SHTIMI NË PESHË GJATË SHTATZANISË Nëse keni peshë të rregullt, atëherë këshillohet që gjatë shtatzanisë të shtoni 11 deri 16 kg. Në rast se keni mbipeshë duhet të shtoni më pak, në rast nënpeshe duhet të shtoni disi më shumë. Por mos bëni dieta për ulje të peshës, përndryshe fëmijës suaj mund t’i mungojë ndonjë lëndë ushqyese.

HANI USHQIM TË SHUMËLLOJSHËM Çdo ushqim ju furnizon me lëndë të ndryshme ushqyese të rëndësishme. Bisedoni me mjekun tuaj ose me këshilltaren e ushqimit në rast se nuk hani ushqime të caktuara, si p. sh. prodhimet e qumështit, mishin apo peshkun. Të ushqyerit në mënyrë vegjetariane është i mundshëm edhe gjatë shtatzanisë dhe kohës së mëkimit me gji. Kurse ushqimi vegan, fare pa prodhime kafshësh, nuk këshillohet.

LËVIZJAQëndroni në formë duke lëvizur rregullisht, si p.sh. bëni shëtitje, stërvitje, joga ose ecje të gjata. Më shumë kënaqësi shkaktojnë veprimtaritë që bëni në shoqëri. Por, shmangni gjatë shtatzanisë mundimin e tepërt ose sportet e rrezikshme, që mund të shkaktojnë rrëzime apo lëndime.

Broshurën me shpjegime më të hollësishme mund ta porosisni falas nën të njëjtin titull, tek Enti Federal i Sigurisë Ushqimore dhe i Veterinarisë (në gjuhën gjermane, frënge dhe italiane).

INFORMACIONE TË MËTEJSHME:• Informacione shëndetësore në gjuhë të ndryshme:

Kryqi i Kuq Zviceran: migesplus.ch

• Informacione për alergjitë: aha! Qendra për Alergjitë Zvicër: aha.ch

• Këshilimore për nënat dhe baballarët: muetterberatung.ch

• Rrethe bisedash në gjuhë të ndryshme për gratë, me tematikë parandalimin dhe mbështetjen në çeshtje shëndetësore: femmestische.ch

• Shoqata Zvicerane për Ushqimin (SGE): sge-ssn.ch

• Shoqata Zvicerane e Mamive: hebamme.ch

• Shoqata Zvicerane e Këshilluesve Ushqimorë: svde-asdd.ch

• Shoqata për Përkrahjen e mëkimit: stillfoerderung.ch

Organizata të specializuara:

• Shoqata Zvicerane e Gjinekologjisë dhe e Ndihmës për Lindje (SGGG): sggg.ch

• Shoqata Zvicerane për Pediatri (SGP): swiss-paediatrics.org

HIGJIENAUshqimet e paziera mund të përmbajnë mikrobe të dëmshme. Kështu që, veçanërisht gjatë shtatzanisë duhet t’i zbatoni rregullat e rëndësishme të higjienës: lani duart dhe aparatet e kuzhinës me shumë kujdes; përpunojini ushqimet e paziera ose të palara veç nga ushqimi tjetër; ruajini në frigorifer prodhime shtazore; mishin, mishin e shpendëve, vezët dhe peshkun ziejini në mënyrë të mjaftueshme.

ALERGJITËShmangni ndonjë ushqim vetëm në rast se mjekja ose mjeku ka konstatuar ndonjë alergji ose intolerancë ushqimore. Përndryshe rrezikoni ta kufizoni tepër ushqimin tuaj.

MËKIMI ME GJIMëkimi me gji është mënyra më e mirë dhe më natyrale e të ushqyerit për foshnjën tuaj dhe i mundëson një fillim të mbarë në jetë. Në rastin më ideal, fëmija në 4-6 muajt e parë duhet të ushqehet vetëm me gji.

KONTAKTI

Tel: +41 (0)58 463 30 33 e-mail: info@blv.admin.chwww.blv.admin.ch

Albanisch, Arabisch, Deutsch, Französisch, Englisch, Farsi, Italienisch, Portugiesisch, Serbisch, Spanisch, Somali, Tamil, Tigrinya, Türkisch

albanais, allemand, anglais, arabe, espagnol, farsi, français, italien, portugais, serbe, somali, tamoul, tigrinya, turc

albanese, arabo, francese, inglese, italiano, persiano, portoghese, serbo, somalo, spagnolo, tamil, tedesco, tigrino, turco

Art.-Nr. 341.802.ALB 8/2016

Nxisni edhe partnerin tuaj, që të ushqehet në mënyrë të barazpeshuar dhe t’ju shoqërojë gjatë shëtitjeve në ajër të pastër.

Ushqimi gjatë shtatzanisë dhe kohës së mëkimit me gji

JU UROJMË MBARËSI GJATË SHTATZANISË DHE MËKIMIT ME GJI TË FËMIJËS SUAJ!

Gjatë shtatzanisë dhe kohës së mëkemit me gji keni nevojë, mbi të gjitha, për më shumë vitamina dhe lëndë minerale. Nevoja për kalori rritet vetëm pas muajit të 4-t të shatatzanisë. Por, deri në fund të saj dhe gjatë kohës së mëkimit, mjaftojnë një jogurt, një grusht arra dhe një frutë për ta plotësuar këtë nevojë shtesë.

NJË FILLIM I MBARË I JETËS Me ushqim të ekuilibruar, para- dhe pas shtatzanisë, si dhe gjatë kohës së mëkimit me gji, i mundësoni foshnjës suaj një fillim të mbarë në jetë. Orientohuni sipas piramidës zvicerane të artikujve ushqimorë: ushqimet e përfshira në bazën e piramidës, konsumojini në sasi më të mëdha, kurse ushqimet në majen e piramidës në sasi më të vogla.

ËMBËLSIRA DHE USHQIME TË KRIPURA: Vetëm në sasi të vogla.

VAJRAT, YNDYRNAT DHE ARRAT: Për çdo ditë 2-3 lugë vaj bimësh, p.sh. vaj

kolze, vaj ulliri, dhe një grusht të vogël me arra, lajthia, bajame etj. Gjalpin

dhe margarinën në mënyrë të kursyer.

PRODHIME QUMËSHTI, MISH, PESHK, VEZË DHE TOFU (DJATHË SOJE):

3 deri 4 porcione në ditë prej prodhimeve të qumështit, dhe 1 porcion mish /

peshk / vezë / tofu (djathë soje).

PRODHIME TË DRITHËRAVE, PATATE DHE BISHTAJORE:

3 deri 4 porcione në ditë, si p.sh. bukë / oriz / thjerrëza / mel / makarona.

Parapëlqeni prodhimet e drithërave me mjell të plotë.

PERIME DHE FRUTA: Së paku 5 porcione në ditë (5 grushte).

PIJET: Parapëlqeni ujë, çaj bimor dhe çaj frutash të paëmbëlsuar. Pini gjatë shtatzanisë 1.5 deri në 2 litra në ditë, kurse gjatë kohës së mëkimit me gji së paku 2 litra në ditë.

KËSHILLIME PËR SHTATZANINË DHE KOHËN E MËKIMIT ME GJI

Gjatë shtatzanisë vlen motoja:

të mos e dyfishojmë sasinë e ushqimit, por të ushqehemi dy herë më mirë!

© Swiss Society for Nutrition SSN, Federal Food Safety and Veterinary Office FSVO / 2o11

know more – eat better sge-ssn.ch

Mban

i par

asys

h K

ëshi

llohe

t

Rra

llë

T

ë sh

man

get

Gja

të sh

tatz

anis

ëG

jatë

koh

ës së

mëk

imit

me

gji

Lënd

ë us

hqye

sePi

ni a

cid

folik

në

form

ë ta

blet

ash

(400

mik

ogra

m n

ë di

të).

Në

rast

in m

ë id

eal,

që p

rej ç

astit

që

dësh

ironi

të

keni

fëm

ijë, d

he s

ë pa

ku d

eri n

ë fu

ndin

e ja

vës

së 12

-të

të s

htat

zani

së. A

cidi

folik

ësh

të i

rënd

ësis

hëm

për

zh

villi

min

e rr

egul

lt të

sis

tem

it ne

rvor

të fë

mijë

s su

aj.

Pini

vita

min

ë D

në

form

ë pi

kash

, çdo

ditë

15 m

ikro

gram

(600

një

si të

sis

tem

it nd

ërko

mbë

tar

SI).

Vita

min

a D

ësh

të e

dom

osdo

shm

e pë

r zhv

illim

in e

rreg

ullt

të k

ocka

ve.

Kons

ulto

huni

me

mje

kun

ose

me

kësh

illta

ren

e us

hqim

it tu

aj, n

ëse

ësht

ë e

ne

vojs

hme

të m

errn

i lën

dë u

shqy

ese

plot

ësue

se s

i hek

ur, o

meg

a 3

acid

ynd

yror

ose

vi

tam

inë

B12.

Përd

orni

krip

ën m

e jo

d.

Yndy

rnat

om

ega

3 ac

id y

ndyr

or ja

në të

rënd

ësis

hme

për z

hvill

imin

e rr

egul

lt të

trur

it dh

e të

syv

e. H

ani n

jë d

eri n

ë dy

her

ë në

javë

pes

hk të

ynd

yrsh

ëm d

he m

errn

i çdo

ditë

vaj

kol

ze

dhe

arra

(veç

anër

isht

arr

a pe

rmë)

.

Pije

t• P

ini m

e ku

fizim

pije

t me

përm

bajtj

e ka

fein

ë, s

i kaf

enë,

çaj

in e

zi d

he të

gje

lbër

, çaj

in

e fto

htë,

pije

t kol

a, k

afet

me

qum

ësht

të g

atsh

ëm. P

ini,

p.sh

., jo

më

shum

ë

se 2

filx

hanë

kaf

e os

e 4

filxh

anë

çaj t

ë zi

apo

të g

jelb

ër n

ë di

të.

• Shm

angn

i pije

t ene

rgjik

e dh

e pi

jet q

ë pë

rmba

jnë

kini

në, s

i ton

ik, b

iter l

imon

.

Perim

et d

he fr

utat

Lani

per

imet

, sal

latë

n, b

aris

htet

dhe

frut

at m

e sh

umë

kujd

es m

e uj

ë të

rrje

dhsh

ëm n

ga ç

ezm

a.

Qum

ësht

i dhe

pr

odhi

met

e

qum

ësht

it

Shm

angn

i:∙ Q

umës

htin

e p

azie

r∙ D

jath

in e

but

ë dh

e gj

ysm

ë të

but

ë pr

ej q

umës

htit

të

lopë

s, d

eles

dhe

dhi

së (p

rodh

uar m

e qu

mës

ht të

pa

zier

ose

të p

aste

rizua

r)∙ D

jath

in e

bar

dhë

dele

je∙ D

jath

in e

ves

hur m

e m

yk b

lu, s

i gor

gonz

ola

Kësh

illoh

en p

.sh:

∙ Qum

ësht

i i p

aste

rizua

r ose

U.H

.T.∙ K

osi,

kefir

i (i p

ërftu

ar p

rej q

umës

htit

të p

aste

rizua

r)∙ D

jath

i i b

ardh

ë, s

i moz

arel

a, g

jiza

(pre

j qum

ësht

it të

pas

teriz

uar)

∙ Kaç

kava

lli p

rej q

umës

htit

të p

azie

r dhe

të

pas

teriz

uar

Mis

hi, p

eshk

u, v

ezët

Shm

angn

i pro

dhim

e ka

fshë

sh të

pag

atua

ra o

se të

pa

zier

a m

irë, s

i:

∙ Mis

hin

e gj

allë

∙ S

uxhu

kun

prej

mis

hi të

paz

ier,

si „L

andj

äger

“, sa

llam

in∙ P

rosh

utën

e g

jallë

∙ Pes

hkun

e g

jallë

, si s

ushi

, fru

ta d

eti t

ë gj

alla

∙ P

eshk

un e

tym

osur

, si s

alm

onin

e ty

mos

ur,

belu

shkë

n

∙ Pro

dhim

et m

e ve

zë të

paz

iera

, p.s

h. ti

ram

isu

Gja

të tr

e m

uajv

e të

par

ë të

sht

atza

nisë

mos

han

i mël

çi.

Mël

çia

përm

ban

shum

ë vi

tam

inë

A, q

ë m

und

të

shka

ktoj

ë zh

villi

me

të ç

rreg

ullta

të fë

mijë

s gj

atë

shta

tzan

isë

së h

ersh

me.

• Han

i sa

më

rral

lë p

eshk

un to

n dh

e m

lysh

in e

impo

rtit.

• Pes

hq q

ë kë

shill

ohen

janë

p.s

h. s

alm

oni,

pesh

ku to

n i k

onse

rvua

r, sa

rdel

ja, g

afor

roja

, pe

shku

har

engë

.• A

ltern

oni m

e llo

je të

ndr

yshm

e pe

shku

.

Mos

han

i mis

h ka

fshë

sh të

egr

a, s

i të

sork

adhe

s, d

rerit

, der

rit të

egë

r. M

und

të p

ërm

bajë

pl

umb,

i ci

li dë

mto

n si

stem

in n

ervo

r të

fosh

njës

sua

j.

Pije

t alk

oolik

eTë

mos

pih

enM

os p

ini d

uhan

, ose

vet

ëm

rral

lë, n

ë sa

si të

kuf

izua

r

Duh

ani d

he ty

mi

i duh

anit

Shm

ange

ni

Për

pye

tjet

indi

vidu

ale

bise

don

i me

mje

ken

/ m

jeku

n t

uaj

ose

me

kësh

illta

ren

e u

shqi

mit

(sh

ihn

i më

posh

të t

ek

info

rmac

ion

et e

mët

ejsh

me)

.