خهكی دووهم:لهسهر كاریگهری دهتوانن كه كورد دهستهبژرانیكورد بهشداری دابنن خهك بهشداری رژهیبهرژهوه ندییه دهستهبهركردنی بۆ پردك بكهنهلهمه كورد و سیاسییهكانی ئابووری ، فهرھهنگی،ستراتیژی بكهنه كورد خهكی بهرژهوهندی بهدوابهپی كه نهكهن لهوه شهرم خۆیان. نهگۆڕی كهسه بهو ده نگ بت ئاماده كورد بهرژهوهندی،دابین و دهپارزێ بهرژهوهندییهكانی كه بداتگرنگ قۆناغكی ده كات پویست كورد دهكات.لهجیاتی و نپهڕت خۆی سیاسیی رهفتاری لهبهرژهوهندیخواز ئایدۆلۆژیگهرایی، و ئامانجخوازیكورد كه دروستهیه رهوه ئهو ئهمه كه بت،ئهگه ر پیهتی. پویستی سیاسه تكردن بۆتهواوهوه و الوازی به دهرهوه ئۆپۆزسیۆنی و ئران كوردی كه بكات لهوه باس ئامادهیهكارتی گهورهترین ئران كوردی ئۆپۆزسیۆنیكه كوردستانهوه ھه رمی دهست به فشارنبھنت. بهكاریان ئراندا بهرامبهر له دهتوانخۆی مانهوهی بهرژهوهندی بۆ ئۆپۆزسیۆنه ئهمفشار، ئهی كارتی دهكاته نهتهوه یهك بهشك لهبیار نه توان خۆی ئران له كورد خهكی بۆچیبهدهستیهوه یهتی كه دهنگهی ئهو و بدات خۆی بۆو ئران نو بهره كانی و كاریگهره زۆریش وبۆچی پیه، پویستیان ئران سیاسیی نیزامی ئهمجاره بهكارنهھنی؟ خۆی بهرژهوهندییهكانی بۆدهبته سهرۆك ك نه بت كه گرنگ كورد بۆی باك كه بت گرنگ بۆ ئهوهی به كو ئران، كۆماریباشترین دهكات. دابین به رژهوهندییهكانی زۆرترئران به گشتیی ھهبژاردنهكانی له بۆ كورد بژاردهپۆزهتیڤ بهشداریكردنی كۆماری) سه رۆك (وهكوبه مانایهكیتر به خۆیهتی، بهرژهوهندییهكانی بۆئهگهر بكات و بهشداری ئاراستهی بهرژهوهندییهكانیبهرژه وه ندییهكانی بت كهسك بۆ با دهنگیدا،

بپارزت. مافهكانی و بكات دابینشاد عهلی ئهسهدی ھهفتانه ــ

25

بننو وهال خۆیان تایبهتییهكانی بهرژه وهندییهبكهن عیراق پكھاتهكانی تهواوی نونهرایهتیپرۆسه ی له پهیوهندیداره كانیش الیهنه ھهموو و

بكهن. بهشدار ئاشتهواییداپویسته كرایهوه لهوه جهخت كۆنگرهیهدا لهوتاوانهكانیاندا به دان پشوو رژمی تاوانبارانی كهله لبووردن داوای بكرن و دادگایی و بنن

بكهن. قوربانییهكانچارهسهركردنی بۆ كار كه كرا داوا ھهروهھادامهزراوه نو ئیداری و دارایی گهندهیچاودرییهكانیش دامهزراوه و بكرت حكومییهكان

بكرن. كارا

دیالۆگله كوردستان ھهرمی سهرۆكی بارزانی مهسعودپشكهشی كۆنگرهكهدا له كه وته یهكیدا میانیئاشتهوایی گیانی «پویسته وتی: كرد،ئهو ئامانجی دهبت و بكرت فراوان نیشتمانیدهریدهكهن، كۆنگرهكه ئهندامانی كه راسپاردانهیپه روهردهكردنی له جه وھه ریی گۆڕانكارییهكیبنهمای له سهر كه بھنته ئاراوه و نودا نهوهیقۆناغی رووبهڕووبوونه وهی تهوافوقو ئاشتهواییو

بت.» نوێسهخت داھاتوو وتی: «قۆناغی بارزانی ھهروه ھاكه پویسته الیهك ھهموو لهسه ر بۆیه دهبت،

نوان ئاشتهوایی مهبدهئی چهسپاندنی بۆ كاربهدهستووریشهوه پابهندبنو و عیراقییهكان بكهنھهمووشیانهوه لهپش بكهن، چارهسه ر كشهكانئاساییكردنهوهی به پهیوهسته كه ١٤٠ مادهیلهسه رهكان، ناكۆكی ناوچه كهركوكو بارودۆخی

دهبت.» جدییهوه دیالۆگی ری له ئهویشئه نجومهنی داوای له ئهندامانی بارزانی ھهروهھابۆ بكهنهوه چ ھهوهكانیان كرد نونهرانكشهكانی تاوه كو جدی گفتوگۆی به دهستكردنبكه ن، چارهسهر عیراقییه كان خودی نوتر به رژهوهندییهكی ھه ر له به ر عیراق بهرژهوهندیوهك خاكی جهوھهری لهبهرچاو بگرنو ئهوهش

وهربگرن.حوكمكردنی به پویستی «عیراق كه وت ئهوهشیھهیه، ھاوسه نگ كردنی ھاوبه شی تهوافوقیوعیراقییهكان ھهموو كه بنهمایهكه ئهمهشالبدات، لی ھه ركهسكیش رككهوتوون، لهسهریباكانی بهرژهوهندییه به بهرامبهر خراپهی ئهواھه رمی كه كردهوه جهختیشی كردووه ، عیراقیهكتیی نیشتمانیی عیراقو كوردستان پابهنده بهكشهو چارهسهركردنی بۆ دهستوور پهنابردنهبهر

ناكۆكییهكان.»

متمانه كردنهوهی دروستسهرجهم له داواشی كوردستان ھهرمی سهرۆكی

لهنوانیاندا متمانه كرد عیراق پكھاتهكانیبه پویستی «عیراق وتی: بكهنه وهو دروستپموایه ھهیه، زه وهند زۆرو گۆڕانكاریی چهندینلهسهر پهروهردهكردنه ھهمووشیانهوه لهسهرووو لبووردهیی بنهمای كه نوێ، بنه مایهكیبرایانهی پكهوهژیانی تهوافوقو چاكسازیوقهیرانی به دهست ئمه چونكه راستهقینهیه،گهلهوه ئه م پكھاتهكانی نوان متمانهیی بگهورهیه، كاره ساتكی ئهمهش دهنانین،دروست نوانمان متمانه ی دهبت ھهر بۆیهھهموومانهو عیراقی عیراق، چونكه بكرتهوه،رزگاری ناسۆرهیدا لهم لهسهرمان پویسته

بكهین.»كهسایهتی ٢٥٠ له زیاد كۆنگرهیهدا لهو نونهرانی بیانیو عیراقی و په رلهمانیی سیاسییونو بیانییهكانی بایۆزخانه عیراقو حكومهتییۆنانو ئیتایاو حكومهتهكانی نونهری عیراقوئاشتی به تایبهت نودهوهتییهكانی ركخراوه

بوون. بهشدار تیدا جیھانیی،ركخراوی ھهردوو لهالیهن كۆنگرهكهشلهپناو دادگهری»و «ھاوپهیمانی نودهوهتیبهھاوكاری نابت»و دادگهری بهب «ئاشتیجیھانی»و لبووردهیی «ركخراوی لهگهڵھهرمی عیراق و پهرلهمانی ھهردوو بهپاپشتیحكومهتی ھهرمو حكومهتی كوردستانو

سازكرابوو. یۆنان ئیتایاوبارودۆخی رۆژدا س لهماوهی كۆنگرهیهدا لهونو لپرسینهوهی ئاشتهواییو دیموكراتیوئامانجهی بهو ئهویش كرا، تاووتوێ عیراقلهسهر سیاسی گفتوگۆی بۆ پگه یهك كهخاوهن كه بھنرـت، فهراھهم بادا ئاستیكۆمهگهی سهركردهكانی سیاسییهكانو بیاره

.لهخۆگرتب عیراقی مهدهنیئاشتهوایی لپرسینهوهو ھهوهكانی ھهروهھاكراو، بۆ ھهسهنگاندنیان عیراق نیشتمانیی ھهنگاوانهوه له و ھه ریهك لهباره ی گفتوگۆشھهروهك نراون. چوارچوهیهدا لهو كه كرابینا چۆن كه كرا ئهوهوه له بارهی قسهوباسیش

داھاتوودا. له بكرت ھهنگاوانه ئه و لهسهرنو دیاردهی چهندین چارهسهركردنی ھهروهھالپرسینهوهو نیشتمانییو ئاشتهوایی پرۆسهیبهرهو پرۆسه كه پدهچت كه ستراتیژییهتله بوو تر یهككی ببات، ئامانجهكانی

كۆنگرهكه. نو گفتوگۆی تری تهوهرهكانیھهفتانه

ـ ٦ حوزهیران ٢٠٠٩ ٤٩ / ٣١ مایس ژماره ههفتانه ـ

24

عیراقی

دهھنت ئاشتهوایی بۆ عیراقییهكان ھهولر..

لهو بوو تر یهككی نودهوه تییهكاندا ھهرمییوكرا داواش كرایهوه. لهسهر پداگری خانهیمیلیشیاكانیش چهكدارهكانو گروپه دۆسی كهبه بكرت و چاره سهر یاسا دهستوورو بهپیپشوو رژمی تاوانهكانی بهیاننامهی بهگه وه

دهربكرت.كرا عیراق ئستای حكومهتی له داوا ھهروهھاجهنگه و پشوو رژمی تاوانهكانی لهبارهی كهھهرمی له عیراقییهكان به دژ كۆمهكوژییه كانیداوای عیراقدا، باشووری ناوه ڕاستو كوردستانو

بكات. عیراق گهالنی له لبووردنلپرسینهوهو پرۆسهی له كه داواكرا ھهروهھاعیراق ئافرهتانی به كارا رۆكی ئاشتهواییداسهركرده ئاراستهی داوایهش ئهو بدرت.كه كرا، مهدهنییهكان سهربازییو سیاسییو

ئهوه لهسهر كۆنگرهكه ئهندامانیتگهیشتنی له مهبهست كه رككهوتنله ھهبت دادگهریی كه ئهوهیه ئاشتهواییو زیانلكهوتووان ھهموو قهرهبووكردنهوهی یان ئهوهش پشوو، رژمی تاوانهكانی قوربانیانیلپرسینهوه ری له یان دادگاییكردنهوه ری له

بت.له گهڵ پهیوهندیش بدرت ھهوڵ كرا داواشئهندامانی له ھهندك و پشوو رژمی ئهندامانینهداوه ئهنجام كه تاوانیان ئهوانهی میلیشیاكانوكارئاسانییهك وهك ئهویش بت، بهردهوامسهرلهنوێ پرۆژهی به تكهكردنیان بۆگرتنهبهری عیراقی. كۆمهگهی بنیاتنانهوه یمهعنهوی مادیو قهرهبووكردنهوهی روشونهكانیخانهوادهكانیانو قوربانیانو زیانلكهوتووانو

ئهو تاوهكو ئاشتهواییهكه مهودای فراوانكردنیپرۆسهی له بهشداریشیان سیاسییانهی سهركرده تر بهشكی چهند نهكردووه، عیراقدا سیاسی

كۆنگره كه. داواكارییهكانی له بوون

عیراق گهالنی پۆزش بۆبوونهوهی دووباره له به رگرتن لهپناوعیراقییانهی ئهو مافی پاراستنی توندوتیژیوداخوازییهكانی لهبهر ھهروهھا قوربانی، بوونهتهكۆنگرهكهدا له یاسا، سهروهربوونی دادگهرییوبۆ لبووردن ناكرت كه لهوهكرایهوه جهختبه دژ تاوانیان كه ده ربكرـت تاوانكارانه ئهو

داوه. ئه نجام مه دهنی عیراق ھاووتیانیدامهزراوه له گهندهی چارهسهركردنی ھهروهھاملمالن عیراق له دوورخستنهوهی حكومییه كان و

عیراقو حكومه تی نونهرانی بیانی، عهرهبیو و عیراقی پهرلهمانی سیاسییو ٢٥٠ كهسایه تی رۆژ، س درژایی بهلپرسینهوهی به بوو تایبهت كۆنگرهكه بهیهكگه یشتن، ھهولر شاری له كۆنگرهیهكدا له دیپلۆماتی سلكی ئهندامانی

ئاستی سهر ھهردوو سیاسییهكانی پارته له لهكۆتایی كۆنگرهكهدا داوا عیراقدا. له بهعسییهكانو ئاشتهواییبه راوژكردنیش كهشوھهوای گهه بكهن، ئاشته وایی بۆ ھاوبه ش تگهیشتنكی كۆمهه كه كرا ھهرمی نیشتمانیو

ئاراوه. بھننه ھهنووكهییهكان، كشه چارهسهركردنی مهبهستی

Haftana-issue 49/ 31 May - 6 Jun 2009

27 ـ ٦ حوزهیران ٢٠٠٩ ٤٩ / ٣١ مایس ژماره ههفتانه ـ

كاركی چهند ئهنجامدانی مهبهستی به تونسیزانیارییانهی ئهم عیراق. گهشتوونهته خۆكوژیتونسی كهسكی دهستگیركردنی دوای پیترایۆسئهو ھاوشوه ی ھرشكی بوو بهنیاز كه ھاتزۆریان قوربانییهكی كه بدات ئهنجام تهقینه وانه

خستهوه. دیالهدا بهغداو لهپشكه شكردنی لهمیانی پیترایۆس ئهوه ی لهگهڵكه بهوهی نا دانی كۆنگرسدا لهبهرده م وتهكانیدابهدی ھنراوه،» عیراقدا له «پشكهوتنی گرنگتهحهدای چهندین «ھشتا وتیشی: دهستبهجعیراقدا گهلی سهركردهكانو لهبهردهم گهوره«مین»انه باسی لهو ھهروهھا پیترایۆس ھهن.»بهرهو دوورودرژی رگهی لهسهر كه كردكردهوه روونی ھهن، عیراقدا سهقامگیربوونیگروپه قاعیده و ركخراوی مهترسی ھشتا كهئاسایشو له سهر ھهڕهشه تر توندڕهوه كانی

دهكهن. دروست عیراق سهقامگیری

دهمنتهوه؟ قهیراندا لهبینانه بهواقع زۆر ناسراوه بهوه كه پیترایۆس خۆی نیگهرانی دهكات، قهیرانهكاندا لهگه ڵ مامه هیان تایفییهكان» «پشوییه پدهچت كه لهوهیعیراقییهكان» حزبه ناو سیاسییهكانی «پشوییهئهمه بدرت، گهوره باجكی ئهوهی ھۆی ببنهھشتا كه دیارانهی تهحه دا ئهو سهرهڕایبهبۆچوونی نهكراوه. بۆ ریشهییان چارهسهریدهكهن وا پشوو بابهتانهی ئه و پیترایۆس بمنتهوه، قهیراندا سوڕگهی له عیراق كهگهڕانهوهی وهك كشهكانی بهتایبهتیشكه مبوونهوهی راگواستراوهكانو پهناھندهوھۆی ده بنه ئهمانهش كه داراییهكان، سهرچاوه

بكاری. ئاستی بهرزبوونهوه یری لهسهر كه بوون «مین»انه ئهو ئهمانهعیراقدا چوونی سهقامگیر بهرهو دوورودرژی

ھهن.

ئیجابییانهی ئاماژه ئهو پیترایۆس ھهمانكاتدا لهعیراقدا واقیعی ئهرزی لهسهر كه نهكرد یاد لهساك چهند لهگهڵ بهراورد به روویانداوه، سهرهڕای عیراق ئهمنییهكانی ھزه ئستادا پشتواناتر به زۆر تیرۆریستهكان ھه ڕهشهی مانهوهی«شكستی زووه ھشتا كرد بهوه ئاماژهشی بوون.كه كرد پشبینی رابگهیهنرت. توندڕهوهكان»

بن. بهردهوام تیرۆریستییهكان ھرشهكه داوییهی ئهم تهقینهوهكانی به سهبارهتپشتی له پهیامانهی ئهو روویانداو بهغدادا لهپیترایۆسو بگهیهنرت، ویسترا ھرشانهوه ئهوتهقینهوانه «ئهو رایانگهیاند ئۆدرنۆ رای ژهنهراڵدهدهن.» نیشان ئهمنی باری فشه ی نموونهیهكیباش تهماشاكردنی گرنگ «به وتیان ھهروهھاله سهر ئهفغانستان ئهمنی بارودۆخی كردنیعیراق ھاتووهكهی بهدی چوونه بهرهوپش حسابیدواییهی ئهم ئهمنییهكهی ئیختیراقاته نابتوله كردن گۆڕانكاری بۆ نییه ھۆكارك عیراقیش

ئهمه ریكا.» ھزه كانی كشانه وهی وادهی

ماوه متمانهی ئهمه ریكامتمانهی كه ئهوهی ھۆی نهبوونه ھرشانه ئهوالواز عیراق به یهكگرتووهكانی ئهمهریكا ویالیهتهپیترایۆسو دنیاكهرهوهكانی وته پاڵ له بت،دهرهوهی وهزیری كلینتۆن ھیالری ئۆدرنۆدا، ئاستی لهباره ی ئهمهریكای ھهوستی ئهمریكارهوی لهسهر ھرشانه ئهو بوونی كاریگهر جهختی كلینتۆن یهكالكردهوه، عیراق پشكهوتنیھرشه خوناوییهكان، سه رهڕای كردهوه كه لهوه

دهڕوات. راسته كه رهوه لهسه ر عیراق بهمناكۆكییه له پیترایۆسو ئۆدرنۆ ھهریهك پشترسهر ھهڕهشهی فاكتهری به سیاسییهكانیانكلینتۆن ھیالری بهم دادهنا، عیراق ئاسایشیعیراقیش كه «پموایه وتی: ھهیهو تری رایهكیتدا كشمهكشی تر كۆمهگهیهكی ھهر وهكپموایه گشتی بهشوهیهكی بهڕاستی بهم ،دهبدهڕوات.» راستدا ئاراستهیهكی به عیراق كهپشكهوتن كرد «ئاماژهكانی ئهوه بۆ ئاماژهشی

دخۆشین.» جیرۆژی ئایا عیراق كه ئهوهی وهمی پرسیاری له...به» وتی: دهبینت؟ بهخۆیهوه ناخۆش«بهم وتی: پاشان دهبینت.» ناخۆش رۆژیكه مژوودا بووه یان جیھان شونكی له چ كهی و

نهبت؟» ناخۆش رۆژیعه لی شممهری واشنتۆن ــ

26

عیراقی

شهپۆله لهگهڵ بوو ھاوكات پیترایۆس وتهكانیمهزارگه كه عیراق دواییهی ئهم توندوتیژییهكه یئرانییهكانی زیارهتكاره و شیعییهكان شونه ولهالیهن توندوتیژییانهش ئهو گرتهوه. بۆ تیرۆریستهكان گروپه ھهوكی به واشنتۆنهوهوهسف مهزھهبی تایفیو شهڕی زیندوكردنهوهی

كرا.تیرۆریستی گروپكی كه رایگهیاند پیترایۆس دواتر

پشتر كه بگۆڕن بهنانه ئهو ھهیه تواناشیانھزهكانی كشانهوهی لهباره ی ئۆباما سهرۆك

دابوونی. له عیراق ئهمهریكاله كۆنگرس گوبیستبوونی دانیشتنی لهدواسوپای ناوینی ناوچهی فهرماندهی وتهكانیوتی: پیترایۆس دهیڤد ژه نهراڵ ئهمه ریكا،ئهوهی بۆ ماوه زۆری كاتكی عیراق «ھشتالهناوببات.» توندڕهوهكان گروپه بتوانت

وه زیری گهیتس رۆبهرت پیاوهی ئهو لكۆهرو «سهربازی به ئهمهریكا بهرگریبه لكاوه ناوی دهكات، وهسفی دهوهت» پیاویقۆناغی له عیراق گواستنهوهی ستراتیژییهتی«پشكهوتن». قۆناغی بۆ «شكست»هوه

بهدیھاتنی سهقامگیری. لهوشهوه بۆپیترایۆس لهوبارهیهوه قسانهی دهردهكهوت ئهو واتهنانهت بت و مولزیم سپی كۆشكی بۆ دهیانكات

ماوه زۆری عیراق پیترایۆس:پهككهوتوو، ئابووری زیندانیكراوهكان»و «سزادانی وه ك بابهتكی كۆمهه لهباره ی دهنگانهی دهنگه ئهو سهرهڕایھهموو دهكات قسه عیراقهوه لهبارهی پیترایۆس دهیڤد ژهنهراڵ كه كاتك بهم دهبن، دروست بكارییهوه زۆربوونی

بدهنگ دهبن. واشنتۆندا الیهك له

Haftana-issue 49/ 31 May - 6 Jun 2009

29 ـ ٦ حوزهیران ٢٠٠٩ ٤٩ / ٣١ مایس ژماره ههفتانه ـ

بۆ ئیسالمییهكان بهھا كه بكهیت ناوهندك له ئابوورییهكانو خزمهتگوزاریو بنهما پشخستنی

بكرت.» تكهڵ خوندن٢٠٠٤دا سای له كه ئیسالمییهكان پارته جبهجكردنی ھنا، بهده ست سهركهوتنیان كرد ئافرهتانیشیان پابهند شهریعهتیان سهپاندوده وهتداو دامودهزگاكانی له حیجاب پۆشینی بهبچنه دهرهوه. شهوانه به تهنھا لگرتن كه ری

عهدالهو حزبی پهرلهمانتاری فلیمنسیاه زۆلكیروشونانه «ئهم ده ت: ئیسالمی رهفاھیئهندهنوسییهكان الی توندی پهرچهكرداریپۆلیس كه كاتك بهتایبهتیش كرد، دروستشهفتی كه كرد دهستگیر ئافرهتكی كۆمهه چاوهڕی دهكردو كاریان كارگهیه كدا شهوانهی ھهروهھا كارهكانیان، سهر بچنه دهكرد پاسیانئهو ژنو ئوتلهكانو سهر دهكوتایه پۆلیس ھهیكه دهكرد دهستگیر ژوورهكاندا له پیاوانهیان ئهم پارتانه الیهنگری بۆیه نهكردبوو، زهواجیان

چوو. كهمبوونهوه بهره وسیاسییه شیكهرهوه یهكی كه كاسل جهیمسبۆ نییه یارمه تیدهر شهریعهت باسكردنی دهت:

ھهمانكاتیشدا له ده نگدهران، دهنگی راكشانیبوون نهوهكاندا دابهش لهنو بهوهدا دهنت دانبهھا كه ئامادهن ئهندهنوسییهكان الوه ھهیه ،تكهڵ دیموكراتییهتدا لهگهڵ ئیسالمییهكانزۆربهی كه تهمهنهكان به لهكاتكدا بكهن،سۆھارتۆدا دهسه تی سایهی لهژر ژیانیانجبهجكردنی له پشتیوانی بردووه بهسهر

دهكهن. شهریعهتماوهی به درژایی دیكتاتۆر سۆھارتۆی پشتر ده سته لهالیهن خایاند سای ٣٢ كه دهسهتیھاوكاریان دهكراو پشتیوانی ئیسالمییهكانهوهنه یاره ئۆپۆزسیۆنو سهركوتكردنی له دهكرددانهوهیان پاداشت وهك ئهویش سیاسییهكانیدا،ئیسالمییهكان، گروپه چاالكی به دا ئازادینهوهیهك ھهبوو له پگهیاندنی رۆیشی تهنانهت

ئیسالمی. چاالكوانیكاروباری سیاسییهكانی شیكهرهوه زۆربهیكه ئهوهی لهسهر ران ھاو ئهندهنوسیا پارته بۆ دهنگده ران پشتیوانی كهمبوونهوهیدنیای له كه ئهوهی بۆ دهگهڕتهوه ئیسالمییهكانكشمهكشه پشویو گه ندهیو سیاسهتو

تر ھهندكی بهم ببوون، نوقم ناوخۆییهكانداجه ماوهركی یۆدیونۆ سهرۆك كه پیانوایهبۆ ھهمهتكی بهھزی چونكه بهرفراوانی ھهیه،بوو سهركهوتووش بهرپاكردو گهندهی بنهبكردنیھهروه ھا ئابووری، سهقامگیری ھنانه كایهی لهدوای ئهویش وت، ئهمنی باری باشكردنیتوندڕهوه كان گروپه كه تهقینهوهی زنجیره ئهو

دابوو. ئهنجامیان

گه ندهی برنجومیحوه ریھهبژاردنه ناونیشانو دوو گهنده ی برنجوپوپاگهندهبوون، ھهمهتهكانی گشتییهكانوله چشتخانهیهكی ئهندهنوسیاییدا ناتوانت كهسئهمهش نهبت، لهسهر برنجی سفرهكهی بخواتوكبككانیاندا كاتی له پارتهكان كه وایكردژمارهیان كه جوتیاران كه رتی سهر بكهنه تهركیزھه ویان ده نگدهرو ملیۆن ١٠ نیزكهی دهگاته و گهشهپدان وهبهرھنانو بهرنامهی به ده دائیغرایان گوزهرانیان كاروباری مهرجی چاككردنیبابهتك گهندهیش به رهنگاربوونهوهی بكهن.ھهبژاردنی ھهمه تهكانی زۆری بهشكی كه بووتهنانهت دابوو، لوش پارتهكانی ھهمووسهرپهرشتی به بوون تۆمه تبار كه ئهوانهشیان گهندهییهوه له خۆشیان گهندهكارهكانو كردنی

گالبوون.ماراسۆنی له نیشتمانی پارتی ٣٨ كاندیدیژمارهیكی تاوهكو بوو كبكیان ھهبژاردنهكانداكورسی) ٥٥٠) پهرلهمان كورسییه كانی زۆریتوانی پارتك ھه ر یاسا به پی بھنن، بهدهستبهدهست دهنگهكان سهری بهرهو ٪٢٠ رژهیبۆ كاندیدك كه ھه یه ئهوهی مافی بھنت،ئهندهنوسیا دهستنیشان ھهبژاردنی سهرۆكایهتییئهمساڵ تهمموزی ٩ی بهرواری له بیاره كه بكات

بچت. بهڕوهسیاسیی شیكه رهوهیهكی كه فۆلران ئهرنۆ ئهندهنوسیایی كۆمهگهی دهت فهرهنسیییهبهم ئایینه، ئهتنیو رهگهزو فره كۆمهگهیهكیبه كۆمهگهیهش ئهو موسماننو زۆرینهیانناسراوه، كراوهییهكه ی لبوردهییو دابونهریتهیه كهكان دژ ئهخالقییه ملمالن ئهوهشدا لهگهڵكشمهكشه بهھۆی دهكهنو كهمهندكشی ھنانی بهدهست بۆ حزبییهكانهوه سیاسییوكشه تووشی كۆمهگهیهش ئهو دهسه ت،

ھاتووه.خههف محه مه د ــ ھهفتانه

28

نودهوهتی

Haftana-issue 49/ 31 May - 6 Jun 2009

ھهبژاردن ھهمهتهكانی بهدرژاییئهو ئیدانه ی ھزه ئیسالمییهكان سهرانیوهسف ئیباحیان به و دهكرد میللییهیان سهماقۆیان سه ماكه رهكان كچه چونكه دهكرد، شوازی لهسهر سكیان سمتو و دهردهخهن

دهدهن. با خۆرھهتییانهدیموكراتی پارتی لهبهردهم پارتانه ئهو بهم٥٩ سادا یۆدۆیونۆ بامبانج سوسیلۆ ژهنه راڵ كهله ھهبژاردنهكانی شكستھاتن، یۆدۆیونۆ دووچاری

بوو. پنجهمدا پلهی له ٢٠٠٤دا سایھاووتی ملیۆن ٢٤٠ ملیۆن كهس، ١٧١ لهكۆیدیموكراسی وتی گهورهترین به كه ئهندهنوسیاییمافی دادهنرت، ئاسیا خۆرھهتی باشووریدانیشتوانی ٨٥٪ی رژهی ھهبوو، دهنگدانیان

موسمانن. وته ش ئهوله سۆھارتۆ دیكتاتۆری رژمی رووخانی لهدوایله كه ھهبژاردنه سیهم ئهمه ١٩٩٨دا، سای

ده درت. ئهنجام ئه ندهنوسیادا وتیناونیشانی لهژر ئیكۆنۆمیست» «زه گۆڤارییهك ئهندهنوسیا، ھهبژاردنهكانی «ئهنجامهكانیبراوهی كه بویكردهوه زۆر»دا دۆڕاوی براوهو دیموكراتی كه پارتی له بریتییه ئهم ھهبژاردنهشان ھناوه، بهدهست دهنگهكانی ٢٥٪ی رژهیھهیه زۆر دۆڕاوی ژمارهیهك ئهمهش بهشانی ھهموویانهوهیهو لهپش جولكار پارتهكهی كهئه م ھناوه، بهدهست ده نگهكانی ١٣,٥٪یخهباتی پارتی كه رژهیهی لهو نزیكه رژهیهشسهرۆكی میگاواتی سهرۆكایهتی به دیموكراتیلهكاتكدا ،(٪١٤,٥) ھناوه بهدهستی پشووبهدهست ١٨,٣٪ی رابردوودا ھهبژاردنهكانی له

ئیسالمییهكان پارته ئهمانیش دوای ھنابوو،توانیویهتی ره فاھـ عه دالهتو پارتی بهم دن،ئهمه بھنت، به دهست دهنگهكان ٪٨,٤٥ رژهیرژهكه ی ٢٠٠٤دا ھه بژاردنهكانی له لهكاتكدا

بوو. ٪٧,٩٥له ئیسالمییهكان بزووتنهوه كه لهكاتكداسانهی لهم لوبنان غهززهو میسرو پاكستانوھناوه، بهدهست زۆریان جهماوهركی دواییدائهنده نوسیا ئیسالمییهكانی پشتیوانیكردنی بهم

دهگهڕتهوه. دواوه بهرهوپسپۆڕكی كه شۆلمان رۆبن لهوباره یهوه دهت: ئه ندهنوسیایه كاروباری ئهمهریكاییئیسالمییهكان به محاجهبهكان كچه نهدانی «دهنگكه ھهرچهنده ئهندهنوسیاییهكان دادهنرت بهوهئیسالمهوه، به پابهندن خۆیاندا تایبهتی ژیانی لهدوور ئیسالمییهكان بنهما له وت به م

دهكهوتهوه.»بویكردهوه پۆست» «واشنتۆن رۆژنامهیله یهكك له خوندكاركه و كچه سهفییه كهپنج دهخونتو ئیسالمییهكان خوندنگهكه ھه یه بهوه باوهڕیشی دهكاتو نوژ فهرزهشبنرت، بنیاد ئیسالم بنهماكانی له سهر كۆمهگهھه بژاردندا له كردنی بهشداری یه كهم له بهم

نه داوه. ئیسالمییهكان به دهنگی«بژاردهی كه راگهیاند رۆژنامهكه ی به سهفییهشهریعهتی لهسهر حكومهت كه ئهوه یه دروستژیانماندا له ئیسالم نهنرت، بنیاد ئیسالمبهو ناكات پویست بهم دهكات، رنموییمان ھهبژاردنهوه دهربكه وت كه ئمه له ری شوهیه

بدهین.» پ دهنگی

بهر ھهفتهیهك مانگو چهند كه راپرسیانهی لهودهریانخستبوو ده دران ئه نجام ھهبژاردنهكان لهرۆژانهیاندا ژیانی له ئهندهنوسیاییه كان كهبهم دهكات، زیاد ئاینییان پابهندبوونیله ئاینییهكان پارته پشتیوانیكردنی له ئهمهبهرپرسكی ناداتهوه. رهنگ ھهبژاردنه كانداگهشهكردووی ژمارهیهكی كه رایگهیاند حكومیشكۆمه یهتییهكان مهسهله به زیاتر بایهخی الوانلهو زۆر پشتیوانی كاتیشدا ھهمان له دهده ن،جبه جكردنی له بهرگری كه ناكرت پارتانه

ده كهن. رساكانی ئیسالم یاساو

یاسا و بهھاپشتیوانی بهرهودواھاتنهی ئهم ھۆكاری چاودرانله كه دهگنهوه ئهوه بۆ دینییهكان پارته لهبهدهست سهركه وتنیان رابردوودا ھهبژاردنهكانیبنیاد ئهزموونهكهیان نهیانتوانی بهم ھنابوو،لكهوتهوه، نهرنی دهرئهنجامی ئهوهش بننوسه ركرده كانی یهككه له رانگنگ كه مهال ئاندی«ئهگهر دهت: عهلمانی دیموكراتی پارتیروو بیبهیتهوه دهبت له ھهبژاردنهكاندا بتهوت

یهك ئهندهنوسیا..زۆر دۆڕاوی براوهو

میللی بونگ-ی جای سهمای ئهندهنوسیادا دواییهی ئهم ھه بژاردنهكانی لهھهوی پاراستنی كه ئیسالمییهكان ھزه نوان رووبه ڕووبوونهوهی ھۆی بووهدهیانویست كه و لیبراهكان عهلمانی ھزه دهدا، له گهڵ دهسهتهكهیانیان

بكهن. شكست تووشی ھزانه ئهو

31 ـ ٦ حوزهیران ٢٠٠٩ ٤٩ / ٣١ مایس ژماره ههفتانه ـ

ژمارهیه كیشیان پكان، برین و ھهروهھا دهبت،توندو دهروونی ھیالكی و خهمۆكی بهدهست

دهنانن.» ماندووبوونه وهوهك باتراسمان «بارودۆخی وتی: بابیوانۆپۆلن كردووه، ئاسایی نا حاهتكی تهندروستیژمارهیهك خهكی كه دهگهیهنت ئهمهش ئهوه

تهندروستی.» بیمهی له ببهشن زۆر

باتراس له ژیانرێ یۆنان وتی یاسای كه ئاماژهیه جیبچنه كه نادات نایاسایی كۆچبه ری بهكهسانی مهگهر وتهوه، ئهو نهخۆشخانهكانی نولهھهندێ: حاهتی نائاساییدا نهبت، چارهسهروهستاون ئهوه لهسهر حاهتانهش ئهو كردنیلهگهڵ مامهه بهباشی پزیشكانه ئهو تاچه ند كه

دهكهن. كهسانهدا ئهوئهو ژمارهی سنوور» ب «پزیشكانی ركخراویباتراس كهمپی له كه كۆچبهرانهی پهناھه ندهودهخهمنتو ١٢٠٠-١٥٠٠ كهس نزیكهی به دانكهمپهكهوه نو خه كانی جگۆڕكی بهھۆی

بزانرت. وردی ژمارهیان به ناتوانرتباتراسدا له زۆری سانكی ھهندكیشیان ماوهیهكی ھهندكیشیان بردووهو بهسهرھشتووه، بهج شونهیان ئهو كه كهمهدهچت به ڕوه ئیشه ئهو له سهر گوزهرانیشیانلهسهر یاخود ده كهوت، دهستیان ناوبهناو كهكهسانی ھهیه وا جاری كه خۆراكانهی ئهو

.كۆمهكبهخش دهیانداتپكانی برین و فگینۆپۆلۆس وتی: «ئهو ئهندریاسدهبینرن پزیشكهكانه وه لهالیهن كهسانهی ئهوپشلكارییهوهیه خراپو مامههی بهھۆیدهستی لهسهر كۆچبهرهكان پهناھهنده و كهپۆلیسی ھزهكانی كهناراوهكانو پاسهوانی

دهبن. دووچاریان باتراسهوه بهنده ریمامههی «لهبارهی كه روونكردهوه ئهوهشی ئهو لهگهڵ ده سهتدارانهوه توندوتیژیكهشتییهكان سهر بچنه دهیانهوت كهسانهی

لهبهردهستدایه.»توندوتیژییهكانو روشونه لهوهی ھۆشیاریشیداھۆی ببته كۆچبهرهكان پهناھهنده و راوه دوونانیھاندانی بزاڤه راستهوه كه ببته ھۆی ئهوهیره گهزپهرستی، تهمییزی بۆ توندڕهوهكانھۆی دهبته گروپانه پیانوایه ئهوه ئهو چونكه

كشهكه. ریشهیی چارهسهركردنیھهفتانه

ھهلی ئهوهیان كاته ی ئهو تا شونهكانی خۆیان وبكهن، كۆچ خۆرئاوا بهرهو كه دهڕهخست بۆ

دهمننهوه.» لهودا

پۆلنی نا ئاساییركخراوی رابردووهوه مایسی مانگی لهپزیشكی یهكهیهكی سنوور» ب «پزیشكانیخستۆتهگهڕ كهمپهكهدا لهنو سهرهتاییان قهیرانه لهبواری پسپۆڕ پزیشكی لهالیهن كهبهڕوهدهبرت. دهروونییهوه پزیشكی مرۆییهكانوپرۆژهكه سهرپهرشتیاری بابیوانۆ خریستۆسله كۆچبهرانهی پهناھهندهو «ئهو وتی: رووبهڕووی تهندروستیان ماونهتهوه كهمپهكهدا

بۆتهوه.» جدی مهترسییهكی كۆمهه

لهیهك كهس ده تكایی، پنج تا بهشوهیكی ٢٠٠ كوخانه ئهو ژمارهی كۆی كه ده خهون كوخدادروستكراون. پالستیك تهختهو له دهبتو دانهزۆربهی كه ھهیه كهمپهدا لهو ٤ سهرئاویش تهنھامندایشیان ژمارهیهك پیاونو دانیشتوانهكهیخاشاكی پاشهڕۆو بهكهمیش زۆر لهنودایه.دهوروبه ری له زۆربهی الدهبرت، كهمپهكه نو

دهبت.» كههكه نیشنگهكهمانگی «له وتی: بابیوانۆ خریستۆس ھهروه ھاپشكنینكمان ھهزار چهند رابردووهوه مایسیئمه كه نهخۆشییهش ئهو جۆری ئهنجامداوه،نه خۆشییهكانی له بریتین ده كهین چارهسهریانخراپی بهھۆی ھهناسه، كۆئهندامی پستو كهسانه ئهو تووشی تهندروستییهوه باری

30

نودهوهتی

Haftana-issue 49/ 31 May - 6 Jun 2009

چونكه لكرد، كشهكهمان چارهسه ركردنی دانیشتوانه فشاری لهژر كه وابوو پی شارهوانینامنتو كشهكه ناوچه كهدا یۆنانییهكهیناوچهكه ده بن ناچار كۆچبهره كان پهناھهندهو

جبن.»پهناھهندهو ئهو «بهم وتی: ھهروهھاھهوهستهیهك ئهگهر نهڕۆیشتن، كۆچبهرانهئهوا ھاتوون، لهكووه كه بیربكهینهوه بكهین وبۆ ناگهڕنهوه ئه وانه كه دهزانین دهستبهج

كهسدایهو ١٢٠٠-١٥٠٠ لهنوان ژمارهیان باری كه دهژین (كه مپ) شونكدا لهئاستی نزمترین له تهندروستی گوزهرانونزیكهی خراپتره. مرۆڤدا پداویستییهكانییهكتی ركخراوی ئهندامی یۆنان ساه ٢٥

ئهوروپایه.كات، به تپهڕبوونی ئستاو ئهوهی سهره ڕایلھاتووه، درژخایهنی كشهیهكی وه ك كشهكهھهكشانی دواییهو بهھۆی زۆربوونو بهم بهم

دهسهته ناوچهكهو دانیشتوانی دوژمنایهتی پهناھندانه، ئهو دژی یۆنان ناوخۆییهكانیبهرهو كهكهبوونو گهورهبوون بارودۆخهكه زیاتر

چووه.له یهككه كه فگینۆپۆلۆس ئهندریاسیۆنانیو ھاووتیانی گروپكی چاالكوانهكانیدهبهخشن پهناھهندهكان به یارمهتی كۆمهكوشارهوانی «دهسهتدارانی رایگهیاند؛داوای كاتك نهھات، داواكهمانه وه بهدهنگ

باتراسی شاری ھه ژارهكانی ھهره گهڕهكه له یهكك له كۆچبهرهكان پهناھهندهو زیاتریش، یان ساڵ ده درژایی بهئیتایا بهرهو دهریاوه ری له كه بت رۆژك ئهوه ی ئومدی به ئهویش ماونهته وه، ھهداوهو رهشمایان یۆنانداپك دهھنن. ٩٥٪یان رژهی ئهفغانستانییهكان ئستا بهم كورد بوون، پهناھهندانه ئهو پشتر بكهون. بهڕێ

مرۆڤ مافهكانی و ئهوروپا

33

شونی «كوردستان وتی: ئهمهریكی، ئینتراكیسهقامگیره ئاسایش و ئهمن باری و وهبهرھنانهبوارانهی لهو یهكه م، قۆناغی له ھهودهدهین وبنینه وهبهرھنان گهورهی كۆمپانیای باسكراوتیشی: بكهن، وه بهرھنان تا كوردستان،دهرفهتی بۆ كوردستانه، ناساندنی «ئامانجمانبۆ ئارام، كهشكی رهخساندنی و وهبهرھنان

ئهوروپییهكان.» و ئهمهریكی كۆمپانیاتپهڕبوونی لهدوای و تائستا ئهوه شدا لهگهڵھیچ گربه سته ، ئهو كردنی ئیمزا له ساك،نهھاتۆته سهنتهرهوه ئهو رگای له كۆمپانیایهك

كوردستان.

وهزارهتی راوژكاری زباری سهعید دكتۆرلژنهی ئهندامی و ھهرم حكومهتی بازرگانی،جه ختی لهوه سهنتهرهكه، كردنهوهی تایبهت بهساك به ھهفتانهی راگهیاند؛ «دوای كردهوهوبهم گربهسته، ئهو كردنی ئیمزا له زیاتررگای كۆمپانیای له ھیچ كۆمپانیایه ك تائستا

كوردستان.» ئینتراكهوه، نهھاتووه بۆ

دنیایی نهبوونیلهبارهی ھهرم، بازرگانی وهزارهتی راوژكارهكهیكوردستان، بۆ كۆمپانیاكانهوه نهھاتنی ھۆكاریراگوزه رین قۆناغی له عیراق و «كوردستان وتی:ھهیه ئهمنی كشه ی گشتی به عیراق، بارودۆخی وبۆ له ھۆكاره سهرهكییه كانه، یهكك ئهوهیش ووهربهھنان نه یهن، بیانییهكان كۆمپانیای ئهوهی

بكه ن.» كوردستاندا لهكۆمپانیاكان بهوهشكرد، ئاماژهی زباریبۆ ھهیه، دنیایی كۆمپانیای به پویستییانبكاتهوه، قهرهبوویان دنیایی كۆمپانیای ئهوهیعیراق، له سهقامگیری رهوشی لهبهرئهوهی بهمنایهته دنیایی كۆمپانیایهكی ھیچ نییه، بار له

كوردستان.»چهند عیراق، و كوردستان له ھۆكارانه لهو جگهنه ھاتنی كۆمپانیا له فاكتهر بۆته كشهیهك ھهیهتیمی وتهبژی سبرا چۆناسان وهبهرھنهكان، له ئهمهریكا بایۆزخانهی ئاوه دانكردنهوهی،وتی: «كۆمپانیا تایبهتدا، له لدوانكی عیراق،خراپی كوردستان، نایهنه ئهمهریكییهكان پارهدهرو بانكی نهبوونی و عیراق ئه منی باردۆخی

گه ندهیه.» و دنیایی كۆمپانیای

كۆمپانیا ٨٠٠٠زۆرن، كوردستان له بیانی كۆمپانیای گهرچی جۆراوجۆریان گرفتی كۆمپانیایانه ھشتا ئهو بهم

ھهیه.تۆماری گشتی، بهڕوهبهری محهمه د پهروین ھهرم، حكومهتی بازرگانی وهزارهتی كۆمپانیاكانیزیادبووندان له كۆمپانیاكان «ژمارهی رایگهیاند؛له جۆراجۆر ٨٠٠٠ كۆمپانیای نزیكی تائستا وبیانین.» كۆمپانیایانه ١٠٠٠ لهو كوردستان ھهیه،

بانكی دنیایی و كۆمپانیای گرفتی سهباره ت به«تائستا وتی: محهمهد پهروین وهبهرھنان،كۆمپانیا لهبهرده م بهردهوامه، گرفته ئهو

نهكراوه.» چارهسه ر ھاتووهكانداوبۆ خستهڕوو، ئهوهشی زباری، سهعید دكتۆروهبهرھنهكان، دهبت كۆمپانیا دنیایی كردنیبیمهكردنی بۆ ھه بت، گه وره كۆمپانیایهكی چهندلیستی له عیراق چونكه وه بهرھنهكان، كۆمپانیازۆری مهترسی كه ده وهته، سیهم و سووره

وهبهرھنهكان.» كۆمپانیا لهسهر تدایهئمه گربهستهكهی بهوهشكرد، ئاماژهی زباری ساڵ ماوهی س لهگهڵ كۆمپانیای ئینتراك، بۆكۆمپانیایهك چهند ساك ماوهی له بووه،كۆمپانیایهك ھیچ تائستا بهم بنت،پارهی وهزیران ئهنجومه نی له بۆیه نهھاتووه،وهبهرھنان كۆمپانیای تا راگیراوه، كۆمپانیاكه

كوردستان. دنتهیاداشتكی چهند ئینتراك «كۆمپانیای وتیشی:كۆمپانیا له گهڵ كردووه، تگهیشتنی لكبۆ نهھاتوون ھیچیان تائشتا بیانییهكان، بهم

كوردستان.»كشهی زۆر «عیراق كردهوه دووپاتیشی زباریو نهكردووه پهسهند غازی و نهوت یاسای و ھه یهدهبوو نییه، پویست وه كو سیاسیی سهقامگیریغاز و نهوت كشهی ئیس�تا له بهر ساك

چارهسهر بكرایه.»وهبهرھنانی دهسته ی داتاكانی و زانیاری بهپیمانگی تا دامه زراندنییهوه سهرهتای له كوردستان،ئهوروپی كۆمپانیای ئهمهریكی و ،٢٠٠٩ نیسانیله بیانین، وهبهرھنانی كۆمپانیای كهمترینگشتی به ڕوهبهری مستهفا حهیدهر كوردستان،وهبهرھنانی ده ستهی زانیارییهكانی و داتائه مهریكاو ئاستی له روونیكرده وه، كوردستان،له وهبهرھنان كۆمپانیا، ١٠ تهنھا ئهوروپابه كۆمپانیایانه، لهو س و دهكات كوردستاندهكات. كار عیراقی كۆمپانیای لهگهڵ ھاوبهشی

١٥٣ وهبهرھنان، دهستهی ئامارانهش لهو جگهو ئه مهریكی ١٠ كۆمپانیای تهنھا داوه، مۆهتی

ئهوروپین.شروانی لوقمان ــ ھهولر

ـ ٦ حوزهیران ٢٠٠٩ ٤٩ / ٣١ مایس ژماره ههفتانه ـ

کوردستان نهھناوهته ئینتراک ھیچ کۆمپانیایهکی گربهستهکه له ساک دوای

دنیاییه بانکی به پویستی کوردستان

32

ئــابــووری

كوردستاندا،» له بكه ن وه به رھنان به ده ست ی حه وت ملیۆن و نیو دۆالر، به سوتیشی : «بقۆناغ ده درت، به كۆمپانیای ئینتراكی ئه مه ریكی ، له دوای لكۆینه وه له پشكه وتنی ئه و سه نته ره ،

قۆناغ به قۆناغ بودجه كه یان پ ده درت.»

ب ئه نجام بووكۆمپنایای سه رۆكی ئانجیلس دل ستیڤن

كۆنگره یه كی له ٢٠٠٧دا، ١٢ی مانگی له بازرگانی وه زیری بۆ رۆژنامه نووسیدا حكومه تی ھه رم و ستیڤن دل ئانجیلس سه رۆكی رككه وتنی ئه مه ریكی ، ئینتراكی ركخراوی بۆ كارگوزاری سه نته ری كردنه وه ی گربه ستی وه به رھنانی بیانی ، له كوردستان ئیمزاكرا، كه بۆ ماوه ی س ساڵ بوو، به پی گربه سته كه كۆمپانیا ئه مه ریكییه كه ، ھانی كۆمپانیا بیانییه كان ده دات

تاوه كو بن له كوردستان وه به رھنان بكه ن.محه مه د ره ئوف وه زیری بازرگانی حكومه تی ھه رم، دوای ئه مه ریكی ، ئینتراكی «كۆمپانیای وتی : به نی ئه مه ریكا، به رگری وه زاره تی ره زامه ندی كۆمپانیایه كی چه ند ساڵ، س ماوه ی بۆ داوه بواری له كوردستان، بنیته ئه مه ریكی گه وره ی بانك، ته ندروستی ، وزه ، گه یاندن، كشتوكاڵ، تاوه كو وه به رھنان، و فركردن لكۆینه وه ی

ئه وروپییه كان نایه نه كوردستان؟

حكومه تی ھه رمی كوردستان، به ھاوكاری كۆمپانیای ئینتراكی ئه مه ریكی ، به بی حه وت و ملیۆن نیو دۆالر، سه نته ری كارگوزاری بۆ كۆمپانیاكانی بیانی له كوردستان كرده وه ، تاوه كو كۆمپانیا ئه مه ریكی و ئه وروپییه كان،

وه به رھنان له كوردستان بكه ن.

Haftana-issue 49/ 31 May - 6 Jun 2009

35

سوود دهتوانین نهماوه، تیدا وشكبووهو فوڕات عیراق كه وهربگرین، خۆمان ژرزهوی ئاوی لهھهروه ھا دهوهمهنده، ژرزهویدا ئاوی سامانی لهلهسهر ئاو گلدانهوهی بۆ پرۆژه چه ندین دهتوانینكاریش دهستی بدهین، ئهنجام فوڕات دیجلهوكاری دهستی جا فراوانه ، و لهبار كشتوكادا لهبوارییاخود كشتوكای، ئهندازیاری وه كوو بت پشكهوتووكشتوكاییهكان و جوتیار وهكوو ساده كاری دهستیدھاتهكانی خۆیان بكاریدا، له كه ئهو كهسانهی وو پۆلیسهوه. سهربازی ریزی بهجھشتوو چوونهته

كشهئهم بهرهوپشچوونی، رووبهڕووی كه كشه دیارترینلهبهردهمپشكهوتنیدا، دهبتهرگر و كهرتهدهبتهوهدابهشبكرت، الیهندا دوو بهسهر دهتوانرتكه پشكه وتوو، تهكنۆلۆژیایه كی نهبوونی یهكهمیانتهكنۆلۆژیادا پشكهوتووی گهورهو ئامری له خۆی

كشهیه سه رهكیترین كشهیهش ئهم دهبینته وه،له كشتوكایدا كهرتی بهرهوپشچوونی لهبهردهمكشتوكای بانكی دهنگبوونی ب رهنگه عیراق،ئهم كشهیهدا بهرامبهر له وهزارهتی كشتوكایش،ئاۆزی بهرهو كشتوكاڵ بارودۆخی تر، ھندهی كشتوكای لهبهردهم دووهم كشهی ھهروهھا ببات،بواری به تایبهته یاسایهكی نه بوونی عیراقدا،ھاوردهكردنی بی تیدا كه عیراقدا، له كشتوكایبت بهجۆرك كه دیاری بكرت، سهوزهوات و میوه بته و بكات كبكی بتوانت خۆمای بهرھه می

بازاڕهوه.جوتیارییهكان ركخراوه كۆمههو پویسته ھهروهھاپهین دابه شكردنی بهرپرسیارتی تا بكرن، چاالكترھهموو لهخۆبگرن، جوتیاراندا بهسه ر داوده رمان وركخستنی بۆ ھهیه، زۆریان گرنگییهكی ئهمانهدهبت حكومهتیش عیراقدا، له كشتوكاڵ بواریبكات، كشتوكاییانه خاكه ئهو چاودری بهرده وام

ئهو زۆربهی خاوهندارییهتی كه لهكاتكدا بهتایبهتیدهگهڕتهوه. حكومهت خودی بۆ خاكانه

له یه كك تریشهوه، له الیهكی لهالیهك ئه مانهبه كهوا زه ویانهیه، ئهو عیراق كشهكانی گهورهترینملیۆنهھا دۆنم به و دهنانن شۆرهكاتهوه دهست سای سهد چهند درژایی به دهژمردرت. زهوی بهدهست میزۆپۆتامیا، رووبار دوو نوان وتی رابردووزۆری بهشكی شۆرهكات و دهنانت كشهیهوه ئهوئهوهی لهناوبردووهو عیراقی كشتیاری توانستیبه ساه چهند ئهم درژایی به پشووی، و جهنگوته ئهم زه وی به شۆرهكات كرد، عیراقیان مرۆڤی

كردووه . ئاوهكهی وكشتیاران دهبت، كه دروست لهو كاتهوه شۆرهكاتتدایه خوی له زۆر رژه یهكی كه ئاوهی بهو

ئاودهدهن. زهوییهكانیانپاوتنی به سهره تا گرفته ش، ئهو چارهسهریبۆ بكرته وه، پاك زیاده خوی له كه دهبت، ئاوهكهبیرۆكهی ١٩٥٠هوه، سانی سهرهتاكانی له ئهوهشملیۆن ژیاندنهوهی شهش بۆ ھهیه ، پرۆژهیهكی گهورهدۆخی نالهباری بهھۆی پرۆژهیهك زهوی، فندان ئستا بهم دواخراوه، جارك چهند سیاسییهوهبهوهش ھهداوهتهوهو سهری پرۆژهكه تر جاركی

دهكات. گهوره سوودكی عیراق كشتوكایشونی دهكرنه زهویانه ئهو تریشه وه لهالیهكیرگه جۆرك به ھهموو ده بت بۆیه نیشتهجبوون،ببنه كشتوكاییانهی خاكه ئهو كه بگیرت، لهوه زۆرك بهغداو له ئهوهی وهكو نیشتهجبوون، خاكی

روویداوه. كوردستاندا دیكهی شارهكانی لهبه گرنگی عیراقدا، له كه گرنگه زۆر ھهروهھاعیراق خاكی كه بهتایبهتی بدرت، خورما كشتوكایداھاتكی رهنگه گونجاوهو خورما كشتوكای بۆئستاشدا له بكات، دهستهبهر زۆرباش ئابووری(٣٠ملیۆن كۆی له خوارما دار ١٠ملیۆن نزیكهیده نانت. گوپنهدانهوه به دهست دارخورما)و ناوهڕاست له دارخورماش گهورهكانی كگهگرنگیان كهمترین بوبوونهتهوه، عیراقدا باشووری ئهمهش پشتگوێ خراون، به تهواوه تی و پدهدرتدوو تهنھا دارخورمایه ك، رواندنی كه كاتكدایه لهدۆالركی تهنھا چاودریكردنیشی، پویستهو دۆالریئایندهی له ئهوهی بهھۆی بهم جوتیاران دهوت،دنیانین، له بازاڕدا و ساغبوونهوهی بهرھهمهكهیانئه مهش كه دهگرن، بهدوور پیشهیه له م خۆیانكه پویسته حكومهت كارانهی یهككی دیكهیه لهو

له سهر بكات. كاری جدیــ ھه فتانه بهغدا

ـ ٦ حوزهیران ٢٠٠٩ ٤٩ / ٣١ مایس ژماره ههفتانه ـ

34

ئــابــووری

پشوه وه ، سه ده ی نه وه دی سانی له ھه ر كاتك ئابوقه ی ئابووری خرایه سه ر عیراق، ھه موو ھاورده نه وتییه كانی گرته وه ، چه ندین ته ن له باسی سه رجه میان نووسین، له پكرایه وه وه ره قه به كارھنانی الیه نه كانی دیكه ی وه به رھنانی ده كرد له عیراقدا، كه ده توانرت به مه به ستی پشخستنی به م ببه سترت، پ پشتی وت ئابووری بواری له سه ر باس كه قسانه ی ئه و ھه موو تائستاش كه رتی و كشتوكای كه رتی به ره وپشبردنی

ته نھا ده كه ن، گه شتوگوزاری كه رتی و پیشه سازی مه ره كه بی سه ر كاغه زن، ئه مه ش به مه زه نده ی ئه و پویستییانه ی كه بواری پیشه سازی ، وه كو سه رمایه و لھاتوویی ده یه وت كه له عیراقدا كه مه ، ھه روه ھا كه رتی گه شتوگوزاریش پویستی به پاره یه كی زۆر له ئه مه ش ھه یه ، له بار ئاسایشی بارودۆخكی و عیراقدا كه مه ، به م كه رتی كشتوكاڵ تاكه كه رتكه ئه گه ر به دروستی به كاربھنرت، ده توانرت به باشی سوودی لوه ربگیرت و ببته بناغه یه كی به ھز بۆ

به ھۆی ئه مه ش عیراق، ئابووری به ره وپشبردنی ئه وه ی له عیراقدا خاككی زۆر ھه یه كه بۆ كشتوكاڵ بازاڕی له باره ، كاریش ده ستی و ئاو و ده شت

به رھه مه كشتوكاییه كانیش گه رمه .

زه ویه كه ی به پیته خاكی دۆنم، ملیۆن ٤٣ نزیكه ی عیراق وتی كشتوكای له خۆده گرت، ھه روه ھا له جیاتی ئه وه ی كه دابنیشین و باسی ئه وه بكه ین، ئاوی دیجله و

عیراق به باكوور و باشووریه وه خاوه ن زه وییه كی كشتوكای به رفراوان و به پیته كه به ده ست پشتگوخستن و ب پرۆگرامییه وه ده نانت، له كاتكدا ده كرت بكرته فریادڕه س بۆ ئابووری وت، چی بكرت بۆ بوژانه وه ی

كشتوكاڵ؟

كشتوكاڵ فریادڕه سی ده وت

Haftana-issue 49/ 31 May - 6 Jun 2009

37

باسوخواس

ھهبوایه. سهرۆكایهتی ھهبژاردنی بۆ باشترمان یاسایهكی دهكراكرد پهرلهمان له وایان كه نهبوونهتهوه روون ھۆیانه ئهو ھشتاھیچ له بكا كه دیاری سهرۆكایهتی بۆ ھهبژاردنی روشونكیاسای خای خراپترین ناكرێ. پهیه و دیموكراتدا دهوهتكیبردنهوه بۆ دهرفهتك كه ئهوهیه سهرۆكایهتی، ھهبژاردنی

.نكدپ به زۆرینهی دهنگهكان پشتبهستن بهبیاسای ژماره كه بیر ل كردنهوهیه شایستهی مایهی تامانو١٩٩٢ی سای رزگاریخوازی بزووتنهوهی رابهری ھهبژاردنی ٢یسهرۆكایهتی ھهبژاردنی ئستای یاسای له كوردستانی بهرهیبوون بریتی كه كهس چوار یاسایه ، ئه و بهپی پشكه وتووتره.مهسعود نیشتمانی، یهكتیی له تاهبانی جهالل بهڕزان لهله عوسمان مهحمود دكتۆر دیموكرات، پارتی له بارزانیبزووتنهوهی له عهبدولعهزیز عوسمان شخ سۆسیالست و حزبیبه رژهی ھهبژاردنهدا بهرزترین پاوت. لهم خۆیان ئیسالمیھیچ بوو. ٪٢,٣٧ نزمترینیش بوو، ٪٤٧,٥١ دهنگ دهستھنانینه بهزاندو بردنهوهی یاسایی لهمپهری پاوراوه كه چوار له یهكبهپی .نپهڕت بردنهوه بۆ پویست ٥٠+١ی رژهی نهیتوانیكهس رژهی یهكهمدا خولی له ئهگهر یاساكه ماددهی ھهشتی

ره وشهكهی دووهم خولی رۆژ ١٥ پاش تنهپهڕاند، ٥٠٪یھیچ یهكهمدا خولی له ئهگهر پودانگه ، بهم یهكالدهكردهوه.دووهمی یهكهمو نهھنایه، بهده ست ٥٠٪ی رژهی پاوراوكدهبوایه ھناوه، به دهست ده نگیان زۆرترین كه پاوراوهكان

بكهنهوه. دووباره ھهبژاردنزۆرینهی بهدهستھنانی بردنهوه مهرجی یهكهم، خولی بۆخولی بۆ ٥٠٪و رژهی تپهڕاندنی دهكاته كه بوو رهھا

ساكار زۆرینهی بهپی دهنگ زۆرترین بهدهستھنهری دووهم ھهبژاردنی دهبردهوه.

سهرۆكایهتیدا، ھهبژاردنی ئستای پهیهوكراوی یاسای لهزیاتر ئهمهش بهدوو. دهچ نهك خول بهڕوه بهیهك ھهبژاردنهكه چونكه زیاتر، نهك دێ پاوراو دوو ته نھا پشبكی بهكهكی،نب بهدهست دهنگ زۆرتر كامیان ،ھهب پاوراو دوو كاتكبراوه دهش ،ھهب پاوراو دوو له زیاد ئهگهر دهیباتهوه، بهمدهنگانهی ئهو ژمارهی له كهمتره كه نب بهدهست دهنگ ژمارهیهك،بژاردن دهبھه س پاورامان بۆ دژی ھهبژاردنین. گریمان كه٪٣٣ دووهمیشیان ،ند بهدهست دهنگهكان ٣٢٪ی یهكهمیانكه یاساكه به پی .ند به دهست ٪٣٥ سیهمیشیان دنو بهدهستدهنگهكانی ٣٥٪ی بردنهوه، ئهوهی مه رجی كردۆته زۆرینهی ساكاریدهنگیان پ ٦٥٪ی دهنگدهران كاتكدا له دهیباتهوه، بهدهستھناوهده نگدهران زۆرینه ی پاوراوك كه ودانگه، دهشپ به م نهداوه.شتكه ئهمهش به پۆستی سهرۆكایهتی. بگا نهداوه، پ دهنگیانبردنهوهی پاساوی چونكه نهداوه، رووی دیموكراتدا وتكی ھیچ لهبهپچه وانهوه. نهك دهنگهكانه زۆرینهی بهدهستھنانی ھهبژاردنھیچ كاتك بردنهوهو بنهمای به بكا ره ھا زۆرینهی یاساكه دهبوایهدوهمدا خولی ناھن، دهكرا له ده نگی پویست بهدهست پاوراوكساكار زۆرینهی له پهیهوی دووهمدا یهكهمو نوان پشبكی لهبۆ پته و بناغهیهكی رانابینرێ لیان یاسایانه چهشنه ئهم بكرێ.نابنه ھهونی جاریش زۆربهی بكهنو دهسته بهر سیستهمی سیاسیكه خراپ ئهنجامكی ھه ر ئۆبای سیاسیی. سهقامگیریی دابینكردنی،بب پهیدا یاسایهوه ئه م كه موكوڕییهكانی بهھۆی ئایندهدا له دهش

دهركردووه. شوهیه به م یاساكهیان كه ئهوانهیه ملی له

ئهسهسهرد فهرید

یاسای دهربارهیسهرۆكایهتی ھهبژاردنی

ـ ٦ حوزهیران ٢٠٠٩ ٤٩ / ٣١ مایس ژماره ههفتانه ـ

36

ئـــابــووری

Haftanaـissue 49/ 31 May 6 ـ Jun 2009

عیراق ئازادکردنی پرۆسه ی له دوای ده ست به بانکه کان به ئستاشه وه ، و پدرا ئاماژه یان سه ره وه له گرفتانه ی ئه و کاروباری ئاستی به په ره نه توانراوه ده نانن، په یوه ندیی نوی وه سیله ی و بدرێ بانکانه به و ئه مه جگه بکرت، فه راھه م بۆ ته حویلکردنی و بوونه ته بانکه کان که ناوخۆییه کان، ھۆکاره له جگه ی دابه شکردنی مووچه که ئه رکی سه رشانی ئه مه کردوه ، قورس تر ھنده ی بانکه کانی سه ره ڕای ئه وه ی کادری بانکه کان وه ک پویست نییه و که سانی پسپۆڕی ئه و بانکییان شاره زایی بواره ی تدا به ده گمه ن ده بینرت، ئه گه ر ئه وانه ی ل ده رکه ی که وه ک موماره سه ماوه یه کی زۆره له و بواره دا کار ده که ن، به م ئه وانیش پویستیان ھه یه مه شقپکردن و راھنان خولی ده یان به بن به رده وام کاره کانیان له بتوانن ئه وه ی بۆ خزمه تگوزارییه کانیان پشکه شکردنی ئاستی و

سه ره وه ھۆکارانه ی ئه و له به ر بکه ن، باشتر ئه و و بکرێ بانکه کاندا له چاکسازی پویسته بانکانه په یکه ربه ند بکرنه وه ، بۆ ئه و مه به سته ش گرتنه به ری ئه م ھه نگاوانه ی خواره وه پویستن:

مه دینی و دائن الی ھه ردوو ھاوتاکردنی ١ـ حساباتی بانکه کان و به بوونه وه ر و خواسته کان (موجودات و مطلوبات) دوای پاککردنه وه ی له ده ره کیی و ناوخۆیی قه رزه پاشماوه ی ھه موو بانکه کان بودجه ی ھه ردووالی به وردی و

ھه بسه نگندرن.٢ـ رزگارکردنی بانکه کان له رۆتین و ئه و کارانه ی که به سه ریاندا سه پندراوه ، وه ک پدانی مووچه و ھه رجۆره ئه رککی دی که ھیچ ده ستکه وتک بۆ

بانک دروست ناکت.بکات ئه وه بۆ کار حکومه ت پویسته ٣ـ وردبینی کۆمپانیاکانی له گه ڵ گربه ست که کاروباری وردبینی ئه وه ی بۆ بکات جیھانییدا

شه رعیه تی له وه وه و بکه ن ھه رم بانکه کانی دارایی په یوه ندیی بتوان وه ربگرت، جیھانی

له گه ڵ بانکی ده وه تانی تری دنیا ببه ستت.٤ـ کردنه وه ی خولی راھنان له ده ره وه و ناوه وه ی له سه ر زانیاریی تازه ترین وه رگرتنی بۆ ھه رم ئه و پشکه وتنانه ی له بانک و پیشه سازی بانکی

به خۆوه بینیویه تی.٥ـ پویسته عورف و یاسا نوده وه تییه کان له بانکه کانی ھه رمی کوردستاندا جبه ج بکرن، وه ک پوه ره کانی بازل بۆ چاودری بانکیی، ئه و بانکی کاروباری سه المه تی و زه مان پوه رانه

ده ڕه خسنت.ئاماده نوێ سیستمی بانکه کانمان پویسته ٦ـ ئاستی به پی جۆرو قه رزه کان ئه وه ی بۆ بکه ن له و ھه ریه ک بۆ ته رخانکراو بی و مه ترسییان

قه رزانه پۆلن بکه ن.دارایی حساباتی به بانکه کان پویسته ٧ـ ئه دائی کارکردن و سه رمایه و خۆیان و شوازی پشکه شی خزمه تگوزارییانه ی ئه و جۆری ھاندانی یاسای که به تایبه تی بچنه وه ، ده که ن وه به رھنان رگه به ھاتنی کۆمپانیاو وه به رھنی ئه و به ھۆی ناو ھه رم،ره نگه بنه ده دات بیانی یاسایه وه چه ندین لق و بانکی بیانی له ھه رمی و شواز به ئه وانه ش بکرنه وه ، کوردستان ته کنه لۆجیا و زانیاری رووی له باشتر ئه دائی پش ده توانن کار پشکه وتووی ته کنیکی و ھه رم بازاڕه کانی و بکه ون خۆمان بانکه کانی ده ره کییه کان خزمه تگوزارییه و کا چۆن وه ک داگیرکردوه ، خۆیان بۆ ھه رمیان بازاڕه کانی

کۆنترۆڵ بکه ن.ھه فتانه ــ فه یسه ڵ عه لی

بــانـکــه کــان دابــاونله سه ره تای ھه شتاکانی سه ده ی رابردوه وه ، ئابووری عیراق به ھه رمی کوردستانیشه وه رووبه ڕووی چه ندین کشه ی

ده ره کیی و ناوخۆیی بوه ته وه ، ئه و کشانه کاریگه ری سلبی له سه ر ھه موو که رته ئابوورییه کان به جھشتوه ، به تایبه تیش که رتی بانکسازی. شه ڕی ھه شت ساه و دواتر داگیرکردنی کوت و سه پاندنی گه مارۆی ئابووری به سه ر عیراق و زۆربوونی قه رزه کانی سه ر عیراق و که ه که بوونی، بانکه کانی عیراق به شی ھه ره زۆی ئه و قورساییه ی که وته ئه ستۆ. بانکه کانی عیراق به ھه رمیشه وه له په ره سه ندنه به رده وامه کانی پرۆسه ی بانکسازی له دنیا دوورخستوه و له ره وتی ئه و گۆڕانکاریی و په ره سه ندنانه دوای خست. ھه موو ئه و ھۆکارانه و چه ندینی تر بوونه ھۆی الوازکردنی ئاستی ئه و خزمه تگوزارییانه ی که بانکه کان پشکه شی ده که ن، ئه مه جگه له الوازیی و به سه رچوونی ئه و ته کنیکه ی به کاری

ده ھنن،ھه روه ھا نه بوونی سیستمی زانیاری نوێ له پاراستنی کاره کانیان و... ھتد.

39

سهرپهرشتیاری ٦٨ بۆ ٧٤، سانی له كردووه.پهروهردهی بهڕوهبهری و پهروهردهیی سانهی ئه و لهبارهی بوه، سلمانی مهبهندی ٥٥ و ٥٤ سای «له وتی: خوندنگاكهوه،سلمانیدا شاری له كچان بۆ زانستی بهشیله دواناوهندی ھاتن، كچك ناچار چهند نهبوو،٥٧دا له دهیانخوند، كوڕاندا لهگهڵ سلمانیئهكادیمی به شی عیراقدا، له یهكهمینجار بۆله بازرگانی، بهشی و جیاكرایهوه پیشهیی و

كرایهوه.» سلمانی دواناوهندی گهالوژ سلمانی، ئامادهیی تۆماری بهپی محهمهد عهبدولكهریم بهدریه رهشید، محهمهدكچانه لهو فوئاد). كهمال دكتۆر (خوشكی فوئاد

خوندویانه. خوندندا قۆناغهی لهو بوون

بهشهكانی سلمانی، ئامادهیی خوندنگایبهپی تدابووه، بازرگانی وژهیی، زانستی، ٦ خوندكاری، ١٩٢٥دا سانی له بهگه نامهكانناوندی، خوندكاری ١١ ١٩٣٠دا سای لهچووهنهته خوندكار، ١٣ ١٩٣٣دا سای له

گشتییهكانهوه. تاقیكردنهوه

بوو پگه ١٦٠ سانه دواوه، به ١٩٨٠ سانی لهبوانامهی ١٣٠ خوندكار پشتریش خوندكار،لوه ئامادهییان خوندنی پۆلهكانی، دوانووسهر و كهسایهتی چهندین وهرگرتووه ،خوندنگایهوه لهم شار دیاری رۆهی وئهحمهد، ئیبراھیم لهوانهش ئامادهكراون،ئهحمهد فهتاح، عومه ر مستهفا، نهوشیرواندكتۆر بهرھه م)، دكتۆر (باوكی ساح حاجیلهتیف شخ دیالن، ساح حهمه كهمال فوئاد،(شهھید سه عید شاسوار جالل مهحمود، شخ

ئارام).ئهحمهد حاكم «لهگهڵ وتیشی: سامی مامۆستالهسهر تهخته یهك بهرھهم باوكی دكتۆر ساح،بوو ھاوكات بهڕوه بهر بوشمه كه داده نیشتین،پارتیدا، و شیوعی حزبی ملمالنكانی لهگهڵقوتابخانهكه داخی سیاسهت بهب یان بهھۆ

پنه دهدا.» رگه م من بهم دهكرا،«له گایهوه ، ئهوهشی سامی مامۆستاسلمانی، ئامادهیی شهستهكاندا سهرهتای دژی كه بوو خۆپیشاندانانه ئهو پشه وی كهمال دهكران، پۆرتسماوس رككهوتننامهی خوندكاری كه محهمهد، شا شه وكه تی و سهلیمرووی له كوژران. بوون سلمانی دواناوهندیخوندنگاكانی ھهموو لهپش زانستیشهوه،كۆنترۆ مهركهزی له بهشوهیهك عیراقهوه بووو دكتۆر ھهموو «ئه م وت: دهیان به غداوه ،

دهردهچن.» الی ئوه چییه ئهندازیاره ھهبووه دكتۆر بۆ س شهسته كان دوو سانیدواناوهندی بهھۆی دواتر بهم سلمانیدا، له

دهركهوت. دكتۆر چهندین سلمانیهوهسه رقای ئستا كه سه باح، مامۆستاوتی: خوندنگاكهیه، مژووی نووسینهوهیسلمانیدا، له بووه خوندنگایهك «تاكهسیاسی كادرانی پگهیاندنی سهرچاوهیهكیبهگانهی ئهو بهپی سهركردهكانه.» وسهركردهی ھهزار ٥ له زیاد ئاشكرایكرد،خاوهن كۆمهیهتی، رۆشنبیری، سیاسی،

خوندنگایهوه و ماجستر لهم دكتۆرا بوانامهیو ماون ھهندكیان زانكۆ، چوونهته و ده رچوون

بوون. شه ھید زۆركیشیانگه یشتوون، بهدهست دۆكیومینتانهی ئه و بهپیناوی تۆماری لهنوان زۆر جیاوازیهكیو نازناو بهشوهیهك دهبینرت، خوندكارانداله خوندكاره كه، باوكی پیشهی و عهشیرهت

نووسراوه. خوندنگادا تۆماریخوندنگا، پایهكانی و دیوار تهواوی ھهرچهنده بهڕوهبهری بووه تهوه، رووخان و ھهرهس نزیكیئامادهییهكه بینای رهتیكردهوه دواناوهندییهكه،وتی: نھۆم، دوو بكرته یاخوود بدرت، تكئهوكات كراوه، ٤٨ دروست سای «بیناكهی لهدیوارهكانیدا له نهبووه، چیمهنتۆ كارگهیتوانای ھاتووه، گ به كار و سابونكهران بهردی

نییه.» قاتی دووهمی ھهگرتنیپایهیهكی ھهر ژر ئهوهشكرد، بۆ ئاماژهی سهركردهیهكی و شهھیدك یادگاری خوندنگاچارهسه ری تاكه تدایه، وتهی ئهم

خۆی. وهكو نۆژهنكردنه وهیهتیوهكو لهوهی جگه سلمانی ئامادهیی سهكۆی یهكهمین بووه، خوندن پگهیهكیھهروهھا كراوه، بیناكهدا دروست لهگهڵ شانۆیكتبی ھهزار ٥٠٠٠ پنج خاوهن كتبخانهیهكیلی. بن خوندكاران دهتوانن سوودمهند ھهیه ،قهرهداغی رزگار ــ سلمانی

ـ ٦ حوزهیران ٢٠٠٩ ٤٩ / ٣١ مایس ژماره ههفتانه ـ

سامی حسن نازم

38

ئــاراسـتـه

به پی دواكه تووه ، تۆماره كه ی سجیله وه سجیله كان له ئه یلولی ١٩٢٥دا داخ كراوه .»

خوندنی سه ره تادا، له خوندنگایه ئه م تدا ده بت، دوای ٦ ساڵ قۆناغی سه ره تایی ده بته ناوه ندی ، له سای ١٩٤٠دا، پۆله كانی چواره می گشتی كراوته وه ، له سای ١٩٧٠ به

فه رمی بووه ته ئاماده یی سلمانی كوڕان.خوندكار ،١٩٤٤ سای نازم حسن سامی بووه تیدا، دواتر له سانی ٥٢ بۆ ٦٨ وه كو ده وامی ئاماده ییه ، له م به ڕوه به ر و مامۆستا

Haftana-issue 49/ 31 May - 6 Jun 2009

رازی شاركی ھه گرتووه

ئاماده یی سلمانی كوڕان، نزیكه ی ٨٥ ساه به رده وامه له پگه یاندنی خوندكاران و ده وه مه ندكردنی شار، به كه سایه تی شاره زاو پسپۆڕ. ئاماده یی سلمانی به نیسبه ت شاره وه ، زیاتره له مه نزگه یه كی فربوون، ئره به شكه له

جه سته ی شار.چوارباخ و بینایه كی تایبه ت به خۆی بۆ دروست ده كرت، ئستا له و بینایه دایه ، به ھه مان ئه و

شوه ی كه ئه وكات دروست كراوه .

یه كه م خوندكاریه كه مین خوندكار كه وه رگیراوه ، ئه حمه د ره فیق حاجی حامید بووه ، له دایكبووی سای ١٩٠٧. سه باح عه لی به ڕوه به ری ئستای ئاماده ییه كه ، ئه وه ی روونكرده وه و وتی: «ئه م خوندكاره له سای ١٩٢٤ وه رگیراوه ، به م به ھۆی نه بوونی

كوڕان، سلمانی ئاماده یی خوندنگه ی سلمانی شاری له ١٩٢٤ سای له ناوی دامه زرا، ده مه ی ئه و داده مه زرـت، (مه كته بی ئه وه ل)ی لنرا، له مای عه لی شخ مه حمود بووه ، له ناوجه رگه ی شاری سلمانیدا،

له به رامبه ر مزگه وتی گه وره ی ئستای شار.خانووی بۆ گواستراوه ته وه ، ١٩٢٨ سای له مجه رسۆن له بازاڕی عه سری ، پاشان براوه ته ھونه ره په یمانگای ته نیشت له بینایه ك جوانه كانی ئستا، له سای ١٩٤٨ ده ھنرـته

www.asiacell.com

تــةنـــهـا تــؤِرى ئــاســـيـاســـَيَلـة كـة سةرانسةرى عَيراق دادةثؤشَيت

داثؤشين شاديية

www.asiacell.com خزمةتطوزاريي بةشداربووان ١١١

43 ـ ٦ حوزهیران ٢٠٠٩ ٤٩ / ٣١ مایس ژماره ههفتانه ـ

وتن.» دهرهوهی و له نودهوهتیدا، بیانین یاسایھهفتانه گۆڤاری رووهوه «لهو كه پیوایه سامان دكتۆرتوانیویهتی كه گۆڤاره دووهم گون)، گۆڤاری (دوایبۆ بیانی كهسانی بكات و سیاسیی لكدانهوهیله كوردستان، ھهرمی سیاسیی واقعی خوندنهوهی

بهشدار بكات.» ھهموو رهھهندهكانییهوه،بت، شتك ھهر ئهوهی پش «گۆڤارهكه وتی: ھهروهھاالوهكین، چاویدا له تر بابه تهكانی سیاسییه ، گۆڤاركیتری بابهتكی جۆره ھهموو سیاسییهكهیدا، الیهنه لهپاڵ

بیخونتهوه.» دهتوانت خونهر كه تدایهبایهخی ئمه وتی له «ئهوهی دهت: كهریم ئاسۆبۆیه قسهكردن سیاسییهكهیه ، الیهنه دهدرت پ زیاتریداوه بهالیهنی باشی قهبارهی ھهفتانهش لهسهریان گرنگه وگۆڤارهكهدایه.» لهپشهوهی (بابهته كانیشی) و سیاسیگۆڤارهكه ئهوهیه «گرنگ لهوهشكرد باسی ھهروهھاو وهربگرت رای جیاواز لهسهر بابهتهكان توانیویهتی،باشیش كراوه.» ئیشكی بكاتهوه، ئاگادار كیان لخهبوكردنهوهی لتوژینهوهو دهزگای بهڕوهبهریتهنھا به كه «گۆڤارك دهكات بۆ ئهوه ئاماژه موكریانی،قسهیان لهسهر خۆیدا لهكاتی شتهكان، ناتوانت ھهمووجیاوازیان بیروبۆچوونی بكاتو بۆ شرۆڤهیان و بكاتئاگاداربكاتهوه، لهسهر خهكیان كۆبكاتهوه و لهسهرخۆی حای به بهش ھهفتانه ئهوهشدا له گهڵ بهمقسهیان و بگرت الیهنه ئهو باشی چمككی توانیویهتی،

بكات.» لهسهرقسه كردن له وابوو ھهفتانه له خستنهڕوو و ئهو پشی«گهندهی، لهوانه ش، بووه سهركهوتوو كهیسكدا چهندمادهی مه ركهزی، حكومهتی و ھه رم نوان كشهكانیئهو به بۆچوونی بكات.» لهسهر توانیویهتی شتیان ١٤٠وبۆیه دوان ببنهوه، به جارك و بابهتك نین «ئهمانهرۆشنایی تازهكاندا، پهره سهندنه سیاسییه لهگهڵ دهبت

بن.» بهرده وام لهگهیاندا و سهر بخرته زیاتریان

جیاواز رایچاوپكهوتنهكانیدا، راپۆرتو نو له «ھهفتانه» گۆڤاریله كۆبكاتهوهو بابهتهكان لهسهر جیاواز رای ھهویداوهنووسهرهكانی به ئازادی تهواو فهزایهكی گۆشهكانیشداوهكو كه فهوزی، سامان دكتۆر لهوبارهیه وه داوه. گۆڤارهكه، خونه رهكانی له یهككه دهت، خۆیچهند كهسانك كه چی «ئهگهر وابوو (ھهفتانه ) پیبهم دهكهن، دهعمی سیاسییدا الیهنكی لهناوھهستاوهو خۆی رۆژنامهوانی بهكاری ئهوهشدا لهگهڵ

بپارزت.» خۆی سه ربهخۆیی توانیویهتینووسهران بۆ باش «بواركی دهت: كهریم ئاسۆ بوبكهنهوه، تدا خۆیانی بیروبۆچوونی كه رهخساوه،

تدا جیاوازی گۆڤارهكهیهو رای الیهنكی باشی ئهمهشگۆڤاركی به كه وایكردووه ئهمهش دهكرته وه، بو

سووك بته بهرچاو.» ئسكبهوه «ھهست وابوو، رای ئهسهسهرد-یش، فهریدبهتایبهتیش تدایه جیاوازی رای گۆڤارهكه، دهكرتبوونی بهب گۆشهیهك ھه ر نووسهری گۆشهكاندا، لهئهمه دهرده بت، خۆی بیروبۆچوونی سانسۆرك، ھیچ

دهركهوتووه.» شوه بهباشترین لهوداھهست چاوپكه وتنهكاندا «له وتی: ئهوهشدا لهگهڵوای نییه، تدا جۆری ھهمه زۆر گۆڤارهكه دهكهم،بابهتك بدرت. به وه بایهخ زیاتر ده زانم بهباش

بدۆزرتهوه.» رای جیاوازی بۆ و بوروژنرت

ئاستی رهخنهگرتنی نزمه«ھهفتانه» له ئهوه رهخنهی فهوزی سامان دكتۆرتدایه». رهخنهگرتنی ئاستی كهمترین » كه دهگرتئاراستهی كه رهخنانهی لهو «یهكك دهت: ئهورهخنه بابه تی كه متر كه ئه وهیه دهكهم، گۆڤارهكهیزانكۆی مامۆستاكهی دهگرت.» لهخۆوه ئامزبت، ئهوه ھۆكارهكه ی «رهنگه وتیشی: سلمانیده سهتی به بهستووه پشتی داراییهوه، رووی له كه

سیاسییهوه.»رووه له كه روونكردهوه، ئهوهی سامان دكتۆر بهم دهرخستووه، سلبیاتهكانی سیاسییهكهوه،ئاشكرا و رهخنه له «خهكی گۆڤارهكه نو رهخنهكانیگۆڤاری كه وتیشی ناكات.» تر سلبیاتهكان كردنیگهندهی دۆسی ھهندك ھهماینی له » (ھهفتانه)رۆژنامه گۆڤارو لهگهڵ بهراورد به كوردستاندا، له

بكات.» كاره ئه و نه یتوانیوه ئهھلییهكاندادهگرم، ل رهخنهی رووهوهو «لهو كه وت ئهوهشی ب الیهن خۆی توانیویهتی ترهوه لهالیهنهكانی بهمبه رۆژنامهنووسیدا، ژانرهكانی ھهموو له بداتو پیشانشایهنی دادهنم و چاكه كانی ھهره گۆڤاره له یهككپم دهیخونمهوهو دهكهمو موتابهعهی خوندنهوهیهو

بمنته وه.» كتبخانهكهمدا له خۆشهگۆڤاره كهدا له رهخنه بوونی لهبارهی ئهسهسهرد فهریدرهخنه لهبهر تهنھا نابت، رهخنه «پموایه دهت:بت رهخنه بگریت، پویست رهخنه بگیرت، كاتكرهخنه بوو، ھاتوو له كاتكدا كه پویست ئهگهر بهمبهر نهباته ھانا ھهفتانه) (گۆڤاری ئهوا بگیرتوخۆی خونهرانی له زۆر به شكی ره نگه رهخنهگرتن،

بدات.» لهدهستچاكسازی بۆ كه رهخنهكان «ھهفتانه» كرد، له داواشی

بت.نامیق ھرش ــ ھهفتانه

کهریم ئاسۆ

فهوزی سامان د.

ئهسهسهرد فهرید

42

یـــــــــاد

Haftana-issue 49/ 31 May - 6 Jun 2009

دكتۆر سامان فه وزی مامۆستای زانكۆ، شاره زا سه باره ت رۆژنامه گه ریدا، یاسای بواری له له و یه ككه «ھه فتانه وتی: «ھه فتانه »، گۆڤاری به گۆڤارانه ی توانیویه تی، به شوازكی ھاوسه نگ و سه نگین روومای ورووژاندن، ناوزڕاندن و له دوور زانستیی و و سیاسییه كانی بابه ته چ بكات، سیاسییه كان بابه ته

ناوخۆی كوردستان چ ده ره وه ی كوردستان.»لتوژینه وه و ده زگای به ڕوه به ری كه ریم ئاسۆ گۆڤاری «تائستا ده ت: موكریانی، بوكردنه وه ی ھه فتانه كۆمه ه دۆسیه كی ھه ستیاری چاره نووسسازی

وروژاندووه ، كوردستانی بن یان عیراقی.»ده ده ن، روو ھه فته یه كدا له بابه تانه ی «ئه و وتیشی: وه رده گیرت، له سه ر جیاوازیان رای ده كرن و شرۆڤه ئه وه نیشانه ی ئه وه یه كه ئه و كه سانه ی تیدا كارده كه ن، ده زانن چ بابه تك له رۆژنامه یه ك و چی له گۆڤاركدا

بو بكرته وه و كه سانی ئاگادارن.»لكۆینه وه ی سه نته ری سه رۆكی ئه سه سه رد فه رید ستراتیژی كوردستان، بوونی گۆڤاری «ھه فتانه »ی به «پویست» وه سفكرد و وتی: «ھه ست ده كه م كه لنك

له رۆژنامه گه ری كوردیدا پ ده كاته وه .» ئه و ده ت كه ده ركردنی به الی كوردی رۆژنامه گه ری درابوو «سه رنج خۆی ھۆكاری ئه مه ش ره نگه دایده شكاند، رۆژنامه دا ھه بت، به م من پموایه (ده بوو) رۆژنامه گه ری كوردی ئه وه ی فه رامۆش نه كردایه . بوونی ئه م گۆڤاره پویست به تایبه تیش كه ھه فتانه به دواداچوونی خۆی، بۆ بوو، رووداوه كان ده كات و بۆچوونی تایبه تی خۆیشی بۆیان

ھه یه .»عیراق و جیھان

گۆڤاری «ھه فتانه » ھه ویداوه له بابه ته سیاسییه كانیدا، نه ك ته نھا ھه رمی كوردستان، به كو بایه خ به بابه ته ھه رمی و عیراقی و گۆڕه پانی سه ر سیاسییه كانی بابه ته ژماره یه كدا، ھه ر له بدات و نیوده وه تیش سیاسییه كانی به سه ر س ته وه ری (كوردستانی، عیراقی، نوده وه تی)دا دابه ش كردووه . له زۆربه ی ژماره كانیشدا دۆسیه ك بۆ بابه تكی دیاریكراو ده كاته وه و رای چه ندین

كه سایه تی په یوه ست به دۆسیه كان وه رده گرت.«ھه فتانه »دا، له سیاسییانه ی بابه ته به و سه باره ت خراونه ته ڕوو فه رید ئه سه سه رد، وتی: «سه رنج ده درت

گۆڤاره كه ، زیاتر بایه خ به و بابه تانه ده دات كه راسته وخۆ به شكی زۆری یاخود به كورده وه ھه یه ، په یوه ندییان ئه مه ش پموایه ھه یه ، ناوچه كه وه به په یوه ندییان زۆربه ی چونكه راگه یاندنه ، گونجاوی سیاسییه تكی پ بایه خیان كورد خونه ری مه سه النه ی ئه و زۆری ده دات، ئه وه یه كه په یوه ندییان به ھه رمی كوردستانه وه ھه یه ، ھه رمیش وه كو به شك له خۆرھه تی ناوه ڕاست، ده بت بایه خی پ بدرت، له پله ی سیه مدا مه سه له له سه ر وتان ھه یه . كاریگه ری جیھانییه كان دت، كه ئه مه ش ھه ر په یوه ندی به راده ی كاریگه ری رووداوه كانه وه

ھه یه له سه ر ھه رمی كوردستان.»سه رۆكی سه نته ری لكۆینه وه ی ستراتیژی كوردستان، وتیشی: «پموایه ھه فتانه توانیویه تی، ھاوسه نگی بكات

له نوانیانداو ریزبه ندییه كیشان بۆ بكات.»«ره نگه وتی: له وباره یه وه ، فه وزیش سامان دكتۆر بت گۆڤار یه كه م سلمانیدا، سنووری له (ھه فتانه ) سیاسییه باره بۆ تدایه سیاسیی خوندنه وه ی كه نوده وه تییه كان، یان ئه وانه ی خوندنه وه ی سیاسیی بۆ رامیارییه كان و له بواری زانسته ھه رم ده كه ن، پسپۆڕن

سیاسه ت له دا«گۆڤاری ھه فتانه » له م ژماره یه دا، یادی ساكی ته مه ن ده كاته وه ، گۆڤارك سیاسیی به پله ی یه كه م، ھه فتانه به راپۆرته ھه واڵ، راپۆرت، چاوپكه وتن و دۆسی تایبه ت، بابه ته سیاسییه كان تاووتوێ ده كات، له گه ڵ گۆشه ی تایبه تدا، كه نووسه ران ئازادانه بیروڕای خۆیانی تدا ده رده بن، سیاسیی و نووسه رانی بواری سیاسه ت، چۆن له

به شه سیاسییه كه ی گۆڤاره كه و مه ودای ئازادی بیروڕا له گۆڤاره كه ده ڕوانن؟

سیاسه ت له دا

45 هه فتانه ـ ژماره ٤٩ / ٣١ مایس ـ ٦ حوزه یران ٢٠٠٩

تایبه ت دۆسی و ھه نگاوبنت نوده وه تی نوده وه تییه كانیش كشه روداوو له سه ر

بكه نه وه .»ئه م رۆژنامه نووسه له باره ی كاری نه خشه سازی گۆڤاركی «زۆر وتی : ھه فتانه دا گۆڤاری له تاڕاده یه ك ھه رچه نده سه رنجاكشه ، و جوان پوه دیاره ، عه ره بییه كانی گۆڤاره ته قلیدی له كه بی فه زایه ی ئه و به گشتی به م گرنگییه كی كه ھه بوو كوردیدا رۆژنامه نووسی ئه وتۆیان به چاوی خونه ر نه ده داو ته نھا بیریان الی ناوه ڕۆك بوو، له ھه فتانه دا ئه وه سه لما كه خۆی گرنگی ناوه ڕۆك ھنده ی نه خشه سازیش

بۆ گۆڤار ھه یه .»محه مه د كوردۆ چیرۆكنووس له باره ی ھه فتانه وه به سه ر ساك تپه ڕینی به بۆنه ی «من وتی : ته مه نی گۆڤاری ھه فتانه دا پیرۆزبایی له ستاف

ھیوای و ده كه م خونه رانی و ھاوكاران و ھه فتانه بۆ زیاتر سه ركه وتنی و به رده وامی ده خوازم، ھه فتانه یه ككه له و گۆڤاره جوانانه ی و ده بینم ژماره كانی زۆربه ی بۆخۆم من كه بابه ته كانی ده خونمه وه و تاڕاده یه كی باش ئاگام ھه فتانه دا له شت جوانترین ھه به ته لیه تی ، گۆڤاركی ئه وه ی له گه ڵ كه ئه وه یه من الی ٨٠ الپه ڕه ی ھه فتانه یه ، به م به رده وام له كاتی خۆیدا بو ده بته وه ، ئه مه خاكی زۆر گرنگه كه زۆرینه ی گۆڤاره كانی ئمه پشتگوی ده خه ن، و ھه مه ڕه نگه گۆڤاركی ھه فتانه له وه جگه ده بات گرنگ جیاجیای بابه تی زۆر بۆ ده ست له گه ڵ رووداوو توانیویه تی باش تاڕاده یه كی و جیاوازدا بواری زۆر گه رمه كانی گۆڕانكارییه پویسته بگومان دانه بت، لیان و بوات به م پشبخرت، زیاتر الیه نكه وه ھه موو له

به تایبه تی ده كه م پشنیار بۆنه یه دا له م من بایه خی ته ندروستییه وه بابه تی رووی له ئه و له بریی ھه وبدرت و پبدرت زیاتری پسپۆڕ نه كه سكی كه ته ندروستییانه ی بابه ته ده یاننووست و نه سه رچاوه شیان دیاری ده كرت پسپۆڕی كه سانی و پزیشكان به په یوه ندی ھه ربابه تكی و بكرت ته ندروستییه وه بواری نه كرابوو دیاری سه رچاوه كه ی ته ندروستی بونه كرته وه ، چونكه بابه تی ته ندروستی چه ند ئه وه نده ش خه ك، رۆژانه ی ژیانی بۆ گرنگه ترسناك و پمه ترسییه ، ئه گه ر زانیاری ھه ه ی

تدابوو.رووناكبیرییه وه به شی له بواری كوردۆ محه مه د له گۆڤاره كه دا وتی : «پشنیار ده كه م مه سه له و نمایشكردن به تایبه تی فه رھه نگییه كان رووداوه له قسه كردن و كتب خوندنه وه ی رووبه ركی فه رھه نگی ، بواری گه رمه كانی

زیاتری بۆ ته رخان بكرت.»به شی خوندكاری كه قادر ساح سه ربه ست رۆژنامه نووسییه له په یمانگای ته كنیكی سلمانی «به ڕاستی وتی : ھه فتانه وه ، گۆڤاری له باره ی رۆژنامه گه ری بواری كوردستاندا ھه رمی له رۆژنامه گۆڤاروو چه ندین به ره وپشچووه و زۆر له و یه كك به ڕاستی بوده بته وه ، تیدا گۆڤاره كانی سه رجه م له ناو كه گۆڤارانه ی كردۆته وه و خۆی جگه ی كوردستاندا دیكه ی گۆڤاره كانی له جیاوازه زۆریش تاڕاده یه كی دیكه ، كه ئه مه ش له نه خشه سازی و گرنگیدانی زۆره به ی چونكه داوه ته وه ، ره نگی ونه دا به رۆژنامه و گۆڤاره كانی ئمه نه یانتوانیوه گرنگی به شكی گۆڤاره دا له م به م ونه بده ن، به كه ستۆریه وه ) (فۆتۆ ناوی به ھه یه تایبه ت

گرنگییه كی زۆری ھه یه .»گۆڤاری بابه ته كانی له باره ی سه ربه ست وه كوو ھه فتانه «گۆڤاری وتی : ھه فتانه وه گۆڤاركه پكردووه ئاماژه ی بۆخۆشی و سیاسی بواره كانی سه رجه م و فره بابه ته رووناكبیریی و ھونه ریی و كۆمه یه تی ئابوری بۆته ئه مه ش كه له خۆده گرت، وه رزشی و ھۆی ئه وه ی ببته گۆڤاری سه رجه م تاكه كانی گرنگییه كی كه له كاتكدا به تایبه تیش كۆمه ڵ ، رووناكبیری و ھونه ری بواری به تایبه ت ده دات و به رده وام بابه ت و دیداری گرنگ بو

ده كاته وه .»ھه فتانه ــ راوژ کامه ران

Haf

tana

-issu

e 12

/ 17

Aug

- 23

Aug

2008

٢٠٠٨

ب ئا

٢٣ ـ

ب ئا

١٧ /

١٢ره

ماـ ژ

ه تان

ه ف ه

www.haftana.netاندن ده ریده کات

ه ندان بۆ په خش و وه شگۆڤارکی سیاسیی گشتییه خ

یاد له سبه ری ئۆۆمپ

سیاسه تدا

ـه ی ســـه دامــــدائیســرائیلـیـیـه ک له مـاه ک

پـه کیـن

ا چیان به حزبی دیموکرات وت؟له ئه سین

Haf

tana

-issu

e 21

/ 26

Oct

- 1

Nov

200

8

٢٠٠٨

م وه

دوت.

١ ـ

ه مه ک

. یت

٢٦

/ ٢١

ره ما

ـ ژه

تانه ف

ه

www.haftana.netاندن ده ریده کات

ه ندان بۆ په خش و وه شگۆڤارکی سیاسیی گشتییه خ

ــتـانـدا نـیـیـه !د. نه ژده ت ئاكره یی: گــه نـــده ــی لــه کـوردس

ھزی نوێ نییه ..

اندن ده ریده کات ه ندان بۆ په خش و وه ش

گۆڤارکی سیاسیی گشتییه خ

اندن ده ریده کات ه ندان بۆ په خش و وه ش

گۆڤارکی سیاسیی گشتییه خ

نه خشه ی سیاسیی

ردستان به ره و کوێ؟کو

کوردستان ده کاتنجه ھه ڕه شه له

شیرپه

وه له تاراوگه وه ، به ره نگاربوونه

تبتییه کان

ه سینه ما ده درت کوردستان گرنگی ب

له

جوانا مه الح:

ژیان ب خۆشه ویستی ساردوسه

Haf

tana

-issu

e 20

/ 19

Oct

- 25

Oct

200

8

٢٠٠٨

م که

یه ت.

٢٥

م ـکه

یه ت.

١٩

/ ٢٠

ره ما

ـ ژه

تانه ف

ه

www.haftana.netاندن ده ریده کات

ه ندان بۆ په خش و وه شگۆڤارکی سیاسیی گشتییه خ

چ ئــاینــده یــه ك؟: كـــورد و عـــه ره ب،

دۆسیــه ی ژمـاره

بارودۆخ ئاسایی بوایه م. عـه لـی باپـیـر:

ه تدا نه ده بوومله حكوم

كه ركوكدا نه بووه !ه له یان: كورد له

خه ه ف ع

بزنس پش ده خه ن؟

نه مای ئه مریكیداعیراق له سی

ھه وه شاندنه وه !بۆ پشه وه به ره و

به لجیكا..

سه رمایه داره كانی كوردگه نجه

Haf

tana

-issu

e 16

/ 14

Sep

- 20

Sep

2008

٢٠٠٨

ل لو

ه ی٢ ئ

٠ ـ

ولیل

ئه ١

٤ / ١

٦ ره

ماـ ژ

ه تان

ه ف ه

www.haftana.netاندن ده ریده کات

ه ندان بۆ په خش و وه شگۆڤارکی سیاسیی گشتییه خ

، كشه ی ده سه ت و دارایی ئه نجومه نی پارزگاكانی ھه رم

ھــیــــوا بۆئاینده یه كی گه شدكاره یه كه مه كانی كوردستان

خون

ایه کورد ئران نه ده بو

فه رامۆش بکات

44

یـــــــــاد

Haftana-issue 49/ 31 May - 6 Jun 2009

ھه فتانه كه له زۆرك له گۆڤاره كانی دیكه یان به نابه ستت پشت كه ئه وه یه جیاده كاته وه مانشتی وروژنه رو باقوبریق، ته نھا بۆ ئه وه ی گۆڤاره ئه م به كوو بكات، زیاد فرۆشی خۆی به شوه یه كی كه ده كات ئه وه له سه ر كار راستییه كان زیاده به ب و كاربكات ئه كادیمی له كاتكدا به تایبه تیش بگه یه نت، جه ماوه ر به ئه م راپۆرتانه ی كه و بابه ت و ھه واڵ ئه و كه دیاروو له سه رچاوه ی ده كاته وه بویان گۆڤاره

متمانه پكراوه وه ن.»ھه فتانه گۆڤاری كه خواست ھیوای راسان ھه نگاو نوده وه تی بابه تی رووی به ره و زیاتر ھه فتانه كه بابه تانه دا «له و وتی : ئه و بنت، زیاتر له سه رده كاته وه تایبه تیان دۆسیه كی من به م ده دات، ناوخۆی به بابه تی گرنگی ھیوادارم كه بابه ته كانیشیان به ره و ئاڕاسته یه كی

و فه رھه نگپاش تپه ڕبوونی ساك له ته مه ن به سه ر گۆڤاری ھه فتانه دا، له گه ڵ ئه وه ی به به رده وامی له چه ندین رووه وه و به چه ندین بابه تی جۆراوجۆر

روومای رووداو و بابه ته كانی له بواری (سیاسیی و نوده وه تی و ئابووری و رووناكبیری و ھونه ری و سینه ما و كۆمه یه تی و وه رزشی و

ھه مه ڕه نگ)دا كردووه ، به رده وامیش ھه وی داوه به ره چاوكردنی بنه ماكانی كاری رۆژنامه نووسی پرۆفیشناڵ بابه ته كانی بخاته به رده م خونه ران، پاش ساك له ته مه ن ھه فتانه له م راپۆرته دا رای نووسه ران و شوه كاران و

رۆژنامه نووسان له سه ر گۆڤاره كه وه رده گرت.

و

الیه نه كانی بابه ت و نووسین و نووسه ری باش گرتۆته وه ، الپه ڕه ی و چاپ و نه خشه سازی و زیاتر ته مه نیدا دووه می سای له ھیواداریشم

به ره وپش بچت.ره خنه و له باره ی به رزنجی یاسین ھه روه ھا وتی : ھه فتانه گۆڤاری بۆ پشنیاره كانیه وه خۆی تۆزك ھه فتانه كه ھیوادارم «من زیاتر و گشتگیره كان بابه ته له دووربخاته وه له بدات، جدی و تایبه ت بابه تی به گرنگی به و گرنگیبدات كه متر ھونه ریشه وه رووی و شاشه كان له سه ر به رده وام كه كه سانه ی الپه ڕه ی رۆژنامه كان ده یانبین و گرنگی بدات به

ھونه رمه ند و ئه كته ره جدییه كان.»گۆڤاری له باره ی رۆژنامه نووس موختار راسان به ھه فتانه گۆڤاری «من وتی : ھه فتانه وه چونكه ده زانم، سه ركه وتوو زۆر گۆڤارركی زۆربه ی خه كه و ناوه ندی چینی بۆ گۆڤاره كه خونه ران ده توانت لی تبگه ن و بابه ته كانی بخونته وه ، به ومانایه ی ئه م گۆڤاره بۆچینكی تدا ئاۆزی فیكری بابه تی كه نییه بازۆربه ی له گه ڵ قسه به كوو بوبكرته وه ، كه سكیش ھه ر بۆ و ده كات كۆمه گادا بابه تی و بابه ت خۆی خولیای حه زوو به پی حه زی كه سك گه ر واته ده كات، پشكه ش له بواری سیاسیی بت به شی تایبه ت به خۆی بۆكراوه ته وه و گه ر كه سكیش حه زی له ئابووری كراوه ته وه و بۆ به خۆی تایبه ت به شی بت و ھونه ری به شه كانی بۆ شوه ش به ھه مان كۆمه یه تی و رووناكبیری و وه رزشی ، یه ككی گۆڤاری گرنگه كانی تایبه تمه نده له دیكه ش

له باره ی شوه كار فه تاحی محه مه د گۆڤاری راستیدا «له وتی : ھه فتانه وه ئستای باشه كانی گۆڤاره له یه ككه ھه فتانه كوردستان و ھیواداریشم كه له الیه نی ھونه ریی و رووناكبیریدا زیاتر گرنگی به بابه تی ناوخۆی و ھونه ریی به شی چۆن ھه روه كوو و بده ن تدا شوه كاریشی به شی ھه یه سینه ماشتان له گه ڵ شوه كاری به شی چونكه بكه نه وه ، كه مترین به م گرنگه ، ھونه ركی زۆر ئه وه ی

گرنگی له الیه ن میدیاكانه وه پدراوه .»و كاریكاتر به «گرنگیدان وتیشی : ھه روه ھا ونه ی ھونه ریی یه ككه له گرنگترین بواره كانی ھه فتانه ش گۆڤاری ھیوادارم و رۆژنامه نووسی و پبدات گرنگی باشتر و زیاتر به شوه یه كی به رده وام كاریكاتر و ونه ی ھونه ری گرنگ بو

بكاته وه .»و نووسه ر به رزنجی قادر یاسین ھه روه ھا شانۆكار له باره ی توانینه كانی خۆیه وه له سه ر خه ندان «ده زگای وتی : ھه فتانه گۆڤاری به شوه یه كی كاركردنیه وه سه ره تای له ھه ر داھنه رانه له ده رگای رۆژنامه گه ری كوردی دا تازه گه ریه كی كه ده ركرد، ئاسۆی رۆژنامه ی و زۆری پوه بوو له بواری رۆژنامه گه ریدا، دواتریش ده زگای خه ندان گۆڤاری ھه فتانه ی ده ركرد كه گۆڤاره كانی باشترین له یه ككه بم ده توانم ھه موو بۆخۆم من و كوردستان ئستای ھه فته یه ك تامه زۆری ئه وه م كه ھه فتانه له كاتی ھه فتانه گۆڤاری ھه ربۆیه بخونمه وه ، خۆیدا زۆر گۆڤاركی كه مه یدا، ته مه نه ئه و چاو له ھه موو باشییه شی ئه م باشه ، سه ركه وتوو

www.haftana.comاندن ده ریده كات

ه ندان بۆ په خـش و وه شگۆڤارـكی سیاسیی گشتیـیه خ

له کوردستان ڕۆژنامه گه ری

ده سه تی سیاسیی و

Haf

tana

-issu

e 1/

1 J

une

- 7 J

une

2008

٢٠٠٨

ن یرا

زه حو

٧ ـ

انیر

زه حو

١ /

١ ره

ماـ ژ

ه تان

ه فه

ڵ له کوردایه تی٣٣ سا

یه کتی نیشتمانیی بۆچی؟

یه کتی نیشتمانیی بۆ کوێ؟

Haf

tana

-issu

e 22

/ 2 N

ov -

8 N

ov 2

008

٢٠٠٨

م وه

دوت.

٨ ـ

ه موو

. دت

٢ /

٢٢ره

ماـ ژ

ه تان

ه ف ه

www.haftana.netاندن ده ریده کات

ه ندان بۆ په خش و وه شگۆڤارکی سیاسیی گشتییه خ

امــایــان ده وـــته مـــریـکـــا ئـۆبـ

کــورده کــــانــی ئ

ـ مه ککه ین ۆباماـ ئ

کـ لـه وـنـه کـه دــتــه ده ره وه ؟

سته نه وتییه کانته نگژه ی گربه

ورده کاری

DVD دیارده ی فیلمی

ق بۆ ملکه چکردنی گه لسوپای عیرا

کـ لـه وـنـه کـه کـ لـه وـنـه کـه

47 ـ ٦ حوزهیران ٢٠٠٩ ٤٩ / ٣١ مایس ژماره ههفتانه ـ

ژیان بۆ عیشقی خۆشویست، خهكهكهیدووجار و خواردن و ژیان شوازهكانی وئهویش عیراقی ، خانمه دوو له ژنھنانیكردنی خوازبنی و یهكه میان كۆچی دوایبریتانیا له ژیان كه كرد ھهستی دوومیان،دهتوانت كه خهكهكهی باشترن باشتره،ئهوه یان پرسیاری كاتك ناویاندا، له بژیله ناكهیت ئهوه ئارهزووی بۆ لكرددكی به زۆر ئهویش بژی؟ بریتانیادائوه دهدانهوه» وهمی سادهوه و پاكخرو به عیراق نازانن، وته ئه م نرخی دنیایه». رووی سهر بهرهكه تترین وتی

بوو، عهره بییهكان زاراوه له زۆر فری مانای له زۆر وهرگرت، عهره بی رۆشنبیریدهكردهوه، راست منداهكانی بۆ زاراوهكانیكچی ئهوه دهگتهوه ئهمهلیكه كاتكبووه، منداڵدهرهوه ی لهبه بووهو ماڵدارو پاشماویماهكهی پهردووی(پیسی)، وتووهراستهوخۆ ئهو بهمراستكردۆته وه بۆیئهمه وتویهتیبهكو نییه، پیسی

(خاشاك)ه.گۆرانی به گرنگی بورتر،بهتایبهتی داوه عیراقیئهو و موراد) (سهلیمهبهغدا دانیشتانهی شهوهگانهوهی دیجله ، رۆخی وخۆی سهرگوزشتهكانیئهلعومهری ) (ئهرشهد بۆپرۆژهكانی بۆ ھهمیشه كهھهروهھا دهبهست، پ پشتیبه له (چای ھلدار) حهزكردن

خزعهلییهكان. دهستی١٩٦٧ كۆچی سای بورتر سیرل(ال وهستهكانی له و كرد دواییتا نژرا، له بهغدا و پراھا) یبرح

بت. لهوێ جهستهی و رۆحھهفتانه

لهسهر ویست دهیان كه قوماشییه، كۆمهگا بژین. به رز عیراقییهكان رهشایی و تاویی

بفیز خوویه كی بووه ھهكشانهش ل پ ئهمبه بورتر شه یدایانه ی ھۆگرو و نه رمونیان ومرۆڤانهییهكهی و نهزعه دنیا خهكی توژهكانیتهنانهت بگری، توندی به بكوزتهوهو وایكردگاندی) (مهھاتاما دهمهی لهو منداهكانیشیبابه بابه كرد ھاواری كوژرا ١٩٤٨ كه سای له

كوشت.» «مرۆڤایهتیان

بورتر نامهكانیپشوازی و عهفهویهت له پانتاییه ك نامهكاندا لهلهو داواكردن ب ده بینرت، دركاندن لهبون خۆشی دهبینت، نامهكان كه كهسانهیئهو نهیدهزانی دهرببن، سهرسامی بهرامبهر یانپاش دهبنو كچهكهی رزی جگای نامهكانی كهنامه كاندا زۆرینهی له بخونرنهوه، مردنیته نانهت ئاكاریانن، ناسكی و ژنان چاوی عهشقی(معدییهك) به سهرسامی و گوندییه كان ژنهنهخوندووه، خوندنی نهخوندهوارهو كهدهكات» لهوه باس نامه كانیدا له یهكك لهبومهته بیركاریم، و ئهندازیاری عاشقی منگرنگتر كتبكی بیستهم، سهدهی (دانتی)به بهم دانانم، خواوهند) (كۆمیدیای له و گهوره ھهدهستم، ئهویش مهزن كاركی زۆرھهزارانی كه فیوه فهرشكی دروستكردنی شاری خه كی سه ر به و دنم بهرھهم لبهرز من ئستا دهكهمهوه، بوی بهغداكه سندسی فهرشكی پشتی لهسهر دهفمبۆی جنۆكهش و نهدزیوه (عهالدین)م لهنهبهخشیوم، پی شارهزادیش و نهھناومعیراقییه له(بیاتریس)ه سروشكه بهكو

ھاتووه». بۆم جوانهكانهوه تریدا نامهكانی یه كك له له ھهروهھاباسی ناردووه خوشكهكه ی بۆ كهبۆ بهغدای تهسكهكانی كوچه و كۆنبهرزی جوانییهكی چهند كه دهكاترهت پیدا ئهوهی ناكرێ ھهیه ،

بكا. فهرامۆشی دهبت

عیراقییهكه ئینگلیزهفریشتهو ئهوه ی پاش

كرد جنشینیان عیراق پهریزادهكانی رۆشنبیریی و خهكهكه و خاكهكه ی له

پورتر ئهمه ل

46

رونـاکـبـیـری

دهوهتی دامه زراندنی و پاش پش عیراقدا گرنگن له مژووی بیل) سهرچاوهیهكی (مس نامهكانی تائستاش،و ئه دهبی و فیكری بهرھه می ئهمهش خونهرانی مژووی عیراقی ھاوچهرخ، بۆ سهركشه كه رهسهیه كی عیراقیو

بهم كهمه ، زۆر عهرهبیدا رۆشنبیری له تائستا گهرچی و نامه ) (ئهدهبی به ناسراوه كه بهگهنامهییهكه مژووییناوهوهی ھاتنه لهگهڵ ھهر ئهویش كردوه، توند خۆی پی جگا بورتر) (سیرل ئینگلیزی ئهفسهری نامهكانی وهكو١٩١٤دا. سای له یهكه م جیھانی جه نگی له كاتی عیراق خاكی بۆ ناوچهی (فاو)وهوه له ئینگلیز سوپای فهوجه كانی

موخابهراتی دهزگای لهالیهن دهسكهوتانهی لهوبهم كهوت، دهستیان بهر كاته ئهو دهسهتیبۆ نامانه ئهو رووداوهكانی ده توانین شوهیهبگهڕنینهوه. ١٩١٤ تا ١٩٤٧ ساهكانی نوان

بورتر بنهماهیدیارهكانی كهسایه تییه له بورتر، ئهمهلگهشهی ئهمهل رۆشنبیری عیراقییه ، لهدایكبوون وھهمهچهشن رۆشنبیرییهتیهكه ی عیراقییانهیه،له شارزایی سهرچاوه كان، له ھه مهجۆرهن وھهبوون عهرهبیدا و ئینگلیزی زمانی ھهردووروودانیدا، له بو ونه ب باركی ئهوهش كهبه و ركخستن كۆكردنهوهو به ھهستا ئهمهلكه كتبكدا له باوكی نامهكانی عهرهبیكردنی چاپكی (میزۆپۆتامیا) له خانهی دواییه له بهم

بوكرایهوه. نایابدادت دهرگهوان مانای به التینی زمانی به بورتر،تدا (بیل)ی خاتون كه ژیا سهردهمهدا لهوسای له بیل كتوپی مردنی ساتی تا ژیاوه -١٨٩٥) بریتانی بورتری سیرل ، ١٩٢٦دازهمهن و رووداوهكان كه كهسایهتییهك (١٩٦٧بارودۆخهی ئهو پاش بهتایبهت كرد، لهبیریتهمموزی شۆڕشی لهپاش داپۆشی عیراقی كهبه ھهستا عیراق، له مانهوهیدا له ماوهی ،١٩٥٨یهكهم بووه كه كارهبا، سیستهمی دامهزراندنیو كهركوك، له بهغدا ویستگهی دابهشی كارهباوهك كهسكی ئستا كه خوازم ئاواته چهند چارهسهركی لهمۆدا تا ھهبت ئهومان

بدۆزتهوه. بۆ سیحریمانزۆری رهوندكی گهڕانهوهی پاش ئهوئهوان سروشی به گوی مایهوهو ئینگلیزهكانلهو دابانی بۆ بوو ھۆكارك ئهمهش نهدا

ئینگلیز ئهفسهركی نامهكانی

Haftana-issue 49/ 31 May - 6 Jun 2009

جهنگدا دوو لهنوان عیراق

خهكه كهیو به گرنگی جۆری له ھهرتكهبوون ژیانیان و به جۆری بایهخدانئهو ھهموو تا گهیشتنه ئه وهی رووداوهكانیان بهله كه خوشكهكهی بۆ بگوزتهوه ھهستانه به خۆی ھینددا وتی باشوری (بنكلور)ی شاریله ئینگلیزهكان سهردهمی له خزانهكهی و

بوو. جنشین ھیندداخۆش و روون زۆر شوازكی به بورتر) (سیرلخه كهكهی و عیراق ده یگایه وه، نامهكانی

له ژیانیان وردهكاری وردترین دابونهریت ودهكرد. وهسف نامهكانیدا

و كۆكردنهوهو (سیرل) چاودركردنی نامهكانیلهالیهن كردنیان عهرهبی به و ركخستنیانخانمه له بوو مندای كه كچیهوه (ئهمهل)ی لهگهڵ البغدادیه ) (لولو ناوی به عیراقییه كبه چارهنووسیان نامهكان له زۆركیش ئهوهیو كردن رزمه و تكهی لهنوان مانه وه نادیاری تر به شكی و كچی ئهمهلی په ڕهكانی ركخستنی

کۆکس پرسی لهگهڵ سر بل مس

49 ـ ٦ حوزهیران ٢٠٠٩ ٤٩ / ٣١ مایس ژماره ههفتانه ـ

(فیراس ئیبراھیم) سوری و بهرھمھنهری ئهكتهرزنجیره تهلهفزیۆنی پرۆژهی له لدوانكدا باسی لهھشتا كه رایگهیاند و كرد دهرویش) (مهحمودونهگرتنی دواخستنی و ئامادهكرندایه لهژردانهرهكهی كه دت له وهوه لهمسایشداركخستنهوهی ھهبوو بۆ كاتی زیاتر به پویستیدرامی پكھاته ی لهگهڵ بگونجت كه زنجیرهكانگهورهیه، شاعیره ئهم وهك كهسایهتییه كیبۆ ماوه كات ھشتا كه كردهوه لهوه ش جهختیچاوه ڕوانی تهواوكردنی پاش ھهبژاردنی، ئهویش

دت. پرۆژهكهتیڤییه زنجیره ئهم كه وت ئهوهشی (فراس)جگای بووهته بهرھهمھنانه وه جگای زۆر لهالیه نتهلهفزیۆنی زنجیره كه وتنی گرنگی، و تبین چاوئهو ھهموو كه نییه ئهوه مانای قهبانی) (نزار دهدون شاعیران ژیانی له درامیانه ی زنجیره«ئهم وتیشی : بن، چارهنووس ھهمان دووچاری

زنجیرهیه كی درامیدا دهرویش لهتهواو جیاوازه لهگهڵ (مهحمود دهرویش)دا، بارهشاعیركی (ده رویش) كه كردهوه لهوه جهختیشیفهلهستینییهكان تهنھا به نییه تایبهت و جیھانیكه ناوبانگانهی به كه سایهتییه ئهو عه رهب، و(یاسر لهوانه ژیانیدا له كهوتوه پیان چاوی ئهورۆیان و ده درن پیشان زنجیرهكهدا له عهرهفات)كه زۆر نا ئهوهنده پانتاییهكی به به م دهبت،

بكرێ.. بیر له مه سهلهكه خاوهنی له سوری درامای دانه بهزینی به سهبارهت«چاوهڕوانی وتی: (فیراس) داھاتوودا رهمهزانیئهم ده كهین، زنجیرهكه ژمارهكانی تهواوبوونینووسهر چونكه نییه، مندا كۆنترۆی لهژر بارهشگۆڕینی به دا به نی ئه لقوشتی) (محهمهدزهمهنهكهدا لهگهڵ كه زنجیرهكه بهشهكانیلهمهوبهر ساڵ س له به ر پشتر كه بگونجتعوسمان) (بهسیونی كۆچكردوو سیناریستی

نووسیبوونی.

له ھهوکی ئهدهبی ناوازه دا وتی میسر لهژنان ئهده بی کردنی پشتگیری و ھاندان بۆخانمه بۆ ئهدهبی بپشبكیهكی وته دا لهونووسهری ژنه سهرۆكایهتی به نووسهرهكان(فهتحیه ئهلعهسال)و سهرپهرشتیاری ناودارعهبدولعهزیز) (بهسمه چیرۆكنووس ژنهبهرھهمه پشبكیهدا لهم بهڕوهدهچت،چیرۆکی و رۆمان جۆری له ئهدهبییهکانی وهرده گرن، ژنانه نووسهره ئهو درژینوسهرانه ژنه ئهو بهشداربوونی مه رجیخهتیان تردا پشبكیهكی ھیچ له لهوهدایهتهمهنی نهكردبت. بهشداری و وهرنهگرتبتنه کات، تپهڕ ساڵ ٤٠ له بهشداربوانیشلهم پشبکیه بۆ بهشداریبوون ھاوکاتیشبهرھهمهكان دهرچوونی کاتی پویسته

٢٠٠٤ بۆ ٢٠٠٨ بت. سانی لهنوان

پشبكیهكیژنان بۆ ئهدهبی جۆری تابلۆی دوو سوری ئاسهواری شاندكی

له دۆزییهوه مهكسور) (تهل ناوچهی له فسیفسایان٢١٠كیلۆمهتر دیمهشقهوه له كه (حه ماھـ) پارزگایرایگهیاند؛ (سانا) سوری ده نگوباسی ئاژانسی دووره،

ناوچهی ھهكهندنه كانیاندا له و «لهمیانهی گهڕانتابلۆیی پارچه دوو شانده ئهو مهكسور) (تهلشهش ھهریهكهیان درژی كه دۆزیوهتهوه گهورهیاننهخشاوه كه چوارمهتر پانییهكهیان و دهبن مهترونه ی ئهندازهییهكان و شوه ونه و زهخرهفهو بهوتی: شانده سه رۆكی ئهو نهدیم خوری كشتوكای».بزهنتینییهكان سهرده می بۆ تابلۆیه دوو «ئهم

بزهنتییهكان سهردهمی دووتابلۆیو رووهكییهكان گه به چنراوه كه دهگهڕتهوهچوارگۆشهو ئهندازییهكان له و پكھاته زهخرهفهكان

پرته قای». و سپی وهك رهنگییهكانی سامپهشاندهكه كه راگهیاند ئه وهشی ئاژانسهكه ھهروهھادیواری له بهشك كه دۆزیوهتهوه تریشیان شتكیشوهی و جوانكاری و گه ورهیه بهردی كه بیناكه

كراوه. بۆ نهخشاوی٢٤ مهترهو دیوارهكه «درژی وتی: خوری لهمووهوه پلیكانه كۆتاییهكهشیدا له مهتر، دوو بهرزییهكهشیو راگر كۆمهك كه پله حهوت له دۆزراوه تهوه

جوان». شوهی به كۆمهك رازنراوه عهمودی

و زمانه ڤانیه. و الدانن ئیستعاره و سهمبۆل دبه، بهره كات سه لیم خوهندهڤانن روبرویی مهزن كۆ ھهره زهحمهتیائارزویا كو بهر ژ به. زهحمهت ھهره یا ھهلبهستڤان بهرھهما درژ، یا داستانی ھهلبهستا ئهڤ المعجم» » كۆ دبهالمعجم» » ئازادیی. ئاستا بۆ ئاستا پدڤیی ژ ئافراندنه یا وی وزهیا وه كۆ زمان ده، كهشفكرنا د بهرهكاته سهلیمدێ ئهڤ بده، ھه ول چهند خوهنده ڤان و دكه ، دهرباس ئارمانجا زمان كو سهدهما ب خوه ، خودێ ژ تهن وینهیكه بهلكۆ زمانی، ژ ڤی تهن نه بمینه ماتمایی دێ به رھهڤۆك ڤ خوه ندهڤان و پزانینی. بمینه بهرامبهر گرتی زمانابۆ فهرھهنگا ھهنه پدڤی ب راستی ب و كرن، چارچوڤ بنه زهحمته كو گیانداران و گھایا، بالندا بهرامبهر ناڤن

وان. راڤه كرنا

48

رونـاکـبـیـری

Haftana-issue 49/ 31 May - 6 Jun 2009

دبژه: بهرهكات سهلیم مانه. خهنقیشهر ئهی بكه وی بانگی

ڤه دووماھییی بكه ژ خرێ بانگیكو بهرێ ب میرات بو

میراته. ب ژی ھشتا وئهی شه ر به نشتهج با من ل

سه رخوهشده گۆرمینا دخرێ. دچررن ژ خیانه تا پششكن یا

شهر تو ئه ی درینیخرێ پلهین ته ل موكورھاتنا

ڤهگوھهستینه. خوین ژئه ی شهر په نابهركه وانا بژ بیركری جیرانن پرتوكا

سیهم پهناهربكه. رهففكا بهربانگا سهر لشهر.. ئهی

باژارن نان رزبكهپرتك پرتك... بكه پهرچه وان

ده. نان سهللكن دوهھا ھهر مرۆڤه، ژ خرێ چاڤكانیا ،بهلتا چهمك ڤ بهردهوامكرنا و شهرێ. یاو خوهدێ ناڤا خستیه ناڤبر ئیرۆ، رۆژانهتهوا ناڤا مرۆڤ، و خهودێ ناڤا شهیتان،ژ ھزیه حكمهتا ئهو كوردستان. و كوردبهردهوامه، ھشتا كو كورد، ھهلبهستڤانهكیچاالك زمانه كی ب داڤژه، ھز ب پنگاڤاو مسته حیل سهر د ،ھهلبهست نۆشا ب

دبه. دهرباس ره نهباومهحمود لوقمان ــ ھهفتانه

كو دكه تهكۆز ئاسانی ب نموونا ئهڤناپهژرینه، فهرھهنگان بهرھهڤۆكا ئهڤیا مه ھهمی گهنجینا و ماندهل دكه زانین و.دخه لڤبازیی ب ھوده و زانین كهلتورید ھهلبه ست بهرهكات، سهلیم كو بهر ژوێ بهرۆڤاژی و دنڤیسه، ده رۆمان رۆژهڤاكم دنڤیسه. ده ھهلبهست رۆژهڤا د رۆمانرهگهزن ھهردوو ڤان ناڤا د سینۆر جارانكو بهر ت ھالنین.ژ با نڤیسكار ل وژهیی دهخهیال یهكه یا و یهكه رۆژهڤا زمانهڤانییرۆمانهكه چ روپهلهك ژ مرۆڤ چ گاڤا دنه.بهرامبهری وێ و بقه تینه نڤیسكاری ڤی یا

تهن بهلكی بكه، ھهلبهستان بهرھهڤۆكا ڤببینه. مهعنهوی جوداھیه ك

شهر بانگی ھهلبه ستڤان شهره، ژی ئهو دبژه: و دكه

به من جیران »بكه جیرانتیا جهالل كۆر

بیركرن ژ شڤا ب گاڤابهربهالڤ ین خوه گهنجینن ل دهست

دلهپینه . ده گهوھر ژرزهمینن دقه شره ب ستركان قالك

ور لقهشارتی دوماھیا ل

خوارنپژ ڤاالھیا كرا بببپیڤه كشتی ئامرووزن و

ونه بھوستن بتهماشهڤانان چاڤ بهر ل

ئهو سهرزهمین پارڤهدكن گاڤائهزبهره....ئهزبهره

بریندار خوهیی ھهسپن دهرباسونا بخویناوی بوھشتا چهپه رن ژ

خویناوی». سهرمهدیا تائهم چیرۆكا ده، ھهلبهستی ڤ ھهمی قۆناغن دبالكش و تشت شهرێ دشۆپینن، و خیرێنه شهر ھلدبژره، بهرهكات سهلیم كو ئهوه ب بهلكۆ ھلدبژره ، غهریزه) ) ئهنگزه بداگركهر زۆرداریا ھزن بهر ئهو ژ زانهبون،و ناكه بیر ژ كوردستان و كورد سهر لو خرخواز كز و كورد خهونن مرۆڤن چاوا

بهرهكات سهلیم كورد نڤیس رۆمان و ھهلبهستڤان

ده «المعجم» ناڤ ب یا خوه دیوانا د

51

پشكه شكردووه؟ چی گریفیسمۆنتاژ كه به و پكهوه گردانیان ھهبژاردنی دیمهنهكانجار یهكهمین بۆ مۆنتاژی كاری گریفیس ناسراوه،سای له كه ساڵ) (لهدوای چهندین فیلمی ناو ھنایه(سیرجی دهربارهی كردووه، بۆ دهرھنانی ١٩٠٨ كاریده رھنهرهكانی ناودارترین له یه ككه كه ئیزنشتاین)بهناوی بۆ ھهتاھهتایی «كاری مۆنتاژ دهت: سینهمافیلمك سهردهمهدا لهو دهمنیتهوه،» گریفیسه وهئهیچۆن فیلمك نه دهزانرا، فیلم به نهبوایه راونانی تدائهو چۆن ئهی راونانی تدانهبت؟! كه بھنیت بهرھهمفیلم ؟ئهم فیلمه یهكهمین دهبته جگهی سهرنج فیلمه یهكهمین درامی نزیك- دیمهنهكانی بهشوهیهكی بووگریفیس كاتك تدابوو، گهڕانه وهی بینی بوو فیلمچاوه ڕی ھاوسهرهكهی كرده وه كه (ئهنی لی) دیمهنیدوورگه یهكی كه له (ئهینوك) بهدوایا دیمهنی و دهكاتدهكرد، هڕاوكد به ھهستیان ھهموو فدراوه، دووردابینهران دهگدرته وه؟ بازدانهوه بهو چیرۆك چۆنوهمی دهدانهوه: گریفیس چییه! بابهتهكه نهیاندهزانیوتیان: نانووست؟» بهمشوهیه دیكنز «باشه، جیاوازه.» زۆر نووسراوهو رۆمانكی ئهمه بهم ،بهچیرۆككی ئه مهش نییه ، جیاواز «زۆر ده ت: گریفیس

نییه.» زۆر جیاواز ونهییهولهدوا (فریاكهوتن شوازی گریفیس ١٩٠٩دا سای لهبۆ ناودار، شوازی كردییه بهكارھناو دیمهندا)ی١٠ چركهدا له ماوهی ھهبت بۆمبایهك ئه گهر نموونهچركهدا لهدوایهمین كچهكه كوڕو دهتهقتهوهوھی به كچهكه یاخود ھه دهوهشننهوه، تهقینهوهكهشهمهندهفهرهكهش بهستراوهتهوهو شهمهندهفهرهكهوه ساته كانی لهدوایهمین كوڕهكه بهم بۆتهوه، نزیكیبه ئهوه دهكات، رزگار كچهكه شهمه ندهفهرهكهدا ھاتنیشوازی رزگاركردن، ئهم بۆ گریفس ناسراوه شوازیكورتی بدهنگی فیلمكی له جار یه كهمین كاركردنه بۆ(The Lonedale Operator) بهناوی گریفسدا

بینرا. ١٩١١دا سای لهگهشه شوازهی ئهم داھاتوویدا فیلمهكانی له دواترمۆسیقای خراوه رگای له وروژاندن به زیادكردنی پدابۆ دیمهنكی دیمهنكهوه له گواستنهوه بچاندن و بۆئاگر به ماه كهیدا چواردهوری (كچهكه لهناو له وانه تربۆ دت كوڕهكه نییهو رزگاربوونی توانای گیراوهوخهریكه كه نیشان دهدات دیمهنك كچه رزگاركردنی،ھهودهدات بچته كوڕهكه چۆن تر بسوتت، دیمهنكیھه ردووكیان تر دیمهنكی رزگاركردن، بۆ ژوورهوهو دهبهخشت چژ بهمشوهیه دنه دهرهوه، پكهوه

دهكات. نغرۆ لهناخت ھهناسه كانیشكهس رووی كامراوه یهكهمین له بهم

ـ ٦ حوزهیران ٢٠٠٩ ٤٩ / ٣١ مایس ژماره ههفتانه ـ

50

سینهما

١٨٧٥ لهدایكبووه، گریفیس سای دیڤید واركشهڕی له باكوور له بهرگریكردن بۆ باوكیخزانكی كوڕی جهنگاوهو ئه مهریكیدا ناوخۆیسهرپهرشتیاری و ژمریاری فه رمانبهری كاری ھهژارهوئهندامی دهبته ١٨٩٧دا سای له دواتر بووه و شانۆشانۆو سه رتهختهی ئه كتهری پاشان شانۆو تیپیسهرهتایهك كه سای ١٩٠٧ تا ١٠ ساڵ ماوه ی بۆئهكته ر، وهك سینهما به تكهووبوونی بۆ بووفرۆشتویهتی نووسیووهو سیناریۆیهكی چهند دواترسهرسام كه ئهمهریكی (بیوگراف)ی كۆمپانیای به

ئهمه ریكی! سینهمای باوكیپبكات» دهست گریفیس به تدابت شتكی دهبت دهبینیت، فیلمك كه «لهمۆدا ھیچكۆك ئهلفرید

یان ١٩٢٥ دهرھنهران سای تا فیلمه، دروستكردنی ئنجیلی مهبهستم وایه، ئنجیل وهكو «ئهو ئیفرسون ولیهمدهیانبینین، ئهمۆ كه نهده ناسی فیلمانهمان ئه و نه بوایه ئهو گه ر فربوون، لوهی یان كردووه كاریان گریفیس لهگهڵ

بخایاندایه.» دوورودرژی سانكی گهشهكردنی لهوانهبوو یانفیلمی یهكهمین ١٩٠٣دا سای له كارهكانی، به بوونلهنوان دهرھنا. دوللی) (سهركشییه كانی بهناویدهرھناوه فیلمی كورته سهدان (١٩٠٨-١٩١٣) سانیله زیاتری تگهیشتنی پشكهوتنی بۆ ھۆكاربوو كهزهمهنهكهی فیلمانه له و ھهریه ك سینهما، ھونهریكورته ئهم بهم نهخایاندووه، زیاتری چركه ١٠ لهئاستهی سینهمای ئهو بهسه ر بووه فیلمانهی بازدانكگریفس لهوانه یه بهكاریھناوه، پشتر ئهمهریكیبهھندهی نهبت نوێ فیلمی تهكنیكی داھنهركینوێ ھونه ری شوازی پیاوكه واده زانرت ئهوهی

بهرھهمھناوه. قورسایی و جوان بهشوهیهكینهبووه، دهرھنهر گریفس ناوی ناوی پش راستیدا لهكات زۆربهی دهكرد دروست فیلمی ئهوهی جارانتۆماردهكرد، شتكی ھهموو ونهی بوو، ونهگرشونكی له دهردهكرد، رنمایی ئه ویش ھهروهھاچۆن كه دهردهكات رنمایی و دهوهستت دیاریكراوداراست یاخود بهالی رابوهستن، جوه كاركردن و لهئهمه ونه دهگرت، شتكی ھه موو و بۆن چهپدا یانیان بیرۆكه تهنھا یاخود میكانیكییه پراكتیكی كاركی

سینهمایه. ھونهری

Haftana-issue 49/ 31 May - 6 Jun 2009

53 ـ ٦ حوزهیران ٢٠٠٩ ٤٩ / ٣١ مایس ژماره ههفتانه ـ

پهنجهره

جیاوازیان بۆچوونی سۆسیۆلۆگهكان، و دهروونناس ھهرچهنده یان كائینكی ئاشتیخوازه بنهڕه تدا له مرۆڤ سهبارهت بهوهی ھهیهناخاتهوه دوورمان راستییه لهو بت، ھه ركامكیان بهم شهڕخواز،پویستی و شتهكان بهرامبهر ھهیه توڕهیی له جۆرك مرۆڤئهگهر بگومان بكاتهوه، خۆی خا لیهوه ھهیه كهناك بهدهرئهنجام ئهوا نهدۆزییه وه، خۆی ئاسایی كهنای توڕهییه ئهوئژن پی ئهوه شه بهیاندهكات، خۆی نائاساییهوه كهناكی لهھهمیشه دهبت دیموكراسی دهسهتی بۆیه ھهر توندوتیژی.لبكهویتهوه. خه كی نهكات توڕهیی شتك بت ئهوهدا لهبیریبدۆزتهوه كهناك ئهوهیه گرنگتر لهوه توڕهكرد خهكیشی ئهگهرتوڕهییه ئهو رۆكردنی وادهكات ئهوه شی توڕهییه، ئهو رۆكردنی بۆ

لهوانه: شته كۆمه ك لنه كهوتهوه، توندوتیژی كشهودی كهسانكی كۆمهه لهبری دهزگایهك یان كهسك ھهندكجارئهو لهمهشدا دی. ئهوانی توڕهیی بهخایكردنهوهی ھهدهستندی ئهوانی توڕهیی خایكردنهوهی بهكردهی دهزگایانهی كهس وكهمبن، له ژمارهشهدا و حهكیمبن زۆرگرنگه خهكانی ھهدهستنركوڕاست نودا لهدنیای زۆریش بكهن، خهكانكی نونهرایهتیخهك خهكهو نونهری ئیدی چونكه پهرلهمانه ، دهزگایه ئهوگوزارشتكردن لبكات، گوزارشتیان ئهوهی بۆ ھهیانبژاردووهنیگهرانه، خهك كاتك یانی مانایدا ساناترین له چی؟ یانیدخۆشه ئاسودهیه، خهك كاتك بت، نیگهران پهرلهمانیشكاتكیش ھهروهك بكات، دخۆشییه له و گوزارشت پهرلهمانیشو توڕهبت پهرلهمان ھهمانشوهش به دهبت بزاره توڕهو خهكئامانجدا، دوو له پناو ئهمهش بكات، ئه وان توڕهیی له گوزارشتبۆ جبهجكردن دهسهتهكانی سهر بۆ فشارك وهك یه كهمدهبنه شتانهی ئهو فیعلی به كه بگرنهبهر نوشور ئهوهی ئهوه یه دووهمیش ئامانجی بنبكهن، خهك تووڕه بوونی ھۆیخهك، توڕهیی خایكردنهوهی كهنای ببته فیعلی به پهرلهمان

توندوتیژی، نائاسایی وهرنهگرت، توڕهییه كهنای ئهو بۆئهوهیدهبنه ھهمووان ئهنجامدا له كه لبكهوتهوه شهڕوشۆڕی تیرۆرو

سوتماكی.پشكهوتوو، وتانی وایكردووه كه پهرلهمانی حهقیقهته ش ئهم ھهرگهرموگوڕبن، و ئهنرژی پ زیندوو پهرلهمانگهلكی دیموكراسییكۆی له سهر بكرتو تاووتوێ تدا به جدی وتیان كشه كانیوهزیر، سهرۆك سهرۆك، ، بدهنھه چارنووسسازهكان مهسهله پهرلهمانو ھۆی ناو بكشنه دیكه باكانی بهرپرسه وهزیرهكان وھاھوو ھاھوو... بكهنهوهو خای بهسهردا خهكیان توڕهیی جامیوهك بكهن كورسی شهڕه بكهن. وته كهیان لهسهرهك وهزیریگهرموگوڕیو ئهم ھه ر روویدا. توركیاش له ھه یهو بریتانیا له ئهوهیخاوهن كه وایكردوه په رلهمانهكانیشیانه ناو توندوتیژییه یزۆر وتهیه ئهو بۆیه سهقامگیربن، ئاشتیخوازو ھمنو میللهتكیكۆمه گایهكی من بدهرێ توندم پهرلهمانكی تۆ دهت كه راستهمن پببهخشه شه ڕفرۆشم په رلهمانكی تۆ پدهبهخشم، ھمنتئهگهر بهپچهوانه وه، پشكهشدهكهم. ئاشتیخوازت كۆمهگایهكیتوندوتیژت میللهتكی من پبفرۆشیت خاوخلیچكم پهرلهمانكیبنیت بدهنگم بۆ و ھمن پهرلهمانكی ئهگهر بهدیاری بۆدنم،وه ك پدهبهخشم، چههمهت تهنگو له پ توڕهو كۆمهگایهكی منھاوچهشنی ئمهدا وتانی ھهرمو ئمهو ھهرمهكهی له ئهوهی ناچاره میللهتهكهی بت به تهنھا به كاری پهرلهمانك ھهیه،

بكات. نهخر بهسدیپلۆماتی، پاسپۆرتی چه ور، مووچهی ته نھا به پهرلهمانتاریبهكو نییه، جۆراوجۆر ئیمتیازاتی و یاسایی حهسانهی سیاحهت،١٠٠ كهس لهناو ھۆكی فنكدا شهڕ شهڕكردن. مهیدانكیشه بۆشهڕ لهدهرهوه كهس ملیۆن شهش ئهوهی وهك باشتره بكهن باكه مكیش ئمه شه ڕبكهن ئوه توڕهبن و سهرهمانه بكهن. ئیدی

بحهوینهوه. بهھمنی و بسهرئشه

ئهدیب موحسین

شهڕفرۆش، پهرلهمانكیئاشتیخواز میللهتكی

52

سینهما

پش جگۆڕك پكرد، خۆی جگهی كامرای له بووبهردهم دهھاتنه ئهكتهرهكان نهده جوو كامرا گریفسرۆه كانیان بهمشوهیه دووردهكهوتنهوهو دواتر كامراوپش كامرا بهكارھنانی شوهی باشترین دهبینی،سه رپشتی خستۆته كامرایان كه بووه ئه وه گریفیسكه بگرت سوارچاكك دیمهنی ئهوهی بۆ ئهسپ

نهدهجونرا. كامرا واتا ئهسپه كهیهتی، لهسهرجیاواز جیاواز بهشوهیهكی رووناكی بهمدیمهنكی وهرگرتنی بۆ نموونه بۆ بهكارھنراوه،واتایه ئهو تاكو خۆر روویكردۆته كامرا رۆمانسیخهكی ژمارهیهك له كۆكردنهوهی بگهیهنت، یاخودبهسهر ئاگرهكه پیشكی تاكو ئاگرك چواردهوری لهشوهیهك شوازانه ئهم بداته وه، رهنگ دهموچاویانداھنده دهمهدا له و كه رووناكی، وهرگرتنی بۆ بووه

نهبوون. شارهزاببته كه بهكارنهدهھنا الوهكی نووسینی گریفیس شوازه ئهو دهمه ئهو كه دیمهنهكه بۆ پناسهیهكئهوهی بۆ بوو نیشانه دهبینرا كه بدهنگی فیلمی لهبه م بیدركنت، ونه نه یتوانیوه به ده رھنهر كهبهكو نهبوو، پویستی نهدهھناو بهكاری گریفیس(زمانی ناوی كه بوو واتایه ئهو دامهزرنهری ئهوكهسایهتییه پناسهی گریفیس پش بوو. فیلم)

نهبوو سهرهكییهكانله رووداوهكان پشسهرهكیدا، فیلمكیھیچیان بینهرانئهو دهربارهی

له كه نهدهزانی كهسایهتییانهتایبهتی شوازی بهم گریفیس دهیانبینی، فیلمهكه دابینهرك ھهموو كه ھهبوو، تایبهتی پناسهكردنیكهسایهتییهكهو جۆره چ ئهوه بزانت راستهوخۆكهسایهتییهكی ئایا یاخود دهكهن، بهچی ھهستله ئهكتهرك نموونه بۆ بهپچهوانه وه، یان شهڕخوازنله نهتهوه) (له دایكبوونی فیلمی له گهورهكان ئهكتهرهیاخود بهدهردهكه وت، گیانلهبهركدا لهگهڵ فیلمهكهدادهكات، سهگهكهیدا لهگهڵ یاری بابهرز پیاوكی كه ھهیه شه ڕهنگزی رۆكی كه ئهكتهرك ھهروهھاده دات سهگهكهی له كه ده گیرت ونه دیمهنه ئهولهوانهیه كه سایهتییهكه، شهڕهنگزی بهدهرخستنی بۆبهم نهبت، گونجاو ئه مۆ سینه مای بۆ دیمهنه ئهوكهسایهتییهكهیان جۆری راستهوخۆ بینهران شوازكهگرنگ بهالیانه وه ھهربۆیه دهیبینن، كه دهبت ئاشكرا بۆبهسهریدا رووداوك چ یاخود چارهنووسی بزانن دهبتداوه مهتن به گرنگی كهسبووه گریفیسیهكهمین دت.

سیاسهت له زوم بوونی لهوانه بابهت، ناوهڕۆكی واتاتۆلستۆی دیكنز و كاری ھهندك توانی دادگادا، كه وبه ردهوام ھهربۆیه وهرگرتووه، كنسجلی چارلیز وبهسهربردنه.» كات پهیام بهب «فیلم دهیووت:له كۆكردهوه و خۆی تواناكانی ھهموو ١٩١٥ سایبه كاریھنا، نهتهوه) (لهدایكبوونی فیلمی دهرھنانیدرامی فیلمی یهكهمین كه پناسهكرا بهوه دواترتچووهو دۆالری ھهزار ١١٠ بی درژهو ئهمهریكییتهواوگرتووه، كامرای به دیمهنهكانی له ھهندكوهرگیراوه رۆمانكه وه له فیلمه كه چیرۆكیبه تایبهته كهناوخۆی جهنگیبه ئهمهریكا(كوڕی ناویی ( ت ه شر عه

تۆماسئهو دیكسۆن،ئهم سهركهوتنهیبهدهستیھنا فیلمهھونه ری رووی لهھیچ بازرگانییهوه وبهخۆیهوه تر فیلمكیماوهی بۆ نهیبینیوه وبه رده وامی به مانگ ٥بۆ ئهوهش نمایشكراوه،كه دهگهڕتهوه گریفیسكارهكه پشهوی بووه دواترھهبت كهس ئهوهی بهب

بكات. لهگهدا كبكیو دهنگ شۆڕشی ھاتنی له گهڵھۆلیویۆد گهڕانی ١٩٢٧داو له سای فیلمی دهنگداررۆژ لهدوای رۆژ گریفیس دواڕۆژی نوگهریدا، بهدوایماندوتی جه ستهی خواردنهوه زۆر و ھیالكی بهھۆیفیلمكی چه ند ئهوه شدا لهگه ڵ بهم دهچۆڕا، لبهرزی ئاستی ھهمان خاوهنی سهلماندی دهرھناو

دهرھنانه.كاری سینهما دووركهوتهوهو له ١٩٣١ گریفیس سایتهمهنهدا لهو مرد، ئهنجلس لۆس له ١٩٤٨ سایسینهما بهھونهری تایبهت دنیایه كی توانی گریفیسئهمهریكی سینهمای باوكی به ھهربۆیه ببهخشتنخهتی ھۆلیۆد و داھنهری شكسپیری سینهماو و

دهبرت. ناوی ئۆسكاربهریدی پولكی رزلنانك وهك ١٩٧٥دا سای له

تدابوو. (گریفیس)ی ونهی چاپكراھهفتانه

Haftana-issue 49/ 31 May - 6 Jun 2009

بوون ونهگر دهکرد دروست فیلمیان ئهوانهی جاران

بهکارنهدهھنا الوهکی نووسینی گریفیس

55

چی؟ دهی تۆ گۆڤارهكاندا،كاری دژی تدایه كینهی زۆر دیده ئهم ــكه رۆژنامهو له وهی چییه بژهریی، بهربهستبژهرهكاندا لهگهڵ چاوپكهوتن گۆڤارهكانله و بگرن بژهرهكان خانمه ونهی و بكهن

داخهوه به بن، ئاگادار تهلهفزیۆنیان كاری دواكۆنهپهرستانهیه، ته سكو دیدكی زۆرك الی ئهمه

مرۆڤ كوڕی من بوای به جلوبهرگ به بهم سهباره تخۆی دابونهریتی كۆمه ك ھهموو دهوروبهرهكهیهتی،به بژهرك ناتوانرت كوتدا، له وتی نموونه بۆ ھهیه،ھهموو دهربكهوت، لوبنانی بیژهركی وهك پۆشاككیجلوبهرگی ئهوهشی كۆتایدا له دهزانین، مهسهلهیه ئهمتروكانكدا چاو له دهتوانت نییه بهدڵ بژهرهكهیخواش ھهچوون، و ب توڕه بوون بگۆڕت كهناهكه

دهوێ. خۆش چاكهكارانی له بهشداره ئاسمانییه كان كهناه له ژمارهیه ئهم

و ھهوستدا؟ دروستكردنی راعیراقدا له ئوه الی ئهوه ی بهگه ی بگومان، به ــكهنای له زۆر ژمارهیهكی رژــم، كهوتنی پاشی

ده توانت چۆن عیراقی بینهری نازانم كه عیراقیبكهوت، كهنانه ئهم ھهموو بینیی فریای

بهشوهیهك تهندروسته دیارده یكی ئهمهدروستكردنی له بهشداره شوهكان لهمن تاكهكان، رای زانینی و گشتی رای كهناه له زۆرك باشی تهماشاكه ركیتدا ئازادی رای چونكه عیراقییهكانم،عیراقیانهیه بهرامه ی و بۆن و دهبینرتكهناه گرنگیشه مۆركدا، و شواز لهپارزگاری عیراقییهكان ئاسمانییهناسنامهی السایی بكهنو خۆیان شوناسی

خوازیاریشم سه رجهمی تر نهكهنهوه، ئهوانینهھج ھهمان تریش ئاسمانییه كانی كهناهله نو نهبت وتهكه ون تا ناسنامهی بگرن

ئاسمانییهكاندا. كهناه قهرهباغیتۆمهتباری؟ دروستكهرانه بهنازكی تۆ

له گرتۆتهبهر دیاریكراوم شوازكی رگاو ــتایبهتم، سیمای بووهته ئه مهش پشكهشكردندا،ئهوهی ھندهی به نییه دروستكراو زۆر به ئهمهش(تهسهنوع) به ئهوهی من من، تایبهته به شوازكیو عه رهبی بژه ره له زۆرك ھههیه ، ده كات تۆمهتبارخانمه ھهیه وهك خۆیان شوازی جیھانییهكان رگاوحسن) و (فاتیمه ئهلشهراح) كوتی (ئهمینه بژهریعیراقییهكانیشدا له رستم) (له یال میسری بژهری خانمه

تر. رسام) و زۆركی (شمیمھهفتانه

ـ ٦ حوزهیران ٢٠٠٩ ٤٩ / ٣١ مایس ژماره ههفتانه ـ

54

ھونــهر

له وه جهخت و دهدات ھهناسه راگهیاندنكارك وهك ده ت ئهوپشكهشكردندا نازكردنهكهی كاتی له شوهیهك كه بهھیچ دهكاتهوهنازكردن دهوترێ پی ئهوی یان نازه ئهو بهكو نییه، دهستكردانه

پشكهشكاری بژهرو خۆیه تی. جپه نجهی و تایبه تی سیمایهكی وهكسازدا دیمانهیهی ھهفتانهدا ئهم بولند) لهگهڵ (حهلیمه كوتی

بولند: حهلیمه دهکات جیاوازم نازكردن

بــبــیــتــه ـــه ك ـــژارد ـــب بـــۆچـــی ئــــــه وه ت ھـــهراگهیاندنكار؟

كه ئهوه یه ئه ویش ھهیه، ژیانمدا له راستییهك تاكه ــراگهیاندندا دنیای له جگه تر جگایهكی له ناتوانم منبوارهدا (لهم دهكه م ھهست چونكه بكهم، تر كاركیبوارهدا لهم جهستهشم ھه موو تهنانهت دهده م)، ھهناسهسیهمیانو دهبته ئه و ئاووھهوا لهگه ڵ ھهناسهدهره،الیان دهش زۆرك ببینم، خۆم ب راگهیاندن ناتوانمو لهگهیدا دهژیم و راستییهكه ئهمه بهم سهیربت،ئهوه دهزانن خزانهكهشم ئهندامانی تهنانهت دهیزانم وتهواوی به كه ھاوسهرهكهم لهوانهش دهژین، لهگهیدا و

نابت. بزار و دهگات كاره م ئه م سروشتی لهكاركردنتدا، ساهی ٠١ ئه و ماوهی له توانیوته چۆنخۆت تایبهتی پگهی خاوهنی بكهیتو دروست خۆتئاسمانییانهو كهناه زۆره ئاپۆرای ئهو نو له بیت

پشكهشكارانه؟ خانمهرهوك، یان ھك ھهبژاردنی له جیاكاری ــشوازی له من جیادهكاتهوه، تر لــهوی كه سككه گرتۆتهبهر، ــودام ج ھكی پشكهشكردندابه كو بــم، باشترین خه ك الی لكردووم وایدخۆشییه، جگای ئهمهش كه ھهبت السایكهرهوشمكه ھهن ناو زۆر كوتییه كاندا ئاسمانییه كهناه لهئینتهرنت له سهر كه حه لیمهن، الســایــكــهرهوهیبه ــراوه دان حهلیمهوه خۆشهویستانی له پگهیهكئهمه كه پشكهشكردندا، له حهلیمی) (شوازی ناویپشكه شكاران بۆچی دهپرسم: بهم نهكردم، بزارینادۆزنهوه له پشكهشكردندا خۆیان ره وی و شواز

له كهسانی تر؟ كه جیاوازتر بخــانــمــه زۆرهی ژمـــــاره ئـــهو لـــه ســـهر رات ئـــه ی

چییه؟ ئاسمانییهكاندا كه ناه له پشكهشكارهكانئمه كچهكانی كه دخۆشییه جی نییه، خراپ ــپاش بهتایبهت بچن ئاسمانییهكان كهناه بــهرهوكچان كه بكهن ئهوه قبوی كۆمهگاكهمان ئهوه یئهوه ی پچهوانهی به بكهن، كار راگهیاندندا بواری لهبه كۆمهدا بژهری له پشتر رابردوودا ھهبوو، له كهئازاریان بژهران بۆیه دهكرا، تهماشا خراپهوه چاوكیگه ورهیه ی بازه ئهمۆ لهگهڵ ئهو بهم چهشت، زۆركه ناه بواری له گهشهكردنه ئهو ته كنۆلۆجیاو دنیایبازكی و وهرچهرخاندن تیڤییهكاندا، و ئاسمانییهكانده بینرت، خهلیجیدا و عه رهبی عهقی له گهورهشسهردهمیبوونی ھاوڕایی گۆڕانه و پشكهوتن ئهم كه

ده كهن. جیھانــهرهوهی ــك ــی الس ــه بــــــژهران ب ــه زۆرــــك ھـــه ن كخۆگۆڕین شوازی له دهكهن تۆمهتبار ھونهرمه ندانــامــهو لــه رۆژن و مــاكــیــاژكــردن و دهركــهوتــنــیــان

Haftana-issue 49/ 31 May - 6 Jun 2009

57

ئهو توانایهی بهپی ھهویداوه ئهلبومهیه، ئهو ئامادهكاری كاری خهریكی دوو ساه ماوهیبه ٦ گۆرانی ئهلبومه كهی ناو گۆرانییهكانی بھنت. بهرھهم باش كاركی دهستیدایه لهژرشیعری له زاری كرمانجییه، ھۆنراوهكان بهشوه ٣ گۆرانیش تۆماركردووه، سۆرانی زاراوهیئاوازهكانیش پكھاتوون، فۆلكۆر) شهیدا، محهمهد، ھه ۆ عهلی، ھهڤاڵ ئهسعهد، (زیادداناون. بۆ ئاوازی خۆی تر ئهوانی ئهسعهد)ه، (زیاد ئاوازكی و فۆلكۆرن گۆرانی دووئهلبومی (٤) تائستاش ھهولره، ھونهرهجوانهكانی پهیمانگای دهرچووی عهبدولقادر دلرمن). دلر (ژیانی ناوی بوو به (٢٠٠٥) له سای دوایهمینیان كه بوكردۆتهوه، گۆرانیله گۆرانییهكانم له یهكك كلیپی «كاری وتی: داو زیاتری زانیاری بهرھهمه ی ئهم لهسهررگهی له نزیكدا ماوه یهكی له تازهكهم سیدییه بیاره گهیاندووه، ئهنجام به توركیا وتی

بكرتهوه». كۆڕهك میوزیك بو كۆمپانیای

خۆشــدهوێ تـــۆم

ئامادهكردنی نووسینه وهو سهرقای «ئستاكه رایگه یاند؛ زهنگهنه جهلیل ھونهرمهندباشتر كاركی ئهمجاره بهنیازه (گهردهلول)م،» درامای زنجیره سیهمی بهشیله ھهر ئهوهدایه گۆڕانكاری به رچاو بكات، ھهوی و ئهمجاره له بینهر بكات پشكهشیئهو دهبت، خولهك ئهقهیهك (٥٠) و ھهر دهبت (٥٠) ئهقه كه ئهقهكان، ژماره یله زیاتر تائستا دراماكهیه، سیناریۆی نووسینی خهریكی مانگه (١١) له زیاتر ماوهیبیاری نهبت، تهواو تهواوی به سیناریۆكه تا كردووه، تهواو سیناریۆكهی ئهقه (٤٢)

نادات. و ونهگرتن دهرھنان كاریو یهكهم بهشی له ھونهرمه ندانهی ئهو كردنی بهشداری ده ربارهی زهنگهنه جه لیلسیناریۆكه بهم بهشدارن، ئهكته رهكان «ھهموو وتی: كردووه ، بهشدارییان دووهمداو یهكهم به شی له ئهكتهرانهی ئهو چونكه دهبنه وه، بهشدار ئه وهنده بخوازت چه ندحكوم دهكات، سیناریۆكه ناوهڕۆكی ببنهوه، بهشدار نییه مهرج ھهبووه، دووهمدا رۆیانئهكته رك بچووكی رۆكی لهپناوی بكهمهوهو دووباره خۆم نامهوێ من لهوهش جگه

بكهم». سیناریۆیهكه له زوم

ئامادهیه ئهقهی (٤٢)

تازه یهتی ئهلبومكی نورھان لوبنانی ھونهرمهندی بهرھهمهكانی دوا لهبازاڕهكاندایه، بوكراوهته وهو له ئستا كه تعا) (حبیبی ناونیشانی بهدهكات، ئاماده تعا) خۆی حبیبی (تعا ونهگرتنی گۆرانی بۆ نورھانو ئاواز و دانراوهو مازییهوه ئهحمهد لهالیهن گۆرانییه ئه م شیعری

دهنگیش ریكۆردی میوزیك و دابهشكردنینورھان، ئهلئهسعهد. ناسر لهالیهن

لیال دهرھنه ر ژنه لهگه ڵبۆ كۆدهبتهوه راجحه

گۆرانییهكه. كلیپكردنی

تازه تریندا له نورھان

ـ ٦ حوزهیران ٢٠٠٩ ٤٩ / ٣١ مایس ژماره ههفتانه ـ

56

ھونهر

رۆژنامه نووسان ئاپۆرایهكیجهماوهریو نو لهئاسمانییهكاندا، كهناه و راگهیاندكاران و(سیلینا)، فیلمی بۆ بهرھه مھنان كۆمپانیای تایبهتی نمایشی بۆنهی به گا ئاھهنگگی لهو سیتی)، (نایل سینهمای ھۆی له فیلمه كهوهمیریام له ھهریهك و فیلمهكه ستافی ئاھهنگهدا حاتهم و دهرھنهر لوبنانی ھونهرمهندی فارستهنیشت به ئامادهیببوون، میریامی قهشهنگ عهلیكه بهتایبهت دانیشتبوو مونیره وه ھونهرمهند شهریفبوو. ئامادهی ئاھهنگهكه فیلمه پیرۆزباییكردنی ئهم بۆده بینت فیلمهكهدا له سهرهكی رۆی فارس میریامئیلی كرباج، و ئانگوان لهحام له دورهید ھهریهك لهگه ڵ

خهیات. باسل شویری،مهنسور لهالیهن فیلمه ئهم دیالۆگی چیرۆكو سیناریۆو

عهلییه. حاتهم دهرھنانی فیلمهكهش و ئهلرهحبانی

فارس میریامسیلینادا له

كا كوردستان رۆژھهتی ھونه رمهندیخۆی گۆرانی ئهلبومی یه كهم ئاته شی،چوارچرا كۆمپانیای رگه ی له (بهھار) بهناوی

بوكردهوه.گۆرانی، تراكی (٨) له پكدت ئهلبومه ئهوزاری به شوه گۆرانییهكانی له ھهندككوردستان رۆژھهتی ناوچهكانی و ھهوارمی

تۆماركردووه.شیعری پكھاتهی گۆرانییانه ئهو ھۆنراوهكانیمه حمودی، پیربالچ پیرهمرد، (قانیع، شاعیرانلهالیهن ئهوروپا له موزیكی كاری بسارانی)

جبهجكراوه. عهزیز ئاكۆ ھونهرمهند

ئاتهشی..یهكهم ئهلبوم

Haftana-issue 49/ 31 May - 6 Jun 2009

59

بۆ .Dior Joillerie گه وھه رهكانی له سهعاتك Furious ٣١٢ Laque Fever سووراوی لوهكان،

به كارھاتووه. النكۆم له in Fuschita

ئهساسی كرمی بهھۆی رووخسار رهنگی یهكخستنی Palette پۆدرهی النكۆمو له Renergie Lift d>artiste Poudre Collector pourچاوهكانیش بۆ لۆران. سان ئیڤ له le teint Couleurs ٤ Ombre Eclatشادۆیماسكارای گرالنو له ٤٠٤ Paradis Exotiqueشانل Mascara Exceptionnel Noir له Rouge سووراوی دهمیش، بۆ بهكارھاتووه.بۆ بهكارھاتووهو لۆران سان ئیڤ Pur ١٤٧ له ٤٦ Vernis a Ongles بۆیهی نینۆكهكانیش

بهكارھاتووه. بۆرژوا له Dior Joillerie گهوھهری له گهوھهرهكان

وهرگیراون.

رواندزی ــ ھڤی ھهفتانه

ـ ٦ حوزهیران ٢٠٠٩ ٤٩ / ٣١ مایس ژماره ههفتانه ـ

58

ـانانمخ

كرمی بهھۆی رووخسار رهنگی یهكخستنیشادۆی Photo Perfexion و ئهساسی Blush Fleur de Lys Shimmerچاوهكانیش بۆ لۆدهر. ئیستی Powder له Fard a Jous Irise شادۆیماسكارای و جیڤنچی له Sari Glow Mascara Diorshow Iconic Blackدهمیش، سووراوی بۆ دیۆر بهكارھاتووه. لهالنكۆم له ٣٣١ L>Absolu Rouge

بهكارھاتووه. Dior گهوھهری له ئهنگووستیلهكه

وهرگیراوه. Joillerie

رووخسار رهنگی یهكخستنی Teint ئهساسی كرمی بهھۆی Fluide Lift Lumierer Powder شادۆی شانلو لهله Raspberry ٨٠ Blushشادۆی چاوهكانیش بۆ كالرنس. ٤١ Ombre Essentielle Le كلی قه هم Amethystوالنكۆم له Crayon Noirدهمیش، بۆ بهكارھاتووه. ٧٦٣ Dior Addict سووراویدیۆر له Rose Luxure

بهكارھاتووه. Dior گهوھهری له گهوھهرهكان

وهرگیراون. Joillerie

چهپكیبهھار

Haftana-issue 49/ 31 May - 6 Jun 2009

6161 ـ ٦ حوزهیران ٢٠٠٩ ٤٩ / ٣١ مایس ژماره ههفتانه ـ

مۆدیــل

60

ئهلبوحری ھانی جیھانیی میسری دیزاینهری كه نوێ كۆلكشنكی ھهر لهگهڵنبه كارد قوماش رهنگو بینو له جیاواز جلوبهرگكی ده كات، پشكهشیلهكۆتاییدا یهكتربنو ئاوتهی ھهموویان ئهوهی بۆ ھهیاندهبژرێ، جۆر نایابترین له كه

بازنتهوه. خانمان جهستهی رازاوه شیكو جلوبهرگكیرهزامه ندی جی بووه خسته ڕوو، بهھارو ھاوینی ٢٠٠٩ی بۆ كه نویهی كۆلكشنه لهوكه جلوبهرگانهی ئهم سهیركردنی بۆ ھاتبوون بهتایبهتی كه ئاستبه رز كۆمهگهی ژنانی

ئامادهكرابوون. لهبهرچاو دیارو شیكپۆشییهكی سهرنجاكشو دیزاینكی بهیهك و نیوهشهو بۆنهكانی كراسی له پكھاتبوو ئهلبوحری دواییهی كۆلكشنهی ئهم

بوون. زیوی رهش و سوورو پهمهییو بجیو كاڵ و سهوزی رهنگه كانیان زیاتر كه بووكنی كراسیجوانیو دهرخستنی بۆ گه ردهن دهوروبهری سنگو پشتو لهالی جۆراوجۆربوون بینهكانیشیاندهستو به سهرنجاكشهكهی، نهرمه تارا به شیكهكه ش بووكنییه كراسه لهش. باریكیی

رازابووهوه. ئاستبهرزانهوه شوازكیرواندزی ڤینیار ــ ھهفتانه

و دیزایــــــن ھــهرشیكپۆشییــــهك

Haftana-issue 49/ 31 May - 6 Jun 2009

63

چهمچهماڵ نیشتهجكران، له سنووری زۆرهملداله دهستیان تائیستا، كاتهوه لهو خزانانه ئهو له بهرده وامن ھهنهگرتوه، خۆیان پیشه كهی

كاركردن.

دت؟ پك چی لهكه كهسانهی لهو یهككه ئهحمهد محهمهدله ئستا بووه، چنارن گوندی له پشتروتی: پیشهكهیهوه لهبارهی تهكیه، ناحییهیماوهته وه، بۆم باووباپیرمهوه له پیشهیه «ئهم

لهسهری.» دهبم بهردهوامیشپۆشكانهی ئهو دروستكردنی چۆنیهتی لهبارهی خوری له «ئمه وتی: محهمهد ده كهن، دروستیئهو دهكهین، دروست قوماش پارچه مهرهز، وقوناغكدا چهند به ده كرت، دروست كه قوماشهخوریه یان مهرهزه لهسهره تادا ئهو تدهپه ڕت،كه پی ئامرك رگای له پاشان ده كرت، شهنبه دهكرت و دهڕسرت «ته شی»، دهوترتخهڕهك، له دهدرت پاشان گورزیهك، چهندبكرتهوه، زۆر باریك ئهو خوریه تای پویستهدروست ل باشی و سفت قوماشكی ئهوهی بۆقوماشهكه، دهزووی ئامادهكردنی لهگه ڵ بكرت،دهزووی تا ده كرت، رایهڵ دهزوو سهدان بهباش و سفت قوماشهكه بهوه بكرت، رایه ڵ زیاتر

٢ كیلۆ پویسته باش قاتكی ھهر بۆ دهردهچت،مهتر «٢٧» كاته ئهو بھنرت، بهكار دهزوو

دهكرت. لدروست قوماشیقوماش چنینی كاری خۆی ھهرچهنده محهمه دشوهی به ھهمان خزانهكهیشی بهم دهكات،حهالوه كارهدا، لهو دهبینت ماندووبون خۆیجۆیی، دهوترت پی كه كاره ی ئهو عهزیز«جۆیی وتیشی: ناوبرد، پیرۆز زۆر بهكاركیھهرچهنده من، الی له گرنگه و پیرۆز كاركیبهرھهمكی تا ده وت، زۆریشی ماندووبوونكی

بهرھه م.» بھنیته شایسته و باشكاری بهشی س منداه، ٤ خاوهنی حهالوه ئامادهی خۆی دهیكات، پیاوه كهی كه جۆییهكه،دهگاته كه خوریهی شهنكردنی ئهو لهوانه دهكات،له دانی گورزه و به كردنی پاشان بهردهستی،

رایهڵ كردنی.» خهڕهك و

شاڵ قاتیدروست ل شای قوماشی كه شت باشترین بزنكی توكی مه رهزهیش ئهو مهرهزه، بكرتشهنگال و زاخۆ له ئستادا له كه تایبهته ، ٥٠٠ دیناره، به خۆریه لهو كیلۆیهك ھهر ھهیه،دهكرت، دروست ل شای قوماشهی ئهوپویست بهپی ھهیه، تایبهتی رهنگكی چهند

دروستدهكرت.داوامان كهسهی وتی: «ئهو لهوبارهوه، حهالوه پش بكهین، دروست بۆ قوماشی لده كات،كه دهھنین، بۆ رهنگه كانی دروستكردنیپوشی، سوور، زهرد، (رهش، له پكھاتوهرهنگهكه، ھه بژاردنی دوای خۆهمشی)، سپی،یاخود ده وت باشت قوماشكی پدهوترتزیاتر ئهوه بوت باشی قوماشی گهر بازاڕی،بۆ دهزووی باشترین دهكهین، ماندوو خۆمانبازاڕیشمان ده زووی به پچهوانهوه دهھنین، بهكار

ھهیه.»ئهو بكرت، جۆ بهباشی ئهگهر شاڵ قوماشینرخی دهكات، ٧ساڵ دووریت بهشی قاتهی دهی(٥٠٠) دهگاته باشیش، قوماشكی پارچه ھهر

سهرهوه. بهرهو دۆالرئازاردا، و مانگی قوربان و جهژنهكانی رهمهزان لهزیاتر قوماش دروستكردنی لهسهر داواكاری

دهبت.خۆی سادهییهی بهو تائستا جۆیی كاریپیشهیهك به نهبووه پیشهكهیش ماوهتهوه ،ئه مهیش بت، فری بتوانت كه سك ھهموو

نهدات. لهدهست خۆی گرنگی وایكردوهئهبوبهكر باڤیان ــ ھهفتانهنوری ھهرم فۆتۆ:

ـ ٦ حوزهیران ٢٠٠٩ ٤٩ / ٣١ مایس ژماره ههفتانه ـ

62

ژیـانـدۆســتـی

چنینی ژیان

له مژه كورد ناسیویه تی، چه ند سه د ساكیشه وه كو پیشه سازییه كی خۆمای لی ده ڕوانرت. جۆیی و به رھه مه كانی ویست و حه زكی

تایبه ت و سه لیقه یه كی وردی ده وت، گرنگی نه دانیش به و به رھه مه وای لكردووه ، بچته

خانه ی پشتگوێ خستنه وه ، بۆیه پده چت، زۆری نه مابت تاوه كو

ئه میش له ناوبچت.جۆیی یه ككه له و پیشانه ی، سه رده مانك لره و ئستاش ھه بووه و كوردستاندا له

له وێ له ھه ندك جگه دا ماوه ته وه .سه ده كانی بۆ ده گه ڕته وه كاره ئه م مژووی توانراوه كاره شه وه ، ئه م رگای له رابردوو،

پۆشاكی پیاوان و ژنان دروست بكرت.چه ند ،جۆ ده وترت پی كه ئامره ی ئه و ئامرك له خۆده گرت، ئه وانیش (ده ف، جۆه گه ، به رده ه ، پته ه ، جاوبچكه ، شاگورد، ھه ه ، له كوردستاندا كاره ش ئه م منكوك، خه ڕه ك)، مژووییه وه ، رووی له ھه یه ، تایبه تمه ندی خۆی ناوچه یه كی چه ند له ته نھا ئه وه شدا، له گه ڵ

كوردستاندا ئه م كاره ماوه ته وه . ھه رچه نده له رووی پیشه سازییه وه ، گۆڕانكارییه كی زۆر روویداوه له ته واوی جیھاندا، به م تائستا ئه م پیشه یه تایبه تمه ندی خۆی له ده ست نه داوه و

وه ك ئاره زوو یان كه لتورك لی ده ڕوانرت.پشده رییه كانی ناوچه ی رانیه و قه دزێ، به شكن به م ده كه ن، جۆیی كاری كه كه سانه ی له و رژمی سه رده می له خزانانه له و به شك كۆمه گای له ده ركران، له ناوچه كانیان به عسدا

Haftana-issue 49/ 31 May - 6 Jun 2009

65

ئهوا ھۆكارهكهی تپهڕیبوو، ساڵ له پهنجا تهمهنییاخود بھیوایی له مندالبوون نزیكبوونهوهیه له سای

شرپهنجه. نه خۆشی به دووچاربوونییهتیلهوهی و بهر حسن سه دام دهسه تی لهسهردهمی بكات، وشكیان و ببت باشوور ھۆڕهكانی له ئاوكرد ھهستی باشوور دانیشتووی گهنجكی ئهگهرپشبینیكراوی ھۆكاری ئهوا خوناویه، میزهكهیخوناوی میزی بهم بوو، بهلھارزیا نهخۆشییهكه یئه وا ھۆڕهكان، ناوچهی دهره وهی پیركی الیله بووبت، گورچیله شرپهنجهی ھۆكارهكهی رهنگهئازاری خوناوی میزی ئهگه ر تهمهنهكانیشدا ھهموویه كهم گورچیله بوو، ئهوا بهردی لهگهڵ گونی توندی

ھۆكاره.كاربكات یانهیهكی شهوانهدا له كه گهنجگ ئهگهریه كهم ھۆكاری ئهوا ھهبوو، میزكردنی به گران گرفتیپیر كهسی به م سیالن، نهخۆشی به توشبوونییهتیبرین ھۆكارهكی رهنگه ئهوا ھهبوو، نهخۆشییهی ئهو

بت. پرۆستات شرپهنجهی و

ده نانیت؟ چییهوه بهدهستیهكهم پرسیاری ناسنامه، دهربارهی پرسیاركردن پاشدهستپدهكات، پزیشكیدا پرسیارلكردنی پرۆسهی لهداڕشتنه به پرسیاره، پرسیارهكهش گرنگترین ئهمهشچییهوه بهدهست جۆرهیه: ئهم پزیشكییهكهی

دهنانیت؟پرسیاركی بهئهمه بوار و روونه

دهدات نهخۆشیشوهم دوودی ب

بهم بداتهوه،ك ند ھه

وادهزانن نهخۆش ھهندك لرهدا چیته؟ دهپرسن:نهخۆشییه ئهو ئایا كه ئهوهیه پزیشكه كه مهبهستیبیرمه پزیشككی له دهنانیت؟ كه بهدهستییهوه چییهله نهخۆشییهكی چیرۆكی وهرگرتنی ئهركی راھنراونهخۆشخانهكه، ھنرابووه كه سپردرا پ نهخۆشكوه مدا له چیته؟ پرسیبوو، لی پزیشكه كه كاتكنیم، پزیشك خۆمن نازانم وتبووی: نهخۆشهكه ئه وهیه مهبهستم وتبووی: راھنراوهكه ش پزیشكهبۆیه وتبووی: ئهویش نهخۆشخانه؟ ھاتوویته بۆچییچییه... راھنراوهكهش بزانم نهخۆشییهكهم تا ھاتوومپرسیارهكه دارشتنه وهی بۆ سهرخوراندنك پاشھنایه تۆی چی پرسیبووی: باشتر، جۆركی بۆپاس، وتبووی: وهمدا نهخۆشخانه؟ نهخۆشهكهش له

ئره ھنا. تا پاسك منینهكردووه، قسانهی ئهم گاتهوه به نهخۆشهكهدپاكییه وه بهوپهڕی بوو، تهمهن به پیركی ئهوخۆی كه بهجۆرك دابۆوه، پرسیارانهی ئهو وهمیبوانامهكهشی كه پزیشكهكه بهم تیگهیشتبوو،ناندن به دهستیكرد نهبوو، ساخته و راستهقینهبوووازی و كهوتووه تی كه تههزگهیهوه ئهو بهده ستئمه گهلهی ئهم بهخوا وتی: و ھنا نه خۆشهكه لهكشهكه ی له بینیم و رگهدا منیش له حاییه، نانهخۆشهكه بۆالی بردمهوه خۆم لهگهڵ تگهیشتم،جۆره بهو تاوهكو تنهدهگهیشت، پرسیارهكهی له كهو كردم كه مامۆستاكهم فری پرسیاره كهی لبكهم

ناكهم. لهبیری ھهتایه ھهتاده نانیت؟ چییهوه بهدهست

ئازارك وتی: وهمدا له

ـ ٦ حوزهیران ٢٠٠٩ ٤٩ / ٣١ مایس ژماره ههفتانه ـ

ھزم. ب زۆریش به گشتی و ھهیه پشتمدا لهو نهخۆشهكه زۆری ته مهنی تاووتوكردنی به ئاماژهی یهكهم ھزییهكهی ب و پشت ئازاریو ھات خه یاماندا به نه خۆشییهكه ده ستنیشانكردنیده ركهوت پزیشكییهكانهوه پشكنینه ری له پاشانیشكه بووه دووچاری جۆركی شرپهنجه پیاوهكه كه

.Multiple my Loma دهن پیپرسیاری وهمی له نهخۆشیش گرنگه زۆرپزیشكی وهمكی دهنانیت؟» چییهوه «بهده ستنهخۆشی بت ئهوهی وهك نهبت، ئامادهكراویچونكه خونمه، فشاری یان شهكره یان رۆماتیزمتۆ نییه، تدا وردییهكی ھیچ له وجۆره وه مینانانیت، خونهوه فشاری یان شه كره بهدهستنهخۆشییانهوه ئهو كاریگهرییهكانی بهدهست بهكوكاریگهری ئهوانهش و دهنانیت جه ستهت لهسهردهنانیت؟ كاریگهرییانهوه لهو كام بهدهست زۆرن،خونیان فشاری یان شهكره نهخۆشانهی ئهو زۆربهینهخۆشی گیرۆدهن، كاریگهرییهوه زۆر بهدهست ھهیهقۆناغی نهخۆش و بهپی و دهبت كاریگهری جیاوازیسیستمه لهگهڵ جیاواز دهگهڕن، نهخۆشییهكهھه ستكی نهخۆشی دیكتاتۆرییهكاندا و گشتگیرئهوهی ناكات. دروست نهخۆشه كان الی یهكگرتووواھیمه زۆر یان تینوتی بهدهست شهكرهیهتی رهنگهجاریش بنانت. ھهندك چوونه سهرئاوهوه زۆر یانده نانت ناڕاسته وخۆوه تری كاریگهری بهدهستناكات، ئازارك بهھیچ ھهست ھهیه وا جاری یانپزیشك به ئهگه ر شوهیه. بهھه مان خونیش فشاریمانایه، ب وهمكی ئهوه نهخۆشیمه فنه بیتئهوه بت، پ ئهوهت نایه رووی له پزیشكیش یان فنه ئازار بهدهست بیت پزیشك به كه راستهھهستی بزارییهك یان ئازار ھه ر دهنانم، حاهوه بهشوهیهكی ئهویش تا بی، پ ئهوهی بكهیت پ.بدات خۆیت و باشترین زانیاری شیبكاتهوه زانستیلهگهه، خونم فشاری یان شهكره من بیت دهكرتتهنگهنه فهسی یان بهالوازی ھهست دواییانه بهم بهمخستنه دهست ئهمهش ناخورت، بۆ نانم یان دهكهم،دهیكهن كهس ھه ندك وهك نییه پزیشكهوه كاری ناولرهدا به كو دهردهبن، خۆیان رای زانیاری ب وبۆیان تر پزیشكی پشتر كه دهگهیهنیت ئهوه تۆپشوهخت پزیشكهكه ئهوهی بۆ كردوویت دهستنیشانبھزی ئهو ھۆكاری و روویداوه چی كه ئاگاداربتزانستی بهشوهیهكی و بزانت تهنگهنهفهسییه ونه خۆشییهكهی بۆ نموونه له سهر نه وهك شیبكاتهوه،

بزانت. ھۆكار به ئهوه و تیرۆر لۆمه ی بكهوته تۆمهشكور فه خری ــ ھهفتانه

64

تهندروستی

بینیویانن: تر كهسانی یان بینیومن خۆمگهده یهوه زۆری ئازاركی بهدهست كهسك ئهگهرجهرجیس ناوی كهسه ئهو نموونه بۆ ناندی، و بوو مهالھی شهقامی دانیشتووی و بوو بهھنامدهكرت ئهوا وهرگبوو، فهرنساش بایۆزخانه ی لهنهخۆشهكه بوترت یهكهمدا دهستنیشانكردنی لهبهم ھاتووه، كھولی گهده ی ھهوكردنی تووشیبوو بریتی نهخۆشهكه ئهگهر تردا حاهتكی لهزانكۆی له خوندكار عهبدولسهمیعی محه مهد لهبوو زه ینهب سهیده گهڕهكهی دانیشتووی و ئهزھهربوو، حوسن ئیمام مزگهوتی بهرامبهر ماهكهشی ونهخۆشییهكهیدا یهكهمی دهستنیشانكردنی له ئهواخواردنی خۆراكی بهھۆی گهدهی ئازارهی دهین ئهو

بووه. خراپهوهژن نهخۆشهكه ئهگهر كهمخونیدا حاهتهكانی له دت پزیشكدا بیری به كه شت یه كهم ئهوا بوو،خونه بهربوونی كهمخونییهكه ھۆكاری كه ئهوهیهئه وا پیاوبوو، ئهگهر بهم ژنه كهدا، رهحمی لهكۆئهندامی له خونه بهربوونی ھۆكاره كهی پیوایهدۆزینهوهی كلیلی نهخۆشهكه رهگهزی لرهدا ھهرسدا.نموونه بۆ رهگهزیشدا یه ك سنووری له ھۆكارهكهیه.دیاری دهكات، تهمهن ئاراسته كه ئهوا ،رهگهزی مھۆكاری خزانی باری و تهمه ن به پی ژن به سهباره تسهت كچكی ئهگهر دهبن، جیاواز نهخۆشییهكانھۆكاره كهی ئهوا بوو، ره حم بهربوونی خون تووشیخزانداربوو ئهگهر ھۆرمۆنهكانه، ناجگیری بهزۆری

یان لهبارچوون ھۆكارهكه ی ئهواتی حه ه ر نا به

، نه و بو ا مندئهگهر بهم

Haftana-issue 49/ 31 May - 6 Jun 2009

و تا سنوور تاوانه كهبوون ئاگاداری كه له وانه ده كاتدیاریكراودا كهسكی چه ند له گومانلكردن بازنهیدوای بهگهكانیشدا به گهڕان و سنووری كورتبكاتهوهچهند رووداوهكه شونی له پاشان بكاتهوه ، بهرته سكژماره بهو په یوهندییان كه وهردهگرت نموونهیهكبۆ بینرت تا ھهیه گومانلكراوهكانهوه دیاریكراوهیدهبت رخۆشكهر پی وابوو ئهوه ئهگهر شیكردنه وه،دۆپه ھهر ئهگه ر بهم تاوانبارهكه، دۆزینهوهی بۆئهوا بۆ پشكنین، تاقیگه بۆ و ناردی بینی خونكیلی و به ئاسانی بازنهیهكی خوالوهوه ناو دهكهوته خونی كه ئهوه دهزانت ئهوكاتهی نابت تا دهربازپهنجهیهكی خونی رهنگه بهكو نییه، تاوانبارهكه خونی یان قوربانییهكه كوڕهكانی له یهكك باویئهمهش سهرباوه، لهوێ پشتر كه بت مریشككپرسیاركردن به پشتر دهكرت كه مهسهلهیه كه تاقیگه بنردرته خونه ئهو ئهوهی پش بزانرت

پشكنین. بۆ

ناسنامه لهسه ر پرسیاركردنبه پرسیاركردن سهبارهت له پرسیار بریتییه یهكهمناونیشانی، تهمهنی: ناوی، نهخۆشهكه: ناسنامهیرهگهزی سهته، یان خزانداره ئاینی، كاری،سنووری م دهكهونه یان ئایا نره نهخۆشه كهش،پرسیارك ئهمه بهم ناسنامه وه، زانیارییهكانیبكات، نهخۆشی له پزیشك بكات پویست كه نییه

یان میه. چونكه ئاشكرایه نهخۆشهكه نرهببایهخ به لهسه رهتادا رهنگه كه زانیارییانه ئهم

بۆ كلیلك تاكه دهبنه ھهندكجار بزانرن،ھۆكاری زانینی و نهخۆشییهكه دهستنیشانكردنیئهم با نهخۆشهكه. تهندروستی باری خراپبوونیو زیندوون ھهموویان نموونهی وهربگرین كه نموونانه

دهیكات پزیشكیش كه كاره یه ئهو ئهمهده كات. دهستنیشان نه خۆشییهك كاتكدهستنیشانكردنی بۆ پزیشك كه دهزانن ھهمووشیكاری و پزیشكی پشكنینی به پشت نهخۆشی شیكارییه پیانوایه ھهندك دهبهستت، تاقیگهییرگای خراترین و سه ركهوتووترین پزیشكییهكانزۆر و باوه ھههیهكی ئهمهش كردنن، دهستنیشانبهشی گرنگرترین راستیدا له كهوتوون، تی كهسپرسیاركردن، له بریتییه كردن دهستنیشان پرۆسهیده كات. نهخۆشیان پرسیارانهی پزیشك له ئه و واتهبۆ راستن سهرچاوهی و پتهو بنهمای پرسیارانه ئهمراست پرسیارلكردنهكه ئهگهر كردن، دهستنیشانتریش ھهنگاوهكانی سهرجهم ئهوا بوو، دروست ودارستانی له پزیشك نا ئه گه ر دهردهچن. دروستو لده شوت سهری تاقیگهكاندا جیھانی و شیكاریھیچی زیاتر گوماكردن له پشكنینهكانیش ئهنجامی

نابهخشن. پ تریتاوانكی له چۆن پشكنهری پۆلیسكه بوانه من لهگهڵپرسیارلكردن قۆناغی كاتك دهكۆتهوه كوشتنقۆناغی بۆ بازدهدات بهخرایی و تدهپه ڕنتو جدهست نموونهیهكی چهند و تاقیگهیی پشكنینیو وهردهگرت تاوانهكه روودانی گۆڕهپانی له تر شتیدادهنیشت ئهنجامی پاشان و پشكنین دهینرت بۆچی روودهدات؟ دهكات، تاووتوێ ئهو نموونانه شیكاریخزانی ئهندامانی ھهموو سهر دهخاته گومانئهوانهش ھهموو و دراوس و ھاوڕێ و قوربانییهكهدهخاته گومان تهنانهت و تپهڕیون ناوهدا بهو كهكه سك ھهر چونكه ھاوڕشی، پۆلیسهكانی سهررووداوه كهشهوه شونی قوربانییه كهو به پهیوهندیبهم ھشتووه. بهج پاشماوهیهكی ھهبت پرسیار سهرهتا شارهزا و پسپۆڕ پۆلیسی پشكنهری

پۆلیسهكان! پزیشكهچۆن تاوانه كهش و ك تاوانباره پۆلیس ده زانت لكۆهری چۆن بینیووتهقوربانییهكه، شایه دحاهكان له پرسیار؛ چۆن بینیوه ئایا ئهوهت روویداوه؟ئهوهی بۆ سهرهداوك بگاته تا ده كۆتهوه و دهكات گومانلكراوهكان و

دهگت وردی چاوهكانی به شارهواكان بدۆزتهوه؟ بینیوته چۆن راستییهله نموونه یهك چهند و دهچت و دت تاوانهكه دا روودانی شونی له كاتكبۆ پشكنینی بینرت وهردهگرت تا قوربانییهكه جدهستی تاوانبارهكه یان

تاقیگهیی؟

67

كۆمپانیای كرۆم، براوسهری بۆ زیاتر بهكارھنهری په یداكردنی مهبهستی بهكرد. براوسهرهدا له و بنهڕهتی گۆڕانكارییهكی چاكسازی و چهند گۆگلله مانگ ھهشت كه كرد ئاشكرایان گوگ تهكنینیكی بهرپرسانیئهنجامدانی به ھه ستا گوگ كۆمپانیای كرۆم، براوسهری كارپكردنیو توانای بكات زیاد خراییهكهی تاوهكو گهڕانهدا مهكینهی چاكسازی لهوسایتانه ئهو ھهموو و ئینتهرنت پهڕهیهكی ھهموو كه پبدات ئهوهشیجاڤا و فالش وه ك جیاوازی پرۆگرامی له به رھهمهكانیان كه بكاتهوهكرۆم سه رهكی چاکسازییه كه بزونه ری دهت پاش گوگ دروستكراون.بهخرایی زۆر بهوھۆیه شهوه ،V٨ ناونراوه بزونهره ئهو ئستا و گۆڕاوهھهشت لهگهڵ بهراورد به كرۆم و دهكرنهوه سایتهكان كرۆمهوه ری له

كردووه . زیادی ٪٣٠ خیراییه كهی ئستا پشوو، مانگیزۆری رژهیهكی براوسهرانهی لهو یهككه كرۆم براوسهری ئستا “internet explorer” براوسهری لهجیاتی ئینتهرنت بهكارھنهرانیپشت ئینتهرنت دیكهی بهكارھنهری ھهندك لهوهش جگه دنن، بهكاری

دهبهستن. Mozilla Firefox یاخود سهفاری براوسهرهكانی به

له چاكسازی googleدهكات كرۆمدا براوزه ری

سامسۆنگ كۆمپانیای بهرھه میدا، نوترین لهكه بازاڕهوه خسته C٣٠٥٣ جۆری مۆبایلیخای قه بارهكهی گونجاوی و شكهكهی جوانی

تر. له جۆرهكانی مۆبایلهن جیاكهرهوهی ئهومۆبایل گشتی بهشی سایگال بهڕوهبهری ساندیب C٣٠٥٣ به سهبارهت سامسۆنگ كۆمپانیای لهلهنوان ھاوتاییهك كردهوه لهوه بیرمان دهت:كایهوه، بنینه گونجاودا نرخی و جوانی و باشیكرد، دروست «C٣٠٥٣»مان مۆبایلی بۆیهقهبارهیهكی مۆبایله كهیان دهیانهوت ئهوانهیھهمانكاتیشدا تایبهتمهندی له ھهبت و گونجاوی C٣٠٥٣ دهتوانن تدابت، زۆری خزمهتگوزاری و

نییه. گه وره چونكه قهبارهكهی زۆر بهكاربنن،شاشهیهكی و C٣٠٥٣ شاشهیهكی LCD گهورهتوانای زۆرهوه ریزلیوشنكی به ھهیه TFTیھهیه. ره نگی تۆنی ھهزار ٦٥ نمایشكردنیبایت مگا ٦٠ خهزنكردنی توانای ھاردهكهی٨ گگابایتیشی ھاردكی دهكرت و ھه یه داتای

زیاد بكرت. بۆرادیۆی VGA و كامرایهكی مۆبایلهدا لهم ھهرھهیه و بلوتوس ڤیدیۆ گۆرانی ئم و پلهیه ری ئفھهیه شون دیاریكردنی GPRS بۆ سیستمی و

دۆالره. ١٠٥ نرخهكهی و

c٣٠٥٣ سامسۆنگھاوچهرخه

ـ ٦ حوزهیران ٢٠٠٩ ٤٩ / ٣١ مایس ژماره ههفتانه ـ

كامرا جۆری باشترین به رھهمھنانی بۆ لهكبكدان دیجیتاڵ كامرای دروستكردنی كۆمپیانیاكانیروهشهوه لهم بت، ئهلهكترۆنی تایبهتمهندی نوترین خاوهنی كه

فرۆشی رووی و له پشهنگ ببته كانون توانیویهتی كۆمپانیایبھنت. بهدهست یهكهم پله ی بهرھهمهكانییه وه

له بواری پسپۆڕ GfK كۆمپانیای توژینهوهیهكی بهپیئس «دی – جۆری كامرای كهرهستهكان، و بازاڕی شمه ك

كانون بهالی بهكارھنهرانه وه كۆمپانیای ئاڕ»ی ئژمارهی زۆرترین و كامرایه جۆری باشترین

لفرۆشراوه.سای له توانیویهتی كۆمپانیایه ئهو ھهروهكئۆ «ئی كامرای داھنانی پاش و ٢٠٠٣وه كامرای كهم یهك ملیۆن النی دی» ٣٠٠ ئسئاڕ» ئ ئس – «دی ھاونهیی تاك دیجیتای

دروست بكات.مۆدلی كانونی كامرای ٢٠٠٥دا سای ھهروهھا له

سای له و بهدهستھنا یه كهمی ٣٠٠D EOS پلهیمۆدلی له ٢٠٠٨یشدا ٤٠٠D EOS و مۆدلی دواتریشدا

بهم بیاریشه بهدهستھنایهوه. پلهیان ھهمان ٤٥٠D EOSبھنرت. بهرھهم ٥٠٠D EOS كانونی كامرای نزیكانه

66

تی ئای

ئستا كاره بایی، ئۆتۆمبلی داھنانی پاشنوی ئۆتۆمبلكی فهرهنسی ئهندازیاركیئۆتۆمبله ئه و خۆی به وته ی كه داھناوهپه ستنراو به ھهوای و گاز، به نزین لهجیاتیئه ندازیاره ئهو نیغری غای كاردهكات.نوێ توانیویهتی داھنانكی فهرهنسییهیه كهئۆتۆمبلهدا لهو بكات، ئۆتۆمبلدا لهبواریكاریان كه ھهن كارهبایی باترییهكی چهندپكردنی بۆ ئامركه چهند خستنهگه ڕی ئهو تا ھهوا، له ئۆتۆمبله كه بزونهریزۆر په ستنراوی ھه وایهكی ئهندازهیهیھهوا پهستنراوه ئه و پاشان دهكهن و دروست

ئۆتۆمبلهكه. خستنهگهڕی بۆ دهخرتهكاربهخرایی ئۆتۆمبله ئهم دهت: نیغری غایپاش ده ڕوات، سهعاتكدا له كیلۆمهتر ٥٠یهك ماوهی بۆ باترییهكانی شهحنكردنهوهی وهستان بهب ١٠٤ كیلۆمهتر دهتوانت دهقیقه،

دۆالره. ٤٥٠٠ نرخهكهشی و بوات

پشهوهیه له كانون

كه كرد ئاشكرایان ئوسترالی زانای ژمارهیهك زانیاریدا تهكنهلۆجیای گهورهی ھهنگاوكی له١٠٠٠٠ گگابایت لهخۆگرتنی توانای كه پشكهوتوودان «DVD » نوترین داھنانی له سهروبه ندیملبۆرن شاری له تهكنهلۆجی سوینبیرنی زانكۆی له كه زانایانه ئهو ھهیه. ھهمهچهشنی داتایله بنن باش ھهنگاوی توانیویانه نانۆ تهكنهلۆجیای به پشتبه ستن به رایانگهیاند كاردهكهن،

بهوپیهش و ھهیه داتای كه توانای لهخۆگرتنی ١٠٠٠٠ گگابایت DVD نودا، جۆرك دروستكردنیبكرت. خهزن درژ ٢٠٠٠ فیلمی دهتوانرت دانهیهك ھهر لهسهرله دهكهن پشبینی كه كردهوه روون ئهوهیان ھهروهك

DVD نویهی جۆره ئهو داھاتوودا سای پنجبازاڕهوه. بخرته

لهو كه یهككه مینگۆ بهو كارهش، سهبارهتوتی: كردووه كاریان پرۆژه كهدا له زانایانهی«DVD»یه لهو نموونه یهك توانیومانهتكهكردنی به پشتمان و بكهین دروستDVD ئاسایی به ئاتونی نانۆی تهنۆكهیتوانای لهخۆگرتنی ھۆیهشهوه و بهو بهستووهگربهستیش كردووه . زیادی DVD»یهكه »دروستكردن بۆ كراوه سامسۆنگ كۆمپانیای لهگهڵ

داھاتوودا. بهرھهمه له خستنهبازاڕی ئهو و

بایت گگا ١٠٠٠٠ DVDده كات ئیش ھه وا به

Haftana-issue 49/ 31 May - 6 Jun 2009

69

ئهوهی دوایلی ئهوانتربوون،

نۆرهی ئهنجادت. ئمه

مهگهر گهمهیهکالی ھهرھهبت. ئمه

دڕاون سۆلهکانمیارییان منیشپدهکهم.

کامراکردوم. سهرسامی

ـ ٦ حوزهیران ٢٠٠٩ ٤٩ / ٣١ مایس ژماره ههفتانه ـ

فــۆتـــۆستــۆری

قورسیژیانمنهوهیه. کۆی به

دشادم، منخۆشگوزهرانم چونکه

وهک ئهوان نیم.

دڕاون سۆلهکانمیارییان منیشپدهکهم.

68

ئهوانیش دهژین، جیاوازیمهکهن لهنوانیان

ئیسماعیل سهفین فۆتۆ:

Haftana-issue 49/ 31 May - 6 Jun 2009

71

چانسی وته دا ئهو یانهیهكی چهند له نهبووهو٢٠٠٥دا، سای له ئهو كاتهی تاقیكردهوه، تا خۆیبۆ بۆندكی توركی، یانهی گهتهسهرای راھنهریله ریبیری مۆركرد، لهگهدا نیو و ساڵ س ماوه یھاوكاربت توانی درهوشایهوهو توركییهكه یدا یانهئهوه ی پاش توركیادا، جامی بهده ستھنانی له

بردهوه. فهنهرباخچه یان یانهی له یاریدا لهدواھه وهشاندهوهو بۆندهكهی ریبیری سادا لهھهمانئهمجارهیان كه مارسیلیا، یانهی بۆ گهڕایهوهبهرزه كهی ئاسته به فه رهنسای، جهماوهری ھهموو

ھنا. نوی زدانكی ھاتنی موژدهی و وروژاند

نوێ زدانكیجی ببته توانی ٢٠٠٦دا، جیھانی جامی لهھهبژاردهی راھنهری دۆمینیك، ریمۆن سهرنجیھهبژاردهیهی ئهو كرد، بۆ بانگھشتی فهرهنساوجامهكهیان بوایه یاوهریان چانس ئهگهر كهله كات زۆربهی ئهوهی پاش دهبردهوه،

بوون. بهھزتر ئیتاییهكانكرد، وای جیھانی له جامی بهرزهی ئاسته ئهوبه ھزهكانی یانه له زۆر سه رنجی جی ببتهئهمانی، میونخی بایرهن یانهی به م جیھان،چهند لهگهڵ ٢٠٠٧دا میریكانۆی له توانیو كلۆزه ھاوڕیهتی به جیھانیدا، ئه سترهیهكی

خۆیهوه. ریزهكانی بیھنته لۆكاتۆنی

بایرهندا لهگهڵبه بوو رهسمی بهشوهیهكی ئهوهی لهپاش

له یهكهم ریبیری میونخ، بایرهن یاریزانی یانهیگۆڵ تۆمار یاریدا لهگهڵ یانه نویهكهی، توانی دووھاوكاربوو، وهرزكی وشكهسایش لهپاش و بكات

بباتهوه. جام دوو بایره ن لهوهیو بهرزی بهرامبهر بهرگری ھی توانستی بینیگۆڵ زۆری ھهلكی وایكرد، یاریكردنی ئاستیكلۆزهو بهتایبهت ھاوڕكانی بۆ تۆماركردنباو بهرزی بهھۆی كه به خسنت، لۆكاتۆنیتۆماركرد، گۆیان چهندین گۆكردندا له تواناییانچهندین خۆشی ریبیری بۆ سهرهڕای ئهوهی ئهمه

ناوازهی تۆماركردووه. ھهستیار و گۆیجی بۆته وهرزهدا، دوو ئهم لهماوهی ریبیریله ئستا و باڤاریا جهماوهری ھهموو دخۆشی

باوه. بهسهردا قهیسهری نازناوی ئهمانیادا،بوو ریبیری زدان، زهینهدین وازھنانی لهپاشئهو ناوهندی ھی و فهرهنسا سیمفۆنیاژه نی بهوهكو فهرهنسییهكان ئاستی خراپی بهم وته ،بكرته دهرهوه. ٢٠٠٨دا یۆرۆی له ھۆكاربوو تیپبۆ بیالل، خۆی گۆڕیوه ریبیری موسمانهو ناویخزانهكهی لهوه دا بووبت ھاوكار ئهوه ی رهنگهئستاش جهزائیرییهو رهگهز به كه بووبت

ھیشام. ناوی منداكن به خاوهنییانهكانی زۆرینهی داوای جی ئستا ریبیریمانچستهر بهرشلۆنه، مهدرید، ریاڵ جیھانه،كاركی رهنگه بۆیه سیتی، مانچستهر یونایتید،ساكی میونخ، تاوهكو بۆ بایرهن نهبت ئاسان

بیھتهوه. ریزهكانیدا له ترئازاد شارۆ ــ ھهفتانه

ـ ٦ حوزهیران ٢٠٠٩ ٤٩ / ٣١ مایس ژماره ههفتانه ـ

ئهپرلی ٧ لهدایكبووی ریبیریبهشوه فهرهنسییهو رهگهز به ،١٩٨٣بت، یاریگادا شونكی لهھهر تایبه تییهكهیهوه،

دهكات. ھونهرنمایی خۆیناسراو كهسكی یاریكردنیدا سهرهتای له ریبیری

70

وهرزش

Haftana-issue 49/ 31 May - 6 Jun 2009

كههشرهكهیباڤاریا

ھی ناوهڕاست، له مایسترۆی به فهرهنساش له شتهكه، فهرهنسییه به توركیا له ئهو یاریزانكی نموونهییه،ریبیری بیالل خۆشه ، پی خۆیی وهكو یان فرانك چوون دهن، پ قهیسه ری خۆشه ویستیدا له ئهمانیاش

باڤاریایه. قهیسهری

73 ـ ٦ حوزهیران ٢٠٠٩ ٤٩ / ٣١ مایس ژماره ههفتانه ـ

یانهی فۆسبۆرگی ھهوادارانی له سهدان كهس بهئه ریناوه. فۆكسواگن یاریگای نو رژانه ئهمانی،له پیرۆزباییكردن و خۆشحای دهربینی بۆخولی یاریی دوا له ئهوهی پاش یاریزانهكانیان،یانهی (٥-١) توانیان ئهمانیدا، لیگای بۆندس

بھنن. پ ڤردهربریمهن شكستدامهزراوه، ١٩٤٥هوه سای له كه فۆسبۆرگ یانهیلیگا بۆندس جامی بتوانت كه یهكهمینجاره ئهمه

خوله بهھزترین له یهكك به كه بهرزبكاتهوه،دهكرت. ئهژمار ئهوروپییهكان

فلكس بوونی به ھزهكانی فۆسبۆرگ، خاه لهدووجار پشتر كه بوو، یانهكه راھنهری ماگاتو ئهمانی خولی توانیبووی میونخدا بایرهن له گهڵخۆشییهكانی ھهرچهنده كۆبكاتهوه، ئهمانیا جامیئهوهی ماگات، ئهوهی پاش دهبتهوه كهم جهماوهریانهی شاكهدا لهگهڵ بۆندكی كهوا ئاشكراكرد

بهدیھات یهكه مجار بۆبهرامبهردا له نابتهوه، پهشیمان لی مۆركردووهو«ئهرمین رایگهیاند؛ بۆیتش دیتر یانهكه، سهرۆكیوهرزی له شتوتگارت، پشووی راھنهری فیهی

یانهكه.» راھنهری دهبته داھاتووداھهریهكه بوونی یانهكهش، بهھزی تری خاكیئه وهش كه ٢٨ گۆڵ، جیكۆ ٢٦ گۆڵ. گرافیتی لهدوو تهنھا به لیگادا بۆندس له خولی یهكهمجاره

تیپهكه یان. تۆماربكهن بۆ گۆڵ ٥٤ یاریزان

جیھاندا، شونكی ھهموو له پ تۆپی یاریزانانیھیچ ناتوانن بۆیه لهسهره، كامراكانیان زوومیبت. بنن، بهب ئهوهی میدیا ئاگاداریان ھهنگاوك

كهمتره، جهماوهری پیهی بهو سهرزهوی تنسیتایبهتی ژیانی و كهستی لهبارهی ھه واڵ كهمترلهبارهی زانیاری ھهفتانه دهبتهوه. بو یاریزانان

بودهكاتهوه. یارییه ئهو یاریزانكی كچه چهندرهخنهی جیھانی، ریزبه ندی یهكهمی سافینا دینارابهوهدا ھهمیشه توڕهیه و زۆر كهوا لدهگیرت، ئهوهی

دهشكنت. تنسهكهی داری ناسراوه،بت، زاڵ توڕهییهكهیدا بهسه ر بتوانت ھهركاتكیشبۆیه دهدات. نیشان جوانتر و بهرزتر ئاستكی ئهوادهپاون ٢٣ساڵ، شهنگی و شۆخ سافینای كهس زۆر

نــیـن نــھــــــنــی بــ ئــهوانــیــش

بت، جیھان ریزبهندی یهكهمی تریش ساكی تاچهندتوڕهییهكهیدا. بهسه ر بت زاڵ ئهگه ر بهمهرجك

ئهو پتهوی په یوه ندی زهرد، تۆپی تری نھنییهكانی لهساكه چهند كه ئهمهریكایه، ئهسمهرهی خوشكه دوو

گرتوه. ریزبهندهكهیان سهرهتای كورسییه كانیلهكۆتایی خوله كات زۆربهی ولیامز ڤینۆس سیرینا وشتكه خوشكایهتی به م ده كهون، بهریهك گهوره كاندا

تر. شتكی ئاتونییهكانیش جامه بریقهی و

وهرزش

72

لهگهڵ رككه وتنك، ھیچ نهگه یشتنه ئهوهی لهپاشپلهیهكه كانی یانه وتهكهیاندا، پلهدووه كانی یانهھاوشوهی بكهنهوه نوێ خولكی بیاریاندا، ئیتایا

ئینگلتهرا. پریمهرلیگ له خولیماده یه، و قازانج جارك ھهموو وهكو كشهئهی سیری به كهوا ئیتایا پلهیهكه كانی یانهركنهكهوتنیان بهھۆی ئهمجارهیان ناسراون،ئهو بۆ (ب)یدا سیری یانه كانی سهرانی لهگه ڵ

كالچۆ نوێ بهڕوهیه.. لیگا خولكی

Haftana-issue 49/ 31 May - 6 Jun 2009

ته لهفزیۆنی پهخشی و یارییهكان له قازانجهیخولهكهو جیاكردنهوهی بیاری دهكهوت، دهستیان

دا. كاچۆیان لیگا راگهیاندنیئهزموونی تر، جاركی ١٧ساڵ لهدوای بهوهشپلهیهكهكان یانه كه دووباره بوویهوه، ئینگلیزهكان(خولی لیگ پریمهر جیابوونهوهو ئینگلیزی خولی لهھهبوو خۆی به رھهمی ئه وهش پكھنا، نایابیان)له ئینگلیزییهكان یانه سهركهوتنانهی، ئهو بهتایبهت

ھهیمهنهیان ساكه چهند كه ئهوروپییهكاندا، خولهو بهگشتی ئهوروپییه كاندا خوله بهسهر كردووه،

بهتایبهتی. ئهوروپا پاهوانهكانی یانه جامیبهم خوله ئیتایا، پله یهكهكانی یانه له یانه ١٩به كهوا نهبت، لیتچی یانهی تهنھا رازین، نویه

دوو. پله خولی دابهزیوه بۆ رهسمیببته زامبارینی، ماوریسیۆ بیاردراوه ھهروهك

نویهكه. خوله یه كتی سهرۆكی

گهنجانی بۆ بهداخه كه نهشاردهوه، ئهوهی به ڕازیل سهرۆكی ئهناسیۆی لویسغهریبیدا بهسه ردهبهن. له گهنجتییان كهوا تهمهنی بهڕازیل،

خوارد، كه خهفهتی ئهوهی به ڕازیلییه كۆرنسیانزی ھه واداركی یانهی ئهو كهبهھۆی دهكرت، نمایش تدا یاری كه نییه ، شون باشترین بهڕازیل ئستا

ئهوروپا. بۆ بهڕازیلییهكانهوه توانا كۆچكردنیباشترین بهڕازیل «ھشتا توركیا، وتیشی: بوو بۆ سهردانكدا له كه ئۆناسیۆتوانای ئهوهی بهڕازیلی یانهیهكی ھیچ بهم یاریزانان، به رمھنانی بۆ كارگهیه

بھتهوه.» لهالی خۆی ماوهیهك بۆ باش یاریزانكی نییه،چانسی كه برد، ئینگلیزهكانیش به بهخیلی بهڕازیل سهرۆكی ھهروه كپریمهرلیگدا له پارهوه بهھۆی كه ھه یه، جیھانیان یاریزانانی باشترین بینینی

كۆكراونهتهوه.نهكهنهوه، رۆنادۆ كینی له بیر كرد، كهوا توركییهكانیش یانه له داوای ئۆناسیۆ

بمنتهوه. بهڕازیلدا له دهبت رۆنادۆ چونكه

بۆیان بهداخه

75

یه كك له باشترین و نایابترین پشكه وتنه كانی Terrain سیستمی دانانی رۆڤه ر الند و ئارامی كه ئۆتۆمبیله كه دا ناو له Response

ھزكی باش بۆ لخوڕین ده سته به ر ده كات.ئه م سیستمه توانایه كی باشی ھه یه بۆ خۆگونجاندان له گه ڵ رگا قه ره باغ و پخه كه كاندا و ھاوكارییه كی ھه وای سیستمكی ھه روه ھا ده كات، شۆفر باشی كۆمپیوته ره وه رگه ی له كه تدایه پشكه وتووی سیستمی ھه روه ھا ده كرت، به سه ردا كۆنتۆی سیستمی چه ندین و تدایه چواری پانه ری سیستمی له وانه ش تدایه ، دیكه ی پشكه وتووی سیستمی ETCو به ھز خرایی كۆنتۆكردنی DSC ی دینامیكی بۆ ھاوسه نگی ئۆتۆمبیلۆكۆنتسیستمی كۆنتۆكردنی رۆیشتن به سه ر به رزو نیزمیدا HDC، ھه موو ئه مانه ش چه ند داھنانكی گه وره ن جگه ئه مه به ده ستھناوه ، خه تیان چه ندین كه له وه ی چه ندین سیستمی پشكه وتووی دیكه ی وه كوو

سیستمی ABS و EPBی تدا داندراوه .

گۆپی پشه وه ی ئۆتۆمبیلی الند رۆڤه ر ئاسانكارییه كی بیه وت جۆرك ھه ر به و ده كات شۆفر بۆ زۆر ده توانت به پی رره وی رگه و ئاراسته ی ئۆتۆمبیل زۆر ئاسانكارییه كی به شوازكیشه كه بیگۆڕت، ده كات بۆ رۆیشتن، ھه روه ھا سه قفی ئۆتۆمبیله كه ش كه به شوازكی پله به ندی داندراوه رووبه ری ناوخۆی فراوانكردووه و بینین و فنككردنه وه ی زۆر ئاسانكردووه ، ھه ر له و سه قفه شدا چه ند بۆشاییه ك ھه یه كه رگه به ھاتنه ناوه وه ی رووناكی ده دات، كۆمپانیای الند رۆڤه ر ھه وی داوه كه ھه تا بتوانت كشی ئۆتۆمبیله كه كه م به رگكی به كارھنانی رگه ی له ئه مه ش بكاته وه ، ئه له منیۆمی و درگای پشته وه شی له دووبه ش پكھاتووه ئۆتۆمبیله كه وه و ناو بكرته شتومه ك ئاسانی به تا ھه روه ھا بھنرت، لده ر شتومه كی ئاسانیش به لیتر رژه ی ٤,٤ به تدایه كه به ھزی بزونه ركی به نزین كارده كات و له ھه شت پستۆن پكھاتووه و به به ھزترین بزونه ر داده نرت كه ھه تاوه كوو ئستا الند رۆڤه ر به كاری ھنابت، تایبه تمه ندییه كانی بزونه ری

ئه م ئۆتۆمبیله ش له تایبه تمه ندی بزونه ری ئۆتۆمبیلی جاگواره وه وه رگیراوه .

ھه روه ھا ئه م ئۆتۆمبیله بزونه ركی دیكه شی ھه یه كه ئه ویش بزونه ری دیزی TD٦ به رژه ی ٢,٧ لیتر ده كرت واچاوه ڕوان و پكھاتووه پستۆن ٦ له كه

پفرۆشترین ئۆتۆمبیل بت له بازاڕه كانی ئه وروپادا.درژكراوه ی (٤ (دیسكه ڤه ری ئۆتۆمبیلی ھه ربۆیه ئۆتۆمبیلی (دیسكه ڤه ری ٣)یه كه له سای ٢٠٠٠داو گه وره ی سه ركه وتنكی بازاڕه وه كه وته كه كاتك رگه ی له كه نویه ش ئۆتۆمبیله ئه م به دیھناو زۆر ئاسانكارییه كی شۆفره وه به رده م شاشه ی ده ره كی كامرای پنج چونكه ده كات، شۆفر بۆ پوه یه و به شوازكی وردبین ئه مالوالی ئۆتۆمبیله كه چه ندین كۆمپانیایه ئه م ئه ندازیارانی نیشانده دات، ساده ترین و ئاسانترین تا داوه دیكه شیان ھه وی شوازی لخوڕینی ئۆتۆمبیل بۆ شۆفر دیاری بكه ن، بیاریشه له مانگی سپته مبه ری ئه مسادا فرۆشتنی ئۆتۆمبیلی الند رۆڤه ر دیسكه ڤه ری ٤ ده ست پبكات.

LAN D

ROVER

هه فتانه ـ ژماره ٤٩ / ٣١ مایس ـ ٦ حوزه یران ٢٠٠٩

74

ئۆتۆمبل

لھاتوویی پلهی دوا ...4 دیسكهڤهری الندرۆڤهركۆمه ه لهناو دهتوانرت كه رۆڤهر) (الند خزانی لهگهڵ نییه ئهوتۆی جیاوازییهكی ئۆتومبیله نویه ئهم

به تدایه، گونجاوتری و زیاتروو باشتر پشكهوتنكی نویه ئۆتۆمبیله ئهم بهم بناسرتهوه، ئۆتۆمبیلكی زۆردابه شوهیهكی بهم ٣)یه، (دیسكهڤهری ئۆتۆمبیلی ھاوشوهی (٤ رۆڤهر دیسكهڤهری (الند ئۆتۆمبیلی تر واتایهكی

گونجاوتر. ترو پشكه وتوو زۆر

Haftana-issue 49/ 31 May - 6 Jun 2009

وشــه ی شــاراوه بـورجــه کـــان

ئه نجامی ژماره ی پشوو

شاعیركی ناوی كه ده منته وه پیت (٥) پنج تا بكوژنه وه شیعره ئه م پیته كانی گه وره ی كۆچكردووی كورده و خاوه نی ھونراوه كه یه ...

مه لی سه ر پنچك په لو پۆ ڕه نگین خۆ من ھه و نیم، لم مه فن به جووت مه ترسن ئاخر پتان بم چیم، منیش وه ك ئوه له م دنیا گه وره

گه ردكم بچوك، ناشتوانم بۆ خۆم بفم بخونم به باڵ به ده نوك.

ئه نجامی وشه ی شاراوه : محه مه د پاکژ .

ئاسۆیی :١ـ سه الح داوده، ٢ـ ھه نار، ریھانا. ٣ـ م، گۆ. ٤ـ من، كا، مس. ٥ـ وا، دا، ه ه . ٦ـ شر، ش ر، نر. ٧ـ........ ٨ـ دڵ، ت ت، قۆزه . ٩ـ وا، سا، جاده . ١٠ـ ڕم، م، ماه .

١١ـ ھا، مه . ١٢ـ به دران ئه حمه د.

ستونی :ا، شان، ماڵ. ٥ـ حر. ٦ـ ا ١ـ سه یوان، ده وه ن. ٢ـ ه ه . ٣ـ ل ن، مۆر، دوڕ. ٤ـ ئه مسته ردام، ٧ـ شاكیرا، تاران. ٨ـ وی . ٩ـ ده گمه ن، قه مه ر. ١٠ – ھاوسه ر، و د أ. ١١ـ

زامه . ١٢ـ به ھجه ت یه حیا.

مه سه له حسابییه كانســودۆكـــو

وشه ی یه كترب

ئا: یادگار جه بار

بۆ ده ڕه خست بۆ زینتان ده رفه تی و كات کـــاوڕ: كه مه عنه وی و ماددی زیانی ھه ندك پكردنه وه ی

لتان كه وتووه .باشیتان ته ندروست و ساغی له پارزگاری گـــــــا: بۆ باشه وانه یه كی ته مبه یتان و ماندوتی بكه ن،

ئاگادار بوون له ته ندروستیتان.پرۆسه یه كی سه رخستنی له ده بن ھاوكار دووانه : ھاوسه رگیری ، له بواری كۆمه یه تیدا ھه ست به چاالكی

و به ھزی زیاتر ده كه ن.قــــرژاڵ: ھه وه كانتان دابه شی چه ند الیه نك ده كه ن بۆ گه یشتنه ئامانج، باشتر وایه سه ره تا ئامانجه گرنگه كان

دیاری بكه ن.شــر: توشی مه له ل و سستی ده بن له به ڕێ كردنی كاره كانتاندا، پویستیتان به داڕشتنی پالنكی ژیرانه

ھه یه بۆ ده ربازبوون.ئه ندامانی شاره زایی و ئه زموون له سوود فـه ریـک: خزانه كانتان وه ربگرن له ڕووه كانی دارایی ، كۆمه یه تی ،

و مادارییه وه .ئه مۆتان كاركردنی ناخۆش ھه واكی تـه رازوو: و كاره كانتاندا له بده ن ڕاگری خۆ ھه وی ڕاده گرت

مه ھن سستیتان پوه دیار بت.باشییه له ڕوو په یوه ندییه كانتان دووپشک: و خزانه كانتان ئه ندامانی له گه ڵ تایبه ت به

خــۆشـه ویسته كانتان.سامان كۆكردنه وه ی به پدانه كانتان گرنگی که وان: ڕۆژانه تان ژیانی كردنی به ڕێ بۆ بایه خكی ھیچ

نه ھشتۆته وه ئاگادار بن.شاراوه كانتان توانا كردنی به رجه سته ھه وی گیسک: بواره كانی ا له ئه فراندن بۆ گونجاوه كات ، ده ده ن

خوندن و ھونه ردا.چاوه ڕوانی ده كه ن، ڕێ به باش ڕۆژكی :سه تـڕووداوكی خۆش بن كه خۆی له كۆبوونه وه ی ھه ندك

له ھاوڕكانتاندا ده بینته وه .چژ كه ده بن شاد كه سانك دیداری به نه ھه نگ: له ھاوڕیه تی و تكه یان وه رده گرن، كاتی توندوتۆڵ

كردنه وه ی په یوه ندییه كانه .

77 هه فتانه ـ ژماره ٤٩ / ٣١ مایس ـ ٦ حوزه یران ٢٠٠٩

وشه ی یه كترب

مه سه له حسابییه كان ســودۆكـــو

ئاسۆیی:

چوارگۆشه به تاه كان به ژماره ته واو نه كراوه كان به ئاسۆیی و ستونی پ بكه ره وه، ته نھا ئه و ژمارانه به كار بھنه كه له سه روی ونه كه وه دراون. ھه ر ژماره یه ك له و ژمارانه ته نھا بۆ یه كجار به كارده ھنرت شیكاركردنی ھاوكشه ی حسابی ھه میشه

له ڕاسته وه بۆ چه پ و له سه ره وه بۆ خواره وه ده بت.

ئه م چوارگۆشه یه له ٩ چوارگۆشه ی گه وره پكھاتووه (٣×٣)، ھه ر چوارگۆشه یه كی پكردنه وه ی چوارگۆشه یارییه دا له و كراوه .ئامانج دابه ش بچووكتر خانه ی بۆ ٩ بچووكه كانه به ژماره پویسته كان له ١ تا ٩ به مه رجك ھه ر ژماره یه ك، یه كجارله

ھه ر چوارگۆشه یه كی گه وره و له ھه ر ھكی ئاسۆیی وستونیدا بنوسرته وه .

ستوونی:

كوردییه . چیرۆككی جۆره ٢ـ كورده . گۆانیبژكی كوڕه ١ـ پیتی ٥ـ نه رم. بۆچون، ژماره یه كه، ٤ـ (پ). سایه نیوه ی ٣ـ لكچوو، دوان له شین، نیوه ی ھاژه . ٦ـ ئمه، نیوه ی سه را (پ)، روی ھاتو ووتی ........ ٧ـ تۆ. ٨ـ په ژاره، شاركی كوردستانی زیندوو، ھه میشه ١٠ـ (ت). ھاله (پ)، ھاوده م ٩ـ رۆژھه ته . سه رۆكی ١٢ـ پارانه وه . له بیدۆزه ره وه به، بده نگ ١١ـ بند.

په رله مانی عراق بوو.

١ـ یاریزانكی تۆپی پی ھه بژارده ی عراقه . ٢ـ نیوه ی ھه وا. ٣ـ ب به ر (پ)، ترس، به ھا (پ). ٤ـ دوان له یاڵ، چۆنی به زمانكی تر (پ)، س خر. ٥ـ تر، روناكه ره وه یه كه . ٦ـ گه ره ككی كۆنی ھه ولره (پ)، ئامرازی ٨ـ ساده . له دوان ئوتومبیلكه، جۆره ٧ـ (پ). نه یبرده وه ١٠ـ تاه بانییه . گۆرانیه كی شه ھن ناوی په یوه ندییه . ٩ـ شه ژا (پ)،

دوان له باش، برای دایك (پ)، خرا (پ).١١ـ دوان له ھار، لوار. ١٢ـ نوسه ركی كۆچكردووی كورده .

تبینی :(پ): پچه وانه .

(ت): تكه و. حه وتی سه رو بنی پیته كان كشه نییه

زاخاوی مشک

76Haftanaـissue 49/ 31 May 6 ـ Jun 2009

78

دواوـســتـگـه

چهند كاركردنیدا له ماوهی عیراق له تاوانهكان بای دادگایله بهعسدا رژمی سهردهمی له كه كردۆتهوه دۆسیهكیكوردو به په یوهندی ئهوهی دراوه، ئه نجام تاوان وه كو عیراقداو ئه نفال كهیسی ھهرچوار تائستا ھهیه ، كوردستانهوه خه كیكهیسی و فهیلییه كان راگواستنی و بهرزانییهكان شونی بسهروكراوهتهوه دادگا بهردهمی له مهلهفهكانیان رهگهزی، پاكتاویل رووبهڕووی تاوانهكان ئهنجامدهرانی له باش رژهیهكی وحسن سهدام رژمی كه روانگهوهی لهو كراونهتهوه ، پچینهوهھهروهھا له چارهنووس و داھاتووی رژمهكهی، سه مینهوه بهبلهباری گۆڕانك ھیچ به گوی ھهیبوو كه ملھوڕییهی كهشه ئهوكه تاوانانه ی ئه و بۆیه نه دهدا، نودهوهتی و ناوچهی و ناوخۆیو ئهنجامدراون وپچ بهرنامهی پرۆسهو به پكردن ئاماژهمانبه كارھنراون مهعنهوییه كانی مادی و توانا و ده وهت دهزگاكانیدادگا بهگهكانی بهردهست بۆیه تاوانانهشدا ئه نجامدانی ئهو لهكهرهستهو ئهو به گهكانیش باشترین سهرچاوهی زهوهندن، زۆرودامودهزگا خودی كه لهنو بهگه بهجماوانهن و راپۆڕت نووسراوئهنجام واته دهستكهوتوون، به تاوانهكاندا ئهنجامدهرهكانیراستی كه بهگهیهك ھهرچی بۆخۆی خۆی تاوانهكان دهریكه بهگانهن ئهو نبسه لم كه رژمه خودی رهفتارهكانیبهشوهیهكی وه كرا ل باسی ئه وهی به جمان، رژمهكه وه لهپاشسهرهكی مهبهستی بهم بینی ، بهخۆوه دۆسیهكان له گشتیدۆسكانی بهگه ی لهچاو كه ھههبجهیه دۆسی بابهته لهمكاریگهری دهروونی و واقعی وزه ی و یاسایی پشووتردا، ھزیسكاكاره له جگه دۆسیهدا لهم چونكه بینی، به خۆوه زیاتریرژمهكهیه كاربهدهستی و نودهوه تی چاودری شاھیدهكانوهك بهھزی بهگهی ھهروهھا بهشداربوون. (فۆكهوان) وهككه كوردستانی و توركی و ئرانی فۆتۆگرافهری و رۆژنامهوانجوهی ونهی زیندووی بهگهی و بوون رووداوهكاندا لهناوھۆی ناو برده خۆ لهگهڵ فۆتۆگرافیان ونهی و ڤیدیۆی واتهحهسهن عهلی دهنگییهكانی خودی وته له جگه ئهمه دادگاوه،

كه ده كات بهوهی ئاماژه كه كیمیاوی) (عهلی ناسراو به مهجیدكهم بهشكی ھشتا ،نده خنك ژهھراوی گازی به كورده كانھهژنهرانه بهھزو بهگه ھهموو ئهو بهڕوهچوو دانیشتنهكان لهمادی قوهتی یاساییهوه رووی له كه دادگا بهردهست كراونه تهوهمحهمهد دادوهر ده روونیشهوه له باری ھهیه تهواویان مهعنهوی وگریانهوه بهدهم و چهند دهقیقهیهك راگرێ خۆی نهیتوانی عوربیپارزهرانی بهچاوانی فرمسك تهنانهت راگرت، گفتوگۆكانیھه روهھا خواره وه، دهھاته بهلزمه باران تۆمهت له كار داكۆكیكار داكۆكی تیمی رۆی به بكرت ئاماژه كه خۆیه تی جگه یخۆیان بهھزی پگه ی سهلماندنی له جگه كه سكاكاران لهدیكۆمنتاریه فلیمه ئهو پارزهرایهتییهوه، ئهدائی رووی لهكیمیاوی عهلی دهسهتی رۆژگاری و ژیان كه لهسهر ونهیهشیو ھاوتی خه كی له گهڵ مامهه چۆن كه درا پیشان ونه بهدۆسی بین دهتوانین تكا دهكات، دڕندهییهوه به گیراودا بوو دونیاش بدهنگی كردنی دادگایی دۆسی دادگادا له ھههبجهریسواكردنی دۆسی دادگادا له ھههبجه دۆسی مرۆڤ، بهرامبهرو وتانی عهرهب و فره دهوهتانی عهرهبی تهواوی شۆڤنیزمی مافه كانی پشلكردنی لهبهرامبهر دهوروبهربوون و ئیسالمی بهناوھه موو عیراق، له كوردستانی ناسینی كورد ئینسان به و مرۆڤگشتی به عیراقی راگهیاندنی تۆڕی كه كرد وای تكا ئهمانهبهڕوهچوونی روشونهكانی (العراقیه ) ئاسمانی نای كه وھهستی یان ئه وانیش چونكه نه كات، پهخش دانیشتنه كان كارهساتی بهرامبه ر له گهورهكردووه شهرمهزاری به تهواویانپناچت، كه بت ئهمهیان ھیوادارین كه ھههبجهدا، كیمیابارانیلهسهر په ردهی تهواوی به دادگا ناو به گهكانی بهھزی بهمپاشماوهی خوندكارو ئهوانیش رامای كه ئهوتۆڕه بهڕوهبهرانیئهو نایانهوێ ھشتاش و بهعسن داڕوخاوهی قوتابخانه ئهوله ژیان دروستی و راستی و بۆدنیا بگوازرتهوه ھهقیقهتانهھهمووالیهك و دنیا بۆ رژمهكهیدا و حسن سهدام سایهی

دهربكهوت.

ساالر محمود

ھههبجه كهیسی و عیراق راگهیاندنی

Haftana-issue 49/ 31 May - 6 Jun 2009