IPA - Važna Biljna Staništa

VVAANNAAVVAANNAA BILJNBILJN AASS TT ANITANIT AAU CrU Cr nono j Gor ij Gor i

II MP

OR

MP

OR

TTA

NT

AN

TPP

LAN

TLA

NT

AAR

EA

SR

EA

SININ

MMO

NTE

NE

GR

ON

TEN

EG

ROO

- IP

- IP

A P

A P

RRO

GR

AM

ME

OG

RA

MM

E

IPA projekat

Vana b i l j na s tan i ta u Crno j Gor i

#

I PA p rogram u Crno j Gor i

#SS AA DD RR AA JJ

1. OSNOVNI CILJEVI PROGRAMA VANIH BILJNIH STANITA

2. KAKO JE NASTAO PROJEKAT

3. IPA PROJEKAT U JUGO-ISTONOJ EVROPI

4. KRITERIJUMI ZA IZBOR IPA PODRUJA

5. OSNOVNI PRINCIPI

6. LANOVI IPA TIMA U CRNOJ GORI

7. MAPA CRNE GORE SA UCRTANIM LOKALITETIMA IPA STANITA

IPA LOKALITETI:

1. BABJI ZUB

2. BIOGRADSKA GORA

3. BRDO SPAS

4. BULJARICA

5. DOLINA GREBAJE

6. DOLINA RIJEKE LIM

7. DURMITOR I KANJON RIJEKE TARE

8. HAJLA

9. JERINJA GLAVA

10.KAKARICKA GORA

11.KANJON RIJEKE CIJEVNE SA HUMOM ORAHOVSKIM

12.KANJON RIJEKE MRTVICE

13.KANJON RIJEKE PIVE

14.KATII, DONKOVA I VELJA SEKA

15.KOMOVI

16.KOTORSKO RISANSKI ZALIV

17.LJUBINJA

18.LOVEN

19.LUKAVICA

20.ORJEN

21.PLATAMUNI

22.RUMIJA

23.SKADARSKO JEZERO

24.TREBJESA

25.VELIKA ULCINJSKA PLAA I ADA BOJANA

26.VISITOR

27.VRSUTA


# 11.. OOSSNNOOVVNNII CCII LL JJEEVVII PPRROOGGRRAAMMAA VVAANNIIHH BB II LL JJNNIIHH SSTTAANNIITTAA

Svrha Programa vanih biljnih stanita (IPA programme) je da odredi i sauva mreunajboljih stanita za divlje vrste biljaka, gljiva kao i njihove habitate irom svijeta kako bise omoguilo dugorono ouvanje znaajnih biljnih vrsta i gljiva. IPA obezbjeuje okvir zaprimjenu Cil ja 5 Globalne strategije o ouvanju bil jaka u Konvenciji o biolokojraznovrsnosti (Target 5 of the Convention on Biological Diversitys Global Strategy forPlant Conservation). Cilj programa je da se do 2010. godine zatiti 50% najvanijihpodruja za biljnu raznovrsnost u svijetu.

Identifikovani IPA sajtovi nisu zakonski obavezujui za datu dravu, ve je IPA pro-gram namijenjen da informie i ubrza postojee meunarodne, regionalne i nacionalneprograme za ouvanje ivotne sredine, kao i usvajanje i primjenu odgovarajue legisla-tive. IPA model moe pomoi u primjeni Direktive o habitatima (u zemljama lanicama EU)i Bernske konvencije (u zemljama lanicama Savjeta Evrope). Rad na IPA projektu, takoe,doprinosi Evropskoj strategiji za ouvanje biljnih vrsta (European Plant ConservationStrategy).

IPA predstavlja referencu za odreivanje onih podruja znaajnih za biljne vrste,gdje je mogue ostvariti najvii stepen zatite, na osnovu postojeih zakonskih odredbi.

IPA se definie kao prirodna ili polu prirodna stanita koja pokazuju posebnubotaniku raznovrsnost i/ili sadre jo nedovoljno poznat skup rijetkih, ugroenih iliendeminih biljnih vrsta i/ili vegetacije visoke botanike vrijednosti.

Odreivanje IPA stanita se vri po meunarodnim i regionalnim kriterijumima kakobi se obezbijedila konzistentnost, a bazirano je na tri kriterijuma:

- ugroenost vrsta, - botaniko bogatstvo i - ugroena stanita.

Najvaniji rezultati programa su:- Formiranje nacionalne mree IPA specijalista - Kompletiranje identifikacije IPA stanita na nacionalnom nivou, uz unoenje

detaljnijih podataka u web IPA bazu

- Izdavanje nacionalne IPA publikacije - Realizacija pilot projekta u cilju zatite jednog identifikovanog IPA stanita - Poveanje kapaciteta mree Planta Europea kao foruma za specijaliste u zatiti

biljnih vrsta i gljiva

- Realizacija meugraninog projekta - Trening u zatiti biljnih vrsta za 2 lana nacionalnog IPA tima


#22.. KKAAKKOO JJEE NNAASSTTAAOO PPRROOJJEEKKAATT

Plantlife International je koordinator Important Plant Areas programme u Evropi, ivodei je partner sa IUCN za dostizanje Cilja 5 Globalne strategije za zatitu biljaka.

U 2002. Plantlife International i partneri u 7 zemalja u centralnoj i istonoj Evropidobili su donaciju od Ministry of Agriculture, Nature Management and Food Quality uokviru PIN/MATRA Funds of the Ministry of Foreign Affairs of the Netherlands da koordini-raju IPA identifikaciju u tim zemljama. Projekat je zavren tokom 2005. i blizu 800 IPAstanita je identifikovano. Finalni izvjetaj je publikovan i sadri detalje o stanitima,ugroenim vrstama i habitatima, status zatite, kao i analizu najvanijih zakonskih odred-bi koje se tiu zatite biljnih vrsta u Evropi. Sa sledeeg sajta moete downlodovati final-ni izvjetaj: http://www.plantlife.org.uk/international/plantlife-ipas-euro-cee.htm

Stotine specijalista sa univerziteta, vladinih agencija i nevladinih organizacija su biliukljueni u trogodinji projekat selekcije stanita. Sada je izazov upotrebiti te informacijeu cilju odreivanja priroriteta prilikom zatite podruja, i upotrebiti ih za poboljanjezakonske regulative.

33.. II PPAA PPRROOJJEEKKAATT UU JJUUGGOO-- IISSTTOONNOOJJ EEVVRROOPPII

Jugo-is tona Evropa pokazuje najveidiverzitet u Evropi po bogatstvu divljih biljnihvrsta i njihovih habitata, koji se pojavljuju uvidu mozaika planina, uma, livada, rijenihkanjona, jezera i obala. Ovakva priroda jeinteresantna i za turistiku industriju koja poten-cijalno ugroava raznovrstnost biljnih vrsta injihovih stanita na Balkanu.

U februaru 2006 Plantlife International injegov Holandski partner FLORON dobili sudonaci ju od BBI Matra fund of the DutchMinis try of Agriculture, Nature and FoodQuality za realizaciju projekta pod nazivom"The Planta Europa Network and the ImportantPlant Areas (IPA) Programme in South EasternEurope"

Kao drave uesnice u ovom trogodinjemprojektu odreene su Bugarska, Hrvatska i CrnaGora. Ovaj projekat se nastavlja na prethodnorealizovani projekat "Biljke du granica" koji je


# u ove tri drave realizovan uz donaciju i koordinaciju Regionalnog centra za zatituivotne sredine (REC).

Dok su Bugarska i Hrvatska zavrile znaajan dio posla u vezi Nacionalnih Crvenihlista, Crna Gora taj proces nije jo zapoela. Tako strunjacima u Crnoj Gori predstojimnogo vie posla i obaveza prilikom realizacije IPA projekta. Realizacija IPA identifikaci-je je dobar poetak za implementaciju PEBLDS, PEEN, Direktive habitata EU i Natura2000 mree, to su sve obaveze zemalja koje ele da se prikljue Evropskoj uniji.

Partnerske organizacije u ovom projektu su: u Bugarskoj Botaniki institut Sofija, uHrvatskoj Hrvatsko botaniko drutvo i u Crnoj Gori nevladino udruenje "Green Forest"iz Podgorice.

Plantlife International, sa sjeditem u Velikoj Britaniji, je nevladina organizacijaposveena ouvanju i zatiti divljih biljnih vrsta i gljiva i noslilac je IPA projekta. U okviruprojekta je organizovan IPA sekretarijat iji su lanovi Plantlife's Global ProgrammeManager, Elizabeth Radford, i European Programme Manager Dr Seona Anderson andMelanie Bliz.

FLORON (Foundation for Floristic research in the Netherlands) je nevladina organi-zacija za istraivanje i zatitu holandske flore. lanovi FLORON-a su posebno specijali-zovani za Crvene liste, a partner su Holandskom ministarstvu za projekte u jugo-istonojEvropi.

Planta Europea je mrea nezavisnih organizacija, vladinih i nevladinih, koji radezajedno na ouvanju evropski divljih vrsta biljaka i gljiva. Mreu ini vie od 60 organi-zacija iz 34 evropske drave.

Nacionalni IPA partner u Crnoj Gori je NVO Zelena Gora.

44.. KKRRIITTEERRII JJUUMMII ZZAA IIZZBBOORR IIPPAA PPOODDRRUUJJAA

Podruje znaajno za biljke (floru) (orig. Imoprtant PlantArea, IPA) je prirodni ili poluprirodni lokalitet koji pokazuje

izuzetno bogatstvo i/ili sadri izuzetan sastav rijetkih, ugroenih i/ili endeminih vrstai/ili vegetacije visokog botanikog znaaja.

Tri osnovna principa identifikacije IPA

Kriterijum ALokalitet sadri znaajnu populaciju jedne ili vie vrsta koje su od globalnog ili

evropskog znaaja za zatitu.


#Kriterijum BLokalitet sadri izuzetno bogatu floru na Evropskom nivou u odnosu na biogeograf-

sku zonu u kojoj se nalazi.

Kriterijum CLokalitet je izraziti primjer stanita od globalnog ili evropskog znaaja za zatitu

ili botaniku.

Da lokalitet postane IPA podruje, potrebno je da zadovolji ili A ili B ili C ili bilokoju kombinaciju ovih kriterijuma.

55.. OOSSNNOOVVNNII PPRRIINNCCIIPP II

- Rije biljka podrazumijeva alge, gljive, liajeve, jetrenjae i prave mahovine iautohtone vaskularne biljke.

- Odabir lokaliteta treba biti utemeljen, koliko god je to mogue, na smislenimpodacima, kvantifikovanim populacijama i ogranienim podrujima, kao i na transparent-nom postupku odabira.

- Cilj IPA projekta je da identifikuje i zatiti sveobuhvatnu mreu evropskih IPA,meutim, broj, veliina i raspon IPA lokaliteta u okviru svake zemlje je nacionalna odlu-ka zasnovana na ogranienjima postojeih kriterijuma i saznanja, sredstava i iskustvanacionalnih IPA timova.

IPA je definisano tako da bude, koliko god je to mogue: - razliito prema osobinama ili stanitima ili botanikim karakteristikama, od

okolnog podruja;- da postoji kao stvarno ili potencijano zatieno podruje ili podruje kojim se

moe upravljati u svrhu zatite;- ne postoji definisana minimalna ili maksimalna veliina IPA;- podruje odabrano za svaki IPA je konana odluka pojedinog IPA nacionalnog

tima, u okvirima IPA kriterijuma. Potencijalno, IPA moe biti veoma malo podruje nami-jenjeno zatiti jedne vrste, ili vrlo malo podruje specifinih stanita ili moe ukljuivativelika podruja sa mnogo razliitih IPA vrsta ili stanita ili podruja visokog bogatstva iraznovrsnosti.

- IPA se moe identifikovati na bilo kom podruju, privatnom, javnom ili zatienom.


# LLAANNOOVVII II PPAA TT IIMMAA UU CCRRNNOOJJ GGOORRII

IImmee ii pprreezz iimmee zzaadduueenn jjee uu pprroo jjeekk ttuu iinnss tt ii tt uucc ii jjaa//NNVVOO

PETROVI DANKA koordinator projekta, vaskularne biljke

PMF, Studijski program Biologija, NVO Zelena Gora

STEEVI DANIJELA vaskularne biljke PMF, Studijski program Biologija

VUKSANOVI SNEANA vaskularne biljke Prirodnjaki muzej Crne Gore,NVO Zelena Gora

HADIABLAHOVI SEAD vaskularne biljke Zavod za zatitu prirode Crne Gore

KASOM GORDANA gljive Zavod za zatitu prirode Crne Gore

DRAGIEVI SNEANA mahovine Prirodnjaki muzej Crne Gore

MAI VESNA morski habitati Institut za bilogiju mora, Kotor

KARAMAN MARKO kompjuterska obrada podataka

Prirodnjaki muzej Crne Gore,NVO Zelena Gora

BUKOVI VASILIJE Zavod za zatitu prirode Crne Gore

IVAN-VANJA BORIJA digitalizacija mapa UNDP, kancelarija u Podgorici

BIBERDI VERA makrofite Prirodnjaki muzej Crne Gore

BUBANJA NADA vaskularne biljke Prirodnjaki muzej Crne Gore

Glavni realizatori projekta na jednom od terenskih istraivanja, na vrhu Vrsute, maj 2006.


#7. MAPA CRNE GORE SA UCRTANIM LOKALITETIMA IPA STANITA

IPA LOKALITETI:1. BABJI ZUB; 2. BIOGRADSKA GORA; 3. BRDO SPAS; 4. BULJARICA; 5. DOLINA GREBA-

JE; 6. DOLINA RIJEKE LIM; 7. DURMITOR I KANJON RIJEKE TARE; 8. HAJLA; 9. JERINJA GLAVA;

10.KAKARICKA GORA; 11.KANJON RIJEKE CIJEVNE SA HUMOM ORAHOVSKIM; 12.KANJON RIJEKE

MRTVICE; 13.KANJON RIJEKE PIVE; 14.KATII, DONKOVA I VELJA SEKA; 15.KOMOVI; 16.KOTORSKO

RISANSKI ZALIV; 17.LJUBINJA; 18.LOVEN; 19.LUKAVICA; 20.ORJEN; 21.PLATAMUNI; 22.RUMIJA;

23.SKADARSKO JEZERO; 24.TREBJESA; 25.VELIKA ULCINJSKA PLAA I ADA BOJANA; 26.VISITOR;

27.VRSUTA.


#

BABJI ZUBBABJI ZUBNNaacciioonnaallnnoo iimmee ssaajjttaa:: Babji zubIImmee nnaa eenngglleesskkoomm:: Babji zubPPoovvrriinnaa:: 4378haCCeennttrraallnnee kkoooorrddiinnaattee:: 43o 27 N/19o 37 ENNaaddmmoorrsskkaa vviissiinnaa:: 1300-2277mnm

BBAABBJJII ZZUUBB je dio planinskog masivaSinjavine. Rijeka Planica predstavlja sjev-ernu granicu kojom je Babji zub odvojenod glavnog dijela masiva Sinjavine. Junagranica je gornji dio kanjona ri jekeMorae koja ga odvaja od Morakih plan-ina.

Na podruju ovog sajta zabiljeeno jepreko 700 taksona vaskularnih biljaka.Flora se odlikuje visokim stepenom endem-izma, pronaena su 84 balkanska endema.Babji zub je i vaan refugijum reliktneflore. Sajt sadri 16 IPA vrsta, ali posebnoje vano pomenuti dobru populaciju vrsteDaphne malyana (veliki dio subpopulacijaove vrste u Crnoj Gori potopljen je izgrad-

njom HE Mratinje).Od stanita sa ovog podruja poseban

botaniki znaaj imaju vegetacija u pukotina-ma s ti jena i ume munike. Vegetaci ja upukotinama s ti jena je veoma bogataendeminm taksonima. Sastojine munikinihuma na Graditu su meu najreprezenta-tivnijim u Crnoj Gori. Ne postoje ozbiljneantropogene prijetnje za ove, najvrrijednijehabitate, prije svega zato to se nalaze nanepristupanom, strmom terenu. Zemljite nateritoriji sajta se koristi za ispau, ali onanije tako intezivna da bi predstavljala prijet-nju za biljni svijet.

ZATIENA PODRUJA:Podruje nema status zatite.

Vrhovi Babjeg zuba


#Kriterijum A - vrste: Amphoricarpos autariatus Blecic & ??yer ssp.bertisceus Blecic & Mayer A(iv)Centaurea incompta Vis. A(iv)Cephalaria pastricensis Drfler & HayekA(iv)Daphne malyana Blecic A(i)Eryngium alpinum L. A(ii)Euphorbia montenegrina (Bald.) K. MalyA(iv)Fritillaria montana Hoppe. (syn. F. orientalisAdams) A(ii)Gentiana levicalyx Rohlena A(iv)Gentiana lutea L. ssp. symphyandra (Murb.)Hayek A(iv)Geum bulgaricum Panc. A(ii)Micromeria croatica (Pers) Briq. A(iv)Narcissus augustifolius Curt. A(ii)Valeriana pancicii Halcsy & Bald. A(iv)Verbascum nicolai Rohlena A(iv)Vicia montenegrina Rohlena A(iv)Viola orphanidis Boiss. subsp. nicolai (Pant.)Valentine A(iii)

Kriterijum C-habitati34.3 Dense perenial grasslands & middleEuropean steppes41.1 Bukove ume41.2 Oak-hornbeam forests42.62 Zapadno Balkanske [Pinus nigra] ume42.7 Visokoplaninske oro-mediteranske umebora44.1 Riparian willow formations65 Peine8210 Calcareous rocky slopes with chasmo-phytic vegetation

UGROENOST STANITA:Probijanjem puta na junim padinamauniteni su dijelovi termofilinih uma ipromijenjen je opti izgled terena. Ovajput omoguava intezivniju eksploatacijuume i ovo je najozbiljnija prijetnja zabiljni svijet. Bila bi neophodna stroijakontrola sjee ume. Neto manji uticaj ima razvojpoljoprivrede.

KORIENJE ZEMLJISTA- poljoprivreda (stoarstvo)- umarstvo- turizam/rekreacija- zatita prirode i nauna istraivanja.

Daphne malyana

Eryngium alpinum

Sipari sa hasmofitskomvegetacijom, prevoj edov do.


#

BIOGRADSKA GORABIOGRADSKA GORANNaacciioonnaallnnoo iimmee ssaajjttaa:: Biogradska GoraIImmee nnaa eenngglleesskkoomm:: Biogradska GoraPPoovvrriinnaa:: 573300haCCeennttrraallnnee kkoooorrddiinnaattee:: 42o 54 N/19o 36 ENNaaddmmoorrsskkaa vviissiinnaa:: 855-2139mnm

ZATIENA PODRUJA:Zatita ovog podruja je poela jo u vri-jeme Kralja Nikole I, koji ga je proglasiolovnim zabramom. Od 1991. godine zati-ta je podignuta na nivo nacionalnog parka.

NNAACCIIOONNAALLNNII PPAARRKK BBIIOOGGRRAADDSSKKAAGGOORRAA je smjeten u centralnom dijelu CrneGore, u masivu planine Bjelasice. Jo 1878.godine, dio ovog podruja je tadanji princNikola I proglasio lovnim zabranom.

ume su najvea prirodna vri jednostNacionalnog parka Biogradska Gora.Dobro su ouvane, raznovrsne i imajupraumski karakter. U ovim umama je dosada registrovano 86 drvenastih vrsta, nekejedinke dostiu visinu preko 40 m.Najvaniji graditelji uma su: bukva (Fagussylvatica), jela (Abies alba), smra (Piceaabies), balkanski javor (Acer visiani); naveim nadmorskim visinama raste klekovinabor (Pinus mugo) i patul jas ta kleka(Juniperus nana).

Na teritori j i Nacionalnog parka jeprisutno paarenje, ali nije intezivno, takoda ne predstavlja prijetnju za vegetaciju.

Dobro ouvane ume i dugogodinjazati ta ovog prostora, vani su uzrocibogate faune sisara. U NP ive: mrki medv-jed (Ursus arctos), srna (Capreolus capreo-lus), vjeverica (Sciurus vulgaris), puh (Glisglis), nekoliko vrsta slijepih mieva...Pticesu zastupl jene sa preko 200 vrs ta.Biogradska gora se odlikuje i bogatomfaunom gmizavaca i vodozemaca. Meuinsektima su posebno raznovrsni i intere-santni leptir i , na teritori j i nacionalnogparka evidentirano je oko 80 vrsta.

Biogradsko jezero sa okolinom.


#Kriterijum A - vrste: Allium phthioticum Boiss. & Heldr. A(iv)Amphoricarpos autariatus Blecic & ??yer ssp.bertisceus Blecic & Mayer A(iv)Bovista paludosa Lv. A(ii)Cephalaria pastricensis Drfler & Hayek A(iv)Cerastium dinaricum G.Beck & Szysz. A(ii)Dianthus nitidus Waldst. & Kit.subsp lakusiciiT. Wraber A(iii)Eryngium alpinum L. A(ii)Euphorbia montenegrina (Bald.) K. Maly A(iv)Gentiana lutea L. ssp. symphyandra (Murb.)Hayek A(iv)Gomphus clavatus (Pers.) Gray A(ii)Melampyrum doerfleri Ronn A(iv)Minuartia baldacci (Halcsy) Mattf. A(iv)Narcissus augustifolius Curt. A(ii)Narthecium scardicum Koanin A(iv)Phylloporus pelletieri (Lv.) Quel.Pinguicula balcanica Casper A(iv)Pinus heldreichii H.Christ var. heldreichii A(i)Sarcosphaera coronaria (Jacq.) Boud. A(ii)Silene asterias Griseb. A(iv)Valeriana pancicii Halcsy & Bald. A(iv)Verbascum nicolai Rohlena A(iv)Viola orphanidis Boiss. subsp. nicolai (Pant.)Valentine A(iii)Viola speciosa Pantocsek A(iv)Wulfenia blecici Lakuic A(iii)

KORIENJE ZEMLJISTA- poljoprivreda (stoarstvo)- turizam/rekreacija- sakupljanje divljih biljnih vrsta- ribolov/akvakulture- zatita prirode i nauna istraivanja.

UGROENOST STANITA:Trebalo bi ograniiti kretanje motornihvozila kroz nacionalni park. Sve intezivni-i ji razvoj eko-turizma i saobraaja u ovompodruju predstavljaju prijetnju za ivi svi-jet.Osnovna pretnja nestanku jezera je njego-vo oticanje kroz pukotine, to je prirodan,neizbean proces za sva lednika jezera.

Cephalaria pastricensis

Gentiana luteassp.

symphyandra

Kriterijum B-bogatstvo biodiverzitetaG1 Broadleaved deciduous woodland

Kriterijum C-habitati31.46 [Bruckenthalia] heaths3130 Oligotrophic to mesotrophic standingwaters witth vegetation of the Littorelletea uni-florae and/or Isoeto-Nanjuncet3230 Alpine rivers and their ligneous vegeta-tion with Myricaria germanica34.3 Dense perenial grasslands & middleEuropean steppes41.1 Bukove ume41.2 Oak-hornbeam forests42.7 Visokoplaninske oro-mediteranske umebora44.1 Riparian willow formations


#

BRDO SPBRDO SPASASNNaacciioonnaallnnoo iimmee ssaajjttaa:: Biogradska GoraIImmee nnaa eenngglleesskkoomm:: Biogradska GoraPPoovvrriinnaa:: 242haCCeennttrraallnnee kkoooorrddiinnaattee:: 42o 28 N/19o 21 ENNaaddmmoorrsskkaa vviissiinnaa:: 50-385mnm

ZATIENA PODRUJA:Od 1968. godine brdo Spas je zatieno,kao podruje sa izuzetnim prirodnim vri-jednostima.

BBRRDDOO SSPPAASS se nalazi u blizini Budve isve do skoro, ovo podruje je predstavljalo,,plua grada,, .Usled intezivne urbanizaci-je, koja je zahvatila brdo poslednjih godi-na, prirodna stanita su krajnje degradi-rana i na velikim povrinama vegetacija jepotpuno unitena.

Najveu botaniku vrijednost brda pred-stavlja subpopulacija drvenaste mljeike. Iako je na brdu Spas uniten veliki dioprirodnih stanita, ovo podruje i daljesadri najbolje stanite (najveu subpopu-laci ju) drvenaste mljeike u Crnoj Gori(32.22 Tree spurge formations). Ostatakvegetacije je predstavljen degradiranommakijom i saenom borovom umom.

Podruje se ne odlikuje bogatomfaunom, posebno poslednjih godina od kadje postalo veliko gradilite. Najbogatijaje ornitofauna; registrovano je 14 vrstaptica sa ptiije direktive.

Sjea autohtone vegetacije radiizgradnje golf terena. Ostaci prvo-bitne vegetacije se vide u pozadini.


#Kriterijum C-habitati

32.22 Tree-spurge formations

KORIENJE ZEMLJISTA- urbanizacija/saobraaj/industrija- turizam/rekreacija- zatita prirode i nauna istraivanja.

UGROENOST STANITA:Urbanizacija i razvoj infrastrukture zauzi-maju 30% povrine, a vezani su za razvojturizma. I ako je brdo Spas zatieno kaopodruje sa izuzetnim prirodnim vrijednos-tima, nastavak urbanizacije je izvjestan;Ukoliko nadlene strukture nisu u stanjuda zaustave dalju urbanizaciju, neophod-no je ostaviti jednu kompaktnu povrinukoju obrasta vrsta Euphorbia dendroides,a koja e biti izuzeta iz urbanizacije.Opasnost od poara je velika!!!

Rezultati urbanizacije.

Dio ouvanih stanita na brdu Spas.


#

BULJBULJARICEARICENNaacciioonnaallnnoo iimmee ssaajjttaa:: BuljaricaIImmee nnaa eenngglleesskkoomm:: BuljaricaPPoovvrriinnaa:: 156haCCeennttrraallnnee kkoooorrddiinnaattee:: 42o 18 N/19o 37 ENNaaddmmoorrsskkaa vviissiinnaa:: 0-108mnm

ZATIENA PODRUJA:Buljarika plaa je od 1968. zatiena kaoSpomenik prirode. Zatitom je obuhvaenuzak pojas uz more, povrine 4 ha.

BBUULLJJAARRIICCAA je malo mjesto, koje senalazi u centralnom dijelu crnogorskog pri-morija, udaljeno oko 1 km od Petrovca,idui prema Baru. Plaa je duga oko 2200metara, a njeno zalee je u najveoj mjeri,do danas, zadralo prirodni izgled i maloje naseljeno.

Flora Buljarice nije dovoljno istraena,ali je do sad registrovano nekoliko vrstakoje su zakonom zatiene u Crnoj Gori(Eryngium marit imum, Hermodactylustuberosus, Polygonum salicifolim, Ophrissp....).

Vegetaci ja dina i zaslanjenih l ivada

(16.2 Dunes, 15.5 Mediterranean and ther-mo-Atlantic salt meadows) se na buljarikojplai nalaze u fragmentima. Najveubotaniku vrijednost podruja predstavljajuvlane ume koje se nalaze u zaleu plae.Vrijednost ovih stanita je u toliko vea, akose uzme u obzir da se Buljarica nalazi u,,srcu,, podruja koje je poslednjih godinadoivjelo ,,urbanistiki haos,,; to za rezul-tat ima degradaciju, a esto i potpuno uni-tavanja, veine prirodnih habiteta.

Raznovrsna, jo uvijek dobro ouvanavegetaci ja Bul jarice predstavl ja idealnostani te mnogih insekata, vodozemaca,

Uvala Buljarica u zimskom periodu.


#

UGROENOST STANITA:Po urbanistikom planu je predvieno dase na podruiju Buljarice grade hotelskikompleksi. Prilikom realizacije ovog pro-jekta neophodno je zatititi dio prirodnihhabitata. Smatramo da bi bilo veomakorisno odustati od pravljenja golf terena,koji u su u pogledu biodiverziteta ,,tabularasa,,. Tako?e, neophodno je strogo vodi-ti rauna o tome koje e se vrste koristitikao parkovsko drvee u okviru hotelskihkompleksa.

Kriterijum C-habitati15.5 Mediterranean salt meadows16.2 Dine;41.7 Termofilne i supra-mediteranske umehrasta;41.8 Mjeovite termofilne ume44.1 Riparian willow formations

gmizavaca, ptica. Do sada su na ovom pros-toru registrovane 54 vrste ptica sa ptiijedirektive i 2007. godine proglaen je zapodruje od meunarodnog znaaja zaboravak ptica.

KORIENJE ZEMLJISTA:- poljoprivreda- urbanizacija/saobraaj/industrija- turizam/rekreacija- zatita prirode i nauna istraivanja.


#

DOLINDOLINA GRBAA GRBA JEJENNaacciioonnaallnnoo iimmee ssaajjttaa:: Dolina GrbajeIImmee nnaa eenngglleesskkoomm:: Grbaja ValleyPPoovvrriinnaa:: 1112haCCeennttrraallnnee kkoooorrddiinnaattee:: 42o 51 N/20o 18 ENNaaddmmoorrsskkaa vviissiinnaa:: 1140-2000mnm

ZATIENA PODRUJA:Dio planinskog masiva prokletija, ukljuu-jui podruje sajta, je predloeno zazatitu u kategoriji Nacionalnog parka.

DDOOLLIINNAA GGRREEBBAAJJEE pripada planinskommasivu Prokletija. To je gleerska dolinakoja se nalazi na oko 1160 mnm i okruenasa svih strana visokim planinskim vrhovima.Iznad Grebaje se izdiu: Volunica(1870mnm), Karaula (1915mnm), Onjak(2185mnm), Karanfili (2490mnm). DolinaGrebaje i okolni vrhovi su veoma atraktivnii zanimljivi ljubiteljima prirode.

Sloeni i specifini, istorijsko-geograf-sko-ekoloki inioci uslovili su razvoj veomabogate flore na ovom podruju, koja sekarakterie obil jem endeminih i suben-deminih taksona. Prisutan je i veliki brojreliktnih vrsta, meu kojima dominiraju ter-cijerni i glacijalni relikti. Ovo je jedan odvani j ih centara diverziteta vaskularneflore u Crnoj Gori. Od 8 taksona sa A liste,koliko ih je registrovano u dolini Grbaje iokolnim vrhovima, posebnu panju zavri-jeuje Lunaria telekiana . Kompletnacrnogorska populaci ja ovog ri jetkog,endeminog taksona (crnogorsko-albanskiendem) vezana je za ovaj sajt. Vano jepomenuti i veoma brojnu populaci juendemine vrste Wulfenia bleccici.

U dolini Grbaje i okolnim vrhovimadominiraju otvoreni habitati: livade, pan-jaci, sipari i vegetacija stijena ija se floraodlikuje visokim s tepenom endemizma.Prisutne su jo uvijek dobro ouvane bukoveume, kao i reprezentativne sastojinemolike. Ispaa, koja postoji na teritorijisajta nije intezivna, tako da ne predstavljapri jetnju za vegetaci ju. Intezivna sjeaume, koja predsavlja ozbil jan problemProkletijskog masiva, ovdje jo uvijek nijedostigla zabrinjavajue razmjere.

Dolina Grbaje i Volunica planina.


#

UGROENOST STANITA:Zbog atraktivnosti podruja i visokih vrho-va koji je okruuju, dolina Grbaje je pri-mamljivo podruje za planinare i ljubiteljeprirode. Poslednjih godina se bil jeiporast turis ta u ovoj oblasti , to jepraeno i urbanizaci jom. Izgradnjomobjekata koji se ne uklapaju u ambijentnaruava se ljepota pejzaa i degradirajuse prirodna stanita. U budunosti bi veli-ki broj posjetioca mogao da predstavljaopasnost za biljni svijet. Zbog toga jeneophodno strogo regulisati urbanizaciju ivoditi rauna o broju ljudi koji posjeujepodruje.

KORIENJE ZEMLJISTA:- lov- turizam/rekreacija- zatita prirode i nauna istraivanja.

U ovom di jelu planinskog masivaProkletija i dalje je mogue vidjeti grupedivokoza - veoma ugroenu i prorijeenuvrstu u Crnoj Gori. Faunistikoj vrijednostiterena doprinos daje i prisustvo medvjeda(Ursus arctos), vrste koja je na graniciopstanka na teritoriji nae zemlje. Smatrase da masiv Prokletija moe biti jo jedinopreostalo s tani te na ovom podrujuBalkana. gdje je opstao ris (Lynx lynx).

Kriterijum A - vrste: Acer intermedium Panc. A(iv)Amphoricarpos autariatus Blecic & ??yer ssp.bertisceus Blecic & Mayer A(iv)Geum bulgaricum Panc. A(ii)Lunaria telekiana Jav. A(iv)Pinus heldreichii H.Christ var. heldreichii A(i)Silene macrantha (Pancic) Neumayer A(iv)Valeriana pancicii Halcsy & Bald. A(iv)Wulfenia blecici Lakuic A(iii)

Kriterijum C-habitati41.1 Bukove ume42.7 Visokoplaninske oro-mediteranske umebora8120 Calcareous and calcshist screes of themontane to alpine levels (Thlaspietea rotundi-folii)8210 Calcareous rocky slopes with chasmo-phytic vegetation8310 Peine not open to the public

Silene macrantha

Wulfenia blecici


#

DOLINDOLINA RIJEKE LIMA RIJEKE LIMNNaacciioonnaallnnoo iimmee ssaajjttaa:: Dolina rijeke LimIImmee nnaa eenngglleesskkoomm:: Valley of Lim RiverPPoovvrriinnaa:: 2469haCCeennttrraallnnee kkoooorrddiinnaattee:: 43o 48 N/20o 22 ENNaaddmmoorrsskkaa vviissiinnaa:: 502-910mnm

ZATIENA PODRUJA:Podruje ni je zatieno nacionalnimzakonom, ali predstavlja EMERALD sajt.

LLIIMM je meunarodna rijeka koja izvire izPlavskog jezera u Crnoj Gori i protie krozAlbaniju, Srbiju i Bosnu i Hercegovinu. Takose dolina Lima prua od obronakaProkletija do ua u Drinu. Lim formira kom-pozitnu dolinu u kojoj se smjenjuju klisure ikotline. U Crnoj Gori samo jedan mali dio, uokolini Berana, ima kanjonski karakter. Limprotie kroz Plav, Berane i Bijelo Polje u

Crnoj Gori,pa se zbog esto loe rijeenogpitanja otpadnih voda odlikuje visokim ste-penom zagaenosti.

Ne postoje detaljni podaci o floristikombogats tvu doline Lima, ali dosadanjipodaci nesumljivo govore da je u pitanjubotaniki vri jedno podruje. Ovaj sajtsadri jedinu, u Crnoj Gori do sada reg-is trovanu populaci ju vrs te Campanula

secundiflora. Naalost, tokom terenskihis traivanja u okviru IPA projekta,lanovi tima nisu uspjeli da pronau ovupopulaci ju, tako da ne raspolaemopodacima o njenom stanju i veliini. Udolini Lima je opisana nacionalnoznaajna zajednica i ji je edif ikatorendemina vrsta Myricaria ernesti may-eri.

Najreprezentativni je s tani te naovom sajtu su endemine zajednice jove(44.215 Montenegrine grey alder gal-leries). Veoma su interesantne i polidom-inantne termofilne ume i ikare. U gorn-jem toku Lima na sjevernim ekspozicija-ma prisutne su i sastojine bukve.Urbanizacija u dolini Lima, prevoenjeprirodnih s tani ta u poluprirodna il iurbana, najvea je prijetnja za biljni svi-jet ove zone.


#

Ovaj sajt sadri kompletnu populacijuvrste Campanula secundiflora ima lina naziv u Crnoj Gori.

UGROENOST STANITA:Osim zagaenjem, koje je prijatnja zakompletan ivi svi jet Lima i Poliml ja,prirodni habitati su ugroeni i urbanizaci-jom u ovoj zoni. Plodna dolina Lima bilaje privlana za ivot, pa urbanizacijaovog terena traje vjekovima. Bilo bi vanozatitit i manje povrine najreprezenta-tivnijih habitata i sauvati ih od daljedegradacije urbanizacijom.

KORIENJE ZEMLJISTA:- poljoprivreda i stoarstvo- ribolov i akvakulture- umarstvo- urbanizacija/industrijalizacija/razvojsaobraajne infrastrukture

FAUNA: Na podruju ovogsajta registrovano je 26vrs ta ptica, od kojih 4migratorne, sa Rezolucije6 Habitat direktive.Zabil jeene su i 3 vrsteriba i 2 vrste sisara sa isteDirektive.

Termofilne ume i ikare

Kriterijum A - vrste: Campanula secundiflora Vis. & Pancic A(i)Kitaibela vitifolia Willd. A(iv)

Kriterijum C-habitati41.1 Bukove ume41.7 Termofilne i supra-mediteranske ume

hrasta44.1 Riparian willow formations44.2 Boreo-alpine riparian galleries

Posledica eksploatacije ljunka


#

NNaacciioonnaallnnoo iimmee ssaajjttaa:: Durmitor i kanjon rijeke Tare

IImmee nnaa eenngglleesskkoomm:: Durmitor massife and canyon of Tara river

PPoovvrriinnaa:: 35757haCCeennttrraallnnee kkoooorrddiinnaattee:: 43o 14' N / 19o 3' ENNaaddmmoorrsskkaa vviissiinnaa:: 433-2525 mnm

DURMITDURMITOR I KANJON TOR I KANJON TAREARE

NP Durmitor smjeten je na sjevero-zapadu Crne Gore i obuhvata osnovnimasiv planinskog vi jenca Durmitora.Durmitor je jedna od najviih planinaDinarida; preko 20 vrhova vii su od 2200mnm, a najvii meu njima je Bobotov kuk(2523mnm). Planinski masiv Durmitoraodlikuju impresivni pejzai. Ljepotom igrandioznou istie se kanjon Tare,koji jena pojedinim mjestima dubok do 1300 m iposli je Kolorada predstavl ja najdubl ji inajdui kanjon na svijetu. Posebnu dra iljepotu Nacionalnom parku Durmitor daje18 lednikih jezera. Najvee od njih je Crnojezero iz koga voda otie u dvije rijeke -

Pivu i Taru.NP Durmitor odlikuje se izvanrednim

bogatstvom vaskularne flore. Na njegovojteritoriji registrovano je preko 1300 tak-sona, od ega 122 biljke imaju razliite ran-gove endemizma. Durmitor predstavl javeoma znaajan refugijalni centar visoko-planinske flore. Ovaj IPA sajt sadri 35 tak-sona sa A liste i time znaajno prednjainad svim ostalom sajtovima.

U kanjonu Tare nalazi se kompletnacrnogorska populaci ja li jezdastogzvonia (Adenofora l i l i fol ia). Vrs ta jeesta du itavog kanjona Tare, od ure-via Tare do epan polja. Populacija jebrojna i stabilna. Durmitor je i jedino reg-istrovano stanite vrste Campanula herce-govina u Crnoj Gori. Tokom istraivanjarealizovanih u okviru IPA projekta lanovit ima nisu pronali ovaj takson,tako danememo podataka o veliini populacije.Ovaj prostor je klasino nalazite vrsteProtoedraianthus tarae, endeminecrnogorske vrste. NP Durmitor je vaan sajti za orhideju gospina papuica(Cypripedium calceolus). Na lokalitetu Crnapoda postoji subpopulaci ja od oko 50

Bobotov kuk

ZATIENA PODRUJA:Centralni dio masiva Durmitora sa kanjonimarijeka Tare, Drage i Suice i dijelom kanjonaKomarnice proglaeni su Nacionalnim parkom1952. godine. Od 1980. godine ovo podrujeje dio svjetske prirodne batine UNESCO-a.ume crnog bora na lokalitetu Crne poda suzatoene kao prirodni rezervat.


#

Kriterijum A-vrste:Acer intermedium Panc. A(iv)Adenophora lilifolia (L.) Ledeb. A(iv)Amphoricarpos neumayeri Vis. A(iv)Aquilegia grata F. Mal? ex Zimmeter A(iv)Artemisia petrosa (Baumg.) Jan ssp. eriantha(Ten.) Giacomini & Pignatti, A(i)Asperula wettsteini Adamovic A(iv)Biscutella laevigata L. subsp. montenegrinaRohl A(iii)Buxbaumia viridis (Moug.) Moug. & NestlA(ii)Campanula abietina Griseb. et Schenk. (syn.C. patula ssp abietina (Griseb.) Simonk.)A(ii)Campanula hercegovina Degen & Fiala A(i)Centaurea incompta Vis. A(iv)Cerastium dinaricum G.Beck & Szysz. A(ii)Cypripedium calceolus L. A(ii)Daphne malyana Blecic A(i)Dicranum viride (Sull. & Lesq.) Lindb. (o) A(ii)Edraianthus glisicii Cernj. & Soka A(iii)Eryngium alpinum L. A(ii)Euphorbia montenegrina (Bald.) K. MalyA(iv)Euphorbia pancicii G. Beck. A(iv)Fritillaria montana Hoppe. (syn. F. orientalisAdams) A(ii)Gentiana levicalyx Rohlena A(iv)Gentiana lutea L. ssp. symphyandra (Murb.)Hayek A(iv)

Gomphus clavatus (Pers.) GrayLathyrus binatus Pancic A(iv)Melampyrum doerfleri Ronn A(iv)Micromeria croatica (Pers) Briq. A(iv)Neckera pennata Hedw. A(ii)Pinguicula balcanica Casper A(iv)Pinus heldreichii H.Christ var. heldreichii A(i)Protoedraianthus tarae Lakuic A(iii)Prunus cocomilia Ten A(iv)Phylloporus pelletieri (Lev.) Quel.Senecio thapsoides DC. subsp visianianus(Papaf. ex Vis.) Vandas A(iv)Valeriana pancicii Halcsy & Bald. A(iv)Verbascum durmitoreum Rohlena A(iv)Verbascum nicolai Rohlena A(iv)Vicia montenegrina Rohlena A(iv)Viola orphanidis Boiss. subsp. nicolai (Pant.)Valentine A(iii)Viola speciosa Pantocsek A(iv)

Biscutella laevigata

jedinki ove veoma dekorativne biljke, topredstavl ja oko polovine ukupnecrnogorske populacije.

ume predstavljaju znaajan prirodnipotencijal Durmitora. Ovdje nalazimo umebukve (Fagus sylvatica), crnog bora (Pinusnigra), smre (Picea abies), jele (Abiesalba) a najbrojnije su mijeane zajednice.Najbolje i najvrijednije ume nalaze se podstrogom zatitom. Strogo zatiene zone su:Crna poda rezervat crnog bora (Pinusnigra)gdje su pojedina stabla stara i do400 godina, a visinom prelaze 50 m, Slivmlinskog potoka praumski rezervatmijeane etinarske ume (smra i jela) uz

manje primjese bukve, Kanjon Suice kojisadri dobro ouvane bukovo-jelove umesa impozantnim primjercima stabala, kao isastojine bukve i javora, Vakovske stijene koje se prostiru obodom kanjona Tare isadre sastojine munike (Pinus heldreichi) ikanjon Draginice sa mjeovitim liarsko-etinarskim umama. Najbolje i najstarijeume nalaze se pod strogom zatitom; meunjima se izdvaja rezervat crnog bora (Pinusnigra) na lokalitetu Crna poda, gdje pojedi-na stabla prelaze 50 metara visine.


#

Ovaj IPA sajt sadri 35 taksona sa A listei t ime znaajno prednjai nad svimostalom sajtovima.

Rijeka Tara

Durmitor-plavne livade oko Crnog jezera

Kriterijum B-bogatstvo biodiverzitetaC3 Litoralna zona kopnenih povrinskih voda.Ima visoki diverzitet mahovina. Tara predstavl-ja najvei rezervoar iste tj. pijae vode uEvropi. Prepoznatljiva je po brojnim pritokamai vrelima. Po svojoj l jepoti izdvajaju seBailovia sige (vrela na lijevoj obali Tare gdevoda izvire iz jezera u peini Buarica iliBuavica i pada sa visine od preko 30 metara,a u duini od skoro 150 m). Pozadinu ovihvodopada ine debele naslage sedre (traverti-na) gusto obrasle mahovinama. U kanjonurijeke Tare, na potezu od Splavita do epanpolja rastu 73 vrste mahovina (59 mosses and14 liverworts) od ega su tri nove za florumahovina Crne Gore (za dvije vrste ovo su jedi-ni poznati lokaliteti na podruju Crne Gore).G3 etinarske ume- bogat diverzitet gljiva.Raznovrsnost i bogatstvo gljiva na podruju NPDurmitor je uslovl jeno velikim diverzitetombiljnih vrsta i velikim brojem razliitih stanita.U okviru granica Parka do sada je konstato-vano preko 500 vrsta gljiva. Od vrsta gljivakoje se nalaze na listi IPA, kriterijum A(ii),prisutne su: Phylloporus rhodoxanthus iGomphus clavatus.Na prostoru Parka registrovane su 34 vrstekoje su zatiene nacionalnim zakonodavstvomzbog svoje rijetkosti ili ugroenosti (Sl. RCGbr.76/06).

Kriterijum C-habitati22.11 Lime-deficient oligotrophic waterbodies34.3 Dense perenial grasslands & middleEuropean steppes35.11 Mat-grass swards41.1 Bukove ume41.2 Oak-hornbeam forests41.4 Mixed ravine and slope forests42.16 Southern Balkan silver fir forests42.62 Zapadno-balkanske borove [Pinusnigra] ume42.7 Visokoplaninske oro-mediteranske umebora.44.1 Riparian willow formations44.2 Boreo-alpine riparian galleries44.3 Middle European stream ash-alderwoods54.12 Hard water springs54.2 Rich fens54.426 Peri-Danubian black-white-star sedgefen54.5 Transition mires65 Peine

Adenophoralilifolia

Durmitor-Pasovi

Razvoj turizma na sadanji nain nega-tivno utie na ekosisteme NP Durmitor


#

KORIENJE ZEMLJISTA- poljoprivreda (stoarstvo i agrikulture) zauz-ima oko 30% zemljita- ribarstvo i akvakulture (oko 5% zemljita)- umarstvo (20% zemljita)- lov- zatita prirode i nauna istraivanja- turizam i rekreacija- urbanizacija, razvoj industrije i saobraajneinfrastrukture- sakupljanje divljih biljnih vrsta

Zbog raznolikog reljefa, kompleksnihklimatskih uticaja i raznovrsnih s tani taivotinjski svijet Durmitora je veoma hetero-gen. Postoje predstavnici planinske, visoko-planinske, ali i ravniarske faune. Od sisaravano je pomenuti medvjeda (Ursus arctos),divokozu (Rupicarpa rupicarpa), risa (Lynxlynx) Na prostoru Nacionalnog parkaDurmitor moe se nai preko 160 vrstaptica; veina ih je zakonom zatieno uCrnoj Gori.

UGROENOST STANITA:Poslednjih nekoliko godina divlja gradnja je,na teritori j i NP Durmitor, uzela maha.Nadleni organi nisu ovome stali na put, vesu predloili da se podruje sa divljom grad-njom izuzme iz Nacionalnog parka. Nedozvoljena sjea uma je esta na teritorijiNacionalnog parka, takoe i krivolov.Potrebno je u budunosti odlunije sprijeitiovakve akcije. Tokom ljetnjih mjeseci i poarinaruavaju ekosis tem Nacionalnog parka.Poar velikih razmjera je zahvatio NPDurmitor 2007. godine.2004. godine bio je aktuelan projekat izgrad-

nje brane na Tari za potrebe hidrocentrale. Zasad je projekat stopiran, ali nismo sigurni dase potpuno odustalo od ovog projekta.Razvoj infrastrukture za potrebe turizma imavisok negativan uticaj na ouvanost stanita. Zbog imopzantne, i jo uvijek dobro ouvaneprirode, planinski masiv Durmitora je intere-santna destinaci ja za planinare, l jubitel jeprirode i istraivae iz cijele Evrope. Tako jeabljak centar planinskog turizma u CrnojGori. Bilo bi potrebno donijeti uredbe kojepropisuju "pravila ponaanja" turista i kolek-cionara, jer u suprotnom ove aktivnosti moguozbiljno da narue prirodu.

Durmitor-toila


#

HAHA JLAJLANNaacciioonnaallnnoo iimmee ssaajjttaa:: Hajla planinaIImmee nnaa eenngglleesskkoomm:: Hajla MountainPPoovvrriinnaa:: 1551haCCeennttrraallnnee kkoooorrddiinnaattee:: 43o 18 N/20o 11 ENNaaddmmoorrsskkaa vviissiinnaa:: 1640 - 2403 mnm

ZATIENA PODRUJA:Podruje nema status zatite

HHAAJJLLAA se smatra za najistaknuti juplaninu Roajskog kraja. Njen greben je uobliku blago povijenog slova S i prua seduinom od 12km. Jako je uzan i mjestim-ino ne prelazi 1m irine. Sjedlom, grebenje podijeljen na dva dijela: Pepiki, visine2403mnm i Dermandoski, visine od 2120-2280mnm.

U geomorfolokom pogledu fizionomi-ju Hajle odreuju glacijalni i kraki tereniiji su karakteristini oblici cirkovi, valovi,vrtae i uvale.

U pogledu vaskularne f lore, masivHajle se odlikuje izuzetnim bogatstvom idiverzitetom. Svojs tven mu je lokalniendemit Hedysarum i l ii (Lakui &Markii 1982), koji se, na alost, u djelima

savremene taksonimiije stavlja u sinonimikuHedisarum hedysaroides. Floru ovog masivaodlikuje prisustvo niza tercijernih relikata(Pinus heldreichii , Potenti l la apennina,Geum molle, Gentiana crispata itd.) i nizaendeminih vrsta.

Ovaj prostor je uven i po bogatsvuljekovite flore. Procjenjuje se da je broj bilja-ka koje pronalaze primjenu u tradicionalnojmedicini oko 300 (Martinovi & Markii2002).

U pogledu vertikalnog ralanjenjaHajla pripada srpsko-bugarskom tipu koji jedugo vremena bio prepoznat samo na plani-ni Ljubinji.

Brdski pojas je sainjen od hrastovihuma sveze Quercion farnetto cerris. Naovaj pojas se nastavlja zona bukovih umasveze Fagion moesiace. U subalpinskoj zonise nalaze smreve (Piceion excelsae) il imijeane molikino-smreve ume: Piceeto-Pinetum.

Znaajan dio vegetacije masiva Hajleotpada na planinske panjake i kamenjare(Lakui 1969, Markii 2002).

Posebno vanan tip habitata jesu sub-aplinski kamenjari - stanite niza visoko-planinskih endemita, ukljuujui i Hedysarumilii.

Hajla-smreve ume


#Kriterijum A-vrste:Amphoricarpos autariatus Blecic & ??yer ssp.bertisceus Blecic & Mayer A(iv)Asperula doerfleri Wettst. A(iv)Campanula abietina Griseb. et Schenk. (syn. C.patula ssp abietina (Griseb.) Simonk.) A(ii)Cerastium dinaricum G.Beck & Szysz. A(ii)Gentiana lutea L. ssp. symphyandra (Murb.)Hayek A(iv)Geum bulgaricum Panc. A(ii)Melampyrum doerfleri Ronn A(iv)Narthecium scardicum Koanin A(iv)Pinguicula balcanica Casper A(iv)Pinus heldreichii H.Christ var. heldreichii A(i)Silene macrantha (Pancic) Neumayer A(iv)Valeriana pancicii Halcsy & Bald. A(iv)Wulfenia blecici Lakuic A(iii)

Kriterijum C-habitati31.46 [Bruckenthalia] heaths35.11 Mat-grass swards41.1 Bukove ume;42.243 Montenegrine spruce forest42.7 Visokoplaninske oro-mediteranske umebora.

KORIENJE ZEMLJISTA:- poljoprivreda (stoarstvo);- umarstvo- zatita prirode i nauna istraivanja;- turizam/rekreacija- sakupljanje divljih biljnih vrsta

UGROENOST STANITA:Podruje se nalazi na granici saAlbani jom i Kosovom. esti su upadiumokradica iz susednih drava koji se ponekad zavravaju i upotrebom orujaizmeu umokradica s jedne i graninepolicije i uvara uma s druge strane.umski ekosistemi su ve narueni kaoposledica ove nelegalne see.Razvoj infrastrukture za legalnu seutakoe naruava ekosistem, a podrujenema plan upravljanja.

Geum bulgaricum

Wulfenia blecici

Pinguicula balcanica

Silenemacrantha


#

JERINJJERINJA GLAA GLAVVAANNaacciioonnaallnnoo iimmee ssaajjttaa:: Jerinja GlavaIImmee nnaa eenngglleesskkoomm:: Jerinja Glava MountainPPoovvrriinnaa:: 295haCCeennttrraallnnee kkoooorrddiinnaattee:: 43o 12 N/20o 22 ENNaaddmmoorrsskkaa vviissiinnaa:: xx mnm

ZATIENA PODRUJA:Podruje ni je zatieno nacionalnimzakonom.

Bukove ume na padinama Jeinje glave

Jerinja glava nalazi se na oko 6 kilo-metara od Andrijevice. Oduvijek je privlai-la panju botaniara, ali je do dananjihdana ostala nedovoljno istraena.

Prva botanika istraivanja na ovomterenu sprovodio je, jo na samom poetku20. vijeka, poznati eki botaniar JozefRohlena koji je dao ogromni doprinos poz-navanju flore Crne Gore. Rohlena u svojim

putopisima navodi "Poto se sve planinekod Andri jevice izdiu vr lo s tramo izdoline, to je prelaz termofilne flore u alpin-sku poprilino direktan i ako u planinskimstrminama (npr. Balj, Jerinja Glava, Zeletini dr.) nije rijedak sluaj da se pojedina alp-ska vrsta sputa vrlo nisko, i obratno, da seponeka vrsta koja trai toplotu nae naneobinoj visini. "Tokom istraivanja reali-zovanih u okviru IPA projekta na Jerinjoj


#

Kriterijum A - vrste: Achillea fraasii Schultz Bip A(iv)Himantoglossum caprinum (Bieb.) C. Koch.A(ii)

Kriterijum C-habitati41.1 Bukove ume41.2 Oak-hornbeam forests41.7 Termofilne i supra-mediteranske ume

hrasta8210 Calcareous rocky slopes with chasmo

phytic vegetation

Himantoglossum caprinum Achillea fraasii

KORIENJE ZEMLJISTA:- poljoprivreda i stoarstvo

UGROENOST STANITA:Za sad nisu evidentirani antropogeni fak-tori koji bi ozbiljnije ugroavali biljni svi-jet ovog terena. Neplanska i nelegalnasjea i nepostojanje adekvatnog planaupravljanja ovim podrujem mogu dovestido veeg stepena ugroenosti pojedinihprirodnih habitata.

glavi je evidentirana orhidejaHimantgoglossum caprinum, ovaj lokalitetje najsjevernija taka areala pomenutevrste u Crnoj Gori.

Na ver tikalalnom prof i lu Jerinjeglave termofilne mjeovite ume (41.2,

41.7 - uzak pojas) smjenjuju bukove ume.Iznad bukovih uma nalaze se otvorenastani ta. Primjeeno je blago zarastanjeotvorenih stanita, vjerovatno zbog sve man-jeg inteziteta stoarstva na ovom podruju.

Stoarstvo na stari nain.


#

KAKARICKA GORAKAKARICKA GORA

ZATIENA PODRUJA:Podruje nema status zatite

NNaacciioonnaallnnoo iimmee ssaajjttaa:: Kakaricka goraIImmee nnaa eenngglleesskkoomm:: Kakaricka gora hillPPoovvrriinnaa:: 503haCCeennttrraallnnee kkoooorrddiinnaattee:: 42o 43 N/19o 31 ENNaaddmmoorrsskkaa vviissiinnaa:: 70-200 mnm

KKAAKKAARRIICCKKAA GGOORRAA se nalazi u jugo-istonom dijelu Crne Gore, na podrujuOptine Podgorica, a dio koji je proglaenIPA sajtom, veinskim di jelom pripadasamom gradskom podruju. Povrina sajtaiznosi oko 2,5km2. U pogeldu tipova habita-ta, granicama sajta su obuhvaeni:

1. ikare bjelograbia, kostrike i tro-janskog hrasta;

2. kamenjari.

Prvi podaci o flori Kakaricke gorestari su vie od 100 godina. Na proputovan-ju po Crnog Gori, strani botaniari: Baldaii Rohlena su proli ovim lokalitetom i zabil-

jeil i nalaze nekih taksona. I domaibotaniari (Blei, Pulevi, Buli, Hadiabla-hovi, Steevi, Vuksanovi) su botaniziraliovim podrujem i dali doprinos pozvavanjunjegovog biljnog svijeta.

Na ovom lokalitetu Blei & Pulevi1979. godine pronalaze Cionuru erectu -novu vrstu za floru Crne Gore. U bazipodataka o flori dijela Kakaricke gore kojipripada gradskom podruju Podgorice,nalazi se 400 taksona ranga vrste i pod-vrste, to govori da se radi o floristiki jakobogatom lokalitetu.

U pogledu habitata, Kakaricka goralii na mozaik izgraen od kamenjara i frag-menata prirodne umske vegetacije. Neke

od tipskih vrs takamenjara su Salviaofficnalis, Stipa pul-cherima i Saturejamontana , a pred-stavnici dendrofloresu Quercus trojana,Carpinus orientalis,Phylirea media,Juniperus oxycedrus,Rhamnus orbicularis(endemit).

Kakaricka Gora,june padine


#

Kriterijum A-vrste:Gladiolus palustris Gaud. A(ii)Himantoglossum caprinum (Bieb.) C. Koch. A(ii)Ophrys oestriphera Bieb. (syn. O. scolopax ssp.cornuta) A(ii)Romulea linaresii Parl. subsp. graeca Bguinot A(iv)

KORIENJE ZEMLJISTA:- poljoprivreda (stoarstvo i biljna proizvodn-ja);- zatita prirode i nauna istraivanja;- urbana podruja, industrijski objekti i sao-braajnice pokrivaju oko 20% teritorije.

UGROENOST STANITA:IPA sajt se nalazi u irem gradskompodruju i glavna pretnja, koja je izgledaneminovna, je urbanizacija ovog podru-ja. Uglavnom se radi o nelegalnoj gradnjistambenih objekata, ali je to proces koji senastavlja i neminovna je posledica irenjagrada. Pored ovoga, poari tokom ljeta suesti.

GladiolaGladioluspalustris

Jo neke endemine vrste zabiljeenena ovom podruju su: Vincetoxicum huteri,Genista sericea, Astragalus illyricus, Crocusdalmaticus ...

Predio se ne odlikuje visokom estet-skom ili ekonomskom vrijednou, ali jevano stani te za nekolicinu IPA vrsta.Osnovni motiv za izbor Kakaricke gore zaIPA podruje je populacija vrste Romulealinaresii subsp. graeca - kaunak (ovo jejedini IPA sajt u Crnoj Gori koji sadripomenutu vrstu). Procjenjuje se da populaci-ja broji oko 100 jedinki, ali se oekujenjeno smanjenje zbog intezivne urbanizaci-je na ovom podruju. Slian trend, kada suu pitanju populacije kaunka, postoji i nadrugim gradskim goricama.

Ophrys oestriphera

Romulealinaresii

subsp. graeca


#

KANJON RIJEKE CIJEVNE I HUM ORAHOKANJON RIJEKE CIJEVNE I HUM ORAHOVVSKISKINNaacciioonnaallnnoo iimmee ssaajjttaa:: Kanjon rijeke Cijevne i

Hum OrahovskiIImmee nnaa eenngglleesskkoomm:: Canyon of Cijevna river

and Hum OrahovskiPPoovvrriinnaa:: 3828haCCeennttrraallnnee kkoooorrddiinnaattee:: 42o 42 N/19o 45 ENNaaddmmoorrsskkaa vviissiinnaa:: 40-1920 mnm

ZATIENA PODRUJA:Podruje kanjona Cijevne je predloen zazatitu kao podruje sa posebnim prirod-nim vrijednostima 1986. i 1997. godine.Do sada predlog nije sproveden.

RRIIJJEEKKAA CCIIJJEEVVNNAA izvire u planinskomdijelu Albanskih prokletija i gornjim tokomduine od 26,5 km protie kroz Albaniju.Kroz Crnu Goru protie duinom od 32 km iuliva se u rijeku Morau. U gornjem dijelutoka Cijevna ima impozantan kanjon ijadubina na pojedinim mjestima prelazi 1000m. Kanjon je u donjem dijelu toka plii i ui,ali i dalje veoma atraktivan.

Burna geoloka prolost, raznolik rel-jef i pedoloki pokriva, kompleksni klimats-ki ut icaji uslovil i su razvoj veomaraznovrsnog bil jnog svi jeta na ovompodruju. Tako se u kanjonu Cijevne mogupronai mediteranski elementi flore, ali iprave planinske biljke. Na irem podrujukanjona registrovano je 959 biljnih tak-sona, to predstavlja gotovo treinu ukupne

crnogorske flore, kao i preko 30 biljnihzajednica.

U kanjonu Cijevne se sa promjenomnadmorske visine, u vezi sa promjenom kli-matskog reima, smjenjuje nekoliko veg-etacijskih pojaseva. Od najniih ka viimnadmorskim visinama zajednice senadovezuju po sledeem redosledu: hrastcrnika i crni jasen (Orno - Quercetum ilicis),ume i ikare bjelograbia (Carpinetum ori-entalis - vei broj asocijacija), makedonskihrast (Quercetum trojanae montenegrinum),crni grab i jesenja aika (Seslerio -Ostryetum carpinifoliae), pojas bukve(Fagetum sylvaticae montenegrinum,Fagetum subalpinum) i gornju umskugranicu ini pojas munike (Pinetum heldre-ichii ber tisceum). Iznad pojasa munikenalaze se planinske i vidokoplaninske rudinei kamenjari. U zonama navedenih uma,pojavljuju se: vegetacija u pukotinama stije-na, sipari, kamenjari, razliiti degradacionistadijumi pomenutih fitocenoza.

Posebno vaan habitat ovog sajta sudobro ouvane ume munike (42.7 High oro-Mediterranean pine forests) na Humu oraho-hovskom. Ove fitocenoze subendeminog itercijerno-reliktnog balkanskog bora imaju iznaajnu ulogu u zatiti zemljita od erozije.

Istraivanja flore ovog refugijuma zadnjegledenog doba zapoeli su strani autori u19. vijeku navesti kojiNajopirnije istraivanje flore i vegetacijekanjona rijeke Cijevne sproveo je dr ZlatkoBuli pri l ikom izrade magis tarske tezetokom 90-tih godina 20. vijeka.FAUNA: ire podruje kanjona Cijevne jestanite velikog broja meunarodno znaajnihvrsta ivotinja (Habitat direktiva i BernskaKomvencija): 1 vrsta sisara, 82 vrste ptica, 5vrsta gmizavaca i vodozemaca, 4 vrste riba i5 vrsta insekata.


#

Kriterijum A-vrste:Amphoricarpos neumayeri Vis. A(iv)Asperula doerfleri Wettst. A(iv)Centaurea incompta Vis. A(iv)Cephalozia macounii (Aust.) Aust. (o) A(ii)Cymbalaria ebelii (Cufod.) Speta A(iv)Geum bulgaricum Panc. A(ii)Himantoglossum caprinum (Bieb.) C. Koch.A(ii)Hyacinthella dalmatica (Baker) Chouard A(iv)Minuartia velenovsky Rohlena A(iv)Narcissus augustifolius Curt. A(ii)Pinus heldreichii H.Christ var. heldreichii A(i) Ramonda serbica Pancic A(ii)Senecio thapsoides DC. subsp visianianus(Papaf. ex Vis.) Vandas A(iv)Tulipa grisebachiana Pant A(iv)

Na irem podruju kanjona registrovanoje 959 biljnih taksona, to predstavljagotovo treinu ukupne crnogorskeflore, kao i preko 30 biljnih zajednica.

UGROENOST STANITA:U gornjem toku kanjon je nenastanjen, usrednjem i donjem toku niz nasel jaotpadne vode, zbog ne regulisane kanal-izaci je, izl iva u Ci jevnu. Takoe,poljoprivreda u ekspanziji utie na mijen-janje prirodnih ekosistema. Tokom ljetanelegalni ugostiteljski objekti na plaamaCijevne otpad (limenke, flae ...) odlauneposredno uz obalu, u raznim prirodnimuvalama. Uz regulisanje odlaganja otpa-da bilo bi neophodno zabraniti i eksploat-aciju pjeska i ljunka sa ovog prostora.Jo uvijek je neispitan uticaj invazivnihbiljnih vrsta na autohtona stanita.

KORIENJE ZEMLJISTA:- poljoprivreda (stoarstvo i biljna proizvodn-ja) - eksploatacija pijeska i ljunka- ribolov - lov- zatita prirode i nauna istraivanja- turizam i rekreacija- vojni objekti

Kriterijum B-bogatstvo biodiverzitetaG3 etinarske ume - veliki diverzitet gljiva.Zbog prisustva habitata sa endeminom vrstombora Pinus heldreichii podruje HumaOrahovskag prestavlja znaajno stanite zarazvoj rijetkih vrsta gljiva (vrsta koje grademikorize upravo sa ovom vrstom bora). Na prostoru Huma Orahovskog do sada jekonstatovano preko 200 vrsta gljiva, 10 vrstaje zatieno nacionalnim zakonodavstvom (Sl.RCG br.76/06).

Kriterijum C-habitati34.5 Mediteranske kserotermne livade;35.7 Mediterraneo-montane mat-grass swards41.1 Bukove ume;41.2 Oak-hornbeam forests41.7 Termofilne i supra-mediteranske umehrasta42.7 Visokoplaninske oro-mediteranske umebora44.8 Southern riparian galleries and thickets45 Temperate Broad-leaved Evergreen Forests8210 Calcareous rocky slopes with chasmo-phytic vegetation9250 Quercus trojana woods

Kanjon Cijevene je jedno od 5 najboljihpodruja u Crnoj Gori, kada je u pitanju popu-lacija vrste Ramonda serbica. Vrsta je, uz dal-matinski gerani jum, edif ikator zajednice(Geranio dalmatici - Ramondaietum serbicae)koja ulazi u sastav vegetacije karbonatnih stije-na. Rasprostranjena je u gornjem toku rijekeCi jevne, u neposrednoj blizini granice saAlbani jom, najee na sjevernim s tranamaokomitih stijena u dijapazonu nadmorske visineod 110 do 190 metara.

Srpska ramondaRamonda serbica


#

KANJON RIJEKE MRKANJON RIJEKE MRTT VICEVICENNaacciioonnaallnnoo iimmee ssaajjttaa:: Kanjon rijeke MrtviceIImmee nnaa eenngglleesskkoomm:: Canyon of Mrtvica RiverPPoovvrriinnaa:: 1413haCCeennttrraallnnee kkoooorrddiinnaattee:: 43o 16 N/19o 30 ENNaaddmmoorrsskkaa vviissiinnaa:: 182-550 mnm

ZATIENA PODRUJA:Ovo podruje nema status zatite.

Mrtvica je planinska rijeka, ponornica. Ugornjem toku, visina kanjonskih litica napojedinim mjestima iznosi preko 1600 m(zato se ovaj kanjon ubraja u najdublje kan-jone u bivoj Jugoslaviji).Bijeli Nerini (izvori) i kanjonske litice pred-stavljaju reprezentativna stanita sedrenih ivodenih mahovina i drugih viih biljaka. U

kanjonu rijeke Mrtvice registrovali smo 122vrste mahovina, to predstavlja 1/5 floremahovina CG.

Kanjon Mrtvice


#Kriterijum C-habitati41.1 Bukove ume41.2 Oak-hornbeam forests54.12 Hard water springs

KORIENJE ZEMLJISTA:- poljoprivreda i stoarstvo- ribolov i akvakulture- umarstvo- lov- zatita prirode i nauna istraivanja- turizam/rekreacija

UGROENOST STANITA:Stanite bi bilo uniteno ukoliko se izgradipredviena hidrocentrala.

FAUNA: Cijelo podruje je slabo naseljeno. Zato

se mogu nai krupni sisari (mrki medvdjed, vuk,

divlja svinja, divokkoze, zeevi . . . Fauna ptica,

gmizavaca i vodozemaca je takoe bogata. U

samoj rijeci potona pastrmka (Salmo truta) je

najbitnija za ovjeka.

U poslednjih nekoliko godina intenzivirana su

is traivanja f lore i nekih grupa insekata

(Syrphidae, Formicidae).Termofilne ume du kanjona Mrtvice


#

KANJON RIJEKE PIVEKANJON RIJEKE PIVENNaacciioonnaallnnoo iimmee ssaajjttaa:: Kanjon rijeke PiveIImmee nnaa eenngglleesskkoomm:: Canyon of Piva RiverPPoovvrriinnaa:: 7344haCCeennttrraallnnee kkoooorrddiinnaattee:: 43o 18 N/19o 26 ENNaaddmmoorrsskkaa vviissiinnaa:: 182-550 mnm

ZATIENA PODRUJA:Ovo podruje nema status zatite.

Kanjon rijeke Pive prua se du zapadnegranice Crne Gore, prema Bosni iHercegovini. Ovaj kanjon predstavlja junui jugo-zapadnu granicu masiva Durmitora.Izvor rijeke Pive - Pivsko oko, nalazi se blizugrada Pluine. Nedaleko od izvora u Pivuse uliva rijeka Komarnica i odatle poinje iPivski kanjon. Izgradnjom brane za potrebehidrocentrale izvor je potopljen. Na granicisa Bosnom i Hercegovinom, u epan Polju,Piva i Tara formiraju Drinu.Uticaj mediteranske klime sa jedne strane iplaninske klime sa okolnih masiva sa druge,uticali su na razvoj interesantne floristike

kompozije ovog terena. Tako se u kanjonuPive mogu nai termofilni, mediteranski ele-menti (kanjon Pive je najsjevernio dio are-ala pelima - Salvia officinalis), ali i elemen-ti planinske flore. Kanjon Pive i Komarnicesu klasina nalazi ta bil jke Daphnemalyana - endemine vrste uskog raspros-tranjenja. Naalost, najvei dio populacijeove vrste je potopljen izgradnjom brane HEMratinje. Sada se mogu nai samo pojedi-nani primjerci u blizini brane.Hrastove ume se na pojedinim termofilnimlokalitetima pruaju sve do 1100 metaranadmorske visine. Prosjena irina pojasa jeoko 600 m. U ovom pojasu izdvaja se neko-

liko asocijacija: uma bijelog gra-bia (Carpinetum orientalis) sa trisubasocijacije, uma crnog graba ijesenje aike (Seslerieto-Ostryetum carpinifolie), asocijacijaQuerceto-Carpinetum montene-grinum, zajednica crnog graba ime?je lijeske (Colurneto-Ostryetumcarpinifolie). Bukove ume(Fagetum si lvaticae montene-grinum)razvijene su od oko 500 do1600 metara nadmorske visine. Uvisinskom pogledu i po floristikomsastavu u ovoj zoni izdvojene su 4


#

Kriterijum A - vrste: Amphoricarpos neumayeri Vis. A(iv)Daphne malyana Blecic A(i)Micromeria croatica (Pers) Briq. A(iv)

Kriterijum C-habitati41.1 Bukove ume41.2 Oak-hornbeam forests41.7 Termofilne i supra-mediteranske umehrasta42.62 Zapadno-balkanske ume bora [Pinusnigra]44.1 Riparian willow formations

Daphne malyana

subasocijacije. Du rijeke Pive i njene pri-toke nalaze se fragmenti movarnih uma(Alnetum glutinosae i Salicetum albbae). Iume crnog bora (Pinetum nigrae)danas senalaze samo u fragmentima. Stijene i toilau kanjonu Pive zauzimaju veliko prostranst-vo i na njima je razvijena tipina kamenjars-ka vegetacija. Na ovom tipu stanita izdo-jeno je nekoliko asocijacija, od kojih suposebno znaajne Potentilletum persiciane i

Moltkietum petraeae, zato to sadre velikibroj endeminih taksona. Veliki dio kanjonaPive je potopljen izgradnjaom HE Mratinje.Pri tom su, od habitata, najvie stradale ter-mofilne hrastove ume i vegetacija stijena.Sjea ume je faktor koji danas ugroavabiljni svijet podru?ja. Poslednjih godina jeevidentiran intezivniji razvoj turizma, jo uvi-jek nije dostigao zabrinjavajue razmjere.

KORIENJE ZEMLJISTA:- ribolov i akvakulture- lov- upravljanje vodenim resursima

UGROENOST STANITA:Prirodna stanita su unitena izgradnjomhidrocentrale. Na novoformirana vodenastanita negativan uticaj ima ribolov i vje-taki uzgoj ribe. Bitno je sprijeiti ilegalnu sjeu ume i bitiveoma obazriv pri razvoju turistike infra-strukture.

Dananji izgled potopljenog dijela kanjona.


#

OSOSTRTRVVA KAA KATII, DONKTII, DONKOOVVA I VELJA I VELJA SEKAA SEKANNaacciioonnaallnnoo iimmee ssaajjttaa:: Katii, Donkova i VeljasekaIImmee nnaa eenngglleesskkoomm:: Katii, Donkova and Veljaseka islandsPPoovvrriinnaa:: 439haCCeennttrraallnnee kkoooorrddiinnaattee:: 42o 19 N/19o 33 ENNaaddmmoorrsskkaa vviissiinnaa:: -60 - 0 mnm

ZATIENA PODRUJA:Ovo podruje nema s tatus zati te. UFizikom planu obalne zone JU Morskodobro za 2006. godinu, sajt je predvienza zatitu.

Sajt se nalazi u blizini Petrovca, nekolikostotina metara ispred glavne plae. Biljnisvijet kopna predstavljen je degradiranombunastom mediteranskom vegetacijom (uzsaene borove i emprese). Veoma sudobro razvijena nekoliko tipova meunaro-dno znaajnih marinskih podvodnih stani-ta. Posebno is t iemo kompaktnu, velikupovrinu podvodne livade morske travePosidonia oceanica.

Ostrvo Katii

Zbog kulturne vri jednosti ovog mjesta isakralnog objekta (pravoslavne crkve)izgraenog na ostrvu, Katii postaju svevie interesantni za turistike ekskurzije.Zato postoji opasnost da se, pod uticajemovjeka, narue djelovi ovog dobro ou-vanog stanita. Marinska fauna je pod negativnim uticajemzbog prekomjernog izlova ribe, pri emu sepo nekad upotrebl javaju i zakonskinedozvol jeni naini izlova dinamitom.Poslednjih godina ovaj teren privlai sveveu panju ronioca.


#Usled specifinih morskih struja ovaj sajt injegova okolina imaju veliki biodiverzitet uporeenju sa drugim s tani t ima ducrnogorskog primorja.

Kriterijum A - vrste: Cystoseira spinosa Sauvageau A(ii)Posidonia oceanica (L.) Delile A(ii)

Kriterijum C-habitati11.22 Sublittoral sof t seabeds11.24 Sublittoral rocky seabeds and kelp forests11.25 Sublittoral organogenic concretions11.3 Sea-grassmeadows

KORIENJE ZEMLJISTA:- ribolov/akvakulture;- turizam/rekreacija;

UGROENOST STANITA:Morski habitati su pod negativnim utica-jem pretjeranog, esto i nelegalnog izlo-va ribe nedozvol jenim sredstvima.Upotreba dinamita je, po posledicama,najgori oblik izlova jer unitava sav ivisvijet, bez selekcije. Tako se bespotrebnounitava i mla, kako riba, tako i rakova,koljki, pueva, morskih sasa i drugih obli-ka ivota. Nelegalni ribolovci nemajuekonomske koris t i od uni tene mlai.Upravo suprotno, ostavljajui pusto izasebe, za dugi niz godina ribolov naunitenom podruju je neisplativ.


#

KKOMOOMOVIVINNaacciioonnaallnnoo iimmee ssaajjttaa:: KomoviIImmee nnaa eenngglleesskkoomm:: Komovi MountainPPoovvrriinnaa:: 3332haCCeennttrraallnnee kkoooorrddiinnaattee:: 43o 8 N/20o 5 ENNaaddmmoorrsskkaa vviissiinnaa:: 1900 - 2487 mnm

ZATIENA PODRUJA:Ovo podruje nema s tatus zati te.Prostornim planom Republike Crne Gore(1986, 1997) predloeno je da se Komovizatite u kategoriji Regionalnog parka.Predloeni su i za EMERALD sajt.

MMAASSIIVV KKOOMMOOVVAA, koji pripadaDinarskim planinama, smjeten je uistonom dijelu Crne Gore. Dugaak je oko40, a irok oko 30 km. Sa svih strana jeokruen platoima prosjene nadmorskevisine 1900mnm (tavna i Ljuban nasjeveru, Rogam na zapadu, Crne na jugu iVarda na zapadu). Granicu masiva kaistoku ini gornji tok rijeke Lim, ka zapadurijeke Tare. Najvii vrhovi su Kuki Kom(2487 mnm), Ljevoreki Kom (2469mnm,sjeverni vrh Kukog Koma) i VasojevikiKom (2460mnm).

Planinski masiv Komova odlikuje seveoma bogatom i jo uvijek dobro ou-

vanom florom. Sa materijala sakupljenog naovom prostoru opisano je nekolikoendeminih vrs ta: S i lene macrantha,Valeriana pancicii (paniev odoljen)... NaKomovima je zabiljeeno 14 vrsta sa Alista, al sajt je posebno vaan za vrsteAndrosace mathildae i Cypripedium calceo-lus . Kuki Kom je jedino nalazi teAndrosace mathildae u Crnoj Gori; ovavrsta se moe pronai samo na jo jednommjestu na svijetu - NP Abruzzo u Italiji. Upodnoiju Vasojevikog Koma (dolina rijekeLjubatice) nalazi se subpopulacija vrsteCypripedium calceolus koja broji oko 50zrelih jedinki, to predstavlja gotovo polov-

inu od ukupne popu-laci je ove orhideje uCrnoj Gori. Ova sub-populacija evidentiranaje tokom terenskihis traivanja koja surealizovana u okviruIPA projekta.

Na manjim nad-morskim visinama razvi-jene su ume: bukove,b u k o v o - j e l o v e ,munikine. Na ve?imnadmorskim visinamanalaze se otvorena


#

Kriterijum A - vrste: Amphoricarpos autariatus Blecic & ??yer ssp. bertis-ceus Blecic & Mayer A(iv)Amphoricarpos neumayeri Vis. A(iv)Androsace mathildae Levier A(ii)Asperula doerfleri Wettst. A(iv)Buxbaumia viridis (Moug.) Moug. & Nestl A(ii)Cerastium dinaricum G.Beck & Szysz. A(ii)Cypripedium calceolus L. A(ii)Gentiana levicalyx Rohlena A(iv)Pinguicula balcanica Casper A(iv)Pinus heldreichii H.Christ var. heldreichii A(i)Silene macrantha (Pancic) Neumayer A(iv)Thlaspi dacicum Heuffel subsp. montenegrinum (F. K.Meyer) Greuter & Burdet A(iii)Valeriana pancicii Halcsy & Bald. A(iv)Verbascum nicolai Rohlena A(iv)

Kriterijum C-habitati34.3 Dense perenial grasslands & middle Europeansteppes41.1 Beech forests42.7 High oro-Mediterranean pine forests8120 Calcareous and calcshist screes of the montaneto alpine levels (Thlaspietea rotundifolii)8210 Calcareous rocky slopes with chasmophytic vege-tation

Cypripedium calceolus

Silene macrantha

s tani ta (sipari, vegetaci ja s t i jena, planinskelivade) koja se odlikuju prisustvom velikog brojaendeminih vrsta.Poslednjih godina zapaena je ile-galna sjea zabrinjavajuih razmjera i ovo jenajvea opasnost za degradaciju stanita ove zone.Ispaa koja je prisutna na sajtu malog je inteziteta ine predstavlja prijetnju za biljni svijet.

FAUNA: Na Komovima su zabiljaene 22 vrsteptica sa Rezolucije 6 Habitat direktive, od kojih 6migratornih. Od krupnih sisara prisutni su vuk imedvjed.

UGROENOST STANITA:Potrebno je stati na put nelegalnoj sjei! S jednestrane, sjeom se degradiraju reprezentativneume ove zone; sa druge strane, zbog velikihnagiba, nakon uklanjanja biljnog pokrivaa

dolazi do intezivne erozije zemljita. Ova pojavaje u podnoiju Komova ve izazvala velike mater-ijalne tete (usled klizanja zemljita unitena jejedna dionica lokalnog puta).

FOTO KOMOVI SIPAR ILIKOMOVI SJEA?


#

KKOOTTORSKORSKO-RISO-RISANSKI ZALIVANSKI ZALIVNNaacciioonnaallnnoo iimmee ssaajjttaa:: Kotorsko-risanski zalivIImmee nnaa eenngglleesskkoomm:: The Bay of Kotor andRisanPPoovvrriinnaa:: 2778haCCeennttrraallnnee kkoooorrddiinnaattee:: 42o 28 N/18o 44 ENNaaddmmoorrsskkaa vviissiinnaa:: -60 - 0mnm

ZATIENA PODRUJA:Sajt je pod zatitom UNESCO-a od 1979, kaodio svjetske kulturne batine.

Kotorsko-risanski zaliv predstavlja unutran-ji dio Boke Kotorske. Zbog svoje jedinstveneljepote i biolokih vrijednosti ukljuen je nalistu svjetske prirodne i kulturne batineUNESCO-a. Zbog krenjakog sastava reljefa, kinica sepodzemnim tokovima sliva sa okolnih plani-na i izlazi na povrinu ili u nivou obale iliispod nivoa mora. Na ovaj nain se formira-ju specifini ekoloki uslovi, specifini habi-tati sa velikim diverzitetom morske flore ifaune. Zato je zatita ovakvih habitataveoma vana.Na sajtu je zabiljeeno prisustvo 3 IPA

vrste, od kojih Zostera marina ima stabilnupopulaciju. Populacija vrste Cystoseira spin-osa opada, jer su na njoj primijeene brojneepifite. U populaciji su evidentirane i nekeinvazivne vrs te. Posidonia oceanica sepovlai, prije svega zbog eutrofikacije (bro-jnih epifita zamuljene podloge, te nedostat-ka kiseonika i svjetlosti).Veina stanita sa Rezolucije 4 Bernske kon-vencije, koja su evidentirana u Kotorsko-Risanskom zalivu zahti jevaju detal jnais traivanja, jer jo uvi jek ne postojidovoljno podataka o njihovom ivom svije-tu. Na hitna istraivanje ove zone, poziva i

Dio Kotorsko-risanskog zaliva,

sa Vrmca. U poza-dini se vide

istone padineOrjena.


#

Kriterijum A - vrste: Cystoseira spinosa Sauvageau A(ii)Posidonia oceanica (L.) Delile A(ii)Zostera marina L. A(ii)

Kriterijum C-habitati11.22 Sublittoral sof t seabeds11.24 Sublittoral rocky seabeds and kelp forests11.25 Sublittoral organogenic concretions11.27 Soft sediment littoral communities11.3 Sea-grassmeadows11.42 Marine spike-rush beds12.7 Sea caves13.2 Estuaries

UGROENOST STANITA:Kotorsko-Risanski zaliv zagauju otpadnevode, koje se na nekoliko lokaliteta izlivajuu more. S obzirom da ovaj problem postojive godinama, moe se konstatovati daugroava ivi svijet i dovodi do degradaci-je stanita. Dodatni izvori zagaenja suindustrijski objekti u cijelom zalivu: dvije triluke (Kotor i Risan, Zelenika), kao iskladite goriva (Lipci) i brodogradilite uBi jeloj. Na destrukci ju habitata uodreenoj mjeri utie i izgradnja objekatauz obalu.

KORIENJE ZEMLJISTA:- ribolov/akvakulture;- turizam/rekreacija;- zatita prirode i nauna istraivanja.

injenica da je primjeeno opadanje kvalite-ta habitata zbor raznovrsnih antropogenihuticaja. Tako se povrine morskih livada(11.3 Sea-grassmeadows) smanjuju, poseb-no onih koje gradi posejdonija osjetljiva nazagaenja. Vrsta Cymodocea nodosa jeotpornija na zagaenje od posejdonije, paje u ovoj zoni ima znatno vie. Stanite sub-l i toralnih organogenih formaci ja (11.25Sublitoral organogenic concretions) jeosjetl jivo na eutrofikaciju, to moe biti

razlog povlaenja ovih habitata.Istraivanje podvodnih livada ove zone radimr Vesna Mai iz Zavoda za biologijumora u Kotoru.

Na padinama zaliva, tanije poluostrvaVrmac, nalazi se i jedna od rijetkih auto-

htonih uma divljeg kestena.


# NNaacciioonnaallnnoo iimmee ssaajjttaa:: LovenIImmee nnaa eenngglleesskkoomm:: LLoovveenn MMoouunnttaaiinn

PPoovvrriinnaa:: 6267haCCeennttrraallnnee kkoooorrddiinnaattee:: 42o 37' N/19o 25' ENNaaddmmoorrsskkaa vviissiinnaa:: 750-1749 mnm

ZATIENA PODRUJA:Podruje centralnog dijela masiva Lovenaproglaeno je nacionalnim parkom 1952.godine.

IPA sajt se granicama poklapa sa grani-cama Nacionalnog parka Loven. Ovajnacionalni park zauzima centralni dio masi-va Lovena, primorske planine koja senalazi u jugozapadnom dijelu Crne Gore.Najvii vrh je tirovnik, visok 1749 metaranadmorske visine. Raznovrsni oblici reljefa ikimatski uticaji, razliit sastav s ti jena izemljita, uslovili su razvoj raznovrsnih eko-sistema, bogate flore, faune i gljiva.

Na Lovenu je veoma dobro izraenavisinska ralanjenost vegetaci je. Uskopodruje uz obalu mora ima tipinu mediter-ansku zimzelenu vegetaciju - makiju (neulazi u granice sajta). Na taj pojasnadovezuju se l is topadne mediteranskeume bijelog grabia (Carpinus orientalis) itermofilnih hrastova (Quercus pubescens,Quercus cerris). Vegetacija ove zone naLovenu je diferencirana na nekoliko biljnihzajednica. Prema veim nadmorskim visina-ma nastavlja se klimazonalna zajednica

crnog graba (Ostrya carpinifolia), kojusmjenjuju bukove ume (Fagus sylvatica).Od meunarodno znaajnih habitata koji suprisutni na Lovenu, najveu vri jednostimaju: habitat sa munikom (42.7 High oro-Mediterranean pine forest) i habitat upukotinama stijena (8210 Calcareous rockyslopes with chasmophytic vegetation).Munika pokriva strme padine najviih vrho-va Lovena (tirovnik, Jezerski vrh), odmahiznad subalpiske bukove ikare, na nad-morskoj visini oko 1600mnm. Uglavnom jerazvijena kao grm i na strmim stijenama imaneobine oblike. Smatra se da je dananjamunika na Lovenu relikt nekadanje ume,koja je izgraivala gornji pojas umske veg-etacije. Stanovnici su je sjekli radi lua, aintezivna paa sprijeila je njeno obnavljan-je, tako da se odrala jedino na nepristu-panim s t i jenama. Meutim, nakonproglaenja Lovena za Nacionalni park,prestankom sjee i smanjenom paom muni-ka je ponovo poela da osvaja podruja sakojih je potisnuta. Najtipinije sastojine veg-etacije u pukotinama stijena se nalaze u kli-mazonalnoj zajednici crnog graba.

LLOOVENVEN

Pogled na dva najvia vrha Lovena - tirovnik,1749mnm (desno) i Jezerski Vrh 1657mnm.

Loven, kao i ostale planine Dinarida, ima bogatpeinski ivotinjski svijet. Svako istraivanjepeinskih ivotinja daje za rezultat nove endemei vrste za nauku.


#Kriterijum A-vrste:Berteroa gintlii Rohlena A(iii)Centaurea incompta Vis. A(iv)Edraianthus wettsteinii Hal. & Bald. subsp.lovcenicus Mayer & Blecic A(iii)Gladiolus palustris Gaud. A(ii)Himantoglossum caprinum (Bieb.) C. Koch. A(ii)Narcissus augustifolius Curt. A(ii)Ophrys araneola Rchb. A(iv)Pinus heldreichii H.Christ var. heldreichii A(i)Tulipa grisebachiana Pant A(iv)

KORIENJE ZEMLJISTA- poljoprivreda (stoarstvo i agrikulture)

zauzima oko 5% zemljita- zatita prirode i nauna istraivanja

- sakupljanje divljih biljnih vrsta- turizam i rekreacija

- umarstvo - lov

UGROENOST STANITA:Prirodne nepogode, najee poari, sunajvea opasnost po ekosisteme Nacionalnogparka. Nelegalna sjea ume je poslednjihgodina svedena na minimalni nivo.Na teritori ji Nacionalnog parka nalazi senekoliko naselja u kojima ljudi vjekovima ive.Da bi bio to manji negativan uticaj ovihnaseobina treba pootri t i kri teri jume zadozvolu izvoenja graevinskih radova(upotreba kamena i drveta umjesto betona idrugih novih materijala) i mijenjanja prirodnihekosistema (saenje trave, krenje uma).

Razvoj turizma, koji je neophodan, mora bitiplanski. Izgradnja infrastrukture (iara,asfaltni putevi, restorani, hoteli) u potrebe tur-izma, mora se sprovoditi sa minimalnim nega-tivnim uticajem na ekosisteme. Posjeta peinama, kao veoma osjetljivim eko-sistemima, mora biti regulisana zakonski i upraksi. Inostrani ljubitelji prirode poslednjedecenije sakupljaju neselektivno sve ivotinjeu peinama, radi dalje prodaje endemskihvrsta na ilegalnom tritu peinskih beskimen-jaka.

LovenskizvonacEdraianthuswettsteiniisubsp. lovcenicus

Bor munikaPinus heldreichii var. heldreichii

Na podruju planinskog masiva Loven raste oko1300 biljnih taksona. Posebno vani taksoni suendemi, arealom ogranieni na NP Loven:Edraianthus wettsteini ssp. lovcenicus (lovenskizvoni) i Ber teroa gintl i i (sivac). Lovenskizvonii je za sada zabiljeen samo na jednomlokalitetu, gdje se populacija prostire na povriniod oko 0,02 km. Populacija je bila stabilna svedo 2008. godine kada je stanite zahvatio poar.Potrebno je narednih godina pratiti brojnost pop-ulacije, kako bi se utvrdilo u kojoj mjeri je otee-na poarom. Uz poare, potencijalna prijetnjataksonu su sakupljanja za zbirke. Tokom terenskihistraivanja realizovanih u okviru IPA projektanismo uspjeli pronai vrstu Berteroa gintlii, takoda raspolaemo samo litaraturnim podacima kojine govore o s tanju i brojnosti populaci je.Poslednji podaci o prisustvu sivca na Lovenu (naNjeguima) datiraju iz 1942. godine. Iako sunakon toga brojni botaniari istraivali Loven,prisustvo vrste nije potvreno. Moe se vjerovatida je vrsta, usled urbanizacije i razvoja stoarst-va, izezla.Na teritoriji nacionalnog parka Loven do sada jeregistrovano oko 400 vrsta gljiva.

Kriterijum C-habitati34.3 Dense perenial grasslands & middle Europeansteppes;34.5 Mediteranske kserotermne livade;41.1 Bukove ume;41.7 Termofilne i supra-mediteranske hrastove ume;41.8 Mijeane termofilne ume;42.62 Zapadno balkanske [Pinus nigra] ume;42.7 Visokoplaninske oro-Mediteranske ume bora;8120 Calcareous and calcshist screes of the montaneto alpine levels (Thlaspietea rotundifolii)8210 Calcareous rocky slopes with chasmophyticvegetation


#

LLUKAUKAVICVICAANNaacciioonnaallnnoo iimmee ssaajjttaa:: LukavicaIImmee nnaa eenngglleesskkoomm:: Lukavica MountainPPoovvrriinnaa:: 137haCCeennttrraallnnee kkoooorrddiinnaattee:: 43o 218 N/19o 24 ENNaaddmmoorrsskkaa vviissiinnaa:: 1120 - 1900 mnm

ZATIENA PODRUJA:Podruje Lukavice nema status zatite.

LLUUKKAAVVIICCAA pripada planinskommasivu Morakih planina, koji se nalazi ucentralnom di jelu Crne Gore. Planinskimasiv Lukavice udaljen je oko 30 km odNikia. Odlikuje ga kompleksan reljef, ukome se visinom izdvajaju Veliki urim(2036 mnm) i Mali urim (1984mnm).Glacijacija je na ovom prostoru formiralaveoma interesantne oblike "koji i svakogprolaznika zadivljuju svojom ouvanou."Na povri Lukavice, kao ostatak velikelukavike glacijacije, nalaze se dva planins-ka jezera - Kapetanovo i Manito jezero.Manito jezero je jedno od manjih lednikihjezera Crne Gore. Nalazi se na 1773 mnm,povrina mu je 26 000 m2, a najvea dubi-na jezera je 13,4 m. U vegetaciji se razliku-ju sve tri zone vodenih biljaka: emerzna,flotantna i submerzna. Ali, jezero je floris-t iki veoma siromano. Osnovni motivodabira ovog podruja za IPA sajt je broj-

na, dobro ouvana populacija vrste Daphnemalyana (malijev likovac), koja se nalazi nastrmim sti jenama iznad Manitog jezera.Podruje takoe sadri veoma brojunu pop-ulaciju vrste Narcissus angustifoius.

Dominantan tip stanita su krenjakekamenite padine sa hazmofitskom vegetaci-jom (C-habitatai br. 8210), dok se bukovauma javl ja samo na maloj povrini.Stoarstvo (ispaa), koje je nekad bilointezivno na ovom prostoru, danas se javljasamo sporadino. Kapetanovo jezero i plan-ina Lukavica omiljena su planinarska desti-nacija, ali podruje ne posjeuje prevelikibroj ljudi, tako da ova aktivnost ne pred-stavlja opasnost za ivi svijet.


#Kriterijum A-vrste:Daphne malyana Blecic A(i)Fritillaria montana Hoppe. (syn. F. orientalisAdams) A(ii)Narcissus augustifolius Curt. A(ii)

Kriterijum C-habitati41.1 Bukove ume;8210 Calcareous rocky slopes with chasmophyticvegetation.


#

LJUBINJLJUBINJAANNaacciioonnaallnnoo iimmee ssaajjttaa:: LjubinjaIImmee nnaa eenngglleesskkoomm:: Ljubinja MountainPPoovvrriinnaa:: 2831haCCeennttrraallnnee kkoooorrddiinnaattee:: 43o 31 N/19o 10 ENNaaddmmoorrsskkaa vviissiinnaa:: 1500 - 2000mnm

ZATIENA PODRUJA:Podruje nema status zatite.

LLJJUUBBIINNJJAA se nalazi na granici CrneGore i Bosne i Hercegovine. Najvii vrh je2238 mnm.

Malo je f loris t ikih i vegetaci jskihpodataka sa podruja planinskog masivaLjubinje. Najveu botaniku vri jednostpredstavljaju smreve ume. Smreve umeLjubinje predstavljaju jedinstven tip stani-ta, ne samo u Crnoj Gori ve i ire, o emunajbolje svjdeoi injenica da su u EUNISklasif ikaciji prepoznate kao poseban tips tani ta - 42.243 Montenegrine spruceforests.


#Kriterijum A - vrste: Buxbaumia viridis (Moug.) Moug. & NestlA(ii)Verbascum durmitoreum Rohlena A(iv)

Kriterijum C-habitati41.1 Bukove ume42.243 Crnogorske smreve ume.

UGROENOST STANITA:Jedan dio smrevih uma Ljubinje, kaojedinstveno stanite od posebnog znaajaza zatitu, trebalo bi izuzeti iz koncesijeza sjeu. U ovom dijelu ne bi trebalosprovoditi sjeu, ni bilo kakve aktivnostiod strane ovjeka. Vie od dvije treineLjubinje je pod uticajem sjee ume.Opasnost po stanita su i umski poari.

KORIENJE ZEMLJISTA- poljoprivreda (stoarstvo i ratarstvo)- umarstvo- lov- urbanizacija/industrijalizacija/sao-braajna infrastruktura- sakupljanje divljih biljnih vrsta

Buxbaumia viridis

umarstvo pod koncesijom na Ljubinji.


#

OROR JENJENNNaacciioonnaallnnoo iimmee ssaajjttaa:: Orjen planinaIImmee nnaa eenngglleesskkoomm:: Orjen MountainPPoovvrriinnaa:: 15027haCCeennttrraallnnee kkoooorrddiinnaattee:: 42o 58 N/18o 58 ENNaaddmmoorrsskkaa vviissiinnaa:: 0-1894mnm

ZATIENA PODRUJA:Podruje Orjena je nekoliko puta bilo pred-lagano Prostornim planom Republike CrneGore (1986, 1997) za zatitu u kategorijiRegionalnih parkova. Jo uvijek je bez statusazatite.

OORRJJEENN je dio vi jenca priobalnihcrnogorskih planina srednje visine. Kraki jemasiv koji se prua u pravcu SI-JZ, sjevero-zapadno od Boke Kotorske. Najvii jeplaninski masiv istone jadranske obale. Umasivu Orjena je taka (Crkvice, 940 mnm)sa najvie padavina tokom godine u Evropi- 4600 mm.

Prije dvije godine, sa planine Orjenaje opisana nova vrsta za nauku Iris orjenii.Takoe, na ovom sajtu mnoge lokalneendemine bil jne vrste su prisutne kao:Salvia brachyodon, Thymus bracteosus,Saturea horvatii itd...

Vrh Orjena u pozadinii Studenac u prednjemplanu.

U niem, eumediteranskom pojasurazvijena je mediteranska vegetacija maki-je, garige i kamenjara. Na ovaj vjenozeleni pojas nadovezuju se listopadne umegraba i termofilnih hrastova(Quercus ceris,Q.trojanae). Sa poveavanjem nadmorskevisine javljaju se zajednice crnog graba kojiovdje raste u zajednici sa crnim jasenom imedveom li jeskom (Corylus colurna).Iznad grabovih uma nalazi se pojasbukove ume, koja dostie visinu od 1500mnv. Posebno vri jedno stanite su umemunike kojena Orjenu, za razliku od naihostalih primorskih planina, zauzimaju pros-trane povrine. ume munike obrazuju gorn-

j i , poslednji umskipojas, koji se prostiresve do najviih vrho-va. Na Orjenu jeopisana endeminazajednica munike ielegantne kockavice(Fritilaria gracilis)


#Kriterijum A-vrste:Linum elegans Sprun. in Boiss. A(iv)Amphoricarpos neumayeri Vis. A(iv)Aquilegia grata F. Mal? ex Zimmeter A(iv)Gentiana lutea L. ssp. symphyandra (Murb.)Hayek A(iv)Lonicera glutinosa Vis A(iv)Ophrys oestriphera Bieb. (syn. O. scolopaxssp. cornuta) A(ii)Pinus heldreichii H.Christ var. heldreichii A(i) Salvia brachyodon Vandas A(iv)Scilla litardierei Breist. A(ii)Senecio thapsoides DC. subsp visianianus(Papaf. ex Vis.) Vandas A(iv)Thymus bracteosus Vis A(iv)

Kriterijum C-habitati34.3 Dense perenial grasslands & middleEuropean steppes34.5 Mediteranske kserotermne livade;41.1 Bukove ume;41.2 Oak-hornbeam forests41.7 Termofilne i supra-mediteranske hrastoveume;42.7 Visokoplaninske oro-mediteranske umebora;65 Peine.

KORIENJE ZEMLJISTA:- poljoprivreda (stoarstvo i ratarstvo);- umarstvo;- zatita prirode i nauna istraivanja;- lov;- turizam/rekreacija;- sakupljanje divljih biljnih vrsta;

Lonicera glutinosa

Senecio thapsoides subsp visianianus

Iris orjeni

UGROENOST STANITA:Pojedina podruja, gdje su populaci jeendeminih i rijetkih biljaka bi trebalo pro-glasiti zatienim, na odreenom nivouzati te. Peine bi trebalo s tavit i podstrogu zatitu i zabranu sakupljanja ivot-inja bez nadzora.

FAUNA: Ornitolokim istraivanjima u 19. i 20.vijeku ustanovljeno je 25 vrsta ptica grabljivica,kao i vei broj ostalih vrsta ptica. Od krupnihsisara: srna, divokoza (vjerovatno danas istre-bl jene), mrki medvjed, divl ja maka. Odgmizavaca: smuk, razliiti sitni guteri, poskok.Bogata je fauna beskimenjaka peina sa brojn-im endemima.


#

PLAPLATTAMUNIAMUNINNaacciioonnaallnnoo iimmee ssaajjttaa:: PlatamuniIImmee nnaa eenngglleesskkoomm:: PlatamuniPPoovvrriinnaa:: 1698haCCeennttrraallnnee kkoooorrddiinnaattee:: 42o 28 N/19o 15 ENNaaddmmoorrsskkaa vviissiinnaa:: -45 - 0mnm

ZATIENA PODRUJA:Ovaj sajt predloen je za zatitu u Prostornomplanu Morskog dobra (2006).

RRTT PPLLAATTAAMMUUNNII nalazi se u jugoistonomdijelu Donjeg Grblja i predstavlja najis-tureniji dio obale u ovoj zoni. Ima visokemorske klifove koji dostiu visinu i preko100 m i predstavljaju najvee klifove jugois-tonog Jadrana. Strmi nagibi ispresjeceni suuvalama (Komin, Nerin, Jureva) i priobal-nim peinama.Platamuni je vaan lokalitet za obalneendemine bil jke. Od endeminih vrsta,ovdje su zabiljeene: Centaurea adriatica,Iris dalmatica, Seseli globiferum... U floripodruja registrovano je i 15 rijetkih bilja-ka, od kojih je nekima ovo jedino nalaziteu Crnoj Gori. Takve su: Allium commutatum,Avena aterantha, Cephalaria mediter-

ranea, Filago eriocephala...U zajednicamabentosa evidentirana je 261 vrsta algi.Ovdje se nalazi najbolje razvijena veg-etacija morskih klifova u Crnoj Gori. Nairem podruju evidentirane su 33 tere-strine mediteranske biljne zajednice i 21bentosna zajednica. Ali, Platamuni suizabrani za IPA sajt prvenstveno zbogmorskih (podvodnih) habitata. Evidentiranoje 5 podvodnih habitata sa Bernske konven-cije, koji se u ovoj zoni odlikuju bogatimdiverzitetom. Na pojedinim dijelovima sajtasu dobro ouvani, dok se na pojedinimdijelovima biljei pad kvaliteta zbog antro-pogenog uticaja.

Rt Platamuni


#

Kriterijum A - vrste: Cystoseira spinosa Sauvageau A(ii)Posidonia oceanica (L.) Delile A(ii)

Kriterijum C-habitati11.22 Sublittoral sof t seabeds11.24 Sublittoral rocky seabeds and kelpforests11.25 Sublittoral organogenic concretions11.3 Sea-grassmeadows12.7 Morske peine

UGROENOST STANITA:Zbog velike udal jenosti od najbliihgradova, Budve i Tivta, sa malim brojemsela u zaleu, zagaenost od strane ov-jeka gotovo da ne postoji. Sa planomupravljanja, uz prihvatanje sajta za zati-tu u Prostornom planu Morskog dobra,moe se oekivati da se visok kvalitetmarinskih habitata sauva.

KORIENJE ZEMLJISTA- ribolov/akvakulture- turizam/rekreacija

Razne vrste algi, u prvom planu Cystoseira spinosa

Posidonia oceanica

FAUNA: Ovo podruje vano je zagnijedenje veeg broja ptica. Evidentiranoje 8 vrsta ptica koje se nalaze na Bernskojkonvenciji.

Jez Cidaris cidaris (zasticean zakonom)na biljci posejdoniji


#

RRUMIJUMIJAANNaacciioonnaallnnoo iimmee ssaajjttaa:: RUMIJA planinaIImmee nnaa eenngglleesskkoomm:: RUMIJA MountainPPoovvrriinnaa:: 2000 haCCeennttrraallnnee kkoooorrddiinnaattee:: 42o 7' N / 19o 7' ENNaaddmmoorrsskkaa vviissiinnaa:: 600 - 1594 mnm

Rumija je planinski vijenac, zadnji unizu naih primorskih planina, koji zahvatapredio izmeu Skadarskog jezera i obalemora. Sa sjevera je, poev od Albanije pado Virpazara ograniena Skadarskim jeze-rom, zapadna granica ide Crmnikim pol-jem, dolinom Liml jana, prevojemSutormana, a odatle dolinom Tuemila irijekom eljeznicom do Bara.

Na teritoriji sajta registrovano je oko800 bil jnih taksona. Najznaajni j i sulokalni endemi planinskog masiva Rumije:Edraianthus wettsteini i Asperula baldacci.Na Rumiji se nalazi i najvei dio crnogorskepopulacije vrste Ramonda serbica.

Sajt sadri devet meunarodno znaa-jnih tipova habitata. Zajednica munike naRumiji , iako ne gradi umski kompleks,znaajna je jer predstavl ja najjuni jestanite ovog poluendeminog bora u CrnojGori. Zbog nepris tupanosti terena inedostatka puteva na sjevernim padinamaRumije, bukove ume u ovoj zoni su dobroouvane. Predstavljaju najbolje razvijenebukove ume na naim primorskimDinaridima.

Na sajtu je u manjoj mjeri zastupljenostoarstvo, eksploatacija kamena i uma najunim padinama. tetu ekosis temimananose i umski poari.

ZATIENA PODRUJA:Zajednice munike Pinus heldraichii zatiene sukao Spomenik prirode na povrini od oko700ha.Dio Rumije je predloen i kao EMERALD sajt.

Vet t a j n ov z vo n i (Edraianthus wetts te ini

Prorijeene sastojine makedonskog hrasta (Quercus trojana)


#Kriterijum A - vrste: Asperula baldaccii (Halacsy) Ehrend. A(iii)Cachrys ferulacea (L.) Calest. A(i)Cerastium dinaricum G.Beck & Szysz. A(ii)Cymbalaria ebelii (Cufod.) Speta A(iv)Edrainathus wettsteinii Halcsy & Bald.subspwettsteinii A(iv)Gladiolus palustris Gaud. A(ii)Himantoglossum caprinum (Bieb.) C. Koch.A(ii)Hyacinthella dalmatica (Baker) Chouard A(iv)Micromeria croatica (Pers) Briq. A(iv)Minuartia velenovsky Rohlena A(iv)Narcissus augustifolius Curt. A(ii)Pinus heldreichii H.Christ var. heldreichii A(i)Ramonda serbica Pancic A(ii)Tulipa grisebachiana Pant A(iv)

PLANOVI UPRAVLJANJA: Na teritoriji planine Rumijesprovode se lovaki menadment planovi.

Gladiolus palustris

- poljoprivreda- umarstvo- lov

Kriterijum B-bogatstvo biodiverzitetaE1 Dry Grasslands

Kriterijum C-habitati34.3 Travnjaci gustog sklopa sa perenama isrednje Evropske stepe; 34.5 Mediteranski suvi panjaci;41.1 Bukove ume;41.2 Hrastovo-grabove ume;41.7 Termofilne supra-Mediteranske hrastoveume;42.7 Visokoplaninske oro-mediteranske umebora;65 Peine;8210 Krenjake stjenovite strane sa haz-mofitskom vegetacijom;9260 ume kestena Castanea sativa.

Prvi floristiki podaci sa prostora Rumije datiraju iz1842. godine (Wilhel Ebel). Moda dodati jo teks-ta. U periodu 2003-2009. Danka Petrovi na Rumijiobavlja detaljna floristika i vegetacijska istrazivan-ja za izradu doktorata.

Pogled na vrh Rumije sa Lisinja

KORIENJE ZEMLJISTA- turizam/rekreacija- sakupljanje divljih biljnih

vrsta Salvia officinalis, Helychrisum italicum


#

PLANOVI UPRAVLJANJA:Petogodinji plan upravl janjaNacionalnim parkom napravljen je zaperiod 2005-2010. Na osnovu ovogplana pripremaju se i sprovode segodinji operacioni planovi kojima serealizuju prioritetne upravl jakeaktivnosti u skladu sa raspoloivim finan-sijskim sredstvima. Jedan od segmenataplana je i ouvanje biodiverziteta.

Documents

IPA - Važna Biljna Staništa