23
DOI: 10.17065/huniibf.714983 Makale Başvuru Tarihi/Manuscript Received: 05/04/2020 Makale Kabul Tarihi/Manuscript Accepted: 31/08/2020 FİNANSAL SİSTEMİN YAPISI İLE REEL EKONOMİ ARASINDAKİ DİNAMİK ETKİLEŞİM İlkay ŞENDENİZ-YÜNCÜ Dr.Öğr.Üyesi, Orta Doğu Teknik Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi İşletme Bölümü [email protected] Bu çalışma Orta Doğu Teknik Üniversitesi Bilimsel Araştırma Projeleri Koordinasyon Birimi tarafından YÖP-402-2018-2664 numaralı proje kapsamında desteklenmiştir. z: Bu çalışmada, optimal finansal yapıların ülkelerin ekonomik gelişmişlik düzeylerine göre farklılık gösterdiği “yeni yapısalcılık” görüşünden yola çıkılarak, 23 gelişmekte olan ülkede 1980-2017 yılları arasında finansal sistemlerin yapısı, optimal finansal yapılar ve reel ekonomi ile olan ilişkileri incelenmektedir. Panel en küçük kareler yöntemi ve dinamik panel Genelleştirilmiş Momentler Yöntemi (GMY) tahminleri sonuçları, bir ülkede ekonomi büyüdükçe o ülkedeki finansal sistem yapısının daha piyasa odaklı olduğu görüşünü desteklemektedir. Bu çalışma, ayrıca, bir ülkenin mevcut finansal yapısının tahmin edilen optimal finansal yapıdan sapmasının reel ekonomiyi olumsuz yönde etkilediği sonucuna varmaktadır. Gelişmekte olan bir ülkeye en uygun olan finansal yapı, gelişmiş bir ülkenin finansal yapısından farklı olacaktır. Bu sebeple, ekonomik büyümeyi sağlamak adına, gelişmiş ülkelerin finansal yapı stratejilerini takip etmek yerine, her bir gelişmekte olan ülke için özel olarak hazırlanmış finansal yapı stratejileri izlenmelidir. Anahtar Sözcükler: Finansal yapı, optimal finansal yapı, reel ekonomi, ekonomik büyüme. Ö Hacettepe Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi Cilt 38 , Sayı 4, 2020 s. 869-890

İNANSAL SİST MİN YAPISI

  • Upload
    others

  • View
    1

  • Download
    0

Embed Size (px)

Citation preview

Page 1: İNANSAL SİST MİN YAPISI

DOI 1017065huniibf714983

Makale Başvuru TarihiManuscript Received 05042020

Makale Kabul TarihiManuscript Accepted 31082020

FİNANSAL SİSTEMİN YAPISI

İLE REEL EKONOMİ ARASINDAKİ

DİNAMİK ETKİLEŞİM

İlkay ŞENDENİZ-YUumlNCUuml

DrOumlğrUumlyesi Orta Doğu Teknik Uumlniversitesi

İktisadi ve İdari Bilimler Fakuumlltesi

İşletme Boumlluumlmuuml

sendenizmetuedutr

Bu ccedilalışma Orta Doğu Teknik Uumlniversitesi

Bilimsel Araştırma Projeleri Koordinasyon

Birimi tarafından YOumlP-402-2018-2664

numaralı proje kapsamında desteklenmiştir

z Bu ccedilalışmada optimal finansal

yapıların uumllkelerin ekonomik

gelişmişlik duumlzeylerine goumlre farklılık

goumlsterdiği ldquoyeni yapısalcılıkrdquo

goumlruumlşuumlnden yola ccedilıkılarak 23

gelişmekte olan uumllkede 1980-2017

yılları arasında finansal sistemlerin yapısı optimal

finansal yapılar ve reel ekonomi ile olan ilişkileri

incelenmektedir Panel en kuumlccediluumlk kareler youmlntemi ve

dinamik panel Genelleştirilmiş Momentler Youmlntemi

(GMY) tahminleri sonuccedilları bir uumllkede ekonomi

buumlyuumlduumlkccedile o uumllkedeki finansal sistem yapısının daha

piyasa odaklı olduğu goumlruumlşuumlnuuml desteklemektedir Bu

ccedilalışma ayrıca bir uumllkenin mevcut finansal yapısının

tahmin edilen optimal finansal yapıdan sapmasının

reel ekonomiyi olumsuz youmlnde etkilediği sonucuna

varmaktadır Gelişmekte olan bir uumllkeye en uygun

olan finansal yapı gelişmiş bir uumllkenin finansal

yapısından farklı olacaktır Bu sebeple ekonomik

buumlyuumlmeyi sağlamak adına gelişmiş uumllkelerin

finansal yapı stratejilerini takip etmek yerine her bir

gelişmekte olan uumllke iccedilin oumlzel olarak hazırlanmış

finansal yapı stratejileri izlenmelidir

Anahtar Soumlzcuumlkler Finansal yapı optimal finansal

yapı reel ekonomi ekonomik buumlyuumlme

Ouml

Hacettepe Uumlniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler

Fakuumlltesi Dergisi

Cilt 38 Sayı 4 2020

s 869-890

DOI 1017065huniibf714983

Makale Başvuru TarihiManuscript Received 05042020

Makale Kabul TarihiManuscript Accepted 310820

DYNAMIC INTERACTION

BETWEEN THE STRUCTURE

OF THE FINANCIAL SYSTEM

AND THE REAL ECONOMY

İlkay ŞENDENİZ-YUumlNCUuml

AsstProfDr Middle East Technical

University

Faculty of Economics and Administrative

Sciences

Department of Business Administration

sendenizmetuedutr

This research has been supported by Middle East

Technical University Scientific Research Projects

Coordination Unit under grant number YOumlP-402-

2018-2664

bstract In this study structure of

financial systems optimal financial

structures and their relationships with

the real economy are examined in 23

emerging markets between 1980-

2017 following the ldquonew structuralismrdquo view in

which optimal financial structures differ

according to the economic development levels of

the countries Results of panel least squares and

dynamic panel Generalized Method of Moments

(GMM) estimators give evidence for the view that

as economy of a country grows financial system

of that country becomes more market based This

study also documents that a deviation of a

countryrsquos actual financial structure from the

predicted optimal financial structure has a

negative effect on the real economy The financial

structure that best suits an emerging market will

differ from that of a developed market Therefore

financial structure strategies that are tailor-made

for individual emerging economies should be

followed rather than mimicking the strategies of

developed economies in order to achieve higher

levels of economic development

Keywords Financial structure optimal financial

structure real economy economic growth

A

Hacettepe University

Journal of Economics and Administrative

Sciences

Vol 38 Issue 4 2020

pp 869-890

Finansal Sistemin Yapısı ile Reel Ekonomi Arasındaki Dinamik ŞENDENİZ YUumlNCUuml

Hacettepe Uumlniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakuumlltesi Dergisi

Cilt 38 Sayı 4 2020

871

GİRİŞ

Finansal sistem finansal kurum ve piyasalardan oluşmakta olup yatırım araccedilları

ile yatırımcılar arasında aracı konumundadır Tasarrufların yatırıma doumlnuumlştuumlruumllmesini

sağlamak işlem maliyetlerini duumlşuumlrerek finansal sistemin verimliliğini artırmak riskleri

youmlnetmek yatırımcılar ve yatırımlar hakkında gerekli bilgiyi edinerek yatırımcılara fon

sağlamak ve sonrasında yatırım suumlreccedillerini denetlemek gibi işlevleri yerine getirebilen

gelişmiş finansal sistemler reel sektoumlruumln kalkınmasını sağlamakta ve dolayısı ile

ekonomik buumlyuumlmeye katkıda bulunmaktadırlar

Uumllkelerin finansal sistemlerinin yapıları farklılıklar goumlstermektedir Literatuumlrde

finansal yapı bir ekonomide işleyen finansal kurumların ve piyasaların karışımı ve

mevcut finansal kurumların ve piyasaların soumlz konusu ekonomi iccedilin goumlreceli oumlnemleri

olarak tanımlanmaktadır (bkz Lin vd 2009) Bir uumllkedeki finansal yapı o uumllkenin

finansal sisteminin ne derece banka odaklı ya da piyasa odaklı olduğu ile ilgili bir

kavramdır Bazı uumllkelerde finansal sistemler işlevlerini bankacılık sektoumlruuml liderliğinde

yerine getirmekte iken diğer bazı uumllkelerde ise finansal piyasalar lider rol

uumlstlenmektedir Son yıllarda Lin (2012) tarafından geliştirilen ldquoyeni yapısalcılıkrdquo

goumlruumlşuuml diğer bir deyişle finansal yapıların uumllkelerin gelişmişlik seviyelerine goumlre nasıl

farklılaştığı ve her ekonomik gelişmişlik seviyesi iccedilin iccedilsel olarak belirlenen bir optimal

finansal yapının varlığı sorgulanmaya başlanmıştır

Bu ccedilalışmada finansal sistemin yapısı ele alınmakta Tuumlrkiyersquonin de aralarında

bulunduğu gelişmekte olan uumllkelerdeki finansal yapı ile ekonomik buumlyuumlme arasındaki

ilişki araştırılmaktadır Gelişmekte olan uumllkelerde goumlzlenen mevcut finansal yapıların

her bir uumllke iccedilin tahmin edilen optimal finansal yapı değerleri ile olan farklılıklarının

uumllkelerin reel ekonomilerine olan etkileri de bu ccedilalışma kapsamında incelenmektedir

Optimal finansal yapı tahmini yapılırken literatuumlrdeki ccedilalışmalar gelişmiş uumllkeleri kıstas

olarak almışlardır OECD uumllkelerinin optimal finansal yapılara sahip olduğu varsayımı

ile yapılmış ccedilalışmalar ile ABD ve Kanada gibi gelişmiş uumllkelerin muumlkemmel işleyen

finansal yapılara sahip uumllkeler olarak kabul edildiği ccedilalışmalar literatuumlrde mevcuttur

(bkz Demirguumlccedil-Kunt vd 2011) Ancak gelişmiş uumllke optimal yapı değerlerinin

gelişmekte olan uumllkeler iccedilin olan değerlerden farklı olduğu oumlne suumlruumllmektedir Bu

sebeple bu ccedilalışmada gelişmekte olan uumllkeler kıstas olarak alınmakta ve analizler bu

uumllkeler iccedilin yapılmaktadır Ccedilalışma sonuccedillarının yeni yapısalcılık ve optimal finansal

yapılar konuları ile ilgili literatuumlre katkıda bulunacağı duumlşuumlnuumllmektedir Farklı

gelişmişlik duumlzeyindeki ekonomilerin finansal yapıları arasındaki farkları anlamak ve

uumllkelerin finansal yapılarını ekonomik buumlyuumlmeleri ile ilişkilendirebilmek oumlzellikle

finansal sistemlerini geliştirmeye ccedilalışan gelişmekte olan uumllkelerde politika

uygulamaları oluşturulması accedilısından faydalı olabilmektedir

ŞENDENİZ YUumlNCUuml Finansal Sistemin Yapısı ile Reel Ekonomi Arasındaki Dinamik

Hacettepe University Journal of Economics and Administrative Sciences

Vol 38 Issue 4 2020

872

Bu ccedilalışmanın dayandığı teorik ccedilerccedileve ilk boumlluumlmde sunulmaktadır Ccedilalışmanın

ikinci boumlluumlmuumlnde konuyla ilgili literatuumlr taraması bulunmaktadır Analizlerde kullanılan

veri ile ilgili bilgi ve istatistikler uumlccediluumlncuuml boumlluumlmde youmlntem ve bulgular ise doumlrduumlncuuml

boumlluumlmde sunulmaktadır

1 TEORİK CcedilERCcedilEVE

Finansal sistemlerin yapıları ile ekonomik buumlyuumlme arasındaki ilişki uzun yıllardır

araştırmacıların ilgi odağı olmuştur Mevcut literatuumlrde farklı finansal yapıların

ekonomik buumlyuumlmeyi desteklemeleri accedilısından guumlccedilluuml ve zayıf youmlnleri incelenmiş ancak

hangi finansal yapının uumllke ekonomileri iccedilin goumlrece olarak daha etkili olduğu konusunda

ortak bir goumlruumlşe varılamamıştır Literatuumlrde finansal yapılar ile ekonomik buumlyuumlme

arasındaki ilişki ile ilgili farklı goumlruumlşler beş grupta oumlzetlenmiştir

İlk teorik goumlruumlş ldquobanka-odaklı finansal yapılarrdquo goumlruumlşuumlduumlr Bu goumlruumlşuumln

temsilcileri banka-odaklı finansal yapıların banka ve diğer finans aracı kurumlarının

firmalar ve firma youmlneticileri hakkında bilgi toplama işleme kaynak tahsisi ve

borccedilluları denetleme accedilısından finans piyasalarına oranla avantajları olduğunu

savunmaktadırlar (bkz Grossman Hart 1980 Stiglitz 1985 Bhide 1993 Shleifer

Vishny 1997 Allen Gale 1997 Chakraborty Ray 2004) Bankalarla firmaların

geccedilmişe dayalı uzun soluklu ilişkileri oumlzellikle bilgi toplama accedilısından bankalara

kolaylık ve avantaj sağlamaktadır Banka-odaklı finansal yapı destekccedilileri piyasa-

odaklı finansal sistemlerin firmalar hakkında gerekli bilgiyi sağlamakta daha az başarılı

olduğunu savunmaktadırlar Rajan ve Zingales (1999) firmalarla sıkı ilişkileri olan

guumlccedilluuml bankaların firmalara borccedillarını oumldemeleri konusunda daha etkili baskı yapabilme

guumlccedillerinden bahsetmektedir Boyd ve Prescott (1986) bankaların asimetrik bilgi

sorununu gidermede piyasalara nazaran daha başarılı olduğunu ileri suumlrmekte ve

dolayısı ile daha verimli kaynak tahsisi yapabildiklerini savunmaktadır (bkz Levine

2005)

İkinci teorik goumlruumlş ldquopiyasa-odaklı finansal yapılarrdquo goumlruumlşuumlduumlr Piyasa-odaklı

finansal yapıların ekonomik buumlyuumlme uumlzerinde daha etkili olduğu youmlnuumlndeki goumlruumlşuumln

temsilcileri guumlccedilluuml bankalar tarafından yaratılan sorunlara konsantre olmakta banka-

odaklı yapıların firmalar uumlzerinde ccedilok buumlyuumlk etkileri olan aracı kurumlar ihtiva

etmesinden bahsetmekte ve bu etkinin de ekonomik buumlyuumlmeye zarar verebileceğini

belirtmektedirler (bkz Hellwig 1991 Rajan 1992) Allen ve Gale (1999) bankaların

yenilikccedili uumlruumlnler ve suumlreccediller soumlz konusu olduğunda oumlzellikle standart dışı durumlarda

bilgi edinme suumlreccedillerinde piyasalara nazaran daha etkisiz olabileceği ve bilgi edinme

konusunda iyi işleyen bir hisse senedi piyasasının tek bir bankadan daha etkili olduğu

savunmaktadır Allen ve Gale (2000) guumlccedilluuml bankalar tarafından yaratılan monopol

yaklaşım kaynaklı verimsizliğin piyasalar tarafından bertaraf edilebileceğini ve

Finansal Sistemin Yapısı ile Reel Ekonomi Arasındaki Dinamik ŞENDENİZ YUumlNCUuml

Hacettepe Uumlniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakuumlltesi Dergisi

Cilt 38 Sayı 4 2020

873

ekonomik buumlyuumlmenin desteklenebileceğini bildirmektedir Svaleryd ve Vlachos (2005)

bankaların yuumlksek riskli projelere karşı oumlnyargı sergileyebildiklerini hisse senedi

piyasalarının ise bu projeleri daha ccedilekici kılarak yatırım desteklerini ve risk youmlnetimini

daha etkili şekilde yaptıklarını savunmaktadır

Uumlccediluumlncuuml goumlruumlş ldquofinansal işlevrdquo goumlruumlşuumlduumlr Bu goumlruumlşuumln savunucuları finansal

sistemleri piyasa odaklı ya da banka odaklı olarak ayırmanın oumlnemini reddetmekte ve

piyasaların ve bankaların birbirlerini tamamladıklarını savunmaktadırlar (bkz Merton

1992 1995 Merton Bodie 1995 2004 Levine 1997)

Doumlrduumlncuuml goumlruumlş olan ldquohukuk ve finansrdquo goumlruumlşuuml hukuk sisteminin finansal

gelişme uumlzerindeki oumlneminden ve hukuk sisteminin etkilerinin finansal yapının banka

odaklı ya da piyasa odaklı oluşundan daha muumlhim olduğundan bahsetmektedir (La Porta

vd 1997 1998 2000)

Beşinci ve en yeni goumlruumlş olan ldquoyeni yapısalcılıkrdquo goumlruumlşuuml ise Lin (2012)

tarafından geliştirilmiştir Bu goumlruumlşe goumlre finansal yapının belirleyicisi reel ekonomidir

her ekonomik gelişmişlik seviyesi iccedilin iccedilsel olarak belirlenen bir optimal finansal yapı

mevcuttur ve finansal yapı dinamiktir Her ne kadar istisna uumllke oumlrnekleri olsa da genel

olarak reel sektoumlr gelişiminin ilk aşamalarında finansal sistemler banka-odaklı yapılara

sahip olmakta ekonomik gelişmişlik seviyesi arttıkccedila finansal sistem yapıları piyasa

odaklı olarak goumlzlenmektedir Bu goumlruumlşuumln ilk temelleri Lin vd (2009) tarafından

geliştirilmiştir Finansal sistem yapısı ve ekonomik buumlyuumlme arasındaki ilişkiye accedilıklık

getirmeyi ve literatuumlre yeni bir perspektif kazandırmayı amaccedillayan ccedilalışmadaki hipoteze

goumlre bir ekonomideki optimal finansal yapı o uumllkenin ekonomik gelişmişlik duumlzeyine

bağlıdır Lin vd (2009) mevcut literatuumlrdeki ccedilalışmaların reel sektoumlruumln oumlzelliklerini

yeterince dikkate almadıklarından ve bu sebeple uumllkelerin farklı gelişmişlik

seviyelerindeki alternatif finansal yapılarının verimliliğini yeterince

değerlendiremediklerinden bahsetmektedir

2 LİTERATUumlR TARAMASI

Uluslararası literatuumlrde finansal gelişme ile ekonomik buumlyuumlme arasındaki ilişkiyi

araştıran bir ccedilok ccedilalışma mevcuttur Ampirik literatuumlr incelendiğinde bankacılık sektoumlruuml

ve ekonomik buumlyuumlme arasındaki ilişkiyi inceleyen ccedilalışmaların yanısıra (bkz

Goldsmith 1969 King Levine 1993 Levine vd 2000 Beck vd 2000 Beck Levine

2004 Jeong vd 2003 Şendeniz-Yuumlncuuml vd 2008) hisse senedi piyasaları ile ekonomik

buumlyuumlme ilişkisini inceleyen birccedilok ccedilalışma da mevcuttur (bkz Atje Jovanovic 1993

Demirguumlccedil-Kunt Levine 1996ab Harris 1997 Levine Zervos 1998 Rousseau

Wachtel 1998 Arestis vd 2001 Beck Levine 2004) Şendeniz-Yuumlncuuml vd (2018)

vadeli işlem borsalarındaki gelişmelerin ekonomik buumlyuumlmeye olan etkisini 32 gelişmiş

ŞENDENİZ YUumlNCUuml Finansal Sistemin Yapısı ile Reel Ekonomi Arasındaki Dinamik

Hacettepe University Journal of Economics and Administrative Sciences

Vol 38 Issue 4 2020

874

ve gelişmekte olan uumllke iccedilin incelemekte ve vadeli işlem borsalarındaki gelişmelerin

ekonomik buumlyuumlmeyi pozitif youmlnluuml olarak etkilediği sonucuna varmaktadır Soumlz konusu

ccedilalışmada vadeli işlem borsalarındaki gelişmelerin ekonomik buumlyuumlme uumlzerindeki

etkileri zaman serisi youmlntemi ile incelendiğinde soumlz konusu ilişkinin goumlreceli olarak

daha duumlşuumlk Gayri Safi Yurticcedili Hasılaya (GSYH) sahip uumllkelerde daha kuvvetli olduğu

goumlzlenmektedir Literatuumlrdeki pek ccedilok ccedilalışma finansal sistemdeki gelişmelerin

ekonomik buumlyuumlmeyi pozitif olarak etkilediği youmlnuumlnde goumlruumlş bildirmektedir

Song ve Thakor (2010) finansal gelişmelerin reel ekonomi uumlzerindeki etkilerinin

goumlreceli olarak bankacılık sektoumlruumlndeki gelişmelerden mi yoksa finans piyasalarındaki

gelişmelerden mi kaynaklandığı diğer bir deyişle ekonomik buumlyuumlme konusunda

bankalara mı yoksa piyasalara mı daha fazla dikkat ccedilekilmesi gerektiği konusunun accedilığa

kavuşmadığından bahsetmektedir Banka-odaklı finansal sistemler ile piyasa-odaklı

finansal sistemler farklı davranışlar sergilemektedir ve her iki sistemin de farklı

avantajları mevcuttur Song ve Thakor (2010) banka ve piyasaların birbirlerini rekabet

tamamlayıcılık ve birlikte gelişme şeklinde etkiledikleri tezini savunmaktadır

Demirguumlccedil-Kunt ve Levine (1996ab) hisse senedi piyasalarının bankacılık

sektoumlruuml sigorta sektoumlruuml ve diğer finans kurumlarının gelişimi ile ilişkisini ve ekonomik

buumlyuumlme uumlzerindeki oumlnemli etkisini goumlstermektedir Bu ccedilalışmanın oumlrnek uumllkeleri

arasında bulunan Japonya ABD ve İngiltere ccedilok gelişmiş hisse senedi piyasalarına

sahipken Kolombia Venezuella Nijerya ve Zimbabve daha az gelişmiş hisse senedi

piyasalarına sahiptir Ccedilalışma sonuccedilları ccedilok gelişmiş hisse senedi piyasalarına sahip

uumllkelerde finansal aracıların da ccedilok gelişmiş olduğunu ve banka-odaklı ya da piyasa-

odaklı finansal yapılar arasında farklılık olmadığını goumlstermektedir Demirguumlccedil-Kunt ve

Huizinga (2000) finansal gelişme ve finansal yapıların banka performansına olan

etkilerini incelemektedir Ccedilalışma farklı finansal yapıların uzun doumlnem ekonomik

gelişme uumlzerindeki oumlnemli etkilerinden bahsetmekte ve her uumllkenin bankacılık ya da

piyasa sistemine ccedilok farklı derecelerde bağlı olduklarını goumlstermektedir Oumlrneğin

Almanya ve Japonya banka-odaklı finansal yapılara sahipken ABD ve İngiltere daha

ccedilok piyasa-odaklı finansal yapılara sahip olarak kabul edilmektedir Bu değerlendirme

yapılırken bankacılık sektoumlruuml ve finans piyasalarının hacimleri karşılaştırılmaktadır

Finansal piyasalar ve bankaların ekonomik buumlyuumlme iccedilin goumlreceli oumlnemleri

incelendiğinde kabul goumlren goumlruumlşlerden biri kişi başı gelirin yuumlksek olduğu uumllkelerde

finansal piyasaların bankalara goumlre daha aktif olduğudur Diğer bir goumlruumlş ise finansal

gelişmişlik duumlzeyinin kişi başı gelirin yuumlksek olduğu uumllkelerde daha yuumlksek olduğudur

(bkz Goldsmith 1969 Demirguumlccedil-Kunt Levine 2001 Lin vd 2006) Demirguumlccedil-Kunt

ve Levine (2001) ccedilok sayıda uumllkede finansal yapı organizasyonları iccedilin endeksler

geliştirmekte ve banka ya da piyasa-odaklı finansal yapıların birbirlerine goumlre

oumlnemlerini işlem hacmi ve verimlilik gibi farklı youmlnlerden oumllccedilmektedir Bu ccedilalışmada

Finansal Sistemin Yapısı ile Reel Ekonomi Arasındaki Dinamik ŞENDENİZ YUumlNCUuml

Hacettepe Uumlniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakuumlltesi Dergisi

Cilt 38 Sayı 4 2020

875

finansal yapı ile ekonomik buumlyuumlme ilişkisi uzun vade iccedilin araştırılmakta ve oumlrnek

uumllkeler iccedilin banka ya da piyasa-odaklı farklı finansal yapıların dereceleri

incelenmektedir Sonuccedillar gelişmiş uumllkelerin bankacılık sektoumlrlerinin ve finansal

piyasalarının gelişmekte olan uumllkelere goumlre daha buumlyuumlk aktif ve verimli olduklarını

goumlstermektedir Araştırma ayrıca banka ve piyasaların gelişiminin ekonomilerin

buumlyuumlmesiyle doğru orantılı olduğunu ve hisse senedi piyasalarının bankacılık

sektoumlruumlnden daha hızlı geliştiğini goumlstermektedir Bu durumda da az gelişmiş ya da

gelişmekte olan uumllkeler daha ccedilok banka-odaklı yapılara sahipken ekonomik gelişim

suumlrecinde finansal sistemler daha ccedilok piyasa-odaklı sistemler haline gelmektedir

Tadesse (2002) finansal yapı ve reel ekonomi ilişkisi uumlzerine yaptığı ccedilalışmasında

gelişmiş finansal sektoumlre sahip uumllkelerde piyasa-odaklı finansal yapıların banka-odaklı

yapılara oranla daha yuumlksek performans sergilediğini az gelişmiş finansal sektoumlre sahip

uumllkelerde ise banka-odaklı yapıların piyasa-odaklı yapılardan daha iyi ccedilalıştığını

goumlstermektedir Allen ve Gale (2000) farklı ekonomik gelişmişlik duumlzeyindeki

ekonomilerin farklı finansal hizmet karışımlarına diğer bir deyişle farklı finansal sistem

yapılarına ihtiyaccedil duyduklarını ekonomik gelişmişlik duumlzeyleri yuumlkseldikccedile ihtiyaccedil

duyulan banka-piyasa oranlarının değiştiğini belirtmektedir (ayrıca bkz Boyd Smith

1998)

Lin vd (2009) literatuumlrde banka-odaklı ve piyasa-odaklı finansal yapı

konseptlerinin sıklıkla kullanıldığını ve bu iki kavram arasındaki ayrımın genellikle

ABD ve İngiltere (piyasa-odaklı yapılara oumlrnek olarak) ile Almanya ve Japonya (banka-

odaklı yapılara oumlrnek olarak) karşılaştırması ile tanımlandığını belirtmekte ancak diğer

yandan da Japonya hisse senedi piyasalarının duumlnyanın en gelişmiş piyasalarından

olduğu ve aynı şekilde ABD ve İngiltere bankaların da duumlnyanın en aktif ve sofistike

finansal aracılarından olduğu gerccedileğinin de altını ccedilizmektedir Lin vd (2009) Almanya

ve Japonyarsquodaki finansal yapı ile ABD ve İngilterersquodeki finansal yapı farkını ldquokuumlccediluumlk

fark ve buumlyuumlk benzerlikrdquo olarak tanımlarken gelişmekte olan uumllke ile gelişmiş uumllke

arasındaki finansal yapı farkını ise ldquobuumlyuumlk fark ve kuumlccediluumlk benzerlikrdquo olarak

tanımlamaktadır Boumlylelikle finansal yapı ve ekonomik gelişme ilişkilerini daha iyi

anlamak iccedilin banka-odaklı ve piyasa-odaklı yapılar arasındaki farktan bahsederken

uumllkelerin gelişmişlik duumlzeyine daha fazla dikkat etmek gerektiğini vurgulamaktadır

Demirguumlccedil-Kunt vd (2011) ekonomiler geliştikccedile finans piyasalarının sunduğu

hizmetlerin de oumlneminin arttığından ve optimal banka-piyasa karışımı sağlanmadığı

durumda ekonomik aktivitenin bu durumdan olumsuz etkilenebilmekte olduğundan

bahsetmektedir Demir ve Hall (2017) finansal yapı ve ekonomik buumlyuumlme ilişkisini

1989-2012 periyodunda Almanya ABD Fransa ve Tuumlrkiye iccedilin incelemekte ve

ekonomik gelişmişlik duumlzeyinin finansal yapı iccedilin oumlnemli olduğu sonucuna varmaktadır

Ccedilalışma bulguları Almanya haricindeki uumlccedil uumllkede piyasa-odaklı finansal sistem ile

ekonomik gelişmişlik duumlzeyi arasında pozitif bir ilişki goumlstermektedir Farklı ekonomik

ŞENDENİZ YUumlNCUuml Finansal Sistemin Yapısı ile Reel Ekonomi Arasındaki Dinamik

Hacettepe University Journal of Economics and Administrative Sciences

Vol 38 Issue 4 2020

876

gelişmişlik duumlzeyindeki reel ekonomilerin taleplerine goumlre oluşan optimal finansal

yapıların varlığından bahseden Liu ve Zhang (2020) Ccedilinrsquoin 29 boumllgesinde 1996-2013

yılları arasında finansal yapının ekonomik buumlyuumlme iccedilin oumlnemini araştırmakta ve piyasa-

odaklı sistemin Ccedilin iccedilin giderek daha oumlnemli olmaya başladığını goumlstermektedir Ma

(2018) gelişmiş ve gelişmekte olan uumllkeleri analiz eden ccedilalışmasında uumllkelerin

ekonomik gelişmişlik duumlzeyleri arttıkccedila piyasa-odaklı finansal sistemlerin ekonomik

buumlyuumlmeyi banka-odaklı finansal hizmetlere nazaran daha fazla desteklediğini

goumlstermektedir Diğer yandan Chu (2020) finansal yapı ve ekonomik buumlyuumlme

arasındaki ilişkiyi incelediği ccedilalışmasında finansal sektoumlr geliştikccedile hisse senedi

piyasalarının bankalara nazaran daha fazla guumlccedillendiğini ancak bankacılık sektoumlruumlnuumln

zayıf olduğu uumllkelerde hisse senedi piyasalarındaki buumlyuumlmenin ekonomik buumlyuumlmeye

destek vermediğini savunmaktadır Gelişmekte olan uumllkelerdeki optimal finansal yapı

ile ekonomik buumlyuumlme arasındaki ilişki ile ilgili yeterli sayıda ccedilalışma mevcut değildir

Şendeniz-Yuumlncuuml vd (2019) ccedilalışmalarında 1980-2014 yılları arasında 21 gelişmekte

olan uumllkede finansal yapıları incelemekte ancak soumlz konusu ccedilalışmada optimal finansal

yapı ile ekonomik buumlyuumlme arasındaki dinamik ve nedensel ilişki incelenmemektedir

3 VERİ

Bu ccedilalışmada analizler 23 gelişmekte olan uumllke iccedilin yapılmıştır Ccedilalışma

kapsamına alınan 23 uumllke Morgan Stanley Capital International (MSCI) Gelişmekte

olan Piyasalar Endeksi (Emerging Markets Index) tarafından yayınlanan gelişmekte

olan uumllkeler listesinde yer alan ve veri erişilebilirliği bulunan uumllkelerdir Soumlz konusu

uumllkeler listesi Tablo 1rsquode sunulmuştur

Tablo 1 Veri Setinde Yer Alan Uumllkeler

Birleşik Arap Emirlikleri

Brezilya

Ccedilek Cumhuriyeti

Ccedilin

Endonezya

Filipinler

Guumlney Afrika

Guumlney Kore

Hindistan

Katar

Kolombiya

Macaristan

Malezya

Meksika

Mısır

Pakistan

Peru

Polonya

Rusya

Şili

Tayland

Tuumlrkiye

Yunanistan

Ekonometrik analizlerde kullanılan değişkenler aşağıdaki gibidir

Reel ekonomi logaritmik reel kişi başı GSYH sabit 2010 ABD doları ile temsil

edilmektedir bundan boumlyle LKGSYH olarak anılacaktır

Bankacılık sektoumlruumlndeki gelişmeler uumllkelerdeki oumlzel sektoumlre verilen kredilerin

GSYHrsquoya oranı (yuumlzde) ile temsil edilmektedir bundan boumlyle BAN olarak anılacaktır

Finansal Sistemin Yapısı ile Reel Ekonomi Arasındaki Dinamik ŞENDENİZ YUumlNCUuml

Hacettepe Uumlniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakuumlltesi Dergisi

Cilt 38 Sayı 4 2020

877

Hisse senedi piyasasındaki gelişmeler hisse senedi piyasası değerinin GSYHrsquoya

oranı (yuumlzde) ile temsil edilmektedir bundan boumlyle HISSE olarak anılacaktır

Bir ekonomi iccedilerisinde işleyen banka ve piyasaların karışım oranı diğer bir

deyişle finansal yapı BANHISSE ile temsil edilmektedir bundan boumlyle YAPI olarak

anılacaktır

Finansal yapı ile reel ekonomi arasındaki ilişkiyi sağlıklı bir şekilde

inceleyebilmek iccedilin analizlerde reel ekonomiye etki edebilecek olan ve literatuumlrde sıkccedila

kullanılan kontrol değişkenlerine yer verilmektedir Hung (2003) iccedilsel buumlyuumlme

modelinde enflasyonun finansal gelişmeler ile ekonomik buumlyuumlme arasındaki ilişkide

oumlnemli bir etken olacağını goumlstermiştir Edison vd (2002) yabancı yatırımların

ekonomik buumlyuumlme ile ilişkisi olduğunu belirtmektedir Kontrol değişkenleri

makroekonomik değişkenlerden ve uumllkelere has dışsal değişkenlerden oluşmaktadır

Makroekonomik kontrol değişkenleri yıllık enflasyon (yuumlzde) (ENF) yabancı

doğrudan yatırımların GSYHrsquoya oranı (yuumlzde) (YDY) ticari dışa accedilıklık yani yıllık

toplam ihracat ve ithalatın GSYHrsquoya oranı (yuumlzde) (TDA) ve toplam işguumlcuumlnuumln yuumlzdesi

olarak işsizliktir (ISS) Uumllkelere has dışsal kontrol değişkenleri ise uumllkelerin ekvatora

uzaklığı (LAT) logaritmik olarak nuumlfus (LNNUF) ve uumllkedeki hukuk sistemini goumlsteren

goumllge değişkenlerdir (LEGUK LEGFR LEGSOC) Hall ve Jones (1999) uumllkelerin

ekvatora olan uzaklıklarının kişi başı GSYH uumlzerinde anlamlı bir etkisi olduğunu

goumlstermişlerdir Benzer şekilde Theil ve Chen (1995) kişi başı GSYHrsquonın ekvatora

yaklaştıkccedila duumlştuumlğuumlnuuml ve ekvatordan uzaklaştıkccedila yuumlkseldiğini goumlstermişlerdir

Ekvatora uzaklık Hall ve Jones (1999)rsquoun hesapladığı gibi 0 ile 1 arasında

oumllccedileklendirmek adına derece cinsinden enlem değerinin mutlak değerinin 90rsquoa

boumlluumlnmesi ile hesaplanmıştır Hukuk sistemi goumllge değişkenleri La Porta vd (1997

1998) tarafından savunulan hukuk sisteminin finansal gelişme uumlzerinde oumlnemli etkisi

olduğu bahsinden yola ccedilıkılarak kullanılmışlardır

Analizlerde kullanılan değişkenler tanımları ve veri kaynakları Tablo 2rsquode

sunulmuştur Analizler 1980-2017 doumlnemi verileri ile gerccedilekleştirilmiştir Bazı uumllkeler

iccedilin mevcut veri aralığı daha kısa olduğu iccedilin analizler ldquodengesiz (unbalanced) panel

verirdquo youmlntemi ile yapılmıştır

ŞENDENİZ YUumlNCUuml Finansal Sistemin Yapısı ile Reel Ekonomi Arasındaki Dinamik

Hacettepe University Journal of Economics and Administrative Sciences

Vol 38 Issue 4 2020

878

Tablo 2 Değişken İsimleri Tanımları ve Veri Kaynakları

Değisken ismi

Tanım Veri TabanıKaynağı

LKGSYH Logaritmik olarak reel kişi başı GSYH

(sabit 2010 ABD doları)

Duumlnya Bankası Duumlnya Gelişme Goumlstergeleri

(World Bank World Development Indicators)

BAN Oumlzel sektoumlre verilen kredilerin

toplamının GSYHrsquoya oranı ()

Duumlnya Bankası Finansal Yapı Veri Tabanı

(World Bank Financial Structure Database)

HISSE Hisse senedi piyasası değerinin

GSYHrsquoya oranı ()

Duumlnya Bankası Finansal Yapı Veri Tabanı

(World Bank Financial Structure Database)

YAPI Bir ekonomi iccedilinde işleyen banka-

piyasa karışım oranı (BANHISSE)

Yazar tarafindan hesaplanmaktadır

OPT Bir ekonomi iccedilindeki optimal finansal

yapı tahmini

Yazar tarafindan regresyon tahmini ile

hesaplanmaktadır

FINARA Logaritmik olarak mevcut finansal

yapının (YAPI) optimal yapı değerine

(OPT) olan uzaklığının mutlak değeri

Yazar tarafindan hesaplanmaktadır

ENF Enflasyon ( yıllık) Duumlnya Bankası Duumlnya Buumlyuumlme Goumlstergeleri

(World Bank World Development Indicators)

YDY Yabancı doğrudan yatırımların

GSYHrsquoya oranı ()

Duumlnya Bankası Duumlnya Buumlyuumlme Goumlstergeleri

(World Bank World Development Indicators)

TDA Yıllık toplam ihracat ve ithalatın

GSYHrsquoya oranı ()

Duumlnya Bankası Duumlnya Buumlyuumlme Goumlstergeleri

(World Bank World Development Indicators)

ISS İşşizlik toplam işguumlcuumlnuumln si Duumlnya Bankası Duumlnya Buumlyuumlme Goumlstergeleri

(World Bank World Development Indicators)

LAT Ekvatora uzaklık (0-1 arasında

oumllccedileklendirmek adına derece cinsinden

enlem değerinin mutlak değeri90)

Hall ve Jones (1999)

LEGUK İngiliz hukuk sistemi goumllge değişkeni Duumlnya Bankası Global Buumlyuumlme Ağı Buumlyuumlme

Veri Tabanı (World Bank Global

Development Network Growth Database)

LEGFR Fransız hukuk sistemi goumllge değişkeni Duumlnya Bankası Global Buumlyuumlme Ağı Buumlyuumlme

Veri Tabanı (World Bank Global

Development Network Growth Database)

LEGGR Alman hukuk sistemi goumllge değişkeni Duumlnya Bankası Global Buumlyuumlme Ağı Buumlyuumlme

Veri Tabanı (World Bank Global

Development Network Growth Database)

LEGSOC Sosyalist hukuk sistemi goumllge

değişkeni

Duumlnya Bankası Global Buumlyuumlme Ağı Buumlyuumlme

Veri Tabanı (World Bank Global

Development Network Growth Database)

LNNUF Logatirmik olarak nuumlfus değeri Duumlnya Bankası Duumlnya Buumlyuumlme Goumlstergeleri

(World Bank World Development Indicators)

Finansal Sistemin Yapısı ile Reel Ekonomi Arasındaki Dinamik ŞENDENİZ YUumlNCUuml

Hacettepe Uumlniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakuumlltesi Dergisi

Cilt 38 Sayı 4 2020

879

Değişkenlere ait istatistikler Tablo 3rsquote sunulmuştur Veri setimizde yer alan

uumllkelerde oumlzel kredilerin GSYHrsquoya oranı ortalama olarak 43rsquotuumlr Hisse senedi

piyasaları ise ortalama olarak uumllkelerin GSYHrsquosının 21rsquoi buumlyuumlkluumlğuumlndedir Bağlı ve

accedilıklayıcı değişkenlere ait korelasyon matrisi Ek Tablo 1rsquode sunulmuştur Accedilıklayıcı

değişkenler arasındaki korelasyon değerleri soumlz konusu değişkenleri aynı regresyon

modelinde kullanmaya engel olacak duumlzeyde yuumlksek değildir

Tablo 3 Tanımlayıcı İstatistikler

BAN HISSE YAPI LKGSYH FINARA ENF YDY TDA ISS LAT LNNUF

Ortalama 4306 2134 1219 864 186 4318 229 6314 689 031 1761

Medyan 3432 976 351 875 206 638 152 5171 523 032 1769

Maksimum 16321 24823 32227 1164 571 748166 5549 22041 3347 062 2105

Minimum 336 007 020 585 -480 -486 -1599 1235 008 004 1232

Std Sapma 2963 2957 3153 116 129 33076 375 3914 566 016 165

Goumlzlem sayısı 793 704 681 814 681 812 824 797 550 874 874

31 Tuumlrkiye Verisinin İncelenmesi

Tuumlrkiye oumlzelinde finansal yapı oranı ile ilgili ccedilarpıcı noktalar vardır Tuumlrkiye

finansal yapı verisi 1989-2016 doumlnemi iccedilin hesaplanabilmektedir Finansal yapı oranı

1989 yılında 3867 iken bu değer 1990 yılında 703 1994 yılında 137 ve 1995 yılında

073rsquotuumlr Diğer bir deyişle hisse senedi piyasasının ilk yıllarında doğal olarak banka

odaklı bir sisteme sahip olan Tuumlrkiye 1995 yılı itibariyle ccedilok hızlı denebilecek bir

şekilde piyasa odaklı sisteme geccedilmiştir Literatuumlrde optimal finansal yapı ile ilgili

arguumlmanlar incelendiğinde gelişmekte olan uumllkelerin optimal finansal yapılarının banka

odaklı olması gerekliliği savunulurken Tuumlrkiyersquode ccedilok hızlı bir şekilde piyasa odaklı

sisteme geccediliş stratejik accedilıdan duumlşuumlnduumlruumlcuumlduumlr Diğer bir ilginccedil goumlzlem ise 2012 yılı

itibariyle finansal yapı değerinin Tuumlrkiyersquonin tekrar banka-odaklı sisteme geccediliş

yapmaya başladığını goumlstermesidir Tuumlrkiye oumlzelinde değişkenlere ait istatistikler Tablo

4rsquote sunulmuştur

Tablo 4 Tuumlrkiye İccedilin İstatistikler

BAN HISSE YAPI LKGSYH FINARA ENF YDY TDA ISS LAT LNNUF

Ortalama 2235 2680 267 901 256 4101 093 4115 1005 046 1793

Medyan 1543 3466 089 898 266 3824 053 4484 1036 046 1794

Maksimum 6094 4743 3867 961 298 10522 365 5497 1255 046 1821

Minimum 1136 035 034 851 202 625 003 1709 804 046 1760

StdSapma 1450 1449 718 031 024 3075 090 966 133 000 018

Goumlzlem sayısı 37 29 28 38 28 38 38 38 23 38 38

ŞENDENİZ YUumlNCUuml Finansal Sistemin Yapısı ile Reel Ekonomi Arasındaki Dinamik

Hacettepe University Journal of Economics and Administrative Sciences

Vol 38 Issue 4 2020

880

4 YOumlNTEM VE BULGULAR

41 Optimal Finansal Yapı

Yeni yapısalcılık goumlruumlşuuml ve son yıllarda oluşmaya başlayan optimal finansal

yapılar literatuumlruumlne goumlre bir ekonomi iccedilin tahmin edilen optimal finansal yapı oranı

yani o uumllke iccedilerisinde faaliyet goumlsteren finansal kurumların ve piyasaların optimal

karışımı o uumllkenin ekonomik gelişmişlik duumlzeyine bağlı olarak değişkenlik goumlsteren

dinamik bir orandır Başka bir deyişle ekonomilerin her gelişmişlik seviyesi iccedilin iccedilsel

(endojen) olarak tahmin edilen optimal bir finansal yapı mevcuttur Dolayısı ile

ekonomik buumlyuumlmenin etkili bir şekilde desteklenebilmesi iccedilin mevcut finansal sistem

yapılarının muumlmkuumln olduğunca optimal yapı değerine yakın olması idealdir Her

uumllkenin hesaplanan mevcut finansal yapı oranları ile regresyon modelleri ile tahmin

edilen optimal finansal yapıları arasındaki sapmalar ekonomik aktivite seviyesinde

duumlşuumlşe sebep olabildiği iccedilin finansal yapı ekonomik gelişme iccedilin oumlnemlidir (bkz Lin

vd 2009 Lin 2012 Demirguumlccedil-Kunt vd 2011)

Optimal finansal yapı değeri aşağıdaki regresyonda tahmin edilen finansal yapı

değeridir Regresyon modeli aşağıdaki gibidir

119884119860119875119868119894119905 = 120572 + 1205731119871119870119866119878119884119867119894119905 + 1205732119871119864119866119880119870119894 + 1205733119871119864119866119865119877119894 + 1205734119871119864119866119878119874119862119894 +

1205735119871119860119879119894 + 1205736119871119873119873119880119865119894119905 + 120576119894119905 (1)

Bir uumllkenin finansal yapısı o uumllkenin reel ekonomisi hukuk sistemi ve uumllkeye has

dışsal oumlzelliklerinden etkilenmektedir Yukarıdaki modelde bağımlı değişken 119884119860119875119868rsquodır

119871119870119866119878119884119867 119871119864119866119880119870 119871119864119866119865119877 119871119864119866119878119874119862 119871119860119879 ve 119871119873119873119880119865 accedilıklayıcı değişkenlerdir

Regresyonda dışarıda bırakılacak olan goumllge değişken 119871119864119866119866119877 olarak belirlenmiştir 120576

hata terimini 119894 ve 119905 sırasıyla uumllke ve zaman periyodunu temsil etmektedirler

Regresyon sonuccedilları Tablo 5rsquote sunulmuştur Tahminler panel en kuumlccediluumlk kareler

youmlnteminden gelmektedir Yukarıdaki regresyon modeli ile her uumllke ve her yıl iccedilin

tahmin edilen optimal finansal yapı serisi yani OPT mevcut finansal yapı ile regresyon

sonucu elde edilen atık değer serisi arasındaki farktır

Sonuccedillar incelendiğinde reel ekonominin yapı uumlzerinde etkili olduğu

soumlylenebilmektedir Tablo 5rsquote goumlruumllduumlğuuml uumlzere reel ekonomi ile finansal yapı arasında

anlamlı ve negatif bir ilişki vardır Uumllkelerin ekonomisi geliştikccedile banka-piyasa

oranlarını goumlsteren finansal yapı değerleri duumlşmekte diğer bir deyişle finansal sistemin

yapısı piyasa odaklı olma youmlnuumlnde ilerlemektedir

Finansal Sistemin Yapısı ile Reel Ekonomi Arasındaki Dinamik ŞENDENİZ YUumlNCUuml

Hacettepe Uumlniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakuumlltesi Dergisi

Cilt 38 Sayı 4 2020

881

Tablo 5 Optimal Finansal Yapı Tahmini

Bağımlı Değişken YAPI

LKGSYH -874

(171)

LEGUK 255

(603)

LEGFR 1048

(564)

LEGSOC 547

(587)

LAT 2421

(1046)

LNNUF -671

(119)

C 19325

(3429)

Goumlzlem sayısı 681

R-kare 007

Duumlzeltilmiş R-kare 006

Standart hata terimi parantez iccedilinde yazılmıştır 1 anlamlı 5

anlamlı 10 anlamlı

42 Finansal Yapı Aralığı

Bir uumllkedeki mevcut finansal yapı değeri tahmin edilen optimal finansal yapı

değerinden uzaklaştıkccedila o uumllkenin finansal yapı aralığı buumlyuumlmektedir İlgili literatuumlre

goumlre (bkz Demirguumlccedil-Kunt vd 2011) soumlz konusu uzaklaşma her ne youmlnde olursa olsun

optimal değerle mevcut değerin arasının accedilılması uumllke ekonomileri iccedilin negatif etkilere

sebep olabilmektedir Dolayısı ile finansal yapı aralığı hesaplanırken oumlnemli olan

mutlak fark değeridir Finansal yapı aralığı literatuumlruumln oumlnerdiği şekilde aşağıdaki formuumll

ile hesaplanmaktadır

119865119868119873119860119877119860 = ln(|119884119860119875119868 minus 119874119875119879|) (2)

119865119868119873119860119877119860 uumllkelerde goumlzlenen mevcut 119884119860119875119868 ile en kuumlccediluumlk kareler youmlntemi ile

tahmin edilen 119874119875119879 değeri arasındaki farkın mutlak değerinin logaritmasına eşittir

ldquoOptimal finansal yapırdquo boumlluumlmuumlnde bahsedildiği şekilde (1) nolu denklemde yer alan

regresyon sonucu elde edilen atık değerler serisi 119884119860119875119868 ve 119874119875119879 arasındaki fark serisidir

ve dolayısı ile 119865119868119873119860119877119860 bu atık değerler serisinin mutlak değerinin logaritmasına

eşittir Elde edilen 119865119868119873119860119877119860 serisi veri setimizdeki her uumllke ve her yıl iccedilin finansal yapı

aralığı değerlerini goumlstermektedir

Teorik literatuumlr finansal yapı aralığının fazla olmasının ekonomiye olumsuz

etkileri olabileceğini savunmaktadır Veri setimizdeki gelişmekte olan uumllkeler iccedilin

finansal yapı aralığı ile ekonomik aktivite arasındaki ilişki aşağıdaki model ile

ŞENDENİZ YUumlNCUuml Finansal Sistemin Yapısı ile Reel Ekonomi Arasındaki Dinamik

Hacettepe University Journal of Economics and Administrative Sciences

Vol 38 Issue 4 2020

882

incelenmiştir Soumlz konusu ilişki incelenirken ekonomik aktiviteyi etkileyebilecek ve

literatuumlrde sıkccedila kullanılan kontrol değişkenlerine de regresyonda yer verilmiştir

119871119870119866119878119884119867119894119905 = 120572 + 1205731119865119868119873119860119877119860119894119905 + 1205732119861119860119873119894119905 + 1205733119867119868119878119878119864119894119905 + 1205734119864119873119865119894119905 +

1205735119884119863119884119894119905 + 1205736119879119863119860119894119905 + 1205737119868119878119878119894119905 + 120576119894119905 (3)

Modelde 119871119870119866119878119884119867 bağımlı değişkendir 119865119868119873119860119877119860 119861119860119873 119867119868119878119878119864 119864119873119865 119884119863119884

119879119863119860 ve 119868119878119878 accedilıklayıcı değişkenlerdir 120576 hata terimini 119894 ve 119905 sırasıyla uumllke ve zaman

periyodunu temsil etmektedirler

Regresyon sonuccedilları Tablo 6rsquoda sunulmuştur Model 1rsquode sunulan sonuccedillara

goumlre 119865119868119873119860119877119860 ile 119871119870119866119878119884119867 arasında anlamlı negatif bir ilişki vardır Buumltuumln kontrol

değişkenlerinin varlığında finansal yapı aralığı yani mevcut finansal yapının tahmin

edilen optimum finansal yapıdan uzaklaşması uumllkelerdeki reel ekonomiyi negatif youmlnde

etkilemektedir1 Finansal yapı aralığı ile reel ekonomi arasındaki ilişkinin ekonomik

buumlyuumlkluumlğuuml anlamlıdır 119865119868119873119860119877119860rsquodaki bir standart sapma (129) artış 119871119870119866119878119884119867rsquoda 015

(=129(-012)) yani yuumlzde 15rsquolik bir duumlşuumlşe sebep olmaktadır

Tablo 6 Finansal Yapı Aralığının Reel Ekonomi Uumlzerindeki Etkisi

Bağımlı Değişken LKGSYH

Modeller (1)

(2)

(3)

FINARA -012 -002

-002

(003) (003) (003)

BAN 001

015

062

(018) (016) (015)

HISSE 058 021

010

(017) (015) (015)

ENF 000 001 000

(001) (001) (001)

YDY 138

175 321

(096) (094) (093)

TDA 061 066

(013) (011)

ISS 282

(075)

C 801 809 829

(013) (010) (010)

Goumlzlem sayısı 472 674 674

R-kare 017 012 007

Duumlzeltilmiş R-kare 015 011 006

Standart hata terimi parantez iccedilinde yazılmıştır 1 anlamlı 5 anlamlı 10

anlamlı

Finansal Sistemin Yapısı ile Reel Ekonomi Arasındaki Dinamik ŞENDENİZ YUumlNCUuml

Hacettepe Uumlniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakuumlltesi Dergisi

Cilt 38 Sayı 4 2020

883

43 Finansal Yapı ile Ekonomik Buumlyuumlme Arasındaki İlişki

Finansal yapı ve ekonomik buumlyuumlme arasındaki ilişkiyi incelemek uumlzere

ekonometrik youmlntem olarak zaman-serisi ve kesit regresyon youmlntemlerini birleştiren

Arellano ve Bond (1991) ve Holtz-Eakin vd (1988) tarafından geliştirilen

Genelleştirilmiş Momentler Youmlntemi (GMY) dinamik panel veri modeli kullanılmıştır

Dinamik panel veri youmlnteminin kesit regresyon ve zaman-serisi youmlntemleri ile

karşılaştırıldığında avantajları bulunmaktadır Kesit regresyon youmlntemi kullanıldığında

uumllkelere has oumlzellikler ve goumlzlenemeyen etkiler hata teriminin iccedilinde yer almakta ve bu

durum katsayı tahminlerinde yanlı sonuccedillara sebep olmaktadır Kesit regresyon

youmlnteminin aksine zaman-serisi youmlntemi ile uumllke bazında inceleme muumlmkuumln olmakla

birlikte ccedilalışmaların sağlıklı sonuccedillar verebilmesi iccedilin uzun bir zaman-serisi verisine

ihtiyaccedil vardır aksi halde araştırma sonuccedillarının guumlvenilirliği duumlşebilmektedir Zaman-

serisi youmlnteminin bir diğer dezavantajı da eşzamanlılık problemini goumlzardı etmesidir

Uumllkelere has goumlzlenemeyen oumlzelliklerden dolayı oluşabilecek hatalar GMY ile tahmin

edilen dinamik panel veri modelleri sayesinde engellenmiş olacaktır Ayrıca Dinamik

Panel GMY eşzamanlılık iccedilsellik ve ihmal edilen değişkenler sebebiyle meydana

gelebilecek yanlı sonuccedilları bertaraf etmektedir Dinamik panel veri modeli aşağıdaki

gibidir

119910119894119905 minus 119910119894119905minus1 = (120572 minus 1)119910119894119905minus1 + 120573prime119883119894119905 + 120578119894 + 120576119894119905 (4)

Yukarıdaki modelde 119910 reel ekonomiyi temsil eden logaritmik reel kişi başı

GSYHrsquoyı 119883 finansal yapıyı ve diğer kontrol değişkenlerini 120578 uumllkelere has

goumlzlenemeyen etkileri 120576 hata terimini 119894 ve 119905 sırasıyla uumllke ve zaman periyodunu temsil

etmektedir Bu modelle finansal yapının ekonomik buumlyuumlme uumlzerindeki etkileri

goumlzlenmiştir Modelde ekonomik buumlyuumlmeyi etkileyebilecek ve literatuumlrde sıkccedila

kullanılan 119864119873119865 119884119863119884 ve 119879119863119860 gibi kontrol değişkenlerine yer verilmiştir

Yukarıdaki denklem aşağıdaki şekilde yeniden yazılabilir

119910119894119905 = α119910119894119905minus1 + 120573prime119883119894119905 + 120578119894 + 120576119894119905 (5)

Uumllkelere has etkileri yok etmek uumlzere Holtz-Eakin vd (1988) Arellano ve Bond

(1991) ve Arellano ve Bover (1995) tarafından geliştirilen birinci fark youmlntemi

uygulanmıştır Bu youmlntem ile model aşağıdaki şekilde yeniden yazılabilmektedir

119910119894119905 minus 119910119894119905minus1 = α(119910119894119905minus1 minus 119910119894119905minus2) + 120573prime(119883119894119905 minus 119883119894119905minus1) + (120576119894119905 minus 120576119894119905minus1) (6)

Modellerdeki accedilıklayıcı değişkenlerde oluşabilecek olan iccedilsellik (endogeneity)

problemi enstruman kullanımı ile engellenebilmektedir ancak bu durumda da (120576119894119905 minus

ŞENDENİZ YUumlNCUuml Finansal Sistemin Yapısı ile Reel Ekonomi Arasındaki Dinamik

Hacettepe University Journal of Economics and Administrative Sciences

Vol 38 Issue 4 2020

884

120576119894119905minus1) hata teriminin (119910119894119905minus1 minus 119910119894119905minus2) değişkeni ile olan korelasyonu problem

yaratmaktadır Bu problemin bertaraf edilmesi iccedilin gecikmeli accedilıklayıcı değişkenler

enstruman olarak kullanılmıştır Enstrumanların geccedilerliliği Sargan testi ile test

edilmiştir Arellano-Bond testi ise AR(2) suumlrecinde otokorelasyon sorunu olmadığını

goumlstermektedir Hata terimlerinin seri korelasyon oluşturmaması ve accedilıklayıcı

değişkenlerin de gelecek hata terimleri ile korelasyon oluşturmaması oumlnemli iki

varsayımdır Bu sebeple aşağıdaki moment denklemleri kullanılmıştır

119864[119910119894119905minus119904(120576119894119905 minus 120576119894119905minus1)] = 0for119904 ge 2 119905 = 3hellip 119879 (7)

119864[119883119894119905minus119904(120576119894119905 minus 120576119894119905minus1)] = 0for119904 ge 2 119905 = 3hellip 119879 (8)

Tablo 7 Dinamik Panel GMY Tahminleri

Bağımlı Değişken LKGSYH

Transformasyon Birinci fark

(1) (2)

LKGSYH (-1) 100 097

(003) (000)

YAPI -002 -003

(001) (000)

BAN -009

(004)

HISSE 003 002

(004) (001)

ENF 000 000

(000) (000)

YDY 010 006

(012) (006)

TDA 001

(002)

J-istatistik 1750 2707

Enstruman derece 24 25

Sargan testi (olasılık) 042 013

AB otokorelasyon testi AR(2) (olasılık) 099 098

Goumlzlem sayısı 874 874

Standart hata terimi parantez iccedilinde yazılmıştır 1 anlamlı 5 anlamlı 10

anlamlı

Sargan testi iccedilin H0 Enstrumanlar atık değerler ile korelasyon oluşturmamaktadır

AB otokorelasyon testi iccedilin H0 Birinci farklardaki atık değerlerde ikinci dereceden otokorelasyon

yoktur (Birinci farklar uumlzerinde ccedilalıştırılan bir Arellano-Bond GMY regresyonu bağlamında

AR(1) beklenmektedir ve bu nedenle Arellano-Bond (AB) AR(1) testi sonucu genellikle goumlz ardı

edilmektedir Birinci farklardaki atık değerler uumlzerindeki AR(2) testi duumlzey değişkenlerinde

AR(1)i tespit etmek iccedilin kullanılır bkz Roodman 2004)

Finansal Sistemin Yapısı ile Reel Ekonomi Arasındaki Dinamik ŞENDENİZ YUumlNCUuml

Hacettepe Uumlniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakuumlltesi Dergisi

Cilt 38 Sayı 4 2020

885

Analiz sonuccedilları Tablo 7rsquode sunulmuştur Bulgulara goumlre finansal yapı ile

ekonomik buumlyuumlme arasında negatif ve anlamlı bir ilişki mevcuttur Sonuccedillar ekonomik

gelişmişlik duumlzeyinde artış goumlzlemlenen uumllkelerde finansal sistem yapısının piyasa

odaklı olma youmlnuumlnde değişim goumlstermekte olduğu goumlruumlşuuml ile uyumludur Sonuccedillar

ayrıca yabancı doğrudan yatırımların reel ekonomi uumlzerinde pozitif ve anlamlı bir etkisi

olduğunu goumlstermektedir Diğer yandan bankacılık sektoumlruumlndeki gelişmelerin reel

ekonomi uumlzerinde negatif ve anlamlı bir etkisi olduğu goumlruumllmektedir Bu durum yuumlksek

borccedil ve geri oumldenmeyen krediler sebebiyle accedilıklanabilir Benzer şekilde Zhang (2003)

1960-1999 periyodu iccedilin Doğu Asya uumllkelerinde bankacılık sektoumlruuml ile reel ekonomi

arasında negatif bir ilişki goumlstermiştir

SONUCcedil

Finansal yapı bir uumllkenin finansal sisteminin ne derece banka odaklı ya da

piyasa odaklı olduğu ile ilgili bir kavramdır Diğer bir deyişle finansal yapı bir

ekonomide işleyen finansal kurumların ve piyasaların karışım oranı ve mevcut finansal

kurumların ve piyasaların soumlz konusu ekonomi iccedilin goumlreceli oumlnemleridir Uumllkelerin

finansal sistemlerinin yapıları farklılıklar goumlstermektedir Uumllkelerdeki finansal sistemler

işlevlerini yerine getirirken bazı uumllkelerde bankacılık sektoumlruuml lider rol uumlstlenmekte

diğer bir deyişle banka-odaklı finansal sistem goumlzlenmekte diğer bazı uumllkelerde ise

piyasalar lider rol uumlstlenmekte yani piyasa-odaklı finansal sistem goumlzlenmektedir Bu

ccedilalışmada finansal sistemin yapısı ele alınmış Tuumlrkiye ve diğer gelişmekte olan

uumllkelerdeki finansal yapı ile reel ekonomi arasındaki dinamik ilişki araştırılmıştır

Guumlncel literatuumlrde oumlzellikle son yıllarda dikkat ccedileken bir goumlruumlş olan ldquoyeni yapısalcılıkrdquo

goumlruumlşuuml diğer bir deyişle finansal yapıların uumllkelerin gelişmişlik seviyelerine goumlre

farklılaştığı ve her ekonomik gelişmişlik seviyesi iccedilin iccedilsel olarak belirlenen bir optimal

finansal yapının varlığı da bu ccedilalışmada sorgulanmıştır Soumlz konusu goumlruumlşe goumlre

finansal sistemin yapısı dinamiktir Gelişmekte olan uumllkelerdeki mevcut finansal

yapıların o uumllkeler iccedilin tahmin edilen optimal finansal yapı değerlerinden

uzaklaşmasının uumllkelerin reel ekonomilerine olan etkileri de bu ccedilalışma kapsamında

incelenmiştir

Sonuccedillar ışığında finansal yapının reel ekonomi uumlzerinde etkili olduğu

soumlylenebilmektedir Ccedilalışma bulguları reel ekonomi ile finansal yapı oranı arasında

anlamlı ve negatif bir ilişkinin varlığını goumlstermiştir Uumllkelerin ekonomisi geliştikccedile

banka-piyasa oranlarını goumlsteren finansal yapı değerleri duumlşmekte diğer bir deyişle

finansal sistemin yapısı piyasa odaklı olma youmlnuumlnde değişmektedir

Bir uumllkedeki mevcut finansal yapı değeri ekonometrik analiz sonucu tahmin

edilen optimal finansal yapı değerinden uzaklaştıkccedila o uumllkenin finansal yapı aralığı

buumlyuumlmektedir Soumlz konusu uzaklaşma her ne youmlnde olursa olsun optimal değerle

ŞENDENİZ YUumlNCUuml Finansal Sistemin Yapısı ile Reel Ekonomi Arasındaki Dinamik

Hacettepe University Journal of Economics and Administrative Sciences

Vol 38 Issue 4 2020

886

mevcut değerin arasının accedilılması uumllke ekonomileri iccedilin negatif etkilere sebep

olabilmektedir Bulgularımız gelişmekte olan uumllkelerde finansal yapı aralığı ile reel

ekonomi arasında anlamlı ve negatif bir ilişkinin varlığını goumlstermektedir

Farklı gelişmişlik duumlzeyindeki ekonomilerin finansal yapıları arasındaki farkları

anlamak ve uumllkelerin finansal yapılarını ekonomik buumlyuumlmeleri ile ilişkilendirebilmek

oumlzellikle finansal sistemlerini geliştirmeye ccedilalışan gelişmekte olan uumllkelerde politika

uygulamaları oluşturulması accedilısından faydalı olabilmektedir Gelişmekte olan bir uumllkeye

en uygun olan finansal yapı gelişmiş bir uumllkenin finansal yapısından farklı olmalıdır

Bu sebeple ekonomik buumlyuumlmeyi sağlamak adına gelişmiş uumllkelerin mevcut finansal

yapı stratejilerini birebir takip etmek yerine her bir uumllke oumlzelinde finansal yapı stratejisi

hazırlanmalıdır Gelişmekte olan uumllkeler oumlzelinde yapılan bu ccedilalışma sonuccedillarının son

on yılda filizlenen ldquoyeni yapısalcılıkrdquo ve ldquooptimal finansal yapılarrdquo goumlruumlşleri ile ilgili

literatuumlre katkıda bulunacağı duumlşuumlnuumllmektedir

NOTLAR

1 Sahte regresyondan kaccedilınmak adına regresyon analizleri oumlncesinde Levin Lin ve Chu (2002)

panel birim koumlk testleri yapılmıştır Serilerin duumlzey ve birinci farklarında ldquoH0 birim koumlk vardırrdquo

hipotezi reddedilmiş ve serilerin durağan olduğu goumlruumllmuumlştuumlr Dolayısı ile analizler duumlzeyde

yapılmıştır Birim koumlk test sonuccedilları Ek Tablo 2rsquode sunulmuştur

KAYNAKCcedilA

Allen F D Gale (1997) ldquoFinancial Markets Intermediaries and Intertemporal Smoothingrdquo

Journal of Political Economy 105 523-546

Allen F D Gale (1999) ldquoDiversity of Opinion and Financing of New Technologiesrdquo Journal of

Financial Intermediation 8 68-89

Allen F D Gale (2000) ldquoComparing Financial Systemsrdquo Cambridge MA MIT Press

Arellano M S Bond (1991) ldquoSome Tests of Specification for Panel Data Monte Carlo

Evidence and an Application to Employment Equationsrdquo Review of Economic Studies

58 277ndash297

Arellano M O Bover (1995) ldquoAnother Look at the Instrumental-variable Estimation of Error-

Components Modelsrdquo Journal of Econometrics 68 29ndash52

Arestis P PO Demetriades KB Luintel (2001) ldquoFinancial Development and Economic

Growth The Role of Stock Marketsrdquo Journal of Money Credit and Banking 33(1) 16-

41

Atje R B Jovanovic (1993) ldquoStock Markets and Developmentrdquo European Economic Review

37 632-640

Beck T R Levine N Loayza (2000) ldquoFinance and the Sources of Growthrdquo Journal of

Financial Economics 58(1) 261-300

Finansal Sistemin Yapısı ile Reel Ekonomi Arasındaki Dinamik ŞENDENİZ YUumlNCUuml

Hacettepe Uumlniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakuumlltesi Dergisi

Cilt 38 Sayı 4 2020

887

Beck T R Levine (2004) ldquoStock Markets Banks and Growth Panel Evidencerdquo Journal of

Banking and Finance 28 423-442

Bhide A (1993) ldquoThe Hidden Costs of Stock Market Liquidityrdquo Journal of Financial

Economics 34 1-51

Boyd JH EC Prescott (1986) Financial Intermediary-Coalitions Journal of Economics

Theory 38 211-232

Boyd JH BD Smith (1998) ldquoThe Evolution of Debt and Equity Markets in Economic

Developmentrdquo Economic Theory 12 519-560

Chakraborty S R Ray (2004) ldquoBank-Based versus Market-Based Financial Systems A

Growth-Theoretic Analysisrdquo University of Oregon (Department of Economics) mimeo

Chu LK (2020) ldquoFinancial Structure and Economic Growth Nexus Revisitedrdquo Borsa İstanbul

Review 20(1) 24-36

Demir AU S Hall (2017) ldquoFinancial Structure and Economic Development Evidence on the

View of lsquoNew Structuralismrsquordquo International Review of Financial Analysis 52 252ndash

259

Demirguumlccedil-Kunt A H Huizinga (2000) ldquoFinancial Structure and Bank Profitabilityrdquo in

DemirguumlccedilndashKunt A and Levine R eds Financial Structure and Economic Growth A

CrossndashCountry Comparison of Banks Markets and Development Cambridge MA

MIT Press 243ndash261

Demirguumlccedil-Kunt A R Levine (1996a) ldquoStock Markets Corporate Finance and Economic

Growthrdquo World Bank Economic Review 10(2) 223ndash240

Demirguumlccedil-Kunt A R Levine (1996b) ldquoStock Market Development and Financial

Intermediaries stylized factsrdquo World Bank Economic Review 10(2) 291ndash322

Demirguc-Kunt A R Levine (2001) ldquoFinancial Structures and Economic Growth A Cross-

Country Comparison of Banks Markets and Developmentrdquo Cambridge MA MIT

Press

Demirguumlccedil-Kunt A E Feyen R Levine (2011) ldquoOptimal Financial Structures and Development

The Evolving Importance of Banks and Marketsrdquo World Bank Working Paper

Edison HJ R Levine L Ricci T Slok (2002) ldquoInternational Financial Integration and

Eeconomic Growthrdquo Journal of International Money and Finance 21 749-776

Goldsmith RW (1969) ldquoFinancial Structure and Developmentrdquo New Haven CT Yale

University Press

Grossman SJ O Hart (1980) ldquoTakeover Bids the Free-Rider Problem and the Theory of the

Corporationrdquo Bell Journal of Economics 11 42-64

Hall R E C I Jones (1999) ldquoWhy Do Some Countries Produce So Much More Output Per

Worker than Othersrdquo The Quarterly Journal of Economics 114(1) 83ndash116

Harris RDF (1997) ldquoStock Markets and Development A Re-assessmentrdquo European Economic

Review 41 139ndash146

ŞENDENİZ YUumlNCUuml Finansal Sistemin Yapısı ile Reel Ekonomi Arasındaki Dinamik

Hacettepe University Journal of Economics and Administrative Sciences

Vol 38 Issue 4 2020

888

Hellwig M (1991) ldquoBanking Financial Intermediation and Corporate Financerdquo in European

Financial Integration Eds Giovanni A and C Mayer Cambridge Cambridge

University Press England 35-63

HoltzndashEakin D W Newey H S Rosen (1988) ldquoEstimating Vector Autoregressions with Panel

Datardquo Econometrica 56(6) 1371ndash1395

Hung F (2003) ldquoInflation Financial Development and Economic Growthrdquo International

Review of Economics and Finance 12 45ndash67

Jeong W KO Kymn CJ Kymn (2003) ldquoThe Long-run Interdependence of Bank-health

Investment-oriented Bank Loans and Economic Performance A Time-series Analysisrdquo

The Quarterly Review of Economics and Finance 43 11ndash30

King RG R Levine (1993) ldquoFinance and Growth Schumpeter Might be Rightrdquo Quarterly

Journal of Economics 108 717-38

La Porta R F Lopez-de-Silanes A Shleifer R Vishny (1997) ldquoLegal Determinants of External

Financerdquo Journal of Finance 52 1131-1150

La Porta R F Lopez-de-Silanes A Shleifer R Vishny (1998) ldquoLaw and Financerdquo Journal of

Political Economy 106 1113-1155

La Porta R F Lopez-de-Silanes A Shleifer R Vishny (2000) ldquoInvestor Protection and

Corporate Governancerdquo Journal of Financial Economics 58 3-27

Levin A CF Lin CSJ Chu (2002) ldquoAsymptotic and Finitesample Propertiesrdquo Journal of

Econometrics 108 1-24

Levine R (1997) ldquoFinancial Development and Economic Growth Views and Agendardquo Journal

of Economic Literature 35 688-726

Levine R (2005) ldquoFinance and Growth Theory and Evidencerdquo in Philippe Aghion and Steven

Durlauf eds Handbook of Economic Growth The Netherlands Elsevier Science

Levine R N Loayza T Beck (2000) ldquoFinancial Intermediation and Growth Causality and

causesrdquo Journal of Monetary Economics 46 31-77

Levine R S Zervos (1998) ldquoStock Markets Banks and Economic Growthrdquo The American

Economic Review 88(3) 537-558

Lin J Y X Sun Y Jiang (2006) ldquoOn the Optimal Financial Theory in Economic

Developmentrdquo CCER working paper

Lin JY X Sun Y Jiang (2009) ldquoToward a Theory of Optimal Financial Structurerdquo World

Bank Policy Research Working Paper

Lin JY (2012) ldquoNew Structural Economics A Framework for Rethinking Developmentrdquo

World Bank

Liu G C Zhang (2020) ldquoDoes Financial Structure Matter for Economic Growth in Chinardquo

China Economic Review 61 101194

Ma Y (2018) ldquoFinancial Development Financial Structure and the Growth Effect of Monetary

Policyrdquo International Evidence Global Economic Review 47 395-418

Merton RC (1992) ldquoFinancial Innovation and Economic Performancerdquo Journal of Applied

Corporate Finance 4 12-22

Finansal Sistemin Yapısı ile Reel Ekonomi Arasındaki Dinamik ŞENDENİZ YUumlNCUuml

Hacettepe Uumlniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakuumlltesi Dergisi

Cilt 38 Sayı 4 2020

889

Merton RC (1995) ldquoA Functional Perspective of Financial Intermediationrdquo Financial

Management 24 23-41

Merton RC Z Bodie (1995) ldquoA Conceptual Framework for Analyzing the Financial

Environmentrdquo in The Global Financial System A Functional Perspective Eds D

BCrane vd Boston MA Harvard Business School Press 3-31

Merton RC Z Bodie (2004) ldquoThe Design of Financial Systems Towards a Synthesis of

Function and Structurerdquo National Bureau of Economic Research Working Paper

Number 10620

Rajan RG (1992) ldquoInsiders and Outsiders the Choice Between Informed and Arms Length

Debt Journal of Finance 47 1367-1400

Rajan RG L Zingales (1999) ldquoWhich Capitalism Lessons From the East Asian Crisisrdquo

Journal of Applied Corporate Finance 11 40-48

Roodman D (2004) ABAR Stata module to perform Arellano-Bond test for

autocorrelation Statistical Software Components S437501 Boston College

Department of Economics

Rousseau PL P Wachtel (1998) ldquoFinancial Intermediation and Economic Performance

Historical Evidence from Five Industrial Countriesrdquo Journal of Money Credit and

Banking 30 657-678

Şendeniz-Yuumlncuuml İ L Akdeniz K Aydoğan (2008) ldquoInterdependence of the Banking Sector and

the Real Sector Evidence from OECD Countriesrdquo Applied Economics 40 749ndash764

Şendeniz-Yuumlncuuml İ L Akdeniz K Aydoğan (2018) ldquoDo Stock Index Futures Affect Economic

Growth Evidence from 32 Countriesrdquo Emerging Markets Finance and Trade 54(2)

410-429

Şendeniz-Yuumlncuuml İ L Akdeniz K Aydoğan (2019) ldquoOptimal Financial Structure and Economic

Growth in Emerging Marketsrdquo in Handbook of Global Financial Markets

Transformations Dependence and Risk Spillovers Sabri Boubaker and Duc Khuong

Nguyen (Eds) World Scientific Publishing 591-609

Shleifer A RW Vishny (1997) ldquoA Survey of Corporate Governancerdquo Journal of Finance 52

737-783

Song F AV Thakor (2010) ldquoFinancial System Architecture and the Co-Evolution of Banks and

Capital Marketsrdquo The Economic Journal 120 1021-1055

Stiglitz JE (1985) ldquoCredit Markets and the Control of Capitalrdquo Journal of Money Credit and

Banking 17 133-152

Svaleryd H J Vlachos (2005) ldquoFinancial Markets the Pattern of Industrial Specialization and

Comparative Advantage Evidence from OECD countriesrdquo European Economic

Review Elsevier 49(1) 113-144 January

Tadesse S (2002) ldquoFinancial Architecture and Economic Performance International Evidencerdquo

Journal of Financial Intermediation 11 429ndash454

Theil H D Chen (1995) ldquoThe Equatorial Grand Canyonrdquo De Economist 143 (3) 317ndash327

Zhang KH (2003) ldquoDoes Financial Development Promote Economic Growth in the East Asiardquo

China Journal of Finance 1(2) 1ndash10

ŞENDENİZ YUumlNCUuml Finansal Sistemin Yapısı ile Reel Ekonomi Arasındaki Dinamik

Hacettepe University Journal of Economics and Administrative Sciences

Vol 38 Issue 4 2020

890

Ek Tablo 1 Korelasyon Matrisi

BAN HISSE YAPI LKGSYH ENF YDY TDA ISS LAT LNNUF

BAN 100

HISSE 052 100

YAPI -018 -026 100

LKGSYH 027 024 -020 100

ENF -012 -008 006 -003 100

YDY 010 001 -007 012 -005 100

TDA 053 021 -018 030 -011 026 100

ISS -006 -003 007 008 000 009 -021 100

LAT 000 020 -002 034 -006 -009 -009 -016 100

LNNUF -003 012 -004 -060 -002 -012 042 -016 -011 100

1 anlamlı 5 anlamlı 10 anlamlı

Ek Tablo 2 Levin Lin ve Chu (2002) Panel Birim Koumlk Testi

Değişken İstatistik Olasılık

BAN Duumlzey -201 002

Birinci fark -300 000

HISSE Duumlzey -157 006

Birinci fark -1022 000

YAPI Duumlzey -416 000

Birinci fark -5007 000

LKGSYH Duumlzey -136 009

Birinci fark -659 000

FINARA Duumlzey -449 000

Birinci fark -2007 000

ENF Duumlzey -222 000

Birinci fark -2474 000

YDY Duumlzey -140 008

Birinci fark -2731 000

TDA Duumlzey -180 004

Birinci fark -1467 000

ISS Duumlzey -213 002

Birinci fark -569 000

LNNUF Duumlzey -260 001

Birinci fark -229 001

H0 Birim koumlk vardır Gecikme uzunluğu kriteri Akaike 1 anlamlı 5 anlamlı

10 anlamlı

Page 2: İNANSAL SİST MİN YAPISI

DOI 1017065huniibf714983

Makale Başvuru TarihiManuscript Received 05042020

Makale Kabul TarihiManuscript Accepted 310820

DYNAMIC INTERACTION

BETWEEN THE STRUCTURE

OF THE FINANCIAL SYSTEM

AND THE REAL ECONOMY

İlkay ŞENDENİZ-YUumlNCUuml

AsstProfDr Middle East Technical

University

Faculty of Economics and Administrative

Sciences

Department of Business Administration

sendenizmetuedutr

This research has been supported by Middle East

Technical University Scientific Research Projects

Coordination Unit under grant number YOumlP-402-

2018-2664

bstract In this study structure of

financial systems optimal financial

structures and their relationships with

the real economy are examined in 23

emerging markets between 1980-

2017 following the ldquonew structuralismrdquo view in

which optimal financial structures differ

according to the economic development levels of

the countries Results of panel least squares and

dynamic panel Generalized Method of Moments

(GMM) estimators give evidence for the view that

as economy of a country grows financial system

of that country becomes more market based This

study also documents that a deviation of a

countryrsquos actual financial structure from the

predicted optimal financial structure has a

negative effect on the real economy The financial

structure that best suits an emerging market will

differ from that of a developed market Therefore

financial structure strategies that are tailor-made

for individual emerging economies should be

followed rather than mimicking the strategies of

developed economies in order to achieve higher

levels of economic development

Keywords Financial structure optimal financial

structure real economy economic growth

A

Hacettepe University

Journal of Economics and Administrative

Sciences

Vol 38 Issue 4 2020

pp 869-890

Finansal Sistemin Yapısı ile Reel Ekonomi Arasındaki Dinamik ŞENDENİZ YUumlNCUuml

Hacettepe Uumlniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakuumlltesi Dergisi

Cilt 38 Sayı 4 2020

871

GİRİŞ

Finansal sistem finansal kurum ve piyasalardan oluşmakta olup yatırım araccedilları

ile yatırımcılar arasında aracı konumundadır Tasarrufların yatırıma doumlnuumlştuumlruumllmesini

sağlamak işlem maliyetlerini duumlşuumlrerek finansal sistemin verimliliğini artırmak riskleri

youmlnetmek yatırımcılar ve yatırımlar hakkında gerekli bilgiyi edinerek yatırımcılara fon

sağlamak ve sonrasında yatırım suumlreccedillerini denetlemek gibi işlevleri yerine getirebilen

gelişmiş finansal sistemler reel sektoumlruumln kalkınmasını sağlamakta ve dolayısı ile

ekonomik buumlyuumlmeye katkıda bulunmaktadırlar

Uumllkelerin finansal sistemlerinin yapıları farklılıklar goumlstermektedir Literatuumlrde

finansal yapı bir ekonomide işleyen finansal kurumların ve piyasaların karışımı ve

mevcut finansal kurumların ve piyasaların soumlz konusu ekonomi iccedilin goumlreceli oumlnemleri

olarak tanımlanmaktadır (bkz Lin vd 2009) Bir uumllkedeki finansal yapı o uumllkenin

finansal sisteminin ne derece banka odaklı ya da piyasa odaklı olduğu ile ilgili bir

kavramdır Bazı uumllkelerde finansal sistemler işlevlerini bankacılık sektoumlruuml liderliğinde

yerine getirmekte iken diğer bazı uumllkelerde ise finansal piyasalar lider rol

uumlstlenmektedir Son yıllarda Lin (2012) tarafından geliştirilen ldquoyeni yapısalcılıkrdquo

goumlruumlşuuml diğer bir deyişle finansal yapıların uumllkelerin gelişmişlik seviyelerine goumlre nasıl

farklılaştığı ve her ekonomik gelişmişlik seviyesi iccedilin iccedilsel olarak belirlenen bir optimal

finansal yapının varlığı sorgulanmaya başlanmıştır

Bu ccedilalışmada finansal sistemin yapısı ele alınmakta Tuumlrkiyersquonin de aralarında

bulunduğu gelişmekte olan uumllkelerdeki finansal yapı ile ekonomik buumlyuumlme arasındaki

ilişki araştırılmaktadır Gelişmekte olan uumllkelerde goumlzlenen mevcut finansal yapıların

her bir uumllke iccedilin tahmin edilen optimal finansal yapı değerleri ile olan farklılıklarının

uumllkelerin reel ekonomilerine olan etkileri de bu ccedilalışma kapsamında incelenmektedir

Optimal finansal yapı tahmini yapılırken literatuumlrdeki ccedilalışmalar gelişmiş uumllkeleri kıstas

olarak almışlardır OECD uumllkelerinin optimal finansal yapılara sahip olduğu varsayımı

ile yapılmış ccedilalışmalar ile ABD ve Kanada gibi gelişmiş uumllkelerin muumlkemmel işleyen

finansal yapılara sahip uumllkeler olarak kabul edildiği ccedilalışmalar literatuumlrde mevcuttur

(bkz Demirguumlccedil-Kunt vd 2011) Ancak gelişmiş uumllke optimal yapı değerlerinin

gelişmekte olan uumllkeler iccedilin olan değerlerden farklı olduğu oumlne suumlruumllmektedir Bu

sebeple bu ccedilalışmada gelişmekte olan uumllkeler kıstas olarak alınmakta ve analizler bu

uumllkeler iccedilin yapılmaktadır Ccedilalışma sonuccedillarının yeni yapısalcılık ve optimal finansal

yapılar konuları ile ilgili literatuumlre katkıda bulunacağı duumlşuumlnuumllmektedir Farklı

gelişmişlik duumlzeyindeki ekonomilerin finansal yapıları arasındaki farkları anlamak ve

uumllkelerin finansal yapılarını ekonomik buumlyuumlmeleri ile ilişkilendirebilmek oumlzellikle

finansal sistemlerini geliştirmeye ccedilalışan gelişmekte olan uumllkelerde politika

uygulamaları oluşturulması accedilısından faydalı olabilmektedir

ŞENDENİZ YUumlNCUuml Finansal Sistemin Yapısı ile Reel Ekonomi Arasındaki Dinamik

Hacettepe University Journal of Economics and Administrative Sciences

Vol 38 Issue 4 2020

872

Bu ccedilalışmanın dayandığı teorik ccedilerccedileve ilk boumlluumlmde sunulmaktadır Ccedilalışmanın

ikinci boumlluumlmuumlnde konuyla ilgili literatuumlr taraması bulunmaktadır Analizlerde kullanılan

veri ile ilgili bilgi ve istatistikler uumlccediluumlncuuml boumlluumlmde youmlntem ve bulgular ise doumlrduumlncuuml

boumlluumlmde sunulmaktadır

1 TEORİK CcedilERCcedilEVE

Finansal sistemlerin yapıları ile ekonomik buumlyuumlme arasındaki ilişki uzun yıllardır

araştırmacıların ilgi odağı olmuştur Mevcut literatuumlrde farklı finansal yapıların

ekonomik buumlyuumlmeyi desteklemeleri accedilısından guumlccedilluuml ve zayıf youmlnleri incelenmiş ancak

hangi finansal yapının uumllke ekonomileri iccedilin goumlrece olarak daha etkili olduğu konusunda

ortak bir goumlruumlşe varılamamıştır Literatuumlrde finansal yapılar ile ekonomik buumlyuumlme

arasındaki ilişki ile ilgili farklı goumlruumlşler beş grupta oumlzetlenmiştir

İlk teorik goumlruumlş ldquobanka-odaklı finansal yapılarrdquo goumlruumlşuumlduumlr Bu goumlruumlşuumln

temsilcileri banka-odaklı finansal yapıların banka ve diğer finans aracı kurumlarının

firmalar ve firma youmlneticileri hakkında bilgi toplama işleme kaynak tahsisi ve

borccedilluları denetleme accedilısından finans piyasalarına oranla avantajları olduğunu

savunmaktadırlar (bkz Grossman Hart 1980 Stiglitz 1985 Bhide 1993 Shleifer

Vishny 1997 Allen Gale 1997 Chakraborty Ray 2004) Bankalarla firmaların

geccedilmişe dayalı uzun soluklu ilişkileri oumlzellikle bilgi toplama accedilısından bankalara

kolaylık ve avantaj sağlamaktadır Banka-odaklı finansal yapı destekccedilileri piyasa-

odaklı finansal sistemlerin firmalar hakkında gerekli bilgiyi sağlamakta daha az başarılı

olduğunu savunmaktadırlar Rajan ve Zingales (1999) firmalarla sıkı ilişkileri olan

guumlccedilluuml bankaların firmalara borccedillarını oumldemeleri konusunda daha etkili baskı yapabilme

guumlccedillerinden bahsetmektedir Boyd ve Prescott (1986) bankaların asimetrik bilgi

sorununu gidermede piyasalara nazaran daha başarılı olduğunu ileri suumlrmekte ve

dolayısı ile daha verimli kaynak tahsisi yapabildiklerini savunmaktadır (bkz Levine

2005)

İkinci teorik goumlruumlş ldquopiyasa-odaklı finansal yapılarrdquo goumlruumlşuumlduumlr Piyasa-odaklı

finansal yapıların ekonomik buumlyuumlme uumlzerinde daha etkili olduğu youmlnuumlndeki goumlruumlşuumln

temsilcileri guumlccedilluuml bankalar tarafından yaratılan sorunlara konsantre olmakta banka-

odaklı yapıların firmalar uumlzerinde ccedilok buumlyuumlk etkileri olan aracı kurumlar ihtiva

etmesinden bahsetmekte ve bu etkinin de ekonomik buumlyuumlmeye zarar verebileceğini

belirtmektedirler (bkz Hellwig 1991 Rajan 1992) Allen ve Gale (1999) bankaların

yenilikccedili uumlruumlnler ve suumlreccediller soumlz konusu olduğunda oumlzellikle standart dışı durumlarda

bilgi edinme suumlreccedillerinde piyasalara nazaran daha etkisiz olabileceği ve bilgi edinme

konusunda iyi işleyen bir hisse senedi piyasasının tek bir bankadan daha etkili olduğu

savunmaktadır Allen ve Gale (2000) guumlccedilluuml bankalar tarafından yaratılan monopol

yaklaşım kaynaklı verimsizliğin piyasalar tarafından bertaraf edilebileceğini ve

Finansal Sistemin Yapısı ile Reel Ekonomi Arasındaki Dinamik ŞENDENİZ YUumlNCUuml

Hacettepe Uumlniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakuumlltesi Dergisi

Cilt 38 Sayı 4 2020

873

ekonomik buumlyuumlmenin desteklenebileceğini bildirmektedir Svaleryd ve Vlachos (2005)

bankaların yuumlksek riskli projelere karşı oumlnyargı sergileyebildiklerini hisse senedi

piyasalarının ise bu projeleri daha ccedilekici kılarak yatırım desteklerini ve risk youmlnetimini

daha etkili şekilde yaptıklarını savunmaktadır

Uumlccediluumlncuuml goumlruumlş ldquofinansal işlevrdquo goumlruumlşuumlduumlr Bu goumlruumlşuumln savunucuları finansal

sistemleri piyasa odaklı ya da banka odaklı olarak ayırmanın oumlnemini reddetmekte ve

piyasaların ve bankaların birbirlerini tamamladıklarını savunmaktadırlar (bkz Merton

1992 1995 Merton Bodie 1995 2004 Levine 1997)

Doumlrduumlncuuml goumlruumlş olan ldquohukuk ve finansrdquo goumlruumlşuuml hukuk sisteminin finansal

gelişme uumlzerindeki oumlneminden ve hukuk sisteminin etkilerinin finansal yapının banka

odaklı ya da piyasa odaklı oluşundan daha muumlhim olduğundan bahsetmektedir (La Porta

vd 1997 1998 2000)

Beşinci ve en yeni goumlruumlş olan ldquoyeni yapısalcılıkrdquo goumlruumlşuuml ise Lin (2012)

tarafından geliştirilmiştir Bu goumlruumlşe goumlre finansal yapının belirleyicisi reel ekonomidir

her ekonomik gelişmişlik seviyesi iccedilin iccedilsel olarak belirlenen bir optimal finansal yapı

mevcuttur ve finansal yapı dinamiktir Her ne kadar istisna uumllke oumlrnekleri olsa da genel

olarak reel sektoumlr gelişiminin ilk aşamalarında finansal sistemler banka-odaklı yapılara

sahip olmakta ekonomik gelişmişlik seviyesi arttıkccedila finansal sistem yapıları piyasa

odaklı olarak goumlzlenmektedir Bu goumlruumlşuumln ilk temelleri Lin vd (2009) tarafından

geliştirilmiştir Finansal sistem yapısı ve ekonomik buumlyuumlme arasındaki ilişkiye accedilıklık

getirmeyi ve literatuumlre yeni bir perspektif kazandırmayı amaccedillayan ccedilalışmadaki hipoteze

goumlre bir ekonomideki optimal finansal yapı o uumllkenin ekonomik gelişmişlik duumlzeyine

bağlıdır Lin vd (2009) mevcut literatuumlrdeki ccedilalışmaların reel sektoumlruumln oumlzelliklerini

yeterince dikkate almadıklarından ve bu sebeple uumllkelerin farklı gelişmişlik

seviyelerindeki alternatif finansal yapılarının verimliliğini yeterince

değerlendiremediklerinden bahsetmektedir

2 LİTERATUumlR TARAMASI

Uluslararası literatuumlrde finansal gelişme ile ekonomik buumlyuumlme arasındaki ilişkiyi

araştıran bir ccedilok ccedilalışma mevcuttur Ampirik literatuumlr incelendiğinde bankacılık sektoumlruuml

ve ekonomik buumlyuumlme arasındaki ilişkiyi inceleyen ccedilalışmaların yanısıra (bkz

Goldsmith 1969 King Levine 1993 Levine vd 2000 Beck vd 2000 Beck Levine

2004 Jeong vd 2003 Şendeniz-Yuumlncuuml vd 2008) hisse senedi piyasaları ile ekonomik

buumlyuumlme ilişkisini inceleyen birccedilok ccedilalışma da mevcuttur (bkz Atje Jovanovic 1993

Demirguumlccedil-Kunt Levine 1996ab Harris 1997 Levine Zervos 1998 Rousseau

Wachtel 1998 Arestis vd 2001 Beck Levine 2004) Şendeniz-Yuumlncuuml vd (2018)

vadeli işlem borsalarındaki gelişmelerin ekonomik buumlyuumlmeye olan etkisini 32 gelişmiş

ŞENDENİZ YUumlNCUuml Finansal Sistemin Yapısı ile Reel Ekonomi Arasındaki Dinamik

Hacettepe University Journal of Economics and Administrative Sciences

Vol 38 Issue 4 2020

874

ve gelişmekte olan uumllke iccedilin incelemekte ve vadeli işlem borsalarındaki gelişmelerin

ekonomik buumlyuumlmeyi pozitif youmlnluuml olarak etkilediği sonucuna varmaktadır Soumlz konusu

ccedilalışmada vadeli işlem borsalarındaki gelişmelerin ekonomik buumlyuumlme uumlzerindeki

etkileri zaman serisi youmlntemi ile incelendiğinde soumlz konusu ilişkinin goumlreceli olarak

daha duumlşuumlk Gayri Safi Yurticcedili Hasılaya (GSYH) sahip uumllkelerde daha kuvvetli olduğu

goumlzlenmektedir Literatuumlrdeki pek ccedilok ccedilalışma finansal sistemdeki gelişmelerin

ekonomik buumlyuumlmeyi pozitif olarak etkilediği youmlnuumlnde goumlruumlş bildirmektedir

Song ve Thakor (2010) finansal gelişmelerin reel ekonomi uumlzerindeki etkilerinin

goumlreceli olarak bankacılık sektoumlruumlndeki gelişmelerden mi yoksa finans piyasalarındaki

gelişmelerden mi kaynaklandığı diğer bir deyişle ekonomik buumlyuumlme konusunda

bankalara mı yoksa piyasalara mı daha fazla dikkat ccedilekilmesi gerektiği konusunun accedilığa

kavuşmadığından bahsetmektedir Banka-odaklı finansal sistemler ile piyasa-odaklı

finansal sistemler farklı davranışlar sergilemektedir ve her iki sistemin de farklı

avantajları mevcuttur Song ve Thakor (2010) banka ve piyasaların birbirlerini rekabet

tamamlayıcılık ve birlikte gelişme şeklinde etkiledikleri tezini savunmaktadır

Demirguumlccedil-Kunt ve Levine (1996ab) hisse senedi piyasalarının bankacılık

sektoumlruuml sigorta sektoumlruuml ve diğer finans kurumlarının gelişimi ile ilişkisini ve ekonomik

buumlyuumlme uumlzerindeki oumlnemli etkisini goumlstermektedir Bu ccedilalışmanın oumlrnek uumllkeleri

arasında bulunan Japonya ABD ve İngiltere ccedilok gelişmiş hisse senedi piyasalarına

sahipken Kolombia Venezuella Nijerya ve Zimbabve daha az gelişmiş hisse senedi

piyasalarına sahiptir Ccedilalışma sonuccedilları ccedilok gelişmiş hisse senedi piyasalarına sahip

uumllkelerde finansal aracıların da ccedilok gelişmiş olduğunu ve banka-odaklı ya da piyasa-

odaklı finansal yapılar arasında farklılık olmadığını goumlstermektedir Demirguumlccedil-Kunt ve

Huizinga (2000) finansal gelişme ve finansal yapıların banka performansına olan

etkilerini incelemektedir Ccedilalışma farklı finansal yapıların uzun doumlnem ekonomik

gelişme uumlzerindeki oumlnemli etkilerinden bahsetmekte ve her uumllkenin bankacılık ya da

piyasa sistemine ccedilok farklı derecelerde bağlı olduklarını goumlstermektedir Oumlrneğin

Almanya ve Japonya banka-odaklı finansal yapılara sahipken ABD ve İngiltere daha

ccedilok piyasa-odaklı finansal yapılara sahip olarak kabul edilmektedir Bu değerlendirme

yapılırken bankacılık sektoumlruuml ve finans piyasalarının hacimleri karşılaştırılmaktadır

Finansal piyasalar ve bankaların ekonomik buumlyuumlme iccedilin goumlreceli oumlnemleri

incelendiğinde kabul goumlren goumlruumlşlerden biri kişi başı gelirin yuumlksek olduğu uumllkelerde

finansal piyasaların bankalara goumlre daha aktif olduğudur Diğer bir goumlruumlş ise finansal

gelişmişlik duumlzeyinin kişi başı gelirin yuumlksek olduğu uumllkelerde daha yuumlksek olduğudur

(bkz Goldsmith 1969 Demirguumlccedil-Kunt Levine 2001 Lin vd 2006) Demirguumlccedil-Kunt

ve Levine (2001) ccedilok sayıda uumllkede finansal yapı organizasyonları iccedilin endeksler

geliştirmekte ve banka ya da piyasa-odaklı finansal yapıların birbirlerine goumlre

oumlnemlerini işlem hacmi ve verimlilik gibi farklı youmlnlerden oumllccedilmektedir Bu ccedilalışmada

Finansal Sistemin Yapısı ile Reel Ekonomi Arasındaki Dinamik ŞENDENİZ YUumlNCUuml

Hacettepe Uumlniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakuumlltesi Dergisi

Cilt 38 Sayı 4 2020

875

finansal yapı ile ekonomik buumlyuumlme ilişkisi uzun vade iccedilin araştırılmakta ve oumlrnek

uumllkeler iccedilin banka ya da piyasa-odaklı farklı finansal yapıların dereceleri

incelenmektedir Sonuccedillar gelişmiş uumllkelerin bankacılık sektoumlrlerinin ve finansal

piyasalarının gelişmekte olan uumllkelere goumlre daha buumlyuumlk aktif ve verimli olduklarını

goumlstermektedir Araştırma ayrıca banka ve piyasaların gelişiminin ekonomilerin

buumlyuumlmesiyle doğru orantılı olduğunu ve hisse senedi piyasalarının bankacılık

sektoumlruumlnden daha hızlı geliştiğini goumlstermektedir Bu durumda da az gelişmiş ya da

gelişmekte olan uumllkeler daha ccedilok banka-odaklı yapılara sahipken ekonomik gelişim

suumlrecinde finansal sistemler daha ccedilok piyasa-odaklı sistemler haline gelmektedir

Tadesse (2002) finansal yapı ve reel ekonomi ilişkisi uumlzerine yaptığı ccedilalışmasında

gelişmiş finansal sektoumlre sahip uumllkelerde piyasa-odaklı finansal yapıların banka-odaklı

yapılara oranla daha yuumlksek performans sergilediğini az gelişmiş finansal sektoumlre sahip

uumllkelerde ise banka-odaklı yapıların piyasa-odaklı yapılardan daha iyi ccedilalıştığını

goumlstermektedir Allen ve Gale (2000) farklı ekonomik gelişmişlik duumlzeyindeki

ekonomilerin farklı finansal hizmet karışımlarına diğer bir deyişle farklı finansal sistem

yapılarına ihtiyaccedil duyduklarını ekonomik gelişmişlik duumlzeyleri yuumlkseldikccedile ihtiyaccedil

duyulan banka-piyasa oranlarının değiştiğini belirtmektedir (ayrıca bkz Boyd Smith

1998)

Lin vd (2009) literatuumlrde banka-odaklı ve piyasa-odaklı finansal yapı

konseptlerinin sıklıkla kullanıldığını ve bu iki kavram arasındaki ayrımın genellikle

ABD ve İngiltere (piyasa-odaklı yapılara oumlrnek olarak) ile Almanya ve Japonya (banka-

odaklı yapılara oumlrnek olarak) karşılaştırması ile tanımlandığını belirtmekte ancak diğer

yandan da Japonya hisse senedi piyasalarının duumlnyanın en gelişmiş piyasalarından

olduğu ve aynı şekilde ABD ve İngiltere bankaların da duumlnyanın en aktif ve sofistike

finansal aracılarından olduğu gerccedileğinin de altını ccedilizmektedir Lin vd (2009) Almanya

ve Japonyarsquodaki finansal yapı ile ABD ve İngilterersquodeki finansal yapı farkını ldquokuumlccediluumlk

fark ve buumlyuumlk benzerlikrdquo olarak tanımlarken gelişmekte olan uumllke ile gelişmiş uumllke

arasındaki finansal yapı farkını ise ldquobuumlyuumlk fark ve kuumlccediluumlk benzerlikrdquo olarak

tanımlamaktadır Boumlylelikle finansal yapı ve ekonomik gelişme ilişkilerini daha iyi

anlamak iccedilin banka-odaklı ve piyasa-odaklı yapılar arasındaki farktan bahsederken

uumllkelerin gelişmişlik duumlzeyine daha fazla dikkat etmek gerektiğini vurgulamaktadır

Demirguumlccedil-Kunt vd (2011) ekonomiler geliştikccedile finans piyasalarının sunduğu

hizmetlerin de oumlneminin arttığından ve optimal banka-piyasa karışımı sağlanmadığı

durumda ekonomik aktivitenin bu durumdan olumsuz etkilenebilmekte olduğundan

bahsetmektedir Demir ve Hall (2017) finansal yapı ve ekonomik buumlyuumlme ilişkisini

1989-2012 periyodunda Almanya ABD Fransa ve Tuumlrkiye iccedilin incelemekte ve

ekonomik gelişmişlik duumlzeyinin finansal yapı iccedilin oumlnemli olduğu sonucuna varmaktadır

Ccedilalışma bulguları Almanya haricindeki uumlccedil uumllkede piyasa-odaklı finansal sistem ile

ekonomik gelişmişlik duumlzeyi arasında pozitif bir ilişki goumlstermektedir Farklı ekonomik

ŞENDENİZ YUumlNCUuml Finansal Sistemin Yapısı ile Reel Ekonomi Arasındaki Dinamik

Hacettepe University Journal of Economics and Administrative Sciences

Vol 38 Issue 4 2020

876

gelişmişlik duumlzeyindeki reel ekonomilerin taleplerine goumlre oluşan optimal finansal

yapıların varlığından bahseden Liu ve Zhang (2020) Ccedilinrsquoin 29 boumllgesinde 1996-2013

yılları arasında finansal yapının ekonomik buumlyuumlme iccedilin oumlnemini araştırmakta ve piyasa-

odaklı sistemin Ccedilin iccedilin giderek daha oumlnemli olmaya başladığını goumlstermektedir Ma

(2018) gelişmiş ve gelişmekte olan uumllkeleri analiz eden ccedilalışmasında uumllkelerin

ekonomik gelişmişlik duumlzeyleri arttıkccedila piyasa-odaklı finansal sistemlerin ekonomik

buumlyuumlmeyi banka-odaklı finansal hizmetlere nazaran daha fazla desteklediğini

goumlstermektedir Diğer yandan Chu (2020) finansal yapı ve ekonomik buumlyuumlme

arasındaki ilişkiyi incelediği ccedilalışmasında finansal sektoumlr geliştikccedile hisse senedi

piyasalarının bankalara nazaran daha fazla guumlccedillendiğini ancak bankacılık sektoumlruumlnuumln

zayıf olduğu uumllkelerde hisse senedi piyasalarındaki buumlyuumlmenin ekonomik buumlyuumlmeye

destek vermediğini savunmaktadır Gelişmekte olan uumllkelerdeki optimal finansal yapı

ile ekonomik buumlyuumlme arasındaki ilişki ile ilgili yeterli sayıda ccedilalışma mevcut değildir

Şendeniz-Yuumlncuuml vd (2019) ccedilalışmalarında 1980-2014 yılları arasında 21 gelişmekte

olan uumllkede finansal yapıları incelemekte ancak soumlz konusu ccedilalışmada optimal finansal

yapı ile ekonomik buumlyuumlme arasındaki dinamik ve nedensel ilişki incelenmemektedir

3 VERİ

Bu ccedilalışmada analizler 23 gelişmekte olan uumllke iccedilin yapılmıştır Ccedilalışma

kapsamına alınan 23 uumllke Morgan Stanley Capital International (MSCI) Gelişmekte

olan Piyasalar Endeksi (Emerging Markets Index) tarafından yayınlanan gelişmekte

olan uumllkeler listesinde yer alan ve veri erişilebilirliği bulunan uumllkelerdir Soumlz konusu

uumllkeler listesi Tablo 1rsquode sunulmuştur

Tablo 1 Veri Setinde Yer Alan Uumllkeler

Birleşik Arap Emirlikleri

Brezilya

Ccedilek Cumhuriyeti

Ccedilin

Endonezya

Filipinler

Guumlney Afrika

Guumlney Kore

Hindistan

Katar

Kolombiya

Macaristan

Malezya

Meksika

Mısır

Pakistan

Peru

Polonya

Rusya

Şili

Tayland

Tuumlrkiye

Yunanistan

Ekonometrik analizlerde kullanılan değişkenler aşağıdaki gibidir

Reel ekonomi logaritmik reel kişi başı GSYH sabit 2010 ABD doları ile temsil

edilmektedir bundan boumlyle LKGSYH olarak anılacaktır

Bankacılık sektoumlruumlndeki gelişmeler uumllkelerdeki oumlzel sektoumlre verilen kredilerin

GSYHrsquoya oranı (yuumlzde) ile temsil edilmektedir bundan boumlyle BAN olarak anılacaktır

Finansal Sistemin Yapısı ile Reel Ekonomi Arasındaki Dinamik ŞENDENİZ YUumlNCUuml

Hacettepe Uumlniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakuumlltesi Dergisi

Cilt 38 Sayı 4 2020

877

Hisse senedi piyasasındaki gelişmeler hisse senedi piyasası değerinin GSYHrsquoya

oranı (yuumlzde) ile temsil edilmektedir bundan boumlyle HISSE olarak anılacaktır

Bir ekonomi iccedilerisinde işleyen banka ve piyasaların karışım oranı diğer bir

deyişle finansal yapı BANHISSE ile temsil edilmektedir bundan boumlyle YAPI olarak

anılacaktır

Finansal yapı ile reel ekonomi arasındaki ilişkiyi sağlıklı bir şekilde

inceleyebilmek iccedilin analizlerde reel ekonomiye etki edebilecek olan ve literatuumlrde sıkccedila

kullanılan kontrol değişkenlerine yer verilmektedir Hung (2003) iccedilsel buumlyuumlme

modelinde enflasyonun finansal gelişmeler ile ekonomik buumlyuumlme arasındaki ilişkide

oumlnemli bir etken olacağını goumlstermiştir Edison vd (2002) yabancı yatırımların

ekonomik buumlyuumlme ile ilişkisi olduğunu belirtmektedir Kontrol değişkenleri

makroekonomik değişkenlerden ve uumllkelere has dışsal değişkenlerden oluşmaktadır

Makroekonomik kontrol değişkenleri yıllık enflasyon (yuumlzde) (ENF) yabancı

doğrudan yatırımların GSYHrsquoya oranı (yuumlzde) (YDY) ticari dışa accedilıklık yani yıllık

toplam ihracat ve ithalatın GSYHrsquoya oranı (yuumlzde) (TDA) ve toplam işguumlcuumlnuumln yuumlzdesi

olarak işsizliktir (ISS) Uumllkelere has dışsal kontrol değişkenleri ise uumllkelerin ekvatora

uzaklığı (LAT) logaritmik olarak nuumlfus (LNNUF) ve uumllkedeki hukuk sistemini goumlsteren

goumllge değişkenlerdir (LEGUK LEGFR LEGSOC) Hall ve Jones (1999) uumllkelerin

ekvatora olan uzaklıklarının kişi başı GSYH uumlzerinde anlamlı bir etkisi olduğunu

goumlstermişlerdir Benzer şekilde Theil ve Chen (1995) kişi başı GSYHrsquonın ekvatora

yaklaştıkccedila duumlştuumlğuumlnuuml ve ekvatordan uzaklaştıkccedila yuumlkseldiğini goumlstermişlerdir

Ekvatora uzaklık Hall ve Jones (1999)rsquoun hesapladığı gibi 0 ile 1 arasında

oumllccedileklendirmek adına derece cinsinden enlem değerinin mutlak değerinin 90rsquoa

boumlluumlnmesi ile hesaplanmıştır Hukuk sistemi goumllge değişkenleri La Porta vd (1997

1998) tarafından savunulan hukuk sisteminin finansal gelişme uumlzerinde oumlnemli etkisi

olduğu bahsinden yola ccedilıkılarak kullanılmışlardır

Analizlerde kullanılan değişkenler tanımları ve veri kaynakları Tablo 2rsquode

sunulmuştur Analizler 1980-2017 doumlnemi verileri ile gerccedilekleştirilmiştir Bazı uumllkeler

iccedilin mevcut veri aralığı daha kısa olduğu iccedilin analizler ldquodengesiz (unbalanced) panel

verirdquo youmlntemi ile yapılmıştır

ŞENDENİZ YUumlNCUuml Finansal Sistemin Yapısı ile Reel Ekonomi Arasındaki Dinamik

Hacettepe University Journal of Economics and Administrative Sciences

Vol 38 Issue 4 2020

878

Tablo 2 Değişken İsimleri Tanımları ve Veri Kaynakları

Değisken ismi

Tanım Veri TabanıKaynağı

LKGSYH Logaritmik olarak reel kişi başı GSYH

(sabit 2010 ABD doları)

Duumlnya Bankası Duumlnya Gelişme Goumlstergeleri

(World Bank World Development Indicators)

BAN Oumlzel sektoumlre verilen kredilerin

toplamının GSYHrsquoya oranı ()

Duumlnya Bankası Finansal Yapı Veri Tabanı

(World Bank Financial Structure Database)

HISSE Hisse senedi piyasası değerinin

GSYHrsquoya oranı ()

Duumlnya Bankası Finansal Yapı Veri Tabanı

(World Bank Financial Structure Database)

YAPI Bir ekonomi iccedilinde işleyen banka-

piyasa karışım oranı (BANHISSE)

Yazar tarafindan hesaplanmaktadır

OPT Bir ekonomi iccedilindeki optimal finansal

yapı tahmini

Yazar tarafindan regresyon tahmini ile

hesaplanmaktadır

FINARA Logaritmik olarak mevcut finansal

yapının (YAPI) optimal yapı değerine

(OPT) olan uzaklığının mutlak değeri

Yazar tarafindan hesaplanmaktadır

ENF Enflasyon ( yıllık) Duumlnya Bankası Duumlnya Buumlyuumlme Goumlstergeleri

(World Bank World Development Indicators)

YDY Yabancı doğrudan yatırımların

GSYHrsquoya oranı ()

Duumlnya Bankası Duumlnya Buumlyuumlme Goumlstergeleri

(World Bank World Development Indicators)

TDA Yıllık toplam ihracat ve ithalatın

GSYHrsquoya oranı ()

Duumlnya Bankası Duumlnya Buumlyuumlme Goumlstergeleri

(World Bank World Development Indicators)

ISS İşşizlik toplam işguumlcuumlnuumln si Duumlnya Bankası Duumlnya Buumlyuumlme Goumlstergeleri

(World Bank World Development Indicators)

LAT Ekvatora uzaklık (0-1 arasında

oumllccedileklendirmek adına derece cinsinden

enlem değerinin mutlak değeri90)

Hall ve Jones (1999)

LEGUK İngiliz hukuk sistemi goumllge değişkeni Duumlnya Bankası Global Buumlyuumlme Ağı Buumlyuumlme

Veri Tabanı (World Bank Global

Development Network Growth Database)

LEGFR Fransız hukuk sistemi goumllge değişkeni Duumlnya Bankası Global Buumlyuumlme Ağı Buumlyuumlme

Veri Tabanı (World Bank Global

Development Network Growth Database)

LEGGR Alman hukuk sistemi goumllge değişkeni Duumlnya Bankası Global Buumlyuumlme Ağı Buumlyuumlme

Veri Tabanı (World Bank Global

Development Network Growth Database)

LEGSOC Sosyalist hukuk sistemi goumllge

değişkeni

Duumlnya Bankası Global Buumlyuumlme Ağı Buumlyuumlme

Veri Tabanı (World Bank Global

Development Network Growth Database)

LNNUF Logatirmik olarak nuumlfus değeri Duumlnya Bankası Duumlnya Buumlyuumlme Goumlstergeleri

(World Bank World Development Indicators)

Finansal Sistemin Yapısı ile Reel Ekonomi Arasındaki Dinamik ŞENDENİZ YUumlNCUuml

Hacettepe Uumlniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakuumlltesi Dergisi

Cilt 38 Sayı 4 2020

879

Değişkenlere ait istatistikler Tablo 3rsquote sunulmuştur Veri setimizde yer alan

uumllkelerde oumlzel kredilerin GSYHrsquoya oranı ortalama olarak 43rsquotuumlr Hisse senedi

piyasaları ise ortalama olarak uumllkelerin GSYHrsquosının 21rsquoi buumlyuumlkluumlğuumlndedir Bağlı ve

accedilıklayıcı değişkenlere ait korelasyon matrisi Ek Tablo 1rsquode sunulmuştur Accedilıklayıcı

değişkenler arasındaki korelasyon değerleri soumlz konusu değişkenleri aynı regresyon

modelinde kullanmaya engel olacak duumlzeyde yuumlksek değildir

Tablo 3 Tanımlayıcı İstatistikler

BAN HISSE YAPI LKGSYH FINARA ENF YDY TDA ISS LAT LNNUF

Ortalama 4306 2134 1219 864 186 4318 229 6314 689 031 1761

Medyan 3432 976 351 875 206 638 152 5171 523 032 1769

Maksimum 16321 24823 32227 1164 571 748166 5549 22041 3347 062 2105

Minimum 336 007 020 585 -480 -486 -1599 1235 008 004 1232

Std Sapma 2963 2957 3153 116 129 33076 375 3914 566 016 165

Goumlzlem sayısı 793 704 681 814 681 812 824 797 550 874 874

31 Tuumlrkiye Verisinin İncelenmesi

Tuumlrkiye oumlzelinde finansal yapı oranı ile ilgili ccedilarpıcı noktalar vardır Tuumlrkiye

finansal yapı verisi 1989-2016 doumlnemi iccedilin hesaplanabilmektedir Finansal yapı oranı

1989 yılında 3867 iken bu değer 1990 yılında 703 1994 yılında 137 ve 1995 yılında

073rsquotuumlr Diğer bir deyişle hisse senedi piyasasının ilk yıllarında doğal olarak banka

odaklı bir sisteme sahip olan Tuumlrkiye 1995 yılı itibariyle ccedilok hızlı denebilecek bir

şekilde piyasa odaklı sisteme geccedilmiştir Literatuumlrde optimal finansal yapı ile ilgili

arguumlmanlar incelendiğinde gelişmekte olan uumllkelerin optimal finansal yapılarının banka

odaklı olması gerekliliği savunulurken Tuumlrkiyersquode ccedilok hızlı bir şekilde piyasa odaklı

sisteme geccediliş stratejik accedilıdan duumlşuumlnduumlruumlcuumlduumlr Diğer bir ilginccedil goumlzlem ise 2012 yılı

itibariyle finansal yapı değerinin Tuumlrkiyersquonin tekrar banka-odaklı sisteme geccediliş

yapmaya başladığını goumlstermesidir Tuumlrkiye oumlzelinde değişkenlere ait istatistikler Tablo

4rsquote sunulmuştur

Tablo 4 Tuumlrkiye İccedilin İstatistikler

BAN HISSE YAPI LKGSYH FINARA ENF YDY TDA ISS LAT LNNUF

Ortalama 2235 2680 267 901 256 4101 093 4115 1005 046 1793

Medyan 1543 3466 089 898 266 3824 053 4484 1036 046 1794

Maksimum 6094 4743 3867 961 298 10522 365 5497 1255 046 1821

Minimum 1136 035 034 851 202 625 003 1709 804 046 1760

StdSapma 1450 1449 718 031 024 3075 090 966 133 000 018

Goumlzlem sayısı 37 29 28 38 28 38 38 38 23 38 38

ŞENDENİZ YUumlNCUuml Finansal Sistemin Yapısı ile Reel Ekonomi Arasındaki Dinamik

Hacettepe University Journal of Economics and Administrative Sciences

Vol 38 Issue 4 2020

880

4 YOumlNTEM VE BULGULAR

41 Optimal Finansal Yapı

Yeni yapısalcılık goumlruumlşuuml ve son yıllarda oluşmaya başlayan optimal finansal

yapılar literatuumlruumlne goumlre bir ekonomi iccedilin tahmin edilen optimal finansal yapı oranı

yani o uumllke iccedilerisinde faaliyet goumlsteren finansal kurumların ve piyasaların optimal

karışımı o uumllkenin ekonomik gelişmişlik duumlzeyine bağlı olarak değişkenlik goumlsteren

dinamik bir orandır Başka bir deyişle ekonomilerin her gelişmişlik seviyesi iccedilin iccedilsel

(endojen) olarak tahmin edilen optimal bir finansal yapı mevcuttur Dolayısı ile

ekonomik buumlyuumlmenin etkili bir şekilde desteklenebilmesi iccedilin mevcut finansal sistem

yapılarının muumlmkuumln olduğunca optimal yapı değerine yakın olması idealdir Her

uumllkenin hesaplanan mevcut finansal yapı oranları ile regresyon modelleri ile tahmin

edilen optimal finansal yapıları arasındaki sapmalar ekonomik aktivite seviyesinde

duumlşuumlşe sebep olabildiği iccedilin finansal yapı ekonomik gelişme iccedilin oumlnemlidir (bkz Lin

vd 2009 Lin 2012 Demirguumlccedil-Kunt vd 2011)

Optimal finansal yapı değeri aşağıdaki regresyonda tahmin edilen finansal yapı

değeridir Regresyon modeli aşağıdaki gibidir

119884119860119875119868119894119905 = 120572 + 1205731119871119870119866119878119884119867119894119905 + 1205732119871119864119866119880119870119894 + 1205733119871119864119866119865119877119894 + 1205734119871119864119866119878119874119862119894 +

1205735119871119860119879119894 + 1205736119871119873119873119880119865119894119905 + 120576119894119905 (1)

Bir uumllkenin finansal yapısı o uumllkenin reel ekonomisi hukuk sistemi ve uumllkeye has

dışsal oumlzelliklerinden etkilenmektedir Yukarıdaki modelde bağımlı değişken 119884119860119875119868rsquodır

119871119870119866119878119884119867 119871119864119866119880119870 119871119864119866119865119877 119871119864119866119878119874119862 119871119860119879 ve 119871119873119873119880119865 accedilıklayıcı değişkenlerdir

Regresyonda dışarıda bırakılacak olan goumllge değişken 119871119864119866119866119877 olarak belirlenmiştir 120576

hata terimini 119894 ve 119905 sırasıyla uumllke ve zaman periyodunu temsil etmektedirler

Regresyon sonuccedilları Tablo 5rsquote sunulmuştur Tahminler panel en kuumlccediluumlk kareler

youmlnteminden gelmektedir Yukarıdaki regresyon modeli ile her uumllke ve her yıl iccedilin

tahmin edilen optimal finansal yapı serisi yani OPT mevcut finansal yapı ile regresyon

sonucu elde edilen atık değer serisi arasındaki farktır

Sonuccedillar incelendiğinde reel ekonominin yapı uumlzerinde etkili olduğu

soumlylenebilmektedir Tablo 5rsquote goumlruumllduumlğuuml uumlzere reel ekonomi ile finansal yapı arasında

anlamlı ve negatif bir ilişki vardır Uumllkelerin ekonomisi geliştikccedile banka-piyasa

oranlarını goumlsteren finansal yapı değerleri duumlşmekte diğer bir deyişle finansal sistemin

yapısı piyasa odaklı olma youmlnuumlnde ilerlemektedir

Finansal Sistemin Yapısı ile Reel Ekonomi Arasındaki Dinamik ŞENDENİZ YUumlNCUuml

Hacettepe Uumlniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakuumlltesi Dergisi

Cilt 38 Sayı 4 2020

881

Tablo 5 Optimal Finansal Yapı Tahmini

Bağımlı Değişken YAPI

LKGSYH -874

(171)

LEGUK 255

(603)

LEGFR 1048

(564)

LEGSOC 547

(587)

LAT 2421

(1046)

LNNUF -671

(119)

C 19325

(3429)

Goumlzlem sayısı 681

R-kare 007

Duumlzeltilmiş R-kare 006

Standart hata terimi parantez iccedilinde yazılmıştır 1 anlamlı 5

anlamlı 10 anlamlı

42 Finansal Yapı Aralığı

Bir uumllkedeki mevcut finansal yapı değeri tahmin edilen optimal finansal yapı

değerinden uzaklaştıkccedila o uumllkenin finansal yapı aralığı buumlyuumlmektedir İlgili literatuumlre

goumlre (bkz Demirguumlccedil-Kunt vd 2011) soumlz konusu uzaklaşma her ne youmlnde olursa olsun

optimal değerle mevcut değerin arasının accedilılması uumllke ekonomileri iccedilin negatif etkilere

sebep olabilmektedir Dolayısı ile finansal yapı aralığı hesaplanırken oumlnemli olan

mutlak fark değeridir Finansal yapı aralığı literatuumlruumln oumlnerdiği şekilde aşağıdaki formuumll

ile hesaplanmaktadır

119865119868119873119860119877119860 = ln(|119884119860119875119868 minus 119874119875119879|) (2)

119865119868119873119860119877119860 uumllkelerde goumlzlenen mevcut 119884119860119875119868 ile en kuumlccediluumlk kareler youmlntemi ile

tahmin edilen 119874119875119879 değeri arasındaki farkın mutlak değerinin logaritmasına eşittir

ldquoOptimal finansal yapırdquo boumlluumlmuumlnde bahsedildiği şekilde (1) nolu denklemde yer alan

regresyon sonucu elde edilen atık değerler serisi 119884119860119875119868 ve 119874119875119879 arasındaki fark serisidir

ve dolayısı ile 119865119868119873119860119877119860 bu atık değerler serisinin mutlak değerinin logaritmasına

eşittir Elde edilen 119865119868119873119860119877119860 serisi veri setimizdeki her uumllke ve her yıl iccedilin finansal yapı

aralığı değerlerini goumlstermektedir

Teorik literatuumlr finansal yapı aralığının fazla olmasının ekonomiye olumsuz

etkileri olabileceğini savunmaktadır Veri setimizdeki gelişmekte olan uumllkeler iccedilin

finansal yapı aralığı ile ekonomik aktivite arasındaki ilişki aşağıdaki model ile

ŞENDENİZ YUumlNCUuml Finansal Sistemin Yapısı ile Reel Ekonomi Arasındaki Dinamik

Hacettepe University Journal of Economics and Administrative Sciences

Vol 38 Issue 4 2020

882

incelenmiştir Soumlz konusu ilişki incelenirken ekonomik aktiviteyi etkileyebilecek ve

literatuumlrde sıkccedila kullanılan kontrol değişkenlerine de regresyonda yer verilmiştir

119871119870119866119878119884119867119894119905 = 120572 + 1205731119865119868119873119860119877119860119894119905 + 1205732119861119860119873119894119905 + 1205733119867119868119878119878119864119894119905 + 1205734119864119873119865119894119905 +

1205735119884119863119884119894119905 + 1205736119879119863119860119894119905 + 1205737119868119878119878119894119905 + 120576119894119905 (3)

Modelde 119871119870119866119878119884119867 bağımlı değişkendir 119865119868119873119860119877119860 119861119860119873 119867119868119878119878119864 119864119873119865 119884119863119884

119879119863119860 ve 119868119878119878 accedilıklayıcı değişkenlerdir 120576 hata terimini 119894 ve 119905 sırasıyla uumllke ve zaman

periyodunu temsil etmektedirler

Regresyon sonuccedilları Tablo 6rsquoda sunulmuştur Model 1rsquode sunulan sonuccedillara

goumlre 119865119868119873119860119877119860 ile 119871119870119866119878119884119867 arasında anlamlı negatif bir ilişki vardır Buumltuumln kontrol

değişkenlerinin varlığında finansal yapı aralığı yani mevcut finansal yapının tahmin

edilen optimum finansal yapıdan uzaklaşması uumllkelerdeki reel ekonomiyi negatif youmlnde

etkilemektedir1 Finansal yapı aralığı ile reel ekonomi arasındaki ilişkinin ekonomik

buumlyuumlkluumlğuuml anlamlıdır 119865119868119873119860119877119860rsquodaki bir standart sapma (129) artış 119871119870119866119878119884119867rsquoda 015

(=129(-012)) yani yuumlzde 15rsquolik bir duumlşuumlşe sebep olmaktadır

Tablo 6 Finansal Yapı Aralığının Reel Ekonomi Uumlzerindeki Etkisi

Bağımlı Değişken LKGSYH

Modeller (1)

(2)

(3)

FINARA -012 -002

-002

(003) (003) (003)

BAN 001

015

062

(018) (016) (015)

HISSE 058 021

010

(017) (015) (015)

ENF 000 001 000

(001) (001) (001)

YDY 138

175 321

(096) (094) (093)

TDA 061 066

(013) (011)

ISS 282

(075)

C 801 809 829

(013) (010) (010)

Goumlzlem sayısı 472 674 674

R-kare 017 012 007

Duumlzeltilmiş R-kare 015 011 006

Standart hata terimi parantez iccedilinde yazılmıştır 1 anlamlı 5 anlamlı 10

anlamlı

Finansal Sistemin Yapısı ile Reel Ekonomi Arasındaki Dinamik ŞENDENİZ YUumlNCUuml

Hacettepe Uumlniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakuumlltesi Dergisi

Cilt 38 Sayı 4 2020

883

43 Finansal Yapı ile Ekonomik Buumlyuumlme Arasındaki İlişki

Finansal yapı ve ekonomik buumlyuumlme arasındaki ilişkiyi incelemek uumlzere

ekonometrik youmlntem olarak zaman-serisi ve kesit regresyon youmlntemlerini birleştiren

Arellano ve Bond (1991) ve Holtz-Eakin vd (1988) tarafından geliştirilen

Genelleştirilmiş Momentler Youmlntemi (GMY) dinamik panel veri modeli kullanılmıştır

Dinamik panel veri youmlnteminin kesit regresyon ve zaman-serisi youmlntemleri ile

karşılaştırıldığında avantajları bulunmaktadır Kesit regresyon youmlntemi kullanıldığında

uumllkelere has oumlzellikler ve goumlzlenemeyen etkiler hata teriminin iccedilinde yer almakta ve bu

durum katsayı tahminlerinde yanlı sonuccedillara sebep olmaktadır Kesit regresyon

youmlnteminin aksine zaman-serisi youmlntemi ile uumllke bazında inceleme muumlmkuumln olmakla

birlikte ccedilalışmaların sağlıklı sonuccedillar verebilmesi iccedilin uzun bir zaman-serisi verisine

ihtiyaccedil vardır aksi halde araştırma sonuccedillarının guumlvenilirliği duumlşebilmektedir Zaman-

serisi youmlnteminin bir diğer dezavantajı da eşzamanlılık problemini goumlzardı etmesidir

Uumllkelere has goumlzlenemeyen oumlzelliklerden dolayı oluşabilecek hatalar GMY ile tahmin

edilen dinamik panel veri modelleri sayesinde engellenmiş olacaktır Ayrıca Dinamik

Panel GMY eşzamanlılık iccedilsellik ve ihmal edilen değişkenler sebebiyle meydana

gelebilecek yanlı sonuccedilları bertaraf etmektedir Dinamik panel veri modeli aşağıdaki

gibidir

119910119894119905 minus 119910119894119905minus1 = (120572 minus 1)119910119894119905minus1 + 120573prime119883119894119905 + 120578119894 + 120576119894119905 (4)

Yukarıdaki modelde 119910 reel ekonomiyi temsil eden logaritmik reel kişi başı

GSYHrsquoyı 119883 finansal yapıyı ve diğer kontrol değişkenlerini 120578 uumllkelere has

goumlzlenemeyen etkileri 120576 hata terimini 119894 ve 119905 sırasıyla uumllke ve zaman periyodunu temsil

etmektedir Bu modelle finansal yapının ekonomik buumlyuumlme uumlzerindeki etkileri

goumlzlenmiştir Modelde ekonomik buumlyuumlmeyi etkileyebilecek ve literatuumlrde sıkccedila

kullanılan 119864119873119865 119884119863119884 ve 119879119863119860 gibi kontrol değişkenlerine yer verilmiştir

Yukarıdaki denklem aşağıdaki şekilde yeniden yazılabilir

119910119894119905 = α119910119894119905minus1 + 120573prime119883119894119905 + 120578119894 + 120576119894119905 (5)

Uumllkelere has etkileri yok etmek uumlzere Holtz-Eakin vd (1988) Arellano ve Bond

(1991) ve Arellano ve Bover (1995) tarafından geliştirilen birinci fark youmlntemi

uygulanmıştır Bu youmlntem ile model aşağıdaki şekilde yeniden yazılabilmektedir

119910119894119905 minus 119910119894119905minus1 = α(119910119894119905minus1 minus 119910119894119905minus2) + 120573prime(119883119894119905 minus 119883119894119905minus1) + (120576119894119905 minus 120576119894119905minus1) (6)

Modellerdeki accedilıklayıcı değişkenlerde oluşabilecek olan iccedilsellik (endogeneity)

problemi enstruman kullanımı ile engellenebilmektedir ancak bu durumda da (120576119894119905 minus

ŞENDENİZ YUumlNCUuml Finansal Sistemin Yapısı ile Reel Ekonomi Arasındaki Dinamik

Hacettepe University Journal of Economics and Administrative Sciences

Vol 38 Issue 4 2020

884

120576119894119905minus1) hata teriminin (119910119894119905minus1 minus 119910119894119905minus2) değişkeni ile olan korelasyonu problem

yaratmaktadır Bu problemin bertaraf edilmesi iccedilin gecikmeli accedilıklayıcı değişkenler

enstruman olarak kullanılmıştır Enstrumanların geccedilerliliği Sargan testi ile test

edilmiştir Arellano-Bond testi ise AR(2) suumlrecinde otokorelasyon sorunu olmadığını

goumlstermektedir Hata terimlerinin seri korelasyon oluşturmaması ve accedilıklayıcı

değişkenlerin de gelecek hata terimleri ile korelasyon oluşturmaması oumlnemli iki

varsayımdır Bu sebeple aşağıdaki moment denklemleri kullanılmıştır

119864[119910119894119905minus119904(120576119894119905 minus 120576119894119905minus1)] = 0for119904 ge 2 119905 = 3hellip 119879 (7)

119864[119883119894119905minus119904(120576119894119905 minus 120576119894119905minus1)] = 0for119904 ge 2 119905 = 3hellip 119879 (8)

Tablo 7 Dinamik Panel GMY Tahminleri

Bağımlı Değişken LKGSYH

Transformasyon Birinci fark

(1) (2)

LKGSYH (-1) 100 097

(003) (000)

YAPI -002 -003

(001) (000)

BAN -009

(004)

HISSE 003 002

(004) (001)

ENF 000 000

(000) (000)

YDY 010 006

(012) (006)

TDA 001

(002)

J-istatistik 1750 2707

Enstruman derece 24 25

Sargan testi (olasılık) 042 013

AB otokorelasyon testi AR(2) (olasılık) 099 098

Goumlzlem sayısı 874 874

Standart hata terimi parantez iccedilinde yazılmıştır 1 anlamlı 5 anlamlı 10

anlamlı

Sargan testi iccedilin H0 Enstrumanlar atık değerler ile korelasyon oluşturmamaktadır

AB otokorelasyon testi iccedilin H0 Birinci farklardaki atık değerlerde ikinci dereceden otokorelasyon

yoktur (Birinci farklar uumlzerinde ccedilalıştırılan bir Arellano-Bond GMY regresyonu bağlamında

AR(1) beklenmektedir ve bu nedenle Arellano-Bond (AB) AR(1) testi sonucu genellikle goumlz ardı

edilmektedir Birinci farklardaki atık değerler uumlzerindeki AR(2) testi duumlzey değişkenlerinde

AR(1)i tespit etmek iccedilin kullanılır bkz Roodman 2004)

Finansal Sistemin Yapısı ile Reel Ekonomi Arasındaki Dinamik ŞENDENİZ YUumlNCUuml

Hacettepe Uumlniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakuumlltesi Dergisi

Cilt 38 Sayı 4 2020

885

Analiz sonuccedilları Tablo 7rsquode sunulmuştur Bulgulara goumlre finansal yapı ile

ekonomik buumlyuumlme arasında negatif ve anlamlı bir ilişki mevcuttur Sonuccedillar ekonomik

gelişmişlik duumlzeyinde artış goumlzlemlenen uumllkelerde finansal sistem yapısının piyasa

odaklı olma youmlnuumlnde değişim goumlstermekte olduğu goumlruumlşuuml ile uyumludur Sonuccedillar

ayrıca yabancı doğrudan yatırımların reel ekonomi uumlzerinde pozitif ve anlamlı bir etkisi

olduğunu goumlstermektedir Diğer yandan bankacılık sektoumlruumlndeki gelişmelerin reel

ekonomi uumlzerinde negatif ve anlamlı bir etkisi olduğu goumlruumllmektedir Bu durum yuumlksek

borccedil ve geri oumldenmeyen krediler sebebiyle accedilıklanabilir Benzer şekilde Zhang (2003)

1960-1999 periyodu iccedilin Doğu Asya uumllkelerinde bankacılık sektoumlruuml ile reel ekonomi

arasında negatif bir ilişki goumlstermiştir

SONUCcedil

Finansal yapı bir uumllkenin finansal sisteminin ne derece banka odaklı ya da

piyasa odaklı olduğu ile ilgili bir kavramdır Diğer bir deyişle finansal yapı bir

ekonomide işleyen finansal kurumların ve piyasaların karışım oranı ve mevcut finansal

kurumların ve piyasaların soumlz konusu ekonomi iccedilin goumlreceli oumlnemleridir Uumllkelerin

finansal sistemlerinin yapıları farklılıklar goumlstermektedir Uumllkelerdeki finansal sistemler

işlevlerini yerine getirirken bazı uumllkelerde bankacılık sektoumlruuml lider rol uumlstlenmekte

diğer bir deyişle banka-odaklı finansal sistem goumlzlenmekte diğer bazı uumllkelerde ise

piyasalar lider rol uumlstlenmekte yani piyasa-odaklı finansal sistem goumlzlenmektedir Bu

ccedilalışmada finansal sistemin yapısı ele alınmış Tuumlrkiye ve diğer gelişmekte olan

uumllkelerdeki finansal yapı ile reel ekonomi arasındaki dinamik ilişki araştırılmıştır

Guumlncel literatuumlrde oumlzellikle son yıllarda dikkat ccedileken bir goumlruumlş olan ldquoyeni yapısalcılıkrdquo

goumlruumlşuuml diğer bir deyişle finansal yapıların uumllkelerin gelişmişlik seviyelerine goumlre

farklılaştığı ve her ekonomik gelişmişlik seviyesi iccedilin iccedilsel olarak belirlenen bir optimal

finansal yapının varlığı da bu ccedilalışmada sorgulanmıştır Soumlz konusu goumlruumlşe goumlre

finansal sistemin yapısı dinamiktir Gelişmekte olan uumllkelerdeki mevcut finansal

yapıların o uumllkeler iccedilin tahmin edilen optimal finansal yapı değerlerinden

uzaklaşmasının uumllkelerin reel ekonomilerine olan etkileri de bu ccedilalışma kapsamında

incelenmiştir

Sonuccedillar ışığında finansal yapının reel ekonomi uumlzerinde etkili olduğu

soumlylenebilmektedir Ccedilalışma bulguları reel ekonomi ile finansal yapı oranı arasında

anlamlı ve negatif bir ilişkinin varlığını goumlstermiştir Uumllkelerin ekonomisi geliştikccedile

banka-piyasa oranlarını goumlsteren finansal yapı değerleri duumlşmekte diğer bir deyişle

finansal sistemin yapısı piyasa odaklı olma youmlnuumlnde değişmektedir

Bir uumllkedeki mevcut finansal yapı değeri ekonometrik analiz sonucu tahmin

edilen optimal finansal yapı değerinden uzaklaştıkccedila o uumllkenin finansal yapı aralığı

buumlyuumlmektedir Soumlz konusu uzaklaşma her ne youmlnde olursa olsun optimal değerle

ŞENDENİZ YUumlNCUuml Finansal Sistemin Yapısı ile Reel Ekonomi Arasındaki Dinamik

Hacettepe University Journal of Economics and Administrative Sciences

Vol 38 Issue 4 2020

886

mevcut değerin arasının accedilılması uumllke ekonomileri iccedilin negatif etkilere sebep

olabilmektedir Bulgularımız gelişmekte olan uumllkelerde finansal yapı aralığı ile reel

ekonomi arasında anlamlı ve negatif bir ilişkinin varlığını goumlstermektedir

Farklı gelişmişlik duumlzeyindeki ekonomilerin finansal yapıları arasındaki farkları

anlamak ve uumllkelerin finansal yapılarını ekonomik buumlyuumlmeleri ile ilişkilendirebilmek

oumlzellikle finansal sistemlerini geliştirmeye ccedilalışan gelişmekte olan uumllkelerde politika

uygulamaları oluşturulması accedilısından faydalı olabilmektedir Gelişmekte olan bir uumllkeye

en uygun olan finansal yapı gelişmiş bir uumllkenin finansal yapısından farklı olmalıdır

Bu sebeple ekonomik buumlyuumlmeyi sağlamak adına gelişmiş uumllkelerin mevcut finansal

yapı stratejilerini birebir takip etmek yerine her bir uumllke oumlzelinde finansal yapı stratejisi

hazırlanmalıdır Gelişmekte olan uumllkeler oumlzelinde yapılan bu ccedilalışma sonuccedillarının son

on yılda filizlenen ldquoyeni yapısalcılıkrdquo ve ldquooptimal finansal yapılarrdquo goumlruumlşleri ile ilgili

literatuumlre katkıda bulunacağı duumlşuumlnuumllmektedir

NOTLAR

1 Sahte regresyondan kaccedilınmak adına regresyon analizleri oumlncesinde Levin Lin ve Chu (2002)

panel birim koumlk testleri yapılmıştır Serilerin duumlzey ve birinci farklarında ldquoH0 birim koumlk vardırrdquo

hipotezi reddedilmiş ve serilerin durağan olduğu goumlruumllmuumlştuumlr Dolayısı ile analizler duumlzeyde

yapılmıştır Birim koumlk test sonuccedilları Ek Tablo 2rsquode sunulmuştur

KAYNAKCcedilA

Allen F D Gale (1997) ldquoFinancial Markets Intermediaries and Intertemporal Smoothingrdquo

Journal of Political Economy 105 523-546

Allen F D Gale (1999) ldquoDiversity of Opinion and Financing of New Technologiesrdquo Journal of

Financial Intermediation 8 68-89

Allen F D Gale (2000) ldquoComparing Financial Systemsrdquo Cambridge MA MIT Press

Arellano M S Bond (1991) ldquoSome Tests of Specification for Panel Data Monte Carlo

Evidence and an Application to Employment Equationsrdquo Review of Economic Studies

58 277ndash297

Arellano M O Bover (1995) ldquoAnother Look at the Instrumental-variable Estimation of Error-

Components Modelsrdquo Journal of Econometrics 68 29ndash52

Arestis P PO Demetriades KB Luintel (2001) ldquoFinancial Development and Economic

Growth The Role of Stock Marketsrdquo Journal of Money Credit and Banking 33(1) 16-

41

Atje R B Jovanovic (1993) ldquoStock Markets and Developmentrdquo European Economic Review

37 632-640

Beck T R Levine N Loayza (2000) ldquoFinance and the Sources of Growthrdquo Journal of

Financial Economics 58(1) 261-300

Finansal Sistemin Yapısı ile Reel Ekonomi Arasındaki Dinamik ŞENDENİZ YUumlNCUuml

Hacettepe Uumlniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakuumlltesi Dergisi

Cilt 38 Sayı 4 2020

887

Beck T R Levine (2004) ldquoStock Markets Banks and Growth Panel Evidencerdquo Journal of

Banking and Finance 28 423-442

Bhide A (1993) ldquoThe Hidden Costs of Stock Market Liquidityrdquo Journal of Financial

Economics 34 1-51

Boyd JH EC Prescott (1986) Financial Intermediary-Coalitions Journal of Economics

Theory 38 211-232

Boyd JH BD Smith (1998) ldquoThe Evolution of Debt and Equity Markets in Economic

Developmentrdquo Economic Theory 12 519-560

Chakraborty S R Ray (2004) ldquoBank-Based versus Market-Based Financial Systems A

Growth-Theoretic Analysisrdquo University of Oregon (Department of Economics) mimeo

Chu LK (2020) ldquoFinancial Structure and Economic Growth Nexus Revisitedrdquo Borsa İstanbul

Review 20(1) 24-36

Demir AU S Hall (2017) ldquoFinancial Structure and Economic Development Evidence on the

View of lsquoNew Structuralismrsquordquo International Review of Financial Analysis 52 252ndash

259

Demirguumlccedil-Kunt A H Huizinga (2000) ldquoFinancial Structure and Bank Profitabilityrdquo in

DemirguumlccedilndashKunt A and Levine R eds Financial Structure and Economic Growth A

CrossndashCountry Comparison of Banks Markets and Development Cambridge MA

MIT Press 243ndash261

Demirguumlccedil-Kunt A R Levine (1996a) ldquoStock Markets Corporate Finance and Economic

Growthrdquo World Bank Economic Review 10(2) 223ndash240

Demirguumlccedil-Kunt A R Levine (1996b) ldquoStock Market Development and Financial

Intermediaries stylized factsrdquo World Bank Economic Review 10(2) 291ndash322

Demirguc-Kunt A R Levine (2001) ldquoFinancial Structures and Economic Growth A Cross-

Country Comparison of Banks Markets and Developmentrdquo Cambridge MA MIT

Press

Demirguumlccedil-Kunt A E Feyen R Levine (2011) ldquoOptimal Financial Structures and Development

The Evolving Importance of Banks and Marketsrdquo World Bank Working Paper

Edison HJ R Levine L Ricci T Slok (2002) ldquoInternational Financial Integration and

Eeconomic Growthrdquo Journal of International Money and Finance 21 749-776

Goldsmith RW (1969) ldquoFinancial Structure and Developmentrdquo New Haven CT Yale

University Press

Grossman SJ O Hart (1980) ldquoTakeover Bids the Free-Rider Problem and the Theory of the

Corporationrdquo Bell Journal of Economics 11 42-64

Hall R E C I Jones (1999) ldquoWhy Do Some Countries Produce So Much More Output Per

Worker than Othersrdquo The Quarterly Journal of Economics 114(1) 83ndash116

Harris RDF (1997) ldquoStock Markets and Development A Re-assessmentrdquo European Economic

Review 41 139ndash146

ŞENDENİZ YUumlNCUuml Finansal Sistemin Yapısı ile Reel Ekonomi Arasındaki Dinamik

Hacettepe University Journal of Economics and Administrative Sciences

Vol 38 Issue 4 2020

888

Hellwig M (1991) ldquoBanking Financial Intermediation and Corporate Financerdquo in European

Financial Integration Eds Giovanni A and C Mayer Cambridge Cambridge

University Press England 35-63

HoltzndashEakin D W Newey H S Rosen (1988) ldquoEstimating Vector Autoregressions with Panel

Datardquo Econometrica 56(6) 1371ndash1395

Hung F (2003) ldquoInflation Financial Development and Economic Growthrdquo International

Review of Economics and Finance 12 45ndash67

Jeong W KO Kymn CJ Kymn (2003) ldquoThe Long-run Interdependence of Bank-health

Investment-oriented Bank Loans and Economic Performance A Time-series Analysisrdquo

The Quarterly Review of Economics and Finance 43 11ndash30

King RG R Levine (1993) ldquoFinance and Growth Schumpeter Might be Rightrdquo Quarterly

Journal of Economics 108 717-38

La Porta R F Lopez-de-Silanes A Shleifer R Vishny (1997) ldquoLegal Determinants of External

Financerdquo Journal of Finance 52 1131-1150

La Porta R F Lopez-de-Silanes A Shleifer R Vishny (1998) ldquoLaw and Financerdquo Journal of

Political Economy 106 1113-1155

La Porta R F Lopez-de-Silanes A Shleifer R Vishny (2000) ldquoInvestor Protection and

Corporate Governancerdquo Journal of Financial Economics 58 3-27

Levin A CF Lin CSJ Chu (2002) ldquoAsymptotic and Finitesample Propertiesrdquo Journal of

Econometrics 108 1-24

Levine R (1997) ldquoFinancial Development and Economic Growth Views and Agendardquo Journal

of Economic Literature 35 688-726

Levine R (2005) ldquoFinance and Growth Theory and Evidencerdquo in Philippe Aghion and Steven

Durlauf eds Handbook of Economic Growth The Netherlands Elsevier Science

Levine R N Loayza T Beck (2000) ldquoFinancial Intermediation and Growth Causality and

causesrdquo Journal of Monetary Economics 46 31-77

Levine R S Zervos (1998) ldquoStock Markets Banks and Economic Growthrdquo The American

Economic Review 88(3) 537-558

Lin J Y X Sun Y Jiang (2006) ldquoOn the Optimal Financial Theory in Economic

Developmentrdquo CCER working paper

Lin JY X Sun Y Jiang (2009) ldquoToward a Theory of Optimal Financial Structurerdquo World

Bank Policy Research Working Paper

Lin JY (2012) ldquoNew Structural Economics A Framework for Rethinking Developmentrdquo

World Bank

Liu G C Zhang (2020) ldquoDoes Financial Structure Matter for Economic Growth in Chinardquo

China Economic Review 61 101194

Ma Y (2018) ldquoFinancial Development Financial Structure and the Growth Effect of Monetary

Policyrdquo International Evidence Global Economic Review 47 395-418

Merton RC (1992) ldquoFinancial Innovation and Economic Performancerdquo Journal of Applied

Corporate Finance 4 12-22

Finansal Sistemin Yapısı ile Reel Ekonomi Arasındaki Dinamik ŞENDENİZ YUumlNCUuml

Hacettepe Uumlniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakuumlltesi Dergisi

Cilt 38 Sayı 4 2020

889

Merton RC (1995) ldquoA Functional Perspective of Financial Intermediationrdquo Financial

Management 24 23-41

Merton RC Z Bodie (1995) ldquoA Conceptual Framework for Analyzing the Financial

Environmentrdquo in The Global Financial System A Functional Perspective Eds D

BCrane vd Boston MA Harvard Business School Press 3-31

Merton RC Z Bodie (2004) ldquoThe Design of Financial Systems Towards a Synthesis of

Function and Structurerdquo National Bureau of Economic Research Working Paper

Number 10620

Rajan RG (1992) ldquoInsiders and Outsiders the Choice Between Informed and Arms Length

Debt Journal of Finance 47 1367-1400

Rajan RG L Zingales (1999) ldquoWhich Capitalism Lessons From the East Asian Crisisrdquo

Journal of Applied Corporate Finance 11 40-48

Roodman D (2004) ABAR Stata module to perform Arellano-Bond test for

autocorrelation Statistical Software Components S437501 Boston College

Department of Economics

Rousseau PL P Wachtel (1998) ldquoFinancial Intermediation and Economic Performance

Historical Evidence from Five Industrial Countriesrdquo Journal of Money Credit and

Banking 30 657-678

Şendeniz-Yuumlncuuml İ L Akdeniz K Aydoğan (2008) ldquoInterdependence of the Banking Sector and

the Real Sector Evidence from OECD Countriesrdquo Applied Economics 40 749ndash764

Şendeniz-Yuumlncuuml İ L Akdeniz K Aydoğan (2018) ldquoDo Stock Index Futures Affect Economic

Growth Evidence from 32 Countriesrdquo Emerging Markets Finance and Trade 54(2)

410-429

Şendeniz-Yuumlncuuml İ L Akdeniz K Aydoğan (2019) ldquoOptimal Financial Structure and Economic

Growth in Emerging Marketsrdquo in Handbook of Global Financial Markets

Transformations Dependence and Risk Spillovers Sabri Boubaker and Duc Khuong

Nguyen (Eds) World Scientific Publishing 591-609

Shleifer A RW Vishny (1997) ldquoA Survey of Corporate Governancerdquo Journal of Finance 52

737-783

Song F AV Thakor (2010) ldquoFinancial System Architecture and the Co-Evolution of Banks and

Capital Marketsrdquo The Economic Journal 120 1021-1055

Stiglitz JE (1985) ldquoCredit Markets and the Control of Capitalrdquo Journal of Money Credit and

Banking 17 133-152

Svaleryd H J Vlachos (2005) ldquoFinancial Markets the Pattern of Industrial Specialization and

Comparative Advantage Evidence from OECD countriesrdquo European Economic

Review Elsevier 49(1) 113-144 January

Tadesse S (2002) ldquoFinancial Architecture and Economic Performance International Evidencerdquo

Journal of Financial Intermediation 11 429ndash454

Theil H D Chen (1995) ldquoThe Equatorial Grand Canyonrdquo De Economist 143 (3) 317ndash327

Zhang KH (2003) ldquoDoes Financial Development Promote Economic Growth in the East Asiardquo

China Journal of Finance 1(2) 1ndash10

ŞENDENİZ YUumlNCUuml Finansal Sistemin Yapısı ile Reel Ekonomi Arasındaki Dinamik

Hacettepe University Journal of Economics and Administrative Sciences

Vol 38 Issue 4 2020

890

Ek Tablo 1 Korelasyon Matrisi

BAN HISSE YAPI LKGSYH ENF YDY TDA ISS LAT LNNUF

BAN 100

HISSE 052 100

YAPI -018 -026 100

LKGSYH 027 024 -020 100

ENF -012 -008 006 -003 100

YDY 010 001 -007 012 -005 100

TDA 053 021 -018 030 -011 026 100

ISS -006 -003 007 008 000 009 -021 100

LAT 000 020 -002 034 -006 -009 -009 -016 100

LNNUF -003 012 -004 -060 -002 -012 042 -016 -011 100

1 anlamlı 5 anlamlı 10 anlamlı

Ek Tablo 2 Levin Lin ve Chu (2002) Panel Birim Koumlk Testi

Değişken İstatistik Olasılık

BAN Duumlzey -201 002

Birinci fark -300 000

HISSE Duumlzey -157 006

Birinci fark -1022 000

YAPI Duumlzey -416 000

Birinci fark -5007 000

LKGSYH Duumlzey -136 009

Birinci fark -659 000

FINARA Duumlzey -449 000

Birinci fark -2007 000

ENF Duumlzey -222 000

Birinci fark -2474 000

YDY Duumlzey -140 008

Birinci fark -2731 000

TDA Duumlzey -180 004

Birinci fark -1467 000

ISS Duumlzey -213 002

Birinci fark -569 000

LNNUF Duumlzey -260 001

Birinci fark -229 001

H0 Birim koumlk vardır Gecikme uzunluğu kriteri Akaike 1 anlamlı 5 anlamlı

10 anlamlı

Page 3: İNANSAL SİST MİN YAPISI

Finansal Sistemin Yapısı ile Reel Ekonomi Arasındaki Dinamik ŞENDENİZ YUumlNCUuml

Hacettepe Uumlniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakuumlltesi Dergisi

Cilt 38 Sayı 4 2020

871

GİRİŞ

Finansal sistem finansal kurum ve piyasalardan oluşmakta olup yatırım araccedilları

ile yatırımcılar arasında aracı konumundadır Tasarrufların yatırıma doumlnuumlştuumlruumllmesini

sağlamak işlem maliyetlerini duumlşuumlrerek finansal sistemin verimliliğini artırmak riskleri

youmlnetmek yatırımcılar ve yatırımlar hakkında gerekli bilgiyi edinerek yatırımcılara fon

sağlamak ve sonrasında yatırım suumlreccedillerini denetlemek gibi işlevleri yerine getirebilen

gelişmiş finansal sistemler reel sektoumlruumln kalkınmasını sağlamakta ve dolayısı ile

ekonomik buumlyuumlmeye katkıda bulunmaktadırlar

Uumllkelerin finansal sistemlerinin yapıları farklılıklar goumlstermektedir Literatuumlrde

finansal yapı bir ekonomide işleyen finansal kurumların ve piyasaların karışımı ve

mevcut finansal kurumların ve piyasaların soumlz konusu ekonomi iccedilin goumlreceli oumlnemleri

olarak tanımlanmaktadır (bkz Lin vd 2009) Bir uumllkedeki finansal yapı o uumllkenin

finansal sisteminin ne derece banka odaklı ya da piyasa odaklı olduğu ile ilgili bir

kavramdır Bazı uumllkelerde finansal sistemler işlevlerini bankacılık sektoumlruuml liderliğinde

yerine getirmekte iken diğer bazı uumllkelerde ise finansal piyasalar lider rol

uumlstlenmektedir Son yıllarda Lin (2012) tarafından geliştirilen ldquoyeni yapısalcılıkrdquo

goumlruumlşuuml diğer bir deyişle finansal yapıların uumllkelerin gelişmişlik seviyelerine goumlre nasıl

farklılaştığı ve her ekonomik gelişmişlik seviyesi iccedilin iccedilsel olarak belirlenen bir optimal

finansal yapının varlığı sorgulanmaya başlanmıştır

Bu ccedilalışmada finansal sistemin yapısı ele alınmakta Tuumlrkiyersquonin de aralarında

bulunduğu gelişmekte olan uumllkelerdeki finansal yapı ile ekonomik buumlyuumlme arasındaki

ilişki araştırılmaktadır Gelişmekte olan uumllkelerde goumlzlenen mevcut finansal yapıların

her bir uumllke iccedilin tahmin edilen optimal finansal yapı değerleri ile olan farklılıklarının

uumllkelerin reel ekonomilerine olan etkileri de bu ccedilalışma kapsamında incelenmektedir

Optimal finansal yapı tahmini yapılırken literatuumlrdeki ccedilalışmalar gelişmiş uumllkeleri kıstas

olarak almışlardır OECD uumllkelerinin optimal finansal yapılara sahip olduğu varsayımı

ile yapılmış ccedilalışmalar ile ABD ve Kanada gibi gelişmiş uumllkelerin muumlkemmel işleyen

finansal yapılara sahip uumllkeler olarak kabul edildiği ccedilalışmalar literatuumlrde mevcuttur

(bkz Demirguumlccedil-Kunt vd 2011) Ancak gelişmiş uumllke optimal yapı değerlerinin

gelişmekte olan uumllkeler iccedilin olan değerlerden farklı olduğu oumlne suumlruumllmektedir Bu

sebeple bu ccedilalışmada gelişmekte olan uumllkeler kıstas olarak alınmakta ve analizler bu

uumllkeler iccedilin yapılmaktadır Ccedilalışma sonuccedillarının yeni yapısalcılık ve optimal finansal

yapılar konuları ile ilgili literatuumlre katkıda bulunacağı duumlşuumlnuumllmektedir Farklı

gelişmişlik duumlzeyindeki ekonomilerin finansal yapıları arasındaki farkları anlamak ve

uumllkelerin finansal yapılarını ekonomik buumlyuumlmeleri ile ilişkilendirebilmek oumlzellikle

finansal sistemlerini geliştirmeye ccedilalışan gelişmekte olan uumllkelerde politika

uygulamaları oluşturulması accedilısından faydalı olabilmektedir

ŞENDENİZ YUumlNCUuml Finansal Sistemin Yapısı ile Reel Ekonomi Arasındaki Dinamik

Hacettepe University Journal of Economics and Administrative Sciences

Vol 38 Issue 4 2020

872

Bu ccedilalışmanın dayandığı teorik ccedilerccedileve ilk boumlluumlmde sunulmaktadır Ccedilalışmanın

ikinci boumlluumlmuumlnde konuyla ilgili literatuumlr taraması bulunmaktadır Analizlerde kullanılan

veri ile ilgili bilgi ve istatistikler uumlccediluumlncuuml boumlluumlmde youmlntem ve bulgular ise doumlrduumlncuuml

boumlluumlmde sunulmaktadır

1 TEORİK CcedilERCcedilEVE

Finansal sistemlerin yapıları ile ekonomik buumlyuumlme arasındaki ilişki uzun yıllardır

araştırmacıların ilgi odağı olmuştur Mevcut literatuumlrde farklı finansal yapıların

ekonomik buumlyuumlmeyi desteklemeleri accedilısından guumlccedilluuml ve zayıf youmlnleri incelenmiş ancak

hangi finansal yapının uumllke ekonomileri iccedilin goumlrece olarak daha etkili olduğu konusunda

ortak bir goumlruumlşe varılamamıştır Literatuumlrde finansal yapılar ile ekonomik buumlyuumlme

arasındaki ilişki ile ilgili farklı goumlruumlşler beş grupta oumlzetlenmiştir

İlk teorik goumlruumlş ldquobanka-odaklı finansal yapılarrdquo goumlruumlşuumlduumlr Bu goumlruumlşuumln

temsilcileri banka-odaklı finansal yapıların banka ve diğer finans aracı kurumlarının

firmalar ve firma youmlneticileri hakkında bilgi toplama işleme kaynak tahsisi ve

borccedilluları denetleme accedilısından finans piyasalarına oranla avantajları olduğunu

savunmaktadırlar (bkz Grossman Hart 1980 Stiglitz 1985 Bhide 1993 Shleifer

Vishny 1997 Allen Gale 1997 Chakraborty Ray 2004) Bankalarla firmaların

geccedilmişe dayalı uzun soluklu ilişkileri oumlzellikle bilgi toplama accedilısından bankalara

kolaylık ve avantaj sağlamaktadır Banka-odaklı finansal yapı destekccedilileri piyasa-

odaklı finansal sistemlerin firmalar hakkında gerekli bilgiyi sağlamakta daha az başarılı

olduğunu savunmaktadırlar Rajan ve Zingales (1999) firmalarla sıkı ilişkileri olan

guumlccedilluuml bankaların firmalara borccedillarını oumldemeleri konusunda daha etkili baskı yapabilme

guumlccedillerinden bahsetmektedir Boyd ve Prescott (1986) bankaların asimetrik bilgi

sorununu gidermede piyasalara nazaran daha başarılı olduğunu ileri suumlrmekte ve

dolayısı ile daha verimli kaynak tahsisi yapabildiklerini savunmaktadır (bkz Levine

2005)

İkinci teorik goumlruumlş ldquopiyasa-odaklı finansal yapılarrdquo goumlruumlşuumlduumlr Piyasa-odaklı

finansal yapıların ekonomik buumlyuumlme uumlzerinde daha etkili olduğu youmlnuumlndeki goumlruumlşuumln

temsilcileri guumlccedilluuml bankalar tarafından yaratılan sorunlara konsantre olmakta banka-

odaklı yapıların firmalar uumlzerinde ccedilok buumlyuumlk etkileri olan aracı kurumlar ihtiva

etmesinden bahsetmekte ve bu etkinin de ekonomik buumlyuumlmeye zarar verebileceğini

belirtmektedirler (bkz Hellwig 1991 Rajan 1992) Allen ve Gale (1999) bankaların

yenilikccedili uumlruumlnler ve suumlreccediller soumlz konusu olduğunda oumlzellikle standart dışı durumlarda

bilgi edinme suumlreccedillerinde piyasalara nazaran daha etkisiz olabileceği ve bilgi edinme

konusunda iyi işleyen bir hisse senedi piyasasının tek bir bankadan daha etkili olduğu

savunmaktadır Allen ve Gale (2000) guumlccedilluuml bankalar tarafından yaratılan monopol

yaklaşım kaynaklı verimsizliğin piyasalar tarafından bertaraf edilebileceğini ve

Finansal Sistemin Yapısı ile Reel Ekonomi Arasındaki Dinamik ŞENDENİZ YUumlNCUuml

Hacettepe Uumlniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakuumlltesi Dergisi

Cilt 38 Sayı 4 2020

873

ekonomik buumlyuumlmenin desteklenebileceğini bildirmektedir Svaleryd ve Vlachos (2005)

bankaların yuumlksek riskli projelere karşı oumlnyargı sergileyebildiklerini hisse senedi

piyasalarının ise bu projeleri daha ccedilekici kılarak yatırım desteklerini ve risk youmlnetimini

daha etkili şekilde yaptıklarını savunmaktadır

Uumlccediluumlncuuml goumlruumlş ldquofinansal işlevrdquo goumlruumlşuumlduumlr Bu goumlruumlşuumln savunucuları finansal

sistemleri piyasa odaklı ya da banka odaklı olarak ayırmanın oumlnemini reddetmekte ve

piyasaların ve bankaların birbirlerini tamamladıklarını savunmaktadırlar (bkz Merton

1992 1995 Merton Bodie 1995 2004 Levine 1997)

Doumlrduumlncuuml goumlruumlş olan ldquohukuk ve finansrdquo goumlruumlşuuml hukuk sisteminin finansal

gelişme uumlzerindeki oumlneminden ve hukuk sisteminin etkilerinin finansal yapının banka

odaklı ya da piyasa odaklı oluşundan daha muumlhim olduğundan bahsetmektedir (La Porta

vd 1997 1998 2000)

Beşinci ve en yeni goumlruumlş olan ldquoyeni yapısalcılıkrdquo goumlruumlşuuml ise Lin (2012)

tarafından geliştirilmiştir Bu goumlruumlşe goumlre finansal yapının belirleyicisi reel ekonomidir

her ekonomik gelişmişlik seviyesi iccedilin iccedilsel olarak belirlenen bir optimal finansal yapı

mevcuttur ve finansal yapı dinamiktir Her ne kadar istisna uumllke oumlrnekleri olsa da genel

olarak reel sektoumlr gelişiminin ilk aşamalarında finansal sistemler banka-odaklı yapılara

sahip olmakta ekonomik gelişmişlik seviyesi arttıkccedila finansal sistem yapıları piyasa

odaklı olarak goumlzlenmektedir Bu goumlruumlşuumln ilk temelleri Lin vd (2009) tarafından

geliştirilmiştir Finansal sistem yapısı ve ekonomik buumlyuumlme arasındaki ilişkiye accedilıklık

getirmeyi ve literatuumlre yeni bir perspektif kazandırmayı amaccedillayan ccedilalışmadaki hipoteze

goumlre bir ekonomideki optimal finansal yapı o uumllkenin ekonomik gelişmişlik duumlzeyine

bağlıdır Lin vd (2009) mevcut literatuumlrdeki ccedilalışmaların reel sektoumlruumln oumlzelliklerini

yeterince dikkate almadıklarından ve bu sebeple uumllkelerin farklı gelişmişlik

seviyelerindeki alternatif finansal yapılarının verimliliğini yeterince

değerlendiremediklerinden bahsetmektedir

2 LİTERATUumlR TARAMASI

Uluslararası literatuumlrde finansal gelişme ile ekonomik buumlyuumlme arasındaki ilişkiyi

araştıran bir ccedilok ccedilalışma mevcuttur Ampirik literatuumlr incelendiğinde bankacılık sektoumlruuml

ve ekonomik buumlyuumlme arasındaki ilişkiyi inceleyen ccedilalışmaların yanısıra (bkz

Goldsmith 1969 King Levine 1993 Levine vd 2000 Beck vd 2000 Beck Levine

2004 Jeong vd 2003 Şendeniz-Yuumlncuuml vd 2008) hisse senedi piyasaları ile ekonomik

buumlyuumlme ilişkisini inceleyen birccedilok ccedilalışma da mevcuttur (bkz Atje Jovanovic 1993

Demirguumlccedil-Kunt Levine 1996ab Harris 1997 Levine Zervos 1998 Rousseau

Wachtel 1998 Arestis vd 2001 Beck Levine 2004) Şendeniz-Yuumlncuuml vd (2018)

vadeli işlem borsalarındaki gelişmelerin ekonomik buumlyuumlmeye olan etkisini 32 gelişmiş

ŞENDENİZ YUumlNCUuml Finansal Sistemin Yapısı ile Reel Ekonomi Arasındaki Dinamik

Hacettepe University Journal of Economics and Administrative Sciences

Vol 38 Issue 4 2020

874

ve gelişmekte olan uumllke iccedilin incelemekte ve vadeli işlem borsalarındaki gelişmelerin

ekonomik buumlyuumlmeyi pozitif youmlnluuml olarak etkilediği sonucuna varmaktadır Soumlz konusu

ccedilalışmada vadeli işlem borsalarındaki gelişmelerin ekonomik buumlyuumlme uumlzerindeki

etkileri zaman serisi youmlntemi ile incelendiğinde soumlz konusu ilişkinin goumlreceli olarak

daha duumlşuumlk Gayri Safi Yurticcedili Hasılaya (GSYH) sahip uumllkelerde daha kuvvetli olduğu

goumlzlenmektedir Literatuumlrdeki pek ccedilok ccedilalışma finansal sistemdeki gelişmelerin

ekonomik buumlyuumlmeyi pozitif olarak etkilediği youmlnuumlnde goumlruumlş bildirmektedir

Song ve Thakor (2010) finansal gelişmelerin reel ekonomi uumlzerindeki etkilerinin

goumlreceli olarak bankacılık sektoumlruumlndeki gelişmelerden mi yoksa finans piyasalarındaki

gelişmelerden mi kaynaklandığı diğer bir deyişle ekonomik buumlyuumlme konusunda

bankalara mı yoksa piyasalara mı daha fazla dikkat ccedilekilmesi gerektiği konusunun accedilığa

kavuşmadığından bahsetmektedir Banka-odaklı finansal sistemler ile piyasa-odaklı

finansal sistemler farklı davranışlar sergilemektedir ve her iki sistemin de farklı

avantajları mevcuttur Song ve Thakor (2010) banka ve piyasaların birbirlerini rekabet

tamamlayıcılık ve birlikte gelişme şeklinde etkiledikleri tezini savunmaktadır

Demirguumlccedil-Kunt ve Levine (1996ab) hisse senedi piyasalarının bankacılık

sektoumlruuml sigorta sektoumlruuml ve diğer finans kurumlarının gelişimi ile ilişkisini ve ekonomik

buumlyuumlme uumlzerindeki oumlnemli etkisini goumlstermektedir Bu ccedilalışmanın oumlrnek uumllkeleri

arasında bulunan Japonya ABD ve İngiltere ccedilok gelişmiş hisse senedi piyasalarına

sahipken Kolombia Venezuella Nijerya ve Zimbabve daha az gelişmiş hisse senedi

piyasalarına sahiptir Ccedilalışma sonuccedilları ccedilok gelişmiş hisse senedi piyasalarına sahip

uumllkelerde finansal aracıların da ccedilok gelişmiş olduğunu ve banka-odaklı ya da piyasa-

odaklı finansal yapılar arasında farklılık olmadığını goumlstermektedir Demirguumlccedil-Kunt ve

Huizinga (2000) finansal gelişme ve finansal yapıların banka performansına olan

etkilerini incelemektedir Ccedilalışma farklı finansal yapıların uzun doumlnem ekonomik

gelişme uumlzerindeki oumlnemli etkilerinden bahsetmekte ve her uumllkenin bankacılık ya da

piyasa sistemine ccedilok farklı derecelerde bağlı olduklarını goumlstermektedir Oumlrneğin

Almanya ve Japonya banka-odaklı finansal yapılara sahipken ABD ve İngiltere daha

ccedilok piyasa-odaklı finansal yapılara sahip olarak kabul edilmektedir Bu değerlendirme

yapılırken bankacılık sektoumlruuml ve finans piyasalarının hacimleri karşılaştırılmaktadır

Finansal piyasalar ve bankaların ekonomik buumlyuumlme iccedilin goumlreceli oumlnemleri

incelendiğinde kabul goumlren goumlruumlşlerden biri kişi başı gelirin yuumlksek olduğu uumllkelerde

finansal piyasaların bankalara goumlre daha aktif olduğudur Diğer bir goumlruumlş ise finansal

gelişmişlik duumlzeyinin kişi başı gelirin yuumlksek olduğu uumllkelerde daha yuumlksek olduğudur

(bkz Goldsmith 1969 Demirguumlccedil-Kunt Levine 2001 Lin vd 2006) Demirguumlccedil-Kunt

ve Levine (2001) ccedilok sayıda uumllkede finansal yapı organizasyonları iccedilin endeksler

geliştirmekte ve banka ya da piyasa-odaklı finansal yapıların birbirlerine goumlre

oumlnemlerini işlem hacmi ve verimlilik gibi farklı youmlnlerden oumllccedilmektedir Bu ccedilalışmada

Finansal Sistemin Yapısı ile Reel Ekonomi Arasındaki Dinamik ŞENDENİZ YUumlNCUuml

Hacettepe Uumlniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakuumlltesi Dergisi

Cilt 38 Sayı 4 2020

875

finansal yapı ile ekonomik buumlyuumlme ilişkisi uzun vade iccedilin araştırılmakta ve oumlrnek

uumllkeler iccedilin banka ya da piyasa-odaklı farklı finansal yapıların dereceleri

incelenmektedir Sonuccedillar gelişmiş uumllkelerin bankacılık sektoumlrlerinin ve finansal

piyasalarının gelişmekte olan uumllkelere goumlre daha buumlyuumlk aktif ve verimli olduklarını

goumlstermektedir Araştırma ayrıca banka ve piyasaların gelişiminin ekonomilerin

buumlyuumlmesiyle doğru orantılı olduğunu ve hisse senedi piyasalarının bankacılık

sektoumlruumlnden daha hızlı geliştiğini goumlstermektedir Bu durumda da az gelişmiş ya da

gelişmekte olan uumllkeler daha ccedilok banka-odaklı yapılara sahipken ekonomik gelişim

suumlrecinde finansal sistemler daha ccedilok piyasa-odaklı sistemler haline gelmektedir

Tadesse (2002) finansal yapı ve reel ekonomi ilişkisi uumlzerine yaptığı ccedilalışmasında

gelişmiş finansal sektoumlre sahip uumllkelerde piyasa-odaklı finansal yapıların banka-odaklı

yapılara oranla daha yuumlksek performans sergilediğini az gelişmiş finansal sektoumlre sahip

uumllkelerde ise banka-odaklı yapıların piyasa-odaklı yapılardan daha iyi ccedilalıştığını

goumlstermektedir Allen ve Gale (2000) farklı ekonomik gelişmişlik duumlzeyindeki

ekonomilerin farklı finansal hizmet karışımlarına diğer bir deyişle farklı finansal sistem

yapılarına ihtiyaccedil duyduklarını ekonomik gelişmişlik duumlzeyleri yuumlkseldikccedile ihtiyaccedil

duyulan banka-piyasa oranlarının değiştiğini belirtmektedir (ayrıca bkz Boyd Smith

1998)

Lin vd (2009) literatuumlrde banka-odaklı ve piyasa-odaklı finansal yapı

konseptlerinin sıklıkla kullanıldığını ve bu iki kavram arasındaki ayrımın genellikle

ABD ve İngiltere (piyasa-odaklı yapılara oumlrnek olarak) ile Almanya ve Japonya (banka-

odaklı yapılara oumlrnek olarak) karşılaştırması ile tanımlandığını belirtmekte ancak diğer

yandan da Japonya hisse senedi piyasalarının duumlnyanın en gelişmiş piyasalarından

olduğu ve aynı şekilde ABD ve İngiltere bankaların da duumlnyanın en aktif ve sofistike

finansal aracılarından olduğu gerccedileğinin de altını ccedilizmektedir Lin vd (2009) Almanya

ve Japonyarsquodaki finansal yapı ile ABD ve İngilterersquodeki finansal yapı farkını ldquokuumlccediluumlk

fark ve buumlyuumlk benzerlikrdquo olarak tanımlarken gelişmekte olan uumllke ile gelişmiş uumllke

arasındaki finansal yapı farkını ise ldquobuumlyuumlk fark ve kuumlccediluumlk benzerlikrdquo olarak

tanımlamaktadır Boumlylelikle finansal yapı ve ekonomik gelişme ilişkilerini daha iyi

anlamak iccedilin banka-odaklı ve piyasa-odaklı yapılar arasındaki farktan bahsederken

uumllkelerin gelişmişlik duumlzeyine daha fazla dikkat etmek gerektiğini vurgulamaktadır

Demirguumlccedil-Kunt vd (2011) ekonomiler geliştikccedile finans piyasalarının sunduğu

hizmetlerin de oumlneminin arttığından ve optimal banka-piyasa karışımı sağlanmadığı

durumda ekonomik aktivitenin bu durumdan olumsuz etkilenebilmekte olduğundan

bahsetmektedir Demir ve Hall (2017) finansal yapı ve ekonomik buumlyuumlme ilişkisini

1989-2012 periyodunda Almanya ABD Fransa ve Tuumlrkiye iccedilin incelemekte ve

ekonomik gelişmişlik duumlzeyinin finansal yapı iccedilin oumlnemli olduğu sonucuna varmaktadır

Ccedilalışma bulguları Almanya haricindeki uumlccedil uumllkede piyasa-odaklı finansal sistem ile

ekonomik gelişmişlik duumlzeyi arasında pozitif bir ilişki goumlstermektedir Farklı ekonomik

ŞENDENİZ YUumlNCUuml Finansal Sistemin Yapısı ile Reel Ekonomi Arasındaki Dinamik

Hacettepe University Journal of Economics and Administrative Sciences

Vol 38 Issue 4 2020

876

gelişmişlik duumlzeyindeki reel ekonomilerin taleplerine goumlre oluşan optimal finansal

yapıların varlığından bahseden Liu ve Zhang (2020) Ccedilinrsquoin 29 boumllgesinde 1996-2013

yılları arasında finansal yapının ekonomik buumlyuumlme iccedilin oumlnemini araştırmakta ve piyasa-

odaklı sistemin Ccedilin iccedilin giderek daha oumlnemli olmaya başladığını goumlstermektedir Ma

(2018) gelişmiş ve gelişmekte olan uumllkeleri analiz eden ccedilalışmasında uumllkelerin

ekonomik gelişmişlik duumlzeyleri arttıkccedila piyasa-odaklı finansal sistemlerin ekonomik

buumlyuumlmeyi banka-odaklı finansal hizmetlere nazaran daha fazla desteklediğini

goumlstermektedir Diğer yandan Chu (2020) finansal yapı ve ekonomik buumlyuumlme

arasındaki ilişkiyi incelediği ccedilalışmasında finansal sektoumlr geliştikccedile hisse senedi

piyasalarının bankalara nazaran daha fazla guumlccedillendiğini ancak bankacılık sektoumlruumlnuumln

zayıf olduğu uumllkelerde hisse senedi piyasalarındaki buumlyuumlmenin ekonomik buumlyuumlmeye

destek vermediğini savunmaktadır Gelişmekte olan uumllkelerdeki optimal finansal yapı

ile ekonomik buumlyuumlme arasındaki ilişki ile ilgili yeterli sayıda ccedilalışma mevcut değildir

Şendeniz-Yuumlncuuml vd (2019) ccedilalışmalarında 1980-2014 yılları arasında 21 gelişmekte

olan uumllkede finansal yapıları incelemekte ancak soumlz konusu ccedilalışmada optimal finansal

yapı ile ekonomik buumlyuumlme arasındaki dinamik ve nedensel ilişki incelenmemektedir

3 VERİ

Bu ccedilalışmada analizler 23 gelişmekte olan uumllke iccedilin yapılmıştır Ccedilalışma

kapsamına alınan 23 uumllke Morgan Stanley Capital International (MSCI) Gelişmekte

olan Piyasalar Endeksi (Emerging Markets Index) tarafından yayınlanan gelişmekte

olan uumllkeler listesinde yer alan ve veri erişilebilirliği bulunan uumllkelerdir Soumlz konusu

uumllkeler listesi Tablo 1rsquode sunulmuştur

Tablo 1 Veri Setinde Yer Alan Uumllkeler

Birleşik Arap Emirlikleri

Brezilya

Ccedilek Cumhuriyeti

Ccedilin

Endonezya

Filipinler

Guumlney Afrika

Guumlney Kore

Hindistan

Katar

Kolombiya

Macaristan

Malezya

Meksika

Mısır

Pakistan

Peru

Polonya

Rusya

Şili

Tayland

Tuumlrkiye

Yunanistan

Ekonometrik analizlerde kullanılan değişkenler aşağıdaki gibidir

Reel ekonomi logaritmik reel kişi başı GSYH sabit 2010 ABD doları ile temsil

edilmektedir bundan boumlyle LKGSYH olarak anılacaktır

Bankacılık sektoumlruumlndeki gelişmeler uumllkelerdeki oumlzel sektoumlre verilen kredilerin

GSYHrsquoya oranı (yuumlzde) ile temsil edilmektedir bundan boumlyle BAN olarak anılacaktır

Finansal Sistemin Yapısı ile Reel Ekonomi Arasındaki Dinamik ŞENDENİZ YUumlNCUuml

Hacettepe Uumlniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakuumlltesi Dergisi

Cilt 38 Sayı 4 2020

877

Hisse senedi piyasasındaki gelişmeler hisse senedi piyasası değerinin GSYHrsquoya

oranı (yuumlzde) ile temsil edilmektedir bundan boumlyle HISSE olarak anılacaktır

Bir ekonomi iccedilerisinde işleyen banka ve piyasaların karışım oranı diğer bir

deyişle finansal yapı BANHISSE ile temsil edilmektedir bundan boumlyle YAPI olarak

anılacaktır

Finansal yapı ile reel ekonomi arasındaki ilişkiyi sağlıklı bir şekilde

inceleyebilmek iccedilin analizlerde reel ekonomiye etki edebilecek olan ve literatuumlrde sıkccedila

kullanılan kontrol değişkenlerine yer verilmektedir Hung (2003) iccedilsel buumlyuumlme

modelinde enflasyonun finansal gelişmeler ile ekonomik buumlyuumlme arasındaki ilişkide

oumlnemli bir etken olacağını goumlstermiştir Edison vd (2002) yabancı yatırımların

ekonomik buumlyuumlme ile ilişkisi olduğunu belirtmektedir Kontrol değişkenleri

makroekonomik değişkenlerden ve uumllkelere has dışsal değişkenlerden oluşmaktadır

Makroekonomik kontrol değişkenleri yıllık enflasyon (yuumlzde) (ENF) yabancı

doğrudan yatırımların GSYHrsquoya oranı (yuumlzde) (YDY) ticari dışa accedilıklık yani yıllık

toplam ihracat ve ithalatın GSYHrsquoya oranı (yuumlzde) (TDA) ve toplam işguumlcuumlnuumln yuumlzdesi

olarak işsizliktir (ISS) Uumllkelere has dışsal kontrol değişkenleri ise uumllkelerin ekvatora

uzaklığı (LAT) logaritmik olarak nuumlfus (LNNUF) ve uumllkedeki hukuk sistemini goumlsteren

goumllge değişkenlerdir (LEGUK LEGFR LEGSOC) Hall ve Jones (1999) uumllkelerin

ekvatora olan uzaklıklarının kişi başı GSYH uumlzerinde anlamlı bir etkisi olduğunu

goumlstermişlerdir Benzer şekilde Theil ve Chen (1995) kişi başı GSYHrsquonın ekvatora

yaklaştıkccedila duumlştuumlğuumlnuuml ve ekvatordan uzaklaştıkccedila yuumlkseldiğini goumlstermişlerdir

Ekvatora uzaklık Hall ve Jones (1999)rsquoun hesapladığı gibi 0 ile 1 arasında

oumllccedileklendirmek adına derece cinsinden enlem değerinin mutlak değerinin 90rsquoa

boumlluumlnmesi ile hesaplanmıştır Hukuk sistemi goumllge değişkenleri La Porta vd (1997

1998) tarafından savunulan hukuk sisteminin finansal gelişme uumlzerinde oumlnemli etkisi

olduğu bahsinden yola ccedilıkılarak kullanılmışlardır

Analizlerde kullanılan değişkenler tanımları ve veri kaynakları Tablo 2rsquode

sunulmuştur Analizler 1980-2017 doumlnemi verileri ile gerccedilekleştirilmiştir Bazı uumllkeler

iccedilin mevcut veri aralığı daha kısa olduğu iccedilin analizler ldquodengesiz (unbalanced) panel

verirdquo youmlntemi ile yapılmıştır

ŞENDENİZ YUumlNCUuml Finansal Sistemin Yapısı ile Reel Ekonomi Arasındaki Dinamik

Hacettepe University Journal of Economics and Administrative Sciences

Vol 38 Issue 4 2020

878

Tablo 2 Değişken İsimleri Tanımları ve Veri Kaynakları

Değisken ismi

Tanım Veri TabanıKaynağı

LKGSYH Logaritmik olarak reel kişi başı GSYH

(sabit 2010 ABD doları)

Duumlnya Bankası Duumlnya Gelişme Goumlstergeleri

(World Bank World Development Indicators)

BAN Oumlzel sektoumlre verilen kredilerin

toplamının GSYHrsquoya oranı ()

Duumlnya Bankası Finansal Yapı Veri Tabanı

(World Bank Financial Structure Database)

HISSE Hisse senedi piyasası değerinin

GSYHrsquoya oranı ()

Duumlnya Bankası Finansal Yapı Veri Tabanı

(World Bank Financial Structure Database)

YAPI Bir ekonomi iccedilinde işleyen banka-

piyasa karışım oranı (BANHISSE)

Yazar tarafindan hesaplanmaktadır

OPT Bir ekonomi iccedilindeki optimal finansal

yapı tahmini

Yazar tarafindan regresyon tahmini ile

hesaplanmaktadır

FINARA Logaritmik olarak mevcut finansal

yapının (YAPI) optimal yapı değerine

(OPT) olan uzaklığının mutlak değeri

Yazar tarafindan hesaplanmaktadır

ENF Enflasyon ( yıllık) Duumlnya Bankası Duumlnya Buumlyuumlme Goumlstergeleri

(World Bank World Development Indicators)

YDY Yabancı doğrudan yatırımların

GSYHrsquoya oranı ()

Duumlnya Bankası Duumlnya Buumlyuumlme Goumlstergeleri

(World Bank World Development Indicators)

TDA Yıllık toplam ihracat ve ithalatın

GSYHrsquoya oranı ()

Duumlnya Bankası Duumlnya Buumlyuumlme Goumlstergeleri

(World Bank World Development Indicators)

ISS İşşizlik toplam işguumlcuumlnuumln si Duumlnya Bankası Duumlnya Buumlyuumlme Goumlstergeleri

(World Bank World Development Indicators)

LAT Ekvatora uzaklık (0-1 arasında

oumllccedileklendirmek adına derece cinsinden

enlem değerinin mutlak değeri90)

Hall ve Jones (1999)

LEGUK İngiliz hukuk sistemi goumllge değişkeni Duumlnya Bankası Global Buumlyuumlme Ağı Buumlyuumlme

Veri Tabanı (World Bank Global

Development Network Growth Database)

LEGFR Fransız hukuk sistemi goumllge değişkeni Duumlnya Bankası Global Buumlyuumlme Ağı Buumlyuumlme

Veri Tabanı (World Bank Global

Development Network Growth Database)

LEGGR Alman hukuk sistemi goumllge değişkeni Duumlnya Bankası Global Buumlyuumlme Ağı Buumlyuumlme

Veri Tabanı (World Bank Global

Development Network Growth Database)

LEGSOC Sosyalist hukuk sistemi goumllge

değişkeni

Duumlnya Bankası Global Buumlyuumlme Ağı Buumlyuumlme

Veri Tabanı (World Bank Global

Development Network Growth Database)

LNNUF Logatirmik olarak nuumlfus değeri Duumlnya Bankası Duumlnya Buumlyuumlme Goumlstergeleri

(World Bank World Development Indicators)

Finansal Sistemin Yapısı ile Reel Ekonomi Arasındaki Dinamik ŞENDENİZ YUumlNCUuml

Hacettepe Uumlniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakuumlltesi Dergisi

Cilt 38 Sayı 4 2020

879

Değişkenlere ait istatistikler Tablo 3rsquote sunulmuştur Veri setimizde yer alan

uumllkelerde oumlzel kredilerin GSYHrsquoya oranı ortalama olarak 43rsquotuumlr Hisse senedi

piyasaları ise ortalama olarak uumllkelerin GSYHrsquosının 21rsquoi buumlyuumlkluumlğuumlndedir Bağlı ve

accedilıklayıcı değişkenlere ait korelasyon matrisi Ek Tablo 1rsquode sunulmuştur Accedilıklayıcı

değişkenler arasındaki korelasyon değerleri soumlz konusu değişkenleri aynı regresyon

modelinde kullanmaya engel olacak duumlzeyde yuumlksek değildir

Tablo 3 Tanımlayıcı İstatistikler

BAN HISSE YAPI LKGSYH FINARA ENF YDY TDA ISS LAT LNNUF

Ortalama 4306 2134 1219 864 186 4318 229 6314 689 031 1761

Medyan 3432 976 351 875 206 638 152 5171 523 032 1769

Maksimum 16321 24823 32227 1164 571 748166 5549 22041 3347 062 2105

Minimum 336 007 020 585 -480 -486 -1599 1235 008 004 1232

Std Sapma 2963 2957 3153 116 129 33076 375 3914 566 016 165

Goumlzlem sayısı 793 704 681 814 681 812 824 797 550 874 874

31 Tuumlrkiye Verisinin İncelenmesi

Tuumlrkiye oumlzelinde finansal yapı oranı ile ilgili ccedilarpıcı noktalar vardır Tuumlrkiye

finansal yapı verisi 1989-2016 doumlnemi iccedilin hesaplanabilmektedir Finansal yapı oranı

1989 yılında 3867 iken bu değer 1990 yılında 703 1994 yılında 137 ve 1995 yılında

073rsquotuumlr Diğer bir deyişle hisse senedi piyasasının ilk yıllarında doğal olarak banka

odaklı bir sisteme sahip olan Tuumlrkiye 1995 yılı itibariyle ccedilok hızlı denebilecek bir

şekilde piyasa odaklı sisteme geccedilmiştir Literatuumlrde optimal finansal yapı ile ilgili

arguumlmanlar incelendiğinde gelişmekte olan uumllkelerin optimal finansal yapılarının banka

odaklı olması gerekliliği savunulurken Tuumlrkiyersquode ccedilok hızlı bir şekilde piyasa odaklı

sisteme geccediliş stratejik accedilıdan duumlşuumlnduumlruumlcuumlduumlr Diğer bir ilginccedil goumlzlem ise 2012 yılı

itibariyle finansal yapı değerinin Tuumlrkiyersquonin tekrar banka-odaklı sisteme geccediliş

yapmaya başladığını goumlstermesidir Tuumlrkiye oumlzelinde değişkenlere ait istatistikler Tablo

4rsquote sunulmuştur

Tablo 4 Tuumlrkiye İccedilin İstatistikler

BAN HISSE YAPI LKGSYH FINARA ENF YDY TDA ISS LAT LNNUF

Ortalama 2235 2680 267 901 256 4101 093 4115 1005 046 1793

Medyan 1543 3466 089 898 266 3824 053 4484 1036 046 1794

Maksimum 6094 4743 3867 961 298 10522 365 5497 1255 046 1821

Minimum 1136 035 034 851 202 625 003 1709 804 046 1760

StdSapma 1450 1449 718 031 024 3075 090 966 133 000 018

Goumlzlem sayısı 37 29 28 38 28 38 38 38 23 38 38

ŞENDENİZ YUumlNCUuml Finansal Sistemin Yapısı ile Reel Ekonomi Arasındaki Dinamik

Hacettepe University Journal of Economics and Administrative Sciences

Vol 38 Issue 4 2020

880

4 YOumlNTEM VE BULGULAR

41 Optimal Finansal Yapı

Yeni yapısalcılık goumlruumlşuuml ve son yıllarda oluşmaya başlayan optimal finansal

yapılar literatuumlruumlne goumlre bir ekonomi iccedilin tahmin edilen optimal finansal yapı oranı

yani o uumllke iccedilerisinde faaliyet goumlsteren finansal kurumların ve piyasaların optimal

karışımı o uumllkenin ekonomik gelişmişlik duumlzeyine bağlı olarak değişkenlik goumlsteren

dinamik bir orandır Başka bir deyişle ekonomilerin her gelişmişlik seviyesi iccedilin iccedilsel

(endojen) olarak tahmin edilen optimal bir finansal yapı mevcuttur Dolayısı ile

ekonomik buumlyuumlmenin etkili bir şekilde desteklenebilmesi iccedilin mevcut finansal sistem

yapılarının muumlmkuumln olduğunca optimal yapı değerine yakın olması idealdir Her

uumllkenin hesaplanan mevcut finansal yapı oranları ile regresyon modelleri ile tahmin

edilen optimal finansal yapıları arasındaki sapmalar ekonomik aktivite seviyesinde

duumlşuumlşe sebep olabildiği iccedilin finansal yapı ekonomik gelişme iccedilin oumlnemlidir (bkz Lin

vd 2009 Lin 2012 Demirguumlccedil-Kunt vd 2011)

Optimal finansal yapı değeri aşağıdaki regresyonda tahmin edilen finansal yapı

değeridir Regresyon modeli aşağıdaki gibidir

119884119860119875119868119894119905 = 120572 + 1205731119871119870119866119878119884119867119894119905 + 1205732119871119864119866119880119870119894 + 1205733119871119864119866119865119877119894 + 1205734119871119864119866119878119874119862119894 +

1205735119871119860119879119894 + 1205736119871119873119873119880119865119894119905 + 120576119894119905 (1)

Bir uumllkenin finansal yapısı o uumllkenin reel ekonomisi hukuk sistemi ve uumllkeye has

dışsal oumlzelliklerinden etkilenmektedir Yukarıdaki modelde bağımlı değişken 119884119860119875119868rsquodır

119871119870119866119878119884119867 119871119864119866119880119870 119871119864119866119865119877 119871119864119866119878119874119862 119871119860119879 ve 119871119873119873119880119865 accedilıklayıcı değişkenlerdir

Regresyonda dışarıda bırakılacak olan goumllge değişken 119871119864119866119866119877 olarak belirlenmiştir 120576

hata terimini 119894 ve 119905 sırasıyla uumllke ve zaman periyodunu temsil etmektedirler

Regresyon sonuccedilları Tablo 5rsquote sunulmuştur Tahminler panel en kuumlccediluumlk kareler

youmlnteminden gelmektedir Yukarıdaki regresyon modeli ile her uumllke ve her yıl iccedilin

tahmin edilen optimal finansal yapı serisi yani OPT mevcut finansal yapı ile regresyon

sonucu elde edilen atık değer serisi arasındaki farktır

Sonuccedillar incelendiğinde reel ekonominin yapı uumlzerinde etkili olduğu

soumlylenebilmektedir Tablo 5rsquote goumlruumllduumlğuuml uumlzere reel ekonomi ile finansal yapı arasında

anlamlı ve negatif bir ilişki vardır Uumllkelerin ekonomisi geliştikccedile banka-piyasa

oranlarını goumlsteren finansal yapı değerleri duumlşmekte diğer bir deyişle finansal sistemin

yapısı piyasa odaklı olma youmlnuumlnde ilerlemektedir

Finansal Sistemin Yapısı ile Reel Ekonomi Arasındaki Dinamik ŞENDENİZ YUumlNCUuml

Hacettepe Uumlniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakuumlltesi Dergisi

Cilt 38 Sayı 4 2020

881

Tablo 5 Optimal Finansal Yapı Tahmini

Bağımlı Değişken YAPI

LKGSYH -874

(171)

LEGUK 255

(603)

LEGFR 1048

(564)

LEGSOC 547

(587)

LAT 2421

(1046)

LNNUF -671

(119)

C 19325

(3429)

Goumlzlem sayısı 681

R-kare 007

Duumlzeltilmiş R-kare 006

Standart hata terimi parantez iccedilinde yazılmıştır 1 anlamlı 5

anlamlı 10 anlamlı

42 Finansal Yapı Aralığı

Bir uumllkedeki mevcut finansal yapı değeri tahmin edilen optimal finansal yapı

değerinden uzaklaştıkccedila o uumllkenin finansal yapı aralığı buumlyuumlmektedir İlgili literatuumlre

goumlre (bkz Demirguumlccedil-Kunt vd 2011) soumlz konusu uzaklaşma her ne youmlnde olursa olsun

optimal değerle mevcut değerin arasının accedilılması uumllke ekonomileri iccedilin negatif etkilere

sebep olabilmektedir Dolayısı ile finansal yapı aralığı hesaplanırken oumlnemli olan

mutlak fark değeridir Finansal yapı aralığı literatuumlruumln oumlnerdiği şekilde aşağıdaki formuumll

ile hesaplanmaktadır

119865119868119873119860119877119860 = ln(|119884119860119875119868 minus 119874119875119879|) (2)

119865119868119873119860119877119860 uumllkelerde goumlzlenen mevcut 119884119860119875119868 ile en kuumlccediluumlk kareler youmlntemi ile

tahmin edilen 119874119875119879 değeri arasındaki farkın mutlak değerinin logaritmasına eşittir

ldquoOptimal finansal yapırdquo boumlluumlmuumlnde bahsedildiği şekilde (1) nolu denklemde yer alan

regresyon sonucu elde edilen atık değerler serisi 119884119860119875119868 ve 119874119875119879 arasındaki fark serisidir

ve dolayısı ile 119865119868119873119860119877119860 bu atık değerler serisinin mutlak değerinin logaritmasına

eşittir Elde edilen 119865119868119873119860119877119860 serisi veri setimizdeki her uumllke ve her yıl iccedilin finansal yapı

aralığı değerlerini goumlstermektedir

Teorik literatuumlr finansal yapı aralığının fazla olmasının ekonomiye olumsuz

etkileri olabileceğini savunmaktadır Veri setimizdeki gelişmekte olan uumllkeler iccedilin

finansal yapı aralığı ile ekonomik aktivite arasındaki ilişki aşağıdaki model ile

ŞENDENİZ YUumlNCUuml Finansal Sistemin Yapısı ile Reel Ekonomi Arasındaki Dinamik

Hacettepe University Journal of Economics and Administrative Sciences

Vol 38 Issue 4 2020

882

incelenmiştir Soumlz konusu ilişki incelenirken ekonomik aktiviteyi etkileyebilecek ve

literatuumlrde sıkccedila kullanılan kontrol değişkenlerine de regresyonda yer verilmiştir

119871119870119866119878119884119867119894119905 = 120572 + 1205731119865119868119873119860119877119860119894119905 + 1205732119861119860119873119894119905 + 1205733119867119868119878119878119864119894119905 + 1205734119864119873119865119894119905 +

1205735119884119863119884119894119905 + 1205736119879119863119860119894119905 + 1205737119868119878119878119894119905 + 120576119894119905 (3)

Modelde 119871119870119866119878119884119867 bağımlı değişkendir 119865119868119873119860119877119860 119861119860119873 119867119868119878119878119864 119864119873119865 119884119863119884

119879119863119860 ve 119868119878119878 accedilıklayıcı değişkenlerdir 120576 hata terimini 119894 ve 119905 sırasıyla uumllke ve zaman

periyodunu temsil etmektedirler

Regresyon sonuccedilları Tablo 6rsquoda sunulmuştur Model 1rsquode sunulan sonuccedillara

goumlre 119865119868119873119860119877119860 ile 119871119870119866119878119884119867 arasında anlamlı negatif bir ilişki vardır Buumltuumln kontrol

değişkenlerinin varlığında finansal yapı aralığı yani mevcut finansal yapının tahmin

edilen optimum finansal yapıdan uzaklaşması uumllkelerdeki reel ekonomiyi negatif youmlnde

etkilemektedir1 Finansal yapı aralığı ile reel ekonomi arasındaki ilişkinin ekonomik

buumlyuumlkluumlğuuml anlamlıdır 119865119868119873119860119877119860rsquodaki bir standart sapma (129) artış 119871119870119866119878119884119867rsquoda 015

(=129(-012)) yani yuumlzde 15rsquolik bir duumlşuumlşe sebep olmaktadır

Tablo 6 Finansal Yapı Aralığının Reel Ekonomi Uumlzerindeki Etkisi

Bağımlı Değişken LKGSYH

Modeller (1)

(2)

(3)

FINARA -012 -002

-002

(003) (003) (003)

BAN 001

015

062

(018) (016) (015)

HISSE 058 021

010

(017) (015) (015)

ENF 000 001 000

(001) (001) (001)

YDY 138

175 321

(096) (094) (093)

TDA 061 066

(013) (011)

ISS 282

(075)

C 801 809 829

(013) (010) (010)

Goumlzlem sayısı 472 674 674

R-kare 017 012 007

Duumlzeltilmiş R-kare 015 011 006

Standart hata terimi parantez iccedilinde yazılmıştır 1 anlamlı 5 anlamlı 10

anlamlı

Finansal Sistemin Yapısı ile Reel Ekonomi Arasındaki Dinamik ŞENDENİZ YUumlNCUuml

Hacettepe Uumlniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakuumlltesi Dergisi

Cilt 38 Sayı 4 2020

883

43 Finansal Yapı ile Ekonomik Buumlyuumlme Arasındaki İlişki

Finansal yapı ve ekonomik buumlyuumlme arasındaki ilişkiyi incelemek uumlzere

ekonometrik youmlntem olarak zaman-serisi ve kesit regresyon youmlntemlerini birleştiren

Arellano ve Bond (1991) ve Holtz-Eakin vd (1988) tarafından geliştirilen

Genelleştirilmiş Momentler Youmlntemi (GMY) dinamik panel veri modeli kullanılmıştır

Dinamik panel veri youmlnteminin kesit regresyon ve zaman-serisi youmlntemleri ile

karşılaştırıldığında avantajları bulunmaktadır Kesit regresyon youmlntemi kullanıldığında

uumllkelere has oumlzellikler ve goumlzlenemeyen etkiler hata teriminin iccedilinde yer almakta ve bu

durum katsayı tahminlerinde yanlı sonuccedillara sebep olmaktadır Kesit regresyon

youmlnteminin aksine zaman-serisi youmlntemi ile uumllke bazında inceleme muumlmkuumln olmakla

birlikte ccedilalışmaların sağlıklı sonuccedillar verebilmesi iccedilin uzun bir zaman-serisi verisine

ihtiyaccedil vardır aksi halde araştırma sonuccedillarının guumlvenilirliği duumlşebilmektedir Zaman-

serisi youmlnteminin bir diğer dezavantajı da eşzamanlılık problemini goumlzardı etmesidir

Uumllkelere has goumlzlenemeyen oumlzelliklerden dolayı oluşabilecek hatalar GMY ile tahmin

edilen dinamik panel veri modelleri sayesinde engellenmiş olacaktır Ayrıca Dinamik

Panel GMY eşzamanlılık iccedilsellik ve ihmal edilen değişkenler sebebiyle meydana

gelebilecek yanlı sonuccedilları bertaraf etmektedir Dinamik panel veri modeli aşağıdaki

gibidir

119910119894119905 minus 119910119894119905minus1 = (120572 minus 1)119910119894119905minus1 + 120573prime119883119894119905 + 120578119894 + 120576119894119905 (4)

Yukarıdaki modelde 119910 reel ekonomiyi temsil eden logaritmik reel kişi başı

GSYHrsquoyı 119883 finansal yapıyı ve diğer kontrol değişkenlerini 120578 uumllkelere has

goumlzlenemeyen etkileri 120576 hata terimini 119894 ve 119905 sırasıyla uumllke ve zaman periyodunu temsil

etmektedir Bu modelle finansal yapının ekonomik buumlyuumlme uumlzerindeki etkileri

goumlzlenmiştir Modelde ekonomik buumlyuumlmeyi etkileyebilecek ve literatuumlrde sıkccedila

kullanılan 119864119873119865 119884119863119884 ve 119879119863119860 gibi kontrol değişkenlerine yer verilmiştir

Yukarıdaki denklem aşağıdaki şekilde yeniden yazılabilir

119910119894119905 = α119910119894119905minus1 + 120573prime119883119894119905 + 120578119894 + 120576119894119905 (5)

Uumllkelere has etkileri yok etmek uumlzere Holtz-Eakin vd (1988) Arellano ve Bond

(1991) ve Arellano ve Bover (1995) tarafından geliştirilen birinci fark youmlntemi

uygulanmıştır Bu youmlntem ile model aşağıdaki şekilde yeniden yazılabilmektedir

119910119894119905 minus 119910119894119905minus1 = α(119910119894119905minus1 minus 119910119894119905minus2) + 120573prime(119883119894119905 minus 119883119894119905minus1) + (120576119894119905 minus 120576119894119905minus1) (6)

Modellerdeki accedilıklayıcı değişkenlerde oluşabilecek olan iccedilsellik (endogeneity)

problemi enstruman kullanımı ile engellenebilmektedir ancak bu durumda da (120576119894119905 minus

ŞENDENİZ YUumlNCUuml Finansal Sistemin Yapısı ile Reel Ekonomi Arasındaki Dinamik

Hacettepe University Journal of Economics and Administrative Sciences

Vol 38 Issue 4 2020

884

120576119894119905minus1) hata teriminin (119910119894119905minus1 minus 119910119894119905minus2) değişkeni ile olan korelasyonu problem

yaratmaktadır Bu problemin bertaraf edilmesi iccedilin gecikmeli accedilıklayıcı değişkenler

enstruman olarak kullanılmıştır Enstrumanların geccedilerliliği Sargan testi ile test

edilmiştir Arellano-Bond testi ise AR(2) suumlrecinde otokorelasyon sorunu olmadığını

goumlstermektedir Hata terimlerinin seri korelasyon oluşturmaması ve accedilıklayıcı

değişkenlerin de gelecek hata terimleri ile korelasyon oluşturmaması oumlnemli iki

varsayımdır Bu sebeple aşağıdaki moment denklemleri kullanılmıştır

119864[119910119894119905minus119904(120576119894119905 minus 120576119894119905minus1)] = 0for119904 ge 2 119905 = 3hellip 119879 (7)

119864[119883119894119905minus119904(120576119894119905 minus 120576119894119905minus1)] = 0for119904 ge 2 119905 = 3hellip 119879 (8)

Tablo 7 Dinamik Panel GMY Tahminleri

Bağımlı Değişken LKGSYH

Transformasyon Birinci fark

(1) (2)

LKGSYH (-1) 100 097

(003) (000)

YAPI -002 -003

(001) (000)

BAN -009

(004)

HISSE 003 002

(004) (001)

ENF 000 000

(000) (000)

YDY 010 006

(012) (006)

TDA 001

(002)

J-istatistik 1750 2707

Enstruman derece 24 25

Sargan testi (olasılık) 042 013

AB otokorelasyon testi AR(2) (olasılık) 099 098

Goumlzlem sayısı 874 874

Standart hata terimi parantez iccedilinde yazılmıştır 1 anlamlı 5 anlamlı 10

anlamlı

Sargan testi iccedilin H0 Enstrumanlar atık değerler ile korelasyon oluşturmamaktadır

AB otokorelasyon testi iccedilin H0 Birinci farklardaki atık değerlerde ikinci dereceden otokorelasyon

yoktur (Birinci farklar uumlzerinde ccedilalıştırılan bir Arellano-Bond GMY regresyonu bağlamında

AR(1) beklenmektedir ve bu nedenle Arellano-Bond (AB) AR(1) testi sonucu genellikle goumlz ardı

edilmektedir Birinci farklardaki atık değerler uumlzerindeki AR(2) testi duumlzey değişkenlerinde

AR(1)i tespit etmek iccedilin kullanılır bkz Roodman 2004)

Finansal Sistemin Yapısı ile Reel Ekonomi Arasındaki Dinamik ŞENDENİZ YUumlNCUuml

Hacettepe Uumlniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakuumlltesi Dergisi

Cilt 38 Sayı 4 2020

885

Analiz sonuccedilları Tablo 7rsquode sunulmuştur Bulgulara goumlre finansal yapı ile

ekonomik buumlyuumlme arasında negatif ve anlamlı bir ilişki mevcuttur Sonuccedillar ekonomik

gelişmişlik duumlzeyinde artış goumlzlemlenen uumllkelerde finansal sistem yapısının piyasa

odaklı olma youmlnuumlnde değişim goumlstermekte olduğu goumlruumlşuuml ile uyumludur Sonuccedillar

ayrıca yabancı doğrudan yatırımların reel ekonomi uumlzerinde pozitif ve anlamlı bir etkisi

olduğunu goumlstermektedir Diğer yandan bankacılık sektoumlruumlndeki gelişmelerin reel

ekonomi uumlzerinde negatif ve anlamlı bir etkisi olduğu goumlruumllmektedir Bu durum yuumlksek

borccedil ve geri oumldenmeyen krediler sebebiyle accedilıklanabilir Benzer şekilde Zhang (2003)

1960-1999 periyodu iccedilin Doğu Asya uumllkelerinde bankacılık sektoumlruuml ile reel ekonomi

arasında negatif bir ilişki goumlstermiştir

SONUCcedil

Finansal yapı bir uumllkenin finansal sisteminin ne derece banka odaklı ya da

piyasa odaklı olduğu ile ilgili bir kavramdır Diğer bir deyişle finansal yapı bir

ekonomide işleyen finansal kurumların ve piyasaların karışım oranı ve mevcut finansal

kurumların ve piyasaların soumlz konusu ekonomi iccedilin goumlreceli oumlnemleridir Uumllkelerin

finansal sistemlerinin yapıları farklılıklar goumlstermektedir Uumllkelerdeki finansal sistemler

işlevlerini yerine getirirken bazı uumllkelerde bankacılık sektoumlruuml lider rol uumlstlenmekte

diğer bir deyişle banka-odaklı finansal sistem goumlzlenmekte diğer bazı uumllkelerde ise

piyasalar lider rol uumlstlenmekte yani piyasa-odaklı finansal sistem goumlzlenmektedir Bu

ccedilalışmada finansal sistemin yapısı ele alınmış Tuumlrkiye ve diğer gelişmekte olan

uumllkelerdeki finansal yapı ile reel ekonomi arasındaki dinamik ilişki araştırılmıştır

Guumlncel literatuumlrde oumlzellikle son yıllarda dikkat ccedileken bir goumlruumlş olan ldquoyeni yapısalcılıkrdquo

goumlruumlşuuml diğer bir deyişle finansal yapıların uumllkelerin gelişmişlik seviyelerine goumlre

farklılaştığı ve her ekonomik gelişmişlik seviyesi iccedilin iccedilsel olarak belirlenen bir optimal

finansal yapının varlığı da bu ccedilalışmada sorgulanmıştır Soumlz konusu goumlruumlşe goumlre

finansal sistemin yapısı dinamiktir Gelişmekte olan uumllkelerdeki mevcut finansal

yapıların o uumllkeler iccedilin tahmin edilen optimal finansal yapı değerlerinden

uzaklaşmasının uumllkelerin reel ekonomilerine olan etkileri de bu ccedilalışma kapsamında

incelenmiştir

Sonuccedillar ışığında finansal yapının reel ekonomi uumlzerinde etkili olduğu

soumlylenebilmektedir Ccedilalışma bulguları reel ekonomi ile finansal yapı oranı arasında

anlamlı ve negatif bir ilişkinin varlığını goumlstermiştir Uumllkelerin ekonomisi geliştikccedile

banka-piyasa oranlarını goumlsteren finansal yapı değerleri duumlşmekte diğer bir deyişle

finansal sistemin yapısı piyasa odaklı olma youmlnuumlnde değişmektedir

Bir uumllkedeki mevcut finansal yapı değeri ekonometrik analiz sonucu tahmin

edilen optimal finansal yapı değerinden uzaklaştıkccedila o uumllkenin finansal yapı aralığı

buumlyuumlmektedir Soumlz konusu uzaklaşma her ne youmlnde olursa olsun optimal değerle

ŞENDENİZ YUumlNCUuml Finansal Sistemin Yapısı ile Reel Ekonomi Arasındaki Dinamik

Hacettepe University Journal of Economics and Administrative Sciences

Vol 38 Issue 4 2020

886

mevcut değerin arasının accedilılması uumllke ekonomileri iccedilin negatif etkilere sebep

olabilmektedir Bulgularımız gelişmekte olan uumllkelerde finansal yapı aralığı ile reel

ekonomi arasında anlamlı ve negatif bir ilişkinin varlığını goumlstermektedir

Farklı gelişmişlik duumlzeyindeki ekonomilerin finansal yapıları arasındaki farkları

anlamak ve uumllkelerin finansal yapılarını ekonomik buumlyuumlmeleri ile ilişkilendirebilmek

oumlzellikle finansal sistemlerini geliştirmeye ccedilalışan gelişmekte olan uumllkelerde politika

uygulamaları oluşturulması accedilısından faydalı olabilmektedir Gelişmekte olan bir uumllkeye

en uygun olan finansal yapı gelişmiş bir uumllkenin finansal yapısından farklı olmalıdır

Bu sebeple ekonomik buumlyuumlmeyi sağlamak adına gelişmiş uumllkelerin mevcut finansal

yapı stratejilerini birebir takip etmek yerine her bir uumllke oumlzelinde finansal yapı stratejisi

hazırlanmalıdır Gelişmekte olan uumllkeler oumlzelinde yapılan bu ccedilalışma sonuccedillarının son

on yılda filizlenen ldquoyeni yapısalcılıkrdquo ve ldquooptimal finansal yapılarrdquo goumlruumlşleri ile ilgili

literatuumlre katkıda bulunacağı duumlşuumlnuumllmektedir

NOTLAR

1 Sahte regresyondan kaccedilınmak adına regresyon analizleri oumlncesinde Levin Lin ve Chu (2002)

panel birim koumlk testleri yapılmıştır Serilerin duumlzey ve birinci farklarında ldquoH0 birim koumlk vardırrdquo

hipotezi reddedilmiş ve serilerin durağan olduğu goumlruumllmuumlştuumlr Dolayısı ile analizler duumlzeyde

yapılmıştır Birim koumlk test sonuccedilları Ek Tablo 2rsquode sunulmuştur

KAYNAKCcedilA

Allen F D Gale (1997) ldquoFinancial Markets Intermediaries and Intertemporal Smoothingrdquo

Journal of Political Economy 105 523-546

Allen F D Gale (1999) ldquoDiversity of Opinion and Financing of New Technologiesrdquo Journal of

Financial Intermediation 8 68-89

Allen F D Gale (2000) ldquoComparing Financial Systemsrdquo Cambridge MA MIT Press

Arellano M S Bond (1991) ldquoSome Tests of Specification for Panel Data Monte Carlo

Evidence and an Application to Employment Equationsrdquo Review of Economic Studies

58 277ndash297

Arellano M O Bover (1995) ldquoAnother Look at the Instrumental-variable Estimation of Error-

Components Modelsrdquo Journal of Econometrics 68 29ndash52

Arestis P PO Demetriades KB Luintel (2001) ldquoFinancial Development and Economic

Growth The Role of Stock Marketsrdquo Journal of Money Credit and Banking 33(1) 16-

41

Atje R B Jovanovic (1993) ldquoStock Markets and Developmentrdquo European Economic Review

37 632-640

Beck T R Levine N Loayza (2000) ldquoFinance and the Sources of Growthrdquo Journal of

Financial Economics 58(1) 261-300

Finansal Sistemin Yapısı ile Reel Ekonomi Arasındaki Dinamik ŞENDENİZ YUumlNCUuml

Hacettepe Uumlniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakuumlltesi Dergisi

Cilt 38 Sayı 4 2020

887

Beck T R Levine (2004) ldquoStock Markets Banks and Growth Panel Evidencerdquo Journal of

Banking and Finance 28 423-442

Bhide A (1993) ldquoThe Hidden Costs of Stock Market Liquidityrdquo Journal of Financial

Economics 34 1-51

Boyd JH EC Prescott (1986) Financial Intermediary-Coalitions Journal of Economics

Theory 38 211-232

Boyd JH BD Smith (1998) ldquoThe Evolution of Debt and Equity Markets in Economic

Developmentrdquo Economic Theory 12 519-560

Chakraborty S R Ray (2004) ldquoBank-Based versus Market-Based Financial Systems A

Growth-Theoretic Analysisrdquo University of Oregon (Department of Economics) mimeo

Chu LK (2020) ldquoFinancial Structure and Economic Growth Nexus Revisitedrdquo Borsa İstanbul

Review 20(1) 24-36

Demir AU S Hall (2017) ldquoFinancial Structure and Economic Development Evidence on the

View of lsquoNew Structuralismrsquordquo International Review of Financial Analysis 52 252ndash

259

Demirguumlccedil-Kunt A H Huizinga (2000) ldquoFinancial Structure and Bank Profitabilityrdquo in

DemirguumlccedilndashKunt A and Levine R eds Financial Structure and Economic Growth A

CrossndashCountry Comparison of Banks Markets and Development Cambridge MA

MIT Press 243ndash261

Demirguumlccedil-Kunt A R Levine (1996a) ldquoStock Markets Corporate Finance and Economic

Growthrdquo World Bank Economic Review 10(2) 223ndash240

Demirguumlccedil-Kunt A R Levine (1996b) ldquoStock Market Development and Financial

Intermediaries stylized factsrdquo World Bank Economic Review 10(2) 291ndash322

Demirguc-Kunt A R Levine (2001) ldquoFinancial Structures and Economic Growth A Cross-

Country Comparison of Banks Markets and Developmentrdquo Cambridge MA MIT

Press

Demirguumlccedil-Kunt A E Feyen R Levine (2011) ldquoOptimal Financial Structures and Development

The Evolving Importance of Banks and Marketsrdquo World Bank Working Paper

Edison HJ R Levine L Ricci T Slok (2002) ldquoInternational Financial Integration and

Eeconomic Growthrdquo Journal of International Money and Finance 21 749-776

Goldsmith RW (1969) ldquoFinancial Structure and Developmentrdquo New Haven CT Yale

University Press

Grossman SJ O Hart (1980) ldquoTakeover Bids the Free-Rider Problem and the Theory of the

Corporationrdquo Bell Journal of Economics 11 42-64

Hall R E C I Jones (1999) ldquoWhy Do Some Countries Produce So Much More Output Per

Worker than Othersrdquo The Quarterly Journal of Economics 114(1) 83ndash116

Harris RDF (1997) ldquoStock Markets and Development A Re-assessmentrdquo European Economic

Review 41 139ndash146

ŞENDENİZ YUumlNCUuml Finansal Sistemin Yapısı ile Reel Ekonomi Arasındaki Dinamik

Hacettepe University Journal of Economics and Administrative Sciences

Vol 38 Issue 4 2020

888

Hellwig M (1991) ldquoBanking Financial Intermediation and Corporate Financerdquo in European

Financial Integration Eds Giovanni A and C Mayer Cambridge Cambridge

University Press England 35-63

HoltzndashEakin D W Newey H S Rosen (1988) ldquoEstimating Vector Autoregressions with Panel

Datardquo Econometrica 56(6) 1371ndash1395

Hung F (2003) ldquoInflation Financial Development and Economic Growthrdquo International

Review of Economics and Finance 12 45ndash67

Jeong W KO Kymn CJ Kymn (2003) ldquoThe Long-run Interdependence of Bank-health

Investment-oriented Bank Loans and Economic Performance A Time-series Analysisrdquo

The Quarterly Review of Economics and Finance 43 11ndash30

King RG R Levine (1993) ldquoFinance and Growth Schumpeter Might be Rightrdquo Quarterly

Journal of Economics 108 717-38

La Porta R F Lopez-de-Silanes A Shleifer R Vishny (1997) ldquoLegal Determinants of External

Financerdquo Journal of Finance 52 1131-1150

La Porta R F Lopez-de-Silanes A Shleifer R Vishny (1998) ldquoLaw and Financerdquo Journal of

Political Economy 106 1113-1155

La Porta R F Lopez-de-Silanes A Shleifer R Vishny (2000) ldquoInvestor Protection and

Corporate Governancerdquo Journal of Financial Economics 58 3-27

Levin A CF Lin CSJ Chu (2002) ldquoAsymptotic and Finitesample Propertiesrdquo Journal of

Econometrics 108 1-24

Levine R (1997) ldquoFinancial Development and Economic Growth Views and Agendardquo Journal

of Economic Literature 35 688-726

Levine R (2005) ldquoFinance and Growth Theory and Evidencerdquo in Philippe Aghion and Steven

Durlauf eds Handbook of Economic Growth The Netherlands Elsevier Science

Levine R N Loayza T Beck (2000) ldquoFinancial Intermediation and Growth Causality and

causesrdquo Journal of Monetary Economics 46 31-77

Levine R S Zervos (1998) ldquoStock Markets Banks and Economic Growthrdquo The American

Economic Review 88(3) 537-558

Lin J Y X Sun Y Jiang (2006) ldquoOn the Optimal Financial Theory in Economic

Developmentrdquo CCER working paper

Lin JY X Sun Y Jiang (2009) ldquoToward a Theory of Optimal Financial Structurerdquo World

Bank Policy Research Working Paper

Lin JY (2012) ldquoNew Structural Economics A Framework for Rethinking Developmentrdquo

World Bank

Liu G C Zhang (2020) ldquoDoes Financial Structure Matter for Economic Growth in Chinardquo

China Economic Review 61 101194

Ma Y (2018) ldquoFinancial Development Financial Structure and the Growth Effect of Monetary

Policyrdquo International Evidence Global Economic Review 47 395-418

Merton RC (1992) ldquoFinancial Innovation and Economic Performancerdquo Journal of Applied

Corporate Finance 4 12-22

Finansal Sistemin Yapısı ile Reel Ekonomi Arasındaki Dinamik ŞENDENİZ YUumlNCUuml

Hacettepe Uumlniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakuumlltesi Dergisi

Cilt 38 Sayı 4 2020

889

Merton RC (1995) ldquoA Functional Perspective of Financial Intermediationrdquo Financial

Management 24 23-41

Merton RC Z Bodie (1995) ldquoA Conceptual Framework for Analyzing the Financial

Environmentrdquo in The Global Financial System A Functional Perspective Eds D

BCrane vd Boston MA Harvard Business School Press 3-31

Merton RC Z Bodie (2004) ldquoThe Design of Financial Systems Towards a Synthesis of

Function and Structurerdquo National Bureau of Economic Research Working Paper

Number 10620

Rajan RG (1992) ldquoInsiders and Outsiders the Choice Between Informed and Arms Length

Debt Journal of Finance 47 1367-1400

Rajan RG L Zingales (1999) ldquoWhich Capitalism Lessons From the East Asian Crisisrdquo

Journal of Applied Corporate Finance 11 40-48

Roodman D (2004) ABAR Stata module to perform Arellano-Bond test for

autocorrelation Statistical Software Components S437501 Boston College

Department of Economics

Rousseau PL P Wachtel (1998) ldquoFinancial Intermediation and Economic Performance

Historical Evidence from Five Industrial Countriesrdquo Journal of Money Credit and

Banking 30 657-678

Şendeniz-Yuumlncuuml İ L Akdeniz K Aydoğan (2008) ldquoInterdependence of the Banking Sector and

the Real Sector Evidence from OECD Countriesrdquo Applied Economics 40 749ndash764

Şendeniz-Yuumlncuuml İ L Akdeniz K Aydoğan (2018) ldquoDo Stock Index Futures Affect Economic

Growth Evidence from 32 Countriesrdquo Emerging Markets Finance and Trade 54(2)

410-429

Şendeniz-Yuumlncuuml İ L Akdeniz K Aydoğan (2019) ldquoOptimal Financial Structure and Economic

Growth in Emerging Marketsrdquo in Handbook of Global Financial Markets

Transformations Dependence and Risk Spillovers Sabri Boubaker and Duc Khuong

Nguyen (Eds) World Scientific Publishing 591-609

Shleifer A RW Vishny (1997) ldquoA Survey of Corporate Governancerdquo Journal of Finance 52

737-783

Song F AV Thakor (2010) ldquoFinancial System Architecture and the Co-Evolution of Banks and

Capital Marketsrdquo The Economic Journal 120 1021-1055

Stiglitz JE (1985) ldquoCredit Markets and the Control of Capitalrdquo Journal of Money Credit and

Banking 17 133-152

Svaleryd H J Vlachos (2005) ldquoFinancial Markets the Pattern of Industrial Specialization and

Comparative Advantage Evidence from OECD countriesrdquo European Economic

Review Elsevier 49(1) 113-144 January

Tadesse S (2002) ldquoFinancial Architecture and Economic Performance International Evidencerdquo

Journal of Financial Intermediation 11 429ndash454

Theil H D Chen (1995) ldquoThe Equatorial Grand Canyonrdquo De Economist 143 (3) 317ndash327

Zhang KH (2003) ldquoDoes Financial Development Promote Economic Growth in the East Asiardquo

China Journal of Finance 1(2) 1ndash10

ŞENDENİZ YUumlNCUuml Finansal Sistemin Yapısı ile Reel Ekonomi Arasındaki Dinamik

Hacettepe University Journal of Economics and Administrative Sciences

Vol 38 Issue 4 2020

890

Ek Tablo 1 Korelasyon Matrisi

BAN HISSE YAPI LKGSYH ENF YDY TDA ISS LAT LNNUF

BAN 100

HISSE 052 100

YAPI -018 -026 100

LKGSYH 027 024 -020 100

ENF -012 -008 006 -003 100

YDY 010 001 -007 012 -005 100

TDA 053 021 -018 030 -011 026 100

ISS -006 -003 007 008 000 009 -021 100

LAT 000 020 -002 034 -006 -009 -009 -016 100

LNNUF -003 012 -004 -060 -002 -012 042 -016 -011 100

1 anlamlı 5 anlamlı 10 anlamlı

Ek Tablo 2 Levin Lin ve Chu (2002) Panel Birim Koumlk Testi

Değişken İstatistik Olasılık

BAN Duumlzey -201 002

Birinci fark -300 000

HISSE Duumlzey -157 006

Birinci fark -1022 000

YAPI Duumlzey -416 000

Birinci fark -5007 000

LKGSYH Duumlzey -136 009

Birinci fark -659 000

FINARA Duumlzey -449 000

Birinci fark -2007 000

ENF Duumlzey -222 000

Birinci fark -2474 000

YDY Duumlzey -140 008

Birinci fark -2731 000

TDA Duumlzey -180 004

Birinci fark -1467 000

ISS Duumlzey -213 002

Birinci fark -569 000

LNNUF Duumlzey -260 001

Birinci fark -229 001

H0 Birim koumlk vardır Gecikme uzunluğu kriteri Akaike 1 anlamlı 5 anlamlı

10 anlamlı

Page 4: İNANSAL SİST MİN YAPISI

ŞENDENİZ YUumlNCUuml Finansal Sistemin Yapısı ile Reel Ekonomi Arasındaki Dinamik

Hacettepe University Journal of Economics and Administrative Sciences

Vol 38 Issue 4 2020

872

Bu ccedilalışmanın dayandığı teorik ccedilerccedileve ilk boumlluumlmde sunulmaktadır Ccedilalışmanın

ikinci boumlluumlmuumlnde konuyla ilgili literatuumlr taraması bulunmaktadır Analizlerde kullanılan

veri ile ilgili bilgi ve istatistikler uumlccediluumlncuuml boumlluumlmde youmlntem ve bulgular ise doumlrduumlncuuml

boumlluumlmde sunulmaktadır

1 TEORİK CcedilERCcedilEVE

Finansal sistemlerin yapıları ile ekonomik buumlyuumlme arasındaki ilişki uzun yıllardır

araştırmacıların ilgi odağı olmuştur Mevcut literatuumlrde farklı finansal yapıların

ekonomik buumlyuumlmeyi desteklemeleri accedilısından guumlccedilluuml ve zayıf youmlnleri incelenmiş ancak

hangi finansal yapının uumllke ekonomileri iccedilin goumlrece olarak daha etkili olduğu konusunda

ortak bir goumlruumlşe varılamamıştır Literatuumlrde finansal yapılar ile ekonomik buumlyuumlme

arasındaki ilişki ile ilgili farklı goumlruumlşler beş grupta oumlzetlenmiştir

İlk teorik goumlruumlş ldquobanka-odaklı finansal yapılarrdquo goumlruumlşuumlduumlr Bu goumlruumlşuumln

temsilcileri banka-odaklı finansal yapıların banka ve diğer finans aracı kurumlarının

firmalar ve firma youmlneticileri hakkında bilgi toplama işleme kaynak tahsisi ve

borccedilluları denetleme accedilısından finans piyasalarına oranla avantajları olduğunu

savunmaktadırlar (bkz Grossman Hart 1980 Stiglitz 1985 Bhide 1993 Shleifer

Vishny 1997 Allen Gale 1997 Chakraborty Ray 2004) Bankalarla firmaların

geccedilmişe dayalı uzun soluklu ilişkileri oumlzellikle bilgi toplama accedilısından bankalara

kolaylık ve avantaj sağlamaktadır Banka-odaklı finansal yapı destekccedilileri piyasa-

odaklı finansal sistemlerin firmalar hakkında gerekli bilgiyi sağlamakta daha az başarılı

olduğunu savunmaktadırlar Rajan ve Zingales (1999) firmalarla sıkı ilişkileri olan

guumlccedilluuml bankaların firmalara borccedillarını oumldemeleri konusunda daha etkili baskı yapabilme

guumlccedillerinden bahsetmektedir Boyd ve Prescott (1986) bankaların asimetrik bilgi

sorununu gidermede piyasalara nazaran daha başarılı olduğunu ileri suumlrmekte ve

dolayısı ile daha verimli kaynak tahsisi yapabildiklerini savunmaktadır (bkz Levine

2005)

İkinci teorik goumlruumlş ldquopiyasa-odaklı finansal yapılarrdquo goumlruumlşuumlduumlr Piyasa-odaklı

finansal yapıların ekonomik buumlyuumlme uumlzerinde daha etkili olduğu youmlnuumlndeki goumlruumlşuumln

temsilcileri guumlccedilluuml bankalar tarafından yaratılan sorunlara konsantre olmakta banka-

odaklı yapıların firmalar uumlzerinde ccedilok buumlyuumlk etkileri olan aracı kurumlar ihtiva

etmesinden bahsetmekte ve bu etkinin de ekonomik buumlyuumlmeye zarar verebileceğini

belirtmektedirler (bkz Hellwig 1991 Rajan 1992) Allen ve Gale (1999) bankaların

yenilikccedili uumlruumlnler ve suumlreccediller soumlz konusu olduğunda oumlzellikle standart dışı durumlarda

bilgi edinme suumlreccedillerinde piyasalara nazaran daha etkisiz olabileceği ve bilgi edinme

konusunda iyi işleyen bir hisse senedi piyasasının tek bir bankadan daha etkili olduğu

savunmaktadır Allen ve Gale (2000) guumlccedilluuml bankalar tarafından yaratılan monopol

yaklaşım kaynaklı verimsizliğin piyasalar tarafından bertaraf edilebileceğini ve

Finansal Sistemin Yapısı ile Reel Ekonomi Arasındaki Dinamik ŞENDENİZ YUumlNCUuml

Hacettepe Uumlniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakuumlltesi Dergisi

Cilt 38 Sayı 4 2020

873

ekonomik buumlyuumlmenin desteklenebileceğini bildirmektedir Svaleryd ve Vlachos (2005)

bankaların yuumlksek riskli projelere karşı oumlnyargı sergileyebildiklerini hisse senedi

piyasalarının ise bu projeleri daha ccedilekici kılarak yatırım desteklerini ve risk youmlnetimini

daha etkili şekilde yaptıklarını savunmaktadır

Uumlccediluumlncuuml goumlruumlş ldquofinansal işlevrdquo goumlruumlşuumlduumlr Bu goumlruumlşuumln savunucuları finansal

sistemleri piyasa odaklı ya da banka odaklı olarak ayırmanın oumlnemini reddetmekte ve

piyasaların ve bankaların birbirlerini tamamladıklarını savunmaktadırlar (bkz Merton

1992 1995 Merton Bodie 1995 2004 Levine 1997)

Doumlrduumlncuuml goumlruumlş olan ldquohukuk ve finansrdquo goumlruumlşuuml hukuk sisteminin finansal

gelişme uumlzerindeki oumlneminden ve hukuk sisteminin etkilerinin finansal yapının banka

odaklı ya da piyasa odaklı oluşundan daha muumlhim olduğundan bahsetmektedir (La Porta

vd 1997 1998 2000)

Beşinci ve en yeni goumlruumlş olan ldquoyeni yapısalcılıkrdquo goumlruumlşuuml ise Lin (2012)

tarafından geliştirilmiştir Bu goumlruumlşe goumlre finansal yapının belirleyicisi reel ekonomidir

her ekonomik gelişmişlik seviyesi iccedilin iccedilsel olarak belirlenen bir optimal finansal yapı

mevcuttur ve finansal yapı dinamiktir Her ne kadar istisna uumllke oumlrnekleri olsa da genel

olarak reel sektoumlr gelişiminin ilk aşamalarında finansal sistemler banka-odaklı yapılara

sahip olmakta ekonomik gelişmişlik seviyesi arttıkccedila finansal sistem yapıları piyasa

odaklı olarak goumlzlenmektedir Bu goumlruumlşuumln ilk temelleri Lin vd (2009) tarafından

geliştirilmiştir Finansal sistem yapısı ve ekonomik buumlyuumlme arasındaki ilişkiye accedilıklık

getirmeyi ve literatuumlre yeni bir perspektif kazandırmayı amaccedillayan ccedilalışmadaki hipoteze

goumlre bir ekonomideki optimal finansal yapı o uumllkenin ekonomik gelişmişlik duumlzeyine

bağlıdır Lin vd (2009) mevcut literatuumlrdeki ccedilalışmaların reel sektoumlruumln oumlzelliklerini

yeterince dikkate almadıklarından ve bu sebeple uumllkelerin farklı gelişmişlik

seviyelerindeki alternatif finansal yapılarının verimliliğini yeterince

değerlendiremediklerinden bahsetmektedir

2 LİTERATUumlR TARAMASI

Uluslararası literatuumlrde finansal gelişme ile ekonomik buumlyuumlme arasındaki ilişkiyi

araştıran bir ccedilok ccedilalışma mevcuttur Ampirik literatuumlr incelendiğinde bankacılık sektoumlruuml

ve ekonomik buumlyuumlme arasındaki ilişkiyi inceleyen ccedilalışmaların yanısıra (bkz

Goldsmith 1969 King Levine 1993 Levine vd 2000 Beck vd 2000 Beck Levine

2004 Jeong vd 2003 Şendeniz-Yuumlncuuml vd 2008) hisse senedi piyasaları ile ekonomik

buumlyuumlme ilişkisini inceleyen birccedilok ccedilalışma da mevcuttur (bkz Atje Jovanovic 1993

Demirguumlccedil-Kunt Levine 1996ab Harris 1997 Levine Zervos 1998 Rousseau

Wachtel 1998 Arestis vd 2001 Beck Levine 2004) Şendeniz-Yuumlncuuml vd (2018)

vadeli işlem borsalarındaki gelişmelerin ekonomik buumlyuumlmeye olan etkisini 32 gelişmiş

ŞENDENİZ YUumlNCUuml Finansal Sistemin Yapısı ile Reel Ekonomi Arasındaki Dinamik

Hacettepe University Journal of Economics and Administrative Sciences

Vol 38 Issue 4 2020

874

ve gelişmekte olan uumllke iccedilin incelemekte ve vadeli işlem borsalarındaki gelişmelerin

ekonomik buumlyuumlmeyi pozitif youmlnluuml olarak etkilediği sonucuna varmaktadır Soumlz konusu

ccedilalışmada vadeli işlem borsalarındaki gelişmelerin ekonomik buumlyuumlme uumlzerindeki

etkileri zaman serisi youmlntemi ile incelendiğinde soumlz konusu ilişkinin goumlreceli olarak

daha duumlşuumlk Gayri Safi Yurticcedili Hasılaya (GSYH) sahip uumllkelerde daha kuvvetli olduğu

goumlzlenmektedir Literatuumlrdeki pek ccedilok ccedilalışma finansal sistemdeki gelişmelerin

ekonomik buumlyuumlmeyi pozitif olarak etkilediği youmlnuumlnde goumlruumlş bildirmektedir

Song ve Thakor (2010) finansal gelişmelerin reel ekonomi uumlzerindeki etkilerinin

goumlreceli olarak bankacılık sektoumlruumlndeki gelişmelerden mi yoksa finans piyasalarındaki

gelişmelerden mi kaynaklandığı diğer bir deyişle ekonomik buumlyuumlme konusunda

bankalara mı yoksa piyasalara mı daha fazla dikkat ccedilekilmesi gerektiği konusunun accedilığa

kavuşmadığından bahsetmektedir Banka-odaklı finansal sistemler ile piyasa-odaklı

finansal sistemler farklı davranışlar sergilemektedir ve her iki sistemin de farklı

avantajları mevcuttur Song ve Thakor (2010) banka ve piyasaların birbirlerini rekabet

tamamlayıcılık ve birlikte gelişme şeklinde etkiledikleri tezini savunmaktadır

Demirguumlccedil-Kunt ve Levine (1996ab) hisse senedi piyasalarının bankacılık

sektoumlruuml sigorta sektoumlruuml ve diğer finans kurumlarının gelişimi ile ilişkisini ve ekonomik

buumlyuumlme uumlzerindeki oumlnemli etkisini goumlstermektedir Bu ccedilalışmanın oumlrnek uumllkeleri

arasında bulunan Japonya ABD ve İngiltere ccedilok gelişmiş hisse senedi piyasalarına

sahipken Kolombia Venezuella Nijerya ve Zimbabve daha az gelişmiş hisse senedi

piyasalarına sahiptir Ccedilalışma sonuccedilları ccedilok gelişmiş hisse senedi piyasalarına sahip

uumllkelerde finansal aracıların da ccedilok gelişmiş olduğunu ve banka-odaklı ya da piyasa-

odaklı finansal yapılar arasında farklılık olmadığını goumlstermektedir Demirguumlccedil-Kunt ve

Huizinga (2000) finansal gelişme ve finansal yapıların banka performansına olan

etkilerini incelemektedir Ccedilalışma farklı finansal yapıların uzun doumlnem ekonomik

gelişme uumlzerindeki oumlnemli etkilerinden bahsetmekte ve her uumllkenin bankacılık ya da

piyasa sistemine ccedilok farklı derecelerde bağlı olduklarını goumlstermektedir Oumlrneğin

Almanya ve Japonya banka-odaklı finansal yapılara sahipken ABD ve İngiltere daha

ccedilok piyasa-odaklı finansal yapılara sahip olarak kabul edilmektedir Bu değerlendirme

yapılırken bankacılık sektoumlruuml ve finans piyasalarının hacimleri karşılaştırılmaktadır

Finansal piyasalar ve bankaların ekonomik buumlyuumlme iccedilin goumlreceli oumlnemleri

incelendiğinde kabul goumlren goumlruumlşlerden biri kişi başı gelirin yuumlksek olduğu uumllkelerde

finansal piyasaların bankalara goumlre daha aktif olduğudur Diğer bir goumlruumlş ise finansal

gelişmişlik duumlzeyinin kişi başı gelirin yuumlksek olduğu uumllkelerde daha yuumlksek olduğudur

(bkz Goldsmith 1969 Demirguumlccedil-Kunt Levine 2001 Lin vd 2006) Demirguumlccedil-Kunt

ve Levine (2001) ccedilok sayıda uumllkede finansal yapı organizasyonları iccedilin endeksler

geliştirmekte ve banka ya da piyasa-odaklı finansal yapıların birbirlerine goumlre

oumlnemlerini işlem hacmi ve verimlilik gibi farklı youmlnlerden oumllccedilmektedir Bu ccedilalışmada

Finansal Sistemin Yapısı ile Reel Ekonomi Arasındaki Dinamik ŞENDENİZ YUumlNCUuml

Hacettepe Uumlniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakuumlltesi Dergisi

Cilt 38 Sayı 4 2020

875

finansal yapı ile ekonomik buumlyuumlme ilişkisi uzun vade iccedilin araştırılmakta ve oumlrnek

uumllkeler iccedilin banka ya da piyasa-odaklı farklı finansal yapıların dereceleri

incelenmektedir Sonuccedillar gelişmiş uumllkelerin bankacılık sektoumlrlerinin ve finansal

piyasalarının gelişmekte olan uumllkelere goumlre daha buumlyuumlk aktif ve verimli olduklarını

goumlstermektedir Araştırma ayrıca banka ve piyasaların gelişiminin ekonomilerin

buumlyuumlmesiyle doğru orantılı olduğunu ve hisse senedi piyasalarının bankacılık

sektoumlruumlnden daha hızlı geliştiğini goumlstermektedir Bu durumda da az gelişmiş ya da

gelişmekte olan uumllkeler daha ccedilok banka-odaklı yapılara sahipken ekonomik gelişim

suumlrecinde finansal sistemler daha ccedilok piyasa-odaklı sistemler haline gelmektedir

Tadesse (2002) finansal yapı ve reel ekonomi ilişkisi uumlzerine yaptığı ccedilalışmasında

gelişmiş finansal sektoumlre sahip uumllkelerde piyasa-odaklı finansal yapıların banka-odaklı

yapılara oranla daha yuumlksek performans sergilediğini az gelişmiş finansal sektoumlre sahip

uumllkelerde ise banka-odaklı yapıların piyasa-odaklı yapılardan daha iyi ccedilalıştığını

goumlstermektedir Allen ve Gale (2000) farklı ekonomik gelişmişlik duumlzeyindeki

ekonomilerin farklı finansal hizmet karışımlarına diğer bir deyişle farklı finansal sistem

yapılarına ihtiyaccedil duyduklarını ekonomik gelişmişlik duumlzeyleri yuumlkseldikccedile ihtiyaccedil

duyulan banka-piyasa oranlarının değiştiğini belirtmektedir (ayrıca bkz Boyd Smith

1998)

Lin vd (2009) literatuumlrde banka-odaklı ve piyasa-odaklı finansal yapı

konseptlerinin sıklıkla kullanıldığını ve bu iki kavram arasındaki ayrımın genellikle

ABD ve İngiltere (piyasa-odaklı yapılara oumlrnek olarak) ile Almanya ve Japonya (banka-

odaklı yapılara oumlrnek olarak) karşılaştırması ile tanımlandığını belirtmekte ancak diğer

yandan da Japonya hisse senedi piyasalarının duumlnyanın en gelişmiş piyasalarından

olduğu ve aynı şekilde ABD ve İngiltere bankaların da duumlnyanın en aktif ve sofistike

finansal aracılarından olduğu gerccedileğinin de altını ccedilizmektedir Lin vd (2009) Almanya

ve Japonyarsquodaki finansal yapı ile ABD ve İngilterersquodeki finansal yapı farkını ldquokuumlccediluumlk

fark ve buumlyuumlk benzerlikrdquo olarak tanımlarken gelişmekte olan uumllke ile gelişmiş uumllke

arasındaki finansal yapı farkını ise ldquobuumlyuumlk fark ve kuumlccediluumlk benzerlikrdquo olarak

tanımlamaktadır Boumlylelikle finansal yapı ve ekonomik gelişme ilişkilerini daha iyi

anlamak iccedilin banka-odaklı ve piyasa-odaklı yapılar arasındaki farktan bahsederken

uumllkelerin gelişmişlik duumlzeyine daha fazla dikkat etmek gerektiğini vurgulamaktadır

Demirguumlccedil-Kunt vd (2011) ekonomiler geliştikccedile finans piyasalarının sunduğu

hizmetlerin de oumlneminin arttığından ve optimal banka-piyasa karışımı sağlanmadığı

durumda ekonomik aktivitenin bu durumdan olumsuz etkilenebilmekte olduğundan

bahsetmektedir Demir ve Hall (2017) finansal yapı ve ekonomik buumlyuumlme ilişkisini

1989-2012 periyodunda Almanya ABD Fransa ve Tuumlrkiye iccedilin incelemekte ve

ekonomik gelişmişlik duumlzeyinin finansal yapı iccedilin oumlnemli olduğu sonucuna varmaktadır

Ccedilalışma bulguları Almanya haricindeki uumlccedil uumllkede piyasa-odaklı finansal sistem ile

ekonomik gelişmişlik duumlzeyi arasında pozitif bir ilişki goumlstermektedir Farklı ekonomik

ŞENDENİZ YUumlNCUuml Finansal Sistemin Yapısı ile Reel Ekonomi Arasındaki Dinamik

Hacettepe University Journal of Economics and Administrative Sciences

Vol 38 Issue 4 2020

876

gelişmişlik duumlzeyindeki reel ekonomilerin taleplerine goumlre oluşan optimal finansal

yapıların varlığından bahseden Liu ve Zhang (2020) Ccedilinrsquoin 29 boumllgesinde 1996-2013

yılları arasında finansal yapının ekonomik buumlyuumlme iccedilin oumlnemini araştırmakta ve piyasa-

odaklı sistemin Ccedilin iccedilin giderek daha oumlnemli olmaya başladığını goumlstermektedir Ma

(2018) gelişmiş ve gelişmekte olan uumllkeleri analiz eden ccedilalışmasında uumllkelerin

ekonomik gelişmişlik duumlzeyleri arttıkccedila piyasa-odaklı finansal sistemlerin ekonomik

buumlyuumlmeyi banka-odaklı finansal hizmetlere nazaran daha fazla desteklediğini

goumlstermektedir Diğer yandan Chu (2020) finansal yapı ve ekonomik buumlyuumlme

arasındaki ilişkiyi incelediği ccedilalışmasında finansal sektoumlr geliştikccedile hisse senedi

piyasalarının bankalara nazaran daha fazla guumlccedillendiğini ancak bankacılık sektoumlruumlnuumln

zayıf olduğu uumllkelerde hisse senedi piyasalarındaki buumlyuumlmenin ekonomik buumlyuumlmeye

destek vermediğini savunmaktadır Gelişmekte olan uumllkelerdeki optimal finansal yapı

ile ekonomik buumlyuumlme arasındaki ilişki ile ilgili yeterli sayıda ccedilalışma mevcut değildir

Şendeniz-Yuumlncuuml vd (2019) ccedilalışmalarında 1980-2014 yılları arasında 21 gelişmekte

olan uumllkede finansal yapıları incelemekte ancak soumlz konusu ccedilalışmada optimal finansal

yapı ile ekonomik buumlyuumlme arasındaki dinamik ve nedensel ilişki incelenmemektedir

3 VERİ

Bu ccedilalışmada analizler 23 gelişmekte olan uumllke iccedilin yapılmıştır Ccedilalışma

kapsamına alınan 23 uumllke Morgan Stanley Capital International (MSCI) Gelişmekte

olan Piyasalar Endeksi (Emerging Markets Index) tarafından yayınlanan gelişmekte

olan uumllkeler listesinde yer alan ve veri erişilebilirliği bulunan uumllkelerdir Soumlz konusu

uumllkeler listesi Tablo 1rsquode sunulmuştur

Tablo 1 Veri Setinde Yer Alan Uumllkeler

Birleşik Arap Emirlikleri

Brezilya

Ccedilek Cumhuriyeti

Ccedilin

Endonezya

Filipinler

Guumlney Afrika

Guumlney Kore

Hindistan

Katar

Kolombiya

Macaristan

Malezya

Meksika

Mısır

Pakistan

Peru

Polonya

Rusya

Şili

Tayland

Tuumlrkiye

Yunanistan

Ekonometrik analizlerde kullanılan değişkenler aşağıdaki gibidir

Reel ekonomi logaritmik reel kişi başı GSYH sabit 2010 ABD doları ile temsil

edilmektedir bundan boumlyle LKGSYH olarak anılacaktır

Bankacılık sektoumlruumlndeki gelişmeler uumllkelerdeki oumlzel sektoumlre verilen kredilerin

GSYHrsquoya oranı (yuumlzde) ile temsil edilmektedir bundan boumlyle BAN olarak anılacaktır

Finansal Sistemin Yapısı ile Reel Ekonomi Arasındaki Dinamik ŞENDENİZ YUumlNCUuml

Hacettepe Uumlniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakuumlltesi Dergisi

Cilt 38 Sayı 4 2020

877

Hisse senedi piyasasındaki gelişmeler hisse senedi piyasası değerinin GSYHrsquoya

oranı (yuumlzde) ile temsil edilmektedir bundan boumlyle HISSE olarak anılacaktır

Bir ekonomi iccedilerisinde işleyen banka ve piyasaların karışım oranı diğer bir

deyişle finansal yapı BANHISSE ile temsil edilmektedir bundan boumlyle YAPI olarak

anılacaktır

Finansal yapı ile reel ekonomi arasındaki ilişkiyi sağlıklı bir şekilde

inceleyebilmek iccedilin analizlerde reel ekonomiye etki edebilecek olan ve literatuumlrde sıkccedila

kullanılan kontrol değişkenlerine yer verilmektedir Hung (2003) iccedilsel buumlyuumlme

modelinde enflasyonun finansal gelişmeler ile ekonomik buumlyuumlme arasındaki ilişkide

oumlnemli bir etken olacağını goumlstermiştir Edison vd (2002) yabancı yatırımların

ekonomik buumlyuumlme ile ilişkisi olduğunu belirtmektedir Kontrol değişkenleri

makroekonomik değişkenlerden ve uumllkelere has dışsal değişkenlerden oluşmaktadır

Makroekonomik kontrol değişkenleri yıllık enflasyon (yuumlzde) (ENF) yabancı

doğrudan yatırımların GSYHrsquoya oranı (yuumlzde) (YDY) ticari dışa accedilıklık yani yıllık

toplam ihracat ve ithalatın GSYHrsquoya oranı (yuumlzde) (TDA) ve toplam işguumlcuumlnuumln yuumlzdesi

olarak işsizliktir (ISS) Uumllkelere has dışsal kontrol değişkenleri ise uumllkelerin ekvatora

uzaklığı (LAT) logaritmik olarak nuumlfus (LNNUF) ve uumllkedeki hukuk sistemini goumlsteren

goumllge değişkenlerdir (LEGUK LEGFR LEGSOC) Hall ve Jones (1999) uumllkelerin

ekvatora olan uzaklıklarının kişi başı GSYH uumlzerinde anlamlı bir etkisi olduğunu

goumlstermişlerdir Benzer şekilde Theil ve Chen (1995) kişi başı GSYHrsquonın ekvatora

yaklaştıkccedila duumlştuumlğuumlnuuml ve ekvatordan uzaklaştıkccedila yuumlkseldiğini goumlstermişlerdir

Ekvatora uzaklık Hall ve Jones (1999)rsquoun hesapladığı gibi 0 ile 1 arasında

oumllccedileklendirmek adına derece cinsinden enlem değerinin mutlak değerinin 90rsquoa

boumlluumlnmesi ile hesaplanmıştır Hukuk sistemi goumllge değişkenleri La Porta vd (1997

1998) tarafından savunulan hukuk sisteminin finansal gelişme uumlzerinde oumlnemli etkisi

olduğu bahsinden yola ccedilıkılarak kullanılmışlardır

Analizlerde kullanılan değişkenler tanımları ve veri kaynakları Tablo 2rsquode

sunulmuştur Analizler 1980-2017 doumlnemi verileri ile gerccedilekleştirilmiştir Bazı uumllkeler

iccedilin mevcut veri aralığı daha kısa olduğu iccedilin analizler ldquodengesiz (unbalanced) panel

verirdquo youmlntemi ile yapılmıştır

ŞENDENİZ YUumlNCUuml Finansal Sistemin Yapısı ile Reel Ekonomi Arasındaki Dinamik

Hacettepe University Journal of Economics and Administrative Sciences

Vol 38 Issue 4 2020

878

Tablo 2 Değişken İsimleri Tanımları ve Veri Kaynakları

Değisken ismi

Tanım Veri TabanıKaynağı

LKGSYH Logaritmik olarak reel kişi başı GSYH

(sabit 2010 ABD doları)

Duumlnya Bankası Duumlnya Gelişme Goumlstergeleri

(World Bank World Development Indicators)

BAN Oumlzel sektoumlre verilen kredilerin

toplamının GSYHrsquoya oranı ()

Duumlnya Bankası Finansal Yapı Veri Tabanı

(World Bank Financial Structure Database)

HISSE Hisse senedi piyasası değerinin

GSYHrsquoya oranı ()

Duumlnya Bankası Finansal Yapı Veri Tabanı

(World Bank Financial Structure Database)

YAPI Bir ekonomi iccedilinde işleyen banka-

piyasa karışım oranı (BANHISSE)

Yazar tarafindan hesaplanmaktadır

OPT Bir ekonomi iccedilindeki optimal finansal

yapı tahmini

Yazar tarafindan regresyon tahmini ile

hesaplanmaktadır

FINARA Logaritmik olarak mevcut finansal

yapının (YAPI) optimal yapı değerine

(OPT) olan uzaklığının mutlak değeri

Yazar tarafindan hesaplanmaktadır

ENF Enflasyon ( yıllık) Duumlnya Bankası Duumlnya Buumlyuumlme Goumlstergeleri

(World Bank World Development Indicators)

YDY Yabancı doğrudan yatırımların

GSYHrsquoya oranı ()

Duumlnya Bankası Duumlnya Buumlyuumlme Goumlstergeleri

(World Bank World Development Indicators)

TDA Yıllık toplam ihracat ve ithalatın

GSYHrsquoya oranı ()

Duumlnya Bankası Duumlnya Buumlyuumlme Goumlstergeleri

(World Bank World Development Indicators)

ISS İşşizlik toplam işguumlcuumlnuumln si Duumlnya Bankası Duumlnya Buumlyuumlme Goumlstergeleri

(World Bank World Development Indicators)

LAT Ekvatora uzaklık (0-1 arasında

oumllccedileklendirmek adına derece cinsinden

enlem değerinin mutlak değeri90)

Hall ve Jones (1999)

LEGUK İngiliz hukuk sistemi goumllge değişkeni Duumlnya Bankası Global Buumlyuumlme Ağı Buumlyuumlme

Veri Tabanı (World Bank Global

Development Network Growth Database)

LEGFR Fransız hukuk sistemi goumllge değişkeni Duumlnya Bankası Global Buumlyuumlme Ağı Buumlyuumlme

Veri Tabanı (World Bank Global

Development Network Growth Database)

LEGGR Alman hukuk sistemi goumllge değişkeni Duumlnya Bankası Global Buumlyuumlme Ağı Buumlyuumlme

Veri Tabanı (World Bank Global

Development Network Growth Database)

LEGSOC Sosyalist hukuk sistemi goumllge

değişkeni

Duumlnya Bankası Global Buumlyuumlme Ağı Buumlyuumlme

Veri Tabanı (World Bank Global

Development Network Growth Database)

LNNUF Logatirmik olarak nuumlfus değeri Duumlnya Bankası Duumlnya Buumlyuumlme Goumlstergeleri

(World Bank World Development Indicators)

Finansal Sistemin Yapısı ile Reel Ekonomi Arasındaki Dinamik ŞENDENİZ YUumlNCUuml

Hacettepe Uumlniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakuumlltesi Dergisi

Cilt 38 Sayı 4 2020

879

Değişkenlere ait istatistikler Tablo 3rsquote sunulmuştur Veri setimizde yer alan

uumllkelerde oumlzel kredilerin GSYHrsquoya oranı ortalama olarak 43rsquotuumlr Hisse senedi

piyasaları ise ortalama olarak uumllkelerin GSYHrsquosının 21rsquoi buumlyuumlkluumlğuumlndedir Bağlı ve

accedilıklayıcı değişkenlere ait korelasyon matrisi Ek Tablo 1rsquode sunulmuştur Accedilıklayıcı

değişkenler arasındaki korelasyon değerleri soumlz konusu değişkenleri aynı regresyon

modelinde kullanmaya engel olacak duumlzeyde yuumlksek değildir

Tablo 3 Tanımlayıcı İstatistikler

BAN HISSE YAPI LKGSYH FINARA ENF YDY TDA ISS LAT LNNUF

Ortalama 4306 2134 1219 864 186 4318 229 6314 689 031 1761

Medyan 3432 976 351 875 206 638 152 5171 523 032 1769

Maksimum 16321 24823 32227 1164 571 748166 5549 22041 3347 062 2105

Minimum 336 007 020 585 -480 -486 -1599 1235 008 004 1232

Std Sapma 2963 2957 3153 116 129 33076 375 3914 566 016 165

Goumlzlem sayısı 793 704 681 814 681 812 824 797 550 874 874

31 Tuumlrkiye Verisinin İncelenmesi

Tuumlrkiye oumlzelinde finansal yapı oranı ile ilgili ccedilarpıcı noktalar vardır Tuumlrkiye

finansal yapı verisi 1989-2016 doumlnemi iccedilin hesaplanabilmektedir Finansal yapı oranı

1989 yılında 3867 iken bu değer 1990 yılında 703 1994 yılında 137 ve 1995 yılında

073rsquotuumlr Diğer bir deyişle hisse senedi piyasasının ilk yıllarında doğal olarak banka

odaklı bir sisteme sahip olan Tuumlrkiye 1995 yılı itibariyle ccedilok hızlı denebilecek bir

şekilde piyasa odaklı sisteme geccedilmiştir Literatuumlrde optimal finansal yapı ile ilgili

arguumlmanlar incelendiğinde gelişmekte olan uumllkelerin optimal finansal yapılarının banka

odaklı olması gerekliliği savunulurken Tuumlrkiyersquode ccedilok hızlı bir şekilde piyasa odaklı

sisteme geccediliş stratejik accedilıdan duumlşuumlnduumlruumlcuumlduumlr Diğer bir ilginccedil goumlzlem ise 2012 yılı

itibariyle finansal yapı değerinin Tuumlrkiyersquonin tekrar banka-odaklı sisteme geccediliş

yapmaya başladığını goumlstermesidir Tuumlrkiye oumlzelinde değişkenlere ait istatistikler Tablo

4rsquote sunulmuştur

Tablo 4 Tuumlrkiye İccedilin İstatistikler

BAN HISSE YAPI LKGSYH FINARA ENF YDY TDA ISS LAT LNNUF

Ortalama 2235 2680 267 901 256 4101 093 4115 1005 046 1793

Medyan 1543 3466 089 898 266 3824 053 4484 1036 046 1794

Maksimum 6094 4743 3867 961 298 10522 365 5497 1255 046 1821

Minimum 1136 035 034 851 202 625 003 1709 804 046 1760

StdSapma 1450 1449 718 031 024 3075 090 966 133 000 018

Goumlzlem sayısı 37 29 28 38 28 38 38 38 23 38 38

ŞENDENİZ YUumlNCUuml Finansal Sistemin Yapısı ile Reel Ekonomi Arasındaki Dinamik

Hacettepe University Journal of Economics and Administrative Sciences

Vol 38 Issue 4 2020

880

4 YOumlNTEM VE BULGULAR

41 Optimal Finansal Yapı

Yeni yapısalcılık goumlruumlşuuml ve son yıllarda oluşmaya başlayan optimal finansal

yapılar literatuumlruumlne goumlre bir ekonomi iccedilin tahmin edilen optimal finansal yapı oranı

yani o uumllke iccedilerisinde faaliyet goumlsteren finansal kurumların ve piyasaların optimal

karışımı o uumllkenin ekonomik gelişmişlik duumlzeyine bağlı olarak değişkenlik goumlsteren

dinamik bir orandır Başka bir deyişle ekonomilerin her gelişmişlik seviyesi iccedilin iccedilsel

(endojen) olarak tahmin edilen optimal bir finansal yapı mevcuttur Dolayısı ile

ekonomik buumlyuumlmenin etkili bir şekilde desteklenebilmesi iccedilin mevcut finansal sistem

yapılarının muumlmkuumln olduğunca optimal yapı değerine yakın olması idealdir Her

uumllkenin hesaplanan mevcut finansal yapı oranları ile regresyon modelleri ile tahmin

edilen optimal finansal yapıları arasındaki sapmalar ekonomik aktivite seviyesinde

duumlşuumlşe sebep olabildiği iccedilin finansal yapı ekonomik gelişme iccedilin oumlnemlidir (bkz Lin

vd 2009 Lin 2012 Demirguumlccedil-Kunt vd 2011)

Optimal finansal yapı değeri aşağıdaki regresyonda tahmin edilen finansal yapı

değeridir Regresyon modeli aşağıdaki gibidir

119884119860119875119868119894119905 = 120572 + 1205731119871119870119866119878119884119867119894119905 + 1205732119871119864119866119880119870119894 + 1205733119871119864119866119865119877119894 + 1205734119871119864119866119878119874119862119894 +

1205735119871119860119879119894 + 1205736119871119873119873119880119865119894119905 + 120576119894119905 (1)

Bir uumllkenin finansal yapısı o uumllkenin reel ekonomisi hukuk sistemi ve uumllkeye has

dışsal oumlzelliklerinden etkilenmektedir Yukarıdaki modelde bağımlı değişken 119884119860119875119868rsquodır

119871119870119866119878119884119867 119871119864119866119880119870 119871119864119866119865119877 119871119864119866119878119874119862 119871119860119879 ve 119871119873119873119880119865 accedilıklayıcı değişkenlerdir

Regresyonda dışarıda bırakılacak olan goumllge değişken 119871119864119866119866119877 olarak belirlenmiştir 120576

hata terimini 119894 ve 119905 sırasıyla uumllke ve zaman periyodunu temsil etmektedirler

Regresyon sonuccedilları Tablo 5rsquote sunulmuştur Tahminler panel en kuumlccediluumlk kareler

youmlnteminden gelmektedir Yukarıdaki regresyon modeli ile her uumllke ve her yıl iccedilin

tahmin edilen optimal finansal yapı serisi yani OPT mevcut finansal yapı ile regresyon

sonucu elde edilen atık değer serisi arasındaki farktır

Sonuccedillar incelendiğinde reel ekonominin yapı uumlzerinde etkili olduğu

soumlylenebilmektedir Tablo 5rsquote goumlruumllduumlğuuml uumlzere reel ekonomi ile finansal yapı arasında

anlamlı ve negatif bir ilişki vardır Uumllkelerin ekonomisi geliştikccedile banka-piyasa

oranlarını goumlsteren finansal yapı değerleri duumlşmekte diğer bir deyişle finansal sistemin

yapısı piyasa odaklı olma youmlnuumlnde ilerlemektedir

Finansal Sistemin Yapısı ile Reel Ekonomi Arasındaki Dinamik ŞENDENİZ YUumlNCUuml

Hacettepe Uumlniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakuumlltesi Dergisi

Cilt 38 Sayı 4 2020

881

Tablo 5 Optimal Finansal Yapı Tahmini

Bağımlı Değişken YAPI

LKGSYH -874

(171)

LEGUK 255

(603)

LEGFR 1048

(564)

LEGSOC 547

(587)

LAT 2421

(1046)

LNNUF -671

(119)

C 19325

(3429)

Goumlzlem sayısı 681

R-kare 007

Duumlzeltilmiş R-kare 006

Standart hata terimi parantez iccedilinde yazılmıştır 1 anlamlı 5

anlamlı 10 anlamlı

42 Finansal Yapı Aralığı

Bir uumllkedeki mevcut finansal yapı değeri tahmin edilen optimal finansal yapı

değerinden uzaklaştıkccedila o uumllkenin finansal yapı aralığı buumlyuumlmektedir İlgili literatuumlre

goumlre (bkz Demirguumlccedil-Kunt vd 2011) soumlz konusu uzaklaşma her ne youmlnde olursa olsun

optimal değerle mevcut değerin arasının accedilılması uumllke ekonomileri iccedilin negatif etkilere

sebep olabilmektedir Dolayısı ile finansal yapı aralığı hesaplanırken oumlnemli olan

mutlak fark değeridir Finansal yapı aralığı literatuumlruumln oumlnerdiği şekilde aşağıdaki formuumll

ile hesaplanmaktadır

119865119868119873119860119877119860 = ln(|119884119860119875119868 minus 119874119875119879|) (2)

119865119868119873119860119877119860 uumllkelerde goumlzlenen mevcut 119884119860119875119868 ile en kuumlccediluumlk kareler youmlntemi ile

tahmin edilen 119874119875119879 değeri arasındaki farkın mutlak değerinin logaritmasına eşittir

ldquoOptimal finansal yapırdquo boumlluumlmuumlnde bahsedildiği şekilde (1) nolu denklemde yer alan

regresyon sonucu elde edilen atık değerler serisi 119884119860119875119868 ve 119874119875119879 arasındaki fark serisidir

ve dolayısı ile 119865119868119873119860119877119860 bu atık değerler serisinin mutlak değerinin logaritmasına

eşittir Elde edilen 119865119868119873119860119877119860 serisi veri setimizdeki her uumllke ve her yıl iccedilin finansal yapı

aralığı değerlerini goumlstermektedir

Teorik literatuumlr finansal yapı aralığının fazla olmasının ekonomiye olumsuz

etkileri olabileceğini savunmaktadır Veri setimizdeki gelişmekte olan uumllkeler iccedilin

finansal yapı aralığı ile ekonomik aktivite arasındaki ilişki aşağıdaki model ile

ŞENDENİZ YUumlNCUuml Finansal Sistemin Yapısı ile Reel Ekonomi Arasındaki Dinamik

Hacettepe University Journal of Economics and Administrative Sciences

Vol 38 Issue 4 2020

882

incelenmiştir Soumlz konusu ilişki incelenirken ekonomik aktiviteyi etkileyebilecek ve

literatuumlrde sıkccedila kullanılan kontrol değişkenlerine de regresyonda yer verilmiştir

119871119870119866119878119884119867119894119905 = 120572 + 1205731119865119868119873119860119877119860119894119905 + 1205732119861119860119873119894119905 + 1205733119867119868119878119878119864119894119905 + 1205734119864119873119865119894119905 +

1205735119884119863119884119894119905 + 1205736119879119863119860119894119905 + 1205737119868119878119878119894119905 + 120576119894119905 (3)

Modelde 119871119870119866119878119884119867 bağımlı değişkendir 119865119868119873119860119877119860 119861119860119873 119867119868119878119878119864 119864119873119865 119884119863119884

119879119863119860 ve 119868119878119878 accedilıklayıcı değişkenlerdir 120576 hata terimini 119894 ve 119905 sırasıyla uumllke ve zaman

periyodunu temsil etmektedirler

Regresyon sonuccedilları Tablo 6rsquoda sunulmuştur Model 1rsquode sunulan sonuccedillara

goumlre 119865119868119873119860119877119860 ile 119871119870119866119878119884119867 arasında anlamlı negatif bir ilişki vardır Buumltuumln kontrol

değişkenlerinin varlığında finansal yapı aralığı yani mevcut finansal yapının tahmin

edilen optimum finansal yapıdan uzaklaşması uumllkelerdeki reel ekonomiyi negatif youmlnde

etkilemektedir1 Finansal yapı aralığı ile reel ekonomi arasındaki ilişkinin ekonomik

buumlyuumlkluumlğuuml anlamlıdır 119865119868119873119860119877119860rsquodaki bir standart sapma (129) artış 119871119870119866119878119884119867rsquoda 015

(=129(-012)) yani yuumlzde 15rsquolik bir duumlşuumlşe sebep olmaktadır

Tablo 6 Finansal Yapı Aralığının Reel Ekonomi Uumlzerindeki Etkisi

Bağımlı Değişken LKGSYH

Modeller (1)

(2)

(3)

FINARA -012 -002

-002

(003) (003) (003)

BAN 001

015

062

(018) (016) (015)

HISSE 058 021

010

(017) (015) (015)

ENF 000 001 000

(001) (001) (001)

YDY 138

175 321

(096) (094) (093)

TDA 061 066

(013) (011)

ISS 282

(075)

C 801 809 829

(013) (010) (010)

Goumlzlem sayısı 472 674 674

R-kare 017 012 007

Duumlzeltilmiş R-kare 015 011 006

Standart hata terimi parantez iccedilinde yazılmıştır 1 anlamlı 5 anlamlı 10

anlamlı

Finansal Sistemin Yapısı ile Reel Ekonomi Arasındaki Dinamik ŞENDENİZ YUumlNCUuml

Hacettepe Uumlniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakuumlltesi Dergisi

Cilt 38 Sayı 4 2020

883

43 Finansal Yapı ile Ekonomik Buumlyuumlme Arasındaki İlişki

Finansal yapı ve ekonomik buumlyuumlme arasındaki ilişkiyi incelemek uumlzere

ekonometrik youmlntem olarak zaman-serisi ve kesit regresyon youmlntemlerini birleştiren

Arellano ve Bond (1991) ve Holtz-Eakin vd (1988) tarafından geliştirilen

Genelleştirilmiş Momentler Youmlntemi (GMY) dinamik panel veri modeli kullanılmıştır

Dinamik panel veri youmlnteminin kesit regresyon ve zaman-serisi youmlntemleri ile

karşılaştırıldığında avantajları bulunmaktadır Kesit regresyon youmlntemi kullanıldığında

uumllkelere has oumlzellikler ve goumlzlenemeyen etkiler hata teriminin iccedilinde yer almakta ve bu

durum katsayı tahminlerinde yanlı sonuccedillara sebep olmaktadır Kesit regresyon

youmlnteminin aksine zaman-serisi youmlntemi ile uumllke bazında inceleme muumlmkuumln olmakla

birlikte ccedilalışmaların sağlıklı sonuccedillar verebilmesi iccedilin uzun bir zaman-serisi verisine

ihtiyaccedil vardır aksi halde araştırma sonuccedillarının guumlvenilirliği duumlşebilmektedir Zaman-

serisi youmlnteminin bir diğer dezavantajı da eşzamanlılık problemini goumlzardı etmesidir

Uumllkelere has goumlzlenemeyen oumlzelliklerden dolayı oluşabilecek hatalar GMY ile tahmin

edilen dinamik panel veri modelleri sayesinde engellenmiş olacaktır Ayrıca Dinamik

Panel GMY eşzamanlılık iccedilsellik ve ihmal edilen değişkenler sebebiyle meydana

gelebilecek yanlı sonuccedilları bertaraf etmektedir Dinamik panel veri modeli aşağıdaki

gibidir

119910119894119905 minus 119910119894119905minus1 = (120572 minus 1)119910119894119905minus1 + 120573prime119883119894119905 + 120578119894 + 120576119894119905 (4)

Yukarıdaki modelde 119910 reel ekonomiyi temsil eden logaritmik reel kişi başı

GSYHrsquoyı 119883 finansal yapıyı ve diğer kontrol değişkenlerini 120578 uumllkelere has

goumlzlenemeyen etkileri 120576 hata terimini 119894 ve 119905 sırasıyla uumllke ve zaman periyodunu temsil

etmektedir Bu modelle finansal yapının ekonomik buumlyuumlme uumlzerindeki etkileri

goumlzlenmiştir Modelde ekonomik buumlyuumlmeyi etkileyebilecek ve literatuumlrde sıkccedila

kullanılan 119864119873119865 119884119863119884 ve 119879119863119860 gibi kontrol değişkenlerine yer verilmiştir

Yukarıdaki denklem aşağıdaki şekilde yeniden yazılabilir

119910119894119905 = α119910119894119905minus1 + 120573prime119883119894119905 + 120578119894 + 120576119894119905 (5)

Uumllkelere has etkileri yok etmek uumlzere Holtz-Eakin vd (1988) Arellano ve Bond

(1991) ve Arellano ve Bover (1995) tarafından geliştirilen birinci fark youmlntemi

uygulanmıştır Bu youmlntem ile model aşağıdaki şekilde yeniden yazılabilmektedir

119910119894119905 minus 119910119894119905minus1 = α(119910119894119905minus1 minus 119910119894119905minus2) + 120573prime(119883119894119905 minus 119883119894119905minus1) + (120576119894119905 minus 120576119894119905minus1) (6)

Modellerdeki accedilıklayıcı değişkenlerde oluşabilecek olan iccedilsellik (endogeneity)

problemi enstruman kullanımı ile engellenebilmektedir ancak bu durumda da (120576119894119905 minus

ŞENDENİZ YUumlNCUuml Finansal Sistemin Yapısı ile Reel Ekonomi Arasındaki Dinamik

Hacettepe University Journal of Economics and Administrative Sciences

Vol 38 Issue 4 2020

884

120576119894119905minus1) hata teriminin (119910119894119905minus1 minus 119910119894119905minus2) değişkeni ile olan korelasyonu problem

yaratmaktadır Bu problemin bertaraf edilmesi iccedilin gecikmeli accedilıklayıcı değişkenler

enstruman olarak kullanılmıştır Enstrumanların geccedilerliliği Sargan testi ile test

edilmiştir Arellano-Bond testi ise AR(2) suumlrecinde otokorelasyon sorunu olmadığını

goumlstermektedir Hata terimlerinin seri korelasyon oluşturmaması ve accedilıklayıcı

değişkenlerin de gelecek hata terimleri ile korelasyon oluşturmaması oumlnemli iki

varsayımdır Bu sebeple aşağıdaki moment denklemleri kullanılmıştır

119864[119910119894119905minus119904(120576119894119905 minus 120576119894119905minus1)] = 0for119904 ge 2 119905 = 3hellip 119879 (7)

119864[119883119894119905minus119904(120576119894119905 minus 120576119894119905minus1)] = 0for119904 ge 2 119905 = 3hellip 119879 (8)

Tablo 7 Dinamik Panel GMY Tahminleri

Bağımlı Değişken LKGSYH

Transformasyon Birinci fark

(1) (2)

LKGSYH (-1) 100 097

(003) (000)

YAPI -002 -003

(001) (000)

BAN -009

(004)

HISSE 003 002

(004) (001)

ENF 000 000

(000) (000)

YDY 010 006

(012) (006)

TDA 001

(002)

J-istatistik 1750 2707

Enstruman derece 24 25

Sargan testi (olasılık) 042 013

AB otokorelasyon testi AR(2) (olasılık) 099 098

Goumlzlem sayısı 874 874

Standart hata terimi parantez iccedilinde yazılmıştır 1 anlamlı 5 anlamlı 10

anlamlı

Sargan testi iccedilin H0 Enstrumanlar atık değerler ile korelasyon oluşturmamaktadır

AB otokorelasyon testi iccedilin H0 Birinci farklardaki atık değerlerde ikinci dereceden otokorelasyon

yoktur (Birinci farklar uumlzerinde ccedilalıştırılan bir Arellano-Bond GMY regresyonu bağlamında

AR(1) beklenmektedir ve bu nedenle Arellano-Bond (AB) AR(1) testi sonucu genellikle goumlz ardı

edilmektedir Birinci farklardaki atık değerler uumlzerindeki AR(2) testi duumlzey değişkenlerinde

AR(1)i tespit etmek iccedilin kullanılır bkz Roodman 2004)

Finansal Sistemin Yapısı ile Reel Ekonomi Arasındaki Dinamik ŞENDENİZ YUumlNCUuml

Hacettepe Uumlniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakuumlltesi Dergisi

Cilt 38 Sayı 4 2020

885

Analiz sonuccedilları Tablo 7rsquode sunulmuştur Bulgulara goumlre finansal yapı ile

ekonomik buumlyuumlme arasında negatif ve anlamlı bir ilişki mevcuttur Sonuccedillar ekonomik

gelişmişlik duumlzeyinde artış goumlzlemlenen uumllkelerde finansal sistem yapısının piyasa

odaklı olma youmlnuumlnde değişim goumlstermekte olduğu goumlruumlşuuml ile uyumludur Sonuccedillar

ayrıca yabancı doğrudan yatırımların reel ekonomi uumlzerinde pozitif ve anlamlı bir etkisi

olduğunu goumlstermektedir Diğer yandan bankacılık sektoumlruumlndeki gelişmelerin reel

ekonomi uumlzerinde negatif ve anlamlı bir etkisi olduğu goumlruumllmektedir Bu durum yuumlksek

borccedil ve geri oumldenmeyen krediler sebebiyle accedilıklanabilir Benzer şekilde Zhang (2003)

1960-1999 periyodu iccedilin Doğu Asya uumllkelerinde bankacılık sektoumlruuml ile reel ekonomi

arasında negatif bir ilişki goumlstermiştir

SONUCcedil

Finansal yapı bir uumllkenin finansal sisteminin ne derece banka odaklı ya da

piyasa odaklı olduğu ile ilgili bir kavramdır Diğer bir deyişle finansal yapı bir

ekonomide işleyen finansal kurumların ve piyasaların karışım oranı ve mevcut finansal

kurumların ve piyasaların soumlz konusu ekonomi iccedilin goumlreceli oumlnemleridir Uumllkelerin

finansal sistemlerinin yapıları farklılıklar goumlstermektedir Uumllkelerdeki finansal sistemler

işlevlerini yerine getirirken bazı uumllkelerde bankacılık sektoumlruuml lider rol uumlstlenmekte

diğer bir deyişle banka-odaklı finansal sistem goumlzlenmekte diğer bazı uumllkelerde ise

piyasalar lider rol uumlstlenmekte yani piyasa-odaklı finansal sistem goumlzlenmektedir Bu

ccedilalışmada finansal sistemin yapısı ele alınmış Tuumlrkiye ve diğer gelişmekte olan

uumllkelerdeki finansal yapı ile reel ekonomi arasındaki dinamik ilişki araştırılmıştır

Guumlncel literatuumlrde oumlzellikle son yıllarda dikkat ccedileken bir goumlruumlş olan ldquoyeni yapısalcılıkrdquo

goumlruumlşuuml diğer bir deyişle finansal yapıların uumllkelerin gelişmişlik seviyelerine goumlre

farklılaştığı ve her ekonomik gelişmişlik seviyesi iccedilin iccedilsel olarak belirlenen bir optimal

finansal yapının varlığı da bu ccedilalışmada sorgulanmıştır Soumlz konusu goumlruumlşe goumlre

finansal sistemin yapısı dinamiktir Gelişmekte olan uumllkelerdeki mevcut finansal

yapıların o uumllkeler iccedilin tahmin edilen optimal finansal yapı değerlerinden

uzaklaşmasının uumllkelerin reel ekonomilerine olan etkileri de bu ccedilalışma kapsamında

incelenmiştir

Sonuccedillar ışığında finansal yapının reel ekonomi uumlzerinde etkili olduğu

soumlylenebilmektedir Ccedilalışma bulguları reel ekonomi ile finansal yapı oranı arasında

anlamlı ve negatif bir ilişkinin varlığını goumlstermiştir Uumllkelerin ekonomisi geliştikccedile

banka-piyasa oranlarını goumlsteren finansal yapı değerleri duumlşmekte diğer bir deyişle

finansal sistemin yapısı piyasa odaklı olma youmlnuumlnde değişmektedir

Bir uumllkedeki mevcut finansal yapı değeri ekonometrik analiz sonucu tahmin

edilen optimal finansal yapı değerinden uzaklaştıkccedila o uumllkenin finansal yapı aralığı

buumlyuumlmektedir Soumlz konusu uzaklaşma her ne youmlnde olursa olsun optimal değerle

ŞENDENİZ YUumlNCUuml Finansal Sistemin Yapısı ile Reel Ekonomi Arasındaki Dinamik

Hacettepe University Journal of Economics and Administrative Sciences

Vol 38 Issue 4 2020

886

mevcut değerin arasının accedilılması uumllke ekonomileri iccedilin negatif etkilere sebep

olabilmektedir Bulgularımız gelişmekte olan uumllkelerde finansal yapı aralığı ile reel

ekonomi arasında anlamlı ve negatif bir ilişkinin varlığını goumlstermektedir

Farklı gelişmişlik duumlzeyindeki ekonomilerin finansal yapıları arasındaki farkları

anlamak ve uumllkelerin finansal yapılarını ekonomik buumlyuumlmeleri ile ilişkilendirebilmek

oumlzellikle finansal sistemlerini geliştirmeye ccedilalışan gelişmekte olan uumllkelerde politika

uygulamaları oluşturulması accedilısından faydalı olabilmektedir Gelişmekte olan bir uumllkeye

en uygun olan finansal yapı gelişmiş bir uumllkenin finansal yapısından farklı olmalıdır

Bu sebeple ekonomik buumlyuumlmeyi sağlamak adına gelişmiş uumllkelerin mevcut finansal

yapı stratejilerini birebir takip etmek yerine her bir uumllke oumlzelinde finansal yapı stratejisi

hazırlanmalıdır Gelişmekte olan uumllkeler oumlzelinde yapılan bu ccedilalışma sonuccedillarının son

on yılda filizlenen ldquoyeni yapısalcılıkrdquo ve ldquooptimal finansal yapılarrdquo goumlruumlşleri ile ilgili

literatuumlre katkıda bulunacağı duumlşuumlnuumllmektedir

NOTLAR

1 Sahte regresyondan kaccedilınmak adına regresyon analizleri oumlncesinde Levin Lin ve Chu (2002)

panel birim koumlk testleri yapılmıştır Serilerin duumlzey ve birinci farklarında ldquoH0 birim koumlk vardırrdquo

hipotezi reddedilmiş ve serilerin durağan olduğu goumlruumllmuumlştuumlr Dolayısı ile analizler duumlzeyde

yapılmıştır Birim koumlk test sonuccedilları Ek Tablo 2rsquode sunulmuştur

KAYNAKCcedilA

Allen F D Gale (1997) ldquoFinancial Markets Intermediaries and Intertemporal Smoothingrdquo

Journal of Political Economy 105 523-546

Allen F D Gale (1999) ldquoDiversity of Opinion and Financing of New Technologiesrdquo Journal of

Financial Intermediation 8 68-89

Allen F D Gale (2000) ldquoComparing Financial Systemsrdquo Cambridge MA MIT Press

Arellano M S Bond (1991) ldquoSome Tests of Specification for Panel Data Monte Carlo

Evidence and an Application to Employment Equationsrdquo Review of Economic Studies

58 277ndash297

Arellano M O Bover (1995) ldquoAnother Look at the Instrumental-variable Estimation of Error-

Components Modelsrdquo Journal of Econometrics 68 29ndash52

Arestis P PO Demetriades KB Luintel (2001) ldquoFinancial Development and Economic

Growth The Role of Stock Marketsrdquo Journal of Money Credit and Banking 33(1) 16-

41

Atje R B Jovanovic (1993) ldquoStock Markets and Developmentrdquo European Economic Review

37 632-640

Beck T R Levine N Loayza (2000) ldquoFinance and the Sources of Growthrdquo Journal of

Financial Economics 58(1) 261-300

Finansal Sistemin Yapısı ile Reel Ekonomi Arasındaki Dinamik ŞENDENİZ YUumlNCUuml

Hacettepe Uumlniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakuumlltesi Dergisi

Cilt 38 Sayı 4 2020

887

Beck T R Levine (2004) ldquoStock Markets Banks and Growth Panel Evidencerdquo Journal of

Banking and Finance 28 423-442

Bhide A (1993) ldquoThe Hidden Costs of Stock Market Liquidityrdquo Journal of Financial

Economics 34 1-51

Boyd JH EC Prescott (1986) Financial Intermediary-Coalitions Journal of Economics

Theory 38 211-232

Boyd JH BD Smith (1998) ldquoThe Evolution of Debt and Equity Markets in Economic

Developmentrdquo Economic Theory 12 519-560

Chakraborty S R Ray (2004) ldquoBank-Based versus Market-Based Financial Systems A

Growth-Theoretic Analysisrdquo University of Oregon (Department of Economics) mimeo

Chu LK (2020) ldquoFinancial Structure and Economic Growth Nexus Revisitedrdquo Borsa İstanbul

Review 20(1) 24-36

Demir AU S Hall (2017) ldquoFinancial Structure and Economic Development Evidence on the

View of lsquoNew Structuralismrsquordquo International Review of Financial Analysis 52 252ndash

259

Demirguumlccedil-Kunt A H Huizinga (2000) ldquoFinancial Structure and Bank Profitabilityrdquo in

DemirguumlccedilndashKunt A and Levine R eds Financial Structure and Economic Growth A

CrossndashCountry Comparison of Banks Markets and Development Cambridge MA

MIT Press 243ndash261

Demirguumlccedil-Kunt A R Levine (1996a) ldquoStock Markets Corporate Finance and Economic

Growthrdquo World Bank Economic Review 10(2) 223ndash240

Demirguumlccedil-Kunt A R Levine (1996b) ldquoStock Market Development and Financial

Intermediaries stylized factsrdquo World Bank Economic Review 10(2) 291ndash322

Demirguc-Kunt A R Levine (2001) ldquoFinancial Structures and Economic Growth A Cross-

Country Comparison of Banks Markets and Developmentrdquo Cambridge MA MIT

Press

Demirguumlccedil-Kunt A E Feyen R Levine (2011) ldquoOptimal Financial Structures and Development

The Evolving Importance of Banks and Marketsrdquo World Bank Working Paper

Edison HJ R Levine L Ricci T Slok (2002) ldquoInternational Financial Integration and

Eeconomic Growthrdquo Journal of International Money and Finance 21 749-776

Goldsmith RW (1969) ldquoFinancial Structure and Developmentrdquo New Haven CT Yale

University Press

Grossman SJ O Hart (1980) ldquoTakeover Bids the Free-Rider Problem and the Theory of the

Corporationrdquo Bell Journal of Economics 11 42-64

Hall R E C I Jones (1999) ldquoWhy Do Some Countries Produce So Much More Output Per

Worker than Othersrdquo The Quarterly Journal of Economics 114(1) 83ndash116

Harris RDF (1997) ldquoStock Markets and Development A Re-assessmentrdquo European Economic

Review 41 139ndash146

ŞENDENİZ YUumlNCUuml Finansal Sistemin Yapısı ile Reel Ekonomi Arasındaki Dinamik

Hacettepe University Journal of Economics and Administrative Sciences

Vol 38 Issue 4 2020

888

Hellwig M (1991) ldquoBanking Financial Intermediation and Corporate Financerdquo in European

Financial Integration Eds Giovanni A and C Mayer Cambridge Cambridge

University Press England 35-63

HoltzndashEakin D W Newey H S Rosen (1988) ldquoEstimating Vector Autoregressions with Panel

Datardquo Econometrica 56(6) 1371ndash1395

Hung F (2003) ldquoInflation Financial Development and Economic Growthrdquo International

Review of Economics and Finance 12 45ndash67

Jeong W KO Kymn CJ Kymn (2003) ldquoThe Long-run Interdependence of Bank-health

Investment-oriented Bank Loans and Economic Performance A Time-series Analysisrdquo

The Quarterly Review of Economics and Finance 43 11ndash30

King RG R Levine (1993) ldquoFinance and Growth Schumpeter Might be Rightrdquo Quarterly

Journal of Economics 108 717-38

La Porta R F Lopez-de-Silanes A Shleifer R Vishny (1997) ldquoLegal Determinants of External

Financerdquo Journal of Finance 52 1131-1150

La Porta R F Lopez-de-Silanes A Shleifer R Vishny (1998) ldquoLaw and Financerdquo Journal of

Political Economy 106 1113-1155

La Porta R F Lopez-de-Silanes A Shleifer R Vishny (2000) ldquoInvestor Protection and

Corporate Governancerdquo Journal of Financial Economics 58 3-27

Levin A CF Lin CSJ Chu (2002) ldquoAsymptotic and Finitesample Propertiesrdquo Journal of

Econometrics 108 1-24

Levine R (1997) ldquoFinancial Development and Economic Growth Views and Agendardquo Journal

of Economic Literature 35 688-726

Levine R (2005) ldquoFinance and Growth Theory and Evidencerdquo in Philippe Aghion and Steven

Durlauf eds Handbook of Economic Growth The Netherlands Elsevier Science

Levine R N Loayza T Beck (2000) ldquoFinancial Intermediation and Growth Causality and

causesrdquo Journal of Monetary Economics 46 31-77

Levine R S Zervos (1998) ldquoStock Markets Banks and Economic Growthrdquo The American

Economic Review 88(3) 537-558

Lin J Y X Sun Y Jiang (2006) ldquoOn the Optimal Financial Theory in Economic

Developmentrdquo CCER working paper

Lin JY X Sun Y Jiang (2009) ldquoToward a Theory of Optimal Financial Structurerdquo World

Bank Policy Research Working Paper

Lin JY (2012) ldquoNew Structural Economics A Framework for Rethinking Developmentrdquo

World Bank

Liu G C Zhang (2020) ldquoDoes Financial Structure Matter for Economic Growth in Chinardquo

China Economic Review 61 101194

Ma Y (2018) ldquoFinancial Development Financial Structure and the Growth Effect of Monetary

Policyrdquo International Evidence Global Economic Review 47 395-418

Merton RC (1992) ldquoFinancial Innovation and Economic Performancerdquo Journal of Applied

Corporate Finance 4 12-22

Finansal Sistemin Yapısı ile Reel Ekonomi Arasındaki Dinamik ŞENDENİZ YUumlNCUuml

Hacettepe Uumlniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakuumlltesi Dergisi

Cilt 38 Sayı 4 2020

889

Merton RC (1995) ldquoA Functional Perspective of Financial Intermediationrdquo Financial

Management 24 23-41

Merton RC Z Bodie (1995) ldquoA Conceptual Framework for Analyzing the Financial

Environmentrdquo in The Global Financial System A Functional Perspective Eds D

BCrane vd Boston MA Harvard Business School Press 3-31

Merton RC Z Bodie (2004) ldquoThe Design of Financial Systems Towards a Synthesis of

Function and Structurerdquo National Bureau of Economic Research Working Paper

Number 10620

Rajan RG (1992) ldquoInsiders and Outsiders the Choice Between Informed and Arms Length

Debt Journal of Finance 47 1367-1400

Rajan RG L Zingales (1999) ldquoWhich Capitalism Lessons From the East Asian Crisisrdquo

Journal of Applied Corporate Finance 11 40-48

Roodman D (2004) ABAR Stata module to perform Arellano-Bond test for

autocorrelation Statistical Software Components S437501 Boston College

Department of Economics

Rousseau PL P Wachtel (1998) ldquoFinancial Intermediation and Economic Performance

Historical Evidence from Five Industrial Countriesrdquo Journal of Money Credit and

Banking 30 657-678

Şendeniz-Yuumlncuuml İ L Akdeniz K Aydoğan (2008) ldquoInterdependence of the Banking Sector and

the Real Sector Evidence from OECD Countriesrdquo Applied Economics 40 749ndash764

Şendeniz-Yuumlncuuml İ L Akdeniz K Aydoğan (2018) ldquoDo Stock Index Futures Affect Economic

Growth Evidence from 32 Countriesrdquo Emerging Markets Finance and Trade 54(2)

410-429

Şendeniz-Yuumlncuuml İ L Akdeniz K Aydoğan (2019) ldquoOptimal Financial Structure and Economic

Growth in Emerging Marketsrdquo in Handbook of Global Financial Markets

Transformations Dependence and Risk Spillovers Sabri Boubaker and Duc Khuong

Nguyen (Eds) World Scientific Publishing 591-609

Shleifer A RW Vishny (1997) ldquoA Survey of Corporate Governancerdquo Journal of Finance 52

737-783

Song F AV Thakor (2010) ldquoFinancial System Architecture and the Co-Evolution of Banks and

Capital Marketsrdquo The Economic Journal 120 1021-1055

Stiglitz JE (1985) ldquoCredit Markets and the Control of Capitalrdquo Journal of Money Credit and

Banking 17 133-152

Svaleryd H J Vlachos (2005) ldquoFinancial Markets the Pattern of Industrial Specialization and

Comparative Advantage Evidence from OECD countriesrdquo European Economic

Review Elsevier 49(1) 113-144 January

Tadesse S (2002) ldquoFinancial Architecture and Economic Performance International Evidencerdquo

Journal of Financial Intermediation 11 429ndash454

Theil H D Chen (1995) ldquoThe Equatorial Grand Canyonrdquo De Economist 143 (3) 317ndash327

Zhang KH (2003) ldquoDoes Financial Development Promote Economic Growth in the East Asiardquo

China Journal of Finance 1(2) 1ndash10

ŞENDENİZ YUumlNCUuml Finansal Sistemin Yapısı ile Reel Ekonomi Arasındaki Dinamik

Hacettepe University Journal of Economics and Administrative Sciences

Vol 38 Issue 4 2020

890

Ek Tablo 1 Korelasyon Matrisi

BAN HISSE YAPI LKGSYH ENF YDY TDA ISS LAT LNNUF

BAN 100

HISSE 052 100

YAPI -018 -026 100

LKGSYH 027 024 -020 100

ENF -012 -008 006 -003 100

YDY 010 001 -007 012 -005 100

TDA 053 021 -018 030 -011 026 100

ISS -006 -003 007 008 000 009 -021 100

LAT 000 020 -002 034 -006 -009 -009 -016 100

LNNUF -003 012 -004 -060 -002 -012 042 -016 -011 100

1 anlamlı 5 anlamlı 10 anlamlı

Ek Tablo 2 Levin Lin ve Chu (2002) Panel Birim Koumlk Testi

Değişken İstatistik Olasılık

BAN Duumlzey -201 002

Birinci fark -300 000

HISSE Duumlzey -157 006

Birinci fark -1022 000

YAPI Duumlzey -416 000

Birinci fark -5007 000

LKGSYH Duumlzey -136 009

Birinci fark -659 000

FINARA Duumlzey -449 000

Birinci fark -2007 000

ENF Duumlzey -222 000

Birinci fark -2474 000

YDY Duumlzey -140 008

Birinci fark -2731 000

TDA Duumlzey -180 004

Birinci fark -1467 000

ISS Duumlzey -213 002

Birinci fark -569 000

LNNUF Duumlzey -260 001

Birinci fark -229 001

H0 Birim koumlk vardır Gecikme uzunluğu kriteri Akaike 1 anlamlı 5 anlamlı

10 anlamlı

Page 5: İNANSAL SİST MİN YAPISI

Finansal Sistemin Yapısı ile Reel Ekonomi Arasındaki Dinamik ŞENDENİZ YUumlNCUuml

Hacettepe Uumlniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakuumlltesi Dergisi

Cilt 38 Sayı 4 2020

873

ekonomik buumlyuumlmenin desteklenebileceğini bildirmektedir Svaleryd ve Vlachos (2005)

bankaların yuumlksek riskli projelere karşı oumlnyargı sergileyebildiklerini hisse senedi

piyasalarının ise bu projeleri daha ccedilekici kılarak yatırım desteklerini ve risk youmlnetimini

daha etkili şekilde yaptıklarını savunmaktadır

Uumlccediluumlncuuml goumlruumlş ldquofinansal işlevrdquo goumlruumlşuumlduumlr Bu goumlruumlşuumln savunucuları finansal

sistemleri piyasa odaklı ya da banka odaklı olarak ayırmanın oumlnemini reddetmekte ve

piyasaların ve bankaların birbirlerini tamamladıklarını savunmaktadırlar (bkz Merton

1992 1995 Merton Bodie 1995 2004 Levine 1997)

Doumlrduumlncuuml goumlruumlş olan ldquohukuk ve finansrdquo goumlruumlşuuml hukuk sisteminin finansal

gelişme uumlzerindeki oumlneminden ve hukuk sisteminin etkilerinin finansal yapının banka

odaklı ya da piyasa odaklı oluşundan daha muumlhim olduğundan bahsetmektedir (La Porta

vd 1997 1998 2000)

Beşinci ve en yeni goumlruumlş olan ldquoyeni yapısalcılıkrdquo goumlruumlşuuml ise Lin (2012)

tarafından geliştirilmiştir Bu goumlruumlşe goumlre finansal yapının belirleyicisi reel ekonomidir

her ekonomik gelişmişlik seviyesi iccedilin iccedilsel olarak belirlenen bir optimal finansal yapı

mevcuttur ve finansal yapı dinamiktir Her ne kadar istisna uumllke oumlrnekleri olsa da genel

olarak reel sektoumlr gelişiminin ilk aşamalarında finansal sistemler banka-odaklı yapılara

sahip olmakta ekonomik gelişmişlik seviyesi arttıkccedila finansal sistem yapıları piyasa

odaklı olarak goumlzlenmektedir Bu goumlruumlşuumln ilk temelleri Lin vd (2009) tarafından

geliştirilmiştir Finansal sistem yapısı ve ekonomik buumlyuumlme arasındaki ilişkiye accedilıklık

getirmeyi ve literatuumlre yeni bir perspektif kazandırmayı amaccedillayan ccedilalışmadaki hipoteze

goumlre bir ekonomideki optimal finansal yapı o uumllkenin ekonomik gelişmişlik duumlzeyine

bağlıdır Lin vd (2009) mevcut literatuumlrdeki ccedilalışmaların reel sektoumlruumln oumlzelliklerini

yeterince dikkate almadıklarından ve bu sebeple uumllkelerin farklı gelişmişlik

seviyelerindeki alternatif finansal yapılarının verimliliğini yeterince

değerlendiremediklerinden bahsetmektedir

2 LİTERATUumlR TARAMASI

Uluslararası literatuumlrde finansal gelişme ile ekonomik buumlyuumlme arasındaki ilişkiyi

araştıran bir ccedilok ccedilalışma mevcuttur Ampirik literatuumlr incelendiğinde bankacılık sektoumlruuml

ve ekonomik buumlyuumlme arasındaki ilişkiyi inceleyen ccedilalışmaların yanısıra (bkz

Goldsmith 1969 King Levine 1993 Levine vd 2000 Beck vd 2000 Beck Levine

2004 Jeong vd 2003 Şendeniz-Yuumlncuuml vd 2008) hisse senedi piyasaları ile ekonomik

buumlyuumlme ilişkisini inceleyen birccedilok ccedilalışma da mevcuttur (bkz Atje Jovanovic 1993

Demirguumlccedil-Kunt Levine 1996ab Harris 1997 Levine Zervos 1998 Rousseau

Wachtel 1998 Arestis vd 2001 Beck Levine 2004) Şendeniz-Yuumlncuuml vd (2018)

vadeli işlem borsalarındaki gelişmelerin ekonomik buumlyuumlmeye olan etkisini 32 gelişmiş

ŞENDENİZ YUumlNCUuml Finansal Sistemin Yapısı ile Reel Ekonomi Arasındaki Dinamik

Hacettepe University Journal of Economics and Administrative Sciences

Vol 38 Issue 4 2020

874

ve gelişmekte olan uumllke iccedilin incelemekte ve vadeli işlem borsalarındaki gelişmelerin

ekonomik buumlyuumlmeyi pozitif youmlnluuml olarak etkilediği sonucuna varmaktadır Soumlz konusu

ccedilalışmada vadeli işlem borsalarındaki gelişmelerin ekonomik buumlyuumlme uumlzerindeki

etkileri zaman serisi youmlntemi ile incelendiğinde soumlz konusu ilişkinin goumlreceli olarak

daha duumlşuumlk Gayri Safi Yurticcedili Hasılaya (GSYH) sahip uumllkelerde daha kuvvetli olduğu

goumlzlenmektedir Literatuumlrdeki pek ccedilok ccedilalışma finansal sistemdeki gelişmelerin

ekonomik buumlyuumlmeyi pozitif olarak etkilediği youmlnuumlnde goumlruumlş bildirmektedir

Song ve Thakor (2010) finansal gelişmelerin reel ekonomi uumlzerindeki etkilerinin

goumlreceli olarak bankacılık sektoumlruumlndeki gelişmelerden mi yoksa finans piyasalarındaki

gelişmelerden mi kaynaklandığı diğer bir deyişle ekonomik buumlyuumlme konusunda

bankalara mı yoksa piyasalara mı daha fazla dikkat ccedilekilmesi gerektiği konusunun accedilığa

kavuşmadığından bahsetmektedir Banka-odaklı finansal sistemler ile piyasa-odaklı

finansal sistemler farklı davranışlar sergilemektedir ve her iki sistemin de farklı

avantajları mevcuttur Song ve Thakor (2010) banka ve piyasaların birbirlerini rekabet

tamamlayıcılık ve birlikte gelişme şeklinde etkiledikleri tezini savunmaktadır

Demirguumlccedil-Kunt ve Levine (1996ab) hisse senedi piyasalarının bankacılık

sektoumlruuml sigorta sektoumlruuml ve diğer finans kurumlarının gelişimi ile ilişkisini ve ekonomik

buumlyuumlme uumlzerindeki oumlnemli etkisini goumlstermektedir Bu ccedilalışmanın oumlrnek uumllkeleri

arasında bulunan Japonya ABD ve İngiltere ccedilok gelişmiş hisse senedi piyasalarına

sahipken Kolombia Venezuella Nijerya ve Zimbabve daha az gelişmiş hisse senedi

piyasalarına sahiptir Ccedilalışma sonuccedilları ccedilok gelişmiş hisse senedi piyasalarına sahip

uumllkelerde finansal aracıların da ccedilok gelişmiş olduğunu ve banka-odaklı ya da piyasa-

odaklı finansal yapılar arasında farklılık olmadığını goumlstermektedir Demirguumlccedil-Kunt ve

Huizinga (2000) finansal gelişme ve finansal yapıların banka performansına olan

etkilerini incelemektedir Ccedilalışma farklı finansal yapıların uzun doumlnem ekonomik

gelişme uumlzerindeki oumlnemli etkilerinden bahsetmekte ve her uumllkenin bankacılık ya da

piyasa sistemine ccedilok farklı derecelerde bağlı olduklarını goumlstermektedir Oumlrneğin

Almanya ve Japonya banka-odaklı finansal yapılara sahipken ABD ve İngiltere daha

ccedilok piyasa-odaklı finansal yapılara sahip olarak kabul edilmektedir Bu değerlendirme

yapılırken bankacılık sektoumlruuml ve finans piyasalarının hacimleri karşılaştırılmaktadır

Finansal piyasalar ve bankaların ekonomik buumlyuumlme iccedilin goumlreceli oumlnemleri

incelendiğinde kabul goumlren goumlruumlşlerden biri kişi başı gelirin yuumlksek olduğu uumllkelerde

finansal piyasaların bankalara goumlre daha aktif olduğudur Diğer bir goumlruumlş ise finansal

gelişmişlik duumlzeyinin kişi başı gelirin yuumlksek olduğu uumllkelerde daha yuumlksek olduğudur

(bkz Goldsmith 1969 Demirguumlccedil-Kunt Levine 2001 Lin vd 2006) Demirguumlccedil-Kunt

ve Levine (2001) ccedilok sayıda uumllkede finansal yapı organizasyonları iccedilin endeksler

geliştirmekte ve banka ya da piyasa-odaklı finansal yapıların birbirlerine goumlre

oumlnemlerini işlem hacmi ve verimlilik gibi farklı youmlnlerden oumllccedilmektedir Bu ccedilalışmada

Finansal Sistemin Yapısı ile Reel Ekonomi Arasındaki Dinamik ŞENDENİZ YUumlNCUuml

Hacettepe Uumlniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakuumlltesi Dergisi

Cilt 38 Sayı 4 2020

875

finansal yapı ile ekonomik buumlyuumlme ilişkisi uzun vade iccedilin araştırılmakta ve oumlrnek

uumllkeler iccedilin banka ya da piyasa-odaklı farklı finansal yapıların dereceleri

incelenmektedir Sonuccedillar gelişmiş uumllkelerin bankacılık sektoumlrlerinin ve finansal

piyasalarının gelişmekte olan uumllkelere goumlre daha buumlyuumlk aktif ve verimli olduklarını

goumlstermektedir Araştırma ayrıca banka ve piyasaların gelişiminin ekonomilerin

buumlyuumlmesiyle doğru orantılı olduğunu ve hisse senedi piyasalarının bankacılık

sektoumlruumlnden daha hızlı geliştiğini goumlstermektedir Bu durumda da az gelişmiş ya da

gelişmekte olan uumllkeler daha ccedilok banka-odaklı yapılara sahipken ekonomik gelişim

suumlrecinde finansal sistemler daha ccedilok piyasa-odaklı sistemler haline gelmektedir

Tadesse (2002) finansal yapı ve reel ekonomi ilişkisi uumlzerine yaptığı ccedilalışmasında

gelişmiş finansal sektoumlre sahip uumllkelerde piyasa-odaklı finansal yapıların banka-odaklı

yapılara oranla daha yuumlksek performans sergilediğini az gelişmiş finansal sektoumlre sahip

uumllkelerde ise banka-odaklı yapıların piyasa-odaklı yapılardan daha iyi ccedilalıştığını

goumlstermektedir Allen ve Gale (2000) farklı ekonomik gelişmişlik duumlzeyindeki

ekonomilerin farklı finansal hizmet karışımlarına diğer bir deyişle farklı finansal sistem

yapılarına ihtiyaccedil duyduklarını ekonomik gelişmişlik duumlzeyleri yuumlkseldikccedile ihtiyaccedil

duyulan banka-piyasa oranlarının değiştiğini belirtmektedir (ayrıca bkz Boyd Smith

1998)

Lin vd (2009) literatuumlrde banka-odaklı ve piyasa-odaklı finansal yapı

konseptlerinin sıklıkla kullanıldığını ve bu iki kavram arasındaki ayrımın genellikle

ABD ve İngiltere (piyasa-odaklı yapılara oumlrnek olarak) ile Almanya ve Japonya (banka-

odaklı yapılara oumlrnek olarak) karşılaştırması ile tanımlandığını belirtmekte ancak diğer

yandan da Japonya hisse senedi piyasalarının duumlnyanın en gelişmiş piyasalarından

olduğu ve aynı şekilde ABD ve İngiltere bankaların da duumlnyanın en aktif ve sofistike

finansal aracılarından olduğu gerccedileğinin de altını ccedilizmektedir Lin vd (2009) Almanya

ve Japonyarsquodaki finansal yapı ile ABD ve İngilterersquodeki finansal yapı farkını ldquokuumlccediluumlk

fark ve buumlyuumlk benzerlikrdquo olarak tanımlarken gelişmekte olan uumllke ile gelişmiş uumllke

arasındaki finansal yapı farkını ise ldquobuumlyuumlk fark ve kuumlccediluumlk benzerlikrdquo olarak

tanımlamaktadır Boumlylelikle finansal yapı ve ekonomik gelişme ilişkilerini daha iyi

anlamak iccedilin banka-odaklı ve piyasa-odaklı yapılar arasındaki farktan bahsederken

uumllkelerin gelişmişlik duumlzeyine daha fazla dikkat etmek gerektiğini vurgulamaktadır

Demirguumlccedil-Kunt vd (2011) ekonomiler geliştikccedile finans piyasalarının sunduğu

hizmetlerin de oumlneminin arttığından ve optimal banka-piyasa karışımı sağlanmadığı

durumda ekonomik aktivitenin bu durumdan olumsuz etkilenebilmekte olduğundan

bahsetmektedir Demir ve Hall (2017) finansal yapı ve ekonomik buumlyuumlme ilişkisini

1989-2012 periyodunda Almanya ABD Fransa ve Tuumlrkiye iccedilin incelemekte ve

ekonomik gelişmişlik duumlzeyinin finansal yapı iccedilin oumlnemli olduğu sonucuna varmaktadır

Ccedilalışma bulguları Almanya haricindeki uumlccedil uumllkede piyasa-odaklı finansal sistem ile

ekonomik gelişmişlik duumlzeyi arasında pozitif bir ilişki goumlstermektedir Farklı ekonomik

ŞENDENİZ YUumlNCUuml Finansal Sistemin Yapısı ile Reel Ekonomi Arasındaki Dinamik

Hacettepe University Journal of Economics and Administrative Sciences

Vol 38 Issue 4 2020

876

gelişmişlik duumlzeyindeki reel ekonomilerin taleplerine goumlre oluşan optimal finansal

yapıların varlığından bahseden Liu ve Zhang (2020) Ccedilinrsquoin 29 boumllgesinde 1996-2013

yılları arasında finansal yapının ekonomik buumlyuumlme iccedilin oumlnemini araştırmakta ve piyasa-

odaklı sistemin Ccedilin iccedilin giderek daha oumlnemli olmaya başladığını goumlstermektedir Ma

(2018) gelişmiş ve gelişmekte olan uumllkeleri analiz eden ccedilalışmasında uumllkelerin

ekonomik gelişmişlik duumlzeyleri arttıkccedila piyasa-odaklı finansal sistemlerin ekonomik

buumlyuumlmeyi banka-odaklı finansal hizmetlere nazaran daha fazla desteklediğini

goumlstermektedir Diğer yandan Chu (2020) finansal yapı ve ekonomik buumlyuumlme

arasındaki ilişkiyi incelediği ccedilalışmasında finansal sektoumlr geliştikccedile hisse senedi

piyasalarının bankalara nazaran daha fazla guumlccedillendiğini ancak bankacılık sektoumlruumlnuumln

zayıf olduğu uumllkelerde hisse senedi piyasalarındaki buumlyuumlmenin ekonomik buumlyuumlmeye

destek vermediğini savunmaktadır Gelişmekte olan uumllkelerdeki optimal finansal yapı

ile ekonomik buumlyuumlme arasındaki ilişki ile ilgili yeterli sayıda ccedilalışma mevcut değildir

Şendeniz-Yuumlncuuml vd (2019) ccedilalışmalarında 1980-2014 yılları arasında 21 gelişmekte

olan uumllkede finansal yapıları incelemekte ancak soumlz konusu ccedilalışmada optimal finansal

yapı ile ekonomik buumlyuumlme arasındaki dinamik ve nedensel ilişki incelenmemektedir

3 VERİ

Bu ccedilalışmada analizler 23 gelişmekte olan uumllke iccedilin yapılmıştır Ccedilalışma

kapsamına alınan 23 uumllke Morgan Stanley Capital International (MSCI) Gelişmekte

olan Piyasalar Endeksi (Emerging Markets Index) tarafından yayınlanan gelişmekte

olan uumllkeler listesinde yer alan ve veri erişilebilirliği bulunan uumllkelerdir Soumlz konusu

uumllkeler listesi Tablo 1rsquode sunulmuştur

Tablo 1 Veri Setinde Yer Alan Uumllkeler

Birleşik Arap Emirlikleri

Brezilya

Ccedilek Cumhuriyeti

Ccedilin

Endonezya

Filipinler

Guumlney Afrika

Guumlney Kore

Hindistan

Katar

Kolombiya

Macaristan

Malezya

Meksika

Mısır

Pakistan

Peru

Polonya

Rusya

Şili

Tayland

Tuumlrkiye

Yunanistan

Ekonometrik analizlerde kullanılan değişkenler aşağıdaki gibidir

Reel ekonomi logaritmik reel kişi başı GSYH sabit 2010 ABD doları ile temsil

edilmektedir bundan boumlyle LKGSYH olarak anılacaktır

Bankacılık sektoumlruumlndeki gelişmeler uumllkelerdeki oumlzel sektoumlre verilen kredilerin

GSYHrsquoya oranı (yuumlzde) ile temsil edilmektedir bundan boumlyle BAN olarak anılacaktır

Finansal Sistemin Yapısı ile Reel Ekonomi Arasındaki Dinamik ŞENDENİZ YUumlNCUuml

Hacettepe Uumlniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakuumlltesi Dergisi

Cilt 38 Sayı 4 2020

877

Hisse senedi piyasasındaki gelişmeler hisse senedi piyasası değerinin GSYHrsquoya

oranı (yuumlzde) ile temsil edilmektedir bundan boumlyle HISSE olarak anılacaktır

Bir ekonomi iccedilerisinde işleyen banka ve piyasaların karışım oranı diğer bir

deyişle finansal yapı BANHISSE ile temsil edilmektedir bundan boumlyle YAPI olarak

anılacaktır

Finansal yapı ile reel ekonomi arasındaki ilişkiyi sağlıklı bir şekilde

inceleyebilmek iccedilin analizlerde reel ekonomiye etki edebilecek olan ve literatuumlrde sıkccedila

kullanılan kontrol değişkenlerine yer verilmektedir Hung (2003) iccedilsel buumlyuumlme

modelinde enflasyonun finansal gelişmeler ile ekonomik buumlyuumlme arasındaki ilişkide

oumlnemli bir etken olacağını goumlstermiştir Edison vd (2002) yabancı yatırımların

ekonomik buumlyuumlme ile ilişkisi olduğunu belirtmektedir Kontrol değişkenleri

makroekonomik değişkenlerden ve uumllkelere has dışsal değişkenlerden oluşmaktadır

Makroekonomik kontrol değişkenleri yıllık enflasyon (yuumlzde) (ENF) yabancı

doğrudan yatırımların GSYHrsquoya oranı (yuumlzde) (YDY) ticari dışa accedilıklık yani yıllık

toplam ihracat ve ithalatın GSYHrsquoya oranı (yuumlzde) (TDA) ve toplam işguumlcuumlnuumln yuumlzdesi

olarak işsizliktir (ISS) Uumllkelere has dışsal kontrol değişkenleri ise uumllkelerin ekvatora

uzaklığı (LAT) logaritmik olarak nuumlfus (LNNUF) ve uumllkedeki hukuk sistemini goumlsteren

goumllge değişkenlerdir (LEGUK LEGFR LEGSOC) Hall ve Jones (1999) uumllkelerin

ekvatora olan uzaklıklarının kişi başı GSYH uumlzerinde anlamlı bir etkisi olduğunu

goumlstermişlerdir Benzer şekilde Theil ve Chen (1995) kişi başı GSYHrsquonın ekvatora

yaklaştıkccedila duumlştuumlğuumlnuuml ve ekvatordan uzaklaştıkccedila yuumlkseldiğini goumlstermişlerdir

Ekvatora uzaklık Hall ve Jones (1999)rsquoun hesapladığı gibi 0 ile 1 arasında

oumllccedileklendirmek adına derece cinsinden enlem değerinin mutlak değerinin 90rsquoa

boumlluumlnmesi ile hesaplanmıştır Hukuk sistemi goumllge değişkenleri La Porta vd (1997

1998) tarafından savunulan hukuk sisteminin finansal gelişme uumlzerinde oumlnemli etkisi

olduğu bahsinden yola ccedilıkılarak kullanılmışlardır

Analizlerde kullanılan değişkenler tanımları ve veri kaynakları Tablo 2rsquode

sunulmuştur Analizler 1980-2017 doumlnemi verileri ile gerccedilekleştirilmiştir Bazı uumllkeler

iccedilin mevcut veri aralığı daha kısa olduğu iccedilin analizler ldquodengesiz (unbalanced) panel

verirdquo youmlntemi ile yapılmıştır

ŞENDENİZ YUumlNCUuml Finansal Sistemin Yapısı ile Reel Ekonomi Arasındaki Dinamik

Hacettepe University Journal of Economics and Administrative Sciences

Vol 38 Issue 4 2020

878

Tablo 2 Değişken İsimleri Tanımları ve Veri Kaynakları

Değisken ismi

Tanım Veri TabanıKaynağı

LKGSYH Logaritmik olarak reel kişi başı GSYH

(sabit 2010 ABD doları)

Duumlnya Bankası Duumlnya Gelişme Goumlstergeleri

(World Bank World Development Indicators)

BAN Oumlzel sektoumlre verilen kredilerin

toplamının GSYHrsquoya oranı ()

Duumlnya Bankası Finansal Yapı Veri Tabanı

(World Bank Financial Structure Database)

HISSE Hisse senedi piyasası değerinin

GSYHrsquoya oranı ()

Duumlnya Bankası Finansal Yapı Veri Tabanı

(World Bank Financial Structure Database)

YAPI Bir ekonomi iccedilinde işleyen banka-

piyasa karışım oranı (BANHISSE)

Yazar tarafindan hesaplanmaktadır

OPT Bir ekonomi iccedilindeki optimal finansal

yapı tahmini

Yazar tarafindan regresyon tahmini ile

hesaplanmaktadır

FINARA Logaritmik olarak mevcut finansal

yapının (YAPI) optimal yapı değerine

(OPT) olan uzaklığının mutlak değeri

Yazar tarafindan hesaplanmaktadır

ENF Enflasyon ( yıllık) Duumlnya Bankası Duumlnya Buumlyuumlme Goumlstergeleri

(World Bank World Development Indicators)

YDY Yabancı doğrudan yatırımların

GSYHrsquoya oranı ()

Duumlnya Bankası Duumlnya Buumlyuumlme Goumlstergeleri

(World Bank World Development Indicators)

TDA Yıllık toplam ihracat ve ithalatın

GSYHrsquoya oranı ()

Duumlnya Bankası Duumlnya Buumlyuumlme Goumlstergeleri

(World Bank World Development Indicators)

ISS İşşizlik toplam işguumlcuumlnuumln si Duumlnya Bankası Duumlnya Buumlyuumlme Goumlstergeleri

(World Bank World Development Indicators)

LAT Ekvatora uzaklık (0-1 arasında

oumllccedileklendirmek adına derece cinsinden

enlem değerinin mutlak değeri90)

Hall ve Jones (1999)

LEGUK İngiliz hukuk sistemi goumllge değişkeni Duumlnya Bankası Global Buumlyuumlme Ağı Buumlyuumlme

Veri Tabanı (World Bank Global

Development Network Growth Database)

LEGFR Fransız hukuk sistemi goumllge değişkeni Duumlnya Bankası Global Buumlyuumlme Ağı Buumlyuumlme

Veri Tabanı (World Bank Global

Development Network Growth Database)

LEGGR Alman hukuk sistemi goumllge değişkeni Duumlnya Bankası Global Buumlyuumlme Ağı Buumlyuumlme

Veri Tabanı (World Bank Global

Development Network Growth Database)

LEGSOC Sosyalist hukuk sistemi goumllge

değişkeni

Duumlnya Bankası Global Buumlyuumlme Ağı Buumlyuumlme

Veri Tabanı (World Bank Global

Development Network Growth Database)

LNNUF Logatirmik olarak nuumlfus değeri Duumlnya Bankası Duumlnya Buumlyuumlme Goumlstergeleri

(World Bank World Development Indicators)

Finansal Sistemin Yapısı ile Reel Ekonomi Arasındaki Dinamik ŞENDENİZ YUumlNCUuml

Hacettepe Uumlniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakuumlltesi Dergisi

Cilt 38 Sayı 4 2020

879

Değişkenlere ait istatistikler Tablo 3rsquote sunulmuştur Veri setimizde yer alan

uumllkelerde oumlzel kredilerin GSYHrsquoya oranı ortalama olarak 43rsquotuumlr Hisse senedi

piyasaları ise ortalama olarak uumllkelerin GSYHrsquosının 21rsquoi buumlyuumlkluumlğuumlndedir Bağlı ve

accedilıklayıcı değişkenlere ait korelasyon matrisi Ek Tablo 1rsquode sunulmuştur Accedilıklayıcı

değişkenler arasındaki korelasyon değerleri soumlz konusu değişkenleri aynı regresyon

modelinde kullanmaya engel olacak duumlzeyde yuumlksek değildir

Tablo 3 Tanımlayıcı İstatistikler

BAN HISSE YAPI LKGSYH FINARA ENF YDY TDA ISS LAT LNNUF

Ortalama 4306 2134 1219 864 186 4318 229 6314 689 031 1761

Medyan 3432 976 351 875 206 638 152 5171 523 032 1769

Maksimum 16321 24823 32227 1164 571 748166 5549 22041 3347 062 2105

Minimum 336 007 020 585 -480 -486 -1599 1235 008 004 1232

Std Sapma 2963 2957 3153 116 129 33076 375 3914 566 016 165

Goumlzlem sayısı 793 704 681 814 681 812 824 797 550 874 874

31 Tuumlrkiye Verisinin İncelenmesi

Tuumlrkiye oumlzelinde finansal yapı oranı ile ilgili ccedilarpıcı noktalar vardır Tuumlrkiye

finansal yapı verisi 1989-2016 doumlnemi iccedilin hesaplanabilmektedir Finansal yapı oranı

1989 yılında 3867 iken bu değer 1990 yılında 703 1994 yılında 137 ve 1995 yılında

073rsquotuumlr Diğer bir deyişle hisse senedi piyasasının ilk yıllarında doğal olarak banka

odaklı bir sisteme sahip olan Tuumlrkiye 1995 yılı itibariyle ccedilok hızlı denebilecek bir

şekilde piyasa odaklı sisteme geccedilmiştir Literatuumlrde optimal finansal yapı ile ilgili

arguumlmanlar incelendiğinde gelişmekte olan uumllkelerin optimal finansal yapılarının banka

odaklı olması gerekliliği savunulurken Tuumlrkiyersquode ccedilok hızlı bir şekilde piyasa odaklı

sisteme geccediliş stratejik accedilıdan duumlşuumlnduumlruumlcuumlduumlr Diğer bir ilginccedil goumlzlem ise 2012 yılı

itibariyle finansal yapı değerinin Tuumlrkiyersquonin tekrar banka-odaklı sisteme geccediliş

yapmaya başladığını goumlstermesidir Tuumlrkiye oumlzelinde değişkenlere ait istatistikler Tablo

4rsquote sunulmuştur

Tablo 4 Tuumlrkiye İccedilin İstatistikler

BAN HISSE YAPI LKGSYH FINARA ENF YDY TDA ISS LAT LNNUF

Ortalama 2235 2680 267 901 256 4101 093 4115 1005 046 1793

Medyan 1543 3466 089 898 266 3824 053 4484 1036 046 1794

Maksimum 6094 4743 3867 961 298 10522 365 5497 1255 046 1821

Minimum 1136 035 034 851 202 625 003 1709 804 046 1760

StdSapma 1450 1449 718 031 024 3075 090 966 133 000 018

Goumlzlem sayısı 37 29 28 38 28 38 38 38 23 38 38

ŞENDENİZ YUumlNCUuml Finansal Sistemin Yapısı ile Reel Ekonomi Arasındaki Dinamik

Hacettepe University Journal of Economics and Administrative Sciences

Vol 38 Issue 4 2020

880

4 YOumlNTEM VE BULGULAR

41 Optimal Finansal Yapı

Yeni yapısalcılık goumlruumlşuuml ve son yıllarda oluşmaya başlayan optimal finansal

yapılar literatuumlruumlne goumlre bir ekonomi iccedilin tahmin edilen optimal finansal yapı oranı

yani o uumllke iccedilerisinde faaliyet goumlsteren finansal kurumların ve piyasaların optimal

karışımı o uumllkenin ekonomik gelişmişlik duumlzeyine bağlı olarak değişkenlik goumlsteren

dinamik bir orandır Başka bir deyişle ekonomilerin her gelişmişlik seviyesi iccedilin iccedilsel

(endojen) olarak tahmin edilen optimal bir finansal yapı mevcuttur Dolayısı ile

ekonomik buumlyuumlmenin etkili bir şekilde desteklenebilmesi iccedilin mevcut finansal sistem

yapılarının muumlmkuumln olduğunca optimal yapı değerine yakın olması idealdir Her

uumllkenin hesaplanan mevcut finansal yapı oranları ile regresyon modelleri ile tahmin

edilen optimal finansal yapıları arasındaki sapmalar ekonomik aktivite seviyesinde

duumlşuumlşe sebep olabildiği iccedilin finansal yapı ekonomik gelişme iccedilin oumlnemlidir (bkz Lin

vd 2009 Lin 2012 Demirguumlccedil-Kunt vd 2011)

Optimal finansal yapı değeri aşağıdaki regresyonda tahmin edilen finansal yapı

değeridir Regresyon modeli aşağıdaki gibidir

119884119860119875119868119894119905 = 120572 + 1205731119871119870119866119878119884119867119894119905 + 1205732119871119864119866119880119870119894 + 1205733119871119864119866119865119877119894 + 1205734119871119864119866119878119874119862119894 +

1205735119871119860119879119894 + 1205736119871119873119873119880119865119894119905 + 120576119894119905 (1)

Bir uumllkenin finansal yapısı o uumllkenin reel ekonomisi hukuk sistemi ve uumllkeye has

dışsal oumlzelliklerinden etkilenmektedir Yukarıdaki modelde bağımlı değişken 119884119860119875119868rsquodır

119871119870119866119878119884119867 119871119864119866119880119870 119871119864119866119865119877 119871119864119866119878119874119862 119871119860119879 ve 119871119873119873119880119865 accedilıklayıcı değişkenlerdir

Regresyonda dışarıda bırakılacak olan goumllge değişken 119871119864119866119866119877 olarak belirlenmiştir 120576

hata terimini 119894 ve 119905 sırasıyla uumllke ve zaman periyodunu temsil etmektedirler

Regresyon sonuccedilları Tablo 5rsquote sunulmuştur Tahminler panel en kuumlccediluumlk kareler

youmlnteminden gelmektedir Yukarıdaki regresyon modeli ile her uumllke ve her yıl iccedilin

tahmin edilen optimal finansal yapı serisi yani OPT mevcut finansal yapı ile regresyon

sonucu elde edilen atık değer serisi arasındaki farktır

Sonuccedillar incelendiğinde reel ekonominin yapı uumlzerinde etkili olduğu

soumlylenebilmektedir Tablo 5rsquote goumlruumllduumlğuuml uumlzere reel ekonomi ile finansal yapı arasında

anlamlı ve negatif bir ilişki vardır Uumllkelerin ekonomisi geliştikccedile banka-piyasa

oranlarını goumlsteren finansal yapı değerleri duumlşmekte diğer bir deyişle finansal sistemin

yapısı piyasa odaklı olma youmlnuumlnde ilerlemektedir

Finansal Sistemin Yapısı ile Reel Ekonomi Arasındaki Dinamik ŞENDENİZ YUumlNCUuml

Hacettepe Uumlniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakuumlltesi Dergisi

Cilt 38 Sayı 4 2020

881

Tablo 5 Optimal Finansal Yapı Tahmini

Bağımlı Değişken YAPI

LKGSYH -874

(171)

LEGUK 255

(603)

LEGFR 1048

(564)

LEGSOC 547

(587)

LAT 2421

(1046)

LNNUF -671

(119)

C 19325

(3429)

Goumlzlem sayısı 681

R-kare 007

Duumlzeltilmiş R-kare 006

Standart hata terimi parantez iccedilinde yazılmıştır 1 anlamlı 5

anlamlı 10 anlamlı

42 Finansal Yapı Aralığı

Bir uumllkedeki mevcut finansal yapı değeri tahmin edilen optimal finansal yapı

değerinden uzaklaştıkccedila o uumllkenin finansal yapı aralığı buumlyuumlmektedir İlgili literatuumlre

goumlre (bkz Demirguumlccedil-Kunt vd 2011) soumlz konusu uzaklaşma her ne youmlnde olursa olsun

optimal değerle mevcut değerin arasının accedilılması uumllke ekonomileri iccedilin negatif etkilere

sebep olabilmektedir Dolayısı ile finansal yapı aralığı hesaplanırken oumlnemli olan

mutlak fark değeridir Finansal yapı aralığı literatuumlruumln oumlnerdiği şekilde aşağıdaki formuumll

ile hesaplanmaktadır

119865119868119873119860119877119860 = ln(|119884119860119875119868 minus 119874119875119879|) (2)

119865119868119873119860119877119860 uumllkelerde goumlzlenen mevcut 119884119860119875119868 ile en kuumlccediluumlk kareler youmlntemi ile

tahmin edilen 119874119875119879 değeri arasındaki farkın mutlak değerinin logaritmasına eşittir

ldquoOptimal finansal yapırdquo boumlluumlmuumlnde bahsedildiği şekilde (1) nolu denklemde yer alan

regresyon sonucu elde edilen atık değerler serisi 119884119860119875119868 ve 119874119875119879 arasındaki fark serisidir

ve dolayısı ile 119865119868119873119860119877119860 bu atık değerler serisinin mutlak değerinin logaritmasına

eşittir Elde edilen 119865119868119873119860119877119860 serisi veri setimizdeki her uumllke ve her yıl iccedilin finansal yapı

aralığı değerlerini goumlstermektedir

Teorik literatuumlr finansal yapı aralığının fazla olmasının ekonomiye olumsuz

etkileri olabileceğini savunmaktadır Veri setimizdeki gelişmekte olan uumllkeler iccedilin

finansal yapı aralığı ile ekonomik aktivite arasındaki ilişki aşağıdaki model ile

ŞENDENİZ YUumlNCUuml Finansal Sistemin Yapısı ile Reel Ekonomi Arasındaki Dinamik

Hacettepe University Journal of Economics and Administrative Sciences

Vol 38 Issue 4 2020

882

incelenmiştir Soumlz konusu ilişki incelenirken ekonomik aktiviteyi etkileyebilecek ve

literatuumlrde sıkccedila kullanılan kontrol değişkenlerine de regresyonda yer verilmiştir

119871119870119866119878119884119867119894119905 = 120572 + 1205731119865119868119873119860119877119860119894119905 + 1205732119861119860119873119894119905 + 1205733119867119868119878119878119864119894119905 + 1205734119864119873119865119894119905 +

1205735119884119863119884119894119905 + 1205736119879119863119860119894119905 + 1205737119868119878119878119894119905 + 120576119894119905 (3)

Modelde 119871119870119866119878119884119867 bağımlı değişkendir 119865119868119873119860119877119860 119861119860119873 119867119868119878119878119864 119864119873119865 119884119863119884

119879119863119860 ve 119868119878119878 accedilıklayıcı değişkenlerdir 120576 hata terimini 119894 ve 119905 sırasıyla uumllke ve zaman

periyodunu temsil etmektedirler

Regresyon sonuccedilları Tablo 6rsquoda sunulmuştur Model 1rsquode sunulan sonuccedillara

goumlre 119865119868119873119860119877119860 ile 119871119870119866119878119884119867 arasında anlamlı negatif bir ilişki vardır Buumltuumln kontrol

değişkenlerinin varlığında finansal yapı aralığı yani mevcut finansal yapının tahmin

edilen optimum finansal yapıdan uzaklaşması uumllkelerdeki reel ekonomiyi negatif youmlnde

etkilemektedir1 Finansal yapı aralığı ile reel ekonomi arasındaki ilişkinin ekonomik

buumlyuumlkluumlğuuml anlamlıdır 119865119868119873119860119877119860rsquodaki bir standart sapma (129) artış 119871119870119866119878119884119867rsquoda 015

(=129(-012)) yani yuumlzde 15rsquolik bir duumlşuumlşe sebep olmaktadır

Tablo 6 Finansal Yapı Aralığının Reel Ekonomi Uumlzerindeki Etkisi

Bağımlı Değişken LKGSYH

Modeller (1)

(2)

(3)

FINARA -012 -002

-002

(003) (003) (003)

BAN 001

015

062

(018) (016) (015)

HISSE 058 021

010

(017) (015) (015)

ENF 000 001 000

(001) (001) (001)

YDY 138

175 321

(096) (094) (093)

TDA 061 066

(013) (011)

ISS 282

(075)

C 801 809 829

(013) (010) (010)

Goumlzlem sayısı 472 674 674

R-kare 017 012 007

Duumlzeltilmiş R-kare 015 011 006

Standart hata terimi parantez iccedilinde yazılmıştır 1 anlamlı 5 anlamlı 10

anlamlı

Finansal Sistemin Yapısı ile Reel Ekonomi Arasındaki Dinamik ŞENDENİZ YUumlNCUuml

Hacettepe Uumlniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakuumlltesi Dergisi

Cilt 38 Sayı 4 2020

883

43 Finansal Yapı ile Ekonomik Buumlyuumlme Arasındaki İlişki

Finansal yapı ve ekonomik buumlyuumlme arasındaki ilişkiyi incelemek uumlzere

ekonometrik youmlntem olarak zaman-serisi ve kesit regresyon youmlntemlerini birleştiren

Arellano ve Bond (1991) ve Holtz-Eakin vd (1988) tarafından geliştirilen

Genelleştirilmiş Momentler Youmlntemi (GMY) dinamik panel veri modeli kullanılmıştır

Dinamik panel veri youmlnteminin kesit regresyon ve zaman-serisi youmlntemleri ile

karşılaştırıldığında avantajları bulunmaktadır Kesit regresyon youmlntemi kullanıldığında

uumllkelere has oumlzellikler ve goumlzlenemeyen etkiler hata teriminin iccedilinde yer almakta ve bu

durum katsayı tahminlerinde yanlı sonuccedillara sebep olmaktadır Kesit regresyon

youmlnteminin aksine zaman-serisi youmlntemi ile uumllke bazında inceleme muumlmkuumln olmakla

birlikte ccedilalışmaların sağlıklı sonuccedillar verebilmesi iccedilin uzun bir zaman-serisi verisine

ihtiyaccedil vardır aksi halde araştırma sonuccedillarının guumlvenilirliği duumlşebilmektedir Zaman-

serisi youmlnteminin bir diğer dezavantajı da eşzamanlılık problemini goumlzardı etmesidir

Uumllkelere has goumlzlenemeyen oumlzelliklerden dolayı oluşabilecek hatalar GMY ile tahmin

edilen dinamik panel veri modelleri sayesinde engellenmiş olacaktır Ayrıca Dinamik

Panel GMY eşzamanlılık iccedilsellik ve ihmal edilen değişkenler sebebiyle meydana

gelebilecek yanlı sonuccedilları bertaraf etmektedir Dinamik panel veri modeli aşağıdaki

gibidir

119910119894119905 minus 119910119894119905minus1 = (120572 minus 1)119910119894119905minus1 + 120573prime119883119894119905 + 120578119894 + 120576119894119905 (4)

Yukarıdaki modelde 119910 reel ekonomiyi temsil eden logaritmik reel kişi başı

GSYHrsquoyı 119883 finansal yapıyı ve diğer kontrol değişkenlerini 120578 uumllkelere has

goumlzlenemeyen etkileri 120576 hata terimini 119894 ve 119905 sırasıyla uumllke ve zaman periyodunu temsil

etmektedir Bu modelle finansal yapının ekonomik buumlyuumlme uumlzerindeki etkileri

goumlzlenmiştir Modelde ekonomik buumlyuumlmeyi etkileyebilecek ve literatuumlrde sıkccedila

kullanılan 119864119873119865 119884119863119884 ve 119879119863119860 gibi kontrol değişkenlerine yer verilmiştir

Yukarıdaki denklem aşağıdaki şekilde yeniden yazılabilir

119910119894119905 = α119910119894119905minus1 + 120573prime119883119894119905 + 120578119894 + 120576119894119905 (5)

Uumllkelere has etkileri yok etmek uumlzere Holtz-Eakin vd (1988) Arellano ve Bond

(1991) ve Arellano ve Bover (1995) tarafından geliştirilen birinci fark youmlntemi

uygulanmıştır Bu youmlntem ile model aşağıdaki şekilde yeniden yazılabilmektedir

119910119894119905 minus 119910119894119905minus1 = α(119910119894119905minus1 minus 119910119894119905minus2) + 120573prime(119883119894119905 minus 119883119894119905minus1) + (120576119894119905 minus 120576119894119905minus1) (6)

Modellerdeki accedilıklayıcı değişkenlerde oluşabilecek olan iccedilsellik (endogeneity)

problemi enstruman kullanımı ile engellenebilmektedir ancak bu durumda da (120576119894119905 minus

ŞENDENİZ YUumlNCUuml Finansal Sistemin Yapısı ile Reel Ekonomi Arasındaki Dinamik

Hacettepe University Journal of Economics and Administrative Sciences

Vol 38 Issue 4 2020

884

120576119894119905minus1) hata teriminin (119910119894119905minus1 minus 119910119894119905minus2) değişkeni ile olan korelasyonu problem

yaratmaktadır Bu problemin bertaraf edilmesi iccedilin gecikmeli accedilıklayıcı değişkenler

enstruman olarak kullanılmıştır Enstrumanların geccedilerliliği Sargan testi ile test

edilmiştir Arellano-Bond testi ise AR(2) suumlrecinde otokorelasyon sorunu olmadığını

goumlstermektedir Hata terimlerinin seri korelasyon oluşturmaması ve accedilıklayıcı

değişkenlerin de gelecek hata terimleri ile korelasyon oluşturmaması oumlnemli iki

varsayımdır Bu sebeple aşağıdaki moment denklemleri kullanılmıştır

119864[119910119894119905minus119904(120576119894119905 minus 120576119894119905minus1)] = 0for119904 ge 2 119905 = 3hellip 119879 (7)

119864[119883119894119905minus119904(120576119894119905 minus 120576119894119905minus1)] = 0for119904 ge 2 119905 = 3hellip 119879 (8)

Tablo 7 Dinamik Panel GMY Tahminleri

Bağımlı Değişken LKGSYH

Transformasyon Birinci fark

(1) (2)

LKGSYH (-1) 100 097

(003) (000)

YAPI -002 -003

(001) (000)

BAN -009

(004)

HISSE 003 002

(004) (001)

ENF 000 000

(000) (000)

YDY 010 006

(012) (006)

TDA 001

(002)

J-istatistik 1750 2707

Enstruman derece 24 25

Sargan testi (olasılık) 042 013

AB otokorelasyon testi AR(2) (olasılık) 099 098

Goumlzlem sayısı 874 874

Standart hata terimi parantez iccedilinde yazılmıştır 1 anlamlı 5 anlamlı 10

anlamlı

Sargan testi iccedilin H0 Enstrumanlar atık değerler ile korelasyon oluşturmamaktadır

AB otokorelasyon testi iccedilin H0 Birinci farklardaki atık değerlerde ikinci dereceden otokorelasyon

yoktur (Birinci farklar uumlzerinde ccedilalıştırılan bir Arellano-Bond GMY regresyonu bağlamında

AR(1) beklenmektedir ve bu nedenle Arellano-Bond (AB) AR(1) testi sonucu genellikle goumlz ardı

edilmektedir Birinci farklardaki atık değerler uumlzerindeki AR(2) testi duumlzey değişkenlerinde

AR(1)i tespit etmek iccedilin kullanılır bkz Roodman 2004)

Finansal Sistemin Yapısı ile Reel Ekonomi Arasındaki Dinamik ŞENDENİZ YUumlNCUuml

Hacettepe Uumlniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakuumlltesi Dergisi

Cilt 38 Sayı 4 2020

885

Analiz sonuccedilları Tablo 7rsquode sunulmuştur Bulgulara goumlre finansal yapı ile

ekonomik buumlyuumlme arasında negatif ve anlamlı bir ilişki mevcuttur Sonuccedillar ekonomik

gelişmişlik duumlzeyinde artış goumlzlemlenen uumllkelerde finansal sistem yapısının piyasa

odaklı olma youmlnuumlnde değişim goumlstermekte olduğu goumlruumlşuuml ile uyumludur Sonuccedillar

ayrıca yabancı doğrudan yatırımların reel ekonomi uumlzerinde pozitif ve anlamlı bir etkisi

olduğunu goumlstermektedir Diğer yandan bankacılık sektoumlruumlndeki gelişmelerin reel

ekonomi uumlzerinde negatif ve anlamlı bir etkisi olduğu goumlruumllmektedir Bu durum yuumlksek

borccedil ve geri oumldenmeyen krediler sebebiyle accedilıklanabilir Benzer şekilde Zhang (2003)

1960-1999 periyodu iccedilin Doğu Asya uumllkelerinde bankacılık sektoumlruuml ile reel ekonomi

arasında negatif bir ilişki goumlstermiştir

SONUCcedil

Finansal yapı bir uumllkenin finansal sisteminin ne derece banka odaklı ya da

piyasa odaklı olduğu ile ilgili bir kavramdır Diğer bir deyişle finansal yapı bir

ekonomide işleyen finansal kurumların ve piyasaların karışım oranı ve mevcut finansal

kurumların ve piyasaların soumlz konusu ekonomi iccedilin goumlreceli oumlnemleridir Uumllkelerin

finansal sistemlerinin yapıları farklılıklar goumlstermektedir Uumllkelerdeki finansal sistemler

işlevlerini yerine getirirken bazı uumllkelerde bankacılık sektoumlruuml lider rol uumlstlenmekte

diğer bir deyişle banka-odaklı finansal sistem goumlzlenmekte diğer bazı uumllkelerde ise

piyasalar lider rol uumlstlenmekte yani piyasa-odaklı finansal sistem goumlzlenmektedir Bu

ccedilalışmada finansal sistemin yapısı ele alınmış Tuumlrkiye ve diğer gelişmekte olan

uumllkelerdeki finansal yapı ile reel ekonomi arasındaki dinamik ilişki araştırılmıştır

Guumlncel literatuumlrde oumlzellikle son yıllarda dikkat ccedileken bir goumlruumlş olan ldquoyeni yapısalcılıkrdquo

goumlruumlşuuml diğer bir deyişle finansal yapıların uumllkelerin gelişmişlik seviyelerine goumlre

farklılaştığı ve her ekonomik gelişmişlik seviyesi iccedilin iccedilsel olarak belirlenen bir optimal

finansal yapının varlığı da bu ccedilalışmada sorgulanmıştır Soumlz konusu goumlruumlşe goumlre

finansal sistemin yapısı dinamiktir Gelişmekte olan uumllkelerdeki mevcut finansal

yapıların o uumllkeler iccedilin tahmin edilen optimal finansal yapı değerlerinden

uzaklaşmasının uumllkelerin reel ekonomilerine olan etkileri de bu ccedilalışma kapsamında

incelenmiştir

Sonuccedillar ışığında finansal yapının reel ekonomi uumlzerinde etkili olduğu

soumlylenebilmektedir Ccedilalışma bulguları reel ekonomi ile finansal yapı oranı arasında

anlamlı ve negatif bir ilişkinin varlığını goumlstermiştir Uumllkelerin ekonomisi geliştikccedile

banka-piyasa oranlarını goumlsteren finansal yapı değerleri duumlşmekte diğer bir deyişle

finansal sistemin yapısı piyasa odaklı olma youmlnuumlnde değişmektedir

Bir uumllkedeki mevcut finansal yapı değeri ekonometrik analiz sonucu tahmin

edilen optimal finansal yapı değerinden uzaklaştıkccedila o uumllkenin finansal yapı aralığı

buumlyuumlmektedir Soumlz konusu uzaklaşma her ne youmlnde olursa olsun optimal değerle

ŞENDENİZ YUumlNCUuml Finansal Sistemin Yapısı ile Reel Ekonomi Arasındaki Dinamik

Hacettepe University Journal of Economics and Administrative Sciences

Vol 38 Issue 4 2020

886

mevcut değerin arasının accedilılması uumllke ekonomileri iccedilin negatif etkilere sebep

olabilmektedir Bulgularımız gelişmekte olan uumllkelerde finansal yapı aralığı ile reel

ekonomi arasında anlamlı ve negatif bir ilişkinin varlığını goumlstermektedir

Farklı gelişmişlik duumlzeyindeki ekonomilerin finansal yapıları arasındaki farkları

anlamak ve uumllkelerin finansal yapılarını ekonomik buumlyuumlmeleri ile ilişkilendirebilmek

oumlzellikle finansal sistemlerini geliştirmeye ccedilalışan gelişmekte olan uumllkelerde politika

uygulamaları oluşturulması accedilısından faydalı olabilmektedir Gelişmekte olan bir uumllkeye

en uygun olan finansal yapı gelişmiş bir uumllkenin finansal yapısından farklı olmalıdır

Bu sebeple ekonomik buumlyuumlmeyi sağlamak adına gelişmiş uumllkelerin mevcut finansal

yapı stratejilerini birebir takip etmek yerine her bir uumllke oumlzelinde finansal yapı stratejisi

hazırlanmalıdır Gelişmekte olan uumllkeler oumlzelinde yapılan bu ccedilalışma sonuccedillarının son

on yılda filizlenen ldquoyeni yapısalcılıkrdquo ve ldquooptimal finansal yapılarrdquo goumlruumlşleri ile ilgili

literatuumlre katkıda bulunacağı duumlşuumlnuumllmektedir

NOTLAR

1 Sahte regresyondan kaccedilınmak adına regresyon analizleri oumlncesinde Levin Lin ve Chu (2002)

panel birim koumlk testleri yapılmıştır Serilerin duumlzey ve birinci farklarında ldquoH0 birim koumlk vardırrdquo

hipotezi reddedilmiş ve serilerin durağan olduğu goumlruumllmuumlştuumlr Dolayısı ile analizler duumlzeyde

yapılmıştır Birim koumlk test sonuccedilları Ek Tablo 2rsquode sunulmuştur

KAYNAKCcedilA

Allen F D Gale (1997) ldquoFinancial Markets Intermediaries and Intertemporal Smoothingrdquo

Journal of Political Economy 105 523-546

Allen F D Gale (1999) ldquoDiversity of Opinion and Financing of New Technologiesrdquo Journal of

Financial Intermediation 8 68-89

Allen F D Gale (2000) ldquoComparing Financial Systemsrdquo Cambridge MA MIT Press

Arellano M S Bond (1991) ldquoSome Tests of Specification for Panel Data Monte Carlo

Evidence and an Application to Employment Equationsrdquo Review of Economic Studies

58 277ndash297

Arellano M O Bover (1995) ldquoAnother Look at the Instrumental-variable Estimation of Error-

Components Modelsrdquo Journal of Econometrics 68 29ndash52

Arestis P PO Demetriades KB Luintel (2001) ldquoFinancial Development and Economic

Growth The Role of Stock Marketsrdquo Journal of Money Credit and Banking 33(1) 16-

41

Atje R B Jovanovic (1993) ldquoStock Markets and Developmentrdquo European Economic Review

37 632-640

Beck T R Levine N Loayza (2000) ldquoFinance and the Sources of Growthrdquo Journal of

Financial Economics 58(1) 261-300

Finansal Sistemin Yapısı ile Reel Ekonomi Arasındaki Dinamik ŞENDENİZ YUumlNCUuml

Hacettepe Uumlniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakuumlltesi Dergisi

Cilt 38 Sayı 4 2020

887

Beck T R Levine (2004) ldquoStock Markets Banks and Growth Panel Evidencerdquo Journal of

Banking and Finance 28 423-442

Bhide A (1993) ldquoThe Hidden Costs of Stock Market Liquidityrdquo Journal of Financial

Economics 34 1-51

Boyd JH EC Prescott (1986) Financial Intermediary-Coalitions Journal of Economics

Theory 38 211-232

Boyd JH BD Smith (1998) ldquoThe Evolution of Debt and Equity Markets in Economic

Developmentrdquo Economic Theory 12 519-560

Chakraborty S R Ray (2004) ldquoBank-Based versus Market-Based Financial Systems A

Growth-Theoretic Analysisrdquo University of Oregon (Department of Economics) mimeo

Chu LK (2020) ldquoFinancial Structure and Economic Growth Nexus Revisitedrdquo Borsa İstanbul

Review 20(1) 24-36

Demir AU S Hall (2017) ldquoFinancial Structure and Economic Development Evidence on the

View of lsquoNew Structuralismrsquordquo International Review of Financial Analysis 52 252ndash

259

Demirguumlccedil-Kunt A H Huizinga (2000) ldquoFinancial Structure and Bank Profitabilityrdquo in

DemirguumlccedilndashKunt A and Levine R eds Financial Structure and Economic Growth A

CrossndashCountry Comparison of Banks Markets and Development Cambridge MA

MIT Press 243ndash261

Demirguumlccedil-Kunt A R Levine (1996a) ldquoStock Markets Corporate Finance and Economic

Growthrdquo World Bank Economic Review 10(2) 223ndash240

Demirguumlccedil-Kunt A R Levine (1996b) ldquoStock Market Development and Financial

Intermediaries stylized factsrdquo World Bank Economic Review 10(2) 291ndash322

Demirguc-Kunt A R Levine (2001) ldquoFinancial Structures and Economic Growth A Cross-

Country Comparison of Banks Markets and Developmentrdquo Cambridge MA MIT

Press

Demirguumlccedil-Kunt A E Feyen R Levine (2011) ldquoOptimal Financial Structures and Development

The Evolving Importance of Banks and Marketsrdquo World Bank Working Paper

Edison HJ R Levine L Ricci T Slok (2002) ldquoInternational Financial Integration and

Eeconomic Growthrdquo Journal of International Money and Finance 21 749-776

Goldsmith RW (1969) ldquoFinancial Structure and Developmentrdquo New Haven CT Yale

University Press

Grossman SJ O Hart (1980) ldquoTakeover Bids the Free-Rider Problem and the Theory of the

Corporationrdquo Bell Journal of Economics 11 42-64

Hall R E C I Jones (1999) ldquoWhy Do Some Countries Produce So Much More Output Per

Worker than Othersrdquo The Quarterly Journal of Economics 114(1) 83ndash116

Harris RDF (1997) ldquoStock Markets and Development A Re-assessmentrdquo European Economic

Review 41 139ndash146

ŞENDENİZ YUumlNCUuml Finansal Sistemin Yapısı ile Reel Ekonomi Arasındaki Dinamik

Hacettepe University Journal of Economics and Administrative Sciences

Vol 38 Issue 4 2020

888

Hellwig M (1991) ldquoBanking Financial Intermediation and Corporate Financerdquo in European

Financial Integration Eds Giovanni A and C Mayer Cambridge Cambridge

University Press England 35-63

HoltzndashEakin D W Newey H S Rosen (1988) ldquoEstimating Vector Autoregressions with Panel

Datardquo Econometrica 56(6) 1371ndash1395

Hung F (2003) ldquoInflation Financial Development and Economic Growthrdquo International

Review of Economics and Finance 12 45ndash67

Jeong W KO Kymn CJ Kymn (2003) ldquoThe Long-run Interdependence of Bank-health

Investment-oriented Bank Loans and Economic Performance A Time-series Analysisrdquo

The Quarterly Review of Economics and Finance 43 11ndash30

King RG R Levine (1993) ldquoFinance and Growth Schumpeter Might be Rightrdquo Quarterly

Journal of Economics 108 717-38

La Porta R F Lopez-de-Silanes A Shleifer R Vishny (1997) ldquoLegal Determinants of External

Financerdquo Journal of Finance 52 1131-1150

La Porta R F Lopez-de-Silanes A Shleifer R Vishny (1998) ldquoLaw and Financerdquo Journal of

Political Economy 106 1113-1155

La Porta R F Lopez-de-Silanes A Shleifer R Vishny (2000) ldquoInvestor Protection and

Corporate Governancerdquo Journal of Financial Economics 58 3-27

Levin A CF Lin CSJ Chu (2002) ldquoAsymptotic and Finitesample Propertiesrdquo Journal of

Econometrics 108 1-24

Levine R (1997) ldquoFinancial Development and Economic Growth Views and Agendardquo Journal

of Economic Literature 35 688-726

Levine R (2005) ldquoFinance and Growth Theory and Evidencerdquo in Philippe Aghion and Steven

Durlauf eds Handbook of Economic Growth The Netherlands Elsevier Science

Levine R N Loayza T Beck (2000) ldquoFinancial Intermediation and Growth Causality and

causesrdquo Journal of Monetary Economics 46 31-77

Levine R S Zervos (1998) ldquoStock Markets Banks and Economic Growthrdquo The American

Economic Review 88(3) 537-558

Lin J Y X Sun Y Jiang (2006) ldquoOn the Optimal Financial Theory in Economic

Developmentrdquo CCER working paper

Lin JY X Sun Y Jiang (2009) ldquoToward a Theory of Optimal Financial Structurerdquo World

Bank Policy Research Working Paper

Lin JY (2012) ldquoNew Structural Economics A Framework for Rethinking Developmentrdquo

World Bank

Liu G C Zhang (2020) ldquoDoes Financial Structure Matter for Economic Growth in Chinardquo

China Economic Review 61 101194

Ma Y (2018) ldquoFinancial Development Financial Structure and the Growth Effect of Monetary

Policyrdquo International Evidence Global Economic Review 47 395-418

Merton RC (1992) ldquoFinancial Innovation and Economic Performancerdquo Journal of Applied

Corporate Finance 4 12-22

Finansal Sistemin Yapısı ile Reel Ekonomi Arasındaki Dinamik ŞENDENİZ YUumlNCUuml

Hacettepe Uumlniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakuumlltesi Dergisi

Cilt 38 Sayı 4 2020

889

Merton RC (1995) ldquoA Functional Perspective of Financial Intermediationrdquo Financial

Management 24 23-41

Merton RC Z Bodie (1995) ldquoA Conceptual Framework for Analyzing the Financial

Environmentrdquo in The Global Financial System A Functional Perspective Eds D

BCrane vd Boston MA Harvard Business School Press 3-31

Merton RC Z Bodie (2004) ldquoThe Design of Financial Systems Towards a Synthesis of

Function and Structurerdquo National Bureau of Economic Research Working Paper

Number 10620

Rajan RG (1992) ldquoInsiders and Outsiders the Choice Between Informed and Arms Length

Debt Journal of Finance 47 1367-1400

Rajan RG L Zingales (1999) ldquoWhich Capitalism Lessons From the East Asian Crisisrdquo

Journal of Applied Corporate Finance 11 40-48

Roodman D (2004) ABAR Stata module to perform Arellano-Bond test for

autocorrelation Statistical Software Components S437501 Boston College

Department of Economics

Rousseau PL P Wachtel (1998) ldquoFinancial Intermediation and Economic Performance

Historical Evidence from Five Industrial Countriesrdquo Journal of Money Credit and

Banking 30 657-678

Şendeniz-Yuumlncuuml İ L Akdeniz K Aydoğan (2008) ldquoInterdependence of the Banking Sector and

the Real Sector Evidence from OECD Countriesrdquo Applied Economics 40 749ndash764

Şendeniz-Yuumlncuuml İ L Akdeniz K Aydoğan (2018) ldquoDo Stock Index Futures Affect Economic

Growth Evidence from 32 Countriesrdquo Emerging Markets Finance and Trade 54(2)

410-429

Şendeniz-Yuumlncuuml İ L Akdeniz K Aydoğan (2019) ldquoOptimal Financial Structure and Economic

Growth in Emerging Marketsrdquo in Handbook of Global Financial Markets

Transformations Dependence and Risk Spillovers Sabri Boubaker and Duc Khuong

Nguyen (Eds) World Scientific Publishing 591-609

Shleifer A RW Vishny (1997) ldquoA Survey of Corporate Governancerdquo Journal of Finance 52

737-783

Song F AV Thakor (2010) ldquoFinancial System Architecture and the Co-Evolution of Banks and

Capital Marketsrdquo The Economic Journal 120 1021-1055

Stiglitz JE (1985) ldquoCredit Markets and the Control of Capitalrdquo Journal of Money Credit and

Banking 17 133-152

Svaleryd H J Vlachos (2005) ldquoFinancial Markets the Pattern of Industrial Specialization and

Comparative Advantage Evidence from OECD countriesrdquo European Economic

Review Elsevier 49(1) 113-144 January

Tadesse S (2002) ldquoFinancial Architecture and Economic Performance International Evidencerdquo

Journal of Financial Intermediation 11 429ndash454

Theil H D Chen (1995) ldquoThe Equatorial Grand Canyonrdquo De Economist 143 (3) 317ndash327

Zhang KH (2003) ldquoDoes Financial Development Promote Economic Growth in the East Asiardquo

China Journal of Finance 1(2) 1ndash10

ŞENDENİZ YUumlNCUuml Finansal Sistemin Yapısı ile Reel Ekonomi Arasındaki Dinamik

Hacettepe University Journal of Economics and Administrative Sciences

Vol 38 Issue 4 2020

890

Ek Tablo 1 Korelasyon Matrisi

BAN HISSE YAPI LKGSYH ENF YDY TDA ISS LAT LNNUF

BAN 100

HISSE 052 100

YAPI -018 -026 100

LKGSYH 027 024 -020 100

ENF -012 -008 006 -003 100

YDY 010 001 -007 012 -005 100

TDA 053 021 -018 030 -011 026 100

ISS -006 -003 007 008 000 009 -021 100

LAT 000 020 -002 034 -006 -009 -009 -016 100

LNNUF -003 012 -004 -060 -002 -012 042 -016 -011 100

1 anlamlı 5 anlamlı 10 anlamlı

Ek Tablo 2 Levin Lin ve Chu (2002) Panel Birim Koumlk Testi

Değişken İstatistik Olasılık

BAN Duumlzey -201 002

Birinci fark -300 000

HISSE Duumlzey -157 006

Birinci fark -1022 000

YAPI Duumlzey -416 000

Birinci fark -5007 000

LKGSYH Duumlzey -136 009

Birinci fark -659 000

FINARA Duumlzey -449 000

Birinci fark -2007 000

ENF Duumlzey -222 000

Birinci fark -2474 000

YDY Duumlzey -140 008

Birinci fark -2731 000

TDA Duumlzey -180 004

Birinci fark -1467 000

ISS Duumlzey -213 002

Birinci fark -569 000

LNNUF Duumlzey -260 001

Birinci fark -229 001

H0 Birim koumlk vardır Gecikme uzunluğu kriteri Akaike 1 anlamlı 5 anlamlı

10 anlamlı

Page 6: İNANSAL SİST MİN YAPISI

ŞENDENİZ YUumlNCUuml Finansal Sistemin Yapısı ile Reel Ekonomi Arasındaki Dinamik

Hacettepe University Journal of Economics and Administrative Sciences

Vol 38 Issue 4 2020

874

ve gelişmekte olan uumllke iccedilin incelemekte ve vadeli işlem borsalarındaki gelişmelerin

ekonomik buumlyuumlmeyi pozitif youmlnluuml olarak etkilediği sonucuna varmaktadır Soumlz konusu

ccedilalışmada vadeli işlem borsalarındaki gelişmelerin ekonomik buumlyuumlme uumlzerindeki

etkileri zaman serisi youmlntemi ile incelendiğinde soumlz konusu ilişkinin goumlreceli olarak

daha duumlşuumlk Gayri Safi Yurticcedili Hasılaya (GSYH) sahip uumllkelerde daha kuvvetli olduğu

goumlzlenmektedir Literatuumlrdeki pek ccedilok ccedilalışma finansal sistemdeki gelişmelerin

ekonomik buumlyuumlmeyi pozitif olarak etkilediği youmlnuumlnde goumlruumlş bildirmektedir

Song ve Thakor (2010) finansal gelişmelerin reel ekonomi uumlzerindeki etkilerinin

goumlreceli olarak bankacılık sektoumlruumlndeki gelişmelerden mi yoksa finans piyasalarındaki

gelişmelerden mi kaynaklandığı diğer bir deyişle ekonomik buumlyuumlme konusunda

bankalara mı yoksa piyasalara mı daha fazla dikkat ccedilekilmesi gerektiği konusunun accedilığa

kavuşmadığından bahsetmektedir Banka-odaklı finansal sistemler ile piyasa-odaklı

finansal sistemler farklı davranışlar sergilemektedir ve her iki sistemin de farklı

avantajları mevcuttur Song ve Thakor (2010) banka ve piyasaların birbirlerini rekabet

tamamlayıcılık ve birlikte gelişme şeklinde etkiledikleri tezini savunmaktadır

Demirguumlccedil-Kunt ve Levine (1996ab) hisse senedi piyasalarının bankacılık

sektoumlruuml sigorta sektoumlruuml ve diğer finans kurumlarının gelişimi ile ilişkisini ve ekonomik

buumlyuumlme uumlzerindeki oumlnemli etkisini goumlstermektedir Bu ccedilalışmanın oumlrnek uumllkeleri

arasında bulunan Japonya ABD ve İngiltere ccedilok gelişmiş hisse senedi piyasalarına

sahipken Kolombia Venezuella Nijerya ve Zimbabve daha az gelişmiş hisse senedi

piyasalarına sahiptir Ccedilalışma sonuccedilları ccedilok gelişmiş hisse senedi piyasalarına sahip

uumllkelerde finansal aracıların da ccedilok gelişmiş olduğunu ve banka-odaklı ya da piyasa-

odaklı finansal yapılar arasında farklılık olmadığını goumlstermektedir Demirguumlccedil-Kunt ve

Huizinga (2000) finansal gelişme ve finansal yapıların banka performansına olan

etkilerini incelemektedir Ccedilalışma farklı finansal yapıların uzun doumlnem ekonomik

gelişme uumlzerindeki oumlnemli etkilerinden bahsetmekte ve her uumllkenin bankacılık ya da

piyasa sistemine ccedilok farklı derecelerde bağlı olduklarını goumlstermektedir Oumlrneğin

Almanya ve Japonya banka-odaklı finansal yapılara sahipken ABD ve İngiltere daha

ccedilok piyasa-odaklı finansal yapılara sahip olarak kabul edilmektedir Bu değerlendirme

yapılırken bankacılık sektoumlruuml ve finans piyasalarının hacimleri karşılaştırılmaktadır

Finansal piyasalar ve bankaların ekonomik buumlyuumlme iccedilin goumlreceli oumlnemleri

incelendiğinde kabul goumlren goumlruumlşlerden biri kişi başı gelirin yuumlksek olduğu uumllkelerde

finansal piyasaların bankalara goumlre daha aktif olduğudur Diğer bir goumlruumlş ise finansal

gelişmişlik duumlzeyinin kişi başı gelirin yuumlksek olduğu uumllkelerde daha yuumlksek olduğudur

(bkz Goldsmith 1969 Demirguumlccedil-Kunt Levine 2001 Lin vd 2006) Demirguumlccedil-Kunt

ve Levine (2001) ccedilok sayıda uumllkede finansal yapı organizasyonları iccedilin endeksler

geliştirmekte ve banka ya da piyasa-odaklı finansal yapıların birbirlerine goumlre

oumlnemlerini işlem hacmi ve verimlilik gibi farklı youmlnlerden oumllccedilmektedir Bu ccedilalışmada

Finansal Sistemin Yapısı ile Reel Ekonomi Arasındaki Dinamik ŞENDENİZ YUumlNCUuml

Hacettepe Uumlniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakuumlltesi Dergisi

Cilt 38 Sayı 4 2020

875

finansal yapı ile ekonomik buumlyuumlme ilişkisi uzun vade iccedilin araştırılmakta ve oumlrnek

uumllkeler iccedilin banka ya da piyasa-odaklı farklı finansal yapıların dereceleri

incelenmektedir Sonuccedillar gelişmiş uumllkelerin bankacılık sektoumlrlerinin ve finansal

piyasalarının gelişmekte olan uumllkelere goumlre daha buumlyuumlk aktif ve verimli olduklarını

goumlstermektedir Araştırma ayrıca banka ve piyasaların gelişiminin ekonomilerin

buumlyuumlmesiyle doğru orantılı olduğunu ve hisse senedi piyasalarının bankacılık

sektoumlruumlnden daha hızlı geliştiğini goumlstermektedir Bu durumda da az gelişmiş ya da

gelişmekte olan uumllkeler daha ccedilok banka-odaklı yapılara sahipken ekonomik gelişim

suumlrecinde finansal sistemler daha ccedilok piyasa-odaklı sistemler haline gelmektedir

Tadesse (2002) finansal yapı ve reel ekonomi ilişkisi uumlzerine yaptığı ccedilalışmasında

gelişmiş finansal sektoumlre sahip uumllkelerde piyasa-odaklı finansal yapıların banka-odaklı

yapılara oranla daha yuumlksek performans sergilediğini az gelişmiş finansal sektoumlre sahip

uumllkelerde ise banka-odaklı yapıların piyasa-odaklı yapılardan daha iyi ccedilalıştığını

goumlstermektedir Allen ve Gale (2000) farklı ekonomik gelişmişlik duumlzeyindeki

ekonomilerin farklı finansal hizmet karışımlarına diğer bir deyişle farklı finansal sistem

yapılarına ihtiyaccedil duyduklarını ekonomik gelişmişlik duumlzeyleri yuumlkseldikccedile ihtiyaccedil

duyulan banka-piyasa oranlarının değiştiğini belirtmektedir (ayrıca bkz Boyd Smith

1998)

Lin vd (2009) literatuumlrde banka-odaklı ve piyasa-odaklı finansal yapı

konseptlerinin sıklıkla kullanıldığını ve bu iki kavram arasındaki ayrımın genellikle

ABD ve İngiltere (piyasa-odaklı yapılara oumlrnek olarak) ile Almanya ve Japonya (banka-

odaklı yapılara oumlrnek olarak) karşılaştırması ile tanımlandığını belirtmekte ancak diğer

yandan da Japonya hisse senedi piyasalarının duumlnyanın en gelişmiş piyasalarından

olduğu ve aynı şekilde ABD ve İngiltere bankaların da duumlnyanın en aktif ve sofistike

finansal aracılarından olduğu gerccedileğinin de altını ccedilizmektedir Lin vd (2009) Almanya

ve Japonyarsquodaki finansal yapı ile ABD ve İngilterersquodeki finansal yapı farkını ldquokuumlccediluumlk

fark ve buumlyuumlk benzerlikrdquo olarak tanımlarken gelişmekte olan uumllke ile gelişmiş uumllke

arasındaki finansal yapı farkını ise ldquobuumlyuumlk fark ve kuumlccediluumlk benzerlikrdquo olarak

tanımlamaktadır Boumlylelikle finansal yapı ve ekonomik gelişme ilişkilerini daha iyi

anlamak iccedilin banka-odaklı ve piyasa-odaklı yapılar arasındaki farktan bahsederken

uumllkelerin gelişmişlik duumlzeyine daha fazla dikkat etmek gerektiğini vurgulamaktadır

Demirguumlccedil-Kunt vd (2011) ekonomiler geliştikccedile finans piyasalarının sunduğu

hizmetlerin de oumlneminin arttığından ve optimal banka-piyasa karışımı sağlanmadığı

durumda ekonomik aktivitenin bu durumdan olumsuz etkilenebilmekte olduğundan

bahsetmektedir Demir ve Hall (2017) finansal yapı ve ekonomik buumlyuumlme ilişkisini

1989-2012 periyodunda Almanya ABD Fransa ve Tuumlrkiye iccedilin incelemekte ve

ekonomik gelişmişlik duumlzeyinin finansal yapı iccedilin oumlnemli olduğu sonucuna varmaktadır

Ccedilalışma bulguları Almanya haricindeki uumlccedil uumllkede piyasa-odaklı finansal sistem ile

ekonomik gelişmişlik duumlzeyi arasında pozitif bir ilişki goumlstermektedir Farklı ekonomik

ŞENDENİZ YUumlNCUuml Finansal Sistemin Yapısı ile Reel Ekonomi Arasındaki Dinamik

Hacettepe University Journal of Economics and Administrative Sciences

Vol 38 Issue 4 2020

876

gelişmişlik duumlzeyindeki reel ekonomilerin taleplerine goumlre oluşan optimal finansal

yapıların varlığından bahseden Liu ve Zhang (2020) Ccedilinrsquoin 29 boumllgesinde 1996-2013

yılları arasında finansal yapının ekonomik buumlyuumlme iccedilin oumlnemini araştırmakta ve piyasa-

odaklı sistemin Ccedilin iccedilin giderek daha oumlnemli olmaya başladığını goumlstermektedir Ma

(2018) gelişmiş ve gelişmekte olan uumllkeleri analiz eden ccedilalışmasında uumllkelerin

ekonomik gelişmişlik duumlzeyleri arttıkccedila piyasa-odaklı finansal sistemlerin ekonomik

buumlyuumlmeyi banka-odaklı finansal hizmetlere nazaran daha fazla desteklediğini

goumlstermektedir Diğer yandan Chu (2020) finansal yapı ve ekonomik buumlyuumlme

arasındaki ilişkiyi incelediği ccedilalışmasında finansal sektoumlr geliştikccedile hisse senedi

piyasalarının bankalara nazaran daha fazla guumlccedillendiğini ancak bankacılık sektoumlruumlnuumln

zayıf olduğu uumllkelerde hisse senedi piyasalarındaki buumlyuumlmenin ekonomik buumlyuumlmeye

destek vermediğini savunmaktadır Gelişmekte olan uumllkelerdeki optimal finansal yapı

ile ekonomik buumlyuumlme arasındaki ilişki ile ilgili yeterli sayıda ccedilalışma mevcut değildir

Şendeniz-Yuumlncuuml vd (2019) ccedilalışmalarında 1980-2014 yılları arasında 21 gelişmekte

olan uumllkede finansal yapıları incelemekte ancak soumlz konusu ccedilalışmada optimal finansal

yapı ile ekonomik buumlyuumlme arasındaki dinamik ve nedensel ilişki incelenmemektedir

3 VERİ

Bu ccedilalışmada analizler 23 gelişmekte olan uumllke iccedilin yapılmıştır Ccedilalışma

kapsamına alınan 23 uumllke Morgan Stanley Capital International (MSCI) Gelişmekte

olan Piyasalar Endeksi (Emerging Markets Index) tarafından yayınlanan gelişmekte

olan uumllkeler listesinde yer alan ve veri erişilebilirliği bulunan uumllkelerdir Soumlz konusu

uumllkeler listesi Tablo 1rsquode sunulmuştur

Tablo 1 Veri Setinde Yer Alan Uumllkeler

Birleşik Arap Emirlikleri

Brezilya

Ccedilek Cumhuriyeti

Ccedilin

Endonezya

Filipinler

Guumlney Afrika

Guumlney Kore

Hindistan

Katar

Kolombiya

Macaristan

Malezya

Meksika

Mısır

Pakistan

Peru

Polonya

Rusya

Şili

Tayland

Tuumlrkiye

Yunanistan

Ekonometrik analizlerde kullanılan değişkenler aşağıdaki gibidir

Reel ekonomi logaritmik reel kişi başı GSYH sabit 2010 ABD doları ile temsil

edilmektedir bundan boumlyle LKGSYH olarak anılacaktır

Bankacılık sektoumlruumlndeki gelişmeler uumllkelerdeki oumlzel sektoumlre verilen kredilerin

GSYHrsquoya oranı (yuumlzde) ile temsil edilmektedir bundan boumlyle BAN olarak anılacaktır

Finansal Sistemin Yapısı ile Reel Ekonomi Arasındaki Dinamik ŞENDENİZ YUumlNCUuml

Hacettepe Uumlniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakuumlltesi Dergisi

Cilt 38 Sayı 4 2020

877

Hisse senedi piyasasındaki gelişmeler hisse senedi piyasası değerinin GSYHrsquoya

oranı (yuumlzde) ile temsil edilmektedir bundan boumlyle HISSE olarak anılacaktır

Bir ekonomi iccedilerisinde işleyen banka ve piyasaların karışım oranı diğer bir

deyişle finansal yapı BANHISSE ile temsil edilmektedir bundan boumlyle YAPI olarak

anılacaktır

Finansal yapı ile reel ekonomi arasındaki ilişkiyi sağlıklı bir şekilde

inceleyebilmek iccedilin analizlerde reel ekonomiye etki edebilecek olan ve literatuumlrde sıkccedila

kullanılan kontrol değişkenlerine yer verilmektedir Hung (2003) iccedilsel buumlyuumlme

modelinde enflasyonun finansal gelişmeler ile ekonomik buumlyuumlme arasındaki ilişkide

oumlnemli bir etken olacağını goumlstermiştir Edison vd (2002) yabancı yatırımların

ekonomik buumlyuumlme ile ilişkisi olduğunu belirtmektedir Kontrol değişkenleri

makroekonomik değişkenlerden ve uumllkelere has dışsal değişkenlerden oluşmaktadır

Makroekonomik kontrol değişkenleri yıllık enflasyon (yuumlzde) (ENF) yabancı

doğrudan yatırımların GSYHrsquoya oranı (yuumlzde) (YDY) ticari dışa accedilıklık yani yıllık

toplam ihracat ve ithalatın GSYHrsquoya oranı (yuumlzde) (TDA) ve toplam işguumlcuumlnuumln yuumlzdesi

olarak işsizliktir (ISS) Uumllkelere has dışsal kontrol değişkenleri ise uumllkelerin ekvatora

uzaklığı (LAT) logaritmik olarak nuumlfus (LNNUF) ve uumllkedeki hukuk sistemini goumlsteren

goumllge değişkenlerdir (LEGUK LEGFR LEGSOC) Hall ve Jones (1999) uumllkelerin

ekvatora olan uzaklıklarının kişi başı GSYH uumlzerinde anlamlı bir etkisi olduğunu

goumlstermişlerdir Benzer şekilde Theil ve Chen (1995) kişi başı GSYHrsquonın ekvatora

yaklaştıkccedila duumlştuumlğuumlnuuml ve ekvatordan uzaklaştıkccedila yuumlkseldiğini goumlstermişlerdir

Ekvatora uzaklık Hall ve Jones (1999)rsquoun hesapladığı gibi 0 ile 1 arasında

oumllccedileklendirmek adına derece cinsinden enlem değerinin mutlak değerinin 90rsquoa

boumlluumlnmesi ile hesaplanmıştır Hukuk sistemi goumllge değişkenleri La Porta vd (1997

1998) tarafından savunulan hukuk sisteminin finansal gelişme uumlzerinde oumlnemli etkisi

olduğu bahsinden yola ccedilıkılarak kullanılmışlardır

Analizlerde kullanılan değişkenler tanımları ve veri kaynakları Tablo 2rsquode

sunulmuştur Analizler 1980-2017 doumlnemi verileri ile gerccedilekleştirilmiştir Bazı uumllkeler

iccedilin mevcut veri aralığı daha kısa olduğu iccedilin analizler ldquodengesiz (unbalanced) panel

verirdquo youmlntemi ile yapılmıştır

ŞENDENİZ YUumlNCUuml Finansal Sistemin Yapısı ile Reel Ekonomi Arasındaki Dinamik

Hacettepe University Journal of Economics and Administrative Sciences

Vol 38 Issue 4 2020

878

Tablo 2 Değişken İsimleri Tanımları ve Veri Kaynakları

Değisken ismi

Tanım Veri TabanıKaynağı

LKGSYH Logaritmik olarak reel kişi başı GSYH

(sabit 2010 ABD doları)

Duumlnya Bankası Duumlnya Gelişme Goumlstergeleri

(World Bank World Development Indicators)

BAN Oumlzel sektoumlre verilen kredilerin

toplamının GSYHrsquoya oranı ()

Duumlnya Bankası Finansal Yapı Veri Tabanı

(World Bank Financial Structure Database)

HISSE Hisse senedi piyasası değerinin

GSYHrsquoya oranı ()

Duumlnya Bankası Finansal Yapı Veri Tabanı

(World Bank Financial Structure Database)

YAPI Bir ekonomi iccedilinde işleyen banka-

piyasa karışım oranı (BANHISSE)

Yazar tarafindan hesaplanmaktadır

OPT Bir ekonomi iccedilindeki optimal finansal

yapı tahmini

Yazar tarafindan regresyon tahmini ile

hesaplanmaktadır

FINARA Logaritmik olarak mevcut finansal

yapının (YAPI) optimal yapı değerine

(OPT) olan uzaklığının mutlak değeri

Yazar tarafindan hesaplanmaktadır

ENF Enflasyon ( yıllık) Duumlnya Bankası Duumlnya Buumlyuumlme Goumlstergeleri

(World Bank World Development Indicators)

YDY Yabancı doğrudan yatırımların

GSYHrsquoya oranı ()

Duumlnya Bankası Duumlnya Buumlyuumlme Goumlstergeleri

(World Bank World Development Indicators)

TDA Yıllık toplam ihracat ve ithalatın

GSYHrsquoya oranı ()

Duumlnya Bankası Duumlnya Buumlyuumlme Goumlstergeleri

(World Bank World Development Indicators)

ISS İşşizlik toplam işguumlcuumlnuumln si Duumlnya Bankası Duumlnya Buumlyuumlme Goumlstergeleri

(World Bank World Development Indicators)

LAT Ekvatora uzaklık (0-1 arasında

oumllccedileklendirmek adına derece cinsinden

enlem değerinin mutlak değeri90)

Hall ve Jones (1999)

LEGUK İngiliz hukuk sistemi goumllge değişkeni Duumlnya Bankası Global Buumlyuumlme Ağı Buumlyuumlme

Veri Tabanı (World Bank Global

Development Network Growth Database)

LEGFR Fransız hukuk sistemi goumllge değişkeni Duumlnya Bankası Global Buumlyuumlme Ağı Buumlyuumlme

Veri Tabanı (World Bank Global

Development Network Growth Database)

LEGGR Alman hukuk sistemi goumllge değişkeni Duumlnya Bankası Global Buumlyuumlme Ağı Buumlyuumlme

Veri Tabanı (World Bank Global

Development Network Growth Database)

LEGSOC Sosyalist hukuk sistemi goumllge

değişkeni

Duumlnya Bankası Global Buumlyuumlme Ağı Buumlyuumlme

Veri Tabanı (World Bank Global

Development Network Growth Database)

LNNUF Logatirmik olarak nuumlfus değeri Duumlnya Bankası Duumlnya Buumlyuumlme Goumlstergeleri

(World Bank World Development Indicators)

Finansal Sistemin Yapısı ile Reel Ekonomi Arasındaki Dinamik ŞENDENİZ YUumlNCUuml

Hacettepe Uumlniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakuumlltesi Dergisi

Cilt 38 Sayı 4 2020

879

Değişkenlere ait istatistikler Tablo 3rsquote sunulmuştur Veri setimizde yer alan

uumllkelerde oumlzel kredilerin GSYHrsquoya oranı ortalama olarak 43rsquotuumlr Hisse senedi

piyasaları ise ortalama olarak uumllkelerin GSYHrsquosının 21rsquoi buumlyuumlkluumlğuumlndedir Bağlı ve

accedilıklayıcı değişkenlere ait korelasyon matrisi Ek Tablo 1rsquode sunulmuştur Accedilıklayıcı

değişkenler arasındaki korelasyon değerleri soumlz konusu değişkenleri aynı regresyon

modelinde kullanmaya engel olacak duumlzeyde yuumlksek değildir

Tablo 3 Tanımlayıcı İstatistikler

BAN HISSE YAPI LKGSYH FINARA ENF YDY TDA ISS LAT LNNUF

Ortalama 4306 2134 1219 864 186 4318 229 6314 689 031 1761

Medyan 3432 976 351 875 206 638 152 5171 523 032 1769

Maksimum 16321 24823 32227 1164 571 748166 5549 22041 3347 062 2105

Minimum 336 007 020 585 -480 -486 -1599 1235 008 004 1232

Std Sapma 2963 2957 3153 116 129 33076 375 3914 566 016 165

Goumlzlem sayısı 793 704 681 814 681 812 824 797 550 874 874

31 Tuumlrkiye Verisinin İncelenmesi

Tuumlrkiye oumlzelinde finansal yapı oranı ile ilgili ccedilarpıcı noktalar vardır Tuumlrkiye

finansal yapı verisi 1989-2016 doumlnemi iccedilin hesaplanabilmektedir Finansal yapı oranı

1989 yılında 3867 iken bu değer 1990 yılında 703 1994 yılında 137 ve 1995 yılında

073rsquotuumlr Diğer bir deyişle hisse senedi piyasasının ilk yıllarında doğal olarak banka

odaklı bir sisteme sahip olan Tuumlrkiye 1995 yılı itibariyle ccedilok hızlı denebilecek bir

şekilde piyasa odaklı sisteme geccedilmiştir Literatuumlrde optimal finansal yapı ile ilgili

arguumlmanlar incelendiğinde gelişmekte olan uumllkelerin optimal finansal yapılarının banka

odaklı olması gerekliliği savunulurken Tuumlrkiyersquode ccedilok hızlı bir şekilde piyasa odaklı

sisteme geccediliş stratejik accedilıdan duumlşuumlnduumlruumlcuumlduumlr Diğer bir ilginccedil goumlzlem ise 2012 yılı

itibariyle finansal yapı değerinin Tuumlrkiyersquonin tekrar banka-odaklı sisteme geccediliş

yapmaya başladığını goumlstermesidir Tuumlrkiye oumlzelinde değişkenlere ait istatistikler Tablo

4rsquote sunulmuştur

Tablo 4 Tuumlrkiye İccedilin İstatistikler

BAN HISSE YAPI LKGSYH FINARA ENF YDY TDA ISS LAT LNNUF

Ortalama 2235 2680 267 901 256 4101 093 4115 1005 046 1793

Medyan 1543 3466 089 898 266 3824 053 4484 1036 046 1794

Maksimum 6094 4743 3867 961 298 10522 365 5497 1255 046 1821

Minimum 1136 035 034 851 202 625 003 1709 804 046 1760

StdSapma 1450 1449 718 031 024 3075 090 966 133 000 018

Goumlzlem sayısı 37 29 28 38 28 38 38 38 23 38 38

ŞENDENİZ YUumlNCUuml Finansal Sistemin Yapısı ile Reel Ekonomi Arasındaki Dinamik

Hacettepe University Journal of Economics and Administrative Sciences

Vol 38 Issue 4 2020

880

4 YOumlNTEM VE BULGULAR

41 Optimal Finansal Yapı

Yeni yapısalcılık goumlruumlşuuml ve son yıllarda oluşmaya başlayan optimal finansal

yapılar literatuumlruumlne goumlre bir ekonomi iccedilin tahmin edilen optimal finansal yapı oranı

yani o uumllke iccedilerisinde faaliyet goumlsteren finansal kurumların ve piyasaların optimal

karışımı o uumllkenin ekonomik gelişmişlik duumlzeyine bağlı olarak değişkenlik goumlsteren

dinamik bir orandır Başka bir deyişle ekonomilerin her gelişmişlik seviyesi iccedilin iccedilsel

(endojen) olarak tahmin edilen optimal bir finansal yapı mevcuttur Dolayısı ile

ekonomik buumlyuumlmenin etkili bir şekilde desteklenebilmesi iccedilin mevcut finansal sistem

yapılarının muumlmkuumln olduğunca optimal yapı değerine yakın olması idealdir Her

uumllkenin hesaplanan mevcut finansal yapı oranları ile regresyon modelleri ile tahmin

edilen optimal finansal yapıları arasındaki sapmalar ekonomik aktivite seviyesinde

duumlşuumlşe sebep olabildiği iccedilin finansal yapı ekonomik gelişme iccedilin oumlnemlidir (bkz Lin

vd 2009 Lin 2012 Demirguumlccedil-Kunt vd 2011)

Optimal finansal yapı değeri aşağıdaki regresyonda tahmin edilen finansal yapı

değeridir Regresyon modeli aşağıdaki gibidir

119884119860119875119868119894119905 = 120572 + 1205731119871119870119866119878119884119867119894119905 + 1205732119871119864119866119880119870119894 + 1205733119871119864119866119865119877119894 + 1205734119871119864119866119878119874119862119894 +

1205735119871119860119879119894 + 1205736119871119873119873119880119865119894119905 + 120576119894119905 (1)

Bir uumllkenin finansal yapısı o uumllkenin reel ekonomisi hukuk sistemi ve uumllkeye has

dışsal oumlzelliklerinden etkilenmektedir Yukarıdaki modelde bağımlı değişken 119884119860119875119868rsquodır

119871119870119866119878119884119867 119871119864119866119880119870 119871119864119866119865119877 119871119864119866119878119874119862 119871119860119879 ve 119871119873119873119880119865 accedilıklayıcı değişkenlerdir

Regresyonda dışarıda bırakılacak olan goumllge değişken 119871119864119866119866119877 olarak belirlenmiştir 120576

hata terimini 119894 ve 119905 sırasıyla uumllke ve zaman periyodunu temsil etmektedirler

Regresyon sonuccedilları Tablo 5rsquote sunulmuştur Tahminler panel en kuumlccediluumlk kareler

youmlnteminden gelmektedir Yukarıdaki regresyon modeli ile her uumllke ve her yıl iccedilin

tahmin edilen optimal finansal yapı serisi yani OPT mevcut finansal yapı ile regresyon

sonucu elde edilen atık değer serisi arasındaki farktır

Sonuccedillar incelendiğinde reel ekonominin yapı uumlzerinde etkili olduğu

soumlylenebilmektedir Tablo 5rsquote goumlruumllduumlğuuml uumlzere reel ekonomi ile finansal yapı arasında

anlamlı ve negatif bir ilişki vardır Uumllkelerin ekonomisi geliştikccedile banka-piyasa

oranlarını goumlsteren finansal yapı değerleri duumlşmekte diğer bir deyişle finansal sistemin

yapısı piyasa odaklı olma youmlnuumlnde ilerlemektedir

Finansal Sistemin Yapısı ile Reel Ekonomi Arasındaki Dinamik ŞENDENİZ YUumlNCUuml

Hacettepe Uumlniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakuumlltesi Dergisi

Cilt 38 Sayı 4 2020

881

Tablo 5 Optimal Finansal Yapı Tahmini

Bağımlı Değişken YAPI

LKGSYH -874

(171)

LEGUK 255

(603)

LEGFR 1048

(564)

LEGSOC 547

(587)

LAT 2421

(1046)

LNNUF -671

(119)

C 19325

(3429)

Goumlzlem sayısı 681

R-kare 007

Duumlzeltilmiş R-kare 006

Standart hata terimi parantez iccedilinde yazılmıştır 1 anlamlı 5

anlamlı 10 anlamlı

42 Finansal Yapı Aralığı

Bir uumllkedeki mevcut finansal yapı değeri tahmin edilen optimal finansal yapı

değerinden uzaklaştıkccedila o uumllkenin finansal yapı aralığı buumlyuumlmektedir İlgili literatuumlre

goumlre (bkz Demirguumlccedil-Kunt vd 2011) soumlz konusu uzaklaşma her ne youmlnde olursa olsun

optimal değerle mevcut değerin arasının accedilılması uumllke ekonomileri iccedilin negatif etkilere

sebep olabilmektedir Dolayısı ile finansal yapı aralığı hesaplanırken oumlnemli olan

mutlak fark değeridir Finansal yapı aralığı literatuumlruumln oumlnerdiği şekilde aşağıdaki formuumll

ile hesaplanmaktadır

119865119868119873119860119877119860 = ln(|119884119860119875119868 minus 119874119875119879|) (2)

119865119868119873119860119877119860 uumllkelerde goumlzlenen mevcut 119884119860119875119868 ile en kuumlccediluumlk kareler youmlntemi ile

tahmin edilen 119874119875119879 değeri arasındaki farkın mutlak değerinin logaritmasına eşittir

ldquoOptimal finansal yapırdquo boumlluumlmuumlnde bahsedildiği şekilde (1) nolu denklemde yer alan

regresyon sonucu elde edilen atık değerler serisi 119884119860119875119868 ve 119874119875119879 arasındaki fark serisidir

ve dolayısı ile 119865119868119873119860119877119860 bu atık değerler serisinin mutlak değerinin logaritmasına

eşittir Elde edilen 119865119868119873119860119877119860 serisi veri setimizdeki her uumllke ve her yıl iccedilin finansal yapı

aralığı değerlerini goumlstermektedir

Teorik literatuumlr finansal yapı aralığının fazla olmasının ekonomiye olumsuz

etkileri olabileceğini savunmaktadır Veri setimizdeki gelişmekte olan uumllkeler iccedilin

finansal yapı aralığı ile ekonomik aktivite arasındaki ilişki aşağıdaki model ile

ŞENDENİZ YUumlNCUuml Finansal Sistemin Yapısı ile Reel Ekonomi Arasındaki Dinamik

Hacettepe University Journal of Economics and Administrative Sciences

Vol 38 Issue 4 2020

882

incelenmiştir Soumlz konusu ilişki incelenirken ekonomik aktiviteyi etkileyebilecek ve

literatuumlrde sıkccedila kullanılan kontrol değişkenlerine de regresyonda yer verilmiştir

119871119870119866119878119884119867119894119905 = 120572 + 1205731119865119868119873119860119877119860119894119905 + 1205732119861119860119873119894119905 + 1205733119867119868119878119878119864119894119905 + 1205734119864119873119865119894119905 +

1205735119884119863119884119894119905 + 1205736119879119863119860119894119905 + 1205737119868119878119878119894119905 + 120576119894119905 (3)

Modelde 119871119870119866119878119884119867 bağımlı değişkendir 119865119868119873119860119877119860 119861119860119873 119867119868119878119878119864 119864119873119865 119884119863119884

119879119863119860 ve 119868119878119878 accedilıklayıcı değişkenlerdir 120576 hata terimini 119894 ve 119905 sırasıyla uumllke ve zaman

periyodunu temsil etmektedirler

Regresyon sonuccedilları Tablo 6rsquoda sunulmuştur Model 1rsquode sunulan sonuccedillara

goumlre 119865119868119873119860119877119860 ile 119871119870119866119878119884119867 arasında anlamlı negatif bir ilişki vardır Buumltuumln kontrol

değişkenlerinin varlığında finansal yapı aralığı yani mevcut finansal yapının tahmin

edilen optimum finansal yapıdan uzaklaşması uumllkelerdeki reel ekonomiyi negatif youmlnde

etkilemektedir1 Finansal yapı aralığı ile reel ekonomi arasındaki ilişkinin ekonomik

buumlyuumlkluumlğuuml anlamlıdır 119865119868119873119860119877119860rsquodaki bir standart sapma (129) artış 119871119870119866119878119884119867rsquoda 015

(=129(-012)) yani yuumlzde 15rsquolik bir duumlşuumlşe sebep olmaktadır

Tablo 6 Finansal Yapı Aralığının Reel Ekonomi Uumlzerindeki Etkisi

Bağımlı Değişken LKGSYH

Modeller (1)

(2)

(3)

FINARA -012 -002

-002

(003) (003) (003)

BAN 001

015

062

(018) (016) (015)

HISSE 058 021

010

(017) (015) (015)

ENF 000 001 000

(001) (001) (001)

YDY 138

175 321

(096) (094) (093)

TDA 061 066

(013) (011)

ISS 282

(075)

C 801 809 829

(013) (010) (010)

Goumlzlem sayısı 472 674 674

R-kare 017 012 007

Duumlzeltilmiş R-kare 015 011 006

Standart hata terimi parantez iccedilinde yazılmıştır 1 anlamlı 5 anlamlı 10

anlamlı

Finansal Sistemin Yapısı ile Reel Ekonomi Arasındaki Dinamik ŞENDENİZ YUumlNCUuml

Hacettepe Uumlniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakuumlltesi Dergisi

Cilt 38 Sayı 4 2020

883

43 Finansal Yapı ile Ekonomik Buumlyuumlme Arasındaki İlişki

Finansal yapı ve ekonomik buumlyuumlme arasındaki ilişkiyi incelemek uumlzere

ekonometrik youmlntem olarak zaman-serisi ve kesit regresyon youmlntemlerini birleştiren

Arellano ve Bond (1991) ve Holtz-Eakin vd (1988) tarafından geliştirilen

Genelleştirilmiş Momentler Youmlntemi (GMY) dinamik panel veri modeli kullanılmıştır

Dinamik panel veri youmlnteminin kesit regresyon ve zaman-serisi youmlntemleri ile

karşılaştırıldığında avantajları bulunmaktadır Kesit regresyon youmlntemi kullanıldığında

uumllkelere has oumlzellikler ve goumlzlenemeyen etkiler hata teriminin iccedilinde yer almakta ve bu

durum katsayı tahminlerinde yanlı sonuccedillara sebep olmaktadır Kesit regresyon

youmlnteminin aksine zaman-serisi youmlntemi ile uumllke bazında inceleme muumlmkuumln olmakla

birlikte ccedilalışmaların sağlıklı sonuccedillar verebilmesi iccedilin uzun bir zaman-serisi verisine

ihtiyaccedil vardır aksi halde araştırma sonuccedillarının guumlvenilirliği duumlşebilmektedir Zaman-

serisi youmlnteminin bir diğer dezavantajı da eşzamanlılık problemini goumlzardı etmesidir

Uumllkelere has goumlzlenemeyen oumlzelliklerden dolayı oluşabilecek hatalar GMY ile tahmin

edilen dinamik panel veri modelleri sayesinde engellenmiş olacaktır Ayrıca Dinamik

Panel GMY eşzamanlılık iccedilsellik ve ihmal edilen değişkenler sebebiyle meydana

gelebilecek yanlı sonuccedilları bertaraf etmektedir Dinamik panel veri modeli aşağıdaki

gibidir

119910119894119905 minus 119910119894119905minus1 = (120572 minus 1)119910119894119905minus1 + 120573prime119883119894119905 + 120578119894 + 120576119894119905 (4)

Yukarıdaki modelde 119910 reel ekonomiyi temsil eden logaritmik reel kişi başı

GSYHrsquoyı 119883 finansal yapıyı ve diğer kontrol değişkenlerini 120578 uumllkelere has

goumlzlenemeyen etkileri 120576 hata terimini 119894 ve 119905 sırasıyla uumllke ve zaman periyodunu temsil

etmektedir Bu modelle finansal yapının ekonomik buumlyuumlme uumlzerindeki etkileri

goumlzlenmiştir Modelde ekonomik buumlyuumlmeyi etkileyebilecek ve literatuumlrde sıkccedila

kullanılan 119864119873119865 119884119863119884 ve 119879119863119860 gibi kontrol değişkenlerine yer verilmiştir

Yukarıdaki denklem aşağıdaki şekilde yeniden yazılabilir

119910119894119905 = α119910119894119905minus1 + 120573prime119883119894119905 + 120578119894 + 120576119894119905 (5)

Uumllkelere has etkileri yok etmek uumlzere Holtz-Eakin vd (1988) Arellano ve Bond

(1991) ve Arellano ve Bover (1995) tarafından geliştirilen birinci fark youmlntemi

uygulanmıştır Bu youmlntem ile model aşağıdaki şekilde yeniden yazılabilmektedir

119910119894119905 minus 119910119894119905minus1 = α(119910119894119905minus1 minus 119910119894119905minus2) + 120573prime(119883119894119905 minus 119883119894119905minus1) + (120576119894119905 minus 120576119894119905minus1) (6)

Modellerdeki accedilıklayıcı değişkenlerde oluşabilecek olan iccedilsellik (endogeneity)

problemi enstruman kullanımı ile engellenebilmektedir ancak bu durumda da (120576119894119905 minus

ŞENDENİZ YUumlNCUuml Finansal Sistemin Yapısı ile Reel Ekonomi Arasındaki Dinamik

Hacettepe University Journal of Economics and Administrative Sciences

Vol 38 Issue 4 2020

884

120576119894119905minus1) hata teriminin (119910119894119905minus1 minus 119910119894119905minus2) değişkeni ile olan korelasyonu problem

yaratmaktadır Bu problemin bertaraf edilmesi iccedilin gecikmeli accedilıklayıcı değişkenler

enstruman olarak kullanılmıştır Enstrumanların geccedilerliliği Sargan testi ile test

edilmiştir Arellano-Bond testi ise AR(2) suumlrecinde otokorelasyon sorunu olmadığını

goumlstermektedir Hata terimlerinin seri korelasyon oluşturmaması ve accedilıklayıcı

değişkenlerin de gelecek hata terimleri ile korelasyon oluşturmaması oumlnemli iki

varsayımdır Bu sebeple aşağıdaki moment denklemleri kullanılmıştır

119864[119910119894119905minus119904(120576119894119905 minus 120576119894119905minus1)] = 0for119904 ge 2 119905 = 3hellip 119879 (7)

119864[119883119894119905minus119904(120576119894119905 minus 120576119894119905minus1)] = 0for119904 ge 2 119905 = 3hellip 119879 (8)

Tablo 7 Dinamik Panel GMY Tahminleri

Bağımlı Değişken LKGSYH

Transformasyon Birinci fark

(1) (2)

LKGSYH (-1) 100 097

(003) (000)

YAPI -002 -003

(001) (000)

BAN -009

(004)

HISSE 003 002

(004) (001)

ENF 000 000

(000) (000)

YDY 010 006

(012) (006)

TDA 001

(002)

J-istatistik 1750 2707

Enstruman derece 24 25

Sargan testi (olasılık) 042 013

AB otokorelasyon testi AR(2) (olasılık) 099 098

Goumlzlem sayısı 874 874

Standart hata terimi parantez iccedilinde yazılmıştır 1 anlamlı 5 anlamlı 10

anlamlı

Sargan testi iccedilin H0 Enstrumanlar atık değerler ile korelasyon oluşturmamaktadır

AB otokorelasyon testi iccedilin H0 Birinci farklardaki atık değerlerde ikinci dereceden otokorelasyon

yoktur (Birinci farklar uumlzerinde ccedilalıştırılan bir Arellano-Bond GMY regresyonu bağlamında

AR(1) beklenmektedir ve bu nedenle Arellano-Bond (AB) AR(1) testi sonucu genellikle goumlz ardı

edilmektedir Birinci farklardaki atık değerler uumlzerindeki AR(2) testi duumlzey değişkenlerinde

AR(1)i tespit etmek iccedilin kullanılır bkz Roodman 2004)

Finansal Sistemin Yapısı ile Reel Ekonomi Arasındaki Dinamik ŞENDENİZ YUumlNCUuml

Hacettepe Uumlniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakuumlltesi Dergisi

Cilt 38 Sayı 4 2020

885

Analiz sonuccedilları Tablo 7rsquode sunulmuştur Bulgulara goumlre finansal yapı ile

ekonomik buumlyuumlme arasında negatif ve anlamlı bir ilişki mevcuttur Sonuccedillar ekonomik

gelişmişlik duumlzeyinde artış goumlzlemlenen uumllkelerde finansal sistem yapısının piyasa

odaklı olma youmlnuumlnde değişim goumlstermekte olduğu goumlruumlşuuml ile uyumludur Sonuccedillar

ayrıca yabancı doğrudan yatırımların reel ekonomi uumlzerinde pozitif ve anlamlı bir etkisi

olduğunu goumlstermektedir Diğer yandan bankacılık sektoumlruumlndeki gelişmelerin reel

ekonomi uumlzerinde negatif ve anlamlı bir etkisi olduğu goumlruumllmektedir Bu durum yuumlksek

borccedil ve geri oumldenmeyen krediler sebebiyle accedilıklanabilir Benzer şekilde Zhang (2003)

1960-1999 periyodu iccedilin Doğu Asya uumllkelerinde bankacılık sektoumlruuml ile reel ekonomi

arasında negatif bir ilişki goumlstermiştir

SONUCcedil

Finansal yapı bir uumllkenin finansal sisteminin ne derece banka odaklı ya da

piyasa odaklı olduğu ile ilgili bir kavramdır Diğer bir deyişle finansal yapı bir

ekonomide işleyen finansal kurumların ve piyasaların karışım oranı ve mevcut finansal

kurumların ve piyasaların soumlz konusu ekonomi iccedilin goumlreceli oumlnemleridir Uumllkelerin

finansal sistemlerinin yapıları farklılıklar goumlstermektedir Uumllkelerdeki finansal sistemler

işlevlerini yerine getirirken bazı uumllkelerde bankacılık sektoumlruuml lider rol uumlstlenmekte

diğer bir deyişle banka-odaklı finansal sistem goumlzlenmekte diğer bazı uumllkelerde ise

piyasalar lider rol uumlstlenmekte yani piyasa-odaklı finansal sistem goumlzlenmektedir Bu

ccedilalışmada finansal sistemin yapısı ele alınmış Tuumlrkiye ve diğer gelişmekte olan

uumllkelerdeki finansal yapı ile reel ekonomi arasındaki dinamik ilişki araştırılmıştır

Guumlncel literatuumlrde oumlzellikle son yıllarda dikkat ccedileken bir goumlruumlş olan ldquoyeni yapısalcılıkrdquo

goumlruumlşuuml diğer bir deyişle finansal yapıların uumllkelerin gelişmişlik seviyelerine goumlre

farklılaştığı ve her ekonomik gelişmişlik seviyesi iccedilin iccedilsel olarak belirlenen bir optimal

finansal yapının varlığı da bu ccedilalışmada sorgulanmıştır Soumlz konusu goumlruumlşe goumlre

finansal sistemin yapısı dinamiktir Gelişmekte olan uumllkelerdeki mevcut finansal

yapıların o uumllkeler iccedilin tahmin edilen optimal finansal yapı değerlerinden

uzaklaşmasının uumllkelerin reel ekonomilerine olan etkileri de bu ccedilalışma kapsamında

incelenmiştir

Sonuccedillar ışığında finansal yapının reel ekonomi uumlzerinde etkili olduğu

soumlylenebilmektedir Ccedilalışma bulguları reel ekonomi ile finansal yapı oranı arasında

anlamlı ve negatif bir ilişkinin varlığını goumlstermiştir Uumllkelerin ekonomisi geliştikccedile

banka-piyasa oranlarını goumlsteren finansal yapı değerleri duumlşmekte diğer bir deyişle

finansal sistemin yapısı piyasa odaklı olma youmlnuumlnde değişmektedir

Bir uumllkedeki mevcut finansal yapı değeri ekonometrik analiz sonucu tahmin

edilen optimal finansal yapı değerinden uzaklaştıkccedila o uumllkenin finansal yapı aralığı

buumlyuumlmektedir Soumlz konusu uzaklaşma her ne youmlnde olursa olsun optimal değerle

ŞENDENİZ YUumlNCUuml Finansal Sistemin Yapısı ile Reel Ekonomi Arasındaki Dinamik

Hacettepe University Journal of Economics and Administrative Sciences

Vol 38 Issue 4 2020

886

mevcut değerin arasının accedilılması uumllke ekonomileri iccedilin negatif etkilere sebep

olabilmektedir Bulgularımız gelişmekte olan uumllkelerde finansal yapı aralığı ile reel

ekonomi arasında anlamlı ve negatif bir ilişkinin varlığını goumlstermektedir

Farklı gelişmişlik duumlzeyindeki ekonomilerin finansal yapıları arasındaki farkları

anlamak ve uumllkelerin finansal yapılarını ekonomik buumlyuumlmeleri ile ilişkilendirebilmek

oumlzellikle finansal sistemlerini geliştirmeye ccedilalışan gelişmekte olan uumllkelerde politika

uygulamaları oluşturulması accedilısından faydalı olabilmektedir Gelişmekte olan bir uumllkeye

en uygun olan finansal yapı gelişmiş bir uumllkenin finansal yapısından farklı olmalıdır

Bu sebeple ekonomik buumlyuumlmeyi sağlamak adına gelişmiş uumllkelerin mevcut finansal

yapı stratejilerini birebir takip etmek yerine her bir uumllke oumlzelinde finansal yapı stratejisi

hazırlanmalıdır Gelişmekte olan uumllkeler oumlzelinde yapılan bu ccedilalışma sonuccedillarının son

on yılda filizlenen ldquoyeni yapısalcılıkrdquo ve ldquooptimal finansal yapılarrdquo goumlruumlşleri ile ilgili

literatuumlre katkıda bulunacağı duumlşuumlnuumllmektedir

NOTLAR

1 Sahte regresyondan kaccedilınmak adına regresyon analizleri oumlncesinde Levin Lin ve Chu (2002)

panel birim koumlk testleri yapılmıştır Serilerin duumlzey ve birinci farklarında ldquoH0 birim koumlk vardırrdquo

hipotezi reddedilmiş ve serilerin durağan olduğu goumlruumllmuumlştuumlr Dolayısı ile analizler duumlzeyde

yapılmıştır Birim koumlk test sonuccedilları Ek Tablo 2rsquode sunulmuştur

KAYNAKCcedilA

Allen F D Gale (1997) ldquoFinancial Markets Intermediaries and Intertemporal Smoothingrdquo

Journal of Political Economy 105 523-546

Allen F D Gale (1999) ldquoDiversity of Opinion and Financing of New Technologiesrdquo Journal of

Financial Intermediation 8 68-89

Allen F D Gale (2000) ldquoComparing Financial Systemsrdquo Cambridge MA MIT Press

Arellano M S Bond (1991) ldquoSome Tests of Specification for Panel Data Monte Carlo

Evidence and an Application to Employment Equationsrdquo Review of Economic Studies

58 277ndash297

Arellano M O Bover (1995) ldquoAnother Look at the Instrumental-variable Estimation of Error-

Components Modelsrdquo Journal of Econometrics 68 29ndash52

Arestis P PO Demetriades KB Luintel (2001) ldquoFinancial Development and Economic

Growth The Role of Stock Marketsrdquo Journal of Money Credit and Banking 33(1) 16-

41

Atje R B Jovanovic (1993) ldquoStock Markets and Developmentrdquo European Economic Review

37 632-640

Beck T R Levine N Loayza (2000) ldquoFinance and the Sources of Growthrdquo Journal of

Financial Economics 58(1) 261-300

Finansal Sistemin Yapısı ile Reel Ekonomi Arasındaki Dinamik ŞENDENİZ YUumlNCUuml

Hacettepe Uumlniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakuumlltesi Dergisi

Cilt 38 Sayı 4 2020

887

Beck T R Levine (2004) ldquoStock Markets Banks and Growth Panel Evidencerdquo Journal of

Banking and Finance 28 423-442

Bhide A (1993) ldquoThe Hidden Costs of Stock Market Liquidityrdquo Journal of Financial

Economics 34 1-51

Boyd JH EC Prescott (1986) Financial Intermediary-Coalitions Journal of Economics

Theory 38 211-232

Boyd JH BD Smith (1998) ldquoThe Evolution of Debt and Equity Markets in Economic

Developmentrdquo Economic Theory 12 519-560

Chakraborty S R Ray (2004) ldquoBank-Based versus Market-Based Financial Systems A

Growth-Theoretic Analysisrdquo University of Oregon (Department of Economics) mimeo

Chu LK (2020) ldquoFinancial Structure and Economic Growth Nexus Revisitedrdquo Borsa İstanbul

Review 20(1) 24-36

Demir AU S Hall (2017) ldquoFinancial Structure and Economic Development Evidence on the

View of lsquoNew Structuralismrsquordquo International Review of Financial Analysis 52 252ndash

259

Demirguumlccedil-Kunt A H Huizinga (2000) ldquoFinancial Structure and Bank Profitabilityrdquo in

DemirguumlccedilndashKunt A and Levine R eds Financial Structure and Economic Growth A

CrossndashCountry Comparison of Banks Markets and Development Cambridge MA

MIT Press 243ndash261

Demirguumlccedil-Kunt A R Levine (1996a) ldquoStock Markets Corporate Finance and Economic

Growthrdquo World Bank Economic Review 10(2) 223ndash240

Demirguumlccedil-Kunt A R Levine (1996b) ldquoStock Market Development and Financial

Intermediaries stylized factsrdquo World Bank Economic Review 10(2) 291ndash322

Demirguc-Kunt A R Levine (2001) ldquoFinancial Structures and Economic Growth A Cross-

Country Comparison of Banks Markets and Developmentrdquo Cambridge MA MIT

Press

Demirguumlccedil-Kunt A E Feyen R Levine (2011) ldquoOptimal Financial Structures and Development

The Evolving Importance of Banks and Marketsrdquo World Bank Working Paper

Edison HJ R Levine L Ricci T Slok (2002) ldquoInternational Financial Integration and

Eeconomic Growthrdquo Journal of International Money and Finance 21 749-776

Goldsmith RW (1969) ldquoFinancial Structure and Developmentrdquo New Haven CT Yale

University Press

Grossman SJ O Hart (1980) ldquoTakeover Bids the Free-Rider Problem and the Theory of the

Corporationrdquo Bell Journal of Economics 11 42-64

Hall R E C I Jones (1999) ldquoWhy Do Some Countries Produce So Much More Output Per

Worker than Othersrdquo The Quarterly Journal of Economics 114(1) 83ndash116

Harris RDF (1997) ldquoStock Markets and Development A Re-assessmentrdquo European Economic

Review 41 139ndash146

ŞENDENİZ YUumlNCUuml Finansal Sistemin Yapısı ile Reel Ekonomi Arasındaki Dinamik

Hacettepe University Journal of Economics and Administrative Sciences

Vol 38 Issue 4 2020

888

Hellwig M (1991) ldquoBanking Financial Intermediation and Corporate Financerdquo in European

Financial Integration Eds Giovanni A and C Mayer Cambridge Cambridge

University Press England 35-63

HoltzndashEakin D W Newey H S Rosen (1988) ldquoEstimating Vector Autoregressions with Panel

Datardquo Econometrica 56(6) 1371ndash1395

Hung F (2003) ldquoInflation Financial Development and Economic Growthrdquo International

Review of Economics and Finance 12 45ndash67

Jeong W KO Kymn CJ Kymn (2003) ldquoThe Long-run Interdependence of Bank-health

Investment-oriented Bank Loans and Economic Performance A Time-series Analysisrdquo

The Quarterly Review of Economics and Finance 43 11ndash30

King RG R Levine (1993) ldquoFinance and Growth Schumpeter Might be Rightrdquo Quarterly

Journal of Economics 108 717-38

La Porta R F Lopez-de-Silanes A Shleifer R Vishny (1997) ldquoLegal Determinants of External

Financerdquo Journal of Finance 52 1131-1150

La Porta R F Lopez-de-Silanes A Shleifer R Vishny (1998) ldquoLaw and Financerdquo Journal of

Political Economy 106 1113-1155

La Porta R F Lopez-de-Silanes A Shleifer R Vishny (2000) ldquoInvestor Protection and

Corporate Governancerdquo Journal of Financial Economics 58 3-27

Levin A CF Lin CSJ Chu (2002) ldquoAsymptotic and Finitesample Propertiesrdquo Journal of

Econometrics 108 1-24

Levine R (1997) ldquoFinancial Development and Economic Growth Views and Agendardquo Journal

of Economic Literature 35 688-726

Levine R (2005) ldquoFinance and Growth Theory and Evidencerdquo in Philippe Aghion and Steven

Durlauf eds Handbook of Economic Growth The Netherlands Elsevier Science

Levine R N Loayza T Beck (2000) ldquoFinancial Intermediation and Growth Causality and

causesrdquo Journal of Monetary Economics 46 31-77

Levine R S Zervos (1998) ldquoStock Markets Banks and Economic Growthrdquo The American

Economic Review 88(3) 537-558

Lin J Y X Sun Y Jiang (2006) ldquoOn the Optimal Financial Theory in Economic

Developmentrdquo CCER working paper

Lin JY X Sun Y Jiang (2009) ldquoToward a Theory of Optimal Financial Structurerdquo World

Bank Policy Research Working Paper

Lin JY (2012) ldquoNew Structural Economics A Framework for Rethinking Developmentrdquo

World Bank

Liu G C Zhang (2020) ldquoDoes Financial Structure Matter for Economic Growth in Chinardquo

China Economic Review 61 101194

Ma Y (2018) ldquoFinancial Development Financial Structure and the Growth Effect of Monetary

Policyrdquo International Evidence Global Economic Review 47 395-418

Merton RC (1992) ldquoFinancial Innovation and Economic Performancerdquo Journal of Applied

Corporate Finance 4 12-22

Finansal Sistemin Yapısı ile Reel Ekonomi Arasındaki Dinamik ŞENDENİZ YUumlNCUuml

Hacettepe Uumlniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakuumlltesi Dergisi

Cilt 38 Sayı 4 2020

889

Merton RC (1995) ldquoA Functional Perspective of Financial Intermediationrdquo Financial

Management 24 23-41

Merton RC Z Bodie (1995) ldquoA Conceptual Framework for Analyzing the Financial

Environmentrdquo in The Global Financial System A Functional Perspective Eds D

BCrane vd Boston MA Harvard Business School Press 3-31

Merton RC Z Bodie (2004) ldquoThe Design of Financial Systems Towards a Synthesis of

Function and Structurerdquo National Bureau of Economic Research Working Paper

Number 10620

Rajan RG (1992) ldquoInsiders and Outsiders the Choice Between Informed and Arms Length

Debt Journal of Finance 47 1367-1400

Rajan RG L Zingales (1999) ldquoWhich Capitalism Lessons From the East Asian Crisisrdquo

Journal of Applied Corporate Finance 11 40-48

Roodman D (2004) ABAR Stata module to perform Arellano-Bond test for

autocorrelation Statistical Software Components S437501 Boston College

Department of Economics

Rousseau PL P Wachtel (1998) ldquoFinancial Intermediation and Economic Performance

Historical Evidence from Five Industrial Countriesrdquo Journal of Money Credit and

Banking 30 657-678

Şendeniz-Yuumlncuuml İ L Akdeniz K Aydoğan (2008) ldquoInterdependence of the Banking Sector and

the Real Sector Evidence from OECD Countriesrdquo Applied Economics 40 749ndash764

Şendeniz-Yuumlncuuml İ L Akdeniz K Aydoğan (2018) ldquoDo Stock Index Futures Affect Economic

Growth Evidence from 32 Countriesrdquo Emerging Markets Finance and Trade 54(2)

410-429

Şendeniz-Yuumlncuuml İ L Akdeniz K Aydoğan (2019) ldquoOptimal Financial Structure and Economic

Growth in Emerging Marketsrdquo in Handbook of Global Financial Markets

Transformations Dependence and Risk Spillovers Sabri Boubaker and Duc Khuong

Nguyen (Eds) World Scientific Publishing 591-609

Shleifer A RW Vishny (1997) ldquoA Survey of Corporate Governancerdquo Journal of Finance 52

737-783

Song F AV Thakor (2010) ldquoFinancial System Architecture and the Co-Evolution of Banks and

Capital Marketsrdquo The Economic Journal 120 1021-1055

Stiglitz JE (1985) ldquoCredit Markets and the Control of Capitalrdquo Journal of Money Credit and

Banking 17 133-152

Svaleryd H J Vlachos (2005) ldquoFinancial Markets the Pattern of Industrial Specialization and

Comparative Advantage Evidence from OECD countriesrdquo European Economic

Review Elsevier 49(1) 113-144 January

Tadesse S (2002) ldquoFinancial Architecture and Economic Performance International Evidencerdquo

Journal of Financial Intermediation 11 429ndash454

Theil H D Chen (1995) ldquoThe Equatorial Grand Canyonrdquo De Economist 143 (3) 317ndash327

Zhang KH (2003) ldquoDoes Financial Development Promote Economic Growth in the East Asiardquo

China Journal of Finance 1(2) 1ndash10

ŞENDENİZ YUumlNCUuml Finansal Sistemin Yapısı ile Reel Ekonomi Arasındaki Dinamik

Hacettepe University Journal of Economics and Administrative Sciences

Vol 38 Issue 4 2020

890

Ek Tablo 1 Korelasyon Matrisi

BAN HISSE YAPI LKGSYH ENF YDY TDA ISS LAT LNNUF

BAN 100

HISSE 052 100

YAPI -018 -026 100

LKGSYH 027 024 -020 100

ENF -012 -008 006 -003 100

YDY 010 001 -007 012 -005 100

TDA 053 021 -018 030 -011 026 100

ISS -006 -003 007 008 000 009 -021 100

LAT 000 020 -002 034 -006 -009 -009 -016 100

LNNUF -003 012 -004 -060 -002 -012 042 -016 -011 100

1 anlamlı 5 anlamlı 10 anlamlı

Ek Tablo 2 Levin Lin ve Chu (2002) Panel Birim Koumlk Testi

Değişken İstatistik Olasılık

BAN Duumlzey -201 002

Birinci fark -300 000

HISSE Duumlzey -157 006

Birinci fark -1022 000

YAPI Duumlzey -416 000

Birinci fark -5007 000

LKGSYH Duumlzey -136 009

Birinci fark -659 000

FINARA Duumlzey -449 000

Birinci fark -2007 000

ENF Duumlzey -222 000

Birinci fark -2474 000

YDY Duumlzey -140 008

Birinci fark -2731 000

TDA Duumlzey -180 004

Birinci fark -1467 000

ISS Duumlzey -213 002

Birinci fark -569 000

LNNUF Duumlzey -260 001

Birinci fark -229 001

H0 Birim koumlk vardır Gecikme uzunluğu kriteri Akaike 1 anlamlı 5 anlamlı

10 anlamlı

Page 7: İNANSAL SİST MİN YAPISI

Finansal Sistemin Yapısı ile Reel Ekonomi Arasındaki Dinamik ŞENDENİZ YUumlNCUuml

Hacettepe Uumlniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakuumlltesi Dergisi

Cilt 38 Sayı 4 2020

875

finansal yapı ile ekonomik buumlyuumlme ilişkisi uzun vade iccedilin araştırılmakta ve oumlrnek

uumllkeler iccedilin banka ya da piyasa-odaklı farklı finansal yapıların dereceleri

incelenmektedir Sonuccedillar gelişmiş uumllkelerin bankacılık sektoumlrlerinin ve finansal

piyasalarının gelişmekte olan uumllkelere goumlre daha buumlyuumlk aktif ve verimli olduklarını

goumlstermektedir Araştırma ayrıca banka ve piyasaların gelişiminin ekonomilerin

buumlyuumlmesiyle doğru orantılı olduğunu ve hisse senedi piyasalarının bankacılık

sektoumlruumlnden daha hızlı geliştiğini goumlstermektedir Bu durumda da az gelişmiş ya da

gelişmekte olan uumllkeler daha ccedilok banka-odaklı yapılara sahipken ekonomik gelişim

suumlrecinde finansal sistemler daha ccedilok piyasa-odaklı sistemler haline gelmektedir

Tadesse (2002) finansal yapı ve reel ekonomi ilişkisi uumlzerine yaptığı ccedilalışmasında

gelişmiş finansal sektoumlre sahip uumllkelerde piyasa-odaklı finansal yapıların banka-odaklı

yapılara oranla daha yuumlksek performans sergilediğini az gelişmiş finansal sektoumlre sahip

uumllkelerde ise banka-odaklı yapıların piyasa-odaklı yapılardan daha iyi ccedilalıştığını

goumlstermektedir Allen ve Gale (2000) farklı ekonomik gelişmişlik duumlzeyindeki

ekonomilerin farklı finansal hizmet karışımlarına diğer bir deyişle farklı finansal sistem

yapılarına ihtiyaccedil duyduklarını ekonomik gelişmişlik duumlzeyleri yuumlkseldikccedile ihtiyaccedil

duyulan banka-piyasa oranlarının değiştiğini belirtmektedir (ayrıca bkz Boyd Smith

1998)

Lin vd (2009) literatuumlrde banka-odaklı ve piyasa-odaklı finansal yapı

konseptlerinin sıklıkla kullanıldığını ve bu iki kavram arasındaki ayrımın genellikle

ABD ve İngiltere (piyasa-odaklı yapılara oumlrnek olarak) ile Almanya ve Japonya (banka-

odaklı yapılara oumlrnek olarak) karşılaştırması ile tanımlandığını belirtmekte ancak diğer

yandan da Japonya hisse senedi piyasalarının duumlnyanın en gelişmiş piyasalarından

olduğu ve aynı şekilde ABD ve İngiltere bankaların da duumlnyanın en aktif ve sofistike

finansal aracılarından olduğu gerccedileğinin de altını ccedilizmektedir Lin vd (2009) Almanya

ve Japonyarsquodaki finansal yapı ile ABD ve İngilterersquodeki finansal yapı farkını ldquokuumlccediluumlk

fark ve buumlyuumlk benzerlikrdquo olarak tanımlarken gelişmekte olan uumllke ile gelişmiş uumllke

arasındaki finansal yapı farkını ise ldquobuumlyuumlk fark ve kuumlccediluumlk benzerlikrdquo olarak

tanımlamaktadır Boumlylelikle finansal yapı ve ekonomik gelişme ilişkilerini daha iyi

anlamak iccedilin banka-odaklı ve piyasa-odaklı yapılar arasındaki farktan bahsederken

uumllkelerin gelişmişlik duumlzeyine daha fazla dikkat etmek gerektiğini vurgulamaktadır

Demirguumlccedil-Kunt vd (2011) ekonomiler geliştikccedile finans piyasalarının sunduğu

hizmetlerin de oumlneminin arttığından ve optimal banka-piyasa karışımı sağlanmadığı

durumda ekonomik aktivitenin bu durumdan olumsuz etkilenebilmekte olduğundan

bahsetmektedir Demir ve Hall (2017) finansal yapı ve ekonomik buumlyuumlme ilişkisini

1989-2012 periyodunda Almanya ABD Fransa ve Tuumlrkiye iccedilin incelemekte ve

ekonomik gelişmişlik duumlzeyinin finansal yapı iccedilin oumlnemli olduğu sonucuna varmaktadır

Ccedilalışma bulguları Almanya haricindeki uumlccedil uumllkede piyasa-odaklı finansal sistem ile

ekonomik gelişmişlik duumlzeyi arasında pozitif bir ilişki goumlstermektedir Farklı ekonomik

ŞENDENİZ YUumlNCUuml Finansal Sistemin Yapısı ile Reel Ekonomi Arasındaki Dinamik

Hacettepe University Journal of Economics and Administrative Sciences

Vol 38 Issue 4 2020

876

gelişmişlik duumlzeyindeki reel ekonomilerin taleplerine goumlre oluşan optimal finansal

yapıların varlığından bahseden Liu ve Zhang (2020) Ccedilinrsquoin 29 boumllgesinde 1996-2013

yılları arasında finansal yapının ekonomik buumlyuumlme iccedilin oumlnemini araştırmakta ve piyasa-

odaklı sistemin Ccedilin iccedilin giderek daha oumlnemli olmaya başladığını goumlstermektedir Ma

(2018) gelişmiş ve gelişmekte olan uumllkeleri analiz eden ccedilalışmasında uumllkelerin

ekonomik gelişmişlik duumlzeyleri arttıkccedila piyasa-odaklı finansal sistemlerin ekonomik

buumlyuumlmeyi banka-odaklı finansal hizmetlere nazaran daha fazla desteklediğini

goumlstermektedir Diğer yandan Chu (2020) finansal yapı ve ekonomik buumlyuumlme

arasındaki ilişkiyi incelediği ccedilalışmasında finansal sektoumlr geliştikccedile hisse senedi

piyasalarının bankalara nazaran daha fazla guumlccedillendiğini ancak bankacılık sektoumlruumlnuumln

zayıf olduğu uumllkelerde hisse senedi piyasalarındaki buumlyuumlmenin ekonomik buumlyuumlmeye

destek vermediğini savunmaktadır Gelişmekte olan uumllkelerdeki optimal finansal yapı

ile ekonomik buumlyuumlme arasındaki ilişki ile ilgili yeterli sayıda ccedilalışma mevcut değildir

Şendeniz-Yuumlncuuml vd (2019) ccedilalışmalarında 1980-2014 yılları arasında 21 gelişmekte

olan uumllkede finansal yapıları incelemekte ancak soumlz konusu ccedilalışmada optimal finansal

yapı ile ekonomik buumlyuumlme arasındaki dinamik ve nedensel ilişki incelenmemektedir

3 VERİ

Bu ccedilalışmada analizler 23 gelişmekte olan uumllke iccedilin yapılmıştır Ccedilalışma

kapsamına alınan 23 uumllke Morgan Stanley Capital International (MSCI) Gelişmekte

olan Piyasalar Endeksi (Emerging Markets Index) tarafından yayınlanan gelişmekte

olan uumllkeler listesinde yer alan ve veri erişilebilirliği bulunan uumllkelerdir Soumlz konusu

uumllkeler listesi Tablo 1rsquode sunulmuştur

Tablo 1 Veri Setinde Yer Alan Uumllkeler

Birleşik Arap Emirlikleri

Brezilya

Ccedilek Cumhuriyeti

Ccedilin

Endonezya

Filipinler

Guumlney Afrika

Guumlney Kore

Hindistan

Katar

Kolombiya

Macaristan

Malezya

Meksika

Mısır

Pakistan

Peru

Polonya

Rusya

Şili

Tayland

Tuumlrkiye

Yunanistan

Ekonometrik analizlerde kullanılan değişkenler aşağıdaki gibidir

Reel ekonomi logaritmik reel kişi başı GSYH sabit 2010 ABD doları ile temsil

edilmektedir bundan boumlyle LKGSYH olarak anılacaktır

Bankacılık sektoumlruumlndeki gelişmeler uumllkelerdeki oumlzel sektoumlre verilen kredilerin

GSYHrsquoya oranı (yuumlzde) ile temsil edilmektedir bundan boumlyle BAN olarak anılacaktır

Finansal Sistemin Yapısı ile Reel Ekonomi Arasındaki Dinamik ŞENDENİZ YUumlNCUuml

Hacettepe Uumlniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakuumlltesi Dergisi

Cilt 38 Sayı 4 2020

877

Hisse senedi piyasasındaki gelişmeler hisse senedi piyasası değerinin GSYHrsquoya

oranı (yuumlzde) ile temsil edilmektedir bundan boumlyle HISSE olarak anılacaktır

Bir ekonomi iccedilerisinde işleyen banka ve piyasaların karışım oranı diğer bir

deyişle finansal yapı BANHISSE ile temsil edilmektedir bundan boumlyle YAPI olarak

anılacaktır

Finansal yapı ile reel ekonomi arasındaki ilişkiyi sağlıklı bir şekilde

inceleyebilmek iccedilin analizlerde reel ekonomiye etki edebilecek olan ve literatuumlrde sıkccedila

kullanılan kontrol değişkenlerine yer verilmektedir Hung (2003) iccedilsel buumlyuumlme

modelinde enflasyonun finansal gelişmeler ile ekonomik buumlyuumlme arasındaki ilişkide

oumlnemli bir etken olacağını goumlstermiştir Edison vd (2002) yabancı yatırımların

ekonomik buumlyuumlme ile ilişkisi olduğunu belirtmektedir Kontrol değişkenleri

makroekonomik değişkenlerden ve uumllkelere has dışsal değişkenlerden oluşmaktadır

Makroekonomik kontrol değişkenleri yıllık enflasyon (yuumlzde) (ENF) yabancı

doğrudan yatırımların GSYHrsquoya oranı (yuumlzde) (YDY) ticari dışa accedilıklık yani yıllık

toplam ihracat ve ithalatın GSYHrsquoya oranı (yuumlzde) (TDA) ve toplam işguumlcuumlnuumln yuumlzdesi

olarak işsizliktir (ISS) Uumllkelere has dışsal kontrol değişkenleri ise uumllkelerin ekvatora

uzaklığı (LAT) logaritmik olarak nuumlfus (LNNUF) ve uumllkedeki hukuk sistemini goumlsteren

goumllge değişkenlerdir (LEGUK LEGFR LEGSOC) Hall ve Jones (1999) uumllkelerin

ekvatora olan uzaklıklarının kişi başı GSYH uumlzerinde anlamlı bir etkisi olduğunu

goumlstermişlerdir Benzer şekilde Theil ve Chen (1995) kişi başı GSYHrsquonın ekvatora

yaklaştıkccedila duumlştuumlğuumlnuuml ve ekvatordan uzaklaştıkccedila yuumlkseldiğini goumlstermişlerdir

Ekvatora uzaklık Hall ve Jones (1999)rsquoun hesapladığı gibi 0 ile 1 arasında

oumllccedileklendirmek adına derece cinsinden enlem değerinin mutlak değerinin 90rsquoa

boumlluumlnmesi ile hesaplanmıştır Hukuk sistemi goumllge değişkenleri La Porta vd (1997

1998) tarafından savunulan hukuk sisteminin finansal gelişme uumlzerinde oumlnemli etkisi

olduğu bahsinden yola ccedilıkılarak kullanılmışlardır

Analizlerde kullanılan değişkenler tanımları ve veri kaynakları Tablo 2rsquode

sunulmuştur Analizler 1980-2017 doumlnemi verileri ile gerccedilekleştirilmiştir Bazı uumllkeler

iccedilin mevcut veri aralığı daha kısa olduğu iccedilin analizler ldquodengesiz (unbalanced) panel

verirdquo youmlntemi ile yapılmıştır

ŞENDENİZ YUumlNCUuml Finansal Sistemin Yapısı ile Reel Ekonomi Arasındaki Dinamik

Hacettepe University Journal of Economics and Administrative Sciences

Vol 38 Issue 4 2020

878

Tablo 2 Değişken İsimleri Tanımları ve Veri Kaynakları

Değisken ismi

Tanım Veri TabanıKaynağı

LKGSYH Logaritmik olarak reel kişi başı GSYH

(sabit 2010 ABD doları)

Duumlnya Bankası Duumlnya Gelişme Goumlstergeleri

(World Bank World Development Indicators)

BAN Oumlzel sektoumlre verilen kredilerin

toplamının GSYHrsquoya oranı ()

Duumlnya Bankası Finansal Yapı Veri Tabanı

(World Bank Financial Structure Database)

HISSE Hisse senedi piyasası değerinin

GSYHrsquoya oranı ()

Duumlnya Bankası Finansal Yapı Veri Tabanı

(World Bank Financial Structure Database)

YAPI Bir ekonomi iccedilinde işleyen banka-

piyasa karışım oranı (BANHISSE)

Yazar tarafindan hesaplanmaktadır

OPT Bir ekonomi iccedilindeki optimal finansal

yapı tahmini

Yazar tarafindan regresyon tahmini ile

hesaplanmaktadır

FINARA Logaritmik olarak mevcut finansal

yapının (YAPI) optimal yapı değerine

(OPT) olan uzaklığının mutlak değeri

Yazar tarafindan hesaplanmaktadır

ENF Enflasyon ( yıllık) Duumlnya Bankası Duumlnya Buumlyuumlme Goumlstergeleri

(World Bank World Development Indicators)

YDY Yabancı doğrudan yatırımların

GSYHrsquoya oranı ()

Duumlnya Bankası Duumlnya Buumlyuumlme Goumlstergeleri

(World Bank World Development Indicators)

TDA Yıllık toplam ihracat ve ithalatın

GSYHrsquoya oranı ()

Duumlnya Bankası Duumlnya Buumlyuumlme Goumlstergeleri

(World Bank World Development Indicators)

ISS İşşizlik toplam işguumlcuumlnuumln si Duumlnya Bankası Duumlnya Buumlyuumlme Goumlstergeleri

(World Bank World Development Indicators)

LAT Ekvatora uzaklık (0-1 arasında

oumllccedileklendirmek adına derece cinsinden

enlem değerinin mutlak değeri90)

Hall ve Jones (1999)

LEGUK İngiliz hukuk sistemi goumllge değişkeni Duumlnya Bankası Global Buumlyuumlme Ağı Buumlyuumlme

Veri Tabanı (World Bank Global

Development Network Growth Database)

LEGFR Fransız hukuk sistemi goumllge değişkeni Duumlnya Bankası Global Buumlyuumlme Ağı Buumlyuumlme

Veri Tabanı (World Bank Global

Development Network Growth Database)

LEGGR Alman hukuk sistemi goumllge değişkeni Duumlnya Bankası Global Buumlyuumlme Ağı Buumlyuumlme

Veri Tabanı (World Bank Global

Development Network Growth Database)

LEGSOC Sosyalist hukuk sistemi goumllge

değişkeni

Duumlnya Bankası Global Buumlyuumlme Ağı Buumlyuumlme

Veri Tabanı (World Bank Global

Development Network Growth Database)

LNNUF Logatirmik olarak nuumlfus değeri Duumlnya Bankası Duumlnya Buumlyuumlme Goumlstergeleri

(World Bank World Development Indicators)

Finansal Sistemin Yapısı ile Reel Ekonomi Arasındaki Dinamik ŞENDENİZ YUumlNCUuml

Hacettepe Uumlniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakuumlltesi Dergisi

Cilt 38 Sayı 4 2020

879

Değişkenlere ait istatistikler Tablo 3rsquote sunulmuştur Veri setimizde yer alan

uumllkelerde oumlzel kredilerin GSYHrsquoya oranı ortalama olarak 43rsquotuumlr Hisse senedi

piyasaları ise ortalama olarak uumllkelerin GSYHrsquosının 21rsquoi buumlyuumlkluumlğuumlndedir Bağlı ve

accedilıklayıcı değişkenlere ait korelasyon matrisi Ek Tablo 1rsquode sunulmuştur Accedilıklayıcı

değişkenler arasındaki korelasyon değerleri soumlz konusu değişkenleri aynı regresyon

modelinde kullanmaya engel olacak duumlzeyde yuumlksek değildir

Tablo 3 Tanımlayıcı İstatistikler

BAN HISSE YAPI LKGSYH FINARA ENF YDY TDA ISS LAT LNNUF

Ortalama 4306 2134 1219 864 186 4318 229 6314 689 031 1761

Medyan 3432 976 351 875 206 638 152 5171 523 032 1769

Maksimum 16321 24823 32227 1164 571 748166 5549 22041 3347 062 2105

Minimum 336 007 020 585 -480 -486 -1599 1235 008 004 1232

Std Sapma 2963 2957 3153 116 129 33076 375 3914 566 016 165

Goumlzlem sayısı 793 704 681 814 681 812 824 797 550 874 874

31 Tuumlrkiye Verisinin İncelenmesi

Tuumlrkiye oumlzelinde finansal yapı oranı ile ilgili ccedilarpıcı noktalar vardır Tuumlrkiye

finansal yapı verisi 1989-2016 doumlnemi iccedilin hesaplanabilmektedir Finansal yapı oranı

1989 yılında 3867 iken bu değer 1990 yılında 703 1994 yılında 137 ve 1995 yılında

073rsquotuumlr Diğer bir deyişle hisse senedi piyasasının ilk yıllarında doğal olarak banka

odaklı bir sisteme sahip olan Tuumlrkiye 1995 yılı itibariyle ccedilok hızlı denebilecek bir

şekilde piyasa odaklı sisteme geccedilmiştir Literatuumlrde optimal finansal yapı ile ilgili

arguumlmanlar incelendiğinde gelişmekte olan uumllkelerin optimal finansal yapılarının banka

odaklı olması gerekliliği savunulurken Tuumlrkiyersquode ccedilok hızlı bir şekilde piyasa odaklı

sisteme geccediliş stratejik accedilıdan duumlşuumlnduumlruumlcuumlduumlr Diğer bir ilginccedil goumlzlem ise 2012 yılı

itibariyle finansal yapı değerinin Tuumlrkiyersquonin tekrar banka-odaklı sisteme geccediliş

yapmaya başladığını goumlstermesidir Tuumlrkiye oumlzelinde değişkenlere ait istatistikler Tablo

4rsquote sunulmuştur

Tablo 4 Tuumlrkiye İccedilin İstatistikler

BAN HISSE YAPI LKGSYH FINARA ENF YDY TDA ISS LAT LNNUF

Ortalama 2235 2680 267 901 256 4101 093 4115 1005 046 1793

Medyan 1543 3466 089 898 266 3824 053 4484 1036 046 1794

Maksimum 6094 4743 3867 961 298 10522 365 5497 1255 046 1821

Minimum 1136 035 034 851 202 625 003 1709 804 046 1760

StdSapma 1450 1449 718 031 024 3075 090 966 133 000 018

Goumlzlem sayısı 37 29 28 38 28 38 38 38 23 38 38

ŞENDENİZ YUumlNCUuml Finansal Sistemin Yapısı ile Reel Ekonomi Arasındaki Dinamik

Hacettepe University Journal of Economics and Administrative Sciences

Vol 38 Issue 4 2020

880

4 YOumlNTEM VE BULGULAR

41 Optimal Finansal Yapı

Yeni yapısalcılık goumlruumlşuuml ve son yıllarda oluşmaya başlayan optimal finansal

yapılar literatuumlruumlne goumlre bir ekonomi iccedilin tahmin edilen optimal finansal yapı oranı

yani o uumllke iccedilerisinde faaliyet goumlsteren finansal kurumların ve piyasaların optimal

karışımı o uumllkenin ekonomik gelişmişlik duumlzeyine bağlı olarak değişkenlik goumlsteren

dinamik bir orandır Başka bir deyişle ekonomilerin her gelişmişlik seviyesi iccedilin iccedilsel

(endojen) olarak tahmin edilen optimal bir finansal yapı mevcuttur Dolayısı ile

ekonomik buumlyuumlmenin etkili bir şekilde desteklenebilmesi iccedilin mevcut finansal sistem

yapılarının muumlmkuumln olduğunca optimal yapı değerine yakın olması idealdir Her

uumllkenin hesaplanan mevcut finansal yapı oranları ile regresyon modelleri ile tahmin

edilen optimal finansal yapıları arasındaki sapmalar ekonomik aktivite seviyesinde

duumlşuumlşe sebep olabildiği iccedilin finansal yapı ekonomik gelişme iccedilin oumlnemlidir (bkz Lin

vd 2009 Lin 2012 Demirguumlccedil-Kunt vd 2011)

Optimal finansal yapı değeri aşağıdaki regresyonda tahmin edilen finansal yapı

değeridir Regresyon modeli aşağıdaki gibidir

119884119860119875119868119894119905 = 120572 + 1205731119871119870119866119878119884119867119894119905 + 1205732119871119864119866119880119870119894 + 1205733119871119864119866119865119877119894 + 1205734119871119864119866119878119874119862119894 +

1205735119871119860119879119894 + 1205736119871119873119873119880119865119894119905 + 120576119894119905 (1)

Bir uumllkenin finansal yapısı o uumllkenin reel ekonomisi hukuk sistemi ve uumllkeye has

dışsal oumlzelliklerinden etkilenmektedir Yukarıdaki modelde bağımlı değişken 119884119860119875119868rsquodır

119871119870119866119878119884119867 119871119864119866119880119870 119871119864119866119865119877 119871119864119866119878119874119862 119871119860119879 ve 119871119873119873119880119865 accedilıklayıcı değişkenlerdir

Regresyonda dışarıda bırakılacak olan goumllge değişken 119871119864119866119866119877 olarak belirlenmiştir 120576

hata terimini 119894 ve 119905 sırasıyla uumllke ve zaman periyodunu temsil etmektedirler

Regresyon sonuccedilları Tablo 5rsquote sunulmuştur Tahminler panel en kuumlccediluumlk kareler

youmlnteminden gelmektedir Yukarıdaki regresyon modeli ile her uumllke ve her yıl iccedilin

tahmin edilen optimal finansal yapı serisi yani OPT mevcut finansal yapı ile regresyon

sonucu elde edilen atık değer serisi arasındaki farktır

Sonuccedillar incelendiğinde reel ekonominin yapı uumlzerinde etkili olduğu

soumlylenebilmektedir Tablo 5rsquote goumlruumllduumlğuuml uumlzere reel ekonomi ile finansal yapı arasında

anlamlı ve negatif bir ilişki vardır Uumllkelerin ekonomisi geliştikccedile banka-piyasa

oranlarını goumlsteren finansal yapı değerleri duumlşmekte diğer bir deyişle finansal sistemin

yapısı piyasa odaklı olma youmlnuumlnde ilerlemektedir

Finansal Sistemin Yapısı ile Reel Ekonomi Arasındaki Dinamik ŞENDENİZ YUumlNCUuml

Hacettepe Uumlniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakuumlltesi Dergisi

Cilt 38 Sayı 4 2020

881

Tablo 5 Optimal Finansal Yapı Tahmini

Bağımlı Değişken YAPI

LKGSYH -874

(171)

LEGUK 255

(603)

LEGFR 1048

(564)

LEGSOC 547

(587)

LAT 2421

(1046)

LNNUF -671

(119)

C 19325

(3429)

Goumlzlem sayısı 681

R-kare 007

Duumlzeltilmiş R-kare 006

Standart hata terimi parantez iccedilinde yazılmıştır 1 anlamlı 5

anlamlı 10 anlamlı

42 Finansal Yapı Aralığı

Bir uumllkedeki mevcut finansal yapı değeri tahmin edilen optimal finansal yapı

değerinden uzaklaştıkccedila o uumllkenin finansal yapı aralığı buumlyuumlmektedir İlgili literatuumlre

goumlre (bkz Demirguumlccedil-Kunt vd 2011) soumlz konusu uzaklaşma her ne youmlnde olursa olsun

optimal değerle mevcut değerin arasının accedilılması uumllke ekonomileri iccedilin negatif etkilere

sebep olabilmektedir Dolayısı ile finansal yapı aralığı hesaplanırken oumlnemli olan

mutlak fark değeridir Finansal yapı aralığı literatuumlruumln oumlnerdiği şekilde aşağıdaki formuumll

ile hesaplanmaktadır

119865119868119873119860119877119860 = ln(|119884119860119875119868 minus 119874119875119879|) (2)

119865119868119873119860119877119860 uumllkelerde goumlzlenen mevcut 119884119860119875119868 ile en kuumlccediluumlk kareler youmlntemi ile

tahmin edilen 119874119875119879 değeri arasındaki farkın mutlak değerinin logaritmasına eşittir

ldquoOptimal finansal yapırdquo boumlluumlmuumlnde bahsedildiği şekilde (1) nolu denklemde yer alan

regresyon sonucu elde edilen atık değerler serisi 119884119860119875119868 ve 119874119875119879 arasındaki fark serisidir

ve dolayısı ile 119865119868119873119860119877119860 bu atık değerler serisinin mutlak değerinin logaritmasına

eşittir Elde edilen 119865119868119873119860119877119860 serisi veri setimizdeki her uumllke ve her yıl iccedilin finansal yapı

aralığı değerlerini goumlstermektedir

Teorik literatuumlr finansal yapı aralığının fazla olmasının ekonomiye olumsuz

etkileri olabileceğini savunmaktadır Veri setimizdeki gelişmekte olan uumllkeler iccedilin

finansal yapı aralığı ile ekonomik aktivite arasındaki ilişki aşağıdaki model ile

ŞENDENİZ YUumlNCUuml Finansal Sistemin Yapısı ile Reel Ekonomi Arasındaki Dinamik

Hacettepe University Journal of Economics and Administrative Sciences

Vol 38 Issue 4 2020

882

incelenmiştir Soumlz konusu ilişki incelenirken ekonomik aktiviteyi etkileyebilecek ve

literatuumlrde sıkccedila kullanılan kontrol değişkenlerine de regresyonda yer verilmiştir

119871119870119866119878119884119867119894119905 = 120572 + 1205731119865119868119873119860119877119860119894119905 + 1205732119861119860119873119894119905 + 1205733119867119868119878119878119864119894119905 + 1205734119864119873119865119894119905 +

1205735119884119863119884119894119905 + 1205736119879119863119860119894119905 + 1205737119868119878119878119894119905 + 120576119894119905 (3)

Modelde 119871119870119866119878119884119867 bağımlı değişkendir 119865119868119873119860119877119860 119861119860119873 119867119868119878119878119864 119864119873119865 119884119863119884

119879119863119860 ve 119868119878119878 accedilıklayıcı değişkenlerdir 120576 hata terimini 119894 ve 119905 sırasıyla uumllke ve zaman

periyodunu temsil etmektedirler

Regresyon sonuccedilları Tablo 6rsquoda sunulmuştur Model 1rsquode sunulan sonuccedillara

goumlre 119865119868119873119860119877119860 ile 119871119870119866119878119884119867 arasında anlamlı negatif bir ilişki vardır Buumltuumln kontrol

değişkenlerinin varlığında finansal yapı aralığı yani mevcut finansal yapının tahmin

edilen optimum finansal yapıdan uzaklaşması uumllkelerdeki reel ekonomiyi negatif youmlnde

etkilemektedir1 Finansal yapı aralığı ile reel ekonomi arasındaki ilişkinin ekonomik

buumlyuumlkluumlğuuml anlamlıdır 119865119868119873119860119877119860rsquodaki bir standart sapma (129) artış 119871119870119866119878119884119867rsquoda 015

(=129(-012)) yani yuumlzde 15rsquolik bir duumlşuumlşe sebep olmaktadır

Tablo 6 Finansal Yapı Aralığının Reel Ekonomi Uumlzerindeki Etkisi

Bağımlı Değişken LKGSYH

Modeller (1)

(2)

(3)

FINARA -012 -002

-002

(003) (003) (003)

BAN 001

015

062

(018) (016) (015)

HISSE 058 021

010

(017) (015) (015)

ENF 000 001 000

(001) (001) (001)

YDY 138

175 321

(096) (094) (093)

TDA 061 066

(013) (011)

ISS 282

(075)

C 801 809 829

(013) (010) (010)

Goumlzlem sayısı 472 674 674

R-kare 017 012 007

Duumlzeltilmiş R-kare 015 011 006

Standart hata terimi parantez iccedilinde yazılmıştır 1 anlamlı 5 anlamlı 10

anlamlı

Finansal Sistemin Yapısı ile Reel Ekonomi Arasındaki Dinamik ŞENDENİZ YUumlNCUuml

Hacettepe Uumlniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakuumlltesi Dergisi

Cilt 38 Sayı 4 2020

883

43 Finansal Yapı ile Ekonomik Buumlyuumlme Arasındaki İlişki

Finansal yapı ve ekonomik buumlyuumlme arasındaki ilişkiyi incelemek uumlzere

ekonometrik youmlntem olarak zaman-serisi ve kesit regresyon youmlntemlerini birleştiren

Arellano ve Bond (1991) ve Holtz-Eakin vd (1988) tarafından geliştirilen

Genelleştirilmiş Momentler Youmlntemi (GMY) dinamik panel veri modeli kullanılmıştır

Dinamik panel veri youmlnteminin kesit regresyon ve zaman-serisi youmlntemleri ile

karşılaştırıldığında avantajları bulunmaktadır Kesit regresyon youmlntemi kullanıldığında

uumllkelere has oumlzellikler ve goumlzlenemeyen etkiler hata teriminin iccedilinde yer almakta ve bu

durum katsayı tahminlerinde yanlı sonuccedillara sebep olmaktadır Kesit regresyon

youmlnteminin aksine zaman-serisi youmlntemi ile uumllke bazında inceleme muumlmkuumln olmakla

birlikte ccedilalışmaların sağlıklı sonuccedillar verebilmesi iccedilin uzun bir zaman-serisi verisine

ihtiyaccedil vardır aksi halde araştırma sonuccedillarının guumlvenilirliği duumlşebilmektedir Zaman-

serisi youmlnteminin bir diğer dezavantajı da eşzamanlılık problemini goumlzardı etmesidir

Uumllkelere has goumlzlenemeyen oumlzelliklerden dolayı oluşabilecek hatalar GMY ile tahmin

edilen dinamik panel veri modelleri sayesinde engellenmiş olacaktır Ayrıca Dinamik

Panel GMY eşzamanlılık iccedilsellik ve ihmal edilen değişkenler sebebiyle meydana

gelebilecek yanlı sonuccedilları bertaraf etmektedir Dinamik panel veri modeli aşağıdaki

gibidir

119910119894119905 minus 119910119894119905minus1 = (120572 minus 1)119910119894119905minus1 + 120573prime119883119894119905 + 120578119894 + 120576119894119905 (4)

Yukarıdaki modelde 119910 reel ekonomiyi temsil eden logaritmik reel kişi başı

GSYHrsquoyı 119883 finansal yapıyı ve diğer kontrol değişkenlerini 120578 uumllkelere has

goumlzlenemeyen etkileri 120576 hata terimini 119894 ve 119905 sırasıyla uumllke ve zaman periyodunu temsil

etmektedir Bu modelle finansal yapının ekonomik buumlyuumlme uumlzerindeki etkileri

goumlzlenmiştir Modelde ekonomik buumlyuumlmeyi etkileyebilecek ve literatuumlrde sıkccedila

kullanılan 119864119873119865 119884119863119884 ve 119879119863119860 gibi kontrol değişkenlerine yer verilmiştir

Yukarıdaki denklem aşağıdaki şekilde yeniden yazılabilir

119910119894119905 = α119910119894119905minus1 + 120573prime119883119894119905 + 120578119894 + 120576119894119905 (5)

Uumllkelere has etkileri yok etmek uumlzere Holtz-Eakin vd (1988) Arellano ve Bond

(1991) ve Arellano ve Bover (1995) tarafından geliştirilen birinci fark youmlntemi

uygulanmıştır Bu youmlntem ile model aşağıdaki şekilde yeniden yazılabilmektedir

119910119894119905 minus 119910119894119905minus1 = α(119910119894119905minus1 minus 119910119894119905minus2) + 120573prime(119883119894119905 minus 119883119894119905minus1) + (120576119894119905 minus 120576119894119905minus1) (6)

Modellerdeki accedilıklayıcı değişkenlerde oluşabilecek olan iccedilsellik (endogeneity)

problemi enstruman kullanımı ile engellenebilmektedir ancak bu durumda da (120576119894119905 minus

ŞENDENİZ YUumlNCUuml Finansal Sistemin Yapısı ile Reel Ekonomi Arasındaki Dinamik

Hacettepe University Journal of Economics and Administrative Sciences

Vol 38 Issue 4 2020

884

120576119894119905minus1) hata teriminin (119910119894119905minus1 minus 119910119894119905minus2) değişkeni ile olan korelasyonu problem

yaratmaktadır Bu problemin bertaraf edilmesi iccedilin gecikmeli accedilıklayıcı değişkenler

enstruman olarak kullanılmıştır Enstrumanların geccedilerliliği Sargan testi ile test

edilmiştir Arellano-Bond testi ise AR(2) suumlrecinde otokorelasyon sorunu olmadığını

goumlstermektedir Hata terimlerinin seri korelasyon oluşturmaması ve accedilıklayıcı

değişkenlerin de gelecek hata terimleri ile korelasyon oluşturmaması oumlnemli iki

varsayımdır Bu sebeple aşağıdaki moment denklemleri kullanılmıştır

119864[119910119894119905minus119904(120576119894119905 minus 120576119894119905minus1)] = 0for119904 ge 2 119905 = 3hellip 119879 (7)

119864[119883119894119905minus119904(120576119894119905 minus 120576119894119905minus1)] = 0for119904 ge 2 119905 = 3hellip 119879 (8)

Tablo 7 Dinamik Panel GMY Tahminleri

Bağımlı Değişken LKGSYH

Transformasyon Birinci fark

(1) (2)

LKGSYH (-1) 100 097

(003) (000)

YAPI -002 -003

(001) (000)

BAN -009

(004)

HISSE 003 002

(004) (001)

ENF 000 000

(000) (000)

YDY 010 006

(012) (006)

TDA 001

(002)

J-istatistik 1750 2707

Enstruman derece 24 25

Sargan testi (olasılık) 042 013

AB otokorelasyon testi AR(2) (olasılık) 099 098

Goumlzlem sayısı 874 874

Standart hata terimi parantez iccedilinde yazılmıştır 1 anlamlı 5 anlamlı 10

anlamlı

Sargan testi iccedilin H0 Enstrumanlar atık değerler ile korelasyon oluşturmamaktadır

AB otokorelasyon testi iccedilin H0 Birinci farklardaki atık değerlerde ikinci dereceden otokorelasyon

yoktur (Birinci farklar uumlzerinde ccedilalıştırılan bir Arellano-Bond GMY regresyonu bağlamında

AR(1) beklenmektedir ve bu nedenle Arellano-Bond (AB) AR(1) testi sonucu genellikle goumlz ardı

edilmektedir Birinci farklardaki atık değerler uumlzerindeki AR(2) testi duumlzey değişkenlerinde

AR(1)i tespit etmek iccedilin kullanılır bkz Roodman 2004)

Finansal Sistemin Yapısı ile Reel Ekonomi Arasındaki Dinamik ŞENDENİZ YUumlNCUuml

Hacettepe Uumlniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakuumlltesi Dergisi

Cilt 38 Sayı 4 2020

885

Analiz sonuccedilları Tablo 7rsquode sunulmuştur Bulgulara goumlre finansal yapı ile

ekonomik buumlyuumlme arasında negatif ve anlamlı bir ilişki mevcuttur Sonuccedillar ekonomik

gelişmişlik duumlzeyinde artış goumlzlemlenen uumllkelerde finansal sistem yapısının piyasa

odaklı olma youmlnuumlnde değişim goumlstermekte olduğu goumlruumlşuuml ile uyumludur Sonuccedillar

ayrıca yabancı doğrudan yatırımların reel ekonomi uumlzerinde pozitif ve anlamlı bir etkisi

olduğunu goumlstermektedir Diğer yandan bankacılık sektoumlruumlndeki gelişmelerin reel

ekonomi uumlzerinde negatif ve anlamlı bir etkisi olduğu goumlruumllmektedir Bu durum yuumlksek

borccedil ve geri oumldenmeyen krediler sebebiyle accedilıklanabilir Benzer şekilde Zhang (2003)

1960-1999 periyodu iccedilin Doğu Asya uumllkelerinde bankacılık sektoumlruuml ile reel ekonomi

arasında negatif bir ilişki goumlstermiştir

SONUCcedil

Finansal yapı bir uumllkenin finansal sisteminin ne derece banka odaklı ya da

piyasa odaklı olduğu ile ilgili bir kavramdır Diğer bir deyişle finansal yapı bir

ekonomide işleyen finansal kurumların ve piyasaların karışım oranı ve mevcut finansal

kurumların ve piyasaların soumlz konusu ekonomi iccedilin goumlreceli oumlnemleridir Uumllkelerin

finansal sistemlerinin yapıları farklılıklar goumlstermektedir Uumllkelerdeki finansal sistemler

işlevlerini yerine getirirken bazı uumllkelerde bankacılık sektoumlruuml lider rol uumlstlenmekte

diğer bir deyişle banka-odaklı finansal sistem goumlzlenmekte diğer bazı uumllkelerde ise

piyasalar lider rol uumlstlenmekte yani piyasa-odaklı finansal sistem goumlzlenmektedir Bu

ccedilalışmada finansal sistemin yapısı ele alınmış Tuumlrkiye ve diğer gelişmekte olan

uumllkelerdeki finansal yapı ile reel ekonomi arasındaki dinamik ilişki araştırılmıştır

Guumlncel literatuumlrde oumlzellikle son yıllarda dikkat ccedileken bir goumlruumlş olan ldquoyeni yapısalcılıkrdquo

goumlruumlşuuml diğer bir deyişle finansal yapıların uumllkelerin gelişmişlik seviyelerine goumlre

farklılaştığı ve her ekonomik gelişmişlik seviyesi iccedilin iccedilsel olarak belirlenen bir optimal

finansal yapının varlığı da bu ccedilalışmada sorgulanmıştır Soumlz konusu goumlruumlşe goumlre

finansal sistemin yapısı dinamiktir Gelişmekte olan uumllkelerdeki mevcut finansal

yapıların o uumllkeler iccedilin tahmin edilen optimal finansal yapı değerlerinden

uzaklaşmasının uumllkelerin reel ekonomilerine olan etkileri de bu ccedilalışma kapsamında

incelenmiştir

Sonuccedillar ışığında finansal yapının reel ekonomi uumlzerinde etkili olduğu

soumlylenebilmektedir Ccedilalışma bulguları reel ekonomi ile finansal yapı oranı arasında

anlamlı ve negatif bir ilişkinin varlığını goumlstermiştir Uumllkelerin ekonomisi geliştikccedile

banka-piyasa oranlarını goumlsteren finansal yapı değerleri duumlşmekte diğer bir deyişle

finansal sistemin yapısı piyasa odaklı olma youmlnuumlnde değişmektedir

Bir uumllkedeki mevcut finansal yapı değeri ekonometrik analiz sonucu tahmin

edilen optimal finansal yapı değerinden uzaklaştıkccedila o uumllkenin finansal yapı aralığı

buumlyuumlmektedir Soumlz konusu uzaklaşma her ne youmlnde olursa olsun optimal değerle

ŞENDENİZ YUumlNCUuml Finansal Sistemin Yapısı ile Reel Ekonomi Arasındaki Dinamik

Hacettepe University Journal of Economics and Administrative Sciences

Vol 38 Issue 4 2020

886

mevcut değerin arasının accedilılması uumllke ekonomileri iccedilin negatif etkilere sebep

olabilmektedir Bulgularımız gelişmekte olan uumllkelerde finansal yapı aralığı ile reel

ekonomi arasında anlamlı ve negatif bir ilişkinin varlığını goumlstermektedir

Farklı gelişmişlik duumlzeyindeki ekonomilerin finansal yapıları arasındaki farkları

anlamak ve uumllkelerin finansal yapılarını ekonomik buumlyuumlmeleri ile ilişkilendirebilmek

oumlzellikle finansal sistemlerini geliştirmeye ccedilalışan gelişmekte olan uumllkelerde politika

uygulamaları oluşturulması accedilısından faydalı olabilmektedir Gelişmekte olan bir uumllkeye

en uygun olan finansal yapı gelişmiş bir uumllkenin finansal yapısından farklı olmalıdır

Bu sebeple ekonomik buumlyuumlmeyi sağlamak adına gelişmiş uumllkelerin mevcut finansal

yapı stratejilerini birebir takip etmek yerine her bir uumllke oumlzelinde finansal yapı stratejisi

hazırlanmalıdır Gelişmekte olan uumllkeler oumlzelinde yapılan bu ccedilalışma sonuccedillarının son

on yılda filizlenen ldquoyeni yapısalcılıkrdquo ve ldquooptimal finansal yapılarrdquo goumlruumlşleri ile ilgili

literatuumlre katkıda bulunacağı duumlşuumlnuumllmektedir

NOTLAR

1 Sahte regresyondan kaccedilınmak adına regresyon analizleri oumlncesinde Levin Lin ve Chu (2002)

panel birim koumlk testleri yapılmıştır Serilerin duumlzey ve birinci farklarında ldquoH0 birim koumlk vardırrdquo

hipotezi reddedilmiş ve serilerin durağan olduğu goumlruumllmuumlştuumlr Dolayısı ile analizler duumlzeyde

yapılmıştır Birim koumlk test sonuccedilları Ek Tablo 2rsquode sunulmuştur

KAYNAKCcedilA

Allen F D Gale (1997) ldquoFinancial Markets Intermediaries and Intertemporal Smoothingrdquo

Journal of Political Economy 105 523-546

Allen F D Gale (1999) ldquoDiversity of Opinion and Financing of New Technologiesrdquo Journal of

Financial Intermediation 8 68-89

Allen F D Gale (2000) ldquoComparing Financial Systemsrdquo Cambridge MA MIT Press

Arellano M S Bond (1991) ldquoSome Tests of Specification for Panel Data Monte Carlo

Evidence and an Application to Employment Equationsrdquo Review of Economic Studies

58 277ndash297

Arellano M O Bover (1995) ldquoAnother Look at the Instrumental-variable Estimation of Error-

Components Modelsrdquo Journal of Econometrics 68 29ndash52

Arestis P PO Demetriades KB Luintel (2001) ldquoFinancial Development and Economic

Growth The Role of Stock Marketsrdquo Journal of Money Credit and Banking 33(1) 16-

41

Atje R B Jovanovic (1993) ldquoStock Markets and Developmentrdquo European Economic Review

37 632-640

Beck T R Levine N Loayza (2000) ldquoFinance and the Sources of Growthrdquo Journal of

Financial Economics 58(1) 261-300

Finansal Sistemin Yapısı ile Reel Ekonomi Arasındaki Dinamik ŞENDENİZ YUumlNCUuml

Hacettepe Uumlniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakuumlltesi Dergisi

Cilt 38 Sayı 4 2020

887

Beck T R Levine (2004) ldquoStock Markets Banks and Growth Panel Evidencerdquo Journal of

Banking and Finance 28 423-442

Bhide A (1993) ldquoThe Hidden Costs of Stock Market Liquidityrdquo Journal of Financial

Economics 34 1-51

Boyd JH EC Prescott (1986) Financial Intermediary-Coalitions Journal of Economics

Theory 38 211-232

Boyd JH BD Smith (1998) ldquoThe Evolution of Debt and Equity Markets in Economic

Developmentrdquo Economic Theory 12 519-560

Chakraborty S R Ray (2004) ldquoBank-Based versus Market-Based Financial Systems A

Growth-Theoretic Analysisrdquo University of Oregon (Department of Economics) mimeo

Chu LK (2020) ldquoFinancial Structure and Economic Growth Nexus Revisitedrdquo Borsa İstanbul

Review 20(1) 24-36

Demir AU S Hall (2017) ldquoFinancial Structure and Economic Development Evidence on the

View of lsquoNew Structuralismrsquordquo International Review of Financial Analysis 52 252ndash

259

Demirguumlccedil-Kunt A H Huizinga (2000) ldquoFinancial Structure and Bank Profitabilityrdquo in

DemirguumlccedilndashKunt A and Levine R eds Financial Structure and Economic Growth A

CrossndashCountry Comparison of Banks Markets and Development Cambridge MA

MIT Press 243ndash261

Demirguumlccedil-Kunt A R Levine (1996a) ldquoStock Markets Corporate Finance and Economic

Growthrdquo World Bank Economic Review 10(2) 223ndash240

Demirguumlccedil-Kunt A R Levine (1996b) ldquoStock Market Development and Financial

Intermediaries stylized factsrdquo World Bank Economic Review 10(2) 291ndash322

Demirguc-Kunt A R Levine (2001) ldquoFinancial Structures and Economic Growth A Cross-

Country Comparison of Banks Markets and Developmentrdquo Cambridge MA MIT

Press

Demirguumlccedil-Kunt A E Feyen R Levine (2011) ldquoOptimal Financial Structures and Development

The Evolving Importance of Banks and Marketsrdquo World Bank Working Paper

Edison HJ R Levine L Ricci T Slok (2002) ldquoInternational Financial Integration and

Eeconomic Growthrdquo Journal of International Money and Finance 21 749-776

Goldsmith RW (1969) ldquoFinancial Structure and Developmentrdquo New Haven CT Yale

University Press

Grossman SJ O Hart (1980) ldquoTakeover Bids the Free-Rider Problem and the Theory of the

Corporationrdquo Bell Journal of Economics 11 42-64

Hall R E C I Jones (1999) ldquoWhy Do Some Countries Produce So Much More Output Per

Worker than Othersrdquo The Quarterly Journal of Economics 114(1) 83ndash116

Harris RDF (1997) ldquoStock Markets and Development A Re-assessmentrdquo European Economic

Review 41 139ndash146

ŞENDENİZ YUumlNCUuml Finansal Sistemin Yapısı ile Reel Ekonomi Arasındaki Dinamik

Hacettepe University Journal of Economics and Administrative Sciences

Vol 38 Issue 4 2020

888

Hellwig M (1991) ldquoBanking Financial Intermediation and Corporate Financerdquo in European

Financial Integration Eds Giovanni A and C Mayer Cambridge Cambridge

University Press England 35-63

HoltzndashEakin D W Newey H S Rosen (1988) ldquoEstimating Vector Autoregressions with Panel

Datardquo Econometrica 56(6) 1371ndash1395

Hung F (2003) ldquoInflation Financial Development and Economic Growthrdquo International

Review of Economics and Finance 12 45ndash67

Jeong W KO Kymn CJ Kymn (2003) ldquoThe Long-run Interdependence of Bank-health

Investment-oriented Bank Loans and Economic Performance A Time-series Analysisrdquo

The Quarterly Review of Economics and Finance 43 11ndash30

King RG R Levine (1993) ldquoFinance and Growth Schumpeter Might be Rightrdquo Quarterly

Journal of Economics 108 717-38

La Porta R F Lopez-de-Silanes A Shleifer R Vishny (1997) ldquoLegal Determinants of External

Financerdquo Journal of Finance 52 1131-1150

La Porta R F Lopez-de-Silanes A Shleifer R Vishny (1998) ldquoLaw and Financerdquo Journal of

Political Economy 106 1113-1155

La Porta R F Lopez-de-Silanes A Shleifer R Vishny (2000) ldquoInvestor Protection and

Corporate Governancerdquo Journal of Financial Economics 58 3-27

Levin A CF Lin CSJ Chu (2002) ldquoAsymptotic and Finitesample Propertiesrdquo Journal of

Econometrics 108 1-24

Levine R (1997) ldquoFinancial Development and Economic Growth Views and Agendardquo Journal

of Economic Literature 35 688-726

Levine R (2005) ldquoFinance and Growth Theory and Evidencerdquo in Philippe Aghion and Steven

Durlauf eds Handbook of Economic Growth The Netherlands Elsevier Science

Levine R N Loayza T Beck (2000) ldquoFinancial Intermediation and Growth Causality and

causesrdquo Journal of Monetary Economics 46 31-77

Levine R S Zervos (1998) ldquoStock Markets Banks and Economic Growthrdquo The American

Economic Review 88(3) 537-558

Lin J Y X Sun Y Jiang (2006) ldquoOn the Optimal Financial Theory in Economic

Developmentrdquo CCER working paper

Lin JY X Sun Y Jiang (2009) ldquoToward a Theory of Optimal Financial Structurerdquo World

Bank Policy Research Working Paper

Lin JY (2012) ldquoNew Structural Economics A Framework for Rethinking Developmentrdquo

World Bank

Liu G C Zhang (2020) ldquoDoes Financial Structure Matter for Economic Growth in Chinardquo

China Economic Review 61 101194

Ma Y (2018) ldquoFinancial Development Financial Structure and the Growth Effect of Monetary

Policyrdquo International Evidence Global Economic Review 47 395-418

Merton RC (1992) ldquoFinancial Innovation and Economic Performancerdquo Journal of Applied

Corporate Finance 4 12-22

Finansal Sistemin Yapısı ile Reel Ekonomi Arasındaki Dinamik ŞENDENİZ YUumlNCUuml

Hacettepe Uumlniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakuumlltesi Dergisi

Cilt 38 Sayı 4 2020

889

Merton RC (1995) ldquoA Functional Perspective of Financial Intermediationrdquo Financial

Management 24 23-41

Merton RC Z Bodie (1995) ldquoA Conceptual Framework for Analyzing the Financial

Environmentrdquo in The Global Financial System A Functional Perspective Eds D

BCrane vd Boston MA Harvard Business School Press 3-31

Merton RC Z Bodie (2004) ldquoThe Design of Financial Systems Towards a Synthesis of

Function and Structurerdquo National Bureau of Economic Research Working Paper

Number 10620

Rajan RG (1992) ldquoInsiders and Outsiders the Choice Between Informed and Arms Length

Debt Journal of Finance 47 1367-1400

Rajan RG L Zingales (1999) ldquoWhich Capitalism Lessons From the East Asian Crisisrdquo

Journal of Applied Corporate Finance 11 40-48

Roodman D (2004) ABAR Stata module to perform Arellano-Bond test for

autocorrelation Statistical Software Components S437501 Boston College

Department of Economics

Rousseau PL P Wachtel (1998) ldquoFinancial Intermediation and Economic Performance

Historical Evidence from Five Industrial Countriesrdquo Journal of Money Credit and

Banking 30 657-678

Şendeniz-Yuumlncuuml İ L Akdeniz K Aydoğan (2008) ldquoInterdependence of the Banking Sector and

the Real Sector Evidence from OECD Countriesrdquo Applied Economics 40 749ndash764

Şendeniz-Yuumlncuuml İ L Akdeniz K Aydoğan (2018) ldquoDo Stock Index Futures Affect Economic

Growth Evidence from 32 Countriesrdquo Emerging Markets Finance and Trade 54(2)

410-429

Şendeniz-Yuumlncuuml İ L Akdeniz K Aydoğan (2019) ldquoOptimal Financial Structure and Economic

Growth in Emerging Marketsrdquo in Handbook of Global Financial Markets

Transformations Dependence and Risk Spillovers Sabri Boubaker and Duc Khuong

Nguyen (Eds) World Scientific Publishing 591-609

Shleifer A RW Vishny (1997) ldquoA Survey of Corporate Governancerdquo Journal of Finance 52

737-783

Song F AV Thakor (2010) ldquoFinancial System Architecture and the Co-Evolution of Banks and

Capital Marketsrdquo The Economic Journal 120 1021-1055

Stiglitz JE (1985) ldquoCredit Markets and the Control of Capitalrdquo Journal of Money Credit and

Banking 17 133-152

Svaleryd H J Vlachos (2005) ldquoFinancial Markets the Pattern of Industrial Specialization and

Comparative Advantage Evidence from OECD countriesrdquo European Economic

Review Elsevier 49(1) 113-144 January

Tadesse S (2002) ldquoFinancial Architecture and Economic Performance International Evidencerdquo

Journal of Financial Intermediation 11 429ndash454

Theil H D Chen (1995) ldquoThe Equatorial Grand Canyonrdquo De Economist 143 (3) 317ndash327

Zhang KH (2003) ldquoDoes Financial Development Promote Economic Growth in the East Asiardquo

China Journal of Finance 1(2) 1ndash10

ŞENDENİZ YUumlNCUuml Finansal Sistemin Yapısı ile Reel Ekonomi Arasındaki Dinamik

Hacettepe University Journal of Economics and Administrative Sciences

Vol 38 Issue 4 2020

890

Ek Tablo 1 Korelasyon Matrisi

BAN HISSE YAPI LKGSYH ENF YDY TDA ISS LAT LNNUF

BAN 100

HISSE 052 100

YAPI -018 -026 100

LKGSYH 027 024 -020 100

ENF -012 -008 006 -003 100

YDY 010 001 -007 012 -005 100

TDA 053 021 -018 030 -011 026 100

ISS -006 -003 007 008 000 009 -021 100

LAT 000 020 -002 034 -006 -009 -009 -016 100

LNNUF -003 012 -004 -060 -002 -012 042 -016 -011 100

1 anlamlı 5 anlamlı 10 anlamlı

Ek Tablo 2 Levin Lin ve Chu (2002) Panel Birim Koumlk Testi

Değişken İstatistik Olasılık

BAN Duumlzey -201 002

Birinci fark -300 000

HISSE Duumlzey -157 006

Birinci fark -1022 000

YAPI Duumlzey -416 000

Birinci fark -5007 000

LKGSYH Duumlzey -136 009

Birinci fark -659 000

FINARA Duumlzey -449 000

Birinci fark -2007 000

ENF Duumlzey -222 000

Birinci fark -2474 000

YDY Duumlzey -140 008

Birinci fark -2731 000

TDA Duumlzey -180 004

Birinci fark -1467 000

ISS Duumlzey -213 002

Birinci fark -569 000

LNNUF Duumlzey -260 001

Birinci fark -229 001

H0 Birim koumlk vardır Gecikme uzunluğu kriteri Akaike 1 anlamlı 5 anlamlı

10 anlamlı

Page 8: İNANSAL SİST MİN YAPISI

ŞENDENİZ YUumlNCUuml Finansal Sistemin Yapısı ile Reel Ekonomi Arasındaki Dinamik

Hacettepe University Journal of Economics and Administrative Sciences

Vol 38 Issue 4 2020

876

gelişmişlik duumlzeyindeki reel ekonomilerin taleplerine goumlre oluşan optimal finansal

yapıların varlığından bahseden Liu ve Zhang (2020) Ccedilinrsquoin 29 boumllgesinde 1996-2013

yılları arasında finansal yapının ekonomik buumlyuumlme iccedilin oumlnemini araştırmakta ve piyasa-

odaklı sistemin Ccedilin iccedilin giderek daha oumlnemli olmaya başladığını goumlstermektedir Ma

(2018) gelişmiş ve gelişmekte olan uumllkeleri analiz eden ccedilalışmasında uumllkelerin

ekonomik gelişmişlik duumlzeyleri arttıkccedila piyasa-odaklı finansal sistemlerin ekonomik

buumlyuumlmeyi banka-odaklı finansal hizmetlere nazaran daha fazla desteklediğini

goumlstermektedir Diğer yandan Chu (2020) finansal yapı ve ekonomik buumlyuumlme

arasındaki ilişkiyi incelediği ccedilalışmasında finansal sektoumlr geliştikccedile hisse senedi

piyasalarının bankalara nazaran daha fazla guumlccedillendiğini ancak bankacılık sektoumlruumlnuumln

zayıf olduğu uumllkelerde hisse senedi piyasalarındaki buumlyuumlmenin ekonomik buumlyuumlmeye

destek vermediğini savunmaktadır Gelişmekte olan uumllkelerdeki optimal finansal yapı

ile ekonomik buumlyuumlme arasındaki ilişki ile ilgili yeterli sayıda ccedilalışma mevcut değildir

Şendeniz-Yuumlncuuml vd (2019) ccedilalışmalarında 1980-2014 yılları arasında 21 gelişmekte

olan uumllkede finansal yapıları incelemekte ancak soumlz konusu ccedilalışmada optimal finansal

yapı ile ekonomik buumlyuumlme arasındaki dinamik ve nedensel ilişki incelenmemektedir

3 VERİ

Bu ccedilalışmada analizler 23 gelişmekte olan uumllke iccedilin yapılmıştır Ccedilalışma

kapsamına alınan 23 uumllke Morgan Stanley Capital International (MSCI) Gelişmekte

olan Piyasalar Endeksi (Emerging Markets Index) tarafından yayınlanan gelişmekte

olan uumllkeler listesinde yer alan ve veri erişilebilirliği bulunan uumllkelerdir Soumlz konusu

uumllkeler listesi Tablo 1rsquode sunulmuştur

Tablo 1 Veri Setinde Yer Alan Uumllkeler

Birleşik Arap Emirlikleri

Brezilya

Ccedilek Cumhuriyeti

Ccedilin

Endonezya

Filipinler

Guumlney Afrika

Guumlney Kore

Hindistan

Katar

Kolombiya

Macaristan

Malezya

Meksika

Mısır

Pakistan

Peru

Polonya

Rusya

Şili

Tayland

Tuumlrkiye

Yunanistan

Ekonometrik analizlerde kullanılan değişkenler aşağıdaki gibidir

Reel ekonomi logaritmik reel kişi başı GSYH sabit 2010 ABD doları ile temsil

edilmektedir bundan boumlyle LKGSYH olarak anılacaktır

Bankacılık sektoumlruumlndeki gelişmeler uumllkelerdeki oumlzel sektoumlre verilen kredilerin

GSYHrsquoya oranı (yuumlzde) ile temsil edilmektedir bundan boumlyle BAN olarak anılacaktır

Finansal Sistemin Yapısı ile Reel Ekonomi Arasındaki Dinamik ŞENDENİZ YUumlNCUuml

Hacettepe Uumlniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakuumlltesi Dergisi

Cilt 38 Sayı 4 2020

877

Hisse senedi piyasasındaki gelişmeler hisse senedi piyasası değerinin GSYHrsquoya

oranı (yuumlzde) ile temsil edilmektedir bundan boumlyle HISSE olarak anılacaktır

Bir ekonomi iccedilerisinde işleyen banka ve piyasaların karışım oranı diğer bir

deyişle finansal yapı BANHISSE ile temsil edilmektedir bundan boumlyle YAPI olarak

anılacaktır

Finansal yapı ile reel ekonomi arasındaki ilişkiyi sağlıklı bir şekilde

inceleyebilmek iccedilin analizlerde reel ekonomiye etki edebilecek olan ve literatuumlrde sıkccedila

kullanılan kontrol değişkenlerine yer verilmektedir Hung (2003) iccedilsel buumlyuumlme

modelinde enflasyonun finansal gelişmeler ile ekonomik buumlyuumlme arasındaki ilişkide

oumlnemli bir etken olacağını goumlstermiştir Edison vd (2002) yabancı yatırımların

ekonomik buumlyuumlme ile ilişkisi olduğunu belirtmektedir Kontrol değişkenleri

makroekonomik değişkenlerden ve uumllkelere has dışsal değişkenlerden oluşmaktadır

Makroekonomik kontrol değişkenleri yıllık enflasyon (yuumlzde) (ENF) yabancı

doğrudan yatırımların GSYHrsquoya oranı (yuumlzde) (YDY) ticari dışa accedilıklık yani yıllık

toplam ihracat ve ithalatın GSYHrsquoya oranı (yuumlzde) (TDA) ve toplam işguumlcuumlnuumln yuumlzdesi

olarak işsizliktir (ISS) Uumllkelere has dışsal kontrol değişkenleri ise uumllkelerin ekvatora

uzaklığı (LAT) logaritmik olarak nuumlfus (LNNUF) ve uumllkedeki hukuk sistemini goumlsteren

goumllge değişkenlerdir (LEGUK LEGFR LEGSOC) Hall ve Jones (1999) uumllkelerin

ekvatora olan uzaklıklarının kişi başı GSYH uumlzerinde anlamlı bir etkisi olduğunu

goumlstermişlerdir Benzer şekilde Theil ve Chen (1995) kişi başı GSYHrsquonın ekvatora

yaklaştıkccedila duumlştuumlğuumlnuuml ve ekvatordan uzaklaştıkccedila yuumlkseldiğini goumlstermişlerdir

Ekvatora uzaklık Hall ve Jones (1999)rsquoun hesapladığı gibi 0 ile 1 arasında

oumllccedileklendirmek adına derece cinsinden enlem değerinin mutlak değerinin 90rsquoa

boumlluumlnmesi ile hesaplanmıştır Hukuk sistemi goumllge değişkenleri La Porta vd (1997

1998) tarafından savunulan hukuk sisteminin finansal gelişme uumlzerinde oumlnemli etkisi

olduğu bahsinden yola ccedilıkılarak kullanılmışlardır

Analizlerde kullanılan değişkenler tanımları ve veri kaynakları Tablo 2rsquode

sunulmuştur Analizler 1980-2017 doumlnemi verileri ile gerccedilekleştirilmiştir Bazı uumllkeler

iccedilin mevcut veri aralığı daha kısa olduğu iccedilin analizler ldquodengesiz (unbalanced) panel

verirdquo youmlntemi ile yapılmıştır

ŞENDENİZ YUumlNCUuml Finansal Sistemin Yapısı ile Reel Ekonomi Arasındaki Dinamik

Hacettepe University Journal of Economics and Administrative Sciences

Vol 38 Issue 4 2020

878

Tablo 2 Değişken İsimleri Tanımları ve Veri Kaynakları

Değisken ismi

Tanım Veri TabanıKaynağı

LKGSYH Logaritmik olarak reel kişi başı GSYH

(sabit 2010 ABD doları)

Duumlnya Bankası Duumlnya Gelişme Goumlstergeleri

(World Bank World Development Indicators)

BAN Oumlzel sektoumlre verilen kredilerin

toplamının GSYHrsquoya oranı ()

Duumlnya Bankası Finansal Yapı Veri Tabanı

(World Bank Financial Structure Database)

HISSE Hisse senedi piyasası değerinin

GSYHrsquoya oranı ()

Duumlnya Bankası Finansal Yapı Veri Tabanı

(World Bank Financial Structure Database)

YAPI Bir ekonomi iccedilinde işleyen banka-

piyasa karışım oranı (BANHISSE)

Yazar tarafindan hesaplanmaktadır

OPT Bir ekonomi iccedilindeki optimal finansal

yapı tahmini

Yazar tarafindan regresyon tahmini ile

hesaplanmaktadır

FINARA Logaritmik olarak mevcut finansal

yapının (YAPI) optimal yapı değerine

(OPT) olan uzaklığının mutlak değeri

Yazar tarafindan hesaplanmaktadır

ENF Enflasyon ( yıllık) Duumlnya Bankası Duumlnya Buumlyuumlme Goumlstergeleri

(World Bank World Development Indicators)

YDY Yabancı doğrudan yatırımların

GSYHrsquoya oranı ()

Duumlnya Bankası Duumlnya Buumlyuumlme Goumlstergeleri

(World Bank World Development Indicators)

TDA Yıllık toplam ihracat ve ithalatın

GSYHrsquoya oranı ()

Duumlnya Bankası Duumlnya Buumlyuumlme Goumlstergeleri

(World Bank World Development Indicators)

ISS İşşizlik toplam işguumlcuumlnuumln si Duumlnya Bankası Duumlnya Buumlyuumlme Goumlstergeleri

(World Bank World Development Indicators)

LAT Ekvatora uzaklık (0-1 arasında

oumllccedileklendirmek adına derece cinsinden

enlem değerinin mutlak değeri90)

Hall ve Jones (1999)

LEGUK İngiliz hukuk sistemi goumllge değişkeni Duumlnya Bankası Global Buumlyuumlme Ağı Buumlyuumlme

Veri Tabanı (World Bank Global

Development Network Growth Database)

LEGFR Fransız hukuk sistemi goumllge değişkeni Duumlnya Bankası Global Buumlyuumlme Ağı Buumlyuumlme

Veri Tabanı (World Bank Global

Development Network Growth Database)

LEGGR Alman hukuk sistemi goumllge değişkeni Duumlnya Bankası Global Buumlyuumlme Ağı Buumlyuumlme

Veri Tabanı (World Bank Global

Development Network Growth Database)

LEGSOC Sosyalist hukuk sistemi goumllge

değişkeni

Duumlnya Bankası Global Buumlyuumlme Ağı Buumlyuumlme

Veri Tabanı (World Bank Global

Development Network Growth Database)

LNNUF Logatirmik olarak nuumlfus değeri Duumlnya Bankası Duumlnya Buumlyuumlme Goumlstergeleri

(World Bank World Development Indicators)

Finansal Sistemin Yapısı ile Reel Ekonomi Arasındaki Dinamik ŞENDENİZ YUumlNCUuml

Hacettepe Uumlniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakuumlltesi Dergisi

Cilt 38 Sayı 4 2020

879

Değişkenlere ait istatistikler Tablo 3rsquote sunulmuştur Veri setimizde yer alan

uumllkelerde oumlzel kredilerin GSYHrsquoya oranı ortalama olarak 43rsquotuumlr Hisse senedi

piyasaları ise ortalama olarak uumllkelerin GSYHrsquosının 21rsquoi buumlyuumlkluumlğuumlndedir Bağlı ve

accedilıklayıcı değişkenlere ait korelasyon matrisi Ek Tablo 1rsquode sunulmuştur Accedilıklayıcı

değişkenler arasındaki korelasyon değerleri soumlz konusu değişkenleri aynı regresyon

modelinde kullanmaya engel olacak duumlzeyde yuumlksek değildir

Tablo 3 Tanımlayıcı İstatistikler

BAN HISSE YAPI LKGSYH FINARA ENF YDY TDA ISS LAT LNNUF

Ortalama 4306 2134 1219 864 186 4318 229 6314 689 031 1761

Medyan 3432 976 351 875 206 638 152 5171 523 032 1769

Maksimum 16321 24823 32227 1164 571 748166 5549 22041 3347 062 2105

Minimum 336 007 020 585 -480 -486 -1599 1235 008 004 1232

Std Sapma 2963 2957 3153 116 129 33076 375 3914 566 016 165

Goumlzlem sayısı 793 704 681 814 681 812 824 797 550 874 874

31 Tuumlrkiye Verisinin İncelenmesi

Tuumlrkiye oumlzelinde finansal yapı oranı ile ilgili ccedilarpıcı noktalar vardır Tuumlrkiye

finansal yapı verisi 1989-2016 doumlnemi iccedilin hesaplanabilmektedir Finansal yapı oranı

1989 yılında 3867 iken bu değer 1990 yılında 703 1994 yılında 137 ve 1995 yılında

073rsquotuumlr Diğer bir deyişle hisse senedi piyasasının ilk yıllarında doğal olarak banka

odaklı bir sisteme sahip olan Tuumlrkiye 1995 yılı itibariyle ccedilok hızlı denebilecek bir

şekilde piyasa odaklı sisteme geccedilmiştir Literatuumlrde optimal finansal yapı ile ilgili

arguumlmanlar incelendiğinde gelişmekte olan uumllkelerin optimal finansal yapılarının banka

odaklı olması gerekliliği savunulurken Tuumlrkiyersquode ccedilok hızlı bir şekilde piyasa odaklı

sisteme geccediliş stratejik accedilıdan duumlşuumlnduumlruumlcuumlduumlr Diğer bir ilginccedil goumlzlem ise 2012 yılı

itibariyle finansal yapı değerinin Tuumlrkiyersquonin tekrar banka-odaklı sisteme geccediliş

yapmaya başladığını goumlstermesidir Tuumlrkiye oumlzelinde değişkenlere ait istatistikler Tablo

4rsquote sunulmuştur

Tablo 4 Tuumlrkiye İccedilin İstatistikler

BAN HISSE YAPI LKGSYH FINARA ENF YDY TDA ISS LAT LNNUF

Ortalama 2235 2680 267 901 256 4101 093 4115 1005 046 1793

Medyan 1543 3466 089 898 266 3824 053 4484 1036 046 1794

Maksimum 6094 4743 3867 961 298 10522 365 5497 1255 046 1821

Minimum 1136 035 034 851 202 625 003 1709 804 046 1760

StdSapma 1450 1449 718 031 024 3075 090 966 133 000 018

Goumlzlem sayısı 37 29 28 38 28 38 38 38 23 38 38

ŞENDENİZ YUumlNCUuml Finansal Sistemin Yapısı ile Reel Ekonomi Arasındaki Dinamik

Hacettepe University Journal of Economics and Administrative Sciences

Vol 38 Issue 4 2020

880

4 YOumlNTEM VE BULGULAR

41 Optimal Finansal Yapı

Yeni yapısalcılık goumlruumlşuuml ve son yıllarda oluşmaya başlayan optimal finansal

yapılar literatuumlruumlne goumlre bir ekonomi iccedilin tahmin edilen optimal finansal yapı oranı

yani o uumllke iccedilerisinde faaliyet goumlsteren finansal kurumların ve piyasaların optimal

karışımı o uumllkenin ekonomik gelişmişlik duumlzeyine bağlı olarak değişkenlik goumlsteren

dinamik bir orandır Başka bir deyişle ekonomilerin her gelişmişlik seviyesi iccedilin iccedilsel

(endojen) olarak tahmin edilen optimal bir finansal yapı mevcuttur Dolayısı ile

ekonomik buumlyuumlmenin etkili bir şekilde desteklenebilmesi iccedilin mevcut finansal sistem

yapılarının muumlmkuumln olduğunca optimal yapı değerine yakın olması idealdir Her

uumllkenin hesaplanan mevcut finansal yapı oranları ile regresyon modelleri ile tahmin

edilen optimal finansal yapıları arasındaki sapmalar ekonomik aktivite seviyesinde

duumlşuumlşe sebep olabildiği iccedilin finansal yapı ekonomik gelişme iccedilin oumlnemlidir (bkz Lin

vd 2009 Lin 2012 Demirguumlccedil-Kunt vd 2011)

Optimal finansal yapı değeri aşağıdaki regresyonda tahmin edilen finansal yapı

değeridir Regresyon modeli aşağıdaki gibidir

119884119860119875119868119894119905 = 120572 + 1205731119871119870119866119878119884119867119894119905 + 1205732119871119864119866119880119870119894 + 1205733119871119864119866119865119877119894 + 1205734119871119864119866119878119874119862119894 +

1205735119871119860119879119894 + 1205736119871119873119873119880119865119894119905 + 120576119894119905 (1)

Bir uumllkenin finansal yapısı o uumllkenin reel ekonomisi hukuk sistemi ve uumllkeye has

dışsal oumlzelliklerinden etkilenmektedir Yukarıdaki modelde bağımlı değişken 119884119860119875119868rsquodır

119871119870119866119878119884119867 119871119864119866119880119870 119871119864119866119865119877 119871119864119866119878119874119862 119871119860119879 ve 119871119873119873119880119865 accedilıklayıcı değişkenlerdir

Regresyonda dışarıda bırakılacak olan goumllge değişken 119871119864119866119866119877 olarak belirlenmiştir 120576

hata terimini 119894 ve 119905 sırasıyla uumllke ve zaman periyodunu temsil etmektedirler

Regresyon sonuccedilları Tablo 5rsquote sunulmuştur Tahminler panel en kuumlccediluumlk kareler

youmlnteminden gelmektedir Yukarıdaki regresyon modeli ile her uumllke ve her yıl iccedilin

tahmin edilen optimal finansal yapı serisi yani OPT mevcut finansal yapı ile regresyon

sonucu elde edilen atık değer serisi arasındaki farktır

Sonuccedillar incelendiğinde reel ekonominin yapı uumlzerinde etkili olduğu

soumlylenebilmektedir Tablo 5rsquote goumlruumllduumlğuuml uumlzere reel ekonomi ile finansal yapı arasında

anlamlı ve negatif bir ilişki vardır Uumllkelerin ekonomisi geliştikccedile banka-piyasa

oranlarını goumlsteren finansal yapı değerleri duumlşmekte diğer bir deyişle finansal sistemin

yapısı piyasa odaklı olma youmlnuumlnde ilerlemektedir

Finansal Sistemin Yapısı ile Reel Ekonomi Arasındaki Dinamik ŞENDENİZ YUumlNCUuml

Hacettepe Uumlniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakuumlltesi Dergisi

Cilt 38 Sayı 4 2020

881

Tablo 5 Optimal Finansal Yapı Tahmini

Bağımlı Değişken YAPI

LKGSYH -874

(171)

LEGUK 255

(603)

LEGFR 1048

(564)

LEGSOC 547

(587)

LAT 2421

(1046)

LNNUF -671

(119)

C 19325

(3429)

Goumlzlem sayısı 681

R-kare 007

Duumlzeltilmiş R-kare 006

Standart hata terimi parantez iccedilinde yazılmıştır 1 anlamlı 5

anlamlı 10 anlamlı

42 Finansal Yapı Aralığı

Bir uumllkedeki mevcut finansal yapı değeri tahmin edilen optimal finansal yapı

değerinden uzaklaştıkccedila o uumllkenin finansal yapı aralığı buumlyuumlmektedir İlgili literatuumlre

goumlre (bkz Demirguumlccedil-Kunt vd 2011) soumlz konusu uzaklaşma her ne youmlnde olursa olsun

optimal değerle mevcut değerin arasının accedilılması uumllke ekonomileri iccedilin negatif etkilere

sebep olabilmektedir Dolayısı ile finansal yapı aralığı hesaplanırken oumlnemli olan

mutlak fark değeridir Finansal yapı aralığı literatuumlruumln oumlnerdiği şekilde aşağıdaki formuumll

ile hesaplanmaktadır

119865119868119873119860119877119860 = ln(|119884119860119875119868 minus 119874119875119879|) (2)

119865119868119873119860119877119860 uumllkelerde goumlzlenen mevcut 119884119860119875119868 ile en kuumlccediluumlk kareler youmlntemi ile

tahmin edilen 119874119875119879 değeri arasındaki farkın mutlak değerinin logaritmasına eşittir

ldquoOptimal finansal yapırdquo boumlluumlmuumlnde bahsedildiği şekilde (1) nolu denklemde yer alan

regresyon sonucu elde edilen atık değerler serisi 119884119860119875119868 ve 119874119875119879 arasındaki fark serisidir

ve dolayısı ile 119865119868119873119860119877119860 bu atık değerler serisinin mutlak değerinin logaritmasına

eşittir Elde edilen 119865119868119873119860119877119860 serisi veri setimizdeki her uumllke ve her yıl iccedilin finansal yapı

aralığı değerlerini goumlstermektedir

Teorik literatuumlr finansal yapı aralığının fazla olmasının ekonomiye olumsuz

etkileri olabileceğini savunmaktadır Veri setimizdeki gelişmekte olan uumllkeler iccedilin

finansal yapı aralığı ile ekonomik aktivite arasındaki ilişki aşağıdaki model ile

ŞENDENİZ YUumlNCUuml Finansal Sistemin Yapısı ile Reel Ekonomi Arasındaki Dinamik

Hacettepe University Journal of Economics and Administrative Sciences

Vol 38 Issue 4 2020

882

incelenmiştir Soumlz konusu ilişki incelenirken ekonomik aktiviteyi etkileyebilecek ve

literatuumlrde sıkccedila kullanılan kontrol değişkenlerine de regresyonda yer verilmiştir

119871119870119866119878119884119867119894119905 = 120572 + 1205731119865119868119873119860119877119860119894119905 + 1205732119861119860119873119894119905 + 1205733119867119868119878119878119864119894119905 + 1205734119864119873119865119894119905 +

1205735119884119863119884119894119905 + 1205736119879119863119860119894119905 + 1205737119868119878119878119894119905 + 120576119894119905 (3)

Modelde 119871119870119866119878119884119867 bağımlı değişkendir 119865119868119873119860119877119860 119861119860119873 119867119868119878119878119864 119864119873119865 119884119863119884

119879119863119860 ve 119868119878119878 accedilıklayıcı değişkenlerdir 120576 hata terimini 119894 ve 119905 sırasıyla uumllke ve zaman

periyodunu temsil etmektedirler

Regresyon sonuccedilları Tablo 6rsquoda sunulmuştur Model 1rsquode sunulan sonuccedillara

goumlre 119865119868119873119860119877119860 ile 119871119870119866119878119884119867 arasında anlamlı negatif bir ilişki vardır Buumltuumln kontrol

değişkenlerinin varlığında finansal yapı aralığı yani mevcut finansal yapının tahmin

edilen optimum finansal yapıdan uzaklaşması uumllkelerdeki reel ekonomiyi negatif youmlnde

etkilemektedir1 Finansal yapı aralığı ile reel ekonomi arasındaki ilişkinin ekonomik

buumlyuumlkluumlğuuml anlamlıdır 119865119868119873119860119877119860rsquodaki bir standart sapma (129) artış 119871119870119866119878119884119867rsquoda 015

(=129(-012)) yani yuumlzde 15rsquolik bir duumlşuumlşe sebep olmaktadır

Tablo 6 Finansal Yapı Aralığının Reel Ekonomi Uumlzerindeki Etkisi

Bağımlı Değişken LKGSYH

Modeller (1)

(2)

(3)

FINARA -012 -002

-002

(003) (003) (003)

BAN 001

015

062

(018) (016) (015)

HISSE 058 021

010

(017) (015) (015)

ENF 000 001 000

(001) (001) (001)

YDY 138

175 321

(096) (094) (093)

TDA 061 066

(013) (011)

ISS 282

(075)

C 801 809 829

(013) (010) (010)

Goumlzlem sayısı 472 674 674

R-kare 017 012 007

Duumlzeltilmiş R-kare 015 011 006

Standart hata terimi parantez iccedilinde yazılmıştır 1 anlamlı 5 anlamlı 10

anlamlı

Finansal Sistemin Yapısı ile Reel Ekonomi Arasındaki Dinamik ŞENDENİZ YUumlNCUuml

Hacettepe Uumlniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakuumlltesi Dergisi

Cilt 38 Sayı 4 2020

883

43 Finansal Yapı ile Ekonomik Buumlyuumlme Arasındaki İlişki

Finansal yapı ve ekonomik buumlyuumlme arasındaki ilişkiyi incelemek uumlzere

ekonometrik youmlntem olarak zaman-serisi ve kesit regresyon youmlntemlerini birleştiren

Arellano ve Bond (1991) ve Holtz-Eakin vd (1988) tarafından geliştirilen

Genelleştirilmiş Momentler Youmlntemi (GMY) dinamik panel veri modeli kullanılmıştır

Dinamik panel veri youmlnteminin kesit regresyon ve zaman-serisi youmlntemleri ile

karşılaştırıldığında avantajları bulunmaktadır Kesit regresyon youmlntemi kullanıldığında

uumllkelere has oumlzellikler ve goumlzlenemeyen etkiler hata teriminin iccedilinde yer almakta ve bu

durum katsayı tahminlerinde yanlı sonuccedillara sebep olmaktadır Kesit regresyon

youmlnteminin aksine zaman-serisi youmlntemi ile uumllke bazında inceleme muumlmkuumln olmakla

birlikte ccedilalışmaların sağlıklı sonuccedillar verebilmesi iccedilin uzun bir zaman-serisi verisine

ihtiyaccedil vardır aksi halde araştırma sonuccedillarının guumlvenilirliği duumlşebilmektedir Zaman-

serisi youmlnteminin bir diğer dezavantajı da eşzamanlılık problemini goumlzardı etmesidir

Uumllkelere has goumlzlenemeyen oumlzelliklerden dolayı oluşabilecek hatalar GMY ile tahmin

edilen dinamik panel veri modelleri sayesinde engellenmiş olacaktır Ayrıca Dinamik

Panel GMY eşzamanlılık iccedilsellik ve ihmal edilen değişkenler sebebiyle meydana

gelebilecek yanlı sonuccedilları bertaraf etmektedir Dinamik panel veri modeli aşağıdaki

gibidir

119910119894119905 minus 119910119894119905minus1 = (120572 minus 1)119910119894119905minus1 + 120573prime119883119894119905 + 120578119894 + 120576119894119905 (4)

Yukarıdaki modelde 119910 reel ekonomiyi temsil eden logaritmik reel kişi başı

GSYHrsquoyı 119883 finansal yapıyı ve diğer kontrol değişkenlerini 120578 uumllkelere has

goumlzlenemeyen etkileri 120576 hata terimini 119894 ve 119905 sırasıyla uumllke ve zaman periyodunu temsil

etmektedir Bu modelle finansal yapının ekonomik buumlyuumlme uumlzerindeki etkileri

goumlzlenmiştir Modelde ekonomik buumlyuumlmeyi etkileyebilecek ve literatuumlrde sıkccedila

kullanılan 119864119873119865 119884119863119884 ve 119879119863119860 gibi kontrol değişkenlerine yer verilmiştir

Yukarıdaki denklem aşağıdaki şekilde yeniden yazılabilir

119910119894119905 = α119910119894119905minus1 + 120573prime119883119894119905 + 120578119894 + 120576119894119905 (5)

Uumllkelere has etkileri yok etmek uumlzere Holtz-Eakin vd (1988) Arellano ve Bond

(1991) ve Arellano ve Bover (1995) tarafından geliştirilen birinci fark youmlntemi

uygulanmıştır Bu youmlntem ile model aşağıdaki şekilde yeniden yazılabilmektedir

119910119894119905 minus 119910119894119905minus1 = α(119910119894119905minus1 minus 119910119894119905minus2) + 120573prime(119883119894119905 minus 119883119894119905minus1) + (120576119894119905 minus 120576119894119905minus1) (6)

Modellerdeki accedilıklayıcı değişkenlerde oluşabilecek olan iccedilsellik (endogeneity)

problemi enstruman kullanımı ile engellenebilmektedir ancak bu durumda da (120576119894119905 minus

ŞENDENİZ YUumlNCUuml Finansal Sistemin Yapısı ile Reel Ekonomi Arasındaki Dinamik

Hacettepe University Journal of Economics and Administrative Sciences

Vol 38 Issue 4 2020

884

120576119894119905minus1) hata teriminin (119910119894119905minus1 minus 119910119894119905minus2) değişkeni ile olan korelasyonu problem

yaratmaktadır Bu problemin bertaraf edilmesi iccedilin gecikmeli accedilıklayıcı değişkenler

enstruman olarak kullanılmıştır Enstrumanların geccedilerliliği Sargan testi ile test

edilmiştir Arellano-Bond testi ise AR(2) suumlrecinde otokorelasyon sorunu olmadığını

goumlstermektedir Hata terimlerinin seri korelasyon oluşturmaması ve accedilıklayıcı

değişkenlerin de gelecek hata terimleri ile korelasyon oluşturmaması oumlnemli iki

varsayımdır Bu sebeple aşağıdaki moment denklemleri kullanılmıştır

119864[119910119894119905minus119904(120576119894119905 minus 120576119894119905minus1)] = 0for119904 ge 2 119905 = 3hellip 119879 (7)

119864[119883119894119905minus119904(120576119894119905 minus 120576119894119905minus1)] = 0for119904 ge 2 119905 = 3hellip 119879 (8)

Tablo 7 Dinamik Panel GMY Tahminleri

Bağımlı Değişken LKGSYH

Transformasyon Birinci fark

(1) (2)

LKGSYH (-1) 100 097

(003) (000)

YAPI -002 -003

(001) (000)

BAN -009

(004)

HISSE 003 002

(004) (001)

ENF 000 000

(000) (000)

YDY 010 006

(012) (006)

TDA 001

(002)

J-istatistik 1750 2707

Enstruman derece 24 25

Sargan testi (olasılık) 042 013

AB otokorelasyon testi AR(2) (olasılık) 099 098

Goumlzlem sayısı 874 874

Standart hata terimi parantez iccedilinde yazılmıştır 1 anlamlı 5 anlamlı 10

anlamlı

Sargan testi iccedilin H0 Enstrumanlar atık değerler ile korelasyon oluşturmamaktadır

AB otokorelasyon testi iccedilin H0 Birinci farklardaki atık değerlerde ikinci dereceden otokorelasyon

yoktur (Birinci farklar uumlzerinde ccedilalıştırılan bir Arellano-Bond GMY regresyonu bağlamında

AR(1) beklenmektedir ve bu nedenle Arellano-Bond (AB) AR(1) testi sonucu genellikle goumlz ardı

edilmektedir Birinci farklardaki atık değerler uumlzerindeki AR(2) testi duumlzey değişkenlerinde

AR(1)i tespit etmek iccedilin kullanılır bkz Roodman 2004)

Finansal Sistemin Yapısı ile Reel Ekonomi Arasındaki Dinamik ŞENDENİZ YUumlNCUuml

Hacettepe Uumlniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakuumlltesi Dergisi

Cilt 38 Sayı 4 2020

885

Analiz sonuccedilları Tablo 7rsquode sunulmuştur Bulgulara goumlre finansal yapı ile

ekonomik buumlyuumlme arasında negatif ve anlamlı bir ilişki mevcuttur Sonuccedillar ekonomik

gelişmişlik duumlzeyinde artış goumlzlemlenen uumllkelerde finansal sistem yapısının piyasa

odaklı olma youmlnuumlnde değişim goumlstermekte olduğu goumlruumlşuuml ile uyumludur Sonuccedillar

ayrıca yabancı doğrudan yatırımların reel ekonomi uumlzerinde pozitif ve anlamlı bir etkisi

olduğunu goumlstermektedir Diğer yandan bankacılık sektoumlruumlndeki gelişmelerin reel

ekonomi uumlzerinde negatif ve anlamlı bir etkisi olduğu goumlruumllmektedir Bu durum yuumlksek

borccedil ve geri oumldenmeyen krediler sebebiyle accedilıklanabilir Benzer şekilde Zhang (2003)

1960-1999 periyodu iccedilin Doğu Asya uumllkelerinde bankacılık sektoumlruuml ile reel ekonomi

arasında negatif bir ilişki goumlstermiştir

SONUCcedil

Finansal yapı bir uumllkenin finansal sisteminin ne derece banka odaklı ya da

piyasa odaklı olduğu ile ilgili bir kavramdır Diğer bir deyişle finansal yapı bir

ekonomide işleyen finansal kurumların ve piyasaların karışım oranı ve mevcut finansal

kurumların ve piyasaların soumlz konusu ekonomi iccedilin goumlreceli oumlnemleridir Uumllkelerin

finansal sistemlerinin yapıları farklılıklar goumlstermektedir Uumllkelerdeki finansal sistemler

işlevlerini yerine getirirken bazı uumllkelerde bankacılık sektoumlruuml lider rol uumlstlenmekte

diğer bir deyişle banka-odaklı finansal sistem goumlzlenmekte diğer bazı uumllkelerde ise

piyasalar lider rol uumlstlenmekte yani piyasa-odaklı finansal sistem goumlzlenmektedir Bu

ccedilalışmada finansal sistemin yapısı ele alınmış Tuumlrkiye ve diğer gelişmekte olan

uumllkelerdeki finansal yapı ile reel ekonomi arasındaki dinamik ilişki araştırılmıştır

Guumlncel literatuumlrde oumlzellikle son yıllarda dikkat ccedileken bir goumlruumlş olan ldquoyeni yapısalcılıkrdquo

goumlruumlşuuml diğer bir deyişle finansal yapıların uumllkelerin gelişmişlik seviyelerine goumlre

farklılaştığı ve her ekonomik gelişmişlik seviyesi iccedilin iccedilsel olarak belirlenen bir optimal

finansal yapının varlığı da bu ccedilalışmada sorgulanmıştır Soumlz konusu goumlruumlşe goumlre

finansal sistemin yapısı dinamiktir Gelişmekte olan uumllkelerdeki mevcut finansal

yapıların o uumllkeler iccedilin tahmin edilen optimal finansal yapı değerlerinden

uzaklaşmasının uumllkelerin reel ekonomilerine olan etkileri de bu ccedilalışma kapsamında

incelenmiştir

Sonuccedillar ışığında finansal yapının reel ekonomi uumlzerinde etkili olduğu

soumlylenebilmektedir Ccedilalışma bulguları reel ekonomi ile finansal yapı oranı arasında

anlamlı ve negatif bir ilişkinin varlığını goumlstermiştir Uumllkelerin ekonomisi geliştikccedile

banka-piyasa oranlarını goumlsteren finansal yapı değerleri duumlşmekte diğer bir deyişle

finansal sistemin yapısı piyasa odaklı olma youmlnuumlnde değişmektedir

Bir uumllkedeki mevcut finansal yapı değeri ekonometrik analiz sonucu tahmin

edilen optimal finansal yapı değerinden uzaklaştıkccedila o uumllkenin finansal yapı aralığı

buumlyuumlmektedir Soumlz konusu uzaklaşma her ne youmlnde olursa olsun optimal değerle

ŞENDENİZ YUumlNCUuml Finansal Sistemin Yapısı ile Reel Ekonomi Arasındaki Dinamik

Hacettepe University Journal of Economics and Administrative Sciences

Vol 38 Issue 4 2020

886

mevcut değerin arasının accedilılması uumllke ekonomileri iccedilin negatif etkilere sebep

olabilmektedir Bulgularımız gelişmekte olan uumllkelerde finansal yapı aralığı ile reel

ekonomi arasında anlamlı ve negatif bir ilişkinin varlığını goumlstermektedir

Farklı gelişmişlik duumlzeyindeki ekonomilerin finansal yapıları arasındaki farkları

anlamak ve uumllkelerin finansal yapılarını ekonomik buumlyuumlmeleri ile ilişkilendirebilmek

oumlzellikle finansal sistemlerini geliştirmeye ccedilalışan gelişmekte olan uumllkelerde politika

uygulamaları oluşturulması accedilısından faydalı olabilmektedir Gelişmekte olan bir uumllkeye

en uygun olan finansal yapı gelişmiş bir uumllkenin finansal yapısından farklı olmalıdır

Bu sebeple ekonomik buumlyuumlmeyi sağlamak adına gelişmiş uumllkelerin mevcut finansal

yapı stratejilerini birebir takip etmek yerine her bir uumllke oumlzelinde finansal yapı stratejisi

hazırlanmalıdır Gelişmekte olan uumllkeler oumlzelinde yapılan bu ccedilalışma sonuccedillarının son

on yılda filizlenen ldquoyeni yapısalcılıkrdquo ve ldquooptimal finansal yapılarrdquo goumlruumlşleri ile ilgili

literatuumlre katkıda bulunacağı duumlşuumlnuumllmektedir

NOTLAR

1 Sahte regresyondan kaccedilınmak adına regresyon analizleri oumlncesinde Levin Lin ve Chu (2002)

panel birim koumlk testleri yapılmıştır Serilerin duumlzey ve birinci farklarında ldquoH0 birim koumlk vardırrdquo

hipotezi reddedilmiş ve serilerin durağan olduğu goumlruumllmuumlştuumlr Dolayısı ile analizler duumlzeyde

yapılmıştır Birim koumlk test sonuccedilları Ek Tablo 2rsquode sunulmuştur

KAYNAKCcedilA

Allen F D Gale (1997) ldquoFinancial Markets Intermediaries and Intertemporal Smoothingrdquo

Journal of Political Economy 105 523-546

Allen F D Gale (1999) ldquoDiversity of Opinion and Financing of New Technologiesrdquo Journal of

Financial Intermediation 8 68-89

Allen F D Gale (2000) ldquoComparing Financial Systemsrdquo Cambridge MA MIT Press

Arellano M S Bond (1991) ldquoSome Tests of Specification for Panel Data Monte Carlo

Evidence and an Application to Employment Equationsrdquo Review of Economic Studies

58 277ndash297

Arellano M O Bover (1995) ldquoAnother Look at the Instrumental-variable Estimation of Error-

Components Modelsrdquo Journal of Econometrics 68 29ndash52

Arestis P PO Demetriades KB Luintel (2001) ldquoFinancial Development and Economic

Growth The Role of Stock Marketsrdquo Journal of Money Credit and Banking 33(1) 16-

41

Atje R B Jovanovic (1993) ldquoStock Markets and Developmentrdquo European Economic Review

37 632-640

Beck T R Levine N Loayza (2000) ldquoFinance and the Sources of Growthrdquo Journal of

Financial Economics 58(1) 261-300

Finansal Sistemin Yapısı ile Reel Ekonomi Arasındaki Dinamik ŞENDENİZ YUumlNCUuml

Hacettepe Uumlniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakuumlltesi Dergisi

Cilt 38 Sayı 4 2020

887

Beck T R Levine (2004) ldquoStock Markets Banks and Growth Panel Evidencerdquo Journal of

Banking and Finance 28 423-442

Bhide A (1993) ldquoThe Hidden Costs of Stock Market Liquidityrdquo Journal of Financial

Economics 34 1-51

Boyd JH EC Prescott (1986) Financial Intermediary-Coalitions Journal of Economics

Theory 38 211-232

Boyd JH BD Smith (1998) ldquoThe Evolution of Debt and Equity Markets in Economic

Developmentrdquo Economic Theory 12 519-560

Chakraborty S R Ray (2004) ldquoBank-Based versus Market-Based Financial Systems A

Growth-Theoretic Analysisrdquo University of Oregon (Department of Economics) mimeo

Chu LK (2020) ldquoFinancial Structure and Economic Growth Nexus Revisitedrdquo Borsa İstanbul

Review 20(1) 24-36

Demir AU S Hall (2017) ldquoFinancial Structure and Economic Development Evidence on the

View of lsquoNew Structuralismrsquordquo International Review of Financial Analysis 52 252ndash

259

Demirguumlccedil-Kunt A H Huizinga (2000) ldquoFinancial Structure and Bank Profitabilityrdquo in

DemirguumlccedilndashKunt A and Levine R eds Financial Structure and Economic Growth A

CrossndashCountry Comparison of Banks Markets and Development Cambridge MA

MIT Press 243ndash261

Demirguumlccedil-Kunt A R Levine (1996a) ldquoStock Markets Corporate Finance and Economic

Growthrdquo World Bank Economic Review 10(2) 223ndash240

Demirguumlccedil-Kunt A R Levine (1996b) ldquoStock Market Development and Financial

Intermediaries stylized factsrdquo World Bank Economic Review 10(2) 291ndash322

Demirguc-Kunt A R Levine (2001) ldquoFinancial Structures and Economic Growth A Cross-

Country Comparison of Banks Markets and Developmentrdquo Cambridge MA MIT

Press

Demirguumlccedil-Kunt A E Feyen R Levine (2011) ldquoOptimal Financial Structures and Development

The Evolving Importance of Banks and Marketsrdquo World Bank Working Paper

Edison HJ R Levine L Ricci T Slok (2002) ldquoInternational Financial Integration and

Eeconomic Growthrdquo Journal of International Money and Finance 21 749-776

Goldsmith RW (1969) ldquoFinancial Structure and Developmentrdquo New Haven CT Yale

University Press

Grossman SJ O Hart (1980) ldquoTakeover Bids the Free-Rider Problem and the Theory of the

Corporationrdquo Bell Journal of Economics 11 42-64

Hall R E C I Jones (1999) ldquoWhy Do Some Countries Produce So Much More Output Per

Worker than Othersrdquo The Quarterly Journal of Economics 114(1) 83ndash116

Harris RDF (1997) ldquoStock Markets and Development A Re-assessmentrdquo European Economic

Review 41 139ndash146

ŞENDENİZ YUumlNCUuml Finansal Sistemin Yapısı ile Reel Ekonomi Arasındaki Dinamik

Hacettepe University Journal of Economics and Administrative Sciences

Vol 38 Issue 4 2020

888

Hellwig M (1991) ldquoBanking Financial Intermediation and Corporate Financerdquo in European

Financial Integration Eds Giovanni A and C Mayer Cambridge Cambridge

University Press England 35-63

HoltzndashEakin D W Newey H S Rosen (1988) ldquoEstimating Vector Autoregressions with Panel

Datardquo Econometrica 56(6) 1371ndash1395

Hung F (2003) ldquoInflation Financial Development and Economic Growthrdquo International

Review of Economics and Finance 12 45ndash67

Jeong W KO Kymn CJ Kymn (2003) ldquoThe Long-run Interdependence of Bank-health

Investment-oriented Bank Loans and Economic Performance A Time-series Analysisrdquo

The Quarterly Review of Economics and Finance 43 11ndash30

King RG R Levine (1993) ldquoFinance and Growth Schumpeter Might be Rightrdquo Quarterly

Journal of Economics 108 717-38

La Porta R F Lopez-de-Silanes A Shleifer R Vishny (1997) ldquoLegal Determinants of External

Financerdquo Journal of Finance 52 1131-1150

La Porta R F Lopez-de-Silanes A Shleifer R Vishny (1998) ldquoLaw and Financerdquo Journal of

Political Economy 106 1113-1155

La Porta R F Lopez-de-Silanes A Shleifer R Vishny (2000) ldquoInvestor Protection and

Corporate Governancerdquo Journal of Financial Economics 58 3-27

Levin A CF Lin CSJ Chu (2002) ldquoAsymptotic and Finitesample Propertiesrdquo Journal of

Econometrics 108 1-24

Levine R (1997) ldquoFinancial Development and Economic Growth Views and Agendardquo Journal

of Economic Literature 35 688-726

Levine R (2005) ldquoFinance and Growth Theory and Evidencerdquo in Philippe Aghion and Steven

Durlauf eds Handbook of Economic Growth The Netherlands Elsevier Science

Levine R N Loayza T Beck (2000) ldquoFinancial Intermediation and Growth Causality and

causesrdquo Journal of Monetary Economics 46 31-77

Levine R S Zervos (1998) ldquoStock Markets Banks and Economic Growthrdquo The American

Economic Review 88(3) 537-558

Lin J Y X Sun Y Jiang (2006) ldquoOn the Optimal Financial Theory in Economic

Developmentrdquo CCER working paper

Lin JY X Sun Y Jiang (2009) ldquoToward a Theory of Optimal Financial Structurerdquo World

Bank Policy Research Working Paper

Lin JY (2012) ldquoNew Structural Economics A Framework for Rethinking Developmentrdquo

World Bank

Liu G C Zhang (2020) ldquoDoes Financial Structure Matter for Economic Growth in Chinardquo

China Economic Review 61 101194

Ma Y (2018) ldquoFinancial Development Financial Structure and the Growth Effect of Monetary

Policyrdquo International Evidence Global Economic Review 47 395-418

Merton RC (1992) ldquoFinancial Innovation and Economic Performancerdquo Journal of Applied

Corporate Finance 4 12-22

Finansal Sistemin Yapısı ile Reel Ekonomi Arasındaki Dinamik ŞENDENİZ YUumlNCUuml

Hacettepe Uumlniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakuumlltesi Dergisi

Cilt 38 Sayı 4 2020

889

Merton RC (1995) ldquoA Functional Perspective of Financial Intermediationrdquo Financial

Management 24 23-41

Merton RC Z Bodie (1995) ldquoA Conceptual Framework for Analyzing the Financial

Environmentrdquo in The Global Financial System A Functional Perspective Eds D

BCrane vd Boston MA Harvard Business School Press 3-31

Merton RC Z Bodie (2004) ldquoThe Design of Financial Systems Towards a Synthesis of

Function and Structurerdquo National Bureau of Economic Research Working Paper

Number 10620

Rajan RG (1992) ldquoInsiders and Outsiders the Choice Between Informed and Arms Length

Debt Journal of Finance 47 1367-1400

Rajan RG L Zingales (1999) ldquoWhich Capitalism Lessons From the East Asian Crisisrdquo

Journal of Applied Corporate Finance 11 40-48

Roodman D (2004) ABAR Stata module to perform Arellano-Bond test for

autocorrelation Statistical Software Components S437501 Boston College

Department of Economics

Rousseau PL P Wachtel (1998) ldquoFinancial Intermediation and Economic Performance

Historical Evidence from Five Industrial Countriesrdquo Journal of Money Credit and

Banking 30 657-678

Şendeniz-Yuumlncuuml İ L Akdeniz K Aydoğan (2008) ldquoInterdependence of the Banking Sector and

the Real Sector Evidence from OECD Countriesrdquo Applied Economics 40 749ndash764

Şendeniz-Yuumlncuuml İ L Akdeniz K Aydoğan (2018) ldquoDo Stock Index Futures Affect Economic

Growth Evidence from 32 Countriesrdquo Emerging Markets Finance and Trade 54(2)

410-429

Şendeniz-Yuumlncuuml İ L Akdeniz K Aydoğan (2019) ldquoOptimal Financial Structure and Economic

Growth in Emerging Marketsrdquo in Handbook of Global Financial Markets

Transformations Dependence and Risk Spillovers Sabri Boubaker and Duc Khuong

Nguyen (Eds) World Scientific Publishing 591-609

Shleifer A RW Vishny (1997) ldquoA Survey of Corporate Governancerdquo Journal of Finance 52

737-783

Song F AV Thakor (2010) ldquoFinancial System Architecture and the Co-Evolution of Banks and

Capital Marketsrdquo The Economic Journal 120 1021-1055

Stiglitz JE (1985) ldquoCredit Markets and the Control of Capitalrdquo Journal of Money Credit and

Banking 17 133-152

Svaleryd H J Vlachos (2005) ldquoFinancial Markets the Pattern of Industrial Specialization and

Comparative Advantage Evidence from OECD countriesrdquo European Economic

Review Elsevier 49(1) 113-144 January

Tadesse S (2002) ldquoFinancial Architecture and Economic Performance International Evidencerdquo

Journal of Financial Intermediation 11 429ndash454

Theil H D Chen (1995) ldquoThe Equatorial Grand Canyonrdquo De Economist 143 (3) 317ndash327

Zhang KH (2003) ldquoDoes Financial Development Promote Economic Growth in the East Asiardquo

China Journal of Finance 1(2) 1ndash10

ŞENDENİZ YUumlNCUuml Finansal Sistemin Yapısı ile Reel Ekonomi Arasındaki Dinamik

Hacettepe University Journal of Economics and Administrative Sciences

Vol 38 Issue 4 2020

890

Ek Tablo 1 Korelasyon Matrisi

BAN HISSE YAPI LKGSYH ENF YDY TDA ISS LAT LNNUF

BAN 100

HISSE 052 100

YAPI -018 -026 100

LKGSYH 027 024 -020 100

ENF -012 -008 006 -003 100

YDY 010 001 -007 012 -005 100

TDA 053 021 -018 030 -011 026 100

ISS -006 -003 007 008 000 009 -021 100

LAT 000 020 -002 034 -006 -009 -009 -016 100

LNNUF -003 012 -004 -060 -002 -012 042 -016 -011 100

1 anlamlı 5 anlamlı 10 anlamlı

Ek Tablo 2 Levin Lin ve Chu (2002) Panel Birim Koumlk Testi

Değişken İstatistik Olasılık

BAN Duumlzey -201 002

Birinci fark -300 000

HISSE Duumlzey -157 006

Birinci fark -1022 000

YAPI Duumlzey -416 000

Birinci fark -5007 000

LKGSYH Duumlzey -136 009

Birinci fark -659 000

FINARA Duumlzey -449 000

Birinci fark -2007 000

ENF Duumlzey -222 000

Birinci fark -2474 000

YDY Duumlzey -140 008

Birinci fark -2731 000

TDA Duumlzey -180 004

Birinci fark -1467 000

ISS Duumlzey -213 002

Birinci fark -569 000

LNNUF Duumlzey -260 001

Birinci fark -229 001

H0 Birim koumlk vardır Gecikme uzunluğu kriteri Akaike 1 anlamlı 5 anlamlı

10 anlamlı

Page 9: İNANSAL SİST MİN YAPISI

Finansal Sistemin Yapısı ile Reel Ekonomi Arasındaki Dinamik ŞENDENİZ YUumlNCUuml

Hacettepe Uumlniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakuumlltesi Dergisi

Cilt 38 Sayı 4 2020

877

Hisse senedi piyasasındaki gelişmeler hisse senedi piyasası değerinin GSYHrsquoya

oranı (yuumlzde) ile temsil edilmektedir bundan boumlyle HISSE olarak anılacaktır

Bir ekonomi iccedilerisinde işleyen banka ve piyasaların karışım oranı diğer bir

deyişle finansal yapı BANHISSE ile temsil edilmektedir bundan boumlyle YAPI olarak

anılacaktır

Finansal yapı ile reel ekonomi arasındaki ilişkiyi sağlıklı bir şekilde

inceleyebilmek iccedilin analizlerde reel ekonomiye etki edebilecek olan ve literatuumlrde sıkccedila

kullanılan kontrol değişkenlerine yer verilmektedir Hung (2003) iccedilsel buumlyuumlme

modelinde enflasyonun finansal gelişmeler ile ekonomik buumlyuumlme arasındaki ilişkide

oumlnemli bir etken olacağını goumlstermiştir Edison vd (2002) yabancı yatırımların

ekonomik buumlyuumlme ile ilişkisi olduğunu belirtmektedir Kontrol değişkenleri

makroekonomik değişkenlerden ve uumllkelere has dışsal değişkenlerden oluşmaktadır

Makroekonomik kontrol değişkenleri yıllık enflasyon (yuumlzde) (ENF) yabancı

doğrudan yatırımların GSYHrsquoya oranı (yuumlzde) (YDY) ticari dışa accedilıklık yani yıllık

toplam ihracat ve ithalatın GSYHrsquoya oranı (yuumlzde) (TDA) ve toplam işguumlcuumlnuumln yuumlzdesi

olarak işsizliktir (ISS) Uumllkelere has dışsal kontrol değişkenleri ise uumllkelerin ekvatora

uzaklığı (LAT) logaritmik olarak nuumlfus (LNNUF) ve uumllkedeki hukuk sistemini goumlsteren

goumllge değişkenlerdir (LEGUK LEGFR LEGSOC) Hall ve Jones (1999) uumllkelerin

ekvatora olan uzaklıklarının kişi başı GSYH uumlzerinde anlamlı bir etkisi olduğunu

goumlstermişlerdir Benzer şekilde Theil ve Chen (1995) kişi başı GSYHrsquonın ekvatora

yaklaştıkccedila duumlştuumlğuumlnuuml ve ekvatordan uzaklaştıkccedila yuumlkseldiğini goumlstermişlerdir

Ekvatora uzaklık Hall ve Jones (1999)rsquoun hesapladığı gibi 0 ile 1 arasında

oumllccedileklendirmek adına derece cinsinden enlem değerinin mutlak değerinin 90rsquoa

boumlluumlnmesi ile hesaplanmıştır Hukuk sistemi goumllge değişkenleri La Porta vd (1997

1998) tarafından savunulan hukuk sisteminin finansal gelişme uumlzerinde oumlnemli etkisi

olduğu bahsinden yola ccedilıkılarak kullanılmışlardır

Analizlerde kullanılan değişkenler tanımları ve veri kaynakları Tablo 2rsquode

sunulmuştur Analizler 1980-2017 doumlnemi verileri ile gerccedilekleştirilmiştir Bazı uumllkeler

iccedilin mevcut veri aralığı daha kısa olduğu iccedilin analizler ldquodengesiz (unbalanced) panel

verirdquo youmlntemi ile yapılmıştır

ŞENDENİZ YUumlNCUuml Finansal Sistemin Yapısı ile Reel Ekonomi Arasındaki Dinamik

Hacettepe University Journal of Economics and Administrative Sciences

Vol 38 Issue 4 2020

878

Tablo 2 Değişken İsimleri Tanımları ve Veri Kaynakları

Değisken ismi

Tanım Veri TabanıKaynağı

LKGSYH Logaritmik olarak reel kişi başı GSYH

(sabit 2010 ABD doları)

Duumlnya Bankası Duumlnya Gelişme Goumlstergeleri

(World Bank World Development Indicators)

BAN Oumlzel sektoumlre verilen kredilerin

toplamının GSYHrsquoya oranı ()

Duumlnya Bankası Finansal Yapı Veri Tabanı

(World Bank Financial Structure Database)

HISSE Hisse senedi piyasası değerinin

GSYHrsquoya oranı ()

Duumlnya Bankası Finansal Yapı Veri Tabanı

(World Bank Financial Structure Database)

YAPI Bir ekonomi iccedilinde işleyen banka-

piyasa karışım oranı (BANHISSE)

Yazar tarafindan hesaplanmaktadır

OPT Bir ekonomi iccedilindeki optimal finansal

yapı tahmini

Yazar tarafindan regresyon tahmini ile

hesaplanmaktadır

FINARA Logaritmik olarak mevcut finansal

yapının (YAPI) optimal yapı değerine

(OPT) olan uzaklığının mutlak değeri

Yazar tarafindan hesaplanmaktadır

ENF Enflasyon ( yıllık) Duumlnya Bankası Duumlnya Buumlyuumlme Goumlstergeleri

(World Bank World Development Indicators)

YDY Yabancı doğrudan yatırımların

GSYHrsquoya oranı ()

Duumlnya Bankası Duumlnya Buumlyuumlme Goumlstergeleri

(World Bank World Development Indicators)

TDA Yıllık toplam ihracat ve ithalatın

GSYHrsquoya oranı ()

Duumlnya Bankası Duumlnya Buumlyuumlme Goumlstergeleri

(World Bank World Development Indicators)

ISS İşşizlik toplam işguumlcuumlnuumln si Duumlnya Bankası Duumlnya Buumlyuumlme Goumlstergeleri

(World Bank World Development Indicators)

LAT Ekvatora uzaklık (0-1 arasında

oumllccedileklendirmek adına derece cinsinden

enlem değerinin mutlak değeri90)

Hall ve Jones (1999)

LEGUK İngiliz hukuk sistemi goumllge değişkeni Duumlnya Bankası Global Buumlyuumlme Ağı Buumlyuumlme

Veri Tabanı (World Bank Global

Development Network Growth Database)

LEGFR Fransız hukuk sistemi goumllge değişkeni Duumlnya Bankası Global Buumlyuumlme Ağı Buumlyuumlme

Veri Tabanı (World Bank Global

Development Network Growth Database)

LEGGR Alman hukuk sistemi goumllge değişkeni Duumlnya Bankası Global Buumlyuumlme Ağı Buumlyuumlme

Veri Tabanı (World Bank Global

Development Network Growth Database)

LEGSOC Sosyalist hukuk sistemi goumllge

değişkeni

Duumlnya Bankası Global Buumlyuumlme Ağı Buumlyuumlme

Veri Tabanı (World Bank Global

Development Network Growth Database)

LNNUF Logatirmik olarak nuumlfus değeri Duumlnya Bankası Duumlnya Buumlyuumlme Goumlstergeleri

(World Bank World Development Indicators)

Finansal Sistemin Yapısı ile Reel Ekonomi Arasındaki Dinamik ŞENDENİZ YUumlNCUuml

Hacettepe Uumlniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakuumlltesi Dergisi

Cilt 38 Sayı 4 2020

879

Değişkenlere ait istatistikler Tablo 3rsquote sunulmuştur Veri setimizde yer alan

uumllkelerde oumlzel kredilerin GSYHrsquoya oranı ortalama olarak 43rsquotuumlr Hisse senedi

piyasaları ise ortalama olarak uumllkelerin GSYHrsquosının 21rsquoi buumlyuumlkluumlğuumlndedir Bağlı ve

accedilıklayıcı değişkenlere ait korelasyon matrisi Ek Tablo 1rsquode sunulmuştur Accedilıklayıcı

değişkenler arasındaki korelasyon değerleri soumlz konusu değişkenleri aynı regresyon

modelinde kullanmaya engel olacak duumlzeyde yuumlksek değildir

Tablo 3 Tanımlayıcı İstatistikler

BAN HISSE YAPI LKGSYH FINARA ENF YDY TDA ISS LAT LNNUF

Ortalama 4306 2134 1219 864 186 4318 229 6314 689 031 1761

Medyan 3432 976 351 875 206 638 152 5171 523 032 1769

Maksimum 16321 24823 32227 1164 571 748166 5549 22041 3347 062 2105

Minimum 336 007 020 585 -480 -486 -1599 1235 008 004 1232

Std Sapma 2963 2957 3153 116 129 33076 375 3914 566 016 165

Goumlzlem sayısı 793 704 681 814 681 812 824 797 550 874 874

31 Tuumlrkiye Verisinin İncelenmesi

Tuumlrkiye oumlzelinde finansal yapı oranı ile ilgili ccedilarpıcı noktalar vardır Tuumlrkiye

finansal yapı verisi 1989-2016 doumlnemi iccedilin hesaplanabilmektedir Finansal yapı oranı

1989 yılında 3867 iken bu değer 1990 yılında 703 1994 yılında 137 ve 1995 yılında

073rsquotuumlr Diğer bir deyişle hisse senedi piyasasının ilk yıllarında doğal olarak banka

odaklı bir sisteme sahip olan Tuumlrkiye 1995 yılı itibariyle ccedilok hızlı denebilecek bir

şekilde piyasa odaklı sisteme geccedilmiştir Literatuumlrde optimal finansal yapı ile ilgili

arguumlmanlar incelendiğinde gelişmekte olan uumllkelerin optimal finansal yapılarının banka

odaklı olması gerekliliği savunulurken Tuumlrkiyersquode ccedilok hızlı bir şekilde piyasa odaklı

sisteme geccediliş stratejik accedilıdan duumlşuumlnduumlruumlcuumlduumlr Diğer bir ilginccedil goumlzlem ise 2012 yılı

itibariyle finansal yapı değerinin Tuumlrkiyersquonin tekrar banka-odaklı sisteme geccediliş

yapmaya başladığını goumlstermesidir Tuumlrkiye oumlzelinde değişkenlere ait istatistikler Tablo

4rsquote sunulmuştur

Tablo 4 Tuumlrkiye İccedilin İstatistikler

BAN HISSE YAPI LKGSYH FINARA ENF YDY TDA ISS LAT LNNUF

Ortalama 2235 2680 267 901 256 4101 093 4115 1005 046 1793

Medyan 1543 3466 089 898 266 3824 053 4484 1036 046 1794

Maksimum 6094 4743 3867 961 298 10522 365 5497 1255 046 1821

Minimum 1136 035 034 851 202 625 003 1709 804 046 1760

StdSapma 1450 1449 718 031 024 3075 090 966 133 000 018

Goumlzlem sayısı 37 29 28 38 28 38 38 38 23 38 38

ŞENDENİZ YUumlNCUuml Finansal Sistemin Yapısı ile Reel Ekonomi Arasındaki Dinamik

Hacettepe University Journal of Economics and Administrative Sciences

Vol 38 Issue 4 2020

880

4 YOumlNTEM VE BULGULAR

41 Optimal Finansal Yapı

Yeni yapısalcılık goumlruumlşuuml ve son yıllarda oluşmaya başlayan optimal finansal

yapılar literatuumlruumlne goumlre bir ekonomi iccedilin tahmin edilen optimal finansal yapı oranı

yani o uumllke iccedilerisinde faaliyet goumlsteren finansal kurumların ve piyasaların optimal

karışımı o uumllkenin ekonomik gelişmişlik duumlzeyine bağlı olarak değişkenlik goumlsteren

dinamik bir orandır Başka bir deyişle ekonomilerin her gelişmişlik seviyesi iccedilin iccedilsel

(endojen) olarak tahmin edilen optimal bir finansal yapı mevcuttur Dolayısı ile

ekonomik buumlyuumlmenin etkili bir şekilde desteklenebilmesi iccedilin mevcut finansal sistem

yapılarının muumlmkuumln olduğunca optimal yapı değerine yakın olması idealdir Her

uumllkenin hesaplanan mevcut finansal yapı oranları ile regresyon modelleri ile tahmin

edilen optimal finansal yapıları arasındaki sapmalar ekonomik aktivite seviyesinde

duumlşuumlşe sebep olabildiği iccedilin finansal yapı ekonomik gelişme iccedilin oumlnemlidir (bkz Lin

vd 2009 Lin 2012 Demirguumlccedil-Kunt vd 2011)

Optimal finansal yapı değeri aşağıdaki regresyonda tahmin edilen finansal yapı

değeridir Regresyon modeli aşağıdaki gibidir

119884119860119875119868119894119905 = 120572 + 1205731119871119870119866119878119884119867119894119905 + 1205732119871119864119866119880119870119894 + 1205733119871119864119866119865119877119894 + 1205734119871119864119866119878119874119862119894 +

1205735119871119860119879119894 + 1205736119871119873119873119880119865119894119905 + 120576119894119905 (1)

Bir uumllkenin finansal yapısı o uumllkenin reel ekonomisi hukuk sistemi ve uumllkeye has

dışsal oumlzelliklerinden etkilenmektedir Yukarıdaki modelde bağımlı değişken 119884119860119875119868rsquodır

119871119870119866119878119884119867 119871119864119866119880119870 119871119864119866119865119877 119871119864119866119878119874119862 119871119860119879 ve 119871119873119873119880119865 accedilıklayıcı değişkenlerdir

Regresyonda dışarıda bırakılacak olan goumllge değişken 119871119864119866119866119877 olarak belirlenmiştir 120576

hata terimini 119894 ve 119905 sırasıyla uumllke ve zaman periyodunu temsil etmektedirler

Regresyon sonuccedilları Tablo 5rsquote sunulmuştur Tahminler panel en kuumlccediluumlk kareler

youmlnteminden gelmektedir Yukarıdaki regresyon modeli ile her uumllke ve her yıl iccedilin

tahmin edilen optimal finansal yapı serisi yani OPT mevcut finansal yapı ile regresyon

sonucu elde edilen atık değer serisi arasındaki farktır

Sonuccedillar incelendiğinde reel ekonominin yapı uumlzerinde etkili olduğu

soumlylenebilmektedir Tablo 5rsquote goumlruumllduumlğuuml uumlzere reel ekonomi ile finansal yapı arasında

anlamlı ve negatif bir ilişki vardır Uumllkelerin ekonomisi geliştikccedile banka-piyasa

oranlarını goumlsteren finansal yapı değerleri duumlşmekte diğer bir deyişle finansal sistemin

yapısı piyasa odaklı olma youmlnuumlnde ilerlemektedir

Finansal Sistemin Yapısı ile Reel Ekonomi Arasındaki Dinamik ŞENDENİZ YUumlNCUuml

Hacettepe Uumlniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakuumlltesi Dergisi

Cilt 38 Sayı 4 2020

881

Tablo 5 Optimal Finansal Yapı Tahmini

Bağımlı Değişken YAPI

LKGSYH -874

(171)

LEGUK 255

(603)

LEGFR 1048

(564)

LEGSOC 547

(587)

LAT 2421

(1046)

LNNUF -671

(119)

C 19325

(3429)

Goumlzlem sayısı 681

R-kare 007

Duumlzeltilmiş R-kare 006

Standart hata terimi parantez iccedilinde yazılmıştır 1 anlamlı 5

anlamlı 10 anlamlı

42 Finansal Yapı Aralığı

Bir uumllkedeki mevcut finansal yapı değeri tahmin edilen optimal finansal yapı

değerinden uzaklaştıkccedila o uumllkenin finansal yapı aralığı buumlyuumlmektedir İlgili literatuumlre

goumlre (bkz Demirguumlccedil-Kunt vd 2011) soumlz konusu uzaklaşma her ne youmlnde olursa olsun

optimal değerle mevcut değerin arasının accedilılması uumllke ekonomileri iccedilin negatif etkilere

sebep olabilmektedir Dolayısı ile finansal yapı aralığı hesaplanırken oumlnemli olan

mutlak fark değeridir Finansal yapı aralığı literatuumlruumln oumlnerdiği şekilde aşağıdaki formuumll

ile hesaplanmaktadır

119865119868119873119860119877119860 = ln(|119884119860119875119868 minus 119874119875119879|) (2)

119865119868119873119860119877119860 uumllkelerde goumlzlenen mevcut 119884119860119875119868 ile en kuumlccediluumlk kareler youmlntemi ile

tahmin edilen 119874119875119879 değeri arasındaki farkın mutlak değerinin logaritmasına eşittir

ldquoOptimal finansal yapırdquo boumlluumlmuumlnde bahsedildiği şekilde (1) nolu denklemde yer alan

regresyon sonucu elde edilen atık değerler serisi 119884119860119875119868 ve 119874119875119879 arasındaki fark serisidir

ve dolayısı ile 119865119868119873119860119877119860 bu atık değerler serisinin mutlak değerinin logaritmasına

eşittir Elde edilen 119865119868119873119860119877119860 serisi veri setimizdeki her uumllke ve her yıl iccedilin finansal yapı

aralığı değerlerini goumlstermektedir

Teorik literatuumlr finansal yapı aralığının fazla olmasının ekonomiye olumsuz

etkileri olabileceğini savunmaktadır Veri setimizdeki gelişmekte olan uumllkeler iccedilin

finansal yapı aralığı ile ekonomik aktivite arasındaki ilişki aşağıdaki model ile

ŞENDENİZ YUumlNCUuml Finansal Sistemin Yapısı ile Reel Ekonomi Arasındaki Dinamik

Hacettepe University Journal of Economics and Administrative Sciences

Vol 38 Issue 4 2020

882

incelenmiştir Soumlz konusu ilişki incelenirken ekonomik aktiviteyi etkileyebilecek ve

literatuumlrde sıkccedila kullanılan kontrol değişkenlerine de regresyonda yer verilmiştir

119871119870119866119878119884119867119894119905 = 120572 + 1205731119865119868119873119860119877119860119894119905 + 1205732119861119860119873119894119905 + 1205733119867119868119878119878119864119894119905 + 1205734119864119873119865119894119905 +

1205735119884119863119884119894119905 + 1205736119879119863119860119894119905 + 1205737119868119878119878119894119905 + 120576119894119905 (3)

Modelde 119871119870119866119878119884119867 bağımlı değişkendir 119865119868119873119860119877119860 119861119860119873 119867119868119878119878119864 119864119873119865 119884119863119884

119879119863119860 ve 119868119878119878 accedilıklayıcı değişkenlerdir 120576 hata terimini 119894 ve 119905 sırasıyla uumllke ve zaman

periyodunu temsil etmektedirler

Regresyon sonuccedilları Tablo 6rsquoda sunulmuştur Model 1rsquode sunulan sonuccedillara

goumlre 119865119868119873119860119877119860 ile 119871119870119866119878119884119867 arasında anlamlı negatif bir ilişki vardır Buumltuumln kontrol

değişkenlerinin varlığında finansal yapı aralığı yani mevcut finansal yapının tahmin

edilen optimum finansal yapıdan uzaklaşması uumllkelerdeki reel ekonomiyi negatif youmlnde

etkilemektedir1 Finansal yapı aralığı ile reel ekonomi arasındaki ilişkinin ekonomik

buumlyuumlkluumlğuuml anlamlıdır 119865119868119873119860119877119860rsquodaki bir standart sapma (129) artış 119871119870119866119878119884119867rsquoda 015

(=129(-012)) yani yuumlzde 15rsquolik bir duumlşuumlşe sebep olmaktadır

Tablo 6 Finansal Yapı Aralığının Reel Ekonomi Uumlzerindeki Etkisi

Bağımlı Değişken LKGSYH

Modeller (1)

(2)

(3)

FINARA -012 -002

-002

(003) (003) (003)

BAN 001

015

062

(018) (016) (015)

HISSE 058 021

010

(017) (015) (015)

ENF 000 001 000

(001) (001) (001)

YDY 138

175 321

(096) (094) (093)

TDA 061 066

(013) (011)

ISS 282

(075)

C 801 809 829

(013) (010) (010)

Goumlzlem sayısı 472 674 674

R-kare 017 012 007

Duumlzeltilmiş R-kare 015 011 006

Standart hata terimi parantez iccedilinde yazılmıştır 1 anlamlı 5 anlamlı 10

anlamlı

Finansal Sistemin Yapısı ile Reel Ekonomi Arasındaki Dinamik ŞENDENİZ YUumlNCUuml

Hacettepe Uumlniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakuumlltesi Dergisi

Cilt 38 Sayı 4 2020

883

43 Finansal Yapı ile Ekonomik Buumlyuumlme Arasındaki İlişki

Finansal yapı ve ekonomik buumlyuumlme arasındaki ilişkiyi incelemek uumlzere

ekonometrik youmlntem olarak zaman-serisi ve kesit regresyon youmlntemlerini birleştiren

Arellano ve Bond (1991) ve Holtz-Eakin vd (1988) tarafından geliştirilen

Genelleştirilmiş Momentler Youmlntemi (GMY) dinamik panel veri modeli kullanılmıştır

Dinamik panel veri youmlnteminin kesit regresyon ve zaman-serisi youmlntemleri ile

karşılaştırıldığında avantajları bulunmaktadır Kesit regresyon youmlntemi kullanıldığında

uumllkelere has oumlzellikler ve goumlzlenemeyen etkiler hata teriminin iccedilinde yer almakta ve bu

durum katsayı tahminlerinde yanlı sonuccedillara sebep olmaktadır Kesit regresyon

youmlnteminin aksine zaman-serisi youmlntemi ile uumllke bazında inceleme muumlmkuumln olmakla

birlikte ccedilalışmaların sağlıklı sonuccedillar verebilmesi iccedilin uzun bir zaman-serisi verisine

ihtiyaccedil vardır aksi halde araştırma sonuccedillarının guumlvenilirliği duumlşebilmektedir Zaman-

serisi youmlnteminin bir diğer dezavantajı da eşzamanlılık problemini goumlzardı etmesidir

Uumllkelere has goumlzlenemeyen oumlzelliklerden dolayı oluşabilecek hatalar GMY ile tahmin

edilen dinamik panel veri modelleri sayesinde engellenmiş olacaktır Ayrıca Dinamik

Panel GMY eşzamanlılık iccedilsellik ve ihmal edilen değişkenler sebebiyle meydana

gelebilecek yanlı sonuccedilları bertaraf etmektedir Dinamik panel veri modeli aşağıdaki

gibidir

119910119894119905 minus 119910119894119905minus1 = (120572 minus 1)119910119894119905minus1 + 120573prime119883119894119905 + 120578119894 + 120576119894119905 (4)

Yukarıdaki modelde 119910 reel ekonomiyi temsil eden logaritmik reel kişi başı

GSYHrsquoyı 119883 finansal yapıyı ve diğer kontrol değişkenlerini 120578 uumllkelere has

goumlzlenemeyen etkileri 120576 hata terimini 119894 ve 119905 sırasıyla uumllke ve zaman periyodunu temsil

etmektedir Bu modelle finansal yapının ekonomik buumlyuumlme uumlzerindeki etkileri

goumlzlenmiştir Modelde ekonomik buumlyuumlmeyi etkileyebilecek ve literatuumlrde sıkccedila

kullanılan 119864119873119865 119884119863119884 ve 119879119863119860 gibi kontrol değişkenlerine yer verilmiştir

Yukarıdaki denklem aşağıdaki şekilde yeniden yazılabilir

119910119894119905 = α119910119894119905minus1 + 120573prime119883119894119905 + 120578119894 + 120576119894119905 (5)

Uumllkelere has etkileri yok etmek uumlzere Holtz-Eakin vd (1988) Arellano ve Bond

(1991) ve Arellano ve Bover (1995) tarafından geliştirilen birinci fark youmlntemi

uygulanmıştır Bu youmlntem ile model aşağıdaki şekilde yeniden yazılabilmektedir

119910119894119905 minus 119910119894119905minus1 = α(119910119894119905minus1 minus 119910119894119905minus2) + 120573prime(119883119894119905 minus 119883119894119905minus1) + (120576119894119905 minus 120576119894119905minus1) (6)

Modellerdeki accedilıklayıcı değişkenlerde oluşabilecek olan iccedilsellik (endogeneity)

problemi enstruman kullanımı ile engellenebilmektedir ancak bu durumda da (120576119894119905 minus

ŞENDENİZ YUumlNCUuml Finansal Sistemin Yapısı ile Reel Ekonomi Arasındaki Dinamik

Hacettepe University Journal of Economics and Administrative Sciences

Vol 38 Issue 4 2020

884

120576119894119905minus1) hata teriminin (119910119894119905minus1 minus 119910119894119905minus2) değişkeni ile olan korelasyonu problem

yaratmaktadır Bu problemin bertaraf edilmesi iccedilin gecikmeli accedilıklayıcı değişkenler

enstruman olarak kullanılmıştır Enstrumanların geccedilerliliği Sargan testi ile test

edilmiştir Arellano-Bond testi ise AR(2) suumlrecinde otokorelasyon sorunu olmadığını

goumlstermektedir Hata terimlerinin seri korelasyon oluşturmaması ve accedilıklayıcı

değişkenlerin de gelecek hata terimleri ile korelasyon oluşturmaması oumlnemli iki

varsayımdır Bu sebeple aşağıdaki moment denklemleri kullanılmıştır

119864[119910119894119905minus119904(120576119894119905 minus 120576119894119905minus1)] = 0for119904 ge 2 119905 = 3hellip 119879 (7)

119864[119883119894119905minus119904(120576119894119905 minus 120576119894119905minus1)] = 0for119904 ge 2 119905 = 3hellip 119879 (8)

Tablo 7 Dinamik Panel GMY Tahminleri

Bağımlı Değişken LKGSYH

Transformasyon Birinci fark

(1) (2)

LKGSYH (-1) 100 097

(003) (000)

YAPI -002 -003

(001) (000)

BAN -009

(004)

HISSE 003 002

(004) (001)

ENF 000 000

(000) (000)

YDY 010 006

(012) (006)

TDA 001

(002)

J-istatistik 1750 2707

Enstruman derece 24 25

Sargan testi (olasılık) 042 013

AB otokorelasyon testi AR(2) (olasılık) 099 098

Goumlzlem sayısı 874 874

Standart hata terimi parantez iccedilinde yazılmıştır 1 anlamlı 5 anlamlı 10

anlamlı

Sargan testi iccedilin H0 Enstrumanlar atık değerler ile korelasyon oluşturmamaktadır

AB otokorelasyon testi iccedilin H0 Birinci farklardaki atık değerlerde ikinci dereceden otokorelasyon

yoktur (Birinci farklar uumlzerinde ccedilalıştırılan bir Arellano-Bond GMY regresyonu bağlamında

AR(1) beklenmektedir ve bu nedenle Arellano-Bond (AB) AR(1) testi sonucu genellikle goumlz ardı

edilmektedir Birinci farklardaki atık değerler uumlzerindeki AR(2) testi duumlzey değişkenlerinde

AR(1)i tespit etmek iccedilin kullanılır bkz Roodman 2004)

Finansal Sistemin Yapısı ile Reel Ekonomi Arasındaki Dinamik ŞENDENİZ YUumlNCUuml

Hacettepe Uumlniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakuumlltesi Dergisi

Cilt 38 Sayı 4 2020

885

Analiz sonuccedilları Tablo 7rsquode sunulmuştur Bulgulara goumlre finansal yapı ile

ekonomik buumlyuumlme arasında negatif ve anlamlı bir ilişki mevcuttur Sonuccedillar ekonomik

gelişmişlik duumlzeyinde artış goumlzlemlenen uumllkelerde finansal sistem yapısının piyasa

odaklı olma youmlnuumlnde değişim goumlstermekte olduğu goumlruumlşuuml ile uyumludur Sonuccedillar

ayrıca yabancı doğrudan yatırımların reel ekonomi uumlzerinde pozitif ve anlamlı bir etkisi

olduğunu goumlstermektedir Diğer yandan bankacılık sektoumlruumlndeki gelişmelerin reel

ekonomi uumlzerinde negatif ve anlamlı bir etkisi olduğu goumlruumllmektedir Bu durum yuumlksek

borccedil ve geri oumldenmeyen krediler sebebiyle accedilıklanabilir Benzer şekilde Zhang (2003)

1960-1999 periyodu iccedilin Doğu Asya uumllkelerinde bankacılık sektoumlruuml ile reel ekonomi

arasında negatif bir ilişki goumlstermiştir

SONUCcedil

Finansal yapı bir uumllkenin finansal sisteminin ne derece banka odaklı ya da

piyasa odaklı olduğu ile ilgili bir kavramdır Diğer bir deyişle finansal yapı bir

ekonomide işleyen finansal kurumların ve piyasaların karışım oranı ve mevcut finansal

kurumların ve piyasaların soumlz konusu ekonomi iccedilin goumlreceli oumlnemleridir Uumllkelerin

finansal sistemlerinin yapıları farklılıklar goumlstermektedir Uumllkelerdeki finansal sistemler

işlevlerini yerine getirirken bazı uumllkelerde bankacılık sektoumlruuml lider rol uumlstlenmekte

diğer bir deyişle banka-odaklı finansal sistem goumlzlenmekte diğer bazı uumllkelerde ise

piyasalar lider rol uumlstlenmekte yani piyasa-odaklı finansal sistem goumlzlenmektedir Bu

ccedilalışmada finansal sistemin yapısı ele alınmış Tuumlrkiye ve diğer gelişmekte olan

uumllkelerdeki finansal yapı ile reel ekonomi arasındaki dinamik ilişki araştırılmıştır

Guumlncel literatuumlrde oumlzellikle son yıllarda dikkat ccedileken bir goumlruumlş olan ldquoyeni yapısalcılıkrdquo

goumlruumlşuuml diğer bir deyişle finansal yapıların uumllkelerin gelişmişlik seviyelerine goumlre

farklılaştığı ve her ekonomik gelişmişlik seviyesi iccedilin iccedilsel olarak belirlenen bir optimal

finansal yapının varlığı da bu ccedilalışmada sorgulanmıştır Soumlz konusu goumlruumlşe goumlre

finansal sistemin yapısı dinamiktir Gelişmekte olan uumllkelerdeki mevcut finansal

yapıların o uumllkeler iccedilin tahmin edilen optimal finansal yapı değerlerinden

uzaklaşmasının uumllkelerin reel ekonomilerine olan etkileri de bu ccedilalışma kapsamında

incelenmiştir

Sonuccedillar ışığında finansal yapının reel ekonomi uumlzerinde etkili olduğu

soumlylenebilmektedir Ccedilalışma bulguları reel ekonomi ile finansal yapı oranı arasında

anlamlı ve negatif bir ilişkinin varlığını goumlstermiştir Uumllkelerin ekonomisi geliştikccedile

banka-piyasa oranlarını goumlsteren finansal yapı değerleri duumlşmekte diğer bir deyişle

finansal sistemin yapısı piyasa odaklı olma youmlnuumlnde değişmektedir

Bir uumllkedeki mevcut finansal yapı değeri ekonometrik analiz sonucu tahmin

edilen optimal finansal yapı değerinden uzaklaştıkccedila o uumllkenin finansal yapı aralığı

buumlyuumlmektedir Soumlz konusu uzaklaşma her ne youmlnde olursa olsun optimal değerle

ŞENDENİZ YUumlNCUuml Finansal Sistemin Yapısı ile Reel Ekonomi Arasındaki Dinamik

Hacettepe University Journal of Economics and Administrative Sciences

Vol 38 Issue 4 2020

886

mevcut değerin arasının accedilılması uumllke ekonomileri iccedilin negatif etkilere sebep

olabilmektedir Bulgularımız gelişmekte olan uumllkelerde finansal yapı aralığı ile reel

ekonomi arasında anlamlı ve negatif bir ilişkinin varlığını goumlstermektedir

Farklı gelişmişlik duumlzeyindeki ekonomilerin finansal yapıları arasındaki farkları

anlamak ve uumllkelerin finansal yapılarını ekonomik buumlyuumlmeleri ile ilişkilendirebilmek

oumlzellikle finansal sistemlerini geliştirmeye ccedilalışan gelişmekte olan uumllkelerde politika

uygulamaları oluşturulması accedilısından faydalı olabilmektedir Gelişmekte olan bir uumllkeye

en uygun olan finansal yapı gelişmiş bir uumllkenin finansal yapısından farklı olmalıdır

Bu sebeple ekonomik buumlyuumlmeyi sağlamak adına gelişmiş uumllkelerin mevcut finansal

yapı stratejilerini birebir takip etmek yerine her bir uumllke oumlzelinde finansal yapı stratejisi

hazırlanmalıdır Gelişmekte olan uumllkeler oumlzelinde yapılan bu ccedilalışma sonuccedillarının son

on yılda filizlenen ldquoyeni yapısalcılıkrdquo ve ldquooptimal finansal yapılarrdquo goumlruumlşleri ile ilgili

literatuumlre katkıda bulunacağı duumlşuumlnuumllmektedir

NOTLAR

1 Sahte regresyondan kaccedilınmak adına regresyon analizleri oumlncesinde Levin Lin ve Chu (2002)

panel birim koumlk testleri yapılmıştır Serilerin duumlzey ve birinci farklarında ldquoH0 birim koumlk vardırrdquo

hipotezi reddedilmiş ve serilerin durağan olduğu goumlruumllmuumlştuumlr Dolayısı ile analizler duumlzeyde

yapılmıştır Birim koumlk test sonuccedilları Ek Tablo 2rsquode sunulmuştur

KAYNAKCcedilA

Allen F D Gale (1997) ldquoFinancial Markets Intermediaries and Intertemporal Smoothingrdquo

Journal of Political Economy 105 523-546

Allen F D Gale (1999) ldquoDiversity of Opinion and Financing of New Technologiesrdquo Journal of

Financial Intermediation 8 68-89

Allen F D Gale (2000) ldquoComparing Financial Systemsrdquo Cambridge MA MIT Press

Arellano M S Bond (1991) ldquoSome Tests of Specification for Panel Data Monte Carlo

Evidence and an Application to Employment Equationsrdquo Review of Economic Studies

58 277ndash297

Arellano M O Bover (1995) ldquoAnother Look at the Instrumental-variable Estimation of Error-

Components Modelsrdquo Journal of Econometrics 68 29ndash52

Arestis P PO Demetriades KB Luintel (2001) ldquoFinancial Development and Economic

Growth The Role of Stock Marketsrdquo Journal of Money Credit and Banking 33(1) 16-

41

Atje R B Jovanovic (1993) ldquoStock Markets and Developmentrdquo European Economic Review

37 632-640

Beck T R Levine N Loayza (2000) ldquoFinance and the Sources of Growthrdquo Journal of

Financial Economics 58(1) 261-300

Finansal Sistemin Yapısı ile Reel Ekonomi Arasındaki Dinamik ŞENDENİZ YUumlNCUuml

Hacettepe Uumlniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakuumlltesi Dergisi

Cilt 38 Sayı 4 2020

887

Beck T R Levine (2004) ldquoStock Markets Banks and Growth Panel Evidencerdquo Journal of

Banking and Finance 28 423-442

Bhide A (1993) ldquoThe Hidden Costs of Stock Market Liquidityrdquo Journal of Financial

Economics 34 1-51

Boyd JH EC Prescott (1986) Financial Intermediary-Coalitions Journal of Economics

Theory 38 211-232

Boyd JH BD Smith (1998) ldquoThe Evolution of Debt and Equity Markets in Economic

Developmentrdquo Economic Theory 12 519-560

Chakraborty S R Ray (2004) ldquoBank-Based versus Market-Based Financial Systems A

Growth-Theoretic Analysisrdquo University of Oregon (Department of Economics) mimeo

Chu LK (2020) ldquoFinancial Structure and Economic Growth Nexus Revisitedrdquo Borsa İstanbul

Review 20(1) 24-36

Demir AU S Hall (2017) ldquoFinancial Structure and Economic Development Evidence on the

View of lsquoNew Structuralismrsquordquo International Review of Financial Analysis 52 252ndash

259

Demirguumlccedil-Kunt A H Huizinga (2000) ldquoFinancial Structure and Bank Profitabilityrdquo in

DemirguumlccedilndashKunt A and Levine R eds Financial Structure and Economic Growth A

CrossndashCountry Comparison of Banks Markets and Development Cambridge MA

MIT Press 243ndash261

Demirguumlccedil-Kunt A R Levine (1996a) ldquoStock Markets Corporate Finance and Economic

Growthrdquo World Bank Economic Review 10(2) 223ndash240

Demirguumlccedil-Kunt A R Levine (1996b) ldquoStock Market Development and Financial

Intermediaries stylized factsrdquo World Bank Economic Review 10(2) 291ndash322

Demirguc-Kunt A R Levine (2001) ldquoFinancial Structures and Economic Growth A Cross-

Country Comparison of Banks Markets and Developmentrdquo Cambridge MA MIT

Press

Demirguumlccedil-Kunt A E Feyen R Levine (2011) ldquoOptimal Financial Structures and Development

The Evolving Importance of Banks and Marketsrdquo World Bank Working Paper

Edison HJ R Levine L Ricci T Slok (2002) ldquoInternational Financial Integration and

Eeconomic Growthrdquo Journal of International Money and Finance 21 749-776

Goldsmith RW (1969) ldquoFinancial Structure and Developmentrdquo New Haven CT Yale

University Press

Grossman SJ O Hart (1980) ldquoTakeover Bids the Free-Rider Problem and the Theory of the

Corporationrdquo Bell Journal of Economics 11 42-64

Hall R E C I Jones (1999) ldquoWhy Do Some Countries Produce So Much More Output Per

Worker than Othersrdquo The Quarterly Journal of Economics 114(1) 83ndash116

Harris RDF (1997) ldquoStock Markets and Development A Re-assessmentrdquo European Economic

Review 41 139ndash146

ŞENDENİZ YUumlNCUuml Finansal Sistemin Yapısı ile Reel Ekonomi Arasındaki Dinamik

Hacettepe University Journal of Economics and Administrative Sciences

Vol 38 Issue 4 2020

888

Hellwig M (1991) ldquoBanking Financial Intermediation and Corporate Financerdquo in European

Financial Integration Eds Giovanni A and C Mayer Cambridge Cambridge

University Press England 35-63

HoltzndashEakin D W Newey H S Rosen (1988) ldquoEstimating Vector Autoregressions with Panel

Datardquo Econometrica 56(6) 1371ndash1395

Hung F (2003) ldquoInflation Financial Development and Economic Growthrdquo International

Review of Economics and Finance 12 45ndash67

Jeong W KO Kymn CJ Kymn (2003) ldquoThe Long-run Interdependence of Bank-health

Investment-oriented Bank Loans and Economic Performance A Time-series Analysisrdquo

The Quarterly Review of Economics and Finance 43 11ndash30

King RG R Levine (1993) ldquoFinance and Growth Schumpeter Might be Rightrdquo Quarterly

Journal of Economics 108 717-38

La Porta R F Lopez-de-Silanes A Shleifer R Vishny (1997) ldquoLegal Determinants of External

Financerdquo Journal of Finance 52 1131-1150

La Porta R F Lopez-de-Silanes A Shleifer R Vishny (1998) ldquoLaw and Financerdquo Journal of

Political Economy 106 1113-1155

La Porta R F Lopez-de-Silanes A Shleifer R Vishny (2000) ldquoInvestor Protection and

Corporate Governancerdquo Journal of Financial Economics 58 3-27

Levin A CF Lin CSJ Chu (2002) ldquoAsymptotic and Finitesample Propertiesrdquo Journal of

Econometrics 108 1-24

Levine R (1997) ldquoFinancial Development and Economic Growth Views and Agendardquo Journal

of Economic Literature 35 688-726

Levine R (2005) ldquoFinance and Growth Theory and Evidencerdquo in Philippe Aghion and Steven

Durlauf eds Handbook of Economic Growth The Netherlands Elsevier Science

Levine R N Loayza T Beck (2000) ldquoFinancial Intermediation and Growth Causality and

causesrdquo Journal of Monetary Economics 46 31-77

Levine R S Zervos (1998) ldquoStock Markets Banks and Economic Growthrdquo The American

Economic Review 88(3) 537-558

Lin J Y X Sun Y Jiang (2006) ldquoOn the Optimal Financial Theory in Economic

Developmentrdquo CCER working paper

Lin JY X Sun Y Jiang (2009) ldquoToward a Theory of Optimal Financial Structurerdquo World

Bank Policy Research Working Paper

Lin JY (2012) ldquoNew Structural Economics A Framework for Rethinking Developmentrdquo

World Bank

Liu G C Zhang (2020) ldquoDoes Financial Structure Matter for Economic Growth in Chinardquo

China Economic Review 61 101194

Ma Y (2018) ldquoFinancial Development Financial Structure and the Growth Effect of Monetary

Policyrdquo International Evidence Global Economic Review 47 395-418

Merton RC (1992) ldquoFinancial Innovation and Economic Performancerdquo Journal of Applied

Corporate Finance 4 12-22

Finansal Sistemin Yapısı ile Reel Ekonomi Arasındaki Dinamik ŞENDENİZ YUumlNCUuml

Hacettepe Uumlniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakuumlltesi Dergisi

Cilt 38 Sayı 4 2020

889

Merton RC (1995) ldquoA Functional Perspective of Financial Intermediationrdquo Financial

Management 24 23-41

Merton RC Z Bodie (1995) ldquoA Conceptual Framework for Analyzing the Financial

Environmentrdquo in The Global Financial System A Functional Perspective Eds D

BCrane vd Boston MA Harvard Business School Press 3-31

Merton RC Z Bodie (2004) ldquoThe Design of Financial Systems Towards a Synthesis of

Function and Structurerdquo National Bureau of Economic Research Working Paper

Number 10620

Rajan RG (1992) ldquoInsiders and Outsiders the Choice Between Informed and Arms Length

Debt Journal of Finance 47 1367-1400

Rajan RG L Zingales (1999) ldquoWhich Capitalism Lessons From the East Asian Crisisrdquo

Journal of Applied Corporate Finance 11 40-48

Roodman D (2004) ABAR Stata module to perform Arellano-Bond test for

autocorrelation Statistical Software Components S437501 Boston College

Department of Economics

Rousseau PL P Wachtel (1998) ldquoFinancial Intermediation and Economic Performance

Historical Evidence from Five Industrial Countriesrdquo Journal of Money Credit and

Banking 30 657-678

Şendeniz-Yuumlncuuml İ L Akdeniz K Aydoğan (2008) ldquoInterdependence of the Banking Sector and

the Real Sector Evidence from OECD Countriesrdquo Applied Economics 40 749ndash764

Şendeniz-Yuumlncuuml İ L Akdeniz K Aydoğan (2018) ldquoDo Stock Index Futures Affect Economic

Growth Evidence from 32 Countriesrdquo Emerging Markets Finance and Trade 54(2)

410-429

Şendeniz-Yuumlncuuml İ L Akdeniz K Aydoğan (2019) ldquoOptimal Financial Structure and Economic

Growth in Emerging Marketsrdquo in Handbook of Global Financial Markets

Transformations Dependence and Risk Spillovers Sabri Boubaker and Duc Khuong

Nguyen (Eds) World Scientific Publishing 591-609

Shleifer A RW Vishny (1997) ldquoA Survey of Corporate Governancerdquo Journal of Finance 52

737-783

Song F AV Thakor (2010) ldquoFinancial System Architecture and the Co-Evolution of Banks and

Capital Marketsrdquo The Economic Journal 120 1021-1055

Stiglitz JE (1985) ldquoCredit Markets and the Control of Capitalrdquo Journal of Money Credit and

Banking 17 133-152

Svaleryd H J Vlachos (2005) ldquoFinancial Markets the Pattern of Industrial Specialization and

Comparative Advantage Evidence from OECD countriesrdquo European Economic

Review Elsevier 49(1) 113-144 January

Tadesse S (2002) ldquoFinancial Architecture and Economic Performance International Evidencerdquo

Journal of Financial Intermediation 11 429ndash454

Theil H D Chen (1995) ldquoThe Equatorial Grand Canyonrdquo De Economist 143 (3) 317ndash327

Zhang KH (2003) ldquoDoes Financial Development Promote Economic Growth in the East Asiardquo

China Journal of Finance 1(2) 1ndash10

ŞENDENİZ YUumlNCUuml Finansal Sistemin Yapısı ile Reel Ekonomi Arasındaki Dinamik

Hacettepe University Journal of Economics and Administrative Sciences

Vol 38 Issue 4 2020

890

Ek Tablo 1 Korelasyon Matrisi

BAN HISSE YAPI LKGSYH ENF YDY TDA ISS LAT LNNUF

BAN 100

HISSE 052 100

YAPI -018 -026 100

LKGSYH 027 024 -020 100

ENF -012 -008 006 -003 100

YDY 010 001 -007 012 -005 100

TDA 053 021 -018 030 -011 026 100

ISS -006 -003 007 008 000 009 -021 100

LAT 000 020 -002 034 -006 -009 -009 -016 100

LNNUF -003 012 -004 -060 -002 -012 042 -016 -011 100

1 anlamlı 5 anlamlı 10 anlamlı

Ek Tablo 2 Levin Lin ve Chu (2002) Panel Birim Koumlk Testi

Değişken İstatistik Olasılık

BAN Duumlzey -201 002

Birinci fark -300 000

HISSE Duumlzey -157 006

Birinci fark -1022 000

YAPI Duumlzey -416 000

Birinci fark -5007 000

LKGSYH Duumlzey -136 009

Birinci fark -659 000

FINARA Duumlzey -449 000

Birinci fark -2007 000

ENF Duumlzey -222 000

Birinci fark -2474 000

YDY Duumlzey -140 008

Birinci fark -2731 000

TDA Duumlzey -180 004

Birinci fark -1467 000

ISS Duumlzey -213 002

Birinci fark -569 000

LNNUF Duumlzey -260 001

Birinci fark -229 001

H0 Birim koumlk vardır Gecikme uzunluğu kriteri Akaike 1 anlamlı 5 anlamlı

10 anlamlı

Page 10: İNANSAL SİST MİN YAPISI

ŞENDENİZ YUumlNCUuml Finansal Sistemin Yapısı ile Reel Ekonomi Arasındaki Dinamik

Hacettepe University Journal of Economics and Administrative Sciences

Vol 38 Issue 4 2020

878

Tablo 2 Değişken İsimleri Tanımları ve Veri Kaynakları

Değisken ismi

Tanım Veri TabanıKaynağı

LKGSYH Logaritmik olarak reel kişi başı GSYH

(sabit 2010 ABD doları)

Duumlnya Bankası Duumlnya Gelişme Goumlstergeleri

(World Bank World Development Indicators)

BAN Oumlzel sektoumlre verilen kredilerin

toplamının GSYHrsquoya oranı ()

Duumlnya Bankası Finansal Yapı Veri Tabanı

(World Bank Financial Structure Database)

HISSE Hisse senedi piyasası değerinin

GSYHrsquoya oranı ()

Duumlnya Bankası Finansal Yapı Veri Tabanı

(World Bank Financial Structure Database)

YAPI Bir ekonomi iccedilinde işleyen banka-

piyasa karışım oranı (BANHISSE)

Yazar tarafindan hesaplanmaktadır

OPT Bir ekonomi iccedilindeki optimal finansal

yapı tahmini

Yazar tarafindan regresyon tahmini ile

hesaplanmaktadır

FINARA Logaritmik olarak mevcut finansal

yapının (YAPI) optimal yapı değerine

(OPT) olan uzaklığının mutlak değeri

Yazar tarafindan hesaplanmaktadır

ENF Enflasyon ( yıllık) Duumlnya Bankası Duumlnya Buumlyuumlme Goumlstergeleri

(World Bank World Development Indicators)

YDY Yabancı doğrudan yatırımların

GSYHrsquoya oranı ()

Duumlnya Bankası Duumlnya Buumlyuumlme Goumlstergeleri

(World Bank World Development Indicators)

TDA Yıllık toplam ihracat ve ithalatın

GSYHrsquoya oranı ()

Duumlnya Bankası Duumlnya Buumlyuumlme Goumlstergeleri

(World Bank World Development Indicators)

ISS İşşizlik toplam işguumlcuumlnuumln si Duumlnya Bankası Duumlnya Buumlyuumlme Goumlstergeleri

(World Bank World Development Indicators)

LAT Ekvatora uzaklık (0-1 arasında

oumllccedileklendirmek adına derece cinsinden

enlem değerinin mutlak değeri90)

Hall ve Jones (1999)

LEGUK İngiliz hukuk sistemi goumllge değişkeni Duumlnya Bankası Global Buumlyuumlme Ağı Buumlyuumlme

Veri Tabanı (World Bank Global

Development Network Growth Database)

LEGFR Fransız hukuk sistemi goumllge değişkeni Duumlnya Bankası Global Buumlyuumlme Ağı Buumlyuumlme

Veri Tabanı (World Bank Global

Development Network Growth Database)

LEGGR Alman hukuk sistemi goumllge değişkeni Duumlnya Bankası Global Buumlyuumlme Ağı Buumlyuumlme

Veri Tabanı (World Bank Global

Development Network Growth Database)

LEGSOC Sosyalist hukuk sistemi goumllge

değişkeni

Duumlnya Bankası Global Buumlyuumlme Ağı Buumlyuumlme

Veri Tabanı (World Bank Global

Development Network Growth Database)

LNNUF Logatirmik olarak nuumlfus değeri Duumlnya Bankası Duumlnya Buumlyuumlme Goumlstergeleri

(World Bank World Development Indicators)

Finansal Sistemin Yapısı ile Reel Ekonomi Arasındaki Dinamik ŞENDENİZ YUumlNCUuml

Hacettepe Uumlniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakuumlltesi Dergisi

Cilt 38 Sayı 4 2020

879

Değişkenlere ait istatistikler Tablo 3rsquote sunulmuştur Veri setimizde yer alan

uumllkelerde oumlzel kredilerin GSYHrsquoya oranı ortalama olarak 43rsquotuumlr Hisse senedi

piyasaları ise ortalama olarak uumllkelerin GSYHrsquosının 21rsquoi buumlyuumlkluumlğuumlndedir Bağlı ve

accedilıklayıcı değişkenlere ait korelasyon matrisi Ek Tablo 1rsquode sunulmuştur Accedilıklayıcı

değişkenler arasındaki korelasyon değerleri soumlz konusu değişkenleri aynı regresyon

modelinde kullanmaya engel olacak duumlzeyde yuumlksek değildir

Tablo 3 Tanımlayıcı İstatistikler

BAN HISSE YAPI LKGSYH FINARA ENF YDY TDA ISS LAT LNNUF

Ortalama 4306 2134 1219 864 186 4318 229 6314 689 031 1761

Medyan 3432 976 351 875 206 638 152 5171 523 032 1769

Maksimum 16321 24823 32227 1164 571 748166 5549 22041 3347 062 2105

Minimum 336 007 020 585 -480 -486 -1599 1235 008 004 1232

Std Sapma 2963 2957 3153 116 129 33076 375 3914 566 016 165

Goumlzlem sayısı 793 704 681 814 681 812 824 797 550 874 874

31 Tuumlrkiye Verisinin İncelenmesi

Tuumlrkiye oumlzelinde finansal yapı oranı ile ilgili ccedilarpıcı noktalar vardır Tuumlrkiye

finansal yapı verisi 1989-2016 doumlnemi iccedilin hesaplanabilmektedir Finansal yapı oranı

1989 yılında 3867 iken bu değer 1990 yılında 703 1994 yılında 137 ve 1995 yılında

073rsquotuumlr Diğer bir deyişle hisse senedi piyasasının ilk yıllarında doğal olarak banka

odaklı bir sisteme sahip olan Tuumlrkiye 1995 yılı itibariyle ccedilok hızlı denebilecek bir

şekilde piyasa odaklı sisteme geccedilmiştir Literatuumlrde optimal finansal yapı ile ilgili

arguumlmanlar incelendiğinde gelişmekte olan uumllkelerin optimal finansal yapılarının banka

odaklı olması gerekliliği savunulurken Tuumlrkiyersquode ccedilok hızlı bir şekilde piyasa odaklı

sisteme geccediliş stratejik accedilıdan duumlşuumlnduumlruumlcuumlduumlr Diğer bir ilginccedil goumlzlem ise 2012 yılı

itibariyle finansal yapı değerinin Tuumlrkiyersquonin tekrar banka-odaklı sisteme geccediliş

yapmaya başladığını goumlstermesidir Tuumlrkiye oumlzelinde değişkenlere ait istatistikler Tablo

4rsquote sunulmuştur

Tablo 4 Tuumlrkiye İccedilin İstatistikler

BAN HISSE YAPI LKGSYH FINARA ENF YDY TDA ISS LAT LNNUF

Ortalama 2235 2680 267 901 256 4101 093 4115 1005 046 1793

Medyan 1543 3466 089 898 266 3824 053 4484 1036 046 1794

Maksimum 6094 4743 3867 961 298 10522 365 5497 1255 046 1821

Minimum 1136 035 034 851 202 625 003 1709 804 046 1760

StdSapma 1450 1449 718 031 024 3075 090 966 133 000 018

Goumlzlem sayısı 37 29 28 38 28 38 38 38 23 38 38

ŞENDENİZ YUumlNCUuml Finansal Sistemin Yapısı ile Reel Ekonomi Arasındaki Dinamik

Hacettepe University Journal of Economics and Administrative Sciences

Vol 38 Issue 4 2020

880

4 YOumlNTEM VE BULGULAR

41 Optimal Finansal Yapı

Yeni yapısalcılık goumlruumlşuuml ve son yıllarda oluşmaya başlayan optimal finansal

yapılar literatuumlruumlne goumlre bir ekonomi iccedilin tahmin edilen optimal finansal yapı oranı

yani o uumllke iccedilerisinde faaliyet goumlsteren finansal kurumların ve piyasaların optimal

karışımı o uumllkenin ekonomik gelişmişlik duumlzeyine bağlı olarak değişkenlik goumlsteren

dinamik bir orandır Başka bir deyişle ekonomilerin her gelişmişlik seviyesi iccedilin iccedilsel

(endojen) olarak tahmin edilen optimal bir finansal yapı mevcuttur Dolayısı ile

ekonomik buumlyuumlmenin etkili bir şekilde desteklenebilmesi iccedilin mevcut finansal sistem

yapılarının muumlmkuumln olduğunca optimal yapı değerine yakın olması idealdir Her

uumllkenin hesaplanan mevcut finansal yapı oranları ile regresyon modelleri ile tahmin

edilen optimal finansal yapıları arasındaki sapmalar ekonomik aktivite seviyesinde

duumlşuumlşe sebep olabildiği iccedilin finansal yapı ekonomik gelişme iccedilin oumlnemlidir (bkz Lin

vd 2009 Lin 2012 Demirguumlccedil-Kunt vd 2011)

Optimal finansal yapı değeri aşağıdaki regresyonda tahmin edilen finansal yapı

değeridir Regresyon modeli aşağıdaki gibidir

119884119860119875119868119894119905 = 120572 + 1205731119871119870119866119878119884119867119894119905 + 1205732119871119864119866119880119870119894 + 1205733119871119864119866119865119877119894 + 1205734119871119864119866119878119874119862119894 +

1205735119871119860119879119894 + 1205736119871119873119873119880119865119894119905 + 120576119894119905 (1)

Bir uumllkenin finansal yapısı o uumllkenin reel ekonomisi hukuk sistemi ve uumllkeye has

dışsal oumlzelliklerinden etkilenmektedir Yukarıdaki modelde bağımlı değişken 119884119860119875119868rsquodır

119871119870119866119878119884119867 119871119864119866119880119870 119871119864119866119865119877 119871119864119866119878119874119862 119871119860119879 ve 119871119873119873119880119865 accedilıklayıcı değişkenlerdir

Regresyonda dışarıda bırakılacak olan goumllge değişken 119871119864119866119866119877 olarak belirlenmiştir 120576

hata terimini 119894 ve 119905 sırasıyla uumllke ve zaman periyodunu temsil etmektedirler

Regresyon sonuccedilları Tablo 5rsquote sunulmuştur Tahminler panel en kuumlccediluumlk kareler

youmlnteminden gelmektedir Yukarıdaki regresyon modeli ile her uumllke ve her yıl iccedilin

tahmin edilen optimal finansal yapı serisi yani OPT mevcut finansal yapı ile regresyon

sonucu elde edilen atık değer serisi arasındaki farktır

Sonuccedillar incelendiğinde reel ekonominin yapı uumlzerinde etkili olduğu

soumlylenebilmektedir Tablo 5rsquote goumlruumllduumlğuuml uumlzere reel ekonomi ile finansal yapı arasında

anlamlı ve negatif bir ilişki vardır Uumllkelerin ekonomisi geliştikccedile banka-piyasa

oranlarını goumlsteren finansal yapı değerleri duumlşmekte diğer bir deyişle finansal sistemin

yapısı piyasa odaklı olma youmlnuumlnde ilerlemektedir

Finansal Sistemin Yapısı ile Reel Ekonomi Arasındaki Dinamik ŞENDENİZ YUumlNCUuml

Hacettepe Uumlniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakuumlltesi Dergisi

Cilt 38 Sayı 4 2020

881

Tablo 5 Optimal Finansal Yapı Tahmini

Bağımlı Değişken YAPI

LKGSYH -874

(171)

LEGUK 255

(603)

LEGFR 1048

(564)

LEGSOC 547

(587)

LAT 2421

(1046)

LNNUF -671

(119)

C 19325

(3429)

Goumlzlem sayısı 681

R-kare 007

Duumlzeltilmiş R-kare 006

Standart hata terimi parantez iccedilinde yazılmıştır 1 anlamlı 5

anlamlı 10 anlamlı

42 Finansal Yapı Aralığı

Bir uumllkedeki mevcut finansal yapı değeri tahmin edilen optimal finansal yapı

değerinden uzaklaştıkccedila o uumllkenin finansal yapı aralığı buumlyuumlmektedir İlgili literatuumlre

goumlre (bkz Demirguumlccedil-Kunt vd 2011) soumlz konusu uzaklaşma her ne youmlnde olursa olsun

optimal değerle mevcut değerin arasının accedilılması uumllke ekonomileri iccedilin negatif etkilere

sebep olabilmektedir Dolayısı ile finansal yapı aralığı hesaplanırken oumlnemli olan

mutlak fark değeridir Finansal yapı aralığı literatuumlruumln oumlnerdiği şekilde aşağıdaki formuumll

ile hesaplanmaktadır

119865119868119873119860119877119860 = ln(|119884119860119875119868 minus 119874119875119879|) (2)

119865119868119873119860119877119860 uumllkelerde goumlzlenen mevcut 119884119860119875119868 ile en kuumlccediluumlk kareler youmlntemi ile

tahmin edilen 119874119875119879 değeri arasındaki farkın mutlak değerinin logaritmasına eşittir

ldquoOptimal finansal yapırdquo boumlluumlmuumlnde bahsedildiği şekilde (1) nolu denklemde yer alan

regresyon sonucu elde edilen atık değerler serisi 119884119860119875119868 ve 119874119875119879 arasındaki fark serisidir

ve dolayısı ile 119865119868119873119860119877119860 bu atık değerler serisinin mutlak değerinin logaritmasına

eşittir Elde edilen 119865119868119873119860119877119860 serisi veri setimizdeki her uumllke ve her yıl iccedilin finansal yapı

aralığı değerlerini goumlstermektedir

Teorik literatuumlr finansal yapı aralığının fazla olmasının ekonomiye olumsuz

etkileri olabileceğini savunmaktadır Veri setimizdeki gelişmekte olan uumllkeler iccedilin

finansal yapı aralığı ile ekonomik aktivite arasındaki ilişki aşağıdaki model ile

ŞENDENİZ YUumlNCUuml Finansal Sistemin Yapısı ile Reel Ekonomi Arasındaki Dinamik

Hacettepe University Journal of Economics and Administrative Sciences

Vol 38 Issue 4 2020

882

incelenmiştir Soumlz konusu ilişki incelenirken ekonomik aktiviteyi etkileyebilecek ve

literatuumlrde sıkccedila kullanılan kontrol değişkenlerine de regresyonda yer verilmiştir

119871119870119866119878119884119867119894119905 = 120572 + 1205731119865119868119873119860119877119860119894119905 + 1205732119861119860119873119894119905 + 1205733119867119868119878119878119864119894119905 + 1205734119864119873119865119894119905 +

1205735119884119863119884119894119905 + 1205736119879119863119860119894119905 + 1205737119868119878119878119894119905 + 120576119894119905 (3)

Modelde 119871119870119866119878119884119867 bağımlı değişkendir 119865119868119873119860119877119860 119861119860119873 119867119868119878119878119864 119864119873119865 119884119863119884

119879119863119860 ve 119868119878119878 accedilıklayıcı değişkenlerdir 120576 hata terimini 119894 ve 119905 sırasıyla uumllke ve zaman

periyodunu temsil etmektedirler

Regresyon sonuccedilları Tablo 6rsquoda sunulmuştur Model 1rsquode sunulan sonuccedillara

goumlre 119865119868119873119860119877119860 ile 119871119870119866119878119884119867 arasında anlamlı negatif bir ilişki vardır Buumltuumln kontrol

değişkenlerinin varlığında finansal yapı aralığı yani mevcut finansal yapının tahmin

edilen optimum finansal yapıdan uzaklaşması uumllkelerdeki reel ekonomiyi negatif youmlnde

etkilemektedir1 Finansal yapı aralığı ile reel ekonomi arasındaki ilişkinin ekonomik

buumlyuumlkluumlğuuml anlamlıdır 119865119868119873119860119877119860rsquodaki bir standart sapma (129) artış 119871119870119866119878119884119867rsquoda 015

(=129(-012)) yani yuumlzde 15rsquolik bir duumlşuumlşe sebep olmaktadır

Tablo 6 Finansal Yapı Aralığının Reel Ekonomi Uumlzerindeki Etkisi

Bağımlı Değişken LKGSYH

Modeller (1)

(2)

(3)

FINARA -012 -002

-002

(003) (003) (003)

BAN 001

015

062

(018) (016) (015)

HISSE 058 021

010

(017) (015) (015)

ENF 000 001 000

(001) (001) (001)

YDY 138

175 321

(096) (094) (093)

TDA 061 066

(013) (011)

ISS 282

(075)

C 801 809 829

(013) (010) (010)

Goumlzlem sayısı 472 674 674

R-kare 017 012 007

Duumlzeltilmiş R-kare 015 011 006

Standart hata terimi parantez iccedilinde yazılmıştır 1 anlamlı 5 anlamlı 10

anlamlı

Finansal Sistemin Yapısı ile Reel Ekonomi Arasındaki Dinamik ŞENDENİZ YUumlNCUuml

Hacettepe Uumlniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakuumlltesi Dergisi

Cilt 38 Sayı 4 2020

883

43 Finansal Yapı ile Ekonomik Buumlyuumlme Arasındaki İlişki

Finansal yapı ve ekonomik buumlyuumlme arasındaki ilişkiyi incelemek uumlzere

ekonometrik youmlntem olarak zaman-serisi ve kesit regresyon youmlntemlerini birleştiren

Arellano ve Bond (1991) ve Holtz-Eakin vd (1988) tarafından geliştirilen

Genelleştirilmiş Momentler Youmlntemi (GMY) dinamik panel veri modeli kullanılmıştır

Dinamik panel veri youmlnteminin kesit regresyon ve zaman-serisi youmlntemleri ile

karşılaştırıldığında avantajları bulunmaktadır Kesit regresyon youmlntemi kullanıldığında

uumllkelere has oumlzellikler ve goumlzlenemeyen etkiler hata teriminin iccedilinde yer almakta ve bu

durum katsayı tahminlerinde yanlı sonuccedillara sebep olmaktadır Kesit regresyon

youmlnteminin aksine zaman-serisi youmlntemi ile uumllke bazında inceleme muumlmkuumln olmakla

birlikte ccedilalışmaların sağlıklı sonuccedillar verebilmesi iccedilin uzun bir zaman-serisi verisine

ihtiyaccedil vardır aksi halde araştırma sonuccedillarının guumlvenilirliği duumlşebilmektedir Zaman-

serisi youmlnteminin bir diğer dezavantajı da eşzamanlılık problemini goumlzardı etmesidir

Uumllkelere has goumlzlenemeyen oumlzelliklerden dolayı oluşabilecek hatalar GMY ile tahmin

edilen dinamik panel veri modelleri sayesinde engellenmiş olacaktır Ayrıca Dinamik

Panel GMY eşzamanlılık iccedilsellik ve ihmal edilen değişkenler sebebiyle meydana

gelebilecek yanlı sonuccedilları bertaraf etmektedir Dinamik panel veri modeli aşağıdaki

gibidir

119910119894119905 minus 119910119894119905minus1 = (120572 minus 1)119910119894119905minus1 + 120573prime119883119894119905 + 120578119894 + 120576119894119905 (4)

Yukarıdaki modelde 119910 reel ekonomiyi temsil eden logaritmik reel kişi başı

GSYHrsquoyı 119883 finansal yapıyı ve diğer kontrol değişkenlerini 120578 uumllkelere has

goumlzlenemeyen etkileri 120576 hata terimini 119894 ve 119905 sırasıyla uumllke ve zaman periyodunu temsil

etmektedir Bu modelle finansal yapının ekonomik buumlyuumlme uumlzerindeki etkileri

goumlzlenmiştir Modelde ekonomik buumlyuumlmeyi etkileyebilecek ve literatuumlrde sıkccedila

kullanılan 119864119873119865 119884119863119884 ve 119879119863119860 gibi kontrol değişkenlerine yer verilmiştir

Yukarıdaki denklem aşağıdaki şekilde yeniden yazılabilir

119910119894119905 = α119910119894119905minus1 + 120573prime119883119894119905 + 120578119894 + 120576119894119905 (5)

Uumllkelere has etkileri yok etmek uumlzere Holtz-Eakin vd (1988) Arellano ve Bond

(1991) ve Arellano ve Bover (1995) tarafından geliştirilen birinci fark youmlntemi

uygulanmıştır Bu youmlntem ile model aşağıdaki şekilde yeniden yazılabilmektedir

119910119894119905 minus 119910119894119905minus1 = α(119910119894119905minus1 minus 119910119894119905minus2) + 120573prime(119883119894119905 minus 119883119894119905minus1) + (120576119894119905 minus 120576119894119905minus1) (6)

Modellerdeki accedilıklayıcı değişkenlerde oluşabilecek olan iccedilsellik (endogeneity)

problemi enstruman kullanımı ile engellenebilmektedir ancak bu durumda da (120576119894119905 minus

ŞENDENİZ YUumlNCUuml Finansal Sistemin Yapısı ile Reel Ekonomi Arasındaki Dinamik

Hacettepe University Journal of Economics and Administrative Sciences

Vol 38 Issue 4 2020

884

120576119894119905minus1) hata teriminin (119910119894119905minus1 minus 119910119894119905minus2) değişkeni ile olan korelasyonu problem

yaratmaktadır Bu problemin bertaraf edilmesi iccedilin gecikmeli accedilıklayıcı değişkenler

enstruman olarak kullanılmıştır Enstrumanların geccedilerliliği Sargan testi ile test

edilmiştir Arellano-Bond testi ise AR(2) suumlrecinde otokorelasyon sorunu olmadığını

goumlstermektedir Hata terimlerinin seri korelasyon oluşturmaması ve accedilıklayıcı

değişkenlerin de gelecek hata terimleri ile korelasyon oluşturmaması oumlnemli iki

varsayımdır Bu sebeple aşağıdaki moment denklemleri kullanılmıştır

119864[119910119894119905minus119904(120576119894119905 minus 120576119894119905minus1)] = 0for119904 ge 2 119905 = 3hellip 119879 (7)

119864[119883119894119905minus119904(120576119894119905 minus 120576119894119905minus1)] = 0for119904 ge 2 119905 = 3hellip 119879 (8)

Tablo 7 Dinamik Panel GMY Tahminleri

Bağımlı Değişken LKGSYH

Transformasyon Birinci fark

(1) (2)

LKGSYH (-1) 100 097

(003) (000)

YAPI -002 -003

(001) (000)

BAN -009

(004)

HISSE 003 002

(004) (001)

ENF 000 000

(000) (000)

YDY 010 006

(012) (006)

TDA 001

(002)

J-istatistik 1750 2707

Enstruman derece 24 25

Sargan testi (olasılık) 042 013

AB otokorelasyon testi AR(2) (olasılık) 099 098

Goumlzlem sayısı 874 874

Standart hata terimi parantez iccedilinde yazılmıştır 1 anlamlı 5 anlamlı 10

anlamlı

Sargan testi iccedilin H0 Enstrumanlar atık değerler ile korelasyon oluşturmamaktadır

AB otokorelasyon testi iccedilin H0 Birinci farklardaki atık değerlerde ikinci dereceden otokorelasyon

yoktur (Birinci farklar uumlzerinde ccedilalıştırılan bir Arellano-Bond GMY regresyonu bağlamında

AR(1) beklenmektedir ve bu nedenle Arellano-Bond (AB) AR(1) testi sonucu genellikle goumlz ardı

edilmektedir Birinci farklardaki atık değerler uumlzerindeki AR(2) testi duumlzey değişkenlerinde

AR(1)i tespit etmek iccedilin kullanılır bkz Roodman 2004)

Finansal Sistemin Yapısı ile Reel Ekonomi Arasındaki Dinamik ŞENDENİZ YUumlNCUuml

Hacettepe Uumlniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakuumlltesi Dergisi

Cilt 38 Sayı 4 2020

885

Analiz sonuccedilları Tablo 7rsquode sunulmuştur Bulgulara goumlre finansal yapı ile

ekonomik buumlyuumlme arasında negatif ve anlamlı bir ilişki mevcuttur Sonuccedillar ekonomik

gelişmişlik duumlzeyinde artış goumlzlemlenen uumllkelerde finansal sistem yapısının piyasa

odaklı olma youmlnuumlnde değişim goumlstermekte olduğu goumlruumlşuuml ile uyumludur Sonuccedillar

ayrıca yabancı doğrudan yatırımların reel ekonomi uumlzerinde pozitif ve anlamlı bir etkisi

olduğunu goumlstermektedir Diğer yandan bankacılık sektoumlruumlndeki gelişmelerin reel

ekonomi uumlzerinde negatif ve anlamlı bir etkisi olduğu goumlruumllmektedir Bu durum yuumlksek

borccedil ve geri oumldenmeyen krediler sebebiyle accedilıklanabilir Benzer şekilde Zhang (2003)

1960-1999 periyodu iccedilin Doğu Asya uumllkelerinde bankacılık sektoumlruuml ile reel ekonomi

arasında negatif bir ilişki goumlstermiştir

SONUCcedil

Finansal yapı bir uumllkenin finansal sisteminin ne derece banka odaklı ya da

piyasa odaklı olduğu ile ilgili bir kavramdır Diğer bir deyişle finansal yapı bir

ekonomide işleyen finansal kurumların ve piyasaların karışım oranı ve mevcut finansal

kurumların ve piyasaların soumlz konusu ekonomi iccedilin goumlreceli oumlnemleridir Uumllkelerin

finansal sistemlerinin yapıları farklılıklar goumlstermektedir Uumllkelerdeki finansal sistemler

işlevlerini yerine getirirken bazı uumllkelerde bankacılık sektoumlruuml lider rol uumlstlenmekte

diğer bir deyişle banka-odaklı finansal sistem goumlzlenmekte diğer bazı uumllkelerde ise

piyasalar lider rol uumlstlenmekte yani piyasa-odaklı finansal sistem goumlzlenmektedir Bu

ccedilalışmada finansal sistemin yapısı ele alınmış Tuumlrkiye ve diğer gelişmekte olan

uumllkelerdeki finansal yapı ile reel ekonomi arasındaki dinamik ilişki araştırılmıştır

Guumlncel literatuumlrde oumlzellikle son yıllarda dikkat ccedileken bir goumlruumlş olan ldquoyeni yapısalcılıkrdquo

goumlruumlşuuml diğer bir deyişle finansal yapıların uumllkelerin gelişmişlik seviyelerine goumlre

farklılaştığı ve her ekonomik gelişmişlik seviyesi iccedilin iccedilsel olarak belirlenen bir optimal

finansal yapının varlığı da bu ccedilalışmada sorgulanmıştır Soumlz konusu goumlruumlşe goumlre

finansal sistemin yapısı dinamiktir Gelişmekte olan uumllkelerdeki mevcut finansal

yapıların o uumllkeler iccedilin tahmin edilen optimal finansal yapı değerlerinden

uzaklaşmasının uumllkelerin reel ekonomilerine olan etkileri de bu ccedilalışma kapsamında

incelenmiştir

Sonuccedillar ışığında finansal yapının reel ekonomi uumlzerinde etkili olduğu

soumlylenebilmektedir Ccedilalışma bulguları reel ekonomi ile finansal yapı oranı arasında

anlamlı ve negatif bir ilişkinin varlığını goumlstermiştir Uumllkelerin ekonomisi geliştikccedile

banka-piyasa oranlarını goumlsteren finansal yapı değerleri duumlşmekte diğer bir deyişle

finansal sistemin yapısı piyasa odaklı olma youmlnuumlnde değişmektedir

Bir uumllkedeki mevcut finansal yapı değeri ekonometrik analiz sonucu tahmin

edilen optimal finansal yapı değerinden uzaklaştıkccedila o uumllkenin finansal yapı aralığı

buumlyuumlmektedir Soumlz konusu uzaklaşma her ne youmlnde olursa olsun optimal değerle

ŞENDENİZ YUumlNCUuml Finansal Sistemin Yapısı ile Reel Ekonomi Arasındaki Dinamik

Hacettepe University Journal of Economics and Administrative Sciences

Vol 38 Issue 4 2020

886

mevcut değerin arasının accedilılması uumllke ekonomileri iccedilin negatif etkilere sebep

olabilmektedir Bulgularımız gelişmekte olan uumllkelerde finansal yapı aralığı ile reel

ekonomi arasında anlamlı ve negatif bir ilişkinin varlığını goumlstermektedir

Farklı gelişmişlik duumlzeyindeki ekonomilerin finansal yapıları arasındaki farkları

anlamak ve uumllkelerin finansal yapılarını ekonomik buumlyuumlmeleri ile ilişkilendirebilmek

oumlzellikle finansal sistemlerini geliştirmeye ccedilalışan gelişmekte olan uumllkelerde politika

uygulamaları oluşturulması accedilısından faydalı olabilmektedir Gelişmekte olan bir uumllkeye

en uygun olan finansal yapı gelişmiş bir uumllkenin finansal yapısından farklı olmalıdır

Bu sebeple ekonomik buumlyuumlmeyi sağlamak adına gelişmiş uumllkelerin mevcut finansal

yapı stratejilerini birebir takip etmek yerine her bir uumllke oumlzelinde finansal yapı stratejisi

hazırlanmalıdır Gelişmekte olan uumllkeler oumlzelinde yapılan bu ccedilalışma sonuccedillarının son

on yılda filizlenen ldquoyeni yapısalcılıkrdquo ve ldquooptimal finansal yapılarrdquo goumlruumlşleri ile ilgili

literatuumlre katkıda bulunacağı duumlşuumlnuumllmektedir

NOTLAR

1 Sahte regresyondan kaccedilınmak adına regresyon analizleri oumlncesinde Levin Lin ve Chu (2002)

panel birim koumlk testleri yapılmıştır Serilerin duumlzey ve birinci farklarında ldquoH0 birim koumlk vardırrdquo

hipotezi reddedilmiş ve serilerin durağan olduğu goumlruumllmuumlştuumlr Dolayısı ile analizler duumlzeyde

yapılmıştır Birim koumlk test sonuccedilları Ek Tablo 2rsquode sunulmuştur

KAYNAKCcedilA

Allen F D Gale (1997) ldquoFinancial Markets Intermediaries and Intertemporal Smoothingrdquo

Journal of Political Economy 105 523-546

Allen F D Gale (1999) ldquoDiversity of Opinion and Financing of New Technologiesrdquo Journal of

Financial Intermediation 8 68-89

Allen F D Gale (2000) ldquoComparing Financial Systemsrdquo Cambridge MA MIT Press

Arellano M S Bond (1991) ldquoSome Tests of Specification for Panel Data Monte Carlo

Evidence and an Application to Employment Equationsrdquo Review of Economic Studies

58 277ndash297

Arellano M O Bover (1995) ldquoAnother Look at the Instrumental-variable Estimation of Error-

Components Modelsrdquo Journal of Econometrics 68 29ndash52

Arestis P PO Demetriades KB Luintel (2001) ldquoFinancial Development and Economic

Growth The Role of Stock Marketsrdquo Journal of Money Credit and Banking 33(1) 16-

41

Atje R B Jovanovic (1993) ldquoStock Markets and Developmentrdquo European Economic Review

37 632-640

Beck T R Levine N Loayza (2000) ldquoFinance and the Sources of Growthrdquo Journal of

Financial Economics 58(1) 261-300

Finansal Sistemin Yapısı ile Reel Ekonomi Arasındaki Dinamik ŞENDENİZ YUumlNCUuml

Hacettepe Uumlniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakuumlltesi Dergisi

Cilt 38 Sayı 4 2020

887

Beck T R Levine (2004) ldquoStock Markets Banks and Growth Panel Evidencerdquo Journal of

Banking and Finance 28 423-442

Bhide A (1993) ldquoThe Hidden Costs of Stock Market Liquidityrdquo Journal of Financial

Economics 34 1-51

Boyd JH EC Prescott (1986) Financial Intermediary-Coalitions Journal of Economics

Theory 38 211-232

Boyd JH BD Smith (1998) ldquoThe Evolution of Debt and Equity Markets in Economic

Developmentrdquo Economic Theory 12 519-560

Chakraborty S R Ray (2004) ldquoBank-Based versus Market-Based Financial Systems A

Growth-Theoretic Analysisrdquo University of Oregon (Department of Economics) mimeo

Chu LK (2020) ldquoFinancial Structure and Economic Growth Nexus Revisitedrdquo Borsa İstanbul

Review 20(1) 24-36

Demir AU S Hall (2017) ldquoFinancial Structure and Economic Development Evidence on the

View of lsquoNew Structuralismrsquordquo International Review of Financial Analysis 52 252ndash

259

Demirguumlccedil-Kunt A H Huizinga (2000) ldquoFinancial Structure and Bank Profitabilityrdquo in

DemirguumlccedilndashKunt A and Levine R eds Financial Structure and Economic Growth A

CrossndashCountry Comparison of Banks Markets and Development Cambridge MA

MIT Press 243ndash261

Demirguumlccedil-Kunt A R Levine (1996a) ldquoStock Markets Corporate Finance and Economic

Growthrdquo World Bank Economic Review 10(2) 223ndash240

Demirguumlccedil-Kunt A R Levine (1996b) ldquoStock Market Development and Financial

Intermediaries stylized factsrdquo World Bank Economic Review 10(2) 291ndash322

Demirguc-Kunt A R Levine (2001) ldquoFinancial Structures and Economic Growth A Cross-

Country Comparison of Banks Markets and Developmentrdquo Cambridge MA MIT

Press

Demirguumlccedil-Kunt A E Feyen R Levine (2011) ldquoOptimal Financial Structures and Development

The Evolving Importance of Banks and Marketsrdquo World Bank Working Paper

Edison HJ R Levine L Ricci T Slok (2002) ldquoInternational Financial Integration and

Eeconomic Growthrdquo Journal of International Money and Finance 21 749-776

Goldsmith RW (1969) ldquoFinancial Structure and Developmentrdquo New Haven CT Yale

University Press

Grossman SJ O Hart (1980) ldquoTakeover Bids the Free-Rider Problem and the Theory of the

Corporationrdquo Bell Journal of Economics 11 42-64

Hall R E C I Jones (1999) ldquoWhy Do Some Countries Produce So Much More Output Per

Worker than Othersrdquo The Quarterly Journal of Economics 114(1) 83ndash116

Harris RDF (1997) ldquoStock Markets and Development A Re-assessmentrdquo European Economic

Review 41 139ndash146

ŞENDENİZ YUumlNCUuml Finansal Sistemin Yapısı ile Reel Ekonomi Arasındaki Dinamik

Hacettepe University Journal of Economics and Administrative Sciences

Vol 38 Issue 4 2020

888

Hellwig M (1991) ldquoBanking Financial Intermediation and Corporate Financerdquo in European

Financial Integration Eds Giovanni A and C Mayer Cambridge Cambridge

University Press England 35-63

HoltzndashEakin D W Newey H S Rosen (1988) ldquoEstimating Vector Autoregressions with Panel

Datardquo Econometrica 56(6) 1371ndash1395

Hung F (2003) ldquoInflation Financial Development and Economic Growthrdquo International

Review of Economics and Finance 12 45ndash67

Jeong W KO Kymn CJ Kymn (2003) ldquoThe Long-run Interdependence of Bank-health

Investment-oriented Bank Loans and Economic Performance A Time-series Analysisrdquo

The Quarterly Review of Economics and Finance 43 11ndash30

King RG R Levine (1993) ldquoFinance and Growth Schumpeter Might be Rightrdquo Quarterly

Journal of Economics 108 717-38

La Porta R F Lopez-de-Silanes A Shleifer R Vishny (1997) ldquoLegal Determinants of External

Financerdquo Journal of Finance 52 1131-1150

La Porta R F Lopez-de-Silanes A Shleifer R Vishny (1998) ldquoLaw and Financerdquo Journal of

Political Economy 106 1113-1155

La Porta R F Lopez-de-Silanes A Shleifer R Vishny (2000) ldquoInvestor Protection and

Corporate Governancerdquo Journal of Financial Economics 58 3-27

Levin A CF Lin CSJ Chu (2002) ldquoAsymptotic and Finitesample Propertiesrdquo Journal of

Econometrics 108 1-24

Levine R (1997) ldquoFinancial Development and Economic Growth Views and Agendardquo Journal

of Economic Literature 35 688-726

Levine R (2005) ldquoFinance and Growth Theory and Evidencerdquo in Philippe Aghion and Steven

Durlauf eds Handbook of Economic Growth The Netherlands Elsevier Science

Levine R N Loayza T Beck (2000) ldquoFinancial Intermediation and Growth Causality and

causesrdquo Journal of Monetary Economics 46 31-77

Levine R S Zervos (1998) ldquoStock Markets Banks and Economic Growthrdquo The American

Economic Review 88(3) 537-558

Lin J Y X Sun Y Jiang (2006) ldquoOn the Optimal Financial Theory in Economic

Developmentrdquo CCER working paper

Lin JY X Sun Y Jiang (2009) ldquoToward a Theory of Optimal Financial Structurerdquo World

Bank Policy Research Working Paper

Lin JY (2012) ldquoNew Structural Economics A Framework for Rethinking Developmentrdquo

World Bank

Liu G C Zhang (2020) ldquoDoes Financial Structure Matter for Economic Growth in Chinardquo

China Economic Review 61 101194

Ma Y (2018) ldquoFinancial Development Financial Structure and the Growth Effect of Monetary

Policyrdquo International Evidence Global Economic Review 47 395-418

Merton RC (1992) ldquoFinancial Innovation and Economic Performancerdquo Journal of Applied

Corporate Finance 4 12-22

Finansal Sistemin Yapısı ile Reel Ekonomi Arasındaki Dinamik ŞENDENİZ YUumlNCUuml

Hacettepe Uumlniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakuumlltesi Dergisi

Cilt 38 Sayı 4 2020

889

Merton RC (1995) ldquoA Functional Perspective of Financial Intermediationrdquo Financial

Management 24 23-41

Merton RC Z Bodie (1995) ldquoA Conceptual Framework for Analyzing the Financial

Environmentrdquo in The Global Financial System A Functional Perspective Eds D

BCrane vd Boston MA Harvard Business School Press 3-31

Merton RC Z Bodie (2004) ldquoThe Design of Financial Systems Towards a Synthesis of

Function and Structurerdquo National Bureau of Economic Research Working Paper

Number 10620

Rajan RG (1992) ldquoInsiders and Outsiders the Choice Between Informed and Arms Length

Debt Journal of Finance 47 1367-1400

Rajan RG L Zingales (1999) ldquoWhich Capitalism Lessons From the East Asian Crisisrdquo

Journal of Applied Corporate Finance 11 40-48

Roodman D (2004) ABAR Stata module to perform Arellano-Bond test for

autocorrelation Statistical Software Components S437501 Boston College

Department of Economics

Rousseau PL P Wachtel (1998) ldquoFinancial Intermediation and Economic Performance

Historical Evidence from Five Industrial Countriesrdquo Journal of Money Credit and

Banking 30 657-678

Şendeniz-Yuumlncuuml İ L Akdeniz K Aydoğan (2008) ldquoInterdependence of the Banking Sector and

the Real Sector Evidence from OECD Countriesrdquo Applied Economics 40 749ndash764

Şendeniz-Yuumlncuuml İ L Akdeniz K Aydoğan (2018) ldquoDo Stock Index Futures Affect Economic

Growth Evidence from 32 Countriesrdquo Emerging Markets Finance and Trade 54(2)

410-429

Şendeniz-Yuumlncuuml İ L Akdeniz K Aydoğan (2019) ldquoOptimal Financial Structure and Economic

Growth in Emerging Marketsrdquo in Handbook of Global Financial Markets

Transformations Dependence and Risk Spillovers Sabri Boubaker and Duc Khuong

Nguyen (Eds) World Scientific Publishing 591-609

Shleifer A RW Vishny (1997) ldquoA Survey of Corporate Governancerdquo Journal of Finance 52

737-783

Song F AV Thakor (2010) ldquoFinancial System Architecture and the Co-Evolution of Banks and

Capital Marketsrdquo The Economic Journal 120 1021-1055

Stiglitz JE (1985) ldquoCredit Markets and the Control of Capitalrdquo Journal of Money Credit and

Banking 17 133-152

Svaleryd H J Vlachos (2005) ldquoFinancial Markets the Pattern of Industrial Specialization and

Comparative Advantage Evidence from OECD countriesrdquo European Economic

Review Elsevier 49(1) 113-144 January

Tadesse S (2002) ldquoFinancial Architecture and Economic Performance International Evidencerdquo

Journal of Financial Intermediation 11 429ndash454

Theil H D Chen (1995) ldquoThe Equatorial Grand Canyonrdquo De Economist 143 (3) 317ndash327

Zhang KH (2003) ldquoDoes Financial Development Promote Economic Growth in the East Asiardquo

China Journal of Finance 1(2) 1ndash10

ŞENDENİZ YUumlNCUuml Finansal Sistemin Yapısı ile Reel Ekonomi Arasındaki Dinamik

Hacettepe University Journal of Economics and Administrative Sciences

Vol 38 Issue 4 2020

890

Ek Tablo 1 Korelasyon Matrisi

BAN HISSE YAPI LKGSYH ENF YDY TDA ISS LAT LNNUF

BAN 100

HISSE 052 100

YAPI -018 -026 100

LKGSYH 027 024 -020 100

ENF -012 -008 006 -003 100

YDY 010 001 -007 012 -005 100

TDA 053 021 -018 030 -011 026 100

ISS -006 -003 007 008 000 009 -021 100

LAT 000 020 -002 034 -006 -009 -009 -016 100

LNNUF -003 012 -004 -060 -002 -012 042 -016 -011 100

1 anlamlı 5 anlamlı 10 anlamlı

Ek Tablo 2 Levin Lin ve Chu (2002) Panel Birim Koumlk Testi

Değişken İstatistik Olasılık

BAN Duumlzey -201 002

Birinci fark -300 000

HISSE Duumlzey -157 006

Birinci fark -1022 000

YAPI Duumlzey -416 000

Birinci fark -5007 000

LKGSYH Duumlzey -136 009

Birinci fark -659 000

FINARA Duumlzey -449 000

Birinci fark -2007 000

ENF Duumlzey -222 000

Birinci fark -2474 000

YDY Duumlzey -140 008

Birinci fark -2731 000

TDA Duumlzey -180 004

Birinci fark -1467 000

ISS Duumlzey -213 002

Birinci fark -569 000

LNNUF Duumlzey -260 001

Birinci fark -229 001

H0 Birim koumlk vardır Gecikme uzunluğu kriteri Akaike 1 anlamlı 5 anlamlı

10 anlamlı

Page 11: İNANSAL SİST MİN YAPISI

Finansal Sistemin Yapısı ile Reel Ekonomi Arasındaki Dinamik ŞENDENİZ YUumlNCUuml

Hacettepe Uumlniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakuumlltesi Dergisi

Cilt 38 Sayı 4 2020

879

Değişkenlere ait istatistikler Tablo 3rsquote sunulmuştur Veri setimizde yer alan

uumllkelerde oumlzel kredilerin GSYHrsquoya oranı ortalama olarak 43rsquotuumlr Hisse senedi

piyasaları ise ortalama olarak uumllkelerin GSYHrsquosının 21rsquoi buumlyuumlkluumlğuumlndedir Bağlı ve

accedilıklayıcı değişkenlere ait korelasyon matrisi Ek Tablo 1rsquode sunulmuştur Accedilıklayıcı

değişkenler arasındaki korelasyon değerleri soumlz konusu değişkenleri aynı regresyon

modelinde kullanmaya engel olacak duumlzeyde yuumlksek değildir

Tablo 3 Tanımlayıcı İstatistikler

BAN HISSE YAPI LKGSYH FINARA ENF YDY TDA ISS LAT LNNUF

Ortalama 4306 2134 1219 864 186 4318 229 6314 689 031 1761

Medyan 3432 976 351 875 206 638 152 5171 523 032 1769

Maksimum 16321 24823 32227 1164 571 748166 5549 22041 3347 062 2105

Minimum 336 007 020 585 -480 -486 -1599 1235 008 004 1232

Std Sapma 2963 2957 3153 116 129 33076 375 3914 566 016 165

Goumlzlem sayısı 793 704 681 814 681 812 824 797 550 874 874

31 Tuumlrkiye Verisinin İncelenmesi

Tuumlrkiye oumlzelinde finansal yapı oranı ile ilgili ccedilarpıcı noktalar vardır Tuumlrkiye

finansal yapı verisi 1989-2016 doumlnemi iccedilin hesaplanabilmektedir Finansal yapı oranı

1989 yılında 3867 iken bu değer 1990 yılında 703 1994 yılında 137 ve 1995 yılında

073rsquotuumlr Diğer bir deyişle hisse senedi piyasasının ilk yıllarında doğal olarak banka

odaklı bir sisteme sahip olan Tuumlrkiye 1995 yılı itibariyle ccedilok hızlı denebilecek bir

şekilde piyasa odaklı sisteme geccedilmiştir Literatuumlrde optimal finansal yapı ile ilgili

arguumlmanlar incelendiğinde gelişmekte olan uumllkelerin optimal finansal yapılarının banka

odaklı olması gerekliliği savunulurken Tuumlrkiyersquode ccedilok hızlı bir şekilde piyasa odaklı

sisteme geccediliş stratejik accedilıdan duumlşuumlnduumlruumlcuumlduumlr Diğer bir ilginccedil goumlzlem ise 2012 yılı

itibariyle finansal yapı değerinin Tuumlrkiyersquonin tekrar banka-odaklı sisteme geccediliş

yapmaya başladığını goumlstermesidir Tuumlrkiye oumlzelinde değişkenlere ait istatistikler Tablo

4rsquote sunulmuştur

Tablo 4 Tuumlrkiye İccedilin İstatistikler

BAN HISSE YAPI LKGSYH FINARA ENF YDY TDA ISS LAT LNNUF

Ortalama 2235 2680 267 901 256 4101 093 4115 1005 046 1793

Medyan 1543 3466 089 898 266 3824 053 4484 1036 046 1794

Maksimum 6094 4743 3867 961 298 10522 365 5497 1255 046 1821

Minimum 1136 035 034 851 202 625 003 1709 804 046 1760

StdSapma 1450 1449 718 031 024 3075 090 966 133 000 018

Goumlzlem sayısı 37 29 28 38 28 38 38 38 23 38 38

ŞENDENİZ YUumlNCUuml Finansal Sistemin Yapısı ile Reel Ekonomi Arasındaki Dinamik

Hacettepe University Journal of Economics and Administrative Sciences

Vol 38 Issue 4 2020

880

4 YOumlNTEM VE BULGULAR

41 Optimal Finansal Yapı

Yeni yapısalcılık goumlruumlşuuml ve son yıllarda oluşmaya başlayan optimal finansal

yapılar literatuumlruumlne goumlre bir ekonomi iccedilin tahmin edilen optimal finansal yapı oranı

yani o uumllke iccedilerisinde faaliyet goumlsteren finansal kurumların ve piyasaların optimal

karışımı o uumllkenin ekonomik gelişmişlik duumlzeyine bağlı olarak değişkenlik goumlsteren

dinamik bir orandır Başka bir deyişle ekonomilerin her gelişmişlik seviyesi iccedilin iccedilsel

(endojen) olarak tahmin edilen optimal bir finansal yapı mevcuttur Dolayısı ile

ekonomik buumlyuumlmenin etkili bir şekilde desteklenebilmesi iccedilin mevcut finansal sistem

yapılarının muumlmkuumln olduğunca optimal yapı değerine yakın olması idealdir Her

uumllkenin hesaplanan mevcut finansal yapı oranları ile regresyon modelleri ile tahmin

edilen optimal finansal yapıları arasındaki sapmalar ekonomik aktivite seviyesinde

duumlşuumlşe sebep olabildiği iccedilin finansal yapı ekonomik gelişme iccedilin oumlnemlidir (bkz Lin

vd 2009 Lin 2012 Demirguumlccedil-Kunt vd 2011)

Optimal finansal yapı değeri aşağıdaki regresyonda tahmin edilen finansal yapı

değeridir Regresyon modeli aşağıdaki gibidir

119884119860119875119868119894119905 = 120572 + 1205731119871119870119866119878119884119867119894119905 + 1205732119871119864119866119880119870119894 + 1205733119871119864119866119865119877119894 + 1205734119871119864119866119878119874119862119894 +

1205735119871119860119879119894 + 1205736119871119873119873119880119865119894119905 + 120576119894119905 (1)

Bir uumllkenin finansal yapısı o uumllkenin reel ekonomisi hukuk sistemi ve uumllkeye has

dışsal oumlzelliklerinden etkilenmektedir Yukarıdaki modelde bağımlı değişken 119884119860119875119868rsquodır

119871119870119866119878119884119867 119871119864119866119880119870 119871119864119866119865119877 119871119864119866119878119874119862 119871119860119879 ve 119871119873119873119880119865 accedilıklayıcı değişkenlerdir

Regresyonda dışarıda bırakılacak olan goumllge değişken 119871119864119866119866119877 olarak belirlenmiştir 120576

hata terimini 119894 ve 119905 sırasıyla uumllke ve zaman periyodunu temsil etmektedirler

Regresyon sonuccedilları Tablo 5rsquote sunulmuştur Tahminler panel en kuumlccediluumlk kareler

youmlnteminden gelmektedir Yukarıdaki regresyon modeli ile her uumllke ve her yıl iccedilin

tahmin edilen optimal finansal yapı serisi yani OPT mevcut finansal yapı ile regresyon

sonucu elde edilen atık değer serisi arasındaki farktır

Sonuccedillar incelendiğinde reel ekonominin yapı uumlzerinde etkili olduğu

soumlylenebilmektedir Tablo 5rsquote goumlruumllduumlğuuml uumlzere reel ekonomi ile finansal yapı arasında

anlamlı ve negatif bir ilişki vardır Uumllkelerin ekonomisi geliştikccedile banka-piyasa

oranlarını goumlsteren finansal yapı değerleri duumlşmekte diğer bir deyişle finansal sistemin

yapısı piyasa odaklı olma youmlnuumlnde ilerlemektedir

Finansal Sistemin Yapısı ile Reel Ekonomi Arasındaki Dinamik ŞENDENİZ YUumlNCUuml

Hacettepe Uumlniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakuumlltesi Dergisi

Cilt 38 Sayı 4 2020

881

Tablo 5 Optimal Finansal Yapı Tahmini

Bağımlı Değişken YAPI

LKGSYH -874

(171)

LEGUK 255

(603)

LEGFR 1048

(564)

LEGSOC 547

(587)

LAT 2421

(1046)

LNNUF -671

(119)

C 19325

(3429)

Goumlzlem sayısı 681

R-kare 007

Duumlzeltilmiş R-kare 006

Standart hata terimi parantez iccedilinde yazılmıştır 1 anlamlı 5

anlamlı 10 anlamlı

42 Finansal Yapı Aralığı

Bir uumllkedeki mevcut finansal yapı değeri tahmin edilen optimal finansal yapı

değerinden uzaklaştıkccedila o uumllkenin finansal yapı aralığı buumlyuumlmektedir İlgili literatuumlre

goumlre (bkz Demirguumlccedil-Kunt vd 2011) soumlz konusu uzaklaşma her ne youmlnde olursa olsun

optimal değerle mevcut değerin arasının accedilılması uumllke ekonomileri iccedilin negatif etkilere

sebep olabilmektedir Dolayısı ile finansal yapı aralığı hesaplanırken oumlnemli olan

mutlak fark değeridir Finansal yapı aralığı literatuumlruumln oumlnerdiği şekilde aşağıdaki formuumll

ile hesaplanmaktadır

119865119868119873119860119877119860 = ln(|119884119860119875119868 minus 119874119875119879|) (2)

119865119868119873119860119877119860 uumllkelerde goumlzlenen mevcut 119884119860119875119868 ile en kuumlccediluumlk kareler youmlntemi ile

tahmin edilen 119874119875119879 değeri arasındaki farkın mutlak değerinin logaritmasına eşittir

ldquoOptimal finansal yapırdquo boumlluumlmuumlnde bahsedildiği şekilde (1) nolu denklemde yer alan

regresyon sonucu elde edilen atık değerler serisi 119884119860119875119868 ve 119874119875119879 arasındaki fark serisidir

ve dolayısı ile 119865119868119873119860119877119860 bu atık değerler serisinin mutlak değerinin logaritmasına

eşittir Elde edilen 119865119868119873119860119877119860 serisi veri setimizdeki her uumllke ve her yıl iccedilin finansal yapı

aralığı değerlerini goumlstermektedir

Teorik literatuumlr finansal yapı aralığının fazla olmasının ekonomiye olumsuz

etkileri olabileceğini savunmaktadır Veri setimizdeki gelişmekte olan uumllkeler iccedilin

finansal yapı aralığı ile ekonomik aktivite arasındaki ilişki aşağıdaki model ile

ŞENDENİZ YUumlNCUuml Finansal Sistemin Yapısı ile Reel Ekonomi Arasındaki Dinamik

Hacettepe University Journal of Economics and Administrative Sciences

Vol 38 Issue 4 2020

882

incelenmiştir Soumlz konusu ilişki incelenirken ekonomik aktiviteyi etkileyebilecek ve

literatuumlrde sıkccedila kullanılan kontrol değişkenlerine de regresyonda yer verilmiştir

119871119870119866119878119884119867119894119905 = 120572 + 1205731119865119868119873119860119877119860119894119905 + 1205732119861119860119873119894119905 + 1205733119867119868119878119878119864119894119905 + 1205734119864119873119865119894119905 +

1205735119884119863119884119894119905 + 1205736119879119863119860119894119905 + 1205737119868119878119878119894119905 + 120576119894119905 (3)

Modelde 119871119870119866119878119884119867 bağımlı değişkendir 119865119868119873119860119877119860 119861119860119873 119867119868119878119878119864 119864119873119865 119884119863119884

119879119863119860 ve 119868119878119878 accedilıklayıcı değişkenlerdir 120576 hata terimini 119894 ve 119905 sırasıyla uumllke ve zaman

periyodunu temsil etmektedirler

Regresyon sonuccedilları Tablo 6rsquoda sunulmuştur Model 1rsquode sunulan sonuccedillara

goumlre 119865119868119873119860119877119860 ile 119871119870119866119878119884119867 arasında anlamlı negatif bir ilişki vardır Buumltuumln kontrol

değişkenlerinin varlığında finansal yapı aralığı yani mevcut finansal yapının tahmin

edilen optimum finansal yapıdan uzaklaşması uumllkelerdeki reel ekonomiyi negatif youmlnde

etkilemektedir1 Finansal yapı aralığı ile reel ekonomi arasındaki ilişkinin ekonomik

buumlyuumlkluumlğuuml anlamlıdır 119865119868119873119860119877119860rsquodaki bir standart sapma (129) artış 119871119870119866119878119884119867rsquoda 015

(=129(-012)) yani yuumlzde 15rsquolik bir duumlşuumlşe sebep olmaktadır

Tablo 6 Finansal Yapı Aralığının Reel Ekonomi Uumlzerindeki Etkisi

Bağımlı Değişken LKGSYH

Modeller (1)

(2)

(3)

FINARA -012 -002

-002

(003) (003) (003)

BAN 001

015

062

(018) (016) (015)

HISSE 058 021

010

(017) (015) (015)

ENF 000 001 000

(001) (001) (001)

YDY 138

175 321

(096) (094) (093)

TDA 061 066

(013) (011)

ISS 282

(075)

C 801 809 829

(013) (010) (010)

Goumlzlem sayısı 472 674 674

R-kare 017 012 007

Duumlzeltilmiş R-kare 015 011 006

Standart hata terimi parantez iccedilinde yazılmıştır 1 anlamlı 5 anlamlı 10

anlamlı

Finansal Sistemin Yapısı ile Reel Ekonomi Arasındaki Dinamik ŞENDENİZ YUumlNCUuml

Hacettepe Uumlniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakuumlltesi Dergisi

Cilt 38 Sayı 4 2020

883

43 Finansal Yapı ile Ekonomik Buumlyuumlme Arasındaki İlişki

Finansal yapı ve ekonomik buumlyuumlme arasındaki ilişkiyi incelemek uumlzere

ekonometrik youmlntem olarak zaman-serisi ve kesit regresyon youmlntemlerini birleştiren

Arellano ve Bond (1991) ve Holtz-Eakin vd (1988) tarafından geliştirilen

Genelleştirilmiş Momentler Youmlntemi (GMY) dinamik panel veri modeli kullanılmıştır

Dinamik panel veri youmlnteminin kesit regresyon ve zaman-serisi youmlntemleri ile

karşılaştırıldığında avantajları bulunmaktadır Kesit regresyon youmlntemi kullanıldığında

uumllkelere has oumlzellikler ve goumlzlenemeyen etkiler hata teriminin iccedilinde yer almakta ve bu

durum katsayı tahminlerinde yanlı sonuccedillara sebep olmaktadır Kesit regresyon

youmlnteminin aksine zaman-serisi youmlntemi ile uumllke bazında inceleme muumlmkuumln olmakla

birlikte ccedilalışmaların sağlıklı sonuccedillar verebilmesi iccedilin uzun bir zaman-serisi verisine

ihtiyaccedil vardır aksi halde araştırma sonuccedillarının guumlvenilirliği duumlşebilmektedir Zaman-

serisi youmlnteminin bir diğer dezavantajı da eşzamanlılık problemini goumlzardı etmesidir

Uumllkelere has goumlzlenemeyen oumlzelliklerden dolayı oluşabilecek hatalar GMY ile tahmin

edilen dinamik panel veri modelleri sayesinde engellenmiş olacaktır Ayrıca Dinamik

Panel GMY eşzamanlılık iccedilsellik ve ihmal edilen değişkenler sebebiyle meydana

gelebilecek yanlı sonuccedilları bertaraf etmektedir Dinamik panel veri modeli aşağıdaki

gibidir

119910119894119905 minus 119910119894119905minus1 = (120572 minus 1)119910119894119905minus1 + 120573prime119883119894119905 + 120578119894 + 120576119894119905 (4)

Yukarıdaki modelde 119910 reel ekonomiyi temsil eden logaritmik reel kişi başı

GSYHrsquoyı 119883 finansal yapıyı ve diğer kontrol değişkenlerini 120578 uumllkelere has

goumlzlenemeyen etkileri 120576 hata terimini 119894 ve 119905 sırasıyla uumllke ve zaman periyodunu temsil

etmektedir Bu modelle finansal yapının ekonomik buumlyuumlme uumlzerindeki etkileri

goumlzlenmiştir Modelde ekonomik buumlyuumlmeyi etkileyebilecek ve literatuumlrde sıkccedila

kullanılan 119864119873119865 119884119863119884 ve 119879119863119860 gibi kontrol değişkenlerine yer verilmiştir

Yukarıdaki denklem aşağıdaki şekilde yeniden yazılabilir

119910119894119905 = α119910119894119905minus1 + 120573prime119883119894119905 + 120578119894 + 120576119894119905 (5)

Uumllkelere has etkileri yok etmek uumlzere Holtz-Eakin vd (1988) Arellano ve Bond

(1991) ve Arellano ve Bover (1995) tarafından geliştirilen birinci fark youmlntemi

uygulanmıştır Bu youmlntem ile model aşağıdaki şekilde yeniden yazılabilmektedir

119910119894119905 minus 119910119894119905minus1 = α(119910119894119905minus1 minus 119910119894119905minus2) + 120573prime(119883119894119905 minus 119883119894119905minus1) + (120576119894119905 minus 120576119894119905minus1) (6)

Modellerdeki accedilıklayıcı değişkenlerde oluşabilecek olan iccedilsellik (endogeneity)

problemi enstruman kullanımı ile engellenebilmektedir ancak bu durumda da (120576119894119905 minus

ŞENDENİZ YUumlNCUuml Finansal Sistemin Yapısı ile Reel Ekonomi Arasındaki Dinamik

Hacettepe University Journal of Economics and Administrative Sciences

Vol 38 Issue 4 2020

884

120576119894119905minus1) hata teriminin (119910119894119905minus1 minus 119910119894119905minus2) değişkeni ile olan korelasyonu problem

yaratmaktadır Bu problemin bertaraf edilmesi iccedilin gecikmeli accedilıklayıcı değişkenler

enstruman olarak kullanılmıştır Enstrumanların geccedilerliliği Sargan testi ile test

edilmiştir Arellano-Bond testi ise AR(2) suumlrecinde otokorelasyon sorunu olmadığını

goumlstermektedir Hata terimlerinin seri korelasyon oluşturmaması ve accedilıklayıcı

değişkenlerin de gelecek hata terimleri ile korelasyon oluşturmaması oumlnemli iki

varsayımdır Bu sebeple aşağıdaki moment denklemleri kullanılmıştır

119864[119910119894119905minus119904(120576119894119905 minus 120576119894119905minus1)] = 0for119904 ge 2 119905 = 3hellip 119879 (7)

119864[119883119894119905minus119904(120576119894119905 minus 120576119894119905minus1)] = 0for119904 ge 2 119905 = 3hellip 119879 (8)

Tablo 7 Dinamik Panel GMY Tahminleri

Bağımlı Değişken LKGSYH

Transformasyon Birinci fark

(1) (2)

LKGSYH (-1) 100 097

(003) (000)

YAPI -002 -003

(001) (000)

BAN -009

(004)

HISSE 003 002

(004) (001)

ENF 000 000

(000) (000)

YDY 010 006

(012) (006)

TDA 001

(002)

J-istatistik 1750 2707

Enstruman derece 24 25

Sargan testi (olasılık) 042 013

AB otokorelasyon testi AR(2) (olasılık) 099 098

Goumlzlem sayısı 874 874

Standart hata terimi parantez iccedilinde yazılmıştır 1 anlamlı 5 anlamlı 10

anlamlı

Sargan testi iccedilin H0 Enstrumanlar atık değerler ile korelasyon oluşturmamaktadır

AB otokorelasyon testi iccedilin H0 Birinci farklardaki atık değerlerde ikinci dereceden otokorelasyon

yoktur (Birinci farklar uumlzerinde ccedilalıştırılan bir Arellano-Bond GMY regresyonu bağlamında

AR(1) beklenmektedir ve bu nedenle Arellano-Bond (AB) AR(1) testi sonucu genellikle goumlz ardı

edilmektedir Birinci farklardaki atık değerler uumlzerindeki AR(2) testi duumlzey değişkenlerinde

AR(1)i tespit etmek iccedilin kullanılır bkz Roodman 2004)

Finansal Sistemin Yapısı ile Reel Ekonomi Arasındaki Dinamik ŞENDENİZ YUumlNCUuml

Hacettepe Uumlniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakuumlltesi Dergisi

Cilt 38 Sayı 4 2020

885

Analiz sonuccedilları Tablo 7rsquode sunulmuştur Bulgulara goumlre finansal yapı ile

ekonomik buumlyuumlme arasında negatif ve anlamlı bir ilişki mevcuttur Sonuccedillar ekonomik

gelişmişlik duumlzeyinde artış goumlzlemlenen uumllkelerde finansal sistem yapısının piyasa

odaklı olma youmlnuumlnde değişim goumlstermekte olduğu goumlruumlşuuml ile uyumludur Sonuccedillar

ayrıca yabancı doğrudan yatırımların reel ekonomi uumlzerinde pozitif ve anlamlı bir etkisi

olduğunu goumlstermektedir Diğer yandan bankacılık sektoumlruumlndeki gelişmelerin reel

ekonomi uumlzerinde negatif ve anlamlı bir etkisi olduğu goumlruumllmektedir Bu durum yuumlksek

borccedil ve geri oumldenmeyen krediler sebebiyle accedilıklanabilir Benzer şekilde Zhang (2003)

1960-1999 periyodu iccedilin Doğu Asya uumllkelerinde bankacılık sektoumlruuml ile reel ekonomi

arasında negatif bir ilişki goumlstermiştir

SONUCcedil

Finansal yapı bir uumllkenin finansal sisteminin ne derece banka odaklı ya da

piyasa odaklı olduğu ile ilgili bir kavramdır Diğer bir deyişle finansal yapı bir

ekonomide işleyen finansal kurumların ve piyasaların karışım oranı ve mevcut finansal

kurumların ve piyasaların soumlz konusu ekonomi iccedilin goumlreceli oumlnemleridir Uumllkelerin

finansal sistemlerinin yapıları farklılıklar goumlstermektedir Uumllkelerdeki finansal sistemler

işlevlerini yerine getirirken bazı uumllkelerde bankacılık sektoumlruuml lider rol uumlstlenmekte

diğer bir deyişle banka-odaklı finansal sistem goumlzlenmekte diğer bazı uumllkelerde ise

piyasalar lider rol uumlstlenmekte yani piyasa-odaklı finansal sistem goumlzlenmektedir Bu

ccedilalışmada finansal sistemin yapısı ele alınmış Tuumlrkiye ve diğer gelişmekte olan

uumllkelerdeki finansal yapı ile reel ekonomi arasındaki dinamik ilişki araştırılmıştır

Guumlncel literatuumlrde oumlzellikle son yıllarda dikkat ccedileken bir goumlruumlş olan ldquoyeni yapısalcılıkrdquo

goumlruumlşuuml diğer bir deyişle finansal yapıların uumllkelerin gelişmişlik seviyelerine goumlre

farklılaştığı ve her ekonomik gelişmişlik seviyesi iccedilin iccedilsel olarak belirlenen bir optimal

finansal yapının varlığı da bu ccedilalışmada sorgulanmıştır Soumlz konusu goumlruumlşe goumlre

finansal sistemin yapısı dinamiktir Gelişmekte olan uumllkelerdeki mevcut finansal

yapıların o uumllkeler iccedilin tahmin edilen optimal finansal yapı değerlerinden

uzaklaşmasının uumllkelerin reel ekonomilerine olan etkileri de bu ccedilalışma kapsamında

incelenmiştir

Sonuccedillar ışığında finansal yapının reel ekonomi uumlzerinde etkili olduğu

soumlylenebilmektedir Ccedilalışma bulguları reel ekonomi ile finansal yapı oranı arasında

anlamlı ve negatif bir ilişkinin varlığını goumlstermiştir Uumllkelerin ekonomisi geliştikccedile

banka-piyasa oranlarını goumlsteren finansal yapı değerleri duumlşmekte diğer bir deyişle

finansal sistemin yapısı piyasa odaklı olma youmlnuumlnde değişmektedir

Bir uumllkedeki mevcut finansal yapı değeri ekonometrik analiz sonucu tahmin

edilen optimal finansal yapı değerinden uzaklaştıkccedila o uumllkenin finansal yapı aralığı

buumlyuumlmektedir Soumlz konusu uzaklaşma her ne youmlnde olursa olsun optimal değerle

ŞENDENİZ YUumlNCUuml Finansal Sistemin Yapısı ile Reel Ekonomi Arasındaki Dinamik

Hacettepe University Journal of Economics and Administrative Sciences

Vol 38 Issue 4 2020

886

mevcut değerin arasının accedilılması uumllke ekonomileri iccedilin negatif etkilere sebep

olabilmektedir Bulgularımız gelişmekte olan uumllkelerde finansal yapı aralığı ile reel

ekonomi arasında anlamlı ve negatif bir ilişkinin varlığını goumlstermektedir

Farklı gelişmişlik duumlzeyindeki ekonomilerin finansal yapıları arasındaki farkları

anlamak ve uumllkelerin finansal yapılarını ekonomik buumlyuumlmeleri ile ilişkilendirebilmek

oumlzellikle finansal sistemlerini geliştirmeye ccedilalışan gelişmekte olan uumllkelerde politika

uygulamaları oluşturulması accedilısından faydalı olabilmektedir Gelişmekte olan bir uumllkeye

en uygun olan finansal yapı gelişmiş bir uumllkenin finansal yapısından farklı olmalıdır

Bu sebeple ekonomik buumlyuumlmeyi sağlamak adına gelişmiş uumllkelerin mevcut finansal

yapı stratejilerini birebir takip etmek yerine her bir uumllke oumlzelinde finansal yapı stratejisi

hazırlanmalıdır Gelişmekte olan uumllkeler oumlzelinde yapılan bu ccedilalışma sonuccedillarının son

on yılda filizlenen ldquoyeni yapısalcılıkrdquo ve ldquooptimal finansal yapılarrdquo goumlruumlşleri ile ilgili

literatuumlre katkıda bulunacağı duumlşuumlnuumllmektedir

NOTLAR

1 Sahte regresyondan kaccedilınmak adına regresyon analizleri oumlncesinde Levin Lin ve Chu (2002)

panel birim koumlk testleri yapılmıştır Serilerin duumlzey ve birinci farklarında ldquoH0 birim koumlk vardırrdquo

hipotezi reddedilmiş ve serilerin durağan olduğu goumlruumllmuumlştuumlr Dolayısı ile analizler duumlzeyde

yapılmıştır Birim koumlk test sonuccedilları Ek Tablo 2rsquode sunulmuştur

KAYNAKCcedilA

Allen F D Gale (1997) ldquoFinancial Markets Intermediaries and Intertemporal Smoothingrdquo

Journal of Political Economy 105 523-546

Allen F D Gale (1999) ldquoDiversity of Opinion and Financing of New Technologiesrdquo Journal of

Financial Intermediation 8 68-89

Allen F D Gale (2000) ldquoComparing Financial Systemsrdquo Cambridge MA MIT Press

Arellano M S Bond (1991) ldquoSome Tests of Specification for Panel Data Monte Carlo

Evidence and an Application to Employment Equationsrdquo Review of Economic Studies

58 277ndash297

Arellano M O Bover (1995) ldquoAnother Look at the Instrumental-variable Estimation of Error-

Components Modelsrdquo Journal of Econometrics 68 29ndash52

Arestis P PO Demetriades KB Luintel (2001) ldquoFinancial Development and Economic

Growth The Role of Stock Marketsrdquo Journal of Money Credit and Banking 33(1) 16-

41

Atje R B Jovanovic (1993) ldquoStock Markets and Developmentrdquo European Economic Review

37 632-640

Beck T R Levine N Loayza (2000) ldquoFinance and the Sources of Growthrdquo Journal of

Financial Economics 58(1) 261-300

Finansal Sistemin Yapısı ile Reel Ekonomi Arasındaki Dinamik ŞENDENİZ YUumlNCUuml

Hacettepe Uumlniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakuumlltesi Dergisi

Cilt 38 Sayı 4 2020

887

Beck T R Levine (2004) ldquoStock Markets Banks and Growth Panel Evidencerdquo Journal of

Banking and Finance 28 423-442

Bhide A (1993) ldquoThe Hidden Costs of Stock Market Liquidityrdquo Journal of Financial

Economics 34 1-51

Boyd JH EC Prescott (1986) Financial Intermediary-Coalitions Journal of Economics

Theory 38 211-232

Boyd JH BD Smith (1998) ldquoThe Evolution of Debt and Equity Markets in Economic

Developmentrdquo Economic Theory 12 519-560

Chakraborty S R Ray (2004) ldquoBank-Based versus Market-Based Financial Systems A

Growth-Theoretic Analysisrdquo University of Oregon (Department of Economics) mimeo

Chu LK (2020) ldquoFinancial Structure and Economic Growth Nexus Revisitedrdquo Borsa İstanbul

Review 20(1) 24-36

Demir AU S Hall (2017) ldquoFinancial Structure and Economic Development Evidence on the

View of lsquoNew Structuralismrsquordquo International Review of Financial Analysis 52 252ndash

259

Demirguumlccedil-Kunt A H Huizinga (2000) ldquoFinancial Structure and Bank Profitabilityrdquo in

DemirguumlccedilndashKunt A and Levine R eds Financial Structure and Economic Growth A

CrossndashCountry Comparison of Banks Markets and Development Cambridge MA

MIT Press 243ndash261

Demirguumlccedil-Kunt A R Levine (1996a) ldquoStock Markets Corporate Finance and Economic

Growthrdquo World Bank Economic Review 10(2) 223ndash240

Demirguumlccedil-Kunt A R Levine (1996b) ldquoStock Market Development and Financial

Intermediaries stylized factsrdquo World Bank Economic Review 10(2) 291ndash322

Demirguc-Kunt A R Levine (2001) ldquoFinancial Structures and Economic Growth A Cross-

Country Comparison of Banks Markets and Developmentrdquo Cambridge MA MIT

Press

Demirguumlccedil-Kunt A E Feyen R Levine (2011) ldquoOptimal Financial Structures and Development

The Evolving Importance of Banks and Marketsrdquo World Bank Working Paper

Edison HJ R Levine L Ricci T Slok (2002) ldquoInternational Financial Integration and

Eeconomic Growthrdquo Journal of International Money and Finance 21 749-776

Goldsmith RW (1969) ldquoFinancial Structure and Developmentrdquo New Haven CT Yale

University Press

Grossman SJ O Hart (1980) ldquoTakeover Bids the Free-Rider Problem and the Theory of the

Corporationrdquo Bell Journal of Economics 11 42-64

Hall R E C I Jones (1999) ldquoWhy Do Some Countries Produce So Much More Output Per

Worker than Othersrdquo The Quarterly Journal of Economics 114(1) 83ndash116

Harris RDF (1997) ldquoStock Markets and Development A Re-assessmentrdquo European Economic

Review 41 139ndash146

ŞENDENİZ YUumlNCUuml Finansal Sistemin Yapısı ile Reel Ekonomi Arasındaki Dinamik

Hacettepe University Journal of Economics and Administrative Sciences

Vol 38 Issue 4 2020

888

Hellwig M (1991) ldquoBanking Financial Intermediation and Corporate Financerdquo in European

Financial Integration Eds Giovanni A and C Mayer Cambridge Cambridge

University Press England 35-63

HoltzndashEakin D W Newey H S Rosen (1988) ldquoEstimating Vector Autoregressions with Panel

Datardquo Econometrica 56(6) 1371ndash1395

Hung F (2003) ldquoInflation Financial Development and Economic Growthrdquo International

Review of Economics and Finance 12 45ndash67

Jeong W KO Kymn CJ Kymn (2003) ldquoThe Long-run Interdependence of Bank-health

Investment-oriented Bank Loans and Economic Performance A Time-series Analysisrdquo

The Quarterly Review of Economics and Finance 43 11ndash30

King RG R Levine (1993) ldquoFinance and Growth Schumpeter Might be Rightrdquo Quarterly

Journal of Economics 108 717-38

La Porta R F Lopez-de-Silanes A Shleifer R Vishny (1997) ldquoLegal Determinants of External

Financerdquo Journal of Finance 52 1131-1150

La Porta R F Lopez-de-Silanes A Shleifer R Vishny (1998) ldquoLaw and Financerdquo Journal of

Political Economy 106 1113-1155

La Porta R F Lopez-de-Silanes A Shleifer R Vishny (2000) ldquoInvestor Protection and

Corporate Governancerdquo Journal of Financial Economics 58 3-27

Levin A CF Lin CSJ Chu (2002) ldquoAsymptotic and Finitesample Propertiesrdquo Journal of

Econometrics 108 1-24

Levine R (1997) ldquoFinancial Development and Economic Growth Views and Agendardquo Journal

of Economic Literature 35 688-726

Levine R (2005) ldquoFinance and Growth Theory and Evidencerdquo in Philippe Aghion and Steven

Durlauf eds Handbook of Economic Growth The Netherlands Elsevier Science

Levine R N Loayza T Beck (2000) ldquoFinancial Intermediation and Growth Causality and

causesrdquo Journal of Monetary Economics 46 31-77

Levine R S Zervos (1998) ldquoStock Markets Banks and Economic Growthrdquo The American

Economic Review 88(3) 537-558

Lin J Y X Sun Y Jiang (2006) ldquoOn the Optimal Financial Theory in Economic

Developmentrdquo CCER working paper

Lin JY X Sun Y Jiang (2009) ldquoToward a Theory of Optimal Financial Structurerdquo World

Bank Policy Research Working Paper

Lin JY (2012) ldquoNew Structural Economics A Framework for Rethinking Developmentrdquo

World Bank

Liu G C Zhang (2020) ldquoDoes Financial Structure Matter for Economic Growth in Chinardquo

China Economic Review 61 101194

Ma Y (2018) ldquoFinancial Development Financial Structure and the Growth Effect of Monetary

Policyrdquo International Evidence Global Economic Review 47 395-418

Merton RC (1992) ldquoFinancial Innovation and Economic Performancerdquo Journal of Applied

Corporate Finance 4 12-22

Finansal Sistemin Yapısı ile Reel Ekonomi Arasındaki Dinamik ŞENDENİZ YUumlNCUuml

Hacettepe Uumlniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakuumlltesi Dergisi

Cilt 38 Sayı 4 2020

889

Merton RC (1995) ldquoA Functional Perspective of Financial Intermediationrdquo Financial

Management 24 23-41

Merton RC Z Bodie (1995) ldquoA Conceptual Framework for Analyzing the Financial

Environmentrdquo in The Global Financial System A Functional Perspective Eds D

BCrane vd Boston MA Harvard Business School Press 3-31

Merton RC Z Bodie (2004) ldquoThe Design of Financial Systems Towards a Synthesis of

Function and Structurerdquo National Bureau of Economic Research Working Paper

Number 10620

Rajan RG (1992) ldquoInsiders and Outsiders the Choice Between Informed and Arms Length

Debt Journal of Finance 47 1367-1400

Rajan RG L Zingales (1999) ldquoWhich Capitalism Lessons From the East Asian Crisisrdquo

Journal of Applied Corporate Finance 11 40-48

Roodman D (2004) ABAR Stata module to perform Arellano-Bond test for

autocorrelation Statistical Software Components S437501 Boston College

Department of Economics

Rousseau PL P Wachtel (1998) ldquoFinancial Intermediation and Economic Performance

Historical Evidence from Five Industrial Countriesrdquo Journal of Money Credit and

Banking 30 657-678

Şendeniz-Yuumlncuuml İ L Akdeniz K Aydoğan (2008) ldquoInterdependence of the Banking Sector and

the Real Sector Evidence from OECD Countriesrdquo Applied Economics 40 749ndash764

Şendeniz-Yuumlncuuml İ L Akdeniz K Aydoğan (2018) ldquoDo Stock Index Futures Affect Economic

Growth Evidence from 32 Countriesrdquo Emerging Markets Finance and Trade 54(2)

410-429

Şendeniz-Yuumlncuuml İ L Akdeniz K Aydoğan (2019) ldquoOptimal Financial Structure and Economic

Growth in Emerging Marketsrdquo in Handbook of Global Financial Markets

Transformations Dependence and Risk Spillovers Sabri Boubaker and Duc Khuong

Nguyen (Eds) World Scientific Publishing 591-609

Shleifer A RW Vishny (1997) ldquoA Survey of Corporate Governancerdquo Journal of Finance 52

737-783

Song F AV Thakor (2010) ldquoFinancial System Architecture and the Co-Evolution of Banks and

Capital Marketsrdquo The Economic Journal 120 1021-1055

Stiglitz JE (1985) ldquoCredit Markets and the Control of Capitalrdquo Journal of Money Credit and

Banking 17 133-152

Svaleryd H J Vlachos (2005) ldquoFinancial Markets the Pattern of Industrial Specialization and

Comparative Advantage Evidence from OECD countriesrdquo European Economic

Review Elsevier 49(1) 113-144 January

Tadesse S (2002) ldquoFinancial Architecture and Economic Performance International Evidencerdquo

Journal of Financial Intermediation 11 429ndash454

Theil H D Chen (1995) ldquoThe Equatorial Grand Canyonrdquo De Economist 143 (3) 317ndash327

Zhang KH (2003) ldquoDoes Financial Development Promote Economic Growth in the East Asiardquo

China Journal of Finance 1(2) 1ndash10

ŞENDENİZ YUumlNCUuml Finansal Sistemin Yapısı ile Reel Ekonomi Arasındaki Dinamik

Hacettepe University Journal of Economics and Administrative Sciences

Vol 38 Issue 4 2020

890

Ek Tablo 1 Korelasyon Matrisi

BAN HISSE YAPI LKGSYH ENF YDY TDA ISS LAT LNNUF

BAN 100

HISSE 052 100

YAPI -018 -026 100

LKGSYH 027 024 -020 100

ENF -012 -008 006 -003 100

YDY 010 001 -007 012 -005 100

TDA 053 021 -018 030 -011 026 100

ISS -006 -003 007 008 000 009 -021 100

LAT 000 020 -002 034 -006 -009 -009 -016 100

LNNUF -003 012 -004 -060 -002 -012 042 -016 -011 100

1 anlamlı 5 anlamlı 10 anlamlı

Ek Tablo 2 Levin Lin ve Chu (2002) Panel Birim Koumlk Testi

Değişken İstatistik Olasılık

BAN Duumlzey -201 002

Birinci fark -300 000

HISSE Duumlzey -157 006

Birinci fark -1022 000

YAPI Duumlzey -416 000

Birinci fark -5007 000

LKGSYH Duumlzey -136 009

Birinci fark -659 000

FINARA Duumlzey -449 000

Birinci fark -2007 000

ENF Duumlzey -222 000

Birinci fark -2474 000

YDY Duumlzey -140 008

Birinci fark -2731 000

TDA Duumlzey -180 004

Birinci fark -1467 000

ISS Duumlzey -213 002

Birinci fark -569 000

LNNUF Duumlzey -260 001

Birinci fark -229 001

H0 Birim koumlk vardır Gecikme uzunluğu kriteri Akaike 1 anlamlı 5 anlamlı

10 anlamlı

Page 12: İNANSAL SİST MİN YAPISI

ŞENDENİZ YUumlNCUuml Finansal Sistemin Yapısı ile Reel Ekonomi Arasındaki Dinamik

Hacettepe University Journal of Economics and Administrative Sciences

Vol 38 Issue 4 2020

880

4 YOumlNTEM VE BULGULAR

41 Optimal Finansal Yapı

Yeni yapısalcılık goumlruumlşuuml ve son yıllarda oluşmaya başlayan optimal finansal

yapılar literatuumlruumlne goumlre bir ekonomi iccedilin tahmin edilen optimal finansal yapı oranı

yani o uumllke iccedilerisinde faaliyet goumlsteren finansal kurumların ve piyasaların optimal

karışımı o uumllkenin ekonomik gelişmişlik duumlzeyine bağlı olarak değişkenlik goumlsteren

dinamik bir orandır Başka bir deyişle ekonomilerin her gelişmişlik seviyesi iccedilin iccedilsel

(endojen) olarak tahmin edilen optimal bir finansal yapı mevcuttur Dolayısı ile

ekonomik buumlyuumlmenin etkili bir şekilde desteklenebilmesi iccedilin mevcut finansal sistem

yapılarının muumlmkuumln olduğunca optimal yapı değerine yakın olması idealdir Her

uumllkenin hesaplanan mevcut finansal yapı oranları ile regresyon modelleri ile tahmin

edilen optimal finansal yapıları arasındaki sapmalar ekonomik aktivite seviyesinde

duumlşuumlşe sebep olabildiği iccedilin finansal yapı ekonomik gelişme iccedilin oumlnemlidir (bkz Lin

vd 2009 Lin 2012 Demirguumlccedil-Kunt vd 2011)

Optimal finansal yapı değeri aşağıdaki regresyonda tahmin edilen finansal yapı

değeridir Regresyon modeli aşağıdaki gibidir

119884119860119875119868119894119905 = 120572 + 1205731119871119870119866119878119884119867119894119905 + 1205732119871119864119866119880119870119894 + 1205733119871119864119866119865119877119894 + 1205734119871119864119866119878119874119862119894 +

1205735119871119860119879119894 + 1205736119871119873119873119880119865119894119905 + 120576119894119905 (1)

Bir uumllkenin finansal yapısı o uumllkenin reel ekonomisi hukuk sistemi ve uumllkeye has

dışsal oumlzelliklerinden etkilenmektedir Yukarıdaki modelde bağımlı değişken 119884119860119875119868rsquodır

119871119870119866119878119884119867 119871119864119866119880119870 119871119864119866119865119877 119871119864119866119878119874119862 119871119860119879 ve 119871119873119873119880119865 accedilıklayıcı değişkenlerdir

Regresyonda dışarıda bırakılacak olan goumllge değişken 119871119864119866119866119877 olarak belirlenmiştir 120576

hata terimini 119894 ve 119905 sırasıyla uumllke ve zaman periyodunu temsil etmektedirler

Regresyon sonuccedilları Tablo 5rsquote sunulmuştur Tahminler panel en kuumlccediluumlk kareler

youmlnteminden gelmektedir Yukarıdaki regresyon modeli ile her uumllke ve her yıl iccedilin

tahmin edilen optimal finansal yapı serisi yani OPT mevcut finansal yapı ile regresyon

sonucu elde edilen atık değer serisi arasındaki farktır

Sonuccedillar incelendiğinde reel ekonominin yapı uumlzerinde etkili olduğu

soumlylenebilmektedir Tablo 5rsquote goumlruumllduumlğuuml uumlzere reel ekonomi ile finansal yapı arasında

anlamlı ve negatif bir ilişki vardır Uumllkelerin ekonomisi geliştikccedile banka-piyasa

oranlarını goumlsteren finansal yapı değerleri duumlşmekte diğer bir deyişle finansal sistemin

yapısı piyasa odaklı olma youmlnuumlnde ilerlemektedir

Finansal Sistemin Yapısı ile Reel Ekonomi Arasındaki Dinamik ŞENDENİZ YUumlNCUuml

Hacettepe Uumlniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakuumlltesi Dergisi

Cilt 38 Sayı 4 2020

881

Tablo 5 Optimal Finansal Yapı Tahmini

Bağımlı Değişken YAPI

LKGSYH -874

(171)

LEGUK 255

(603)

LEGFR 1048

(564)

LEGSOC 547

(587)

LAT 2421

(1046)

LNNUF -671

(119)

C 19325

(3429)

Goumlzlem sayısı 681

R-kare 007

Duumlzeltilmiş R-kare 006

Standart hata terimi parantez iccedilinde yazılmıştır 1 anlamlı 5

anlamlı 10 anlamlı

42 Finansal Yapı Aralığı

Bir uumllkedeki mevcut finansal yapı değeri tahmin edilen optimal finansal yapı

değerinden uzaklaştıkccedila o uumllkenin finansal yapı aralığı buumlyuumlmektedir İlgili literatuumlre

goumlre (bkz Demirguumlccedil-Kunt vd 2011) soumlz konusu uzaklaşma her ne youmlnde olursa olsun

optimal değerle mevcut değerin arasının accedilılması uumllke ekonomileri iccedilin negatif etkilere

sebep olabilmektedir Dolayısı ile finansal yapı aralığı hesaplanırken oumlnemli olan

mutlak fark değeridir Finansal yapı aralığı literatuumlruumln oumlnerdiği şekilde aşağıdaki formuumll

ile hesaplanmaktadır

119865119868119873119860119877119860 = ln(|119884119860119875119868 minus 119874119875119879|) (2)

119865119868119873119860119877119860 uumllkelerde goumlzlenen mevcut 119884119860119875119868 ile en kuumlccediluumlk kareler youmlntemi ile

tahmin edilen 119874119875119879 değeri arasındaki farkın mutlak değerinin logaritmasına eşittir

ldquoOptimal finansal yapırdquo boumlluumlmuumlnde bahsedildiği şekilde (1) nolu denklemde yer alan

regresyon sonucu elde edilen atık değerler serisi 119884119860119875119868 ve 119874119875119879 arasındaki fark serisidir

ve dolayısı ile 119865119868119873119860119877119860 bu atık değerler serisinin mutlak değerinin logaritmasına

eşittir Elde edilen 119865119868119873119860119877119860 serisi veri setimizdeki her uumllke ve her yıl iccedilin finansal yapı

aralığı değerlerini goumlstermektedir

Teorik literatuumlr finansal yapı aralığının fazla olmasının ekonomiye olumsuz

etkileri olabileceğini savunmaktadır Veri setimizdeki gelişmekte olan uumllkeler iccedilin

finansal yapı aralığı ile ekonomik aktivite arasındaki ilişki aşağıdaki model ile

ŞENDENİZ YUumlNCUuml Finansal Sistemin Yapısı ile Reel Ekonomi Arasındaki Dinamik

Hacettepe University Journal of Economics and Administrative Sciences

Vol 38 Issue 4 2020

882

incelenmiştir Soumlz konusu ilişki incelenirken ekonomik aktiviteyi etkileyebilecek ve

literatuumlrde sıkccedila kullanılan kontrol değişkenlerine de regresyonda yer verilmiştir

119871119870119866119878119884119867119894119905 = 120572 + 1205731119865119868119873119860119877119860119894119905 + 1205732119861119860119873119894119905 + 1205733119867119868119878119878119864119894119905 + 1205734119864119873119865119894119905 +

1205735119884119863119884119894119905 + 1205736119879119863119860119894119905 + 1205737119868119878119878119894119905 + 120576119894119905 (3)

Modelde 119871119870119866119878119884119867 bağımlı değişkendir 119865119868119873119860119877119860 119861119860119873 119867119868119878119878119864 119864119873119865 119884119863119884

119879119863119860 ve 119868119878119878 accedilıklayıcı değişkenlerdir 120576 hata terimini 119894 ve 119905 sırasıyla uumllke ve zaman

periyodunu temsil etmektedirler

Regresyon sonuccedilları Tablo 6rsquoda sunulmuştur Model 1rsquode sunulan sonuccedillara

goumlre 119865119868119873119860119877119860 ile 119871119870119866119878119884119867 arasında anlamlı negatif bir ilişki vardır Buumltuumln kontrol

değişkenlerinin varlığında finansal yapı aralığı yani mevcut finansal yapının tahmin

edilen optimum finansal yapıdan uzaklaşması uumllkelerdeki reel ekonomiyi negatif youmlnde

etkilemektedir1 Finansal yapı aralığı ile reel ekonomi arasındaki ilişkinin ekonomik

buumlyuumlkluumlğuuml anlamlıdır 119865119868119873119860119877119860rsquodaki bir standart sapma (129) artış 119871119870119866119878119884119867rsquoda 015

(=129(-012)) yani yuumlzde 15rsquolik bir duumlşuumlşe sebep olmaktadır

Tablo 6 Finansal Yapı Aralığının Reel Ekonomi Uumlzerindeki Etkisi

Bağımlı Değişken LKGSYH

Modeller (1)

(2)

(3)

FINARA -012 -002

-002

(003) (003) (003)

BAN 001

015

062

(018) (016) (015)

HISSE 058 021

010

(017) (015) (015)

ENF 000 001 000

(001) (001) (001)

YDY 138

175 321

(096) (094) (093)

TDA 061 066

(013) (011)

ISS 282

(075)

C 801 809 829

(013) (010) (010)

Goumlzlem sayısı 472 674 674

R-kare 017 012 007

Duumlzeltilmiş R-kare 015 011 006

Standart hata terimi parantez iccedilinde yazılmıştır 1 anlamlı 5 anlamlı 10

anlamlı

Finansal Sistemin Yapısı ile Reel Ekonomi Arasındaki Dinamik ŞENDENİZ YUumlNCUuml

Hacettepe Uumlniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakuumlltesi Dergisi

Cilt 38 Sayı 4 2020

883

43 Finansal Yapı ile Ekonomik Buumlyuumlme Arasındaki İlişki

Finansal yapı ve ekonomik buumlyuumlme arasındaki ilişkiyi incelemek uumlzere

ekonometrik youmlntem olarak zaman-serisi ve kesit regresyon youmlntemlerini birleştiren

Arellano ve Bond (1991) ve Holtz-Eakin vd (1988) tarafından geliştirilen

Genelleştirilmiş Momentler Youmlntemi (GMY) dinamik panel veri modeli kullanılmıştır

Dinamik panel veri youmlnteminin kesit regresyon ve zaman-serisi youmlntemleri ile

karşılaştırıldığında avantajları bulunmaktadır Kesit regresyon youmlntemi kullanıldığında

uumllkelere has oumlzellikler ve goumlzlenemeyen etkiler hata teriminin iccedilinde yer almakta ve bu

durum katsayı tahminlerinde yanlı sonuccedillara sebep olmaktadır Kesit regresyon

youmlnteminin aksine zaman-serisi youmlntemi ile uumllke bazında inceleme muumlmkuumln olmakla

birlikte ccedilalışmaların sağlıklı sonuccedillar verebilmesi iccedilin uzun bir zaman-serisi verisine

ihtiyaccedil vardır aksi halde araştırma sonuccedillarının guumlvenilirliği duumlşebilmektedir Zaman-

serisi youmlnteminin bir diğer dezavantajı da eşzamanlılık problemini goumlzardı etmesidir

Uumllkelere has goumlzlenemeyen oumlzelliklerden dolayı oluşabilecek hatalar GMY ile tahmin

edilen dinamik panel veri modelleri sayesinde engellenmiş olacaktır Ayrıca Dinamik

Panel GMY eşzamanlılık iccedilsellik ve ihmal edilen değişkenler sebebiyle meydana

gelebilecek yanlı sonuccedilları bertaraf etmektedir Dinamik panel veri modeli aşağıdaki

gibidir

119910119894119905 minus 119910119894119905minus1 = (120572 minus 1)119910119894119905minus1 + 120573prime119883119894119905 + 120578119894 + 120576119894119905 (4)

Yukarıdaki modelde 119910 reel ekonomiyi temsil eden logaritmik reel kişi başı

GSYHrsquoyı 119883 finansal yapıyı ve diğer kontrol değişkenlerini 120578 uumllkelere has

goumlzlenemeyen etkileri 120576 hata terimini 119894 ve 119905 sırasıyla uumllke ve zaman periyodunu temsil

etmektedir Bu modelle finansal yapının ekonomik buumlyuumlme uumlzerindeki etkileri

goumlzlenmiştir Modelde ekonomik buumlyuumlmeyi etkileyebilecek ve literatuumlrde sıkccedila

kullanılan 119864119873119865 119884119863119884 ve 119879119863119860 gibi kontrol değişkenlerine yer verilmiştir

Yukarıdaki denklem aşağıdaki şekilde yeniden yazılabilir

119910119894119905 = α119910119894119905minus1 + 120573prime119883119894119905 + 120578119894 + 120576119894119905 (5)

Uumllkelere has etkileri yok etmek uumlzere Holtz-Eakin vd (1988) Arellano ve Bond

(1991) ve Arellano ve Bover (1995) tarafından geliştirilen birinci fark youmlntemi

uygulanmıştır Bu youmlntem ile model aşağıdaki şekilde yeniden yazılabilmektedir

119910119894119905 minus 119910119894119905minus1 = α(119910119894119905minus1 minus 119910119894119905minus2) + 120573prime(119883119894119905 minus 119883119894119905minus1) + (120576119894119905 minus 120576119894119905minus1) (6)

Modellerdeki accedilıklayıcı değişkenlerde oluşabilecek olan iccedilsellik (endogeneity)

problemi enstruman kullanımı ile engellenebilmektedir ancak bu durumda da (120576119894119905 minus

ŞENDENİZ YUumlNCUuml Finansal Sistemin Yapısı ile Reel Ekonomi Arasındaki Dinamik

Hacettepe University Journal of Economics and Administrative Sciences

Vol 38 Issue 4 2020

884

120576119894119905minus1) hata teriminin (119910119894119905minus1 minus 119910119894119905minus2) değişkeni ile olan korelasyonu problem

yaratmaktadır Bu problemin bertaraf edilmesi iccedilin gecikmeli accedilıklayıcı değişkenler

enstruman olarak kullanılmıştır Enstrumanların geccedilerliliği Sargan testi ile test

edilmiştir Arellano-Bond testi ise AR(2) suumlrecinde otokorelasyon sorunu olmadığını

goumlstermektedir Hata terimlerinin seri korelasyon oluşturmaması ve accedilıklayıcı

değişkenlerin de gelecek hata terimleri ile korelasyon oluşturmaması oumlnemli iki

varsayımdır Bu sebeple aşağıdaki moment denklemleri kullanılmıştır

119864[119910119894119905minus119904(120576119894119905 minus 120576119894119905minus1)] = 0for119904 ge 2 119905 = 3hellip 119879 (7)

119864[119883119894119905minus119904(120576119894119905 minus 120576119894119905minus1)] = 0for119904 ge 2 119905 = 3hellip 119879 (8)

Tablo 7 Dinamik Panel GMY Tahminleri

Bağımlı Değişken LKGSYH

Transformasyon Birinci fark

(1) (2)

LKGSYH (-1) 100 097

(003) (000)

YAPI -002 -003

(001) (000)

BAN -009

(004)

HISSE 003 002

(004) (001)

ENF 000 000

(000) (000)

YDY 010 006

(012) (006)

TDA 001

(002)

J-istatistik 1750 2707

Enstruman derece 24 25

Sargan testi (olasılık) 042 013

AB otokorelasyon testi AR(2) (olasılık) 099 098

Goumlzlem sayısı 874 874

Standart hata terimi parantez iccedilinde yazılmıştır 1 anlamlı 5 anlamlı 10

anlamlı

Sargan testi iccedilin H0 Enstrumanlar atık değerler ile korelasyon oluşturmamaktadır

AB otokorelasyon testi iccedilin H0 Birinci farklardaki atık değerlerde ikinci dereceden otokorelasyon

yoktur (Birinci farklar uumlzerinde ccedilalıştırılan bir Arellano-Bond GMY regresyonu bağlamında

AR(1) beklenmektedir ve bu nedenle Arellano-Bond (AB) AR(1) testi sonucu genellikle goumlz ardı

edilmektedir Birinci farklardaki atık değerler uumlzerindeki AR(2) testi duumlzey değişkenlerinde

AR(1)i tespit etmek iccedilin kullanılır bkz Roodman 2004)

Finansal Sistemin Yapısı ile Reel Ekonomi Arasındaki Dinamik ŞENDENİZ YUumlNCUuml

Hacettepe Uumlniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakuumlltesi Dergisi

Cilt 38 Sayı 4 2020

885

Analiz sonuccedilları Tablo 7rsquode sunulmuştur Bulgulara goumlre finansal yapı ile

ekonomik buumlyuumlme arasında negatif ve anlamlı bir ilişki mevcuttur Sonuccedillar ekonomik

gelişmişlik duumlzeyinde artış goumlzlemlenen uumllkelerde finansal sistem yapısının piyasa

odaklı olma youmlnuumlnde değişim goumlstermekte olduğu goumlruumlşuuml ile uyumludur Sonuccedillar

ayrıca yabancı doğrudan yatırımların reel ekonomi uumlzerinde pozitif ve anlamlı bir etkisi

olduğunu goumlstermektedir Diğer yandan bankacılık sektoumlruumlndeki gelişmelerin reel

ekonomi uumlzerinde negatif ve anlamlı bir etkisi olduğu goumlruumllmektedir Bu durum yuumlksek

borccedil ve geri oumldenmeyen krediler sebebiyle accedilıklanabilir Benzer şekilde Zhang (2003)

1960-1999 periyodu iccedilin Doğu Asya uumllkelerinde bankacılık sektoumlruuml ile reel ekonomi

arasında negatif bir ilişki goumlstermiştir

SONUCcedil

Finansal yapı bir uumllkenin finansal sisteminin ne derece banka odaklı ya da

piyasa odaklı olduğu ile ilgili bir kavramdır Diğer bir deyişle finansal yapı bir

ekonomide işleyen finansal kurumların ve piyasaların karışım oranı ve mevcut finansal

kurumların ve piyasaların soumlz konusu ekonomi iccedilin goumlreceli oumlnemleridir Uumllkelerin

finansal sistemlerinin yapıları farklılıklar goumlstermektedir Uumllkelerdeki finansal sistemler

işlevlerini yerine getirirken bazı uumllkelerde bankacılık sektoumlruuml lider rol uumlstlenmekte

diğer bir deyişle banka-odaklı finansal sistem goumlzlenmekte diğer bazı uumllkelerde ise

piyasalar lider rol uumlstlenmekte yani piyasa-odaklı finansal sistem goumlzlenmektedir Bu

ccedilalışmada finansal sistemin yapısı ele alınmış Tuumlrkiye ve diğer gelişmekte olan

uumllkelerdeki finansal yapı ile reel ekonomi arasındaki dinamik ilişki araştırılmıştır

Guumlncel literatuumlrde oumlzellikle son yıllarda dikkat ccedileken bir goumlruumlş olan ldquoyeni yapısalcılıkrdquo

goumlruumlşuuml diğer bir deyişle finansal yapıların uumllkelerin gelişmişlik seviyelerine goumlre

farklılaştığı ve her ekonomik gelişmişlik seviyesi iccedilin iccedilsel olarak belirlenen bir optimal

finansal yapının varlığı da bu ccedilalışmada sorgulanmıştır Soumlz konusu goumlruumlşe goumlre

finansal sistemin yapısı dinamiktir Gelişmekte olan uumllkelerdeki mevcut finansal

yapıların o uumllkeler iccedilin tahmin edilen optimal finansal yapı değerlerinden

uzaklaşmasının uumllkelerin reel ekonomilerine olan etkileri de bu ccedilalışma kapsamında

incelenmiştir

Sonuccedillar ışığında finansal yapının reel ekonomi uumlzerinde etkili olduğu

soumlylenebilmektedir Ccedilalışma bulguları reel ekonomi ile finansal yapı oranı arasında

anlamlı ve negatif bir ilişkinin varlığını goumlstermiştir Uumllkelerin ekonomisi geliştikccedile

banka-piyasa oranlarını goumlsteren finansal yapı değerleri duumlşmekte diğer bir deyişle

finansal sistemin yapısı piyasa odaklı olma youmlnuumlnde değişmektedir

Bir uumllkedeki mevcut finansal yapı değeri ekonometrik analiz sonucu tahmin

edilen optimal finansal yapı değerinden uzaklaştıkccedila o uumllkenin finansal yapı aralığı

buumlyuumlmektedir Soumlz konusu uzaklaşma her ne youmlnde olursa olsun optimal değerle

ŞENDENİZ YUumlNCUuml Finansal Sistemin Yapısı ile Reel Ekonomi Arasındaki Dinamik

Hacettepe University Journal of Economics and Administrative Sciences

Vol 38 Issue 4 2020

886

mevcut değerin arasının accedilılması uumllke ekonomileri iccedilin negatif etkilere sebep

olabilmektedir Bulgularımız gelişmekte olan uumllkelerde finansal yapı aralığı ile reel

ekonomi arasında anlamlı ve negatif bir ilişkinin varlığını goumlstermektedir

Farklı gelişmişlik duumlzeyindeki ekonomilerin finansal yapıları arasındaki farkları

anlamak ve uumllkelerin finansal yapılarını ekonomik buumlyuumlmeleri ile ilişkilendirebilmek

oumlzellikle finansal sistemlerini geliştirmeye ccedilalışan gelişmekte olan uumllkelerde politika

uygulamaları oluşturulması accedilısından faydalı olabilmektedir Gelişmekte olan bir uumllkeye

en uygun olan finansal yapı gelişmiş bir uumllkenin finansal yapısından farklı olmalıdır

Bu sebeple ekonomik buumlyuumlmeyi sağlamak adına gelişmiş uumllkelerin mevcut finansal

yapı stratejilerini birebir takip etmek yerine her bir uumllke oumlzelinde finansal yapı stratejisi

hazırlanmalıdır Gelişmekte olan uumllkeler oumlzelinde yapılan bu ccedilalışma sonuccedillarının son

on yılda filizlenen ldquoyeni yapısalcılıkrdquo ve ldquooptimal finansal yapılarrdquo goumlruumlşleri ile ilgili

literatuumlre katkıda bulunacağı duumlşuumlnuumllmektedir

NOTLAR

1 Sahte regresyondan kaccedilınmak adına regresyon analizleri oumlncesinde Levin Lin ve Chu (2002)

panel birim koumlk testleri yapılmıştır Serilerin duumlzey ve birinci farklarında ldquoH0 birim koumlk vardırrdquo

hipotezi reddedilmiş ve serilerin durağan olduğu goumlruumllmuumlştuumlr Dolayısı ile analizler duumlzeyde

yapılmıştır Birim koumlk test sonuccedilları Ek Tablo 2rsquode sunulmuştur

KAYNAKCcedilA

Allen F D Gale (1997) ldquoFinancial Markets Intermediaries and Intertemporal Smoothingrdquo

Journal of Political Economy 105 523-546

Allen F D Gale (1999) ldquoDiversity of Opinion and Financing of New Technologiesrdquo Journal of

Financial Intermediation 8 68-89

Allen F D Gale (2000) ldquoComparing Financial Systemsrdquo Cambridge MA MIT Press

Arellano M S Bond (1991) ldquoSome Tests of Specification for Panel Data Monte Carlo

Evidence and an Application to Employment Equationsrdquo Review of Economic Studies

58 277ndash297

Arellano M O Bover (1995) ldquoAnother Look at the Instrumental-variable Estimation of Error-

Components Modelsrdquo Journal of Econometrics 68 29ndash52

Arestis P PO Demetriades KB Luintel (2001) ldquoFinancial Development and Economic

Growth The Role of Stock Marketsrdquo Journal of Money Credit and Banking 33(1) 16-

41

Atje R B Jovanovic (1993) ldquoStock Markets and Developmentrdquo European Economic Review

37 632-640

Beck T R Levine N Loayza (2000) ldquoFinance and the Sources of Growthrdquo Journal of

Financial Economics 58(1) 261-300

Finansal Sistemin Yapısı ile Reel Ekonomi Arasındaki Dinamik ŞENDENİZ YUumlNCUuml

Hacettepe Uumlniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakuumlltesi Dergisi

Cilt 38 Sayı 4 2020

887

Beck T R Levine (2004) ldquoStock Markets Banks and Growth Panel Evidencerdquo Journal of

Banking and Finance 28 423-442

Bhide A (1993) ldquoThe Hidden Costs of Stock Market Liquidityrdquo Journal of Financial

Economics 34 1-51

Boyd JH EC Prescott (1986) Financial Intermediary-Coalitions Journal of Economics

Theory 38 211-232

Boyd JH BD Smith (1998) ldquoThe Evolution of Debt and Equity Markets in Economic

Developmentrdquo Economic Theory 12 519-560

Chakraborty S R Ray (2004) ldquoBank-Based versus Market-Based Financial Systems A

Growth-Theoretic Analysisrdquo University of Oregon (Department of Economics) mimeo

Chu LK (2020) ldquoFinancial Structure and Economic Growth Nexus Revisitedrdquo Borsa İstanbul

Review 20(1) 24-36

Demir AU S Hall (2017) ldquoFinancial Structure and Economic Development Evidence on the

View of lsquoNew Structuralismrsquordquo International Review of Financial Analysis 52 252ndash

259

Demirguumlccedil-Kunt A H Huizinga (2000) ldquoFinancial Structure and Bank Profitabilityrdquo in

DemirguumlccedilndashKunt A and Levine R eds Financial Structure and Economic Growth A

CrossndashCountry Comparison of Banks Markets and Development Cambridge MA

MIT Press 243ndash261

Demirguumlccedil-Kunt A R Levine (1996a) ldquoStock Markets Corporate Finance and Economic

Growthrdquo World Bank Economic Review 10(2) 223ndash240

Demirguumlccedil-Kunt A R Levine (1996b) ldquoStock Market Development and Financial

Intermediaries stylized factsrdquo World Bank Economic Review 10(2) 291ndash322

Demirguc-Kunt A R Levine (2001) ldquoFinancial Structures and Economic Growth A Cross-

Country Comparison of Banks Markets and Developmentrdquo Cambridge MA MIT

Press

Demirguumlccedil-Kunt A E Feyen R Levine (2011) ldquoOptimal Financial Structures and Development

The Evolving Importance of Banks and Marketsrdquo World Bank Working Paper

Edison HJ R Levine L Ricci T Slok (2002) ldquoInternational Financial Integration and

Eeconomic Growthrdquo Journal of International Money and Finance 21 749-776

Goldsmith RW (1969) ldquoFinancial Structure and Developmentrdquo New Haven CT Yale

University Press

Grossman SJ O Hart (1980) ldquoTakeover Bids the Free-Rider Problem and the Theory of the

Corporationrdquo Bell Journal of Economics 11 42-64

Hall R E C I Jones (1999) ldquoWhy Do Some Countries Produce So Much More Output Per

Worker than Othersrdquo The Quarterly Journal of Economics 114(1) 83ndash116

Harris RDF (1997) ldquoStock Markets and Development A Re-assessmentrdquo European Economic

Review 41 139ndash146

ŞENDENİZ YUumlNCUuml Finansal Sistemin Yapısı ile Reel Ekonomi Arasındaki Dinamik

Hacettepe University Journal of Economics and Administrative Sciences

Vol 38 Issue 4 2020

888

Hellwig M (1991) ldquoBanking Financial Intermediation and Corporate Financerdquo in European

Financial Integration Eds Giovanni A and C Mayer Cambridge Cambridge

University Press England 35-63

HoltzndashEakin D W Newey H S Rosen (1988) ldquoEstimating Vector Autoregressions with Panel

Datardquo Econometrica 56(6) 1371ndash1395

Hung F (2003) ldquoInflation Financial Development and Economic Growthrdquo International

Review of Economics and Finance 12 45ndash67

Jeong W KO Kymn CJ Kymn (2003) ldquoThe Long-run Interdependence of Bank-health

Investment-oriented Bank Loans and Economic Performance A Time-series Analysisrdquo

The Quarterly Review of Economics and Finance 43 11ndash30

King RG R Levine (1993) ldquoFinance and Growth Schumpeter Might be Rightrdquo Quarterly

Journal of Economics 108 717-38

La Porta R F Lopez-de-Silanes A Shleifer R Vishny (1997) ldquoLegal Determinants of External

Financerdquo Journal of Finance 52 1131-1150

La Porta R F Lopez-de-Silanes A Shleifer R Vishny (1998) ldquoLaw and Financerdquo Journal of

Political Economy 106 1113-1155

La Porta R F Lopez-de-Silanes A Shleifer R Vishny (2000) ldquoInvestor Protection and

Corporate Governancerdquo Journal of Financial Economics 58 3-27

Levin A CF Lin CSJ Chu (2002) ldquoAsymptotic and Finitesample Propertiesrdquo Journal of

Econometrics 108 1-24

Levine R (1997) ldquoFinancial Development and Economic Growth Views and Agendardquo Journal

of Economic Literature 35 688-726

Levine R (2005) ldquoFinance and Growth Theory and Evidencerdquo in Philippe Aghion and Steven

Durlauf eds Handbook of Economic Growth The Netherlands Elsevier Science

Levine R N Loayza T Beck (2000) ldquoFinancial Intermediation and Growth Causality and

causesrdquo Journal of Monetary Economics 46 31-77

Levine R S Zervos (1998) ldquoStock Markets Banks and Economic Growthrdquo The American

Economic Review 88(3) 537-558

Lin J Y X Sun Y Jiang (2006) ldquoOn the Optimal Financial Theory in Economic

Developmentrdquo CCER working paper

Lin JY X Sun Y Jiang (2009) ldquoToward a Theory of Optimal Financial Structurerdquo World

Bank Policy Research Working Paper

Lin JY (2012) ldquoNew Structural Economics A Framework for Rethinking Developmentrdquo

World Bank

Liu G C Zhang (2020) ldquoDoes Financial Structure Matter for Economic Growth in Chinardquo

China Economic Review 61 101194

Ma Y (2018) ldquoFinancial Development Financial Structure and the Growth Effect of Monetary

Policyrdquo International Evidence Global Economic Review 47 395-418

Merton RC (1992) ldquoFinancial Innovation and Economic Performancerdquo Journal of Applied

Corporate Finance 4 12-22

Finansal Sistemin Yapısı ile Reel Ekonomi Arasındaki Dinamik ŞENDENİZ YUumlNCUuml

Hacettepe Uumlniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakuumlltesi Dergisi

Cilt 38 Sayı 4 2020

889

Merton RC (1995) ldquoA Functional Perspective of Financial Intermediationrdquo Financial

Management 24 23-41

Merton RC Z Bodie (1995) ldquoA Conceptual Framework for Analyzing the Financial

Environmentrdquo in The Global Financial System A Functional Perspective Eds D

BCrane vd Boston MA Harvard Business School Press 3-31

Merton RC Z Bodie (2004) ldquoThe Design of Financial Systems Towards a Synthesis of

Function and Structurerdquo National Bureau of Economic Research Working Paper

Number 10620

Rajan RG (1992) ldquoInsiders and Outsiders the Choice Between Informed and Arms Length

Debt Journal of Finance 47 1367-1400

Rajan RG L Zingales (1999) ldquoWhich Capitalism Lessons From the East Asian Crisisrdquo

Journal of Applied Corporate Finance 11 40-48

Roodman D (2004) ABAR Stata module to perform Arellano-Bond test for

autocorrelation Statistical Software Components S437501 Boston College

Department of Economics

Rousseau PL P Wachtel (1998) ldquoFinancial Intermediation and Economic Performance

Historical Evidence from Five Industrial Countriesrdquo Journal of Money Credit and

Banking 30 657-678

Şendeniz-Yuumlncuuml İ L Akdeniz K Aydoğan (2008) ldquoInterdependence of the Banking Sector and

the Real Sector Evidence from OECD Countriesrdquo Applied Economics 40 749ndash764

Şendeniz-Yuumlncuuml İ L Akdeniz K Aydoğan (2018) ldquoDo Stock Index Futures Affect Economic

Growth Evidence from 32 Countriesrdquo Emerging Markets Finance and Trade 54(2)

410-429

Şendeniz-Yuumlncuuml İ L Akdeniz K Aydoğan (2019) ldquoOptimal Financial Structure and Economic

Growth in Emerging Marketsrdquo in Handbook of Global Financial Markets

Transformations Dependence and Risk Spillovers Sabri Boubaker and Duc Khuong

Nguyen (Eds) World Scientific Publishing 591-609

Shleifer A RW Vishny (1997) ldquoA Survey of Corporate Governancerdquo Journal of Finance 52

737-783

Song F AV Thakor (2010) ldquoFinancial System Architecture and the Co-Evolution of Banks and

Capital Marketsrdquo The Economic Journal 120 1021-1055

Stiglitz JE (1985) ldquoCredit Markets and the Control of Capitalrdquo Journal of Money Credit and

Banking 17 133-152

Svaleryd H J Vlachos (2005) ldquoFinancial Markets the Pattern of Industrial Specialization and

Comparative Advantage Evidence from OECD countriesrdquo European Economic

Review Elsevier 49(1) 113-144 January

Tadesse S (2002) ldquoFinancial Architecture and Economic Performance International Evidencerdquo

Journal of Financial Intermediation 11 429ndash454

Theil H D Chen (1995) ldquoThe Equatorial Grand Canyonrdquo De Economist 143 (3) 317ndash327

Zhang KH (2003) ldquoDoes Financial Development Promote Economic Growth in the East Asiardquo

China Journal of Finance 1(2) 1ndash10

ŞENDENİZ YUumlNCUuml Finansal Sistemin Yapısı ile Reel Ekonomi Arasındaki Dinamik

Hacettepe University Journal of Economics and Administrative Sciences

Vol 38 Issue 4 2020

890

Ek Tablo 1 Korelasyon Matrisi

BAN HISSE YAPI LKGSYH ENF YDY TDA ISS LAT LNNUF

BAN 100

HISSE 052 100

YAPI -018 -026 100

LKGSYH 027 024 -020 100

ENF -012 -008 006 -003 100

YDY 010 001 -007 012 -005 100

TDA 053 021 -018 030 -011 026 100

ISS -006 -003 007 008 000 009 -021 100

LAT 000 020 -002 034 -006 -009 -009 -016 100

LNNUF -003 012 -004 -060 -002 -012 042 -016 -011 100

1 anlamlı 5 anlamlı 10 anlamlı

Ek Tablo 2 Levin Lin ve Chu (2002) Panel Birim Koumlk Testi

Değişken İstatistik Olasılık

BAN Duumlzey -201 002

Birinci fark -300 000

HISSE Duumlzey -157 006

Birinci fark -1022 000

YAPI Duumlzey -416 000

Birinci fark -5007 000

LKGSYH Duumlzey -136 009

Birinci fark -659 000

FINARA Duumlzey -449 000

Birinci fark -2007 000

ENF Duumlzey -222 000

Birinci fark -2474 000

YDY Duumlzey -140 008

Birinci fark -2731 000

TDA Duumlzey -180 004

Birinci fark -1467 000

ISS Duumlzey -213 002

Birinci fark -569 000

LNNUF Duumlzey -260 001

Birinci fark -229 001

H0 Birim koumlk vardır Gecikme uzunluğu kriteri Akaike 1 anlamlı 5 anlamlı

10 anlamlı

Page 13: İNANSAL SİST MİN YAPISI

Finansal Sistemin Yapısı ile Reel Ekonomi Arasındaki Dinamik ŞENDENİZ YUumlNCUuml

Hacettepe Uumlniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakuumlltesi Dergisi

Cilt 38 Sayı 4 2020

881

Tablo 5 Optimal Finansal Yapı Tahmini

Bağımlı Değişken YAPI

LKGSYH -874

(171)

LEGUK 255

(603)

LEGFR 1048

(564)

LEGSOC 547

(587)

LAT 2421

(1046)

LNNUF -671

(119)

C 19325

(3429)

Goumlzlem sayısı 681

R-kare 007

Duumlzeltilmiş R-kare 006

Standart hata terimi parantez iccedilinde yazılmıştır 1 anlamlı 5

anlamlı 10 anlamlı

42 Finansal Yapı Aralığı

Bir uumllkedeki mevcut finansal yapı değeri tahmin edilen optimal finansal yapı

değerinden uzaklaştıkccedila o uumllkenin finansal yapı aralığı buumlyuumlmektedir İlgili literatuumlre

goumlre (bkz Demirguumlccedil-Kunt vd 2011) soumlz konusu uzaklaşma her ne youmlnde olursa olsun

optimal değerle mevcut değerin arasının accedilılması uumllke ekonomileri iccedilin negatif etkilere

sebep olabilmektedir Dolayısı ile finansal yapı aralığı hesaplanırken oumlnemli olan

mutlak fark değeridir Finansal yapı aralığı literatuumlruumln oumlnerdiği şekilde aşağıdaki formuumll

ile hesaplanmaktadır

119865119868119873119860119877119860 = ln(|119884119860119875119868 minus 119874119875119879|) (2)

119865119868119873119860119877119860 uumllkelerde goumlzlenen mevcut 119884119860119875119868 ile en kuumlccediluumlk kareler youmlntemi ile

tahmin edilen 119874119875119879 değeri arasındaki farkın mutlak değerinin logaritmasına eşittir

ldquoOptimal finansal yapırdquo boumlluumlmuumlnde bahsedildiği şekilde (1) nolu denklemde yer alan

regresyon sonucu elde edilen atık değerler serisi 119884119860119875119868 ve 119874119875119879 arasındaki fark serisidir

ve dolayısı ile 119865119868119873119860119877119860 bu atık değerler serisinin mutlak değerinin logaritmasına

eşittir Elde edilen 119865119868119873119860119877119860 serisi veri setimizdeki her uumllke ve her yıl iccedilin finansal yapı

aralığı değerlerini goumlstermektedir

Teorik literatuumlr finansal yapı aralığının fazla olmasının ekonomiye olumsuz

etkileri olabileceğini savunmaktadır Veri setimizdeki gelişmekte olan uumllkeler iccedilin

finansal yapı aralığı ile ekonomik aktivite arasındaki ilişki aşağıdaki model ile

ŞENDENİZ YUumlNCUuml Finansal Sistemin Yapısı ile Reel Ekonomi Arasındaki Dinamik

Hacettepe University Journal of Economics and Administrative Sciences

Vol 38 Issue 4 2020

882

incelenmiştir Soumlz konusu ilişki incelenirken ekonomik aktiviteyi etkileyebilecek ve

literatuumlrde sıkccedila kullanılan kontrol değişkenlerine de regresyonda yer verilmiştir

119871119870119866119878119884119867119894119905 = 120572 + 1205731119865119868119873119860119877119860119894119905 + 1205732119861119860119873119894119905 + 1205733119867119868119878119878119864119894119905 + 1205734119864119873119865119894119905 +

1205735119884119863119884119894119905 + 1205736119879119863119860119894119905 + 1205737119868119878119878119894119905 + 120576119894119905 (3)

Modelde 119871119870119866119878119884119867 bağımlı değişkendir 119865119868119873119860119877119860 119861119860119873 119867119868119878119878119864 119864119873119865 119884119863119884

119879119863119860 ve 119868119878119878 accedilıklayıcı değişkenlerdir 120576 hata terimini 119894 ve 119905 sırasıyla uumllke ve zaman

periyodunu temsil etmektedirler

Regresyon sonuccedilları Tablo 6rsquoda sunulmuştur Model 1rsquode sunulan sonuccedillara

goumlre 119865119868119873119860119877119860 ile 119871119870119866119878119884119867 arasında anlamlı negatif bir ilişki vardır Buumltuumln kontrol

değişkenlerinin varlığında finansal yapı aralığı yani mevcut finansal yapının tahmin

edilen optimum finansal yapıdan uzaklaşması uumllkelerdeki reel ekonomiyi negatif youmlnde

etkilemektedir1 Finansal yapı aralığı ile reel ekonomi arasındaki ilişkinin ekonomik

buumlyuumlkluumlğuuml anlamlıdır 119865119868119873119860119877119860rsquodaki bir standart sapma (129) artış 119871119870119866119878119884119867rsquoda 015

(=129(-012)) yani yuumlzde 15rsquolik bir duumlşuumlşe sebep olmaktadır

Tablo 6 Finansal Yapı Aralığının Reel Ekonomi Uumlzerindeki Etkisi

Bağımlı Değişken LKGSYH

Modeller (1)

(2)

(3)

FINARA -012 -002

-002

(003) (003) (003)

BAN 001

015

062

(018) (016) (015)

HISSE 058 021

010

(017) (015) (015)

ENF 000 001 000

(001) (001) (001)

YDY 138

175 321

(096) (094) (093)

TDA 061 066

(013) (011)

ISS 282

(075)

C 801 809 829

(013) (010) (010)

Goumlzlem sayısı 472 674 674

R-kare 017 012 007

Duumlzeltilmiş R-kare 015 011 006

Standart hata terimi parantez iccedilinde yazılmıştır 1 anlamlı 5 anlamlı 10

anlamlı

Finansal Sistemin Yapısı ile Reel Ekonomi Arasındaki Dinamik ŞENDENİZ YUumlNCUuml

Hacettepe Uumlniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakuumlltesi Dergisi

Cilt 38 Sayı 4 2020

883

43 Finansal Yapı ile Ekonomik Buumlyuumlme Arasındaki İlişki

Finansal yapı ve ekonomik buumlyuumlme arasındaki ilişkiyi incelemek uumlzere

ekonometrik youmlntem olarak zaman-serisi ve kesit regresyon youmlntemlerini birleştiren

Arellano ve Bond (1991) ve Holtz-Eakin vd (1988) tarafından geliştirilen

Genelleştirilmiş Momentler Youmlntemi (GMY) dinamik panel veri modeli kullanılmıştır

Dinamik panel veri youmlnteminin kesit regresyon ve zaman-serisi youmlntemleri ile

karşılaştırıldığında avantajları bulunmaktadır Kesit regresyon youmlntemi kullanıldığında

uumllkelere has oumlzellikler ve goumlzlenemeyen etkiler hata teriminin iccedilinde yer almakta ve bu

durum katsayı tahminlerinde yanlı sonuccedillara sebep olmaktadır Kesit regresyon

youmlnteminin aksine zaman-serisi youmlntemi ile uumllke bazında inceleme muumlmkuumln olmakla

birlikte ccedilalışmaların sağlıklı sonuccedillar verebilmesi iccedilin uzun bir zaman-serisi verisine

ihtiyaccedil vardır aksi halde araştırma sonuccedillarının guumlvenilirliği duumlşebilmektedir Zaman-

serisi youmlnteminin bir diğer dezavantajı da eşzamanlılık problemini goumlzardı etmesidir

Uumllkelere has goumlzlenemeyen oumlzelliklerden dolayı oluşabilecek hatalar GMY ile tahmin

edilen dinamik panel veri modelleri sayesinde engellenmiş olacaktır Ayrıca Dinamik

Panel GMY eşzamanlılık iccedilsellik ve ihmal edilen değişkenler sebebiyle meydana

gelebilecek yanlı sonuccedilları bertaraf etmektedir Dinamik panel veri modeli aşağıdaki

gibidir

119910119894119905 minus 119910119894119905minus1 = (120572 minus 1)119910119894119905minus1 + 120573prime119883119894119905 + 120578119894 + 120576119894119905 (4)

Yukarıdaki modelde 119910 reel ekonomiyi temsil eden logaritmik reel kişi başı

GSYHrsquoyı 119883 finansal yapıyı ve diğer kontrol değişkenlerini 120578 uumllkelere has

goumlzlenemeyen etkileri 120576 hata terimini 119894 ve 119905 sırasıyla uumllke ve zaman periyodunu temsil

etmektedir Bu modelle finansal yapının ekonomik buumlyuumlme uumlzerindeki etkileri

goumlzlenmiştir Modelde ekonomik buumlyuumlmeyi etkileyebilecek ve literatuumlrde sıkccedila

kullanılan 119864119873119865 119884119863119884 ve 119879119863119860 gibi kontrol değişkenlerine yer verilmiştir

Yukarıdaki denklem aşağıdaki şekilde yeniden yazılabilir

119910119894119905 = α119910119894119905minus1 + 120573prime119883119894119905 + 120578119894 + 120576119894119905 (5)

Uumllkelere has etkileri yok etmek uumlzere Holtz-Eakin vd (1988) Arellano ve Bond

(1991) ve Arellano ve Bover (1995) tarafından geliştirilen birinci fark youmlntemi

uygulanmıştır Bu youmlntem ile model aşağıdaki şekilde yeniden yazılabilmektedir

119910119894119905 minus 119910119894119905minus1 = α(119910119894119905minus1 minus 119910119894119905minus2) + 120573prime(119883119894119905 minus 119883119894119905minus1) + (120576119894119905 minus 120576119894119905minus1) (6)

Modellerdeki accedilıklayıcı değişkenlerde oluşabilecek olan iccedilsellik (endogeneity)

problemi enstruman kullanımı ile engellenebilmektedir ancak bu durumda da (120576119894119905 minus

ŞENDENİZ YUumlNCUuml Finansal Sistemin Yapısı ile Reel Ekonomi Arasındaki Dinamik

Hacettepe University Journal of Economics and Administrative Sciences

Vol 38 Issue 4 2020

884

120576119894119905minus1) hata teriminin (119910119894119905minus1 minus 119910119894119905minus2) değişkeni ile olan korelasyonu problem

yaratmaktadır Bu problemin bertaraf edilmesi iccedilin gecikmeli accedilıklayıcı değişkenler

enstruman olarak kullanılmıştır Enstrumanların geccedilerliliği Sargan testi ile test

edilmiştir Arellano-Bond testi ise AR(2) suumlrecinde otokorelasyon sorunu olmadığını

goumlstermektedir Hata terimlerinin seri korelasyon oluşturmaması ve accedilıklayıcı

değişkenlerin de gelecek hata terimleri ile korelasyon oluşturmaması oumlnemli iki

varsayımdır Bu sebeple aşağıdaki moment denklemleri kullanılmıştır

119864[119910119894119905minus119904(120576119894119905 minus 120576119894119905minus1)] = 0for119904 ge 2 119905 = 3hellip 119879 (7)

119864[119883119894119905minus119904(120576119894119905 minus 120576119894119905minus1)] = 0for119904 ge 2 119905 = 3hellip 119879 (8)

Tablo 7 Dinamik Panel GMY Tahminleri

Bağımlı Değişken LKGSYH

Transformasyon Birinci fark

(1) (2)

LKGSYH (-1) 100 097

(003) (000)

YAPI -002 -003

(001) (000)

BAN -009

(004)

HISSE 003 002

(004) (001)

ENF 000 000

(000) (000)

YDY 010 006

(012) (006)

TDA 001

(002)

J-istatistik 1750 2707

Enstruman derece 24 25

Sargan testi (olasılık) 042 013

AB otokorelasyon testi AR(2) (olasılık) 099 098

Goumlzlem sayısı 874 874

Standart hata terimi parantez iccedilinde yazılmıştır 1 anlamlı 5 anlamlı 10

anlamlı

Sargan testi iccedilin H0 Enstrumanlar atık değerler ile korelasyon oluşturmamaktadır

AB otokorelasyon testi iccedilin H0 Birinci farklardaki atık değerlerde ikinci dereceden otokorelasyon

yoktur (Birinci farklar uumlzerinde ccedilalıştırılan bir Arellano-Bond GMY regresyonu bağlamında

AR(1) beklenmektedir ve bu nedenle Arellano-Bond (AB) AR(1) testi sonucu genellikle goumlz ardı

edilmektedir Birinci farklardaki atık değerler uumlzerindeki AR(2) testi duumlzey değişkenlerinde

AR(1)i tespit etmek iccedilin kullanılır bkz Roodman 2004)

Finansal Sistemin Yapısı ile Reel Ekonomi Arasındaki Dinamik ŞENDENİZ YUumlNCUuml

Hacettepe Uumlniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakuumlltesi Dergisi

Cilt 38 Sayı 4 2020

885

Analiz sonuccedilları Tablo 7rsquode sunulmuştur Bulgulara goumlre finansal yapı ile

ekonomik buumlyuumlme arasında negatif ve anlamlı bir ilişki mevcuttur Sonuccedillar ekonomik

gelişmişlik duumlzeyinde artış goumlzlemlenen uumllkelerde finansal sistem yapısının piyasa

odaklı olma youmlnuumlnde değişim goumlstermekte olduğu goumlruumlşuuml ile uyumludur Sonuccedillar

ayrıca yabancı doğrudan yatırımların reel ekonomi uumlzerinde pozitif ve anlamlı bir etkisi

olduğunu goumlstermektedir Diğer yandan bankacılık sektoumlruumlndeki gelişmelerin reel

ekonomi uumlzerinde negatif ve anlamlı bir etkisi olduğu goumlruumllmektedir Bu durum yuumlksek

borccedil ve geri oumldenmeyen krediler sebebiyle accedilıklanabilir Benzer şekilde Zhang (2003)

1960-1999 periyodu iccedilin Doğu Asya uumllkelerinde bankacılık sektoumlruuml ile reel ekonomi

arasında negatif bir ilişki goumlstermiştir

SONUCcedil

Finansal yapı bir uumllkenin finansal sisteminin ne derece banka odaklı ya da

piyasa odaklı olduğu ile ilgili bir kavramdır Diğer bir deyişle finansal yapı bir

ekonomide işleyen finansal kurumların ve piyasaların karışım oranı ve mevcut finansal

kurumların ve piyasaların soumlz konusu ekonomi iccedilin goumlreceli oumlnemleridir Uumllkelerin

finansal sistemlerinin yapıları farklılıklar goumlstermektedir Uumllkelerdeki finansal sistemler

işlevlerini yerine getirirken bazı uumllkelerde bankacılık sektoumlruuml lider rol uumlstlenmekte

diğer bir deyişle banka-odaklı finansal sistem goumlzlenmekte diğer bazı uumllkelerde ise

piyasalar lider rol uumlstlenmekte yani piyasa-odaklı finansal sistem goumlzlenmektedir Bu

ccedilalışmada finansal sistemin yapısı ele alınmış Tuumlrkiye ve diğer gelişmekte olan

uumllkelerdeki finansal yapı ile reel ekonomi arasındaki dinamik ilişki araştırılmıştır

Guumlncel literatuumlrde oumlzellikle son yıllarda dikkat ccedileken bir goumlruumlş olan ldquoyeni yapısalcılıkrdquo

goumlruumlşuuml diğer bir deyişle finansal yapıların uumllkelerin gelişmişlik seviyelerine goumlre

farklılaştığı ve her ekonomik gelişmişlik seviyesi iccedilin iccedilsel olarak belirlenen bir optimal

finansal yapının varlığı da bu ccedilalışmada sorgulanmıştır Soumlz konusu goumlruumlşe goumlre

finansal sistemin yapısı dinamiktir Gelişmekte olan uumllkelerdeki mevcut finansal

yapıların o uumllkeler iccedilin tahmin edilen optimal finansal yapı değerlerinden

uzaklaşmasının uumllkelerin reel ekonomilerine olan etkileri de bu ccedilalışma kapsamında

incelenmiştir

Sonuccedillar ışığında finansal yapının reel ekonomi uumlzerinde etkili olduğu

soumlylenebilmektedir Ccedilalışma bulguları reel ekonomi ile finansal yapı oranı arasında

anlamlı ve negatif bir ilişkinin varlığını goumlstermiştir Uumllkelerin ekonomisi geliştikccedile

banka-piyasa oranlarını goumlsteren finansal yapı değerleri duumlşmekte diğer bir deyişle

finansal sistemin yapısı piyasa odaklı olma youmlnuumlnde değişmektedir

Bir uumllkedeki mevcut finansal yapı değeri ekonometrik analiz sonucu tahmin

edilen optimal finansal yapı değerinden uzaklaştıkccedila o uumllkenin finansal yapı aralığı

buumlyuumlmektedir Soumlz konusu uzaklaşma her ne youmlnde olursa olsun optimal değerle

ŞENDENİZ YUumlNCUuml Finansal Sistemin Yapısı ile Reel Ekonomi Arasındaki Dinamik

Hacettepe University Journal of Economics and Administrative Sciences

Vol 38 Issue 4 2020

886

mevcut değerin arasının accedilılması uumllke ekonomileri iccedilin negatif etkilere sebep

olabilmektedir Bulgularımız gelişmekte olan uumllkelerde finansal yapı aralığı ile reel

ekonomi arasında anlamlı ve negatif bir ilişkinin varlığını goumlstermektedir

Farklı gelişmişlik duumlzeyindeki ekonomilerin finansal yapıları arasındaki farkları

anlamak ve uumllkelerin finansal yapılarını ekonomik buumlyuumlmeleri ile ilişkilendirebilmek

oumlzellikle finansal sistemlerini geliştirmeye ccedilalışan gelişmekte olan uumllkelerde politika

uygulamaları oluşturulması accedilısından faydalı olabilmektedir Gelişmekte olan bir uumllkeye

en uygun olan finansal yapı gelişmiş bir uumllkenin finansal yapısından farklı olmalıdır

Bu sebeple ekonomik buumlyuumlmeyi sağlamak adına gelişmiş uumllkelerin mevcut finansal

yapı stratejilerini birebir takip etmek yerine her bir uumllke oumlzelinde finansal yapı stratejisi

hazırlanmalıdır Gelişmekte olan uumllkeler oumlzelinde yapılan bu ccedilalışma sonuccedillarının son

on yılda filizlenen ldquoyeni yapısalcılıkrdquo ve ldquooptimal finansal yapılarrdquo goumlruumlşleri ile ilgili

literatuumlre katkıda bulunacağı duumlşuumlnuumllmektedir

NOTLAR

1 Sahte regresyondan kaccedilınmak adına regresyon analizleri oumlncesinde Levin Lin ve Chu (2002)

panel birim koumlk testleri yapılmıştır Serilerin duumlzey ve birinci farklarında ldquoH0 birim koumlk vardırrdquo

hipotezi reddedilmiş ve serilerin durağan olduğu goumlruumllmuumlştuumlr Dolayısı ile analizler duumlzeyde

yapılmıştır Birim koumlk test sonuccedilları Ek Tablo 2rsquode sunulmuştur

KAYNAKCcedilA

Allen F D Gale (1997) ldquoFinancial Markets Intermediaries and Intertemporal Smoothingrdquo

Journal of Political Economy 105 523-546

Allen F D Gale (1999) ldquoDiversity of Opinion and Financing of New Technologiesrdquo Journal of

Financial Intermediation 8 68-89

Allen F D Gale (2000) ldquoComparing Financial Systemsrdquo Cambridge MA MIT Press

Arellano M S Bond (1991) ldquoSome Tests of Specification for Panel Data Monte Carlo

Evidence and an Application to Employment Equationsrdquo Review of Economic Studies

58 277ndash297

Arellano M O Bover (1995) ldquoAnother Look at the Instrumental-variable Estimation of Error-

Components Modelsrdquo Journal of Econometrics 68 29ndash52

Arestis P PO Demetriades KB Luintel (2001) ldquoFinancial Development and Economic

Growth The Role of Stock Marketsrdquo Journal of Money Credit and Banking 33(1) 16-

41

Atje R B Jovanovic (1993) ldquoStock Markets and Developmentrdquo European Economic Review

37 632-640

Beck T R Levine N Loayza (2000) ldquoFinance and the Sources of Growthrdquo Journal of

Financial Economics 58(1) 261-300

Finansal Sistemin Yapısı ile Reel Ekonomi Arasındaki Dinamik ŞENDENİZ YUumlNCUuml

Hacettepe Uumlniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakuumlltesi Dergisi

Cilt 38 Sayı 4 2020

887

Beck T R Levine (2004) ldquoStock Markets Banks and Growth Panel Evidencerdquo Journal of

Banking and Finance 28 423-442

Bhide A (1993) ldquoThe Hidden Costs of Stock Market Liquidityrdquo Journal of Financial

Economics 34 1-51

Boyd JH EC Prescott (1986) Financial Intermediary-Coalitions Journal of Economics

Theory 38 211-232

Boyd JH BD Smith (1998) ldquoThe Evolution of Debt and Equity Markets in Economic

Developmentrdquo Economic Theory 12 519-560

Chakraborty S R Ray (2004) ldquoBank-Based versus Market-Based Financial Systems A

Growth-Theoretic Analysisrdquo University of Oregon (Department of Economics) mimeo

Chu LK (2020) ldquoFinancial Structure and Economic Growth Nexus Revisitedrdquo Borsa İstanbul

Review 20(1) 24-36

Demir AU S Hall (2017) ldquoFinancial Structure and Economic Development Evidence on the

View of lsquoNew Structuralismrsquordquo International Review of Financial Analysis 52 252ndash

259

Demirguumlccedil-Kunt A H Huizinga (2000) ldquoFinancial Structure and Bank Profitabilityrdquo in

DemirguumlccedilndashKunt A and Levine R eds Financial Structure and Economic Growth A

CrossndashCountry Comparison of Banks Markets and Development Cambridge MA

MIT Press 243ndash261

Demirguumlccedil-Kunt A R Levine (1996a) ldquoStock Markets Corporate Finance and Economic

Growthrdquo World Bank Economic Review 10(2) 223ndash240

Demirguumlccedil-Kunt A R Levine (1996b) ldquoStock Market Development and Financial

Intermediaries stylized factsrdquo World Bank Economic Review 10(2) 291ndash322

Demirguc-Kunt A R Levine (2001) ldquoFinancial Structures and Economic Growth A Cross-

Country Comparison of Banks Markets and Developmentrdquo Cambridge MA MIT

Press

Demirguumlccedil-Kunt A E Feyen R Levine (2011) ldquoOptimal Financial Structures and Development

The Evolving Importance of Banks and Marketsrdquo World Bank Working Paper

Edison HJ R Levine L Ricci T Slok (2002) ldquoInternational Financial Integration and

Eeconomic Growthrdquo Journal of International Money and Finance 21 749-776

Goldsmith RW (1969) ldquoFinancial Structure and Developmentrdquo New Haven CT Yale

University Press

Grossman SJ O Hart (1980) ldquoTakeover Bids the Free-Rider Problem and the Theory of the

Corporationrdquo Bell Journal of Economics 11 42-64

Hall R E C I Jones (1999) ldquoWhy Do Some Countries Produce So Much More Output Per

Worker than Othersrdquo The Quarterly Journal of Economics 114(1) 83ndash116

Harris RDF (1997) ldquoStock Markets and Development A Re-assessmentrdquo European Economic

Review 41 139ndash146

ŞENDENİZ YUumlNCUuml Finansal Sistemin Yapısı ile Reel Ekonomi Arasındaki Dinamik

Hacettepe University Journal of Economics and Administrative Sciences

Vol 38 Issue 4 2020

888

Hellwig M (1991) ldquoBanking Financial Intermediation and Corporate Financerdquo in European

Financial Integration Eds Giovanni A and C Mayer Cambridge Cambridge

University Press England 35-63

HoltzndashEakin D W Newey H S Rosen (1988) ldquoEstimating Vector Autoregressions with Panel

Datardquo Econometrica 56(6) 1371ndash1395

Hung F (2003) ldquoInflation Financial Development and Economic Growthrdquo International

Review of Economics and Finance 12 45ndash67

Jeong W KO Kymn CJ Kymn (2003) ldquoThe Long-run Interdependence of Bank-health

Investment-oriented Bank Loans and Economic Performance A Time-series Analysisrdquo

The Quarterly Review of Economics and Finance 43 11ndash30

King RG R Levine (1993) ldquoFinance and Growth Schumpeter Might be Rightrdquo Quarterly

Journal of Economics 108 717-38

La Porta R F Lopez-de-Silanes A Shleifer R Vishny (1997) ldquoLegal Determinants of External

Financerdquo Journal of Finance 52 1131-1150

La Porta R F Lopez-de-Silanes A Shleifer R Vishny (1998) ldquoLaw and Financerdquo Journal of

Political Economy 106 1113-1155

La Porta R F Lopez-de-Silanes A Shleifer R Vishny (2000) ldquoInvestor Protection and

Corporate Governancerdquo Journal of Financial Economics 58 3-27

Levin A CF Lin CSJ Chu (2002) ldquoAsymptotic and Finitesample Propertiesrdquo Journal of

Econometrics 108 1-24

Levine R (1997) ldquoFinancial Development and Economic Growth Views and Agendardquo Journal

of Economic Literature 35 688-726

Levine R (2005) ldquoFinance and Growth Theory and Evidencerdquo in Philippe Aghion and Steven

Durlauf eds Handbook of Economic Growth The Netherlands Elsevier Science

Levine R N Loayza T Beck (2000) ldquoFinancial Intermediation and Growth Causality and

causesrdquo Journal of Monetary Economics 46 31-77

Levine R S Zervos (1998) ldquoStock Markets Banks and Economic Growthrdquo The American

Economic Review 88(3) 537-558

Lin J Y X Sun Y Jiang (2006) ldquoOn the Optimal Financial Theory in Economic

Developmentrdquo CCER working paper

Lin JY X Sun Y Jiang (2009) ldquoToward a Theory of Optimal Financial Structurerdquo World

Bank Policy Research Working Paper

Lin JY (2012) ldquoNew Structural Economics A Framework for Rethinking Developmentrdquo

World Bank

Liu G C Zhang (2020) ldquoDoes Financial Structure Matter for Economic Growth in Chinardquo

China Economic Review 61 101194

Ma Y (2018) ldquoFinancial Development Financial Structure and the Growth Effect of Monetary

Policyrdquo International Evidence Global Economic Review 47 395-418

Merton RC (1992) ldquoFinancial Innovation and Economic Performancerdquo Journal of Applied

Corporate Finance 4 12-22

Finansal Sistemin Yapısı ile Reel Ekonomi Arasındaki Dinamik ŞENDENİZ YUumlNCUuml

Hacettepe Uumlniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakuumlltesi Dergisi

Cilt 38 Sayı 4 2020

889

Merton RC (1995) ldquoA Functional Perspective of Financial Intermediationrdquo Financial

Management 24 23-41

Merton RC Z Bodie (1995) ldquoA Conceptual Framework for Analyzing the Financial

Environmentrdquo in The Global Financial System A Functional Perspective Eds D

BCrane vd Boston MA Harvard Business School Press 3-31

Merton RC Z Bodie (2004) ldquoThe Design of Financial Systems Towards a Synthesis of

Function and Structurerdquo National Bureau of Economic Research Working Paper

Number 10620

Rajan RG (1992) ldquoInsiders and Outsiders the Choice Between Informed and Arms Length

Debt Journal of Finance 47 1367-1400

Rajan RG L Zingales (1999) ldquoWhich Capitalism Lessons From the East Asian Crisisrdquo

Journal of Applied Corporate Finance 11 40-48

Roodman D (2004) ABAR Stata module to perform Arellano-Bond test for

autocorrelation Statistical Software Components S437501 Boston College

Department of Economics

Rousseau PL P Wachtel (1998) ldquoFinancial Intermediation and Economic Performance

Historical Evidence from Five Industrial Countriesrdquo Journal of Money Credit and

Banking 30 657-678

Şendeniz-Yuumlncuuml İ L Akdeniz K Aydoğan (2008) ldquoInterdependence of the Banking Sector and

the Real Sector Evidence from OECD Countriesrdquo Applied Economics 40 749ndash764

Şendeniz-Yuumlncuuml İ L Akdeniz K Aydoğan (2018) ldquoDo Stock Index Futures Affect Economic

Growth Evidence from 32 Countriesrdquo Emerging Markets Finance and Trade 54(2)

410-429

Şendeniz-Yuumlncuuml İ L Akdeniz K Aydoğan (2019) ldquoOptimal Financial Structure and Economic

Growth in Emerging Marketsrdquo in Handbook of Global Financial Markets

Transformations Dependence and Risk Spillovers Sabri Boubaker and Duc Khuong

Nguyen (Eds) World Scientific Publishing 591-609

Shleifer A RW Vishny (1997) ldquoA Survey of Corporate Governancerdquo Journal of Finance 52

737-783

Song F AV Thakor (2010) ldquoFinancial System Architecture and the Co-Evolution of Banks and

Capital Marketsrdquo The Economic Journal 120 1021-1055

Stiglitz JE (1985) ldquoCredit Markets and the Control of Capitalrdquo Journal of Money Credit and

Banking 17 133-152

Svaleryd H J Vlachos (2005) ldquoFinancial Markets the Pattern of Industrial Specialization and

Comparative Advantage Evidence from OECD countriesrdquo European Economic

Review Elsevier 49(1) 113-144 January

Tadesse S (2002) ldquoFinancial Architecture and Economic Performance International Evidencerdquo

Journal of Financial Intermediation 11 429ndash454

Theil H D Chen (1995) ldquoThe Equatorial Grand Canyonrdquo De Economist 143 (3) 317ndash327

Zhang KH (2003) ldquoDoes Financial Development Promote Economic Growth in the East Asiardquo

China Journal of Finance 1(2) 1ndash10

ŞENDENİZ YUumlNCUuml Finansal Sistemin Yapısı ile Reel Ekonomi Arasındaki Dinamik

Hacettepe University Journal of Economics and Administrative Sciences

Vol 38 Issue 4 2020

890

Ek Tablo 1 Korelasyon Matrisi

BAN HISSE YAPI LKGSYH ENF YDY TDA ISS LAT LNNUF

BAN 100

HISSE 052 100

YAPI -018 -026 100

LKGSYH 027 024 -020 100

ENF -012 -008 006 -003 100

YDY 010 001 -007 012 -005 100

TDA 053 021 -018 030 -011 026 100

ISS -006 -003 007 008 000 009 -021 100

LAT 000 020 -002 034 -006 -009 -009 -016 100

LNNUF -003 012 -004 -060 -002 -012 042 -016 -011 100

1 anlamlı 5 anlamlı 10 anlamlı

Ek Tablo 2 Levin Lin ve Chu (2002) Panel Birim Koumlk Testi

Değişken İstatistik Olasılık

BAN Duumlzey -201 002

Birinci fark -300 000

HISSE Duumlzey -157 006

Birinci fark -1022 000

YAPI Duumlzey -416 000

Birinci fark -5007 000

LKGSYH Duumlzey -136 009

Birinci fark -659 000

FINARA Duumlzey -449 000

Birinci fark -2007 000

ENF Duumlzey -222 000

Birinci fark -2474 000

YDY Duumlzey -140 008

Birinci fark -2731 000

TDA Duumlzey -180 004

Birinci fark -1467 000

ISS Duumlzey -213 002

Birinci fark -569 000

LNNUF Duumlzey -260 001

Birinci fark -229 001

H0 Birim koumlk vardır Gecikme uzunluğu kriteri Akaike 1 anlamlı 5 anlamlı

10 anlamlı

Page 14: İNANSAL SİST MİN YAPISI

ŞENDENİZ YUumlNCUuml Finansal Sistemin Yapısı ile Reel Ekonomi Arasındaki Dinamik

Hacettepe University Journal of Economics and Administrative Sciences

Vol 38 Issue 4 2020

882

incelenmiştir Soumlz konusu ilişki incelenirken ekonomik aktiviteyi etkileyebilecek ve

literatuumlrde sıkccedila kullanılan kontrol değişkenlerine de regresyonda yer verilmiştir

119871119870119866119878119884119867119894119905 = 120572 + 1205731119865119868119873119860119877119860119894119905 + 1205732119861119860119873119894119905 + 1205733119867119868119878119878119864119894119905 + 1205734119864119873119865119894119905 +

1205735119884119863119884119894119905 + 1205736119879119863119860119894119905 + 1205737119868119878119878119894119905 + 120576119894119905 (3)

Modelde 119871119870119866119878119884119867 bağımlı değişkendir 119865119868119873119860119877119860 119861119860119873 119867119868119878119878119864 119864119873119865 119884119863119884

119879119863119860 ve 119868119878119878 accedilıklayıcı değişkenlerdir 120576 hata terimini 119894 ve 119905 sırasıyla uumllke ve zaman

periyodunu temsil etmektedirler

Regresyon sonuccedilları Tablo 6rsquoda sunulmuştur Model 1rsquode sunulan sonuccedillara

goumlre 119865119868119873119860119877119860 ile 119871119870119866119878119884119867 arasında anlamlı negatif bir ilişki vardır Buumltuumln kontrol

değişkenlerinin varlığında finansal yapı aralığı yani mevcut finansal yapının tahmin

edilen optimum finansal yapıdan uzaklaşması uumllkelerdeki reel ekonomiyi negatif youmlnde

etkilemektedir1 Finansal yapı aralığı ile reel ekonomi arasındaki ilişkinin ekonomik

buumlyuumlkluumlğuuml anlamlıdır 119865119868119873119860119877119860rsquodaki bir standart sapma (129) artış 119871119870119866119878119884119867rsquoda 015

(=129(-012)) yani yuumlzde 15rsquolik bir duumlşuumlşe sebep olmaktadır

Tablo 6 Finansal Yapı Aralığının Reel Ekonomi Uumlzerindeki Etkisi

Bağımlı Değişken LKGSYH

Modeller (1)

(2)

(3)

FINARA -012 -002

-002

(003) (003) (003)

BAN 001

015

062

(018) (016) (015)

HISSE 058 021

010

(017) (015) (015)

ENF 000 001 000

(001) (001) (001)

YDY 138

175 321

(096) (094) (093)

TDA 061 066

(013) (011)

ISS 282

(075)

C 801 809 829

(013) (010) (010)

Goumlzlem sayısı 472 674 674

R-kare 017 012 007

Duumlzeltilmiş R-kare 015 011 006

Standart hata terimi parantez iccedilinde yazılmıştır 1 anlamlı 5 anlamlı 10

anlamlı

Finansal Sistemin Yapısı ile Reel Ekonomi Arasındaki Dinamik ŞENDENİZ YUumlNCUuml

Hacettepe Uumlniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakuumlltesi Dergisi

Cilt 38 Sayı 4 2020

883

43 Finansal Yapı ile Ekonomik Buumlyuumlme Arasındaki İlişki

Finansal yapı ve ekonomik buumlyuumlme arasındaki ilişkiyi incelemek uumlzere

ekonometrik youmlntem olarak zaman-serisi ve kesit regresyon youmlntemlerini birleştiren

Arellano ve Bond (1991) ve Holtz-Eakin vd (1988) tarafından geliştirilen

Genelleştirilmiş Momentler Youmlntemi (GMY) dinamik panel veri modeli kullanılmıştır

Dinamik panel veri youmlnteminin kesit regresyon ve zaman-serisi youmlntemleri ile

karşılaştırıldığında avantajları bulunmaktadır Kesit regresyon youmlntemi kullanıldığında

uumllkelere has oumlzellikler ve goumlzlenemeyen etkiler hata teriminin iccedilinde yer almakta ve bu

durum katsayı tahminlerinde yanlı sonuccedillara sebep olmaktadır Kesit regresyon

youmlnteminin aksine zaman-serisi youmlntemi ile uumllke bazında inceleme muumlmkuumln olmakla

birlikte ccedilalışmaların sağlıklı sonuccedillar verebilmesi iccedilin uzun bir zaman-serisi verisine

ihtiyaccedil vardır aksi halde araştırma sonuccedillarının guumlvenilirliği duumlşebilmektedir Zaman-

serisi youmlnteminin bir diğer dezavantajı da eşzamanlılık problemini goumlzardı etmesidir

Uumllkelere has goumlzlenemeyen oumlzelliklerden dolayı oluşabilecek hatalar GMY ile tahmin

edilen dinamik panel veri modelleri sayesinde engellenmiş olacaktır Ayrıca Dinamik

Panel GMY eşzamanlılık iccedilsellik ve ihmal edilen değişkenler sebebiyle meydana

gelebilecek yanlı sonuccedilları bertaraf etmektedir Dinamik panel veri modeli aşağıdaki

gibidir

119910119894119905 minus 119910119894119905minus1 = (120572 minus 1)119910119894119905minus1 + 120573prime119883119894119905 + 120578119894 + 120576119894119905 (4)

Yukarıdaki modelde 119910 reel ekonomiyi temsil eden logaritmik reel kişi başı

GSYHrsquoyı 119883 finansal yapıyı ve diğer kontrol değişkenlerini 120578 uumllkelere has

goumlzlenemeyen etkileri 120576 hata terimini 119894 ve 119905 sırasıyla uumllke ve zaman periyodunu temsil

etmektedir Bu modelle finansal yapının ekonomik buumlyuumlme uumlzerindeki etkileri

goumlzlenmiştir Modelde ekonomik buumlyuumlmeyi etkileyebilecek ve literatuumlrde sıkccedila

kullanılan 119864119873119865 119884119863119884 ve 119879119863119860 gibi kontrol değişkenlerine yer verilmiştir

Yukarıdaki denklem aşağıdaki şekilde yeniden yazılabilir

119910119894119905 = α119910119894119905minus1 + 120573prime119883119894119905 + 120578119894 + 120576119894119905 (5)

Uumllkelere has etkileri yok etmek uumlzere Holtz-Eakin vd (1988) Arellano ve Bond

(1991) ve Arellano ve Bover (1995) tarafından geliştirilen birinci fark youmlntemi

uygulanmıştır Bu youmlntem ile model aşağıdaki şekilde yeniden yazılabilmektedir

119910119894119905 minus 119910119894119905minus1 = α(119910119894119905minus1 minus 119910119894119905minus2) + 120573prime(119883119894119905 minus 119883119894119905minus1) + (120576119894119905 minus 120576119894119905minus1) (6)

Modellerdeki accedilıklayıcı değişkenlerde oluşabilecek olan iccedilsellik (endogeneity)

problemi enstruman kullanımı ile engellenebilmektedir ancak bu durumda da (120576119894119905 minus

ŞENDENİZ YUumlNCUuml Finansal Sistemin Yapısı ile Reel Ekonomi Arasındaki Dinamik

Hacettepe University Journal of Economics and Administrative Sciences

Vol 38 Issue 4 2020

884

120576119894119905minus1) hata teriminin (119910119894119905minus1 minus 119910119894119905minus2) değişkeni ile olan korelasyonu problem

yaratmaktadır Bu problemin bertaraf edilmesi iccedilin gecikmeli accedilıklayıcı değişkenler

enstruman olarak kullanılmıştır Enstrumanların geccedilerliliği Sargan testi ile test

edilmiştir Arellano-Bond testi ise AR(2) suumlrecinde otokorelasyon sorunu olmadığını

goumlstermektedir Hata terimlerinin seri korelasyon oluşturmaması ve accedilıklayıcı

değişkenlerin de gelecek hata terimleri ile korelasyon oluşturmaması oumlnemli iki

varsayımdır Bu sebeple aşağıdaki moment denklemleri kullanılmıştır

119864[119910119894119905minus119904(120576119894119905 minus 120576119894119905minus1)] = 0for119904 ge 2 119905 = 3hellip 119879 (7)

119864[119883119894119905minus119904(120576119894119905 minus 120576119894119905minus1)] = 0for119904 ge 2 119905 = 3hellip 119879 (8)

Tablo 7 Dinamik Panel GMY Tahminleri

Bağımlı Değişken LKGSYH

Transformasyon Birinci fark

(1) (2)

LKGSYH (-1) 100 097

(003) (000)

YAPI -002 -003

(001) (000)

BAN -009

(004)

HISSE 003 002

(004) (001)

ENF 000 000

(000) (000)

YDY 010 006

(012) (006)

TDA 001

(002)

J-istatistik 1750 2707

Enstruman derece 24 25

Sargan testi (olasılık) 042 013

AB otokorelasyon testi AR(2) (olasılık) 099 098

Goumlzlem sayısı 874 874

Standart hata terimi parantez iccedilinde yazılmıştır 1 anlamlı 5 anlamlı 10

anlamlı

Sargan testi iccedilin H0 Enstrumanlar atık değerler ile korelasyon oluşturmamaktadır

AB otokorelasyon testi iccedilin H0 Birinci farklardaki atık değerlerde ikinci dereceden otokorelasyon

yoktur (Birinci farklar uumlzerinde ccedilalıştırılan bir Arellano-Bond GMY regresyonu bağlamında

AR(1) beklenmektedir ve bu nedenle Arellano-Bond (AB) AR(1) testi sonucu genellikle goumlz ardı

edilmektedir Birinci farklardaki atık değerler uumlzerindeki AR(2) testi duumlzey değişkenlerinde

AR(1)i tespit etmek iccedilin kullanılır bkz Roodman 2004)

Finansal Sistemin Yapısı ile Reel Ekonomi Arasındaki Dinamik ŞENDENİZ YUumlNCUuml

Hacettepe Uumlniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakuumlltesi Dergisi

Cilt 38 Sayı 4 2020

885

Analiz sonuccedilları Tablo 7rsquode sunulmuştur Bulgulara goumlre finansal yapı ile

ekonomik buumlyuumlme arasında negatif ve anlamlı bir ilişki mevcuttur Sonuccedillar ekonomik

gelişmişlik duumlzeyinde artış goumlzlemlenen uumllkelerde finansal sistem yapısının piyasa

odaklı olma youmlnuumlnde değişim goumlstermekte olduğu goumlruumlşuuml ile uyumludur Sonuccedillar

ayrıca yabancı doğrudan yatırımların reel ekonomi uumlzerinde pozitif ve anlamlı bir etkisi

olduğunu goumlstermektedir Diğer yandan bankacılık sektoumlruumlndeki gelişmelerin reel

ekonomi uumlzerinde negatif ve anlamlı bir etkisi olduğu goumlruumllmektedir Bu durum yuumlksek

borccedil ve geri oumldenmeyen krediler sebebiyle accedilıklanabilir Benzer şekilde Zhang (2003)

1960-1999 periyodu iccedilin Doğu Asya uumllkelerinde bankacılık sektoumlruuml ile reel ekonomi

arasında negatif bir ilişki goumlstermiştir

SONUCcedil

Finansal yapı bir uumllkenin finansal sisteminin ne derece banka odaklı ya da

piyasa odaklı olduğu ile ilgili bir kavramdır Diğer bir deyişle finansal yapı bir

ekonomide işleyen finansal kurumların ve piyasaların karışım oranı ve mevcut finansal

kurumların ve piyasaların soumlz konusu ekonomi iccedilin goumlreceli oumlnemleridir Uumllkelerin

finansal sistemlerinin yapıları farklılıklar goumlstermektedir Uumllkelerdeki finansal sistemler

işlevlerini yerine getirirken bazı uumllkelerde bankacılık sektoumlruuml lider rol uumlstlenmekte

diğer bir deyişle banka-odaklı finansal sistem goumlzlenmekte diğer bazı uumllkelerde ise

piyasalar lider rol uumlstlenmekte yani piyasa-odaklı finansal sistem goumlzlenmektedir Bu

ccedilalışmada finansal sistemin yapısı ele alınmış Tuumlrkiye ve diğer gelişmekte olan

uumllkelerdeki finansal yapı ile reel ekonomi arasındaki dinamik ilişki araştırılmıştır

Guumlncel literatuumlrde oumlzellikle son yıllarda dikkat ccedileken bir goumlruumlş olan ldquoyeni yapısalcılıkrdquo

goumlruumlşuuml diğer bir deyişle finansal yapıların uumllkelerin gelişmişlik seviyelerine goumlre

farklılaştığı ve her ekonomik gelişmişlik seviyesi iccedilin iccedilsel olarak belirlenen bir optimal

finansal yapının varlığı da bu ccedilalışmada sorgulanmıştır Soumlz konusu goumlruumlşe goumlre

finansal sistemin yapısı dinamiktir Gelişmekte olan uumllkelerdeki mevcut finansal

yapıların o uumllkeler iccedilin tahmin edilen optimal finansal yapı değerlerinden

uzaklaşmasının uumllkelerin reel ekonomilerine olan etkileri de bu ccedilalışma kapsamında

incelenmiştir

Sonuccedillar ışığında finansal yapının reel ekonomi uumlzerinde etkili olduğu

soumlylenebilmektedir Ccedilalışma bulguları reel ekonomi ile finansal yapı oranı arasında

anlamlı ve negatif bir ilişkinin varlığını goumlstermiştir Uumllkelerin ekonomisi geliştikccedile

banka-piyasa oranlarını goumlsteren finansal yapı değerleri duumlşmekte diğer bir deyişle

finansal sistemin yapısı piyasa odaklı olma youmlnuumlnde değişmektedir

Bir uumllkedeki mevcut finansal yapı değeri ekonometrik analiz sonucu tahmin

edilen optimal finansal yapı değerinden uzaklaştıkccedila o uumllkenin finansal yapı aralığı

buumlyuumlmektedir Soumlz konusu uzaklaşma her ne youmlnde olursa olsun optimal değerle

ŞENDENİZ YUumlNCUuml Finansal Sistemin Yapısı ile Reel Ekonomi Arasındaki Dinamik

Hacettepe University Journal of Economics and Administrative Sciences

Vol 38 Issue 4 2020

886

mevcut değerin arasının accedilılması uumllke ekonomileri iccedilin negatif etkilere sebep

olabilmektedir Bulgularımız gelişmekte olan uumllkelerde finansal yapı aralığı ile reel

ekonomi arasında anlamlı ve negatif bir ilişkinin varlığını goumlstermektedir

Farklı gelişmişlik duumlzeyindeki ekonomilerin finansal yapıları arasındaki farkları

anlamak ve uumllkelerin finansal yapılarını ekonomik buumlyuumlmeleri ile ilişkilendirebilmek

oumlzellikle finansal sistemlerini geliştirmeye ccedilalışan gelişmekte olan uumllkelerde politika

uygulamaları oluşturulması accedilısından faydalı olabilmektedir Gelişmekte olan bir uumllkeye

en uygun olan finansal yapı gelişmiş bir uumllkenin finansal yapısından farklı olmalıdır

Bu sebeple ekonomik buumlyuumlmeyi sağlamak adına gelişmiş uumllkelerin mevcut finansal

yapı stratejilerini birebir takip etmek yerine her bir uumllke oumlzelinde finansal yapı stratejisi

hazırlanmalıdır Gelişmekte olan uumllkeler oumlzelinde yapılan bu ccedilalışma sonuccedillarının son

on yılda filizlenen ldquoyeni yapısalcılıkrdquo ve ldquooptimal finansal yapılarrdquo goumlruumlşleri ile ilgili

literatuumlre katkıda bulunacağı duumlşuumlnuumllmektedir

NOTLAR

1 Sahte regresyondan kaccedilınmak adına regresyon analizleri oumlncesinde Levin Lin ve Chu (2002)

panel birim koumlk testleri yapılmıştır Serilerin duumlzey ve birinci farklarında ldquoH0 birim koumlk vardırrdquo

hipotezi reddedilmiş ve serilerin durağan olduğu goumlruumllmuumlştuumlr Dolayısı ile analizler duumlzeyde

yapılmıştır Birim koumlk test sonuccedilları Ek Tablo 2rsquode sunulmuştur

KAYNAKCcedilA

Allen F D Gale (1997) ldquoFinancial Markets Intermediaries and Intertemporal Smoothingrdquo

Journal of Political Economy 105 523-546

Allen F D Gale (1999) ldquoDiversity of Opinion and Financing of New Technologiesrdquo Journal of

Financial Intermediation 8 68-89

Allen F D Gale (2000) ldquoComparing Financial Systemsrdquo Cambridge MA MIT Press

Arellano M S Bond (1991) ldquoSome Tests of Specification for Panel Data Monte Carlo

Evidence and an Application to Employment Equationsrdquo Review of Economic Studies

58 277ndash297

Arellano M O Bover (1995) ldquoAnother Look at the Instrumental-variable Estimation of Error-

Components Modelsrdquo Journal of Econometrics 68 29ndash52

Arestis P PO Demetriades KB Luintel (2001) ldquoFinancial Development and Economic

Growth The Role of Stock Marketsrdquo Journal of Money Credit and Banking 33(1) 16-

41

Atje R B Jovanovic (1993) ldquoStock Markets and Developmentrdquo European Economic Review

37 632-640

Beck T R Levine N Loayza (2000) ldquoFinance and the Sources of Growthrdquo Journal of

Financial Economics 58(1) 261-300

Finansal Sistemin Yapısı ile Reel Ekonomi Arasındaki Dinamik ŞENDENİZ YUumlNCUuml

Hacettepe Uumlniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakuumlltesi Dergisi

Cilt 38 Sayı 4 2020

887

Beck T R Levine (2004) ldquoStock Markets Banks and Growth Panel Evidencerdquo Journal of

Banking and Finance 28 423-442

Bhide A (1993) ldquoThe Hidden Costs of Stock Market Liquidityrdquo Journal of Financial

Economics 34 1-51

Boyd JH EC Prescott (1986) Financial Intermediary-Coalitions Journal of Economics

Theory 38 211-232

Boyd JH BD Smith (1998) ldquoThe Evolution of Debt and Equity Markets in Economic

Developmentrdquo Economic Theory 12 519-560

Chakraborty S R Ray (2004) ldquoBank-Based versus Market-Based Financial Systems A

Growth-Theoretic Analysisrdquo University of Oregon (Department of Economics) mimeo

Chu LK (2020) ldquoFinancial Structure and Economic Growth Nexus Revisitedrdquo Borsa İstanbul

Review 20(1) 24-36

Demir AU S Hall (2017) ldquoFinancial Structure and Economic Development Evidence on the

View of lsquoNew Structuralismrsquordquo International Review of Financial Analysis 52 252ndash

259

Demirguumlccedil-Kunt A H Huizinga (2000) ldquoFinancial Structure and Bank Profitabilityrdquo in

DemirguumlccedilndashKunt A and Levine R eds Financial Structure and Economic Growth A

CrossndashCountry Comparison of Banks Markets and Development Cambridge MA

MIT Press 243ndash261

Demirguumlccedil-Kunt A R Levine (1996a) ldquoStock Markets Corporate Finance and Economic

Growthrdquo World Bank Economic Review 10(2) 223ndash240

Demirguumlccedil-Kunt A R Levine (1996b) ldquoStock Market Development and Financial

Intermediaries stylized factsrdquo World Bank Economic Review 10(2) 291ndash322

Demirguc-Kunt A R Levine (2001) ldquoFinancial Structures and Economic Growth A Cross-

Country Comparison of Banks Markets and Developmentrdquo Cambridge MA MIT

Press

Demirguumlccedil-Kunt A E Feyen R Levine (2011) ldquoOptimal Financial Structures and Development

The Evolving Importance of Banks and Marketsrdquo World Bank Working Paper

Edison HJ R Levine L Ricci T Slok (2002) ldquoInternational Financial Integration and

Eeconomic Growthrdquo Journal of International Money and Finance 21 749-776

Goldsmith RW (1969) ldquoFinancial Structure and Developmentrdquo New Haven CT Yale

University Press

Grossman SJ O Hart (1980) ldquoTakeover Bids the Free-Rider Problem and the Theory of the

Corporationrdquo Bell Journal of Economics 11 42-64

Hall R E C I Jones (1999) ldquoWhy Do Some Countries Produce So Much More Output Per

Worker than Othersrdquo The Quarterly Journal of Economics 114(1) 83ndash116

Harris RDF (1997) ldquoStock Markets and Development A Re-assessmentrdquo European Economic

Review 41 139ndash146

ŞENDENİZ YUumlNCUuml Finansal Sistemin Yapısı ile Reel Ekonomi Arasındaki Dinamik

Hacettepe University Journal of Economics and Administrative Sciences

Vol 38 Issue 4 2020

888

Hellwig M (1991) ldquoBanking Financial Intermediation and Corporate Financerdquo in European

Financial Integration Eds Giovanni A and C Mayer Cambridge Cambridge

University Press England 35-63

HoltzndashEakin D W Newey H S Rosen (1988) ldquoEstimating Vector Autoregressions with Panel

Datardquo Econometrica 56(6) 1371ndash1395

Hung F (2003) ldquoInflation Financial Development and Economic Growthrdquo International

Review of Economics and Finance 12 45ndash67

Jeong W KO Kymn CJ Kymn (2003) ldquoThe Long-run Interdependence of Bank-health

Investment-oriented Bank Loans and Economic Performance A Time-series Analysisrdquo

The Quarterly Review of Economics and Finance 43 11ndash30

King RG R Levine (1993) ldquoFinance and Growth Schumpeter Might be Rightrdquo Quarterly

Journal of Economics 108 717-38

La Porta R F Lopez-de-Silanes A Shleifer R Vishny (1997) ldquoLegal Determinants of External

Financerdquo Journal of Finance 52 1131-1150

La Porta R F Lopez-de-Silanes A Shleifer R Vishny (1998) ldquoLaw and Financerdquo Journal of

Political Economy 106 1113-1155

La Porta R F Lopez-de-Silanes A Shleifer R Vishny (2000) ldquoInvestor Protection and

Corporate Governancerdquo Journal of Financial Economics 58 3-27

Levin A CF Lin CSJ Chu (2002) ldquoAsymptotic and Finitesample Propertiesrdquo Journal of

Econometrics 108 1-24

Levine R (1997) ldquoFinancial Development and Economic Growth Views and Agendardquo Journal

of Economic Literature 35 688-726

Levine R (2005) ldquoFinance and Growth Theory and Evidencerdquo in Philippe Aghion and Steven

Durlauf eds Handbook of Economic Growth The Netherlands Elsevier Science

Levine R N Loayza T Beck (2000) ldquoFinancial Intermediation and Growth Causality and

causesrdquo Journal of Monetary Economics 46 31-77

Levine R S Zervos (1998) ldquoStock Markets Banks and Economic Growthrdquo The American

Economic Review 88(3) 537-558

Lin J Y X Sun Y Jiang (2006) ldquoOn the Optimal Financial Theory in Economic

Developmentrdquo CCER working paper

Lin JY X Sun Y Jiang (2009) ldquoToward a Theory of Optimal Financial Structurerdquo World

Bank Policy Research Working Paper

Lin JY (2012) ldquoNew Structural Economics A Framework for Rethinking Developmentrdquo

World Bank

Liu G C Zhang (2020) ldquoDoes Financial Structure Matter for Economic Growth in Chinardquo

China Economic Review 61 101194

Ma Y (2018) ldquoFinancial Development Financial Structure and the Growth Effect of Monetary

Policyrdquo International Evidence Global Economic Review 47 395-418

Merton RC (1992) ldquoFinancial Innovation and Economic Performancerdquo Journal of Applied

Corporate Finance 4 12-22

Finansal Sistemin Yapısı ile Reel Ekonomi Arasındaki Dinamik ŞENDENİZ YUumlNCUuml

Hacettepe Uumlniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakuumlltesi Dergisi

Cilt 38 Sayı 4 2020

889

Merton RC (1995) ldquoA Functional Perspective of Financial Intermediationrdquo Financial

Management 24 23-41

Merton RC Z Bodie (1995) ldquoA Conceptual Framework for Analyzing the Financial

Environmentrdquo in The Global Financial System A Functional Perspective Eds D

BCrane vd Boston MA Harvard Business School Press 3-31

Merton RC Z Bodie (2004) ldquoThe Design of Financial Systems Towards a Synthesis of

Function and Structurerdquo National Bureau of Economic Research Working Paper

Number 10620

Rajan RG (1992) ldquoInsiders and Outsiders the Choice Between Informed and Arms Length

Debt Journal of Finance 47 1367-1400

Rajan RG L Zingales (1999) ldquoWhich Capitalism Lessons From the East Asian Crisisrdquo

Journal of Applied Corporate Finance 11 40-48

Roodman D (2004) ABAR Stata module to perform Arellano-Bond test for

autocorrelation Statistical Software Components S437501 Boston College

Department of Economics

Rousseau PL P Wachtel (1998) ldquoFinancial Intermediation and Economic Performance

Historical Evidence from Five Industrial Countriesrdquo Journal of Money Credit and

Banking 30 657-678

Şendeniz-Yuumlncuuml İ L Akdeniz K Aydoğan (2008) ldquoInterdependence of the Banking Sector and

the Real Sector Evidence from OECD Countriesrdquo Applied Economics 40 749ndash764

Şendeniz-Yuumlncuuml İ L Akdeniz K Aydoğan (2018) ldquoDo Stock Index Futures Affect Economic

Growth Evidence from 32 Countriesrdquo Emerging Markets Finance and Trade 54(2)

410-429

Şendeniz-Yuumlncuuml İ L Akdeniz K Aydoğan (2019) ldquoOptimal Financial Structure and Economic

Growth in Emerging Marketsrdquo in Handbook of Global Financial Markets

Transformations Dependence and Risk Spillovers Sabri Boubaker and Duc Khuong

Nguyen (Eds) World Scientific Publishing 591-609

Shleifer A RW Vishny (1997) ldquoA Survey of Corporate Governancerdquo Journal of Finance 52

737-783

Song F AV Thakor (2010) ldquoFinancial System Architecture and the Co-Evolution of Banks and

Capital Marketsrdquo The Economic Journal 120 1021-1055

Stiglitz JE (1985) ldquoCredit Markets and the Control of Capitalrdquo Journal of Money Credit and

Banking 17 133-152

Svaleryd H J Vlachos (2005) ldquoFinancial Markets the Pattern of Industrial Specialization and

Comparative Advantage Evidence from OECD countriesrdquo European Economic

Review Elsevier 49(1) 113-144 January

Tadesse S (2002) ldquoFinancial Architecture and Economic Performance International Evidencerdquo

Journal of Financial Intermediation 11 429ndash454

Theil H D Chen (1995) ldquoThe Equatorial Grand Canyonrdquo De Economist 143 (3) 317ndash327

Zhang KH (2003) ldquoDoes Financial Development Promote Economic Growth in the East Asiardquo

China Journal of Finance 1(2) 1ndash10

ŞENDENİZ YUumlNCUuml Finansal Sistemin Yapısı ile Reel Ekonomi Arasındaki Dinamik

Hacettepe University Journal of Economics and Administrative Sciences

Vol 38 Issue 4 2020

890

Ek Tablo 1 Korelasyon Matrisi

BAN HISSE YAPI LKGSYH ENF YDY TDA ISS LAT LNNUF

BAN 100

HISSE 052 100

YAPI -018 -026 100

LKGSYH 027 024 -020 100

ENF -012 -008 006 -003 100

YDY 010 001 -007 012 -005 100

TDA 053 021 -018 030 -011 026 100

ISS -006 -003 007 008 000 009 -021 100

LAT 000 020 -002 034 -006 -009 -009 -016 100

LNNUF -003 012 -004 -060 -002 -012 042 -016 -011 100

1 anlamlı 5 anlamlı 10 anlamlı

Ek Tablo 2 Levin Lin ve Chu (2002) Panel Birim Koumlk Testi

Değişken İstatistik Olasılık

BAN Duumlzey -201 002

Birinci fark -300 000

HISSE Duumlzey -157 006

Birinci fark -1022 000

YAPI Duumlzey -416 000

Birinci fark -5007 000

LKGSYH Duumlzey -136 009

Birinci fark -659 000

FINARA Duumlzey -449 000

Birinci fark -2007 000

ENF Duumlzey -222 000

Birinci fark -2474 000

YDY Duumlzey -140 008

Birinci fark -2731 000

TDA Duumlzey -180 004

Birinci fark -1467 000

ISS Duumlzey -213 002

Birinci fark -569 000

LNNUF Duumlzey -260 001

Birinci fark -229 001

H0 Birim koumlk vardır Gecikme uzunluğu kriteri Akaike 1 anlamlı 5 anlamlı

10 anlamlı

Page 15: İNANSAL SİST MİN YAPISI

Finansal Sistemin Yapısı ile Reel Ekonomi Arasındaki Dinamik ŞENDENİZ YUumlNCUuml

Hacettepe Uumlniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakuumlltesi Dergisi

Cilt 38 Sayı 4 2020

883

43 Finansal Yapı ile Ekonomik Buumlyuumlme Arasındaki İlişki

Finansal yapı ve ekonomik buumlyuumlme arasındaki ilişkiyi incelemek uumlzere

ekonometrik youmlntem olarak zaman-serisi ve kesit regresyon youmlntemlerini birleştiren

Arellano ve Bond (1991) ve Holtz-Eakin vd (1988) tarafından geliştirilen

Genelleştirilmiş Momentler Youmlntemi (GMY) dinamik panel veri modeli kullanılmıştır

Dinamik panel veri youmlnteminin kesit regresyon ve zaman-serisi youmlntemleri ile

karşılaştırıldığında avantajları bulunmaktadır Kesit regresyon youmlntemi kullanıldığında

uumllkelere has oumlzellikler ve goumlzlenemeyen etkiler hata teriminin iccedilinde yer almakta ve bu

durum katsayı tahminlerinde yanlı sonuccedillara sebep olmaktadır Kesit regresyon

youmlnteminin aksine zaman-serisi youmlntemi ile uumllke bazında inceleme muumlmkuumln olmakla

birlikte ccedilalışmaların sağlıklı sonuccedillar verebilmesi iccedilin uzun bir zaman-serisi verisine

ihtiyaccedil vardır aksi halde araştırma sonuccedillarının guumlvenilirliği duumlşebilmektedir Zaman-

serisi youmlnteminin bir diğer dezavantajı da eşzamanlılık problemini goumlzardı etmesidir

Uumllkelere has goumlzlenemeyen oumlzelliklerden dolayı oluşabilecek hatalar GMY ile tahmin

edilen dinamik panel veri modelleri sayesinde engellenmiş olacaktır Ayrıca Dinamik

Panel GMY eşzamanlılık iccedilsellik ve ihmal edilen değişkenler sebebiyle meydana

gelebilecek yanlı sonuccedilları bertaraf etmektedir Dinamik panel veri modeli aşağıdaki

gibidir

119910119894119905 minus 119910119894119905minus1 = (120572 minus 1)119910119894119905minus1 + 120573prime119883119894119905 + 120578119894 + 120576119894119905 (4)

Yukarıdaki modelde 119910 reel ekonomiyi temsil eden logaritmik reel kişi başı

GSYHrsquoyı 119883 finansal yapıyı ve diğer kontrol değişkenlerini 120578 uumllkelere has

goumlzlenemeyen etkileri 120576 hata terimini 119894 ve 119905 sırasıyla uumllke ve zaman periyodunu temsil

etmektedir Bu modelle finansal yapının ekonomik buumlyuumlme uumlzerindeki etkileri

goumlzlenmiştir Modelde ekonomik buumlyuumlmeyi etkileyebilecek ve literatuumlrde sıkccedila

kullanılan 119864119873119865 119884119863119884 ve 119879119863119860 gibi kontrol değişkenlerine yer verilmiştir

Yukarıdaki denklem aşağıdaki şekilde yeniden yazılabilir

119910119894119905 = α119910119894119905minus1 + 120573prime119883119894119905 + 120578119894 + 120576119894119905 (5)

Uumllkelere has etkileri yok etmek uumlzere Holtz-Eakin vd (1988) Arellano ve Bond

(1991) ve Arellano ve Bover (1995) tarafından geliştirilen birinci fark youmlntemi

uygulanmıştır Bu youmlntem ile model aşağıdaki şekilde yeniden yazılabilmektedir

119910119894119905 minus 119910119894119905minus1 = α(119910119894119905minus1 minus 119910119894119905minus2) + 120573prime(119883119894119905 minus 119883119894119905minus1) + (120576119894119905 minus 120576119894119905minus1) (6)

Modellerdeki accedilıklayıcı değişkenlerde oluşabilecek olan iccedilsellik (endogeneity)

problemi enstruman kullanımı ile engellenebilmektedir ancak bu durumda da (120576119894119905 minus

ŞENDENİZ YUumlNCUuml Finansal Sistemin Yapısı ile Reel Ekonomi Arasındaki Dinamik

Hacettepe University Journal of Economics and Administrative Sciences

Vol 38 Issue 4 2020

884

120576119894119905minus1) hata teriminin (119910119894119905minus1 minus 119910119894119905minus2) değişkeni ile olan korelasyonu problem

yaratmaktadır Bu problemin bertaraf edilmesi iccedilin gecikmeli accedilıklayıcı değişkenler

enstruman olarak kullanılmıştır Enstrumanların geccedilerliliği Sargan testi ile test

edilmiştir Arellano-Bond testi ise AR(2) suumlrecinde otokorelasyon sorunu olmadığını

goumlstermektedir Hata terimlerinin seri korelasyon oluşturmaması ve accedilıklayıcı

değişkenlerin de gelecek hata terimleri ile korelasyon oluşturmaması oumlnemli iki

varsayımdır Bu sebeple aşağıdaki moment denklemleri kullanılmıştır

119864[119910119894119905minus119904(120576119894119905 minus 120576119894119905minus1)] = 0for119904 ge 2 119905 = 3hellip 119879 (7)

119864[119883119894119905minus119904(120576119894119905 minus 120576119894119905minus1)] = 0for119904 ge 2 119905 = 3hellip 119879 (8)

Tablo 7 Dinamik Panel GMY Tahminleri

Bağımlı Değişken LKGSYH

Transformasyon Birinci fark

(1) (2)

LKGSYH (-1) 100 097

(003) (000)

YAPI -002 -003

(001) (000)

BAN -009

(004)

HISSE 003 002

(004) (001)

ENF 000 000

(000) (000)

YDY 010 006

(012) (006)

TDA 001

(002)

J-istatistik 1750 2707

Enstruman derece 24 25

Sargan testi (olasılık) 042 013

AB otokorelasyon testi AR(2) (olasılık) 099 098

Goumlzlem sayısı 874 874

Standart hata terimi parantez iccedilinde yazılmıştır 1 anlamlı 5 anlamlı 10

anlamlı

Sargan testi iccedilin H0 Enstrumanlar atık değerler ile korelasyon oluşturmamaktadır

AB otokorelasyon testi iccedilin H0 Birinci farklardaki atık değerlerde ikinci dereceden otokorelasyon

yoktur (Birinci farklar uumlzerinde ccedilalıştırılan bir Arellano-Bond GMY regresyonu bağlamında

AR(1) beklenmektedir ve bu nedenle Arellano-Bond (AB) AR(1) testi sonucu genellikle goumlz ardı

edilmektedir Birinci farklardaki atık değerler uumlzerindeki AR(2) testi duumlzey değişkenlerinde

AR(1)i tespit etmek iccedilin kullanılır bkz Roodman 2004)

Finansal Sistemin Yapısı ile Reel Ekonomi Arasındaki Dinamik ŞENDENİZ YUumlNCUuml

Hacettepe Uumlniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakuumlltesi Dergisi

Cilt 38 Sayı 4 2020

885

Analiz sonuccedilları Tablo 7rsquode sunulmuştur Bulgulara goumlre finansal yapı ile

ekonomik buumlyuumlme arasında negatif ve anlamlı bir ilişki mevcuttur Sonuccedillar ekonomik

gelişmişlik duumlzeyinde artış goumlzlemlenen uumllkelerde finansal sistem yapısının piyasa

odaklı olma youmlnuumlnde değişim goumlstermekte olduğu goumlruumlşuuml ile uyumludur Sonuccedillar

ayrıca yabancı doğrudan yatırımların reel ekonomi uumlzerinde pozitif ve anlamlı bir etkisi

olduğunu goumlstermektedir Diğer yandan bankacılık sektoumlruumlndeki gelişmelerin reel

ekonomi uumlzerinde negatif ve anlamlı bir etkisi olduğu goumlruumllmektedir Bu durum yuumlksek

borccedil ve geri oumldenmeyen krediler sebebiyle accedilıklanabilir Benzer şekilde Zhang (2003)

1960-1999 periyodu iccedilin Doğu Asya uumllkelerinde bankacılık sektoumlruuml ile reel ekonomi

arasında negatif bir ilişki goumlstermiştir

SONUCcedil

Finansal yapı bir uumllkenin finansal sisteminin ne derece banka odaklı ya da

piyasa odaklı olduğu ile ilgili bir kavramdır Diğer bir deyişle finansal yapı bir

ekonomide işleyen finansal kurumların ve piyasaların karışım oranı ve mevcut finansal

kurumların ve piyasaların soumlz konusu ekonomi iccedilin goumlreceli oumlnemleridir Uumllkelerin

finansal sistemlerinin yapıları farklılıklar goumlstermektedir Uumllkelerdeki finansal sistemler

işlevlerini yerine getirirken bazı uumllkelerde bankacılık sektoumlruuml lider rol uumlstlenmekte

diğer bir deyişle banka-odaklı finansal sistem goumlzlenmekte diğer bazı uumllkelerde ise

piyasalar lider rol uumlstlenmekte yani piyasa-odaklı finansal sistem goumlzlenmektedir Bu

ccedilalışmada finansal sistemin yapısı ele alınmış Tuumlrkiye ve diğer gelişmekte olan

uumllkelerdeki finansal yapı ile reel ekonomi arasındaki dinamik ilişki araştırılmıştır

Guumlncel literatuumlrde oumlzellikle son yıllarda dikkat ccedileken bir goumlruumlş olan ldquoyeni yapısalcılıkrdquo

goumlruumlşuuml diğer bir deyişle finansal yapıların uumllkelerin gelişmişlik seviyelerine goumlre

farklılaştığı ve her ekonomik gelişmişlik seviyesi iccedilin iccedilsel olarak belirlenen bir optimal

finansal yapının varlığı da bu ccedilalışmada sorgulanmıştır Soumlz konusu goumlruumlşe goumlre

finansal sistemin yapısı dinamiktir Gelişmekte olan uumllkelerdeki mevcut finansal

yapıların o uumllkeler iccedilin tahmin edilen optimal finansal yapı değerlerinden

uzaklaşmasının uumllkelerin reel ekonomilerine olan etkileri de bu ccedilalışma kapsamında

incelenmiştir

Sonuccedillar ışığında finansal yapının reel ekonomi uumlzerinde etkili olduğu

soumlylenebilmektedir Ccedilalışma bulguları reel ekonomi ile finansal yapı oranı arasında

anlamlı ve negatif bir ilişkinin varlığını goumlstermiştir Uumllkelerin ekonomisi geliştikccedile

banka-piyasa oranlarını goumlsteren finansal yapı değerleri duumlşmekte diğer bir deyişle

finansal sistemin yapısı piyasa odaklı olma youmlnuumlnde değişmektedir

Bir uumllkedeki mevcut finansal yapı değeri ekonometrik analiz sonucu tahmin

edilen optimal finansal yapı değerinden uzaklaştıkccedila o uumllkenin finansal yapı aralığı

buumlyuumlmektedir Soumlz konusu uzaklaşma her ne youmlnde olursa olsun optimal değerle

ŞENDENİZ YUumlNCUuml Finansal Sistemin Yapısı ile Reel Ekonomi Arasındaki Dinamik

Hacettepe University Journal of Economics and Administrative Sciences

Vol 38 Issue 4 2020

886

mevcut değerin arasının accedilılması uumllke ekonomileri iccedilin negatif etkilere sebep

olabilmektedir Bulgularımız gelişmekte olan uumllkelerde finansal yapı aralığı ile reel

ekonomi arasında anlamlı ve negatif bir ilişkinin varlığını goumlstermektedir

Farklı gelişmişlik duumlzeyindeki ekonomilerin finansal yapıları arasındaki farkları

anlamak ve uumllkelerin finansal yapılarını ekonomik buumlyuumlmeleri ile ilişkilendirebilmek

oumlzellikle finansal sistemlerini geliştirmeye ccedilalışan gelişmekte olan uumllkelerde politika

uygulamaları oluşturulması accedilısından faydalı olabilmektedir Gelişmekte olan bir uumllkeye

en uygun olan finansal yapı gelişmiş bir uumllkenin finansal yapısından farklı olmalıdır

Bu sebeple ekonomik buumlyuumlmeyi sağlamak adına gelişmiş uumllkelerin mevcut finansal

yapı stratejilerini birebir takip etmek yerine her bir uumllke oumlzelinde finansal yapı stratejisi

hazırlanmalıdır Gelişmekte olan uumllkeler oumlzelinde yapılan bu ccedilalışma sonuccedillarının son

on yılda filizlenen ldquoyeni yapısalcılıkrdquo ve ldquooptimal finansal yapılarrdquo goumlruumlşleri ile ilgili

literatuumlre katkıda bulunacağı duumlşuumlnuumllmektedir

NOTLAR

1 Sahte regresyondan kaccedilınmak adına regresyon analizleri oumlncesinde Levin Lin ve Chu (2002)

panel birim koumlk testleri yapılmıştır Serilerin duumlzey ve birinci farklarında ldquoH0 birim koumlk vardırrdquo

hipotezi reddedilmiş ve serilerin durağan olduğu goumlruumllmuumlştuumlr Dolayısı ile analizler duumlzeyde

yapılmıştır Birim koumlk test sonuccedilları Ek Tablo 2rsquode sunulmuştur

KAYNAKCcedilA

Allen F D Gale (1997) ldquoFinancial Markets Intermediaries and Intertemporal Smoothingrdquo

Journal of Political Economy 105 523-546

Allen F D Gale (1999) ldquoDiversity of Opinion and Financing of New Technologiesrdquo Journal of

Financial Intermediation 8 68-89

Allen F D Gale (2000) ldquoComparing Financial Systemsrdquo Cambridge MA MIT Press

Arellano M S Bond (1991) ldquoSome Tests of Specification for Panel Data Monte Carlo

Evidence and an Application to Employment Equationsrdquo Review of Economic Studies

58 277ndash297

Arellano M O Bover (1995) ldquoAnother Look at the Instrumental-variable Estimation of Error-

Components Modelsrdquo Journal of Econometrics 68 29ndash52

Arestis P PO Demetriades KB Luintel (2001) ldquoFinancial Development and Economic

Growth The Role of Stock Marketsrdquo Journal of Money Credit and Banking 33(1) 16-

41

Atje R B Jovanovic (1993) ldquoStock Markets and Developmentrdquo European Economic Review

37 632-640

Beck T R Levine N Loayza (2000) ldquoFinance and the Sources of Growthrdquo Journal of

Financial Economics 58(1) 261-300

Finansal Sistemin Yapısı ile Reel Ekonomi Arasındaki Dinamik ŞENDENİZ YUumlNCUuml

Hacettepe Uumlniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakuumlltesi Dergisi

Cilt 38 Sayı 4 2020

887

Beck T R Levine (2004) ldquoStock Markets Banks and Growth Panel Evidencerdquo Journal of

Banking and Finance 28 423-442

Bhide A (1993) ldquoThe Hidden Costs of Stock Market Liquidityrdquo Journal of Financial

Economics 34 1-51

Boyd JH EC Prescott (1986) Financial Intermediary-Coalitions Journal of Economics

Theory 38 211-232

Boyd JH BD Smith (1998) ldquoThe Evolution of Debt and Equity Markets in Economic

Developmentrdquo Economic Theory 12 519-560

Chakraborty S R Ray (2004) ldquoBank-Based versus Market-Based Financial Systems A

Growth-Theoretic Analysisrdquo University of Oregon (Department of Economics) mimeo

Chu LK (2020) ldquoFinancial Structure and Economic Growth Nexus Revisitedrdquo Borsa İstanbul

Review 20(1) 24-36

Demir AU S Hall (2017) ldquoFinancial Structure and Economic Development Evidence on the

View of lsquoNew Structuralismrsquordquo International Review of Financial Analysis 52 252ndash

259

Demirguumlccedil-Kunt A H Huizinga (2000) ldquoFinancial Structure and Bank Profitabilityrdquo in

DemirguumlccedilndashKunt A and Levine R eds Financial Structure and Economic Growth A

CrossndashCountry Comparison of Banks Markets and Development Cambridge MA

MIT Press 243ndash261

Demirguumlccedil-Kunt A R Levine (1996a) ldquoStock Markets Corporate Finance and Economic

Growthrdquo World Bank Economic Review 10(2) 223ndash240

Demirguumlccedil-Kunt A R Levine (1996b) ldquoStock Market Development and Financial

Intermediaries stylized factsrdquo World Bank Economic Review 10(2) 291ndash322

Demirguc-Kunt A R Levine (2001) ldquoFinancial Structures and Economic Growth A Cross-

Country Comparison of Banks Markets and Developmentrdquo Cambridge MA MIT

Press

Demirguumlccedil-Kunt A E Feyen R Levine (2011) ldquoOptimal Financial Structures and Development

The Evolving Importance of Banks and Marketsrdquo World Bank Working Paper

Edison HJ R Levine L Ricci T Slok (2002) ldquoInternational Financial Integration and

Eeconomic Growthrdquo Journal of International Money and Finance 21 749-776

Goldsmith RW (1969) ldquoFinancial Structure and Developmentrdquo New Haven CT Yale

University Press

Grossman SJ O Hart (1980) ldquoTakeover Bids the Free-Rider Problem and the Theory of the

Corporationrdquo Bell Journal of Economics 11 42-64

Hall R E C I Jones (1999) ldquoWhy Do Some Countries Produce So Much More Output Per

Worker than Othersrdquo The Quarterly Journal of Economics 114(1) 83ndash116

Harris RDF (1997) ldquoStock Markets and Development A Re-assessmentrdquo European Economic

Review 41 139ndash146

ŞENDENİZ YUumlNCUuml Finansal Sistemin Yapısı ile Reel Ekonomi Arasındaki Dinamik

Hacettepe University Journal of Economics and Administrative Sciences

Vol 38 Issue 4 2020

888

Hellwig M (1991) ldquoBanking Financial Intermediation and Corporate Financerdquo in European

Financial Integration Eds Giovanni A and C Mayer Cambridge Cambridge

University Press England 35-63

HoltzndashEakin D W Newey H S Rosen (1988) ldquoEstimating Vector Autoregressions with Panel

Datardquo Econometrica 56(6) 1371ndash1395

Hung F (2003) ldquoInflation Financial Development and Economic Growthrdquo International

Review of Economics and Finance 12 45ndash67

Jeong W KO Kymn CJ Kymn (2003) ldquoThe Long-run Interdependence of Bank-health

Investment-oriented Bank Loans and Economic Performance A Time-series Analysisrdquo

The Quarterly Review of Economics and Finance 43 11ndash30

King RG R Levine (1993) ldquoFinance and Growth Schumpeter Might be Rightrdquo Quarterly

Journal of Economics 108 717-38

La Porta R F Lopez-de-Silanes A Shleifer R Vishny (1997) ldquoLegal Determinants of External

Financerdquo Journal of Finance 52 1131-1150

La Porta R F Lopez-de-Silanes A Shleifer R Vishny (1998) ldquoLaw and Financerdquo Journal of

Political Economy 106 1113-1155

La Porta R F Lopez-de-Silanes A Shleifer R Vishny (2000) ldquoInvestor Protection and

Corporate Governancerdquo Journal of Financial Economics 58 3-27

Levin A CF Lin CSJ Chu (2002) ldquoAsymptotic and Finitesample Propertiesrdquo Journal of

Econometrics 108 1-24

Levine R (1997) ldquoFinancial Development and Economic Growth Views and Agendardquo Journal

of Economic Literature 35 688-726

Levine R (2005) ldquoFinance and Growth Theory and Evidencerdquo in Philippe Aghion and Steven

Durlauf eds Handbook of Economic Growth The Netherlands Elsevier Science

Levine R N Loayza T Beck (2000) ldquoFinancial Intermediation and Growth Causality and

causesrdquo Journal of Monetary Economics 46 31-77

Levine R S Zervos (1998) ldquoStock Markets Banks and Economic Growthrdquo The American

Economic Review 88(3) 537-558

Lin J Y X Sun Y Jiang (2006) ldquoOn the Optimal Financial Theory in Economic

Developmentrdquo CCER working paper

Lin JY X Sun Y Jiang (2009) ldquoToward a Theory of Optimal Financial Structurerdquo World

Bank Policy Research Working Paper

Lin JY (2012) ldquoNew Structural Economics A Framework for Rethinking Developmentrdquo

World Bank

Liu G C Zhang (2020) ldquoDoes Financial Structure Matter for Economic Growth in Chinardquo

China Economic Review 61 101194

Ma Y (2018) ldquoFinancial Development Financial Structure and the Growth Effect of Monetary

Policyrdquo International Evidence Global Economic Review 47 395-418

Merton RC (1992) ldquoFinancial Innovation and Economic Performancerdquo Journal of Applied

Corporate Finance 4 12-22

Finansal Sistemin Yapısı ile Reel Ekonomi Arasındaki Dinamik ŞENDENİZ YUumlNCUuml

Hacettepe Uumlniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakuumlltesi Dergisi

Cilt 38 Sayı 4 2020

889

Merton RC (1995) ldquoA Functional Perspective of Financial Intermediationrdquo Financial

Management 24 23-41

Merton RC Z Bodie (1995) ldquoA Conceptual Framework for Analyzing the Financial

Environmentrdquo in The Global Financial System A Functional Perspective Eds D

BCrane vd Boston MA Harvard Business School Press 3-31

Merton RC Z Bodie (2004) ldquoThe Design of Financial Systems Towards a Synthesis of

Function and Structurerdquo National Bureau of Economic Research Working Paper

Number 10620

Rajan RG (1992) ldquoInsiders and Outsiders the Choice Between Informed and Arms Length

Debt Journal of Finance 47 1367-1400

Rajan RG L Zingales (1999) ldquoWhich Capitalism Lessons From the East Asian Crisisrdquo

Journal of Applied Corporate Finance 11 40-48

Roodman D (2004) ABAR Stata module to perform Arellano-Bond test for

autocorrelation Statistical Software Components S437501 Boston College

Department of Economics

Rousseau PL P Wachtel (1998) ldquoFinancial Intermediation and Economic Performance

Historical Evidence from Five Industrial Countriesrdquo Journal of Money Credit and

Banking 30 657-678

Şendeniz-Yuumlncuuml İ L Akdeniz K Aydoğan (2008) ldquoInterdependence of the Banking Sector and

the Real Sector Evidence from OECD Countriesrdquo Applied Economics 40 749ndash764

Şendeniz-Yuumlncuuml İ L Akdeniz K Aydoğan (2018) ldquoDo Stock Index Futures Affect Economic

Growth Evidence from 32 Countriesrdquo Emerging Markets Finance and Trade 54(2)

410-429

Şendeniz-Yuumlncuuml İ L Akdeniz K Aydoğan (2019) ldquoOptimal Financial Structure and Economic

Growth in Emerging Marketsrdquo in Handbook of Global Financial Markets

Transformations Dependence and Risk Spillovers Sabri Boubaker and Duc Khuong

Nguyen (Eds) World Scientific Publishing 591-609

Shleifer A RW Vishny (1997) ldquoA Survey of Corporate Governancerdquo Journal of Finance 52

737-783

Song F AV Thakor (2010) ldquoFinancial System Architecture and the Co-Evolution of Banks and

Capital Marketsrdquo The Economic Journal 120 1021-1055

Stiglitz JE (1985) ldquoCredit Markets and the Control of Capitalrdquo Journal of Money Credit and

Banking 17 133-152

Svaleryd H J Vlachos (2005) ldquoFinancial Markets the Pattern of Industrial Specialization and

Comparative Advantage Evidence from OECD countriesrdquo European Economic

Review Elsevier 49(1) 113-144 January

Tadesse S (2002) ldquoFinancial Architecture and Economic Performance International Evidencerdquo

Journal of Financial Intermediation 11 429ndash454

Theil H D Chen (1995) ldquoThe Equatorial Grand Canyonrdquo De Economist 143 (3) 317ndash327

Zhang KH (2003) ldquoDoes Financial Development Promote Economic Growth in the East Asiardquo

China Journal of Finance 1(2) 1ndash10

ŞENDENİZ YUumlNCUuml Finansal Sistemin Yapısı ile Reel Ekonomi Arasındaki Dinamik

Hacettepe University Journal of Economics and Administrative Sciences

Vol 38 Issue 4 2020

890

Ek Tablo 1 Korelasyon Matrisi

BAN HISSE YAPI LKGSYH ENF YDY TDA ISS LAT LNNUF

BAN 100

HISSE 052 100

YAPI -018 -026 100

LKGSYH 027 024 -020 100

ENF -012 -008 006 -003 100

YDY 010 001 -007 012 -005 100

TDA 053 021 -018 030 -011 026 100

ISS -006 -003 007 008 000 009 -021 100

LAT 000 020 -002 034 -006 -009 -009 -016 100

LNNUF -003 012 -004 -060 -002 -012 042 -016 -011 100

1 anlamlı 5 anlamlı 10 anlamlı

Ek Tablo 2 Levin Lin ve Chu (2002) Panel Birim Koumlk Testi

Değişken İstatistik Olasılık

BAN Duumlzey -201 002

Birinci fark -300 000

HISSE Duumlzey -157 006

Birinci fark -1022 000

YAPI Duumlzey -416 000

Birinci fark -5007 000

LKGSYH Duumlzey -136 009

Birinci fark -659 000

FINARA Duumlzey -449 000

Birinci fark -2007 000

ENF Duumlzey -222 000

Birinci fark -2474 000

YDY Duumlzey -140 008

Birinci fark -2731 000

TDA Duumlzey -180 004

Birinci fark -1467 000

ISS Duumlzey -213 002

Birinci fark -569 000

LNNUF Duumlzey -260 001

Birinci fark -229 001

H0 Birim koumlk vardır Gecikme uzunluğu kriteri Akaike 1 anlamlı 5 anlamlı

10 anlamlı

Page 16: İNANSAL SİST MİN YAPISI

ŞENDENİZ YUumlNCUuml Finansal Sistemin Yapısı ile Reel Ekonomi Arasındaki Dinamik

Hacettepe University Journal of Economics and Administrative Sciences

Vol 38 Issue 4 2020

884

120576119894119905minus1) hata teriminin (119910119894119905minus1 minus 119910119894119905minus2) değişkeni ile olan korelasyonu problem

yaratmaktadır Bu problemin bertaraf edilmesi iccedilin gecikmeli accedilıklayıcı değişkenler

enstruman olarak kullanılmıştır Enstrumanların geccedilerliliği Sargan testi ile test

edilmiştir Arellano-Bond testi ise AR(2) suumlrecinde otokorelasyon sorunu olmadığını

goumlstermektedir Hata terimlerinin seri korelasyon oluşturmaması ve accedilıklayıcı

değişkenlerin de gelecek hata terimleri ile korelasyon oluşturmaması oumlnemli iki

varsayımdır Bu sebeple aşağıdaki moment denklemleri kullanılmıştır

119864[119910119894119905minus119904(120576119894119905 minus 120576119894119905minus1)] = 0for119904 ge 2 119905 = 3hellip 119879 (7)

119864[119883119894119905minus119904(120576119894119905 minus 120576119894119905minus1)] = 0for119904 ge 2 119905 = 3hellip 119879 (8)

Tablo 7 Dinamik Panel GMY Tahminleri

Bağımlı Değişken LKGSYH

Transformasyon Birinci fark

(1) (2)

LKGSYH (-1) 100 097

(003) (000)

YAPI -002 -003

(001) (000)

BAN -009

(004)

HISSE 003 002

(004) (001)

ENF 000 000

(000) (000)

YDY 010 006

(012) (006)

TDA 001

(002)

J-istatistik 1750 2707

Enstruman derece 24 25

Sargan testi (olasılık) 042 013

AB otokorelasyon testi AR(2) (olasılık) 099 098

Goumlzlem sayısı 874 874

Standart hata terimi parantez iccedilinde yazılmıştır 1 anlamlı 5 anlamlı 10

anlamlı

Sargan testi iccedilin H0 Enstrumanlar atık değerler ile korelasyon oluşturmamaktadır

AB otokorelasyon testi iccedilin H0 Birinci farklardaki atık değerlerde ikinci dereceden otokorelasyon

yoktur (Birinci farklar uumlzerinde ccedilalıştırılan bir Arellano-Bond GMY regresyonu bağlamında

AR(1) beklenmektedir ve bu nedenle Arellano-Bond (AB) AR(1) testi sonucu genellikle goumlz ardı

edilmektedir Birinci farklardaki atık değerler uumlzerindeki AR(2) testi duumlzey değişkenlerinde

AR(1)i tespit etmek iccedilin kullanılır bkz Roodman 2004)

Finansal Sistemin Yapısı ile Reel Ekonomi Arasındaki Dinamik ŞENDENİZ YUumlNCUuml

Hacettepe Uumlniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakuumlltesi Dergisi

Cilt 38 Sayı 4 2020

885

Analiz sonuccedilları Tablo 7rsquode sunulmuştur Bulgulara goumlre finansal yapı ile

ekonomik buumlyuumlme arasında negatif ve anlamlı bir ilişki mevcuttur Sonuccedillar ekonomik

gelişmişlik duumlzeyinde artış goumlzlemlenen uumllkelerde finansal sistem yapısının piyasa

odaklı olma youmlnuumlnde değişim goumlstermekte olduğu goumlruumlşuuml ile uyumludur Sonuccedillar

ayrıca yabancı doğrudan yatırımların reel ekonomi uumlzerinde pozitif ve anlamlı bir etkisi

olduğunu goumlstermektedir Diğer yandan bankacılık sektoumlruumlndeki gelişmelerin reel

ekonomi uumlzerinde negatif ve anlamlı bir etkisi olduğu goumlruumllmektedir Bu durum yuumlksek

borccedil ve geri oumldenmeyen krediler sebebiyle accedilıklanabilir Benzer şekilde Zhang (2003)

1960-1999 periyodu iccedilin Doğu Asya uumllkelerinde bankacılık sektoumlruuml ile reel ekonomi

arasında negatif bir ilişki goumlstermiştir

SONUCcedil

Finansal yapı bir uumllkenin finansal sisteminin ne derece banka odaklı ya da

piyasa odaklı olduğu ile ilgili bir kavramdır Diğer bir deyişle finansal yapı bir

ekonomide işleyen finansal kurumların ve piyasaların karışım oranı ve mevcut finansal

kurumların ve piyasaların soumlz konusu ekonomi iccedilin goumlreceli oumlnemleridir Uumllkelerin

finansal sistemlerinin yapıları farklılıklar goumlstermektedir Uumllkelerdeki finansal sistemler

işlevlerini yerine getirirken bazı uumllkelerde bankacılık sektoumlruuml lider rol uumlstlenmekte

diğer bir deyişle banka-odaklı finansal sistem goumlzlenmekte diğer bazı uumllkelerde ise

piyasalar lider rol uumlstlenmekte yani piyasa-odaklı finansal sistem goumlzlenmektedir Bu

ccedilalışmada finansal sistemin yapısı ele alınmış Tuumlrkiye ve diğer gelişmekte olan

uumllkelerdeki finansal yapı ile reel ekonomi arasındaki dinamik ilişki araştırılmıştır

Guumlncel literatuumlrde oumlzellikle son yıllarda dikkat ccedileken bir goumlruumlş olan ldquoyeni yapısalcılıkrdquo

goumlruumlşuuml diğer bir deyişle finansal yapıların uumllkelerin gelişmişlik seviyelerine goumlre

farklılaştığı ve her ekonomik gelişmişlik seviyesi iccedilin iccedilsel olarak belirlenen bir optimal

finansal yapının varlığı da bu ccedilalışmada sorgulanmıştır Soumlz konusu goumlruumlşe goumlre

finansal sistemin yapısı dinamiktir Gelişmekte olan uumllkelerdeki mevcut finansal

yapıların o uumllkeler iccedilin tahmin edilen optimal finansal yapı değerlerinden

uzaklaşmasının uumllkelerin reel ekonomilerine olan etkileri de bu ccedilalışma kapsamında

incelenmiştir

Sonuccedillar ışığında finansal yapının reel ekonomi uumlzerinde etkili olduğu

soumlylenebilmektedir Ccedilalışma bulguları reel ekonomi ile finansal yapı oranı arasında

anlamlı ve negatif bir ilişkinin varlığını goumlstermiştir Uumllkelerin ekonomisi geliştikccedile

banka-piyasa oranlarını goumlsteren finansal yapı değerleri duumlşmekte diğer bir deyişle

finansal sistemin yapısı piyasa odaklı olma youmlnuumlnde değişmektedir

Bir uumllkedeki mevcut finansal yapı değeri ekonometrik analiz sonucu tahmin

edilen optimal finansal yapı değerinden uzaklaştıkccedila o uumllkenin finansal yapı aralığı

buumlyuumlmektedir Soumlz konusu uzaklaşma her ne youmlnde olursa olsun optimal değerle

ŞENDENİZ YUumlNCUuml Finansal Sistemin Yapısı ile Reel Ekonomi Arasındaki Dinamik

Hacettepe University Journal of Economics and Administrative Sciences

Vol 38 Issue 4 2020

886

mevcut değerin arasının accedilılması uumllke ekonomileri iccedilin negatif etkilere sebep

olabilmektedir Bulgularımız gelişmekte olan uumllkelerde finansal yapı aralığı ile reel

ekonomi arasında anlamlı ve negatif bir ilişkinin varlığını goumlstermektedir

Farklı gelişmişlik duumlzeyindeki ekonomilerin finansal yapıları arasındaki farkları

anlamak ve uumllkelerin finansal yapılarını ekonomik buumlyuumlmeleri ile ilişkilendirebilmek

oumlzellikle finansal sistemlerini geliştirmeye ccedilalışan gelişmekte olan uumllkelerde politika

uygulamaları oluşturulması accedilısından faydalı olabilmektedir Gelişmekte olan bir uumllkeye

en uygun olan finansal yapı gelişmiş bir uumllkenin finansal yapısından farklı olmalıdır

Bu sebeple ekonomik buumlyuumlmeyi sağlamak adına gelişmiş uumllkelerin mevcut finansal

yapı stratejilerini birebir takip etmek yerine her bir uumllke oumlzelinde finansal yapı stratejisi

hazırlanmalıdır Gelişmekte olan uumllkeler oumlzelinde yapılan bu ccedilalışma sonuccedillarının son

on yılda filizlenen ldquoyeni yapısalcılıkrdquo ve ldquooptimal finansal yapılarrdquo goumlruumlşleri ile ilgili

literatuumlre katkıda bulunacağı duumlşuumlnuumllmektedir

NOTLAR

1 Sahte regresyondan kaccedilınmak adına regresyon analizleri oumlncesinde Levin Lin ve Chu (2002)

panel birim koumlk testleri yapılmıştır Serilerin duumlzey ve birinci farklarında ldquoH0 birim koumlk vardırrdquo

hipotezi reddedilmiş ve serilerin durağan olduğu goumlruumllmuumlştuumlr Dolayısı ile analizler duumlzeyde

yapılmıştır Birim koumlk test sonuccedilları Ek Tablo 2rsquode sunulmuştur

KAYNAKCcedilA

Allen F D Gale (1997) ldquoFinancial Markets Intermediaries and Intertemporal Smoothingrdquo

Journal of Political Economy 105 523-546

Allen F D Gale (1999) ldquoDiversity of Opinion and Financing of New Technologiesrdquo Journal of

Financial Intermediation 8 68-89

Allen F D Gale (2000) ldquoComparing Financial Systemsrdquo Cambridge MA MIT Press

Arellano M S Bond (1991) ldquoSome Tests of Specification for Panel Data Monte Carlo

Evidence and an Application to Employment Equationsrdquo Review of Economic Studies

58 277ndash297

Arellano M O Bover (1995) ldquoAnother Look at the Instrumental-variable Estimation of Error-

Components Modelsrdquo Journal of Econometrics 68 29ndash52

Arestis P PO Demetriades KB Luintel (2001) ldquoFinancial Development and Economic

Growth The Role of Stock Marketsrdquo Journal of Money Credit and Banking 33(1) 16-

41

Atje R B Jovanovic (1993) ldquoStock Markets and Developmentrdquo European Economic Review

37 632-640

Beck T R Levine N Loayza (2000) ldquoFinance and the Sources of Growthrdquo Journal of

Financial Economics 58(1) 261-300

Finansal Sistemin Yapısı ile Reel Ekonomi Arasındaki Dinamik ŞENDENİZ YUumlNCUuml

Hacettepe Uumlniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakuumlltesi Dergisi

Cilt 38 Sayı 4 2020

887

Beck T R Levine (2004) ldquoStock Markets Banks and Growth Panel Evidencerdquo Journal of

Banking and Finance 28 423-442

Bhide A (1993) ldquoThe Hidden Costs of Stock Market Liquidityrdquo Journal of Financial

Economics 34 1-51

Boyd JH EC Prescott (1986) Financial Intermediary-Coalitions Journal of Economics

Theory 38 211-232

Boyd JH BD Smith (1998) ldquoThe Evolution of Debt and Equity Markets in Economic

Developmentrdquo Economic Theory 12 519-560

Chakraborty S R Ray (2004) ldquoBank-Based versus Market-Based Financial Systems A

Growth-Theoretic Analysisrdquo University of Oregon (Department of Economics) mimeo

Chu LK (2020) ldquoFinancial Structure and Economic Growth Nexus Revisitedrdquo Borsa İstanbul

Review 20(1) 24-36

Demir AU S Hall (2017) ldquoFinancial Structure and Economic Development Evidence on the

View of lsquoNew Structuralismrsquordquo International Review of Financial Analysis 52 252ndash

259

Demirguumlccedil-Kunt A H Huizinga (2000) ldquoFinancial Structure and Bank Profitabilityrdquo in

DemirguumlccedilndashKunt A and Levine R eds Financial Structure and Economic Growth A

CrossndashCountry Comparison of Banks Markets and Development Cambridge MA

MIT Press 243ndash261

Demirguumlccedil-Kunt A R Levine (1996a) ldquoStock Markets Corporate Finance and Economic

Growthrdquo World Bank Economic Review 10(2) 223ndash240

Demirguumlccedil-Kunt A R Levine (1996b) ldquoStock Market Development and Financial

Intermediaries stylized factsrdquo World Bank Economic Review 10(2) 291ndash322

Demirguc-Kunt A R Levine (2001) ldquoFinancial Structures and Economic Growth A Cross-

Country Comparison of Banks Markets and Developmentrdquo Cambridge MA MIT

Press

Demirguumlccedil-Kunt A E Feyen R Levine (2011) ldquoOptimal Financial Structures and Development

The Evolving Importance of Banks and Marketsrdquo World Bank Working Paper

Edison HJ R Levine L Ricci T Slok (2002) ldquoInternational Financial Integration and

Eeconomic Growthrdquo Journal of International Money and Finance 21 749-776

Goldsmith RW (1969) ldquoFinancial Structure and Developmentrdquo New Haven CT Yale

University Press

Grossman SJ O Hart (1980) ldquoTakeover Bids the Free-Rider Problem and the Theory of the

Corporationrdquo Bell Journal of Economics 11 42-64

Hall R E C I Jones (1999) ldquoWhy Do Some Countries Produce So Much More Output Per

Worker than Othersrdquo The Quarterly Journal of Economics 114(1) 83ndash116

Harris RDF (1997) ldquoStock Markets and Development A Re-assessmentrdquo European Economic

Review 41 139ndash146

ŞENDENİZ YUumlNCUuml Finansal Sistemin Yapısı ile Reel Ekonomi Arasındaki Dinamik

Hacettepe University Journal of Economics and Administrative Sciences

Vol 38 Issue 4 2020

888

Hellwig M (1991) ldquoBanking Financial Intermediation and Corporate Financerdquo in European

Financial Integration Eds Giovanni A and C Mayer Cambridge Cambridge

University Press England 35-63

HoltzndashEakin D W Newey H S Rosen (1988) ldquoEstimating Vector Autoregressions with Panel

Datardquo Econometrica 56(6) 1371ndash1395

Hung F (2003) ldquoInflation Financial Development and Economic Growthrdquo International

Review of Economics and Finance 12 45ndash67

Jeong W KO Kymn CJ Kymn (2003) ldquoThe Long-run Interdependence of Bank-health

Investment-oriented Bank Loans and Economic Performance A Time-series Analysisrdquo

The Quarterly Review of Economics and Finance 43 11ndash30

King RG R Levine (1993) ldquoFinance and Growth Schumpeter Might be Rightrdquo Quarterly

Journal of Economics 108 717-38

La Porta R F Lopez-de-Silanes A Shleifer R Vishny (1997) ldquoLegal Determinants of External

Financerdquo Journal of Finance 52 1131-1150

La Porta R F Lopez-de-Silanes A Shleifer R Vishny (1998) ldquoLaw and Financerdquo Journal of

Political Economy 106 1113-1155

La Porta R F Lopez-de-Silanes A Shleifer R Vishny (2000) ldquoInvestor Protection and

Corporate Governancerdquo Journal of Financial Economics 58 3-27

Levin A CF Lin CSJ Chu (2002) ldquoAsymptotic and Finitesample Propertiesrdquo Journal of

Econometrics 108 1-24

Levine R (1997) ldquoFinancial Development and Economic Growth Views and Agendardquo Journal

of Economic Literature 35 688-726

Levine R (2005) ldquoFinance and Growth Theory and Evidencerdquo in Philippe Aghion and Steven

Durlauf eds Handbook of Economic Growth The Netherlands Elsevier Science

Levine R N Loayza T Beck (2000) ldquoFinancial Intermediation and Growth Causality and

causesrdquo Journal of Monetary Economics 46 31-77

Levine R S Zervos (1998) ldquoStock Markets Banks and Economic Growthrdquo The American

Economic Review 88(3) 537-558

Lin J Y X Sun Y Jiang (2006) ldquoOn the Optimal Financial Theory in Economic

Developmentrdquo CCER working paper

Lin JY X Sun Y Jiang (2009) ldquoToward a Theory of Optimal Financial Structurerdquo World

Bank Policy Research Working Paper

Lin JY (2012) ldquoNew Structural Economics A Framework for Rethinking Developmentrdquo

World Bank

Liu G C Zhang (2020) ldquoDoes Financial Structure Matter for Economic Growth in Chinardquo

China Economic Review 61 101194

Ma Y (2018) ldquoFinancial Development Financial Structure and the Growth Effect of Monetary

Policyrdquo International Evidence Global Economic Review 47 395-418

Merton RC (1992) ldquoFinancial Innovation and Economic Performancerdquo Journal of Applied

Corporate Finance 4 12-22

Finansal Sistemin Yapısı ile Reel Ekonomi Arasındaki Dinamik ŞENDENİZ YUumlNCUuml

Hacettepe Uumlniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakuumlltesi Dergisi

Cilt 38 Sayı 4 2020

889

Merton RC (1995) ldquoA Functional Perspective of Financial Intermediationrdquo Financial

Management 24 23-41

Merton RC Z Bodie (1995) ldquoA Conceptual Framework for Analyzing the Financial

Environmentrdquo in The Global Financial System A Functional Perspective Eds D

BCrane vd Boston MA Harvard Business School Press 3-31

Merton RC Z Bodie (2004) ldquoThe Design of Financial Systems Towards a Synthesis of

Function and Structurerdquo National Bureau of Economic Research Working Paper

Number 10620

Rajan RG (1992) ldquoInsiders and Outsiders the Choice Between Informed and Arms Length

Debt Journal of Finance 47 1367-1400

Rajan RG L Zingales (1999) ldquoWhich Capitalism Lessons From the East Asian Crisisrdquo

Journal of Applied Corporate Finance 11 40-48

Roodman D (2004) ABAR Stata module to perform Arellano-Bond test for

autocorrelation Statistical Software Components S437501 Boston College

Department of Economics

Rousseau PL P Wachtel (1998) ldquoFinancial Intermediation and Economic Performance

Historical Evidence from Five Industrial Countriesrdquo Journal of Money Credit and

Banking 30 657-678

Şendeniz-Yuumlncuuml İ L Akdeniz K Aydoğan (2008) ldquoInterdependence of the Banking Sector and

the Real Sector Evidence from OECD Countriesrdquo Applied Economics 40 749ndash764

Şendeniz-Yuumlncuuml İ L Akdeniz K Aydoğan (2018) ldquoDo Stock Index Futures Affect Economic

Growth Evidence from 32 Countriesrdquo Emerging Markets Finance and Trade 54(2)

410-429

Şendeniz-Yuumlncuuml İ L Akdeniz K Aydoğan (2019) ldquoOptimal Financial Structure and Economic

Growth in Emerging Marketsrdquo in Handbook of Global Financial Markets

Transformations Dependence and Risk Spillovers Sabri Boubaker and Duc Khuong

Nguyen (Eds) World Scientific Publishing 591-609

Shleifer A RW Vishny (1997) ldquoA Survey of Corporate Governancerdquo Journal of Finance 52

737-783

Song F AV Thakor (2010) ldquoFinancial System Architecture and the Co-Evolution of Banks and

Capital Marketsrdquo The Economic Journal 120 1021-1055

Stiglitz JE (1985) ldquoCredit Markets and the Control of Capitalrdquo Journal of Money Credit and

Banking 17 133-152

Svaleryd H J Vlachos (2005) ldquoFinancial Markets the Pattern of Industrial Specialization and

Comparative Advantage Evidence from OECD countriesrdquo European Economic

Review Elsevier 49(1) 113-144 January

Tadesse S (2002) ldquoFinancial Architecture and Economic Performance International Evidencerdquo

Journal of Financial Intermediation 11 429ndash454

Theil H D Chen (1995) ldquoThe Equatorial Grand Canyonrdquo De Economist 143 (3) 317ndash327

Zhang KH (2003) ldquoDoes Financial Development Promote Economic Growth in the East Asiardquo

China Journal of Finance 1(2) 1ndash10

ŞENDENİZ YUumlNCUuml Finansal Sistemin Yapısı ile Reel Ekonomi Arasındaki Dinamik

Hacettepe University Journal of Economics and Administrative Sciences

Vol 38 Issue 4 2020

890

Ek Tablo 1 Korelasyon Matrisi

BAN HISSE YAPI LKGSYH ENF YDY TDA ISS LAT LNNUF

BAN 100

HISSE 052 100

YAPI -018 -026 100

LKGSYH 027 024 -020 100

ENF -012 -008 006 -003 100

YDY 010 001 -007 012 -005 100

TDA 053 021 -018 030 -011 026 100

ISS -006 -003 007 008 000 009 -021 100

LAT 000 020 -002 034 -006 -009 -009 -016 100

LNNUF -003 012 -004 -060 -002 -012 042 -016 -011 100

1 anlamlı 5 anlamlı 10 anlamlı

Ek Tablo 2 Levin Lin ve Chu (2002) Panel Birim Koumlk Testi

Değişken İstatistik Olasılık

BAN Duumlzey -201 002

Birinci fark -300 000

HISSE Duumlzey -157 006

Birinci fark -1022 000

YAPI Duumlzey -416 000

Birinci fark -5007 000

LKGSYH Duumlzey -136 009

Birinci fark -659 000

FINARA Duumlzey -449 000

Birinci fark -2007 000

ENF Duumlzey -222 000

Birinci fark -2474 000

YDY Duumlzey -140 008

Birinci fark -2731 000

TDA Duumlzey -180 004

Birinci fark -1467 000

ISS Duumlzey -213 002

Birinci fark -569 000

LNNUF Duumlzey -260 001

Birinci fark -229 001

H0 Birim koumlk vardır Gecikme uzunluğu kriteri Akaike 1 anlamlı 5 anlamlı

10 anlamlı

Page 17: İNANSAL SİST MİN YAPISI

Finansal Sistemin Yapısı ile Reel Ekonomi Arasındaki Dinamik ŞENDENİZ YUumlNCUuml

Hacettepe Uumlniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakuumlltesi Dergisi

Cilt 38 Sayı 4 2020

885

Analiz sonuccedilları Tablo 7rsquode sunulmuştur Bulgulara goumlre finansal yapı ile

ekonomik buumlyuumlme arasında negatif ve anlamlı bir ilişki mevcuttur Sonuccedillar ekonomik

gelişmişlik duumlzeyinde artış goumlzlemlenen uumllkelerde finansal sistem yapısının piyasa

odaklı olma youmlnuumlnde değişim goumlstermekte olduğu goumlruumlşuuml ile uyumludur Sonuccedillar

ayrıca yabancı doğrudan yatırımların reel ekonomi uumlzerinde pozitif ve anlamlı bir etkisi

olduğunu goumlstermektedir Diğer yandan bankacılık sektoumlruumlndeki gelişmelerin reel

ekonomi uumlzerinde negatif ve anlamlı bir etkisi olduğu goumlruumllmektedir Bu durum yuumlksek

borccedil ve geri oumldenmeyen krediler sebebiyle accedilıklanabilir Benzer şekilde Zhang (2003)

1960-1999 periyodu iccedilin Doğu Asya uumllkelerinde bankacılık sektoumlruuml ile reel ekonomi

arasında negatif bir ilişki goumlstermiştir

SONUCcedil

Finansal yapı bir uumllkenin finansal sisteminin ne derece banka odaklı ya da

piyasa odaklı olduğu ile ilgili bir kavramdır Diğer bir deyişle finansal yapı bir

ekonomide işleyen finansal kurumların ve piyasaların karışım oranı ve mevcut finansal

kurumların ve piyasaların soumlz konusu ekonomi iccedilin goumlreceli oumlnemleridir Uumllkelerin

finansal sistemlerinin yapıları farklılıklar goumlstermektedir Uumllkelerdeki finansal sistemler

işlevlerini yerine getirirken bazı uumllkelerde bankacılık sektoumlruuml lider rol uumlstlenmekte

diğer bir deyişle banka-odaklı finansal sistem goumlzlenmekte diğer bazı uumllkelerde ise

piyasalar lider rol uumlstlenmekte yani piyasa-odaklı finansal sistem goumlzlenmektedir Bu

ccedilalışmada finansal sistemin yapısı ele alınmış Tuumlrkiye ve diğer gelişmekte olan

uumllkelerdeki finansal yapı ile reel ekonomi arasındaki dinamik ilişki araştırılmıştır

Guumlncel literatuumlrde oumlzellikle son yıllarda dikkat ccedileken bir goumlruumlş olan ldquoyeni yapısalcılıkrdquo

goumlruumlşuuml diğer bir deyişle finansal yapıların uumllkelerin gelişmişlik seviyelerine goumlre

farklılaştığı ve her ekonomik gelişmişlik seviyesi iccedilin iccedilsel olarak belirlenen bir optimal

finansal yapının varlığı da bu ccedilalışmada sorgulanmıştır Soumlz konusu goumlruumlşe goumlre

finansal sistemin yapısı dinamiktir Gelişmekte olan uumllkelerdeki mevcut finansal

yapıların o uumllkeler iccedilin tahmin edilen optimal finansal yapı değerlerinden

uzaklaşmasının uumllkelerin reel ekonomilerine olan etkileri de bu ccedilalışma kapsamında

incelenmiştir

Sonuccedillar ışığında finansal yapının reel ekonomi uumlzerinde etkili olduğu

soumlylenebilmektedir Ccedilalışma bulguları reel ekonomi ile finansal yapı oranı arasında

anlamlı ve negatif bir ilişkinin varlığını goumlstermiştir Uumllkelerin ekonomisi geliştikccedile

banka-piyasa oranlarını goumlsteren finansal yapı değerleri duumlşmekte diğer bir deyişle

finansal sistemin yapısı piyasa odaklı olma youmlnuumlnde değişmektedir

Bir uumllkedeki mevcut finansal yapı değeri ekonometrik analiz sonucu tahmin

edilen optimal finansal yapı değerinden uzaklaştıkccedila o uumllkenin finansal yapı aralığı

buumlyuumlmektedir Soumlz konusu uzaklaşma her ne youmlnde olursa olsun optimal değerle

ŞENDENİZ YUumlNCUuml Finansal Sistemin Yapısı ile Reel Ekonomi Arasındaki Dinamik

Hacettepe University Journal of Economics and Administrative Sciences

Vol 38 Issue 4 2020

886

mevcut değerin arasının accedilılması uumllke ekonomileri iccedilin negatif etkilere sebep

olabilmektedir Bulgularımız gelişmekte olan uumllkelerde finansal yapı aralığı ile reel

ekonomi arasında anlamlı ve negatif bir ilişkinin varlığını goumlstermektedir

Farklı gelişmişlik duumlzeyindeki ekonomilerin finansal yapıları arasındaki farkları

anlamak ve uumllkelerin finansal yapılarını ekonomik buumlyuumlmeleri ile ilişkilendirebilmek

oumlzellikle finansal sistemlerini geliştirmeye ccedilalışan gelişmekte olan uumllkelerde politika

uygulamaları oluşturulması accedilısından faydalı olabilmektedir Gelişmekte olan bir uumllkeye

en uygun olan finansal yapı gelişmiş bir uumllkenin finansal yapısından farklı olmalıdır

Bu sebeple ekonomik buumlyuumlmeyi sağlamak adına gelişmiş uumllkelerin mevcut finansal

yapı stratejilerini birebir takip etmek yerine her bir uumllke oumlzelinde finansal yapı stratejisi

hazırlanmalıdır Gelişmekte olan uumllkeler oumlzelinde yapılan bu ccedilalışma sonuccedillarının son

on yılda filizlenen ldquoyeni yapısalcılıkrdquo ve ldquooptimal finansal yapılarrdquo goumlruumlşleri ile ilgili

literatuumlre katkıda bulunacağı duumlşuumlnuumllmektedir

NOTLAR

1 Sahte regresyondan kaccedilınmak adına regresyon analizleri oumlncesinde Levin Lin ve Chu (2002)

panel birim koumlk testleri yapılmıştır Serilerin duumlzey ve birinci farklarında ldquoH0 birim koumlk vardırrdquo

hipotezi reddedilmiş ve serilerin durağan olduğu goumlruumllmuumlştuumlr Dolayısı ile analizler duumlzeyde

yapılmıştır Birim koumlk test sonuccedilları Ek Tablo 2rsquode sunulmuştur

KAYNAKCcedilA

Allen F D Gale (1997) ldquoFinancial Markets Intermediaries and Intertemporal Smoothingrdquo

Journal of Political Economy 105 523-546

Allen F D Gale (1999) ldquoDiversity of Opinion and Financing of New Technologiesrdquo Journal of

Financial Intermediation 8 68-89

Allen F D Gale (2000) ldquoComparing Financial Systemsrdquo Cambridge MA MIT Press

Arellano M S Bond (1991) ldquoSome Tests of Specification for Panel Data Monte Carlo

Evidence and an Application to Employment Equationsrdquo Review of Economic Studies

58 277ndash297

Arellano M O Bover (1995) ldquoAnother Look at the Instrumental-variable Estimation of Error-

Components Modelsrdquo Journal of Econometrics 68 29ndash52

Arestis P PO Demetriades KB Luintel (2001) ldquoFinancial Development and Economic

Growth The Role of Stock Marketsrdquo Journal of Money Credit and Banking 33(1) 16-

41

Atje R B Jovanovic (1993) ldquoStock Markets and Developmentrdquo European Economic Review

37 632-640

Beck T R Levine N Loayza (2000) ldquoFinance and the Sources of Growthrdquo Journal of

Financial Economics 58(1) 261-300

Finansal Sistemin Yapısı ile Reel Ekonomi Arasındaki Dinamik ŞENDENİZ YUumlNCUuml

Hacettepe Uumlniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakuumlltesi Dergisi

Cilt 38 Sayı 4 2020

887

Beck T R Levine (2004) ldquoStock Markets Banks and Growth Panel Evidencerdquo Journal of

Banking and Finance 28 423-442

Bhide A (1993) ldquoThe Hidden Costs of Stock Market Liquidityrdquo Journal of Financial

Economics 34 1-51

Boyd JH EC Prescott (1986) Financial Intermediary-Coalitions Journal of Economics

Theory 38 211-232

Boyd JH BD Smith (1998) ldquoThe Evolution of Debt and Equity Markets in Economic

Developmentrdquo Economic Theory 12 519-560

Chakraborty S R Ray (2004) ldquoBank-Based versus Market-Based Financial Systems A

Growth-Theoretic Analysisrdquo University of Oregon (Department of Economics) mimeo

Chu LK (2020) ldquoFinancial Structure and Economic Growth Nexus Revisitedrdquo Borsa İstanbul

Review 20(1) 24-36

Demir AU S Hall (2017) ldquoFinancial Structure and Economic Development Evidence on the

View of lsquoNew Structuralismrsquordquo International Review of Financial Analysis 52 252ndash

259

Demirguumlccedil-Kunt A H Huizinga (2000) ldquoFinancial Structure and Bank Profitabilityrdquo in

DemirguumlccedilndashKunt A and Levine R eds Financial Structure and Economic Growth A

CrossndashCountry Comparison of Banks Markets and Development Cambridge MA

MIT Press 243ndash261

Demirguumlccedil-Kunt A R Levine (1996a) ldquoStock Markets Corporate Finance and Economic

Growthrdquo World Bank Economic Review 10(2) 223ndash240

Demirguumlccedil-Kunt A R Levine (1996b) ldquoStock Market Development and Financial

Intermediaries stylized factsrdquo World Bank Economic Review 10(2) 291ndash322

Demirguc-Kunt A R Levine (2001) ldquoFinancial Structures and Economic Growth A Cross-

Country Comparison of Banks Markets and Developmentrdquo Cambridge MA MIT

Press

Demirguumlccedil-Kunt A E Feyen R Levine (2011) ldquoOptimal Financial Structures and Development

The Evolving Importance of Banks and Marketsrdquo World Bank Working Paper

Edison HJ R Levine L Ricci T Slok (2002) ldquoInternational Financial Integration and

Eeconomic Growthrdquo Journal of International Money and Finance 21 749-776

Goldsmith RW (1969) ldquoFinancial Structure and Developmentrdquo New Haven CT Yale

University Press

Grossman SJ O Hart (1980) ldquoTakeover Bids the Free-Rider Problem and the Theory of the

Corporationrdquo Bell Journal of Economics 11 42-64

Hall R E C I Jones (1999) ldquoWhy Do Some Countries Produce So Much More Output Per

Worker than Othersrdquo The Quarterly Journal of Economics 114(1) 83ndash116

Harris RDF (1997) ldquoStock Markets and Development A Re-assessmentrdquo European Economic

Review 41 139ndash146

ŞENDENİZ YUumlNCUuml Finansal Sistemin Yapısı ile Reel Ekonomi Arasındaki Dinamik

Hacettepe University Journal of Economics and Administrative Sciences

Vol 38 Issue 4 2020

888

Hellwig M (1991) ldquoBanking Financial Intermediation and Corporate Financerdquo in European

Financial Integration Eds Giovanni A and C Mayer Cambridge Cambridge

University Press England 35-63

HoltzndashEakin D W Newey H S Rosen (1988) ldquoEstimating Vector Autoregressions with Panel

Datardquo Econometrica 56(6) 1371ndash1395

Hung F (2003) ldquoInflation Financial Development and Economic Growthrdquo International

Review of Economics and Finance 12 45ndash67

Jeong W KO Kymn CJ Kymn (2003) ldquoThe Long-run Interdependence of Bank-health

Investment-oriented Bank Loans and Economic Performance A Time-series Analysisrdquo

The Quarterly Review of Economics and Finance 43 11ndash30

King RG R Levine (1993) ldquoFinance and Growth Schumpeter Might be Rightrdquo Quarterly

Journal of Economics 108 717-38

La Porta R F Lopez-de-Silanes A Shleifer R Vishny (1997) ldquoLegal Determinants of External

Financerdquo Journal of Finance 52 1131-1150

La Porta R F Lopez-de-Silanes A Shleifer R Vishny (1998) ldquoLaw and Financerdquo Journal of

Political Economy 106 1113-1155

La Porta R F Lopez-de-Silanes A Shleifer R Vishny (2000) ldquoInvestor Protection and

Corporate Governancerdquo Journal of Financial Economics 58 3-27

Levin A CF Lin CSJ Chu (2002) ldquoAsymptotic and Finitesample Propertiesrdquo Journal of

Econometrics 108 1-24

Levine R (1997) ldquoFinancial Development and Economic Growth Views and Agendardquo Journal

of Economic Literature 35 688-726

Levine R (2005) ldquoFinance and Growth Theory and Evidencerdquo in Philippe Aghion and Steven

Durlauf eds Handbook of Economic Growth The Netherlands Elsevier Science

Levine R N Loayza T Beck (2000) ldquoFinancial Intermediation and Growth Causality and

causesrdquo Journal of Monetary Economics 46 31-77

Levine R S Zervos (1998) ldquoStock Markets Banks and Economic Growthrdquo The American

Economic Review 88(3) 537-558

Lin J Y X Sun Y Jiang (2006) ldquoOn the Optimal Financial Theory in Economic

Developmentrdquo CCER working paper

Lin JY X Sun Y Jiang (2009) ldquoToward a Theory of Optimal Financial Structurerdquo World

Bank Policy Research Working Paper

Lin JY (2012) ldquoNew Structural Economics A Framework for Rethinking Developmentrdquo

World Bank

Liu G C Zhang (2020) ldquoDoes Financial Structure Matter for Economic Growth in Chinardquo

China Economic Review 61 101194

Ma Y (2018) ldquoFinancial Development Financial Structure and the Growth Effect of Monetary

Policyrdquo International Evidence Global Economic Review 47 395-418

Merton RC (1992) ldquoFinancial Innovation and Economic Performancerdquo Journal of Applied

Corporate Finance 4 12-22

Finansal Sistemin Yapısı ile Reel Ekonomi Arasındaki Dinamik ŞENDENİZ YUumlNCUuml

Hacettepe Uumlniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakuumlltesi Dergisi

Cilt 38 Sayı 4 2020

889

Merton RC (1995) ldquoA Functional Perspective of Financial Intermediationrdquo Financial

Management 24 23-41

Merton RC Z Bodie (1995) ldquoA Conceptual Framework for Analyzing the Financial

Environmentrdquo in The Global Financial System A Functional Perspective Eds D

BCrane vd Boston MA Harvard Business School Press 3-31

Merton RC Z Bodie (2004) ldquoThe Design of Financial Systems Towards a Synthesis of

Function and Structurerdquo National Bureau of Economic Research Working Paper

Number 10620

Rajan RG (1992) ldquoInsiders and Outsiders the Choice Between Informed and Arms Length

Debt Journal of Finance 47 1367-1400

Rajan RG L Zingales (1999) ldquoWhich Capitalism Lessons From the East Asian Crisisrdquo

Journal of Applied Corporate Finance 11 40-48

Roodman D (2004) ABAR Stata module to perform Arellano-Bond test for

autocorrelation Statistical Software Components S437501 Boston College

Department of Economics

Rousseau PL P Wachtel (1998) ldquoFinancial Intermediation and Economic Performance

Historical Evidence from Five Industrial Countriesrdquo Journal of Money Credit and

Banking 30 657-678

Şendeniz-Yuumlncuuml İ L Akdeniz K Aydoğan (2008) ldquoInterdependence of the Banking Sector and

the Real Sector Evidence from OECD Countriesrdquo Applied Economics 40 749ndash764

Şendeniz-Yuumlncuuml İ L Akdeniz K Aydoğan (2018) ldquoDo Stock Index Futures Affect Economic

Growth Evidence from 32 Countriesrdquo Emerging Markets Finance and Trade 54(2)

410-429

Şendeniz-Yuumlncuuml İ L Akdeniz K Aydoğan (2019) ldquoOptimal Financial Structure and Economic

Growth in Emerging Marketsrdquo in Handbook of Global Financial Markets

Transformations Dependence and Risk Spillovers Sabri Boubaker and Duc Khuong

Nguyen (Eds) World Scientific Publishing 591-609

Shleifer A RW Vishny (1997) ldquoA Survey of Corporate Governancerdquo Journal of Finance 52

737-783

Song F AV Thakor (2010) ldquoFinancial System Architecture and the Co-Evolution of Banks and

Capital Marketsrdquo The Economic Journal 120 1021-1055

Stiglitz JE (1985) ldquoCredit Markets and the Control of Capitalrdquo Journal of Money Credit and

Banking 17 133-152

Svaleryd H J Vlachos (2005) ldquoFinancial Markets the Pattern of Industrial Specialization and

Comparative Advantage Evidence from OECD countriesrdquo European Economic

Review Elsevier 49(1) 113-144 January

Tadesse S (2002) ldquoFinancial Architecture and Economic Performance International Evidencerdquo

Journal of Financial Intermediation 11 429ndash454

Theil H D Chen (1995) ldquoThe Equatorial Grand Canyonrdquo De Economist 143 (3) 317ndash327

Zhang KH (2003) ldquoDoes Financial Development Promote Economic Growth in the East Asiardquo

China Journal of Finance 1(2) 1ndash10

ŞENDENİZ YUumlNCUuml Finansal Sistemin Yapısı ile Reel Ekonomi Arasındaki Dinamik

Hacettepe University Journal of Economics and Administrative Sciences

Vol 38 Issue 4 2020

890

Ek Tablo 1 Korelasyon Matrisi

BAN HISSE YAPI LKGSYH ENF YDY TDA ISS LAT LNNUF

BAN 100

HISSE 052 100

YAPI -018 -026 100

LKGSYH 027 024 -020 100

ENF -012 -008 006 -003 100

YDY 010 001 -007 012 -005 100

TDA 053 021 -018 030 -011 026 100

ISS -006 -003 007 008 000 009 -021 100

LAT 000 020 -002 034 -006 -009 -009 -016 100

LNNUF -003 012 -004 -060 -002 -012 042 -016 -011 100

1 anlamlı 5 anlamlı 10 anlamlı

Ek Tablo 2 Levin Lin ve Chu (2002) Panel Birim Koumlk Testi

Değişken İstatistik Olasılık

BAN Duumlzey -201 002

Birinci fark -300 000

HISSE Duumlzey -157 006

Birinci fark -1022 000

YAPI Duumlzey -416 000

Birinci fark -5007 000

LKGSYH Duumlzey -136 009

Birinci fark -659 000

FINARA Duumlzey -449 000

Birinci fark -2007 000

ENF Duumlzey -222 000

Birinci fark -2474 000

YDY Duumlzey -140 008

Birinci fark -2731 000

TDA Duumlzey -180 004

Birinci fark -1467 000

ISS Duumlzey -213 002

Birinci fark -569 000

LNNUF Duumlzey -260 001

Birinci fark -229 001

H0 Birim koumlk vardır Gecikme uzunluğu kriteri Akaike 1 anlamlı 5 anlamlı

10 anlamlı

Page 18: İNANSAL SİST MİN YAPISI

ŞENDENİZ YUumlNCUuml Finansal Sistemin Yapısı ile Reel Ekonomi Arasındaki Dinamik

Hacettepe University Journal of Economics and Administrative Sciences

Vol 38 Issue 4 2020

886

mevcut değerin arasının accedilılması uumllke ekonomileri iccedilin negatif etkilere sebep

olabilmektedir Bulgularımız gelişmekte olan uumllkelerde finansal yapı aralığı ile reel

ekonomi arasında anlamlı ve negatif bir ilişkinin varlığını goumlstermektedir

Farklı gelişmişlik duumlzeyindeki ekonomilerin finansal yapıları arasındaki farkları

anlamak ve uumllkelerin finansal yapılarını ekonomik buumlyuumlmeleri ile ilişkilendirebilmek

oumlzellikle finansal sistemlerini geliştirmeye ccedilalışan gelişmekte olan uumllkelerde politika

uygulamaları oluşturulması accedilısından faydalı olabilmektedir Gelişmekte olan bir uumllkeye

en uygun olan finansal yapı gelişmiş bir uumllkenin finansal yapısından farklı olmalıdır

Bu sebeple ekonomik buumlyuumlmeyi sağlamak adına gelişmiş uumllkelerin mevcut finansal

yapı stratejilerini birebir takip etmek yerine her bir uumllke oumlzelinde finansal yapı stratejisi

hazırlanmalıdır Gelişmekte olan uumllkeler oumlzelinde yapılan bu ccedilalışma sonuccedillarının son

on yılda filizlenen ldquoyeni yapısalcılıkrdquo ve ldquooptimal finansal yapılarrdquo goumlruumlşleri ile ilgili

literatuumlre katkıda bulunacağı duumlşuumlnuumllmektedir

NOTLAR

1 Sahte regresyondan kaccedilınmak adına regresyon analizleri oumlncesinde Levin Lin ve Chu (2002)

panel birim koumlk testleri yapılmıştır Serilerin duumlzey ve birinci farklarında ldquoH0 birim koumlk vardırrdquo

hipotezi reddedilmiş ve serilerin durağan olduğu goumlruumllmuumlştuumlr Dolayısı ile analizler duumlzeyde

yapılmıştır Birim koumlk test sonuccedilları Ek Tablo 2rsquode sunulmuştur

KAYNAKCcedilA

Allen F D Gale (1997) ldquoFinancial Markets Intermediaries and Intertemporal Smoothingrdquo

Journal of Political Economy 105 523-546

Allen F D Gale (1999) ldquoDiversity of Opinion and Financing of New Technologiesrdquo Journal of

Financial Intermediation 8 68-89

Allen F D Gale (2000) ldquoComparing Financial Systemsrdquo Cambridge MA MIT Press

Arellano M S Bond (1991) ldquoSome Tests of Specification for Panel Data Monte Carlo

Evidence and an Application to Employment Equationsrdquo Review of Economic Studies

58 277ndash297

Arellano M O Bover (1995) ldquoAnother Look at the Instrumental-variable Estimation of Error-

Components Modelsrdquo Journal of Econometrics 68 29ndash52

Arestis P PO Demetriades KB Luintel (2001) ldquoFinancial Development and Economic

Growth The Role of Stock Marketsrdquo Journal of Money Credit and Banking 33(1) 16-

41

Atje R B Jovanovic (1993) ldquoStock Markets and Developmentrdquo European Economic Review

37 632-640

Beck T R Levine N Loayza (2000) ldquoFinance and the Sources of Growthrdquo Journal of

Financial Economics 58(1) 261-300

Finansal Sistemin Yapısı ile Reel Ekonomi Arasındaki Dinamik ŞENDENİZ YUumlNCUuml

Hacettepe Uumlniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakuumlltesi Dergisi

Cilt 38 Sayı 4 2020

887

Beck T R Levine (2004) ldquoStock Markets Banks and Growth Panel Evidencerdquo Journal of

Banking and Finance 28 423-442

Bhide A (1993) ldquoThe Hidden Costs of Stock Market Liquidityrdquo Journal of Financial

Economics 34 1-51

Boyd JH EC Prescott (1986) Financial Intermediary-Coalitions Journal of Economics

Theory 38 211-232

Boyd JH BD Smith (1998) ldquoThe Evolution of Debt and Equity Markets in Economic

Developmentrdquo Economic Theory 12 519-560

Chakraborty S R Ray (2004) ldquoBank-Based versus Market-Based Financial Systems A

Growth-Theoretic Analysisrdquo University of Oregon (Department of Economics) mimeo

Chu LK (2020) ldquoFinancial Structure and Economic Growth Nexus Revisitedrdquo Borsa İstanbul

Review 20(1) 24-36

Demir AU S Hall (2017) ldquoFinancial Structure and Economic Development Evidence on the

View of lsquoNew Structuralismrsquordquo International Review of Financial Analysis 52 252ndash

259

Demirguumlccedil-Kunt A H Huizinga (2000) ldquoFinancial Structure and Bank Profitabilityrdquo in

DemirguumlccedilndashKunt A and Levine R eds Financial Structure and Economic Growth A

CrossndashCountry Comparison of Banks Markets and Development Cambridge MA

MIT Press 243ndash261

Demirguumlccedil-Kunt A R Levine (1996a) ldquoStock Markets Corporate Finance and Economic

Growthrdquo World Bank Economic Review 10(2) 223ndash240

Demirguumlccedil-Kunt A R Levine (1996b) ldquoStock Market Development and Financial

Intermediaries stylized factsrdquo World Bank Economic Review 10(2) 291ndash322

Demirguc-Kunt A R Levine (2001) ldquoFinancial Structures and Economic Growth A Cross-

Country Comparison of Banks Markets and Developmentrdquo Cambridge MA MIT

Press

Demirguumlccedil-Kunt A E Feyen R Levine (2011) ldquoOptimal Financial Structures and Development

The Evolving Importance of Banks and Marketsrdquo World Bank Working Paper

Edison HJ R Levine L Ricci T Slok (2002) ldquoInternational Financial Integration and

Eeconomic Growthrdquo Journal of International Money and Finance 21 749-776

Goldsmith RW (1969) ldquoFinancial Structure and Developmentrdquo New Haven CT Yale

University Press

Grossman SJ O Hart (1980) ldquoTakeover Bids the Free-Rider Problem and the Theory of the

Corporationrdquo Bell Journal of Economics 11 42-64

Hall R E C I Jones (1999) ldquoWhy Do Some Countries Produce So Much More Output Per

Worker than Othersrdquo The Quarterly Journal of Economics 114(1) 83ndash116

Harris RDF (1997) ldquoStock Markets and Development A Re-assessmentrdquo European Economic

Review 41 139ndash146

ŞENDENİZ YUumlNCUuml Finansal Sistemin Yapısı ile Reel Ekonomi Arasındaki Dinamik

Hacettepe University Journal of Economics and Administrative Sciences

Vol 38 Issue 4 2020

888

Hellwig M (1991) ldquoBanking Financial Intermediation and Corporate Financerdquo in European

Financial Integration Eds Giovanni A and C Mayer Cambridge Cambridge

University Press England 35-63

HoltzndashEakin D W Newey H S Rosen (1988) ldquoEstimating Vector Autoregressions with Panel

Datardquo Econometrica 56(6) 1371ndash1395

Hung F (2003) ldquoInflation Financial Development and Economic Growthrdquo International

Review of Economics and Finance 12 45ndash67

Jeong W KO Kymn CJ Kymn (2003) ldquoThe Long-run Interdependence of Bank-health

Investment-oriented Bank Loans and Economic Performance A Time-series Analysisrdquo

The Quarterly Review of Economics and Finance 43 11ndash30

King RG R Levine (1993) ldquoFinance and Growth Schumpeter Might be Rightrdquo Quarterly

Journal of Economics 108 717-38

La Porta R F Lopez-de-Silanes A Shleifer R Vishny (1997) ldquoLegal Determinants of External

Financerdquo Journal of Finance 52 1131-1150

La Porta R F Lopez-de-Silanes A Shleifer R Vishny (1998) ldquoLaw and Financerdquo Journal of

Political Economy 106 1113-1155

La Porta R F Lopez-de-Silanes A Shleifer R Vishny (2000) ldquoInvestor Protection and

Corporate Governancerdquo Journal of Financial Economics 58 3-27

Levin A CF Lin CSJ Chu (2002) ldquoAsymptotic and Finitesample Propertiesrdquo Journal of

Econometrics 108 1-24

Levine R (1997) ldquoFinancial Development and Economic Growth Views and Agendardquo Journal

of Economic Literature 35 688-726

Levine R (2005) ldquoFinance and Growth Theory and Evidencerdquo in Philippe Aghion and Steven

Durlauf eds Handbook of Economic Growth The Netherlands Elsevier Science

Levine R N Loayza T Beck (2000) ldquoFinancial Intermediation and Growth Causality and

causesrdquo Journal of Monetary Economics 46 31-77

Levine R S Zervos (1998) ldquoStock Markets Banks and Economic Growthrdquo The American

Economic Review 88(3) 537-558

Lin J Y X Sun Y Jiang (2006) ldquoOn the Optimal Financial Theory in Economic

Developmentrdquo CCER working paper

Lin JY X Sun Y Jiang (2009) ldquoToward a Theory of Optimal Financial Structurerdquo World

Bank Policy Research Working Paper

Lin JY (2012) ldquoNew Structural Economics A Framework for Rethinking Developmentrdquo

World Bank

Liu G C Zhang (2020) ldquoDoes Financial Structure Matter for Economic Growth in Chinardquo

China Economic Review 61 101194

Ma Y (2018) ldquoFinancial Development Financial Structure and the Growth Effect of Monetary

Policyrdquo International Evidence Global Economic Review 47 395-418

Merton RC (1992) ldquoFinancial Innovation and Economic Performancerdquo Journal of Applied

Corporate Finance 4 12-22

Finansal Sistemin Yapısı ile Reel Ekonomi Arasındaki Dinamik ŞENDENİZ YUumlNCUuml

Hacettepe Uumlniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakuumlltesi Dergisi

Cilt 38 Sayı 4 2020

889

Merton RC (1995) ldquoA Functional Perspective of Financial Intermediationrdquo Financial

Management 24 23-41

Merton RC Z Bodie (1995) ldquoA Conceptual Framework for Analyzing the Financial

Environmentrdquo in The Global Financial System A Functional Perspective Eds D

BCrane vd Boston MA Harvard Business School Press 3-31

Merton RC Z Bodie (2004) ldquoThe Design of Financial Systems Towards a Synthesis of

Function and Structurerdquo National Bureau of Economic Research Working Paper

Number 10620

Rajan RG (1992) ldquoInsiders and Outsiders the Choice Between Informed and Arms Length

Debt Journal of Finance 47 1367-1400

Rajan RG L Zingales (1999) ldquoWhich Capitalism Lessons From the East Asian Crisisrdquo

Journal of Applied Corporate Finance 11 40-48

Roodman D (2004) ABAR Stata module to perform Arellano-Bond test for

autocorrelation Statistical Software Components S437501 Boston College

Department of Economics

Rousseau PL P Wachtel (1998) ldquoFinancial Intermediation and Economic Performance

Historical Evidence from Five Industrial Countriesrdquo Journal of Money Credit and

Banking 30 657-678

Şendeniz-Yuumlncuuml İ L Akdeniz K Aydoğan (2008) ldquoInterdependence of the Banking Sector and

the Real Sector Evidence from OECD Countriesrdquo Applied Economics 40 749ndash764

Şendeniz-Yuumlncuuml İ L Akdeniz K Aydoğan (2018) ldquoDo Stock Index Futures Affect Economic

Growth Evidence from 32 Countriesrdquo Emerging Markets Finance and Trade 54(2)

410-429

Şendeniz-Yuumlncuuml İ L Akdeniz K Aydoğan (2019) ldquoOptimal Financial Structure and Economic

Growth in Emerging Marketsrdquo in Handbook of Global Financial Markets

Transformations Dependence and Risk Spillovers Sabri Boubaker and Duc Khuong

Nguyen (Eds) World Scientific Publishing 591-609

Shleifer A RW Vishny (1997) ldquoA Survey of Corporate Governancerdquo Journal of Finance 52

737-783

Song F AV Thakor (2010) ldquoFinancial System Architecture and the Co-Evolution of Banks and

Capital Marketsrdquo The Economic Journal 120 1021-1055

Stiglitz JE (1985) ldquoCredit Markets and the Control of Capitalrdquo Journal of Money Credit and

Banking 17 133-152

Svaleryd H J Vlachos (2005) ldquoFinancial Markets the Pattern of Industrial Specialization and

Comparative Advantage Evidence from OECD countriesrdquo European Economic

Review Elsevier 49(1) 113-144 January

Tadesse S (2002) ldquoFinancial Architecture and Economic Performance International Evidencerdquo

Journal of Financial Intermediation 11 429ndash454

Theil H D Chen (1995) ldquoThe Equatorial Grand Canyonrdquo De Economist 143 (3) 317ndash327

Zhang KH (2003) ldquoDoes Financial Development Promote Economic Growth in the East Asiardquo

China Journal of Finance 1(2) 1ndash10

ŞENDENİZ YUumlNCUuml Finansal Sistemin Yapısı ile Reel Ekonomi Arasındaki Dinamik

Hacettepe University Journal of Economics and Administrative Sciences

Vol 38 Issue 4 2020

890

Ek Tablo 1 Korelasyon Matrisi

BAN HISSE YAPI LKGSYH ENF YDY TDA ISS LAT LNNUF

BAN 100

HISSE 052 100

YAPI -018 -026 100

LKGSYH 027 024 -020 100

ENF -012 -008 006 -003 100

YDY 010 001 -007 012 -005 100

TDA 053 021 -018 030 -011 026 100

ISS -006 -003 007 008 000 009 -021 100

LAT 000 020 -002 034 -006 -009 -009 -016 100

LNNUF -003 012 -004 -060 -002 -012 042 -016 -011 100

1 anlamlı 5 anlamlı 10 anlamlı

Ek Tablo 2 Levin Lin ve Chu (2002) Panel Birim Koumlk Testi

Değişken İstatistik Olasılık

BAN Duumlzey -201 002

Birinci fark -300 000

HISSE Duumlzey -157 006

Birinci fark -1022 000

YAPI Duumlzey -416 000

Birinci fark -5007 000

LKGSYH Duumlzey -136 009

Birinci fark -659 000

FINARA Duumlzey -449 000

Birinci fark -2007 000

ENF Duumlzey -222 000

Birinci fark -2474 000

YDY Duumlzey -140 008

Birinci fark -2731 000

TDA Duumlzey -180 004

Birinci fark -1467 000

ISS Duumlzey -213 002

Birinci fark -569 000

LNNUF Duumlzey -260 001

Birinci fark -229 001

H0 Birim koumlk vardır Gecikme uzunluğu kriteri Akaike 1 anlamlı 5 anlamlı

10 anlamlı

Page 19: İNANSAL SİST MİN YAPISI

Finansal Sistemin Yapısı ile Reel Ekonomi Arasındaki Dinamik ŞENDENİZ YUumlNCUuml

Hacettepe Uumlniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakuumlltesi Dergisi

Cilt 38 Sayı 4 2020

887

Beck T R Levine (2004) ldquoStock Markets Banks and Growth Panel Evidencerdquo Journal of

Banking and Finance 28 423-442

Bhide A (1993) ldquoThe Hidden Costs of Stock Market Liquidityrdquo Journal of Financial

Economics 34 1-51

Boyd JH EC Prescott (1986) Financial Intermediary-Coalitions Journal of Economics

Theory 38 211-232

Boyd JH BD Smith (1998) ldquoThe Evolution of Debt and Equity Markets in Economic

Developmentrdquo Economic Theory 12 519-560

Chakraborty S R Ray (2004) ldquoBank-Based versus Market-Based Financial Systems A

Growth-Theoretic Analysisrdquo University of Oregon (Department of Economics) mimeo

Chu LK (2020) ldquoFinancial Structure and Economic Growth Nexus Revisitedrdquo Borsa İstanbul

Review 20(1) 24-36

Demir AU S Hall (2017) ldquoFinancial Structure and Economic Development Evidence on the

View of lsquoNew Structuralismrsquordquo International Review of Financial Analysis 52 252ndash

259

Demirguumlccedil-Kunt A H Huizinga (2000) ldquoFinancial Structure and Bank Profitabilityrdquo in

DemirguumlccedilndashKunt A and Levine R eds Financial Structure and Economic Growth A

CrossndashCountry Comparison of Banks Markets and Development Cambridge MA

MIT Press 243ndash261

Demirguumlccedil-Kunt A R Levine (1996a) ldquoStock Markets Corporate Finance and Economic

Growthrdquo World Bank Economic Review 10(2) 223ndash240

Demirguumlccedil-Kunt A R Levine (1996b) ldquoStock Market Development and Financial

Intermediaries stylized factsrdquo World Bank Economic Review 10(2) 291ndash322

Demirguc-Kunt A R Levine (2001) ldquoFinancial Structures and Economic Growth A Cross-

Country Comparison of Banks Markets and Developmentrdquo Cambridge MA MIT

Press

Demirguumlccedil-Kunt A E Feyen R Levine (2011) ldquoOptimal Financial Structures and Development

The Evolving Importance of Banks and Marketsrdquo World Bank Working Paper

Edison HJ R Levine L Ricci T Slok (2002) ldquoInternational Financial Integration and

Eeconomic Growthrdquo Journal of International Money and Finance 21 749-776

Goldsmith RW (1969) ldquoFinancial Structure and Developmentrdquo New Haven CT Yale

University Press

Grossman SJ O Hart (1980) ldquoTakeover Bids the Free-Rider Problem and the Theory of the

Corporationrdquo Bell Journal of Economics 11 42-64

Hall R E C I Jones (1999) ldquoWhy Do Some Countries Produce So Much More Output Per

Worker than Othersrdquo The Quarterly Journal of Economics 114(1) 83ndash116

Harris RDF (1997) ldquoStock Markets and Development A Re-assessmentrdquo European Economic

Review 41 139ndash146

ŞENDENİZ YUumlNCUuml Finansal Sistemin Yapısı ile Reel Ekonomi Arasındaki Dinamik

Hacettepe University Journal of Economics and Administrative Sciences

Vol 38 Issue 4 2020

888

Hellwig M (1991) ldquoBanking Financial Intermediation and Corporate Financerdquo in European

Financial Integration Eds Giovanni A and C Mayer Cambridge Cambridge

University Press England 35-63

HoltzndashEakin D W Newey H S Rosen (1988) ldquoEstimating Vector Autoregressions with Panel

Datardquo Econometrica 56(6) 1371ndash1395

Hung F (2003) ldquoInflation Financial Development and Economic Growthrdquo International

Review of Economics and Finance 12 45ndash67

Jeong W KO Kymn CJ Kymn (2003) ldquoThe Long-run Interdependence of Bank-health

Investment-oriented Bank Loans and Economic Performance A Time-series Analysisrdquo

The Quarterly Review of Economics and Finance 43 11ndash30

King RG R Levine (1993) ldquoFinance and Growth Schumpeter Might be Rightrdquo Quarterly

Journal of Economics 108 717-38

La Porta R F Lopez-de-Silanes A Shleifer R Vishny (1997) ldquoLegal Determinants of External

Financerdquo Journal of Finance 52 1131-1150

La Porta R F Lopez-de-Silanes A Shleifer R Vishny (1998) ldquoLaw and Financerdquo Journal of

Political Economy 106 1113-1155

La Porta R F Lopez-de-Silanes A Shleifer R Vishny (2000) ldquoInvestor Protection and

Corporate Governancerdquo Journal of Financial Economics 58 3-27

Levin A CF Lin CSJ Chu (2002) ldquoAsymptotic and Finitesample Propertiesrdquo Journal of

Econometrics 108 1-24

Levine R (1997) ldquoFinancial Development and Economic Growth Views and Agendardquo Journal

of Economic Literature 35 688-726

Levine R (2005) ldquoFinance and Growth Theory and Evidencerdquo in Philippe Aghion and Steven

Durlauf eds Handbook of Economic Growth The Netherlands Elsevier Science

Levine R N Loayza T Beck (2000) ldquoFinancial Intermediation and Growth Causality and

causesrdquo Journal of Monetary Economics 46 31-77

Levine R S Zervos (1998) ldquoStock Markets Banks and Economic Growthrdquo The American

Economic Review 88(3) 537-558

Lin J Y X Sun Y Jiang (2006) ldquoOn the Optimal Financial Theory in Economic

Developmentrdquo CCER working paper

Lin JY X Sun Y Jiang (2009) ldquoToward a Theory of Optimal Financial Structurerdquo World

Bank Policy Research Working Paper

Lin JY (2012) ldquoNew Structural Economics A Framework for Rethinking Developmentrdquo

World Bank

Liu G C Zhang (2020) ldquoDoes Financial Structure Matter for Economic Growth in Chinardquo

China Economic Review 61 101194

Ma Y (2018) ldquoFinancial Development Financial Structure and the Growth Effect of Monetary

Policyrdquo International Evidence Global Economic Review 47 395-418

Merton RC (1992) ldquoFinancial Innovation and Economic Performancerdquo Journal of Applied

Corporate Finance 4 12-22

Finansal Sistemin Yapısı ile Reel Ekonomi Arasındaki Dinamik ŞENDENİZ YUumlNCUuml

Hacettepe Uumlniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakuumlltesi Dergisi

Cilt 38 Sayı 4 2020

889

Merton RC (1995) ldquoA Functional Perspective of Financial Intermediationrdquo Financial

Management 24 23-41

Merton RC Z Bodie (1995) ldquoA Conceptual Framework for Analyzing the Financial

Environmentrdquo in The Global Financial System A Functional Perspective Eds D

BCrane vd Boston MA Harvard Business School Press 3-31

Merton RC Z Bodie (2004) ldquoThe Design of Financial Systems Towards a Synthesis of

Function and Structurerdquo National Bureau of Economic Research Working Paper

Number 10620

Rajan RG (1992) ldquoInsiders and Outsiders the Choice Between Informed and Arms Length

Debt Journal of Finance 47 1367-1400

Rajan RG L Zingales (1999) ldquoWhich Capitalism Lessons From the East Asian Crisisrdquo

Journal of Applied Corporate Finance 11 40-48

Roodman D (2004) ABAR Stata module to perform Arellano-Bond test for

autocorrelation Statistical Software Components S437501 Boston College

Department of Economics

Rousseau PL P Wachtel (1998) ldquoFinancial Intermediation and Economic Performance

Historical Evidence from Five Industrial Countriesrdquo Journal of Money Credit and

Banking 30 657-678

Şendeniz-Yuumlncuuml İ L Akdeniz K Aydoğan (2008) ldquoInterdependence of the Banking Sector and

the Real Sector Evidence from OECD Countriesrdquo Applied Economics 40 749ndash764

Şendeniz-Yuumlncuuml İ L Akdeniz K Aydoğan (2018) ldquoDo Stock Index Futures Affect Economic

Growth Evidence from 32 Countriesrdquo Emerging Markets Finance and Trade 54(2)

410-429

Şendeniz-Yuumlncuuml İ L Akdeniz K Aydoğan (2019) ldquoOptimal Financial Structure and Economic

Growth in Emerging Marketsrdquo in Handbook of Global Financial Markets

Transformations Dependence and Risk Spillovers Sabri Boubaker and Duc Khuong

Nguyen (Eds) World Scientific Publishing 591-609

Shleifer A RW Vishny (1997) ldquoA Survey of Corporate Governancerdquo Journal of Finance 52

737-783

Song F AV Thakor (2010) ldquoFinancial System Architecture and the Co-Evolution of Banks and

Capital Marketsrdquo The Economic Journal 120 1021-1055

Stiglitz JE (1985) ldquoCredit Markets and the Control of Capitalrdquo Journal of Money Credit and

Banking 17 133-152

Svaleryd H J Vlachos (2005) ldquoFinancial Markets the Pattern of Industrial Specialization and

Comparative Advantage Evidence from OECD countriesrdquo European Economic

Review Elsevier 49(1) 113-144 January

Tadesse S (2002) ldquoFinancial Architecture and Economic Performance International Evidencerdquo

Journal of Financial Intermediation 11 429ndash454

Theil H D Chen (1995) ldquoThe Equatorial Grand Canyonrdquo De Economist 143 (3) 317ndash327

Zhang KH (2003) ldquoDoes Financial Development Promote Economic Growth in the East Asiardquo

China Journal of Finance 1(2) 1ndash10

ŞENDENİZ YUumlNCUuml Finansal Sistemin Yapısı ile Reel Ekonomi Arasındaki Dinamik

Hacettepe University Journal of Economics and Administrative Sciences

Vol 38 Issue 4 2020

890

Ek Tablo 1 Korelasyon Matrisi

BAN HISSE YAPI LKGSYH ENF YDY TDA ISS LAT LNNUF

BAN 100

HISSE 052 100

YAPI -018 -026 100

LKGSYH 027 024 -020 100

ENF -012 -008 006 -003 100

YDY 010 001 -007 012 -005 100

TDA 053 021 -018 030 -011 026 100

ISS -006 -003 007 008 000 009 -021 100

LAT 000 020 -002 034 -006 -009 -009 -016 100

LNNUF -003 012 -004 -060 -002 -012 042 -016 -011 100

1 anlamlı 5 anlamlı 10 anlamlı

Ek Tablo 2 Levin Lin ve Chu (2002) Panel Birim Koumlk Testi

Değişken İstatistik Olasılık

BAN Duumlzey -201 002

Birinci fark -300 000

HISSE Duumlzey -157 006

Birinci fark -1022 000

YAPI Duumlzey -416 000

Birinci fark -5007 000

LKGSYH Duumlzey -136 009

Birinci fark -659 000

FINARA Duumlzey -449 000

Birinci fark -2007 000

ENF Duumlzey -222 000

Birinci fark -2474 000

YDY Duumlzey -140 008

Birinci fark -2731 000

TDA Duumlzey -180 004

Birinci fark -1467 000

ISS Duumlzey -213 002

Birinci fark -569 000

LNNUF Duumlzey -260 001

Birinci fark -229 001

H0 Birim koumlk vardır Gecikme uzunluğu kriteri Akaike 1 anlamlı 5 anlamlı

10 anlamlı

Page 20: İNANSAL SİST MİN YAPISI

ŞENDENİZ YUumlNCUuml Finansal Sistemin Yapısı ile Reel Ekonomi Arasındaki Dinamik

Hacettepe University Journal of Economics and Administrative Sciences

Vol 38 Issue 4 2020

888

Hellwig M (1991) ldquoBanking Financial Intermediation and Corporate Financerdquo in European

Financial Integration Eds Giovanni A and C Mayer Cambridge Cambridge

University Press England 35-63

HoltzndashEakin D W Newey H S Rosen (1988) ldquoEstimating Vector Autoregressions with Panel

Datardquo Econometrica 56(6) 1371ndash1395

Hung F (2003) ldquoInflation Financial Development and Economic Growthrdquo International

Review of Economics and Finance 12 45ndash67

Jeong W KO Kymn CJ Kymn (2003) ldquoThe Long-run Interdependence of Bank-health

Investment-oriented Bank Loans and Economic Performance A Time-series Analysisrdquo

The Quarterly Review of Economics and Finance 43 11ndash30

King RG R Levine (1993) ldquoFinance and Growth Schumpeter Might be Rightrdquo Quarterly

Journal of Economics 108 717-38

La Porta R F Lopez-de-Silanes A Shleifer R Vishny (1997) ldquoLegal Determinants of External

Financerdquo Journal of Finance 52 1131-1150

La Porta R F Lopez-de-Silanes A Shleifer R Vishny (1998) ldquoLaw and Financerdquo Journal of

Political Economy 106 1113-1155

La Porta R F Lopez-de-Silanes A Shleifer R Vishny (2000) ldquoInvestor Protection and

Corporate Governancerdquo Journal of Financial Economics 58 3-27

Levin A CF Lin CSJ Chu (2002) ldquoAsymptotic and Finitesample Propertiesrdquo Journal of

Econometrics 108 1-24

Levine R (1997) ldquoFinancial Development and Economic Growth Views and Agendardquo Journal

of Economic Literature 35 688-726

Levine R (2005) ldquoFinance and Growth Theory and Evidencerdquo in Philippe Aghion and Steven

Durlauf eds Handbook of Economic Growth The Netherlands Elsevier Science

Levine R N Loayza T Beck (2000) ldquoFinancial Intermediation and Growth Causality and

causesrdquo Journal of Monetary Economics 46 31-77

Levine R S Zervos (1998) ldquoStock Markets Banks and Economic Growthrdquo The American

Economic Review 88(3) 537-558

Lin J Y X Sun Y Jiang (2006) ldquoOn the Optimal Financial Theory in Economic

Developmentrdquo CCER working paper

Lin JY X Sun Y Jiang (2009) ldquoToward a Theory of Optimal Financial Structurerdquo World

Bank Policy Research Working Paper

Lin JY (2012) ldquoNew Structural Economics A Framework for Rethinking Developmentrdquo

World Bank

Liu G C Zhang (2020) ldquoDoes Financial Structure Matter for Economic Growth in Chinardquo

China Economic Review 61 101194

Ma Y (2018) ldquoFinancial Development Financial Structure and the Growth Effect of Monetary

Policyrdquo International Evidence Global Economic Review 47 395-418

Merton RC (1992) ldquoFinancial Innovation and Economic Performancerdquo Journal of Applied

Corporate Finance 4 12-22

Finansal Sistemin Yapısı ile Reel Ekonomi Arasındaki Dinamik ŞENDENİZ YUumlNCUuml

Hacettepe Uumlniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakuumlltesi Dergisi

Cilt 38 Sayı 4 2020

889

Merton RC (1995) ldquoA Functional Perspective of Financial Intermediationrdquo Financial

Management 24 23-41

Merton RC Z Bodie (1995) ldquoA Conceptual Framework for Analyzing the Financial

Environmentrdquo in The Global Financial System A Functional Perspective Eds D

BCrane vd Boston MA Harvard Business School Press 3-31

Merton RC Z Bodie (2004) ldquoThe Design of Financial Systems Towards a Synthesis of

Function and Structurerdquo National Bureau of Economic Research Working Paper

Number 10620

Rajan RG (1992) ldquoInsiders and Outsiders the Choice Between Informed and Arms Length

Debt Journal of Finance 47 1367-1400

Rajan RG L Zingales (1999) ldquoWhich Capitalism Lessons From the East Asian Crisisrdquo

Journal of Applied Corporate Finance 11 40-48

Roodman D (2004) ABAR Stata module to perform Arellano-Bond test for

autocorrelation Statistical Software Components S437501 Boston College

Department of Economics

Rousseau PL P Wachtel (1998) ldquoFinancial Intermediation and Economic Performance

Historical Evidence from Five Industrial Countriesrdquo Journal of Money Credit and

Banking 30 657-678

Şendeniz-Yuumlncuuml İ L Akdeniz K Aydoğan (2008) ldquoInterdependence of the Banking Sector and

the Real Sector Evidence from OECD Countriesrdquo Applied Economics 40 749ndash764

Şendeniz-Yuumlncuuml İ L Akdeniz K Aydoğan (2018) ldquoDo Stock Index Futures Affect Economic

Growth Evidence from 32 Countriesrdquo Emerging Markets Finance and Trade 54(2)

410-429

Şendeniz-Yuumlncuuml İ L Akdeniz K Aydoğan (2019) ldquoOptimal Financial Structure and Economic

Growth in Emerging Marketsrdquo in Handbook of Global Financial Markets

Transformations Dependence and Risk Spillovers Sabri Boubaker and Duc Khuong

Nguyen (Eds) World Scientific Publishing 591-609

Shleifer A RW Vishny (1997) ldquoA Survey of Corporate Governancerdquo Journal of Finance 52

737-783

Song F AV Thakor (2010) ldquoFinancial System Architecture and the Co-Evolution of Banks and

Capital Marketsrdquo The Economic Journal 120 1021-1055

Stiglitz JE (1985) ldquoCredit Markets and the Control of Capitalrdquo Journal of Money Credit and

Banking 17 133-152

Svaleryd H J Vlachos (2005) ldquoFinancial Markets the Pattern of Industrial Specialization and

Comparative Advantage Evidence from OECD countriesrdquo European Economic

Review Elsevier 49(1) 113-144 January

Tadesse S (2002) ldquoFinancial Architecture and Economic Performance International Evidencerdquo

Journal of Financial Intermediation 11 429ndash454

Theil H D Chen (1995) ldquoThe Equatorial Grand Canyonrdquo De Economist 143 (3) 317ndash327

Zhang KH (2003) ldquoDoes Financial Development Promote Economic Growth in the East Asiardquo

China Journal of Finance 1(2) 1ndash10

ŞENDENİZ YUumlNCUuml Finansal Sistemin Yapısı ile Reel Ekonomi Arasındaki Dinamik

Hacettepe University Journal of Economics and Administrative Sciences

Vol 38 Issue 4 2020

890

Ek Tablo 1 Korelasyon Matrisi

BAN HISSE YAPI LKGSYH ENF YDY TDA ISS LAT LNNUF

BAN 100

HISSE 052 100

YAPI -018 -026 100

LKGSYH 027 024 -020 100

ENF -012 -008 006 -003 100

YDY 010 001 -007 012 -005 100

TDA 053 021 -018 030 -011 026 100

ISS -006 -003 007 008 000 009 -021 100

LAT 000 020 -002 034 -006 -009 -009 -016 100

LNNUF -003 012 -004 -060 -002 -012 042 -016 -011 100

1 anlamlı 5 anlamlı 10 anlamlı

Ek Tablo 2 Levin Lin ve Chu (2002) Panel Birim Koumlk Testi

Değişken İstatistik Olasılık

BAN Duumlzey -201 002

Birinci fark -300 000

HISSE Duumlzey -157 006

Birinci fark -1022 000

YAPI Duumlzey -416 000

Birinci fark -5007 000

LKGSYH Duumlzey -136 009

Birinci fark -659 000

FINARA Duumlzey -449 000

Birinci fark -2007 000

ENF Duumlzey -222 000

Birinci fark -2474 000

YDY Duumlzey -140 008

Birinci fark -2731 000

TDA Duumlzey -180 004

Birinci fark -1467 000

ISS Duumlzey -213 002

Birinci fark -569 000

LNNUF Duumlzey -260 001

Birinci fark -229 001

H0 Birim koumlk vardır Gecikme uzunluğu kriteri Akaike 1 anlamlı 5 anlamlı

10 anlamlı

Page 21: İNANSAL SİST MİN YAPISI

Finansal Sistemin Yapısı ile Reel Ekonomi Arasındaki Dinamik ŞENDENİZ YUumlNCUuml

Hacettepe Uumlniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakuumlltesi Dergisi

Cilt 38 Sayı 4 2020

889

Merton RC (1995) ldquoA Functional Perspective of Financial Intermediationrdquo Financial

Management 24 23-41

Merton RC Z Bodie (1995) ldquoA Conceptual Framework for Analyzing the Financial

Environmentrdquo in The Global Financial System A Functional Perspective Eds D

BCrane vd Boston MA Harvard Business School Press 3-31

Merton RC Z Bodie (2004) ldquoThe Design of Financial Systems Towards a Synthesis of

Function and Structurerdquo National Bureau of Economic Research Working Paper

Number 10620

Rajan RG (1992) ldquoInsiders and Outsiders the Choice Between Informed and Arms Length

Debt Journal of Finance 47 1367-1400

Rajan RG L Zingales (1999) ldquoWhich Capitalism Lessons From the East Asian Crisisrdquo

Journal of Applied Corporate Finance 11 40-48

Roodman D (2004) ABAR Stata module to perform Arellano-Bond test for

autocorrelation Statistical Software Components S437501 Boston College

Department of Economics

Rousseau PL P Wachtel (1998) ldquoFinancial Intermediation and Economic Performance

Historical Evidence from Five Industrial Countriesrdquo Journal of Money Credit and

Banking 30 657-678

Şendeniz-Yuumlncuuml İ L Akdeniz K Aydoğan (2008) ldquoInterdependence of the Banking Sector and

the Real Sector Evidence from OECD Countriesrdquo Applied Economics 40 749ndash764

Şendeniz-Yuumlncuuml İ L Akdeniz K Aydoğan (2018) ldquoDo Stock Index Futures Affect Economic

Growth Evidence from 32 Countriesrdquo Emerging Markets Finance and Trade 54(2)

410-429

Şendeniz-Yuumlncuuml İ L Akdeniz K Aydoğan (2019) ldquoOptimal Financial Structure and Economic

Growth in Emerging Marketsrdquo in Handbook of Global Financial Markets

Transformations Dependence and Risk Spillovers Sabri Boubaker and Duc Khuong

Nguyen (Eds) World Scientific Publishing 591-609

Shleifer A RW Vishny (1997) ldquoA Survey of Corporate Governancerdquo Journal of Finance 52

737-783

Song F AV Thakor (2010) ldquoFinancial System Architecture and the Co-Evolution of Banks and

Capital Marketsrdquo The Economic Journal 120 1021-1055

Stiglitz JE (1985) ldquoCredit Markets and the Control of Capitalrdquo Journal of Money Credit and

Banking 17 133-152

Svaleryd H J Vlachos (2005) ldquoFinancial Markets the Pattern of Industrial Specialization and

Comparative Advantage Evidence from OECD countriesrdquo European Economic

Review Elsevier 49(1) 113-144 January

Tadesse S (2002) ldquoFinancial Architecture and Economic Performance International Evidencerdquo

Journal of Financial Intermediation 11 429ndash454

Theil H D Chen (1995) ldquoThe Equatorial Grand Canyonrdquo De Economist 143 (3) 317ndash327

Zhang KH (2003) ldquoDoes Financial Development Promote Economic Growth in the East Asiardquo

China Journal of Finance 1(2) 1ndash10

ŞENDENİZ YUumlNCUuml Finansal Sistemin Yapısı ile Reel Ekonomi Arasındaki Dinamik

Hacettepe University Journal of Economics and Administrative Sciences

Vol 38 Issue 4 2020

890

Ek Tablo 1 Korelasyon Matrisi

BAN HISSE YAPI LKGSYH ENF YDY TDA ISS LAT LNNUF

BAN 100

HISSE 052 100

YAPI -018 -026 100

LKGSYH 027 024 -020 100

ENF -012 -008 006 -003 100

YDY 010 001 -007 012 -005 100

TDA 053 021 -018 030 -011 026 100

ISS -006 -003 007 008 000 009 -021 100

LAT 000 020 -002 034 -006 -009 -009 -016 100

LNNUF -003 012 -004 -060 -002 -012 042 -016 -011 100

1 anlamlı 5 anlamlı 10 anlamlı

Ek Tablo 2 Levin Lin ve Chu (2002) Panel Birim Koumlk Testi

Değişken İstatistik Olasılık

BAN Duumlzey -201 002

Birinci fark -300 000

HISSE Duumlzey -157 006

Birinci fark -1022 000

YAPI Duumlzey -416 000

Birinci fark -5007 000

LKGSYH Duumlzey -136 009

Birinci fark -659 000

FINARA Duumlzey -449 000

Birinci fark -2007 000

ENF Duumlzey -222 000

Birinci fark -2474 000

YDY Duumlzey -140 008

Birinci fark -2731 000

TDA Duumlzey -180 004

Birinci fark -1467 000

ISS Duumlzey -213 002

Birinci fark -569 000

LNNUF Duumlzey -260 001

Birinci fark -229 001

H0 Birim koumlk vardır Gecikme uzunluğu kriteri Akaike 1 anlamlı 5 anlamlı

10 anlamlı

Page 22: İNANSAL SİST MİN YAPISI

ŞENDENİZ YUumlNCUuml Finansal Sistemin Yapısı ile Reel Ekonomi Arasındaki Dinamik

Hacettepe University Journal of Economics and Administrative Sciences

Vol 38 Issue 4 2020

890

Ek Tablo 1 Korelasyon Matrisi

BAN HISSE YAPI LKGSYH ENF YDY TDA ISS LAT LNNUF

BAN 100

HISSE 052 100

YAPI -018 -026 100

LKGSYH 027 024 -020 100

ENF -012 -008 006 -003 100

YDY 010 001 -007 012 -005 100

TDA 053 021 -018 030 -011 026 100

ISS -006 -003 007 008 000 009 -021 100

LAT 000 020 -002 034 -006 -009 -009 -016 100

LNNUF -003 012 -004 -060 -002 -012 042 -016 -011 100

1 anlamlı 5 anlamlı 10 anlamlı

Ek Tablo 2 Levin Lin ve Chu (2002) Panel Birim Koumlk Testi

Değişken İstatistik Olasılık

BAN Duumlzey -201 002

Birinci fark -300 000

HISSE Duumlzey -157 006

Birinci fark -1022 000

YAPI Duumlzey -416 000

Birinci fark -5007 000

LKGSYH Duumlzey -136 009

Birinci fark -659 000

FINARA Duumlzey -449 000

Birinci fark -2007 000

ENF Duumlzey -222 000

Birinci fark -2474 000

YDY Duumlzey -140 008

Birinci fark -2731 000

TDA Duumlzey -180 004

Birinci fark -1467 000

ISS Duumlzey -213 002

Birinci fark -569 000

LNNUF Duumlzey -260 001

Birinci fark -229 001

H0 Birim koumlk vardır Gecikme uzunluğu kriteri Akaike 1 anlamlı 5 anlamlı

10 anlamlı