Köpeklerde Halotan ve Enfluran Anestezisinin EKG ve Bazı Hematolojik Parametreler Üzerine Etkileri

Fcrda BELGE' Ali ÇIN.4.R ' Faımagill YUR: Naııııı ATASOYI AbuzerTAŞ';

: Yuıunciı Yıl Unı\"crs!\csı Veteriner FakültcsL Fı/yoloji Anabilim Dalı. \/ıın :'Yü/um;ii Yıl Unıversııesı Veteriner FakııIıesI. Bi\'okıııı\"lı Amıbilim Dalı . Vali ' VlvlıllCü Yıl Uımcrsiıcsı Veteriner FakiiIIesı- ('~rr.ıhl Amıbitr111 Duh. Vali

Oıl.'l: Ihı .. ıth~lııaJıı ,ı.:gışı~ ~aş lı.! ıı~ırlıkt:ı 20 Impek kıılhuııluı Allcsıımk mIıJJ..: "ımıık 1-Iall>11I11 \"l' 1 ',nılLII , nı oIı:I'ılılı Al1ı.:sı~·ıı Ilı ıı;ı.::il rı.: S1fOISI11Jıı FKli \'.:lılı:rı:k ).;()pd.;1c.nlı.:1ı kılli ,,[mJı Alınıııı bııhırJ:! ıuıul pn1lcm, ghkııı. ıır.: . kıı::tlllllll Stil) J. Sl,j jl r. ı:ntrusıı SU~ ısı. hı:lIlo~ıobııı mıkturı . hı:maıokrıı J.:~cr i'i! M:UUIıı:IıWSYOI1 hll.l1uı bakılJı ıllıkuı .111/1.'\ kı 111.1.: Uııesicl.l \llH.:csıııc gon: uıh:slı.:1.1 sınısınını 1 [alnı:ın u~ gulnııaı! gnıp!a iKiL 1)(11. EnllLlrOlu LI~ gııluıı:nı grup!:ı ısi.' 1~III J i dıı~.l.'\ ıııık uııı:ııllı hır anış s.:ıpıımuı Kııpckkrm ckklti'kıırıil~'ogral11ıarınJ;1 HIm ı.hılgular g(,~ıemlı llallllım ık l:ıpll : 111 :1I11!;;1ı:~ı mıısınJ" sll\l)-urı~llkr hlok supltmJı

Anahllır kdimcl!.'r: )!ıı!lıluı l. Fullutilil ı:ı..;~i . ~al1 p;ır;ıııı~·lt ... kTI

The [I'fı'cıs of An ':,c~the~iOl (if Halolhant.' and Ennuntnı: on ECG oınd HcmııtoloJ!.ic PilntmClcrli in DuJ!.s

Summilr): Iıl t hı~ ~tııJı 211 Jugs \\"hıdı 1ı;ı\'1," ıJ ! lli:r~'111

dıızeyde olmıısı öııcııılidır Bıı nedenle ilıı..:sıc/.ı)"oloji uhlılındakı gelişmeler saglıklı bir aııcsıe/J ;lçlSl1Id.an dalı;ı gu,'enlı ve kanırolıı kolayolaıı ancsıezik ilJ;.ılılanll kUllilnımına yönelik olnmktadır Halolan ıFlotanı. ImlojcılIlC edilmış hıdrokarbondur irkiııi yapmaYıın. hoş kokulu. berrak. reııksı/, \'e UÇUCU bir sıvıdır Molekül ağırlığı 197 g .. kayll;ntm nokıası 50.2°(' dır. lşt~ıı göstcrildıg,: ııde dekompo/.c olur vc lıalojcnli hidrojen ürünlerine dönüşlır Bumı engel olmak için % n.o i Thymal ila\'c roilir vc koyu renkli şişclerde saklanır . Haloltımn hipotansiyon \'C uzun siire yıik~k kvıısaııır:ısyonda \'erildi~illdc solumıııı dqm ~~ miLi oluşturnliiSI olumsul.

laranarıdır A~· rıc;.ı hcpaıık \"1.' rclı;11 fonksl)t11lIur:ı

olwusu.'.. eıkıleri de vardır i lıı ,15.1cq Anestcıı cs-na-sıııdi! k.m üre dır/.c) i anabılır , aııc;ık h;lsI;ı lIy:ıııdl~tiJII kıs;ı bır süre sonra nomlille döner ı i) Kaııııı pıhıılaşıııa süresı dcğışmcmekle bırlıkıe. glıkoı diı/.c~ · ıııdc haiirim ~iiksclınc gözlendiği bildirılmektedır ı-Uı) ..\1.\\1\ ;11 ~·.lplıl1l . ronksiyonu \·c ~' aş;ıııı surelerını ctkıleıııedıgı ((ı.D). illıcak heımııukriı \1."' pl:ıııııa pmıcın

k0I1s.1111r;ısyoııunda :1I.alınalar oldugu g.QIk111ıı\.'~ledlr ı12.2 3 1 K.ırdiyopulıııoncr dcpresaıı ıılaı! hal Ol ill1ııı

başlangıçıa kan b,ısım;ını dıışurdugıı . a.\ rı c; ı \ ı:!ılnkull.:r rıbnıas~· onıı l1~dı:\1 olabılı:(:~ğı h..:1!nll·lııı.:~lcdır

M~okıırdı 1!11dqıcıı "c: ck.sojcn k,IlCşcı-lillllJukrc brşı hasS

1'.)'.(: Vı'/. Fak. Dı''1; .. {PPJ. 8(1·1}:./7.j.J

nonnale döndfıtü (5.8,t). lU, 12. i S.20.ı2) , solunum sayısının ise hafüçe: azaldıBı. ancsı.eri nin derinleşmesiyle degişmcdig ı vurgulanınakıadır

(S. II .12. 17). Enflumn anesıezisi esnasında 10la1 lökosiı ve eritrosil sayılan ile hemaıomı dcgcr ve hemoglobin miktannda dUşıncler g01.lemlcndlgi bclinilıııcktcdir. Ancak bu düşmelerin şimrjikal prosedürlere bagıı ohırak klinik açıd.ııı öııemli olma)'aıı dcilişiklikler oldugu ifade edilmekledir lIJ.12,13. I.s .IH). Bir inhalasyon ancstczj~nin kan şekeri \·c ıotal procCIll deAerlerinc etkisinin olup olmadl~L kafileiger hasııılıgı bulunan bircylerin aneslC7.i siııde Onemlidir (1.7.21 l. Enfluran anestc"js ı sırasında gliko7. ıniktarında bir artış gOljendl~i , bu anışili glikoi'. cnIDıyonu yokluğund:ı devamlı ıııeydııııa geldigi bildırilmekledir (1). IO) . Enf1l1nının . serum protein de/l.erlerin l önemli ölçüde gerek düşUk gerekse yüksek kOIlS;tIıtrasyoıılardoı etk ilc.nıcd ıgı \,ıırgıılaııııı,ıkı;ıdır (23. 24 ) Enflunıııııı kanıeıger üi',.c nııc ıoksik cikısı oldugun.ı

ılı şkın bıldin yoktur lım CıınUmlıı 1ı karacigcrdc çok kUçllk orillıdu 1IIi! laboll zc cdi ldigi blldırilıııckJedi r L'U .'J) ~1:ıloı:1ı1 SeOT ve SGPT değerlennı norıııal sıııırla r içerısinde hi,rıe omnda ;ın.ınrken , C IıOıı r. ll1I11 elki si ııin de ayl1l ölçüde oldugu nıpor edilmekıedır (.1) Genel ııncstei'j uygulailim hasııı lard;ı EKO Ino ııito ri7,.rl syo Iı1ı ile kıııp akıı \';ı syomıııu lI.kıııek \ "C olası k;ırdiyak il rıımilen ı.ııımııındıı s,1 ptııııak olduk.;;ı Oncmlidil. Bu am",ç l:ı QRS kompleks ı ıncekııır . P dalgasının ıdcmırikasyoııu . P-Q : mılıgıııııı sıırc.'i l ,·c S-T pi ln.;a s ıııdrıkı soıpmıı g ı bı k rıte rler dcB,crlendırilir Orncgııı aırıO\:c lılrık fi le l ıle ıim ıamanıııı belırleycn

P·R ur:ı lı~ıııııı suresıııııı köpeklerde il U sn · ~·ı aşmas ı i dcn..'\:C k.ııp blokunun gösterges ı olınaktn . yine b ı liıı:ik ra dn ııegaııf T dalg;ılanmn görHl mcsi Iı ipoks ıııııı gcJ ı ~i ınınl h:ı be'r vermcktedır ( i 5.lJ i

aıı çil lı ş ıımdoı klııılklerinıi/.dc inh;ılas)'on

:ıncsıcl.ıgı olanık oldııkça sık kullanılan haloliln \'C cnnuraııııı . k ı ıll p:ırillllCtrclcn n: e lcktrokardı · ~ogrnm. bulgulal' ü/.crıııe ula ii cıkıs ıııııı t 0l> lıı hır dcfı.erk ııd ı nlıııc s ı ;11II;IÇ I:ııııııı ş tır

M"lı'r~ ıd H ' Metot

Bu ç;ılı şınada maıcl):ı ll. Y Y.U Wteriııcr Fııkııltcs ı Cerruhı klıııığındc Öğrenci uygulamaları

sıras ılidoı dcııe~ h;ıp' a ııı olarnk kullanılıııı II)' ii ha loılı : ııı . lIl'u cnf1l1 r.ııı gnıbıı ohıı:ık üzere dcilişik ~ : ı ş \ 1.: agırııkın topl;ıın 20 meleı köpek Oluşıurdil Prc.ııı cdi~ :ıs~ 'on önccsi \ eephaHe.1 ;Ultcbr:ı chü ' den ıck ıı i~ıııc. ıı~guıı olarak EDTA' 1ı vc ı ıorııml Iıiplerc

kmı aliMI. Köpekler norıııal EKG' lcrini saptamak amacıyla bir masaya l aıeral po"jsyonda y.ıunldılar. Elektrodlar ön bacakl;ırd.1 dirsek ckleıninin U7.erine. urka b:ıcakliırda diz ekleminin hemen Oi'.crinc gelecek şekilde bölgeye clcktnxl jeli sürüldükten soıım alligalOr klipslcr il rncılı~ı ilc yerleşiiriidi EKG'ler I, II. m, aVR. .Wl , aVf. Vi, V:. VJ, v." Vıı ~ Vax: derivaS)'onlan ile )':lzdırıldı . Yıızdırıım işleminde Cardiofa." 685 1 (Nihoıı Kohden. Tok)'o, Japon) marka elckırokıırdiyograf kullanıldı. AJcl i mV = HI ıLinı \'c yazdırına Iıızı 25 mm/sn olnc:ık şekilde ,ıyarlaıtdı . Tmsderetcki dalgalarııı sü rc ve al1lplilildlerinin degerlendirilmcsi II. derivasyonda. elcktriksel ekscn i ıı hesaplanması ise b 'c iii derivasyoııdıı yapıldı(}} Maıer)'ali oluşturan köpeklcriu prcmedikas:ı'oıııı 1- 2 mglkg dozund:ı :\;dili'.llIC h~'droc;hloride ' hı lin. : uıdüksiyoııu ise % 2 :i'lik solusyon halıne getirilmiş pcnıoıhal sOOiul1l 'ul1 i ; ıngıkg . dozuııda iv cııjcksiyOllu ilc saglandı Ancsıe7Jd~ dııı rcscl sistemle çalışan yarık:ıpah a ııcsıezı cıhili'.1 kullamldı BaşlnnglÇlII S dııkiki! sUrcyk U - ı Jldk oksijen \'cnıiıas~'onu yaptırı ldı Şırurjikal mlı!sıezi ııin ycrlcş- ıııcsi nı ıaklbe ıı . hil l oıun % ı. clıOumıı io/n 2.5 oranl ıı rındı! \'erllerek i1l1estel.inilı dC\':ıI111 s:,glaııd l. Başl rın glÇ1l1 haloıilJl \·c cnnuroın .ını ırılOlmk ,"cnldi iliıl ıa saıını düşOruldU

Ka n l:tblo:;u ıncelemel eri kapsammdA yer ııları c r i ı ras ı! Tho ı lli l laınınd :ı bılmen Hısl k ~'öntcııılc s; ıyıldı . Hcmmokrıı dcgcr nııkrohe ııı :ııok ril. hemoglob i ıı ııı iktiın spck l l'ofoıoıncırık ~'o ııt c ııılc lx:lırleııdı

ScdIıı U:IIWSYOIl hızı Wcstcrgfl'CII yanıcmı ilc ı esp ıl ı::dıldıt it)) B ıyokımy:ısal pamıııctrclcrdc ıı ı;lukoz "e üre Rmıdo:o: ıR.1l1dox Labor.ııo rıcs Ltd Unllı.!d Kingdom 81'2') "QYt krc; ıııııın . SGOT ,·c SGPT Bochn ııgcr . Maııııhcım (Bochringer· Mannlıeıııı Gıııb H, fıKıH i Manııheiııı J i. Genilann firnıasıııd:ın lemırı .. :dılen ıesı kitleri Ilc . ıoıal prOlcln biürct metodu (I" ) ilc spckırofOlonıcırcdc kolo-rimeınk olarak iiiYili edildı (nhşımıda iııeclencıı p:ı rilıııeırelcnıı ilncsıci.1 o ııces i "c sınıs ıııd;ıkı vcrilen ara l'ınd:ıki f,ırklılıkla r ıslatı s tikı olarak 'Sıudcnt · 1· ii:s\i kullanılarak değeriend ınid i

6ulı,:ulıır

Halol ıııı ' "C Eıınıı r:l .. aııcsle/.ısıııde k;ııı

pıır. IIIlClrclcrı lı C ılişkıli veril er Tablo I·de. EKG dcgcrleri is,c Tablo 2 \'c Şc~11 1.2.3 dc sııııııldu Trasclcrde tfı ııı d; ılgill;ır gôrüldu Halo ı:ı .. ıl c ~:ıp lliIIl a ııcsıczı sır.ısıııda kôpck lcrdc siııo-orikııkı blok s:ıpı;ıııdı (Şeki l 21. Köpck lerd~' ancste/ ı oııccsi ııdc clckırokurd ıyograııı orneklen bı rbırınc çok \akın nldııi!ıı ıçu ı tck bır ımsı.: örııc~ i ,'c rıl dı

..---'.'----,

.--1----'

aVR

Vi

r.r .O. v.,. Fok. o..-g.. /991.8(1·]):47·$4

i i ,

1~~~~~ il ın

aVL .VF

V, V,

V. Vıo Vax, . Şekill : KOpeklerde anesttzi öncesi elektrokardiyogram (2Smmlsn, lmV=lOmm)

Y.r.O. 1'1',. Fok. lHrg .. 1997. 8(1-1};'47-54

50

aVR

Vi

--i - ~

II

aVL

- r-

r-

Vı

i

i

- . - .

+- i-!-1+

iii

.VF

--i--~'/'--A..-0\....--. ,

V"

i· ~f , -~ V--V-- -v-

, '

V. Vıo Vaxı Şekil2: Ha!oıan anestezisi sırasında elektrokardiyogram (2SmmI, .. lmV=IOmın)

1.r.0. Vet. Fak. De", .• 1997. 8(1·2):47-j4

u ıu

~~I i . i i i

aVR avı' .VF

Vi Vı Vı

- -- - .--- .

- - ~ -- - -- -v. Viii Vaxı

Şekil 3 :EnIlunm anestezi,; sırasında elektrokardiyogranı (25mın1,D, i ın V~ i Onun)

Si

U .U. " 1:1. Fuk. J);.'ıg .• LYY7. 8(1·J)-47·j4

Tablo ı : Halotan ve Eııflur:11l anestcı.is i öncesi ve sırasında kan parıunctrclerinin istatistiki deAcrlcııdinllcsi HaiOlan Ennuf3n

Pııııum:lıc n Aııı!Stai oııı;cs i An .. :slcıj ılLnı~L Aık.'Slczı Onedi Ancsıezı Slr.1!'l1 ~ '± Sx \:t Ss ~:i:" Ss x.t S;...

TolIll proıc in (gldı) Lo 6.92±O.J 1 7.25±O.J7 7.J9±O.32 7.JI).t.U 2 .. aliko, IIııAldl1 LO 8ı . j()±3 .60 ·ıoıs 50::ı:3 . 5tı KU8±J , 1O · ·I ()(ıj()±5 . I I'I Üro (ınAldil Lo 27.81 ±O.68 2ıU)(I±t! . 5 .. 25.07±0,83 26.86±Oj l Kreaıinin ( ııııdd l) ltı 0.97±0,0; O .8.ı±O .U~ 0,87±O,04 U.84±U.U" SGor ıU/LI i" JIJ.g4±1.7U "·1.29±2. 1O n .9O±1.50 39."8± 1.80 SGPTıUfL) il> 62.2J±1.1JO Gl.60±l.60 5V7±2.50 59.Jlll.60 Eritrosit (ıob/lltın i) ıo 6,77±0.19 6.6(>±O,20 6,17::1:0.1" 6,31±0,22 Hcıııo.lobi" (Aldı) LO 14,O; ıraııı!.!udı.:r ıııerıne olan !.! l kl l c nlıLII ı ııplıı hıı degerkııd ırmes ı n ııı: ı ç l a ıılı ıı ş ll l' E ı ıililli il i , 1 1 1~'~ l clısr O Iır.: 1.'51 lı 17±1l l-t .,10"/ı ıınl ' ("11,,11 crıt ro~ ı ı 511 \'1501 IınC S I!.! / 1 slraS ıııd :1 (ı .\ i t O 21 \ 1 d '/ llIlII ] C. Iıı:: ııı:ılok rıl dc~er u'u"~ "±Il.K7 den fy" 51 .h ı i 'c lıc ııı ol:\ loblıı mıktarı i ' 10 :t- 11 .. 1 ~d l deli J ~ x ı r il ıı~ !!ldl ~C . Sı:dııııc lı ıa5~ olı hı /' ı IS(' ~ ~ 1. 11 'i HlIııJl '!htill tlı' ıı" "' ! 0,,-1 mnı,' 1 saat' ;ı \Iikseldı Hııııa k ;ırşıu haıcııaıı lll h!SIC/,ISlIItlC anes ı !.! / ı t1 I1 Cl' ~1 lı - 7 i II II) , IO"I nım ' olmı crıımsı ı s: ı~ısl. . 1ı 1ı:'iI~· / 1 s ıı , l sL ııd: 1 i ' lı - II ~ II ,

ıon/ ınııtc. hCIllOg lobi lı IlIıkt:ın l-l ± 11.52 g/dl den 13.-l .t 0_.1 -1 gldl' ye. sediııı ent ıısyon hızı -LAII i OA8 11111l/ i saat den ·U8 ± 0.38 ılinı/ I same diışerkc l! , he ıııatokrıt değer % -II) -i :i: 0.65 deli % 50.J :t tl 7) ·c )ilkscldi . Degerlcr dikk:ııl kc ınce lendiginde a/.iılıııa ve anına noktalarında bır farklılık dikkati çekmekle birlikte ri zyolojik sımrla r içerisi nde lIl eydııml gelcn bu dcgişlll1 : adı geçen anestezik aJanlıınlı hemopo ıeıik sı stem ilzerine olaıı etkilenııili f:ı rklılığıııı düşO ndürıııektcdir_ Olkcnıi /..de Canpolat(4J_ Perk (2 1) w: Topal (27)' III konuya ı h ş kiıı ça lı şmalarınd:! hil lOlan ancsıel.is iniJI eritfos ıı \'e hemıııokriı değerlerınde bir dOşmcyc ıede ıı oldu~u kayde-dilıııekted i r

EnOlır.m ve haıoıan al\(:sle7.IS1 s ı rasında eri trosit. lökosit . Iıcınog lobi n ve: hemaı oknı diil.ey lcrıl1de ıne)'damı ge leb ılecek dcğ ı ş ıııı lc rııı sadece , ıı1e s l c l.ı k ajil ııl:ırdarı kaynaklaııımıdığı . ;lıleslel. l prOlokoltiııde

yer alan pn:ıııedikasyon ve Iııd ilks l)'OIl ;IJiınl:ırıılılı da et k ı sı o l abi leccg ı bclın ı lıııekted ır«(ı) K:ııı

panııııcırelcrinı şı nırjikalışlcm ve opcr.lsyOIl sımsı nda 51\'1 ıı~ gıılaınasının d:.ı cık i l eycbi h,.'ccgı diişüuillnıe l idı r . Haloıan anesıe/.ı sı sıı~ ı sında k:ııı

glikoı dÜl.eyındc p< 0.00 1. e ıınU r.1ıı anesıczısı es ı ıasında ı se p< iu) i düze~' ıııdc aıılaııılı bır :ınış Ilkydana gddı . YapıIn n ça lı şmaların çoğu ( IA.IJ. IIU2.2 7) her ıkı aııcsıel.l~ ajanıil kan gllkOi·. ko ıı s:ınır:ısyoııuıııı anırdıg ı şeklındedı ı Bu ııoklad;ııı hard,c ı lt: mk ıaş ıy:ııı o lgula rd;ı IdwlJcl lı hasıalar) :lUCSh!/.ık aJii II rJ la r:ılo. eıınu mıı ~' :ı d:ı Imlol :lııl11 klll lalııllıı;t I\1;IS I . kullanılırken de çok dikkaıl, ohıııııms ı gerek ı iğ ı kamsıııa "anıdı SGOT vc SGPT degerIerliıde aııesıeL.I s ı r.ı s ıııdil a ıı esı cl.i o ıı cl,; s i

dege rIere göre önemsiı anışlnı ıııC) d:ıııi1 gc1n ıı ş ıı r Lııeraın r \enler ( 1.-I .5.!J.23) her ık i ailesıeıi k ;IJı ll1l11 da karııc ıgt:rde detoksırıye ed ilmes ılide li ka)'naklanan geç ıc ı rı /.~o loJık bır anış oldugu şeklındl'dır Snııııl , ııı ç;ı lı ş nı:ıd:ı elde cdıleıı deı;c rkl' bu çerçe\'cde ~ onıınl ıı nabılıı

Toı :ıl proıeı ıı (kgerlen ıı ıcekııd ıgıııd~' Iııcr:ıtılr \enlenn 121.2-1 ) bıldırım lerı :ıksme fi /~o l oJık s l d ırl :ı r ı çı:: rı s ı nd~' h;ıfı f bır art ı ş gOi'.kııı ıı ışı ır

G('rek h"loı :1ı1 gerekse c rılhır: ı n grııbuııda :ı li es ı cI. ı Olıces ı \e sıras ı ııre \c kre;HIIIIII dcğerkrıııde çok ;ıı :ırı ı ş l : ır IIH.;~da lı :1 gc ldıg ı gbril l dıı Perlo. O L ı lıa lo ı : 1ll ;l1U:.s l clısıııdc bır a nış 11lc~d : HI: I ge l dığ ıııı bıldır ırken .

(ira\ esı i':;) de Cıınıır.ııı !: nıbıınd: ı lı ll al.:ıl ııı a Iıle~ da na g"'dı~ ıııı ı f:ıde cııııektedırler H~ıu Sil iilihııı çaı ı şınada

!ı ı' tIl de adı l!,l.'çe lı Iı ı e ra ııırkrd.: elde ed ılen degerienli ko ıı ıro l

) rt i ·~i Fak. Verg .. 1997. 8(/·11:./7·5-1

10. Dubkın " .B., Rtınıtltl G.H., Jıılcub S.I .. A~hlcy A.L, John F.N., Kingim .. 0 .(1968): CJıııı~al ımr.! Lııboratory EvaIllaıion of a n~w Inha l uıion Agenı CoınpowlJ 347(CHF~-O-CF:·CHFCI) . Aııı.:sıhcsinlngy 21).2 275·287

Iı.Dotlm .. n N.H., Seclcr D.C, Courl M.H.(I984) I 'mri:s~ionu l Dcvc10pınenl Sı.'I"iı.:s i\ııacsıhc~ıu. British Veıcrınıı~ Journal ı..ıo 5il5·51 5

ıı . Eekcnhurr J.E.(l970): ııı..: Sccın:h For lktıc r !\ıı..:sthdıc Agent~ Cııııı~al luvcs ııgııııuıı uf Eı hranc IIm:sıhcslolül~r 32,(r 555·55')

13. Euwin S.M., Lınnenee J.S., Etlmunu 1.[.(196-4): Eır..:~ t u!" Nitfoııs u: .. iılc anu Morvlııııc Oll ılı..: Mmııııunı Aııesıhclı c Co/u.:c rıltııtiuıı uf Vlııroxcnc Aııcsılıcsıulogy 26.2 134· 139

14. Enu~' E., Bıınu N.(l9HI) !'mı i k iJ ı yukımyu Ankara UII1Vcrsılcsl Hasnııcvı Ankura.

15. Gnn'CI C. L, Downs N,H,(ln,,): Caruio\"ascular unu Iklı,ıl Eırı .... cls of Enııurum: ın SLlrgı ~ ;ıII>a ııcnls Anacsıhc sııı ~Ilu Amllıı,:sHI H A ~'J~.ıJ(n

16. Hııll L W.(1979): Wnghr.~ Yetenmıry Amt t:sl hcs ıa unu lIımlgc~uı 7th Edılıon I!,tllhere lmelıtil London

17. H~lrich M., Ca~curhl H. F.r i '}(,9) Cru~sıl\'.:r SllId) tıf Hlıraııe unu II:ılnıhiU)1." III Vu l lll1lı.:cr s AlIe sll1 e s uıhıgı -I 370·.l7 IJ

lli.Hıırıı..n B.F .. Rıılıcrb CP .. Hıımilton W.K, Rubcrı~ J.G.(IIJ77): I l ucmodyııulııı c Respo Jl~" In I ': nllıırımc Ancsıhe s ııı unu Hypıwıı lcmııı ın Ihe !)ug" und Theır Mudılk.:ıtıun by 1·i"UjlHl llolul. Ilnlısh Juunııı l ııl' !\ıı:ıı:.o; ı hesıu