iV ogólnopolska Konferencja Dietetyki · dr Paula Ravasco 10.00-10.30 Kacheksja nowotworowa - etiologia, przebieg kliniczny, znaczenie, leczenie żywieniowe dr Marek Kunecki 10.30-11.00

IV Konferencja Dietetyki Congressus Dietetica IV Konferencja Dietetyki Congressus Dietetica IV Kon-ferencja Dietetyki Congressus Dietetica IV Konferencja Dietetyki Congressus Dietetica IV Konferencja Dietetyki Congressus Dietetica IV Konferencja Dietetyki Congressus Dietetica IV Konferencja Dietety-ki Congressus Dietetica IV Konferencja Dietetyki Congressus Dietetica IV Konferencja Dietetyki Con-gressus Dietetica IV Konferencja Dietetyki Congressus Dietetica IV Konferencja Dietetyki Congressus Dietetica IV Konferencja Dietetyki Congressus Dietetica IV Konferencja Dietetyki Congressus Dietetica IVKonferencja Dietetyki Congressus Dietetica IV Konferencja Dietetyki Congressus Dietetica IV Kon-ferencja Dietetyki Congressus Dietetica IV Konferencja Dietetyki Congressus Dietetica IV Konferencja Dietetyki Congressus Dietetica IV Konferencja Dietetyki Congressus Dietetica IV Konferencja Dietetyki Congressus Dietetica IV Konferencja Dietetyki Congressus Dietetica IV Konferencja Dietetyki Congres-sus Dietetica IV Konferencja Dietetyki Congressus Dietetica IV Konferencja Dietetyki Congressus Die-tetica IV Konferencja Dietetyki Congressus Dietetica IV Konferencja Dietetyki Congressus Dietetica IV Konferencja Dietetyki Congressus Dietetica IV Konferencja Dietetyki Congressus Dietetica III Konferen-cja Dietetyki Congressus Dietetica III Konferencja Dietetyki Congressus Dietetica III Konferencja Diete-tyki Congressus Dietetica III Konferencja Dietetyki Congressus Dietetica III Konferencja Dietetyki Con-gressus Dietetica III Konferencja Dietetyki Congressus Dietetica III Konferencja Dietetyki Congressus Dietetica III Konferencja Dietetyki Congressus Dietetica III Konferencja Dietetyki Congressus Dietetica III Konferencja Dietetyki Congressus Dietetica III Konferencja Dietetyki Congressus Dietetica III Kon-ferencja Dietetyki Congressus Dietetica III Konferencja Dietetyki Congressus Dietetica III Konferencja Dietetyki Congressus Dietetica III Konferencja Dietetyki Congressus Dietetica III Konferencja Dietetyki Congressus Dietetica III Konferencja Dietetyki Congressus Dietetica III Konferencja Dietetyki Congres-sus Dietetica III Konferencja Dietetyki Congressus Dietetica III Konferencja Dietetyki Congressus Dieteti-ca III Konferencja Dietetyki Congressus Dietetica III Konferencja Dietetyki Congressus Dietetica III Kon-ferencja Dietetyki Congressus Dietetica III Konferencja Dietetyki Congressus Dietetica III Konferencja

Nr 3 (03) 2014

C o N g r e s s u s D i e t e t i C a

IV Ogólnopolska Konferencja Dietetyki IV Ogólnopolska Konferencja Dietetyki IV Ogólnopolska Konferencja Dietetyki IV Ogólnopolska Konferencja Dietetyki IV Ogólnopolska Konferencja Dietetyki IV Ogólnopolska Konferencja Dietetyki IV Ogólnopolska Konferencja Dietetyki IV Ogólnopolska Konferencja Dietetyki IV Ogólnopolska Konferencja Die-tetyki IV Ogólnopolska Konferencja Dietetyki IV Ogólnopolska Konferencja Dietetyki IV Ogólnopolska Konferencja Dietetyki IV Ogólnopolska Konferencja Dietetyki IV Ogólno-polska Konferencja Dietetyki IV Ogólnopolska Konferencja Dietetyki IV Ogólnopolska Konferencja Dietetyki IV Ogólnopolska Konferencja Dietetyki IV Ogólnopolska Konferencja Dietetyki IV Ogólnopolska Konferencja Dietetyki IV Ogólnopolska Konferencja Dietetyki IV Ogólnopolska Konferencja Dietetyki IV Ogólnopolska Konferencja Dietetyki IV Ogól-

www.psdiet.pl

iV ogólnopolska Konferencja Dietetyki

i s s N 2 0 8 4 - 7 5 2 1

organizatorzy

partnerzy

patronat honorowy

patronat medialny

sponsor główny

sponsorzy

PoLsKie stoWarZYsZeNie DietetYKÓW

Studenckie koło naukowe dietetyki

iV ogólnopolska Konferencja Dietetyki

CoNgressus DietetiCa

łódź 2014

wydział NauK o ZDroWiu uniwersytetu Medycznego w łodzi

Polskie Stowarzyszenie Dietetyków

Congressus Dietetica – rocznik naukowy Polskiego stowarzyszenia Dietetyków

Redaktor NaczelnyKamil gwozdowski

RedakcjaPolskie stowarzyszenie Dietetyków

ul. wileńska 38, 94-011 łódź e-mail [email protected]

Opracowanie graficzne i redakcyjneagnieszka Gwoździńska

Organizator IV. Ogólnopolskiej Konferencji DietetykiCongresus Dieteica

Polskie stowarzyszenie Dietetykówul. wileńska 38

94-011 łódź

RedakcjaKamil gwozdowski - tel. 792-413-316

wojciech kosakowski - tel. 531-985-416e-mail: [email protected]

www.psdiet.pl

WydawcaPolskie stowarzyszenie Dietetyków

ul. wileńska 3894-011 łódź

łódź 2014

ISSN 2084-7521

Spis treści

Komitet Naukowy .................................................................................................................................... 9

Komitet organizacyjny ............................................................................................................................ 11

program konferencji ................................................................................................................................ 12

abstrakty wykładowców

Dorota Kozłowska Zmiany przepisów prawnych znakowania żywności ........................................................................... 16

Dorota Balińska-Hajduk aktualny stan jakości żywności na polskim rynku artykułów spożywczych ...................................... 18

Józef Korczak nowa żywność bioaktywna o zaprogramowanych właściwościach prozdrowotnych ................. 20

Małgorzata Fejfer, Magdalena Człapka-Matyasik, Aleksandra Kostrzewa-Tarnowska, Joanna Mierkiewicz, Jan Jeszka Badania kliniczno-żywieniowe wśród pacjentów cierpiących na wybrane jednostki chorobowe, obejmujące interwencję żywieniową opartą o produkty o zaprogramowanych właściwościach prozdrowotnych – projekt bioaktywna żywność ................................................................................. 22

Richard Mithen Food and Health research at the Norwich research Park ................................................................ 24

Cichosz Grażyna aktywne składniki mleka w prewencji chorób dietozależnych ......................................................... 26

Trzcinkaaaaaa ....................................................................................................................................................... 28

Zdzisława Libudzisz Probiotyki i produkty probiotyczne ........................................................................................................ 30

Czernecki Tomasz, Kuzdraliński Adam Rola predyspozycji genetycznych w personalizacji żywienia ............................................................ 32

Lucyna Kozłowska Znaczenie warzyw i owoców w prewencji chorób przewlekłych ..................................................... 34

Ewa Ignatowicz Dieta i nowotwory: od danych epidemiologicznych do prewencji opartej na mechanizmach molekularnych ......................................................................................................................................... 36 Paula Ravasco Nutrition in cancer ................................................................................................................................... 38

Marek Kunecki kacheksja nowotworowa – etiologia, przebieg kliniczny, znaczenie, leczenie żywieniowe ................................................................................................................................ 40

Jarosław Szefel Żywienie immunomodulujące w prewencji i terapii nowotworów oraz przewlekłych chorób zapalnych ................................................................................................................................... 42

Jan Lubiński, Katarzyna Jaworska-Bieniek, Marcin Lener, Grzegorz Sukiennicki, Magdalena Muszyńska, Katarzyna Durda, Tomasz Gromowski, Satish Gupta, Józef Kładny, Anna Wiechowska-Kozłowska, Tomasz Grodzki, Ewa Jaworowska, Jakub Lubiński, Barbara Górecka-Szyld, Grażyna Wilk, Tomasz Huzarski, Tomasz Byrski, Cezary Cybulski, Jacek Gronwald, Tadeusz Dębniak, Olgierd Ashuryk, Aleksandra Tołoczko-Grabarek, Antoni Morawski, Anna Jakubowska, Jan Lubiński Selen, żelazo i cynk jako czynniki ryzyka raka piersi ............................................................................. 44

Lubecka-Pietruszewska Katarzyna, Fabianowska-Majewska Krystyna Rola Roślinnych Związków Bioaktywnych w epigenetycznej Prewencji transformacji Nowotworowej ......................................................................................................................................... 46

Mintaaaaaaaaaaaaa ..................................................................................................................................... 48

prace własne

Marta Batoryna, Agnieszka Greń, Edyta Kapusta, Kinga Kraska wpływ stężenia alkoholu na wybrane parametry krwi ....................................................................... 52

Anna Brończyk-Puzoń, Aneta Koszowska, Justyna Nowak, Anna Dittfeld, Karolina Kulik Witamina D a nowotwory ....................................................................................................................... 53

Grażyna Budryn, Donata Zaczyńska, Bartłomiej Pałecz, Sylwia Balica, Horacio Pérez-Sánchez wpływ mikroenkapsulacji polifenoli ziarna kawowego na ich biodostępność w obecności preparatów białkowych ................................................................................................. 54

Izabela Czyżyńska, Anna Drahun, Magdalena Franczyk-Żarów, Renata B. Kostogrys wpływ diety niskowęglowodanowej wysokobiałkowej (lchp) na wybrane parametry biochemiczne surowicy krwi szczurów szczepu wistar ........................................................................ 56

Anna Dittfeld, Katarzyna Gwizdek, Aneta Koszowska, Justyna Nowak, Anna Brończyk-Puzoń Fitoestrogeny, a kancerogeneza .......................................................................................................... 58 Anna Drahun, Izabela Czyżyńska, Magdalena Franczyk-Żarów, Renata B. Kostogrys wpływ diety niskowęglowodanowej i wysokobiałkowej z 1% dodatkiem cholesterolu na stłuszczenie wątroby u szczurów szczepu wistar ............................................................................ 59

Monika Gętek, Katarzyna Fizia, Katarzyna Walkiewicz efekty metaboliczne stosowania Stevia Rebaudiana ......................................................................... 60

Joanna Grupińska, Teresa Grzelak, Marcelina Walczak, Marta Kramkowska, Krystyna Czyżewska pozytywne i negatywne skutki spożywania naturalnych zamienników sacharozy ......................... 62

Joanna Grupińska, Teresa Grzelak, Marta Kramkowska, Marcelina Walczak, Krystyna Czyżewska Świadomość młodych konsumentów w zakresie spożywania produktów ubogoenergetycznych ........................................................................................................................... 63

Łukasz Jaśkiewicz Przyszłość polskiej dietetyki sportowej w świetle ówczesnych trendów związanych z aktywnością fizyczną ............................................................................................................................ 64

Dorota Kamoda, Katarzyna Śliżewska, Zdzisława Libudzisz Mikrobiota jelitowa dzieci zdrowych do drugiego roku życia ............................................................ 65

Bogdan Kontek, Magdalena Szejk, Renata Kontek ochronny wpływ ekstraktu z pestek winogron (Vitis vinifera) na peroksydację lipidów osocza ludzkiego wywołaną podaniem izomalationu ....................................................................... 67

Aneta Koszowska, Justyna Nowak, Anna Dittfeld, Anna Brończyk-Puzońepigenomika w naukach o żywności i żywieniu .................................................................................. 69 Aneta Koszowska, Anna Dittfeld, Anna Brończyk-Puzoń, Justyna Nowak nutrigenetyka i nutrigenetyka - przyszłość dla nauk o żywności i żywieniu ...................................... 70

Izabela Kozieł-Kokosińska czy natura dała nam lek na raka? kontrowersje wokół amigdaliny ................................................ 71

Marta Kramkowska, Marcelina Walczak, Teresa Grzelak, Krystyna Czyżewska Złożoność czynników warunkujących stężenie witaminy d w ustroju człowieka ............................ 72

Kinga Kraska, Grzegorz Formicki, Monika Schneidgenova, Magdalena Semla, Marta BatorynaZawartość albumin w jądrach myszy wystawionych na działanie akrylamidu ............................... 73

Krzymińska-Siemaszko Roma, Czepulis Natasza, Wieczorowska-Tobis Katarzynaocena wpływu wielonienasyconych kwasów omega-3 na parametry składu ciała u starszych kobiet z niską masą mięśniową – wyniki wstępne ............................................................ 74

Magdalena Leonkiewicz, Agata Wawrzyniak nieprawidłowości w sposobie nawadniania się młodzieży uprawiającej sport .............................. 76

Małgorzata Urszula Napierała, Marta Ewa Bryśkiewicz, Liliana Majkowska czy święta sprzyjają powstawaniu otyłości? ........................................................................................ 77

Paulina Nowicka, Aneta Wojdyło wybrane owoce w profilaktyce przewlekłych chorób niezakaźnych .............................................. 78

Polańska Patrizia, Przeliorz Anna, Siwiec Aleksandra, Surma Karolina Poziom wiedzy diabetyków na temat aktywności fizycznej w terapii cukrzycy typu 2 ................... 79

Magdalena Semla, Grzegorz Formicki, Marta Batoryna, Kinga Kraska Metale w tkankach nowotworowych jelita grubego ......................................................................... 80

Agnieszka Sulich, Jadwiga Hamułka, Karolina Gajda ocena spożycia karotenoidów (β-karotenu, likopenu i luteiny) w wybranej grupie osób z nadwagą i otyłością ............................................................................................................................. 81

IV Ogólnopolska Konferencja Dietetyki Congressus Dietetica 7

Aleksandra Siwiec, Karolina Surma, Małgorzata Synowiec-Piłat, Patrizia Polańska, Anna PrzeliorzZnajomość zasad diety cukrzycowej a wybór produktów żywnościowych w populacji diabetyków ......................................................................................................................... 83

Nicola Szeja, Anna Szymkiewicz, Aleksandra Kowalska, Biruta Lenard, Anna Bulwicka Zachowania żywieniowe dziewcząt i chłopców uczęszczających do wybranych szkół na terenie górnego śląska ...................................................................................................................... 85

Katarzyna Trzeciak Problemy z przestrzeganiem zaleceń żywieniowych przez osoby uczestniczące w programie dietetycznym .................................................................................................................... 87

Marcelina Walczak, Marta Kramkowska, Teresa Grzelak, Krystyna Czyżewska udział adipokin w patogenezie zaburzeń metabolicznych towarzyszących otyłości wisceralnej ................................................................................................................................. 89

list otwarty organizatorów

IV Ogólnopolska Konferencja Dietetyki Congressus Dietetica8 IV Ogólnopolska Konferencja Dietetyki Congressus Dietetica 9

Komitet Naukowy

Prof. dr hab. n. med. Leszek Czupryniak Prezes Polskiego towarzystwa diabetologicznego, klinika chorób wewnętrznych i dabetologii w katedrze Pielęgniarstwa klinicznego uniwersytetu Medycznego w łodzi

Przewodniczący komitetu

Skład komitetu

Prof. dr hab. n. med. Jan Lubiński kierownik Zakładu Genetyki i Patomorfologii Pomorskiego uniwersytetu Medycznego w Szczecinie oraz działającego przy tej uczelni Międzynarodowego centrum nowotworów dziedzicznych

Prof. dr hab. inż. Tadeusz Trziszka Prorektor uniwersytetu Przyrodniczego we wrocławiu, kierownik katedry technologii Surowców Zwierzęcych i Zarządzania Jakością

Prof. Richard Mitheninstitute of Food Research (norwich, uk), Leader of the Food and Health research programme

Prof. Dr hab. Zdzisława Libudzisz dyrektor instytutu technologii Fermentacji i Mikrobiologii oraz kierownik Zakładu Mikrobiologii technicznej wydziału Biotechnologii i nauk o Żywności Politechniki łódzkiej

Prof. dr hab. Grażyna CichoszPracownik katedry Mleczarstwa i Zarządzania Jakością na wydziale nauk o Żywności, uniwersytetu warmińsko-Mazurskiego

Prof. dr hab. Józef Korczakkierownik katedry technologii Żywienia człowieka uniwersytetu Przyrodniczego w Poznaniu

Dr farm. Ewa Ignatowicz Katedra Biochemii Farmaceutycznej uniwersytetu Medycznego im. Karola Marcinkowskiego w Poznaniu

Dr Paula Ravascoadiunkt Żywienia, dietetyki i Żywienia klinicznego, Główny Badacz w instytucie Medycyny Molekularnej, wydział Medycyny uniwersytetu w Lizbonie

Dr n. med. Marek Kuneckikierownik centrum Leczenia Żywieniowego w wSS im. M. Pirogowa w łodzi


Komitet organizacyjny

Dr inż. Tomasz Czerneckidietetyk, wieloletni pracownik naukowo-dydatktyczny uniwersytetu Przyrodniczego w Lublinie

Dr n. med. Jarosław Szefeladiunkt Zakładu Propedeutyki onkologii wydziału nauk o Zdrowiu Gdańskiego uniwersytetu Medycznego, specjalista chirurgii ogólnej i chirurgii onkologicznej

Dorota Kozłowskadyrektor ds. legislacji w Polskiej Federacji Producentów Żywności Związku Pracodawców

Dorota Balińska-Hajdukdyrektor Biura kontroli Jakości Handlowej w Głównym inspektoracie JHaRS

Dr inż. Adam KuzdralińskiBiotechnolog, mikrobiolog żywności, genetyk, pracownik naukowo-dydaktyczny uniwersytetu Przyrodniczego w Lublinie

>> Wojciech Kosakowski

>> Aneta Antczak

>> Sandra Ataniel

>> Kamil Gwozdowski


4 kwietnia 2014 r. (piątek)

12.00 uroczyste rozpoczęcie konFeRencJi

12.30-13.00 Zmiany przepisów prawnych znakowania żywności dorota kozłowska

13.00-13.30 Aktualny stan jakości żywności na rynku artykułów spożywczych dorota Balińska-Hajduk

13.30-14.00 Projekt badawczy: nowa żywność bioaktywna o zaprogramowanych właściwościach prozdrowotnych prof. Józef korczak

14.00-14.30 Badania kliniczno-żywieniowe wśród pacjentów cierpiących na wybrane jednostki chorobowe, obejmujące interwencję żywieniową opartą o produkty o zaprogramowanych właściwościach prozdrowotnych - Projekt Bioaktywna Żywność prof. Jan Jeszka, Małgorzata Fejfer

14.30-15.30 obiad

15.30-16.00 Gość specjalny: prof richard Mithen

16.00-16.30 Aktywne składniki mleka w prewencji chorób dietozależnych prof. Grażyna cichosz

16.30-17.00 Bioaktywne substancje jaj oraz Ich zastosowanie jako nutraceutyki prof. tadeusz trziszka

17.00-17.30 Probiotyki i żywność probiotyczna prof Zdzisława Libudzisz

17.30-18.00 Znaczenie nutrigenomiki w dietetyce dr adam kuzdraliński, dr tomasz Czernecki

18.00-18.30 Znaczenie warzyw i owoców w prewencji chorób przewlekłych dr hab. Lucyna kozłowska

18.30 Zakończenie PieRwSZeGo dnia konFeRencJi

21.00 spotkanie integracyjne

program Konferencji

5 kwietnia 2014 r. (sobota)

9.00 Rozpoczęcie Drugiego DNia konFeRencJi

9.00-9.30 Dieta i nowotwory: od danych epidemiologicznych do prewencji opartej na mechanizmach molekularnych dr ewa ignatowicz

9.30-10.00 Żywienie drogą przewodu pokarmowego w trakcie leczenia onkologicznego dr Paula Ravasco

10.00-10.30 Kacheksja nowotworowa - etiologia, przebieg kliniczny, znaczenie, leczenie żywieniowe dr Marek Kunecki

10.30-11.00 Żywienie immunomodulujące w prewencji i terapii nowotworów oraz przewlekłych chorób zapalnych dr Jarosław Szefel

11.00-11.30 sesja satelitarna

11.30-12.00 Przerwa kawowa / sesja posterowa

12.00-12.30 Selen, Żelazo i Cynk jako czynniki ryzyka raka piersi prof. Jan Lubiński

12.30-13.00 Rola roślinnych związków bioaktywnych w epigenetycznej prewencji transformacji nowotworowej prof. krystyna Fabianowska-Majewska, dr katarzyna Lubecka-Pietruszewska

13.00-13.30

13.30-14.00 Psychologiczne aspekty pracy z pacjentem nowotworowym Dorota Minta

14.00-15.00 obiad

15.00-17.00 Sesja prac własnych uczestników

17.00 Zakonczenie konFeRencJi, rozdanie certyfikatów




ZMIANY PRZEPISÓW PRAWNYCH ZNAKOWANIA ŻYWNOŚCIDorota KozłowskaPolska Federacja Producentów Żywności Związek Pracodawców

Słowa kluczowe: żywność, znakowanie, oświadczenia, wielkość czcionki, etykiety

W ostatnich latach nastąpiły istotne zmiany przepisów dotyczących informacji umieszczanych na etykie-tach produktów spożywczych.

Najważniejszym nowym unijnym aktem prawnym z tego zakresu jest Rozporządzenie Parlamentu europej-skiego i Rady (ue) nr 1169/2011 z 25 października 2011 r. w sprawie przekazywania konsumentom informacji na temat żywności, które zacznie obowiązywać od 13 grudnia 2014 r. Rozporządzenie wprowadza szereg nowych wymagań m.in. nowe definicje, minimalną wielkość czcionki dla wielu obowiązkowych informa-cji, nowe zasady i zakres podawania informacji o wartości odżywczej, wymóg uwidaczniania informacji o alergenach, a także szereg szczegółowych zapisów zmieniających dotychczas obowiązujące zasady znakowania. Przepis ten odnosi się do wszelkich środków spożywczych przeznaczonych dla konsumenta finalnego, w tym oferowanych w zakładach żywienia zbiorowego.

W przypadku stosowania w oznakowaniu produktów oświadczeń żywieniowych lub zdrowotnych, kluczo-wym przepisem jest rozporządzenie Parlamentu europejskiego i Rady nr 1924/2006 oraz wydane na jego podstawie rozporządzenia komisji, w tym rozporządzenie nr 432/2012 ustanawiające wykaz dopuszczonych oświadczeń zdrowotnych dotyczących żywności, innych niż oświadczenia odnoszące się do zmniejszenia ryzyka choroby oraz rozwoju i zdrowia dzieci.

Warto również zwrócić uwagę na nowe przepisy dotyczące środków specjalnego przeznaczenia żywie-niowego, w tym rozporządzenie Parlamentu europejskiego i Rady nr 609/2013 w sprawie żywności przezna-czonej dla niemowląt i małych dzieci oraz żywności specjalnego przeznaczenia medycznego i środków spożywczych zastępujących całodzienną dietę, do kontroli masy ciała.

CHANGES IN LEGAL REGULATIONS CONCERNING FOOD LABELINGDorota KozłowskaPolish Federation of Food Industry Union of Employers

Key words: food, labeling, claims, font size, labels

the regulations concerning information provided on the labels of food products have changed significantly during the recent years.

the most important legal regulation in this area is the Regulation (eu) no 1169/2011 of the european Parlia-ment and of the council dated 25 october 2011 on the provision of food information to consumers, which will apply from 13 december, 2014. the Regulation introduces a number of new requirements, including, among others, new definitions, minimal font size for obligatory information, new principles and scope of information concerning the nutritional value, obligatory information about allergens and many detailed provisions changing the labeling rules applicable to date. the law concerns all food products intended for the final consumer, including those offered by mass caterers.

in the case of declaration of nutritional or health claims, the key regulation is the Regulation of the european Parliament and of the council no 1924/2006 as well as the related commission regulations, including Regu-lation no 432/2012 establishing a list of permitted health claims made on foods, other than those referring to the reduction of disease risk and to children’s development and health.

the new regulations concerning food products for special nutritional purposes, including the Regulation of the european Parliament and of the council no 609/2013 on food intended for infants and young children, food for special medical purposes, and total diet replacement for weight control, are also noteworthy.

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .



. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .


AKTUALNY STAN JAKOŚCI ŻYWNOŚCI NA POLSKIM RYNKU ARTYKUŁÓW SPOŻYWCZYCH

Dorota Balińska-HajdukGłówny Inspektorat Jakości Handlowej Artykułów Rolno-Spożywczych

Słowa kluczowe: znakowanie żywności, jakość handlowa, IJHARS

inspekcja Jakości Handlowej artykułów Rolno-Spożywczych (iJHaRS) przeprowadzając kontrole u produ-centa sprawdza czy wprowadzane do obrotu artykuły rolno-spożywcze spełniają wymagania w zakresie ja-kości handlowej określone w przepisach o jakości handlowej oraz dodatkowe wymagania zadeklarowane przez producenta. celem kontroli jest zapewnienie dostępu do rzetelnych informacji na temat żywności oraz zapobieganie praktykom mogącym wprowadzać konsumenta w błąd lub mających na celu zafałszowa-nie produktów przez podanie w oznakowaniu informacji niezgodnych z prawdą.

Zgodnie z definicją, jakość handlowa to cechy artykułu rolno-spożywczego dotyczące jego właściwości organoleptycznych, fizykochemicznych i mikrobiologicznych w zakresie technologii produkcji, wielkości lub masy oraz wymagania wynikające ze sposobu produkcji, opakowania, prezentacji i oznakowania, nieobję-te wymaganiami sanitarnymi, weterynaryjnymi lub fitosanitarnymi.

inspekcja JHaRS regularnie kontroluje jakość handlową produktów spożywczych zarówno pochodzenia zwierzęcego jak i roślinnego. wyniki kontroli przeprowadzonych w 2013 roku wykazują, iż 25,1 % ogółem skontrolowanych partii produktów było nieprawidłowo oznakowanych. najwięcej nieprawidłowości w tym zakresie stwierdzono w przypadku: makaronu, przetworów rybnych, wyrobów garmażeryjnych, a także prze-tworów z mięsa czerwonego i przetworów owocowych. do produktów, w przypadku których stwierdzono najmniej błędów w zakresie znakowana należą m.in.: jaja, przetwory drobiowe i miód.

najczęściej stwierdzane nieprawidłowości dotyczyły składu, braku lub nieprawidłowego podania obowiąz-kowych informacji na opakowaniu, a także podania informacji wprowadzających konsumenta w błąd co do charakterystyki środka spożywczego.


. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .


NOWA ŻYWNOŚĆ BIOAKTYWNA O ZAPROGRAMOWANYCH WŁAŚCIWOŚCIACH PROZDROWOTNYCH

Józef KorczakUniwersytet Przyrodniczy w Poznaniu

Słowa kluczowe: żywność prozdrowotna, cukrzyca, nadciśnienie, otyłość, anemia

Celem prezentowanego projektu jest opracowanie innowacyjnej technologii nowych linii prozdrowotnych produktów spożywczych wspomagających terapię lub ograniczających zachorowalność na takie choro-by, jak otyłość, cukrzyca typu i, anemię związaną z nieswoistym zapaleniem jelit i nadciśnienie.

Program badań rozpoczęły badania rynkowe określające preferencje konsumenckie w odniesieniu do ro-dzajów żywności i jej cech sensorycznych. we właściwych badaniach analizowano surowce bogate w ak-tywne składniki, przede wszystkim uprawiane w Polsce, poszukiwano odmian najzasobniejszych w aktywne związki. Prowadzono proces izolowania najbogatszych w składniki fragmenty roślin oraz ich ekstrakcji. wyniki tych badań stanowiły podstawę do komponowania składu produktów finalnych. następnie badano me-tody ochrony aktywnych składników przez właściwe opakowanie oraz sposoby zwiększenia ich biodostęp-ności. wyprodukowane pilotowe partie kilkudziesięciu nowych produktów oceniano pod względem składu, wartości odżywczej i bezpieczeństwa. Finalnym efektem badań jest weryfikacja ich cech prozdrowotnych w randomizowanych badaniach klinicznych dla poszczególnych jednostek chorobowych. dla pozytywnie ocenionych produktów będą przygotowane wnioski o przyznanie oświadczeń zdrowotnych oraz przepro-wadzone badania rynkowe najbardziej atrakcyjnych wyrobów. Rezultatem końcowym będą zgłoszenia patentowe oraz dokumentacja technologiczna przemysłowego wytwarzania nowych produktów.

NEW BIOACTIVE FOOD WITH DESIGNED FUNCTIONAL PROPERTIESJózef KorczakPoznan University of Life Sciences

Key words: functional food, diabetes, hypertension, obesity, anemia

the aim of presented project is to develop innovative technology for the production of new line of food de-signed for a specific pro-healthy properties, reducing civilization diseases incidence, including hypertension, cardiovascular disease, obesity, diabetes and anemia.

Main research program was preceded by the market research study and evaluation of food consumer pre-ferences. the following step was the analysis of plant origin raw materials, mainly cultivated in Poland, which are rich source of bioactive components. its isolation and concentration procedures were also evaluated. the results of these studies were the base for the final products composition design. then active ingredients protection method was developed, including chemical, microbiological and enzymatic process and type of packaging. Final products are tested for their composition, safety and nutritional value. the closing stage of the project is the verification of functional characteristics of designed food in selected medical randomi-zed clinical trials. Finally for all positively tested new products health claims application will be formulated, as well as conducting the market study of the most attractive new food products. the project outcome will be the patents and technological documentation of novel food industrial processing.


. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

BADANIA KLINICZNO-ŻYWIENIOWE WŚRÓD PACJENTÓW CIERPIąCYCH NA WYBRANE JEDNOSTKI CHOROBOWE, OBEJMUJąCE INTERWENCJę

ŻYWIENIOWą OPARTą O PRODUKTY O ZAPROGRAMOWANYCH WŁAŚCIWOŚCIACH PROZDROWOTNYCH – PROJEKT BIOAKTYWNA ŻYWNOŚĆ

Małgorzata Fejfer, Magdalena Człapka-Matyasik, Aleksandra Kostrzewa-Tarnowska, Joanna Mierkiewicz, Jan JeszkaZakład Dietetyki, Katedra Higieny Żywienia Człowieka, Uniwersytet Przyrodniczy w Poznaniu

ocena skuteczności działania prozdrowotnego nowych produktów spożywczych oraz zebranie dowodów naukowych będących podstawą wystąpienia o przyznanie oświadczenia zdrowotnego, stanowią głów-ny cel prowadzonych badań żywieniowo – klinicznych, będących jednym z kluczowych etapów projektu „nowa żywność bioaktywna o zaprogramowanych właściwościach prozdrowotnych”.

Podstawą badań jest 9-tygodniowa interwencja żywieniowa obejmująca grupę 600 pacjentów cierpiących na cukrzycę typu i, otyłość, anemię związaną z nieswoistym zapaleniem jelit oraz nadciśnienie. Produkty spo-żywcze wytypowane do badań mają charakter przekąskowy i nie wymagają czasochłonnej obróbki tech-nologicznej. Pacjentom, podzielonym na dwie grupy, podana zostaje kompozycja produktów, zawierająca składniki bioaktywne ukierunkowane na wspomaganie terapii, bądź ich odpowiedniki placebo.

W ramach cyklu badawczego oceniony zostaje stan odżywienia pacjenta (pomiary antropometryczne, komponenty składu ciała, badanie gęstości kośćca), sposób żywienia oraz poziom aktywności fizycznej. Jednocześnie, trzykrotnie (na początku, w środku i na końcu interwencji) oznaczane są wybrane parametry biochemiczne mocz i krwi.

Badania prowadzone są w nowopowstałym ośrodku Badań Żywieniowym, przygotowanym według naj-wyższych standardów medycznych i wymagań aparatury badawczej. w oBŻ znajdują się takie pomiesz-czenia jak: pracowania badań densytometrycznych, analizy składu ciała, pracowania antropometryczna i badań metabolicznych. ośrodek wyposażony jest w jedyny w Polsce specjalistyczny analizator składu ciała Bod Pod, precyzyjnie określający między innymi gęstość ciała i zawartość tkanki tłuszczowej meto-dą pletyzmografii. Badanie analizatorem jest bezpieczne, nieinwazyjne i krótkie. obecnie Bod Pod okre-ślany jest na świecie złotym standardem w ocenie składu ciała ze względu na wyjątkową dokładność i powtarzalność wyników oraz możliwość badania różnych grup ludności, również dzieci. ośrodek Badań Żywieniowych posiada również wysokoczuły densytometr rentgenowski deXa, który za pomocą niskich da-wek promieniowania rentgenowskiego dokonuje precyzyjnego pomiaru gęstości kośćca. urządzenie służy do oszacowania ryzyka złamań oraz stopnia zmian osteoporotycznych.

Zakończenia badań kliniczno-żywieniowych zaplanowano na grudzień 2014r. na dzień 31 stycznia 2014 r, w trakcie interwencji żywieniowej znajduje się 61 osób, a 28 osób zakończyło już cykl badań.

Badania finansowane w ramach projektu Bioaktywna Żywność Po iG 01.01.02.00-061/10



. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

FOOD AND HEALTH RESEARCH AT THE NORWICH RESEARCH PARKRichard MithenInstitute of Food Research, Norwich Research Park, Norwich, UK

the norwich Research Park is a partnership between the university of east anglia, the norfolk and norwich university Hospital and four independent world-renowned research institutes namely the John innes centre, institute of Food Research and the Genome analysis centre (all strategically funded by the Biotechnology and Biological Sciences Research council), and the Sainsbury Laboratory linked to the Gatsby charitable Foundation. a major research focus of the nRP is the relationship between food, diet and health, within which research spans from plant and crop science and the development of novel foods, through to hu-man dietary studies and clinical trials with patients. research on the NrP is particularly strong on the role of secondary metabolites in fruits and vegetables in promoting health, and i will focus on this area in my presentation. the majority of evidence for the health promoting effects of diets rich in fruit and vegetables comes from prospective and retrospective epidemiological studies, combined with mechanistic studies with cell and animal models, but there is a need for experimental results in people to enable the provision of hi-gher quality dietary advice. Firstly, i will summarise a series of recent human intervention studies undertaken at the nRP that provide evidence that flavonoid metabolites positively affect biomarkers associated with cardiovascular health, and how manipulating the types of flavonoids in tomatoes may provide us with new tools to further explore the role of these metabolites in health. Secondly, i will provide an overview of a long term programme that has developed cultivars of broccoli that have enhanced levels of glucoraphanin, the precursor of the isothiocyanate sulforaphane, and their use in a series of human intervention studies, inclu-ding those with men and woman at moderate risk of cardiovascular disease and men who have localised prostate cancer. i will conclude with a consideration how the development of genomics and non-invasive technologies may enable greater insights into the role of food in maintaining and promoting health.



. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

AKTYWNE SKŁADNIKI MLEKA W PREWENCJI CHORÓB DIETOZALEŻNYCHCichosz GrażynaUniwersytet Warmińsko-Mazurski w Olsztynie, Katedra Mleczarstwa i Zarządzania Jakością

Słowa kluczowe: mleko, wapń, białka serwatkowe, tłuszcz mlekowy, antyoksydanty

Wszystkie składniki mleka charakteryzują się wysoką aktywnością biologiczną. Poszczególne frakcje kaze-iny, a także białka serwatkowe oraz powstające z nich biologicznie aktywne peptydy i wolne aminokwasy, oprócz właściwości odżywczych i szerokiego spektrum biologicznego działania, regulują funkcjonowanie układu immunologicznego. Również bioaktywne składniki tłuszczu mlekowego: krótkołańcuchowe nasy-cone kwasy tłuszczowe, naturalne izomery trans (kwas wakcenowy i skoniugowany kwas linolowy – cLa), fosfolipidy, lipidy eterowe, kwas 13-metylotetradekaenowy, wspomagają endogenne systemy obronne organizmu człowieka.

W zapewnieniu homeostazy pro- i antyoksydacyjnej istotne są antyoksydanty hydrofilne (białka, witaminy rozpuszczalne w wodzie) oraz lipofilne (skoniugowany kwas linolowy – cLa, witaminy: a, e, d3, koenzym Q10, β- karoten).

obecne w mleku i produktach mleczarskich witaminy, związki mineralne i pierwiastki śladowe pełnią ważną rolę w regulacji metabolizmu białek, węglowodanów i lipidów w organizmie człowieka. Mleko i jego pro-dukty są najbogatszym źródłem biodostępnego wapnia w diecie człowieka.

Zwiększone spożycie mleka i produktów mleczarskich może zapobiegać, a w niektórych przypadkach nawet leczyć, dietozależne schorzenia metaboliczne: otyłość, cukrzycę typu 2, nadciśnienie, miażdżycę, nowotwory.

MILK BIOLOGICALLY ACTIVE COMPONENTS IN PREVENTION OF DIET-DEPENDENT DISEASES

Cichosz GrażynaUniversity of Warmia and Mazury, Department of Dairy Science and Quality Management

Key words: milk, calcium, whey proteins, milk fat, antioxidants

all components of milk are characterized by high biological activity. each fraction of casein and emerging out of them: whey proteins and biologically active peptides and free amino acids, not only serve as nutrients but also regulate function of immune system. Bioactive components of milk fat: short chain saturated fatty acids, natural trans- isomers (vaccenic acid and conjugated linoleic acid - cLa), phospholipids, ether lipids, 13-methyltetradecaneic acid, support endogenic defence systems of human organism.

Lipophilic (conjugated linoleic acid, vitamins: a, e, d3, coenzyme q10, carotenoids) and hydrophilic antio-xidant (proteins, water-soluble vitamins) are important in maintaining of the prooxidant - antioxidant home-ostasis.

Milk vitamins, minerals and trace elements play an important role in regulation of metabolism of proteins, carbohydrates and lipids in human organism. Milk and dairy products are the most abounding with calcium food.

increase of milk and dairy products consumption may protect, and sometimes even cure, the diet-depen-ding metabolic diseases, e.g. obesity, type 2 diabetes, hypertension and cancer.



. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

trzcinka



. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

PROBIOTYKI I PRODUKTY PROBIOTYCZNEZdzisława LibudziszInstytut Technologii Fermentacji i Mikrobiologii, Wydział Biotechnologii i Nauk o Żywności, Politechnika Łódzka

Słowa kluczowe: Probiotyki, Lactobacillus, Bifidobacterium, produkty probiotyczne, procedury badań

Probiotyki są szczepami mikroorganizmów, którym w badaniach klinicznych udokumentowano korzystne oddziaływanie na organizm człowieka (poprawa stanu zdrowia lub ograniczenie ryzyka zachorowania) (Fao/wHo). do podstawowych wymagań stawianym szczepom probiotycznym należy odporność na ni-skie pH, na sole żółci, zdolność adherencji do błony śluzowej i/lub komórek nabłonkowych człowieka oraz aktywność antagonistyczna w stosunku do patogennych bakterii, a także korzystna aktywność metabo-liczna. Szczep bakterii probiotycznych musi być zidentyfikowany w oparciu o jego budowę genetyczną.

Wymagane jest także przeprowadzenie testów bezpieczeństwa ich stosowania, tj. określenie profilu antybio-tykooporności, braku przenaszalnych genów na antybiotyki stosowane w leczeniu ludzi, nie powinny synte-tyzować d-mleczanu oraz dekoniugować soli żółci. ostatecznym potwierdzeniem bezpieczeństwa szczepu są badania na zwierzętach immunodefektywnych. dopiero uzyskanie pozytywnych wyników uzasadnia ce-lowość prowadzenia badań klinicznych na zwierzętach i następnie na ludziach. Badania te powinny być badaniami podwójnie zaślepionymi, randomizownymi z kontrolą placebo. konieczne jest, aby obejmowały dużą grupę uczestników, tak aby określić zmienność statystyczną. Produkty probiotyczne mogą być pre-paratami farmaceutycznymi, najczęściej są to liofilizaty bakterii o gęstości 1010 komórek/g, lub w postaci żywności suplementowanej lub fermentowanej tymi bakteriami. Liczba żywych bakterii w 1 gramie produktu spożywczego powinna wynosić co najmniej 108 komórek. Jednak to producent w oparciu o wyniki badań klinicznych musi określić zalecaną wielkość dawki szczepów probiotycznych oraz długość stosowania pre-paratu lub produktu probiotycznego.

PROBIOTICS AND PROBIOTIC PRODUCTSZdzisława LibudziszInstitute of Fermentation Technology and Microbiology, Faculty of Biotechnology and Food Sciences, Technical University of Lodz

Key words: Probiotics, Lactobacillus, Bifidobacterium, probiotic products, evaluation

Probiotics are defined as live microorganisms which when administered in adequate amounts confer a health benefit on the host (Fao/wHo). obtaining the status of a probiotic strain requires documentation of positive role of the given strain in clinical studies on humans. Fao/wHo documents precisely define the me-thods of studying and labelling probiotic products. Strain identification must be conducted by the genetic tests. Further studies include the assessment of their functional properties and also of the degree of safety of strain use. the basic functional properties which should be determined include: acid and bile tolerance, adherence ability to mucosa and/or human epithelial cells and cell lines, antagonistic activity against pa-thogenic bacteria, ability to limit the adhesion of pathogens to epithelial surface.

although Lactobacillus and Bifidobacterium are considered safe microorganisms and have been used in food production for a long time, conducting tests of their safety of use is required. these tests should include determination of the antibiotic resistance profile, some metabolic properties, e.g. ability to synthesise d-lactate, de-conjugation of bile salts and determination of side-effects in human studies. the final confirma-tion of the safety of a strain is controlled in immunodeficient animals. only obtaining positive results in such studies justifies the purposefulness of conducting clinical studies in animals and then in humans. the strains of probiotic bacteria are used in the form of pharmaceutical products, most often in the form of freeze-dried biomass or as food additives. content of living bacteria in freeze-dried preparations should be at least 1010 cfu/g and in food products 108cfu/g.



. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .


ROLA PREDYSPOZYCJI GENETYCZNYCH W PERSONALIZACJI ŻYWIENIACzernecki Tomasz1,2, Kuzdraliński Adam1,2

1. Katedra Biotechnologii, Żywienia Człowieka i Towaroznawstwa Żywności, Wydział Nauk o Żywności i Biotechnologii, Uniwersytet Przyrodniczy w Lublinie, Lublin;2. VitaGenum sp. z o.o. , Lublin

Słowa kluczowe: predyspozycje genetyczne, nutrigenomika, nutrigenetyka, żywienie spersonalizowane, nowa genetyka;

Wraz z zakończeniem realizacji Projektu poznania ludzkiego genomu (ang. Human Genome Project, HuGo Project) na początku XXi wieku rozpoczęła się zupełnie nowa era badań naukowych w obszarze genetyki i genomiki człowieka. od 2006 roku, wraz z rozwojem technik biologii molekularnej, zwiększyła się skala ba-dań GwaS (ang. genome-wide association studies), które wykazały istnienie powiązań pomiędzy zmienno-ścią w ludzkim genomie, a prawdopodobieństwem wystąpienia określonych predyspozycji, w tym predys-pozycji do chorób.

obecny stan wiedzy umożliwia rozpoczęcie wdrażania i rozwijania idei żywienia spersonalizowanego, opar-tego m.in. na określaniu indywidualnych predyspozycji genetycznych organizmu. w zależności od posia-danego genotypu enzymy zaangażowane w procesy trawienia, transportu, metabolizmu poszczególnych substancji dostarczanych wraz z pożywieniem mogą wykazywać skrajnie różne cechy u poszczególnych osób. Przykładem takiego enzymu jest reduktaza metylenotetrahydrofolianowa (MtHFR), białko odpowie-dzialne za przyswajanie kwasu foliowego dostarczanego organizmowi wraz z pożywieniem. u wielu osób jego aktywność może być nawet 3-krotnie niższa, co może nieść ze sobą poważne konsekwencje zdrowot-ne, w szczególności w połączeniu z niewłaściwą dietą. Poznanie tej predyspozycji organizmu daje możli-wość zindywidualizowania zaleceń żywieniowych. Szczególną grupą osób, dla których poznanie predyspo-zycji genetycznych np. do rozwoju otyłości, cukrzycy typu ii czy też chorób układu krwionośnego, są dzieci. wdrożenie wczesnej, celowanej profilaktyk zdrowotnej opartej na predyspozycjach genetycznych stwarza możliwość ukształtowania trwałych prozdrowotnych, optymalnych modeli zachowań, w tym zachowań żywieniowych.

Wiedza naukowa uzyskana w ciągu ostatnich kilkunastu lat na temat powiązania genetyki człowieka z chorobami dietozależnymi jak np. otyłość, cukrzyca typu ii, czy też zwyczajami żywieniowymi, chorobami przewlekłymi, nietolerancjami pokarmowymi i in. stwarza możliwość identyfikacji genetycznych czynników ryzyka, zanim pojawią się objawy nieprawidłowego funkcjonowania organizmu. oznaczenie markerów ge-netycznych jest niezwykle użytecznym narzędziem w rękach specjalistów zaangażowanych w ochronę zdro-wia. wykorzystanie go do przygotowania postępowania dietetycznego umożliwia osiągnięcie niedostępne-go do tej pory stopnia personalizacji zaleceń, co będzie przynosić wymierne, korzystne skutki zdrowotne.

ROLE OF GENETIC PREDISPOSITION IN PERSONALISATION OF NUTRITIONCzernecki Tomasz1,2, Kuzdraliński Adam1,2

1. Department of Biotechnology, Human Nutrition and Science of Food Commodities, Faculty of Food Science and Biotechnology, University of Life Sciences in Lublin;2. VitaGenum sp. z o.o. , Lublin

Key words: genetic predisposition, nutrigenomics, nutrigenetics, personalised nutrition, new genetics

at the beginning of the twenty-first century, with the completion of the project of human genome cognition (the Human Genome Project, HuGo Project), a new era of research in the field of human genetics and ge-nomics has begun. the scale of GwaS studies (Genome-wide association Studies) has increased since 2006, with the development of molecular biology techniques. the research showed the existence of connections between variation in the human genome and the probability of occurrence of certain predispositions, inc-luding predisposition to diseases.

Current state of knowledge allows to start an implementation and development of the idea of personalised nutrition, based i.a. on determination of individual genetic predisposition of the body. depending on the

genotype, the enzymes involved in digestion, transport and metabolism of individual substances provided in food can exhibit extremely different characteristics in individuals. the example of such enzyme is methylene-tetrahydrofolate reductase (MtHFR), a protein responsible for absorption of folic acid supplied with food. For many people its activity can be up to 3 times lower which can have serious health consequences, especially in combination with improper diet. understanding of this predisposition of the body gives the possibility to individualise dietary recommendations. children are special group of people for whom knowledge of ge-netic predispositions, i.e. development of obesity, type ii diabetes or cardiovascular diseases, is particularly relevant. implementation of early, targeted preventive health care, based on the genetic predispositions, creates the possibility of formation of lasting, health-promoting and optimal models of behaviour, including eating behaviour.

scientific knowledge gained over the past several years on the relationship between human genetics and diet-related diseases (such as obesity and type ii diabetes) or eating habits, chronic diseases, food intole-rances and others creates the opportunity to identify the genetic risk factors, before symptoms of abnormal functioning of the body appear. determination of genetic markers is an extremely useful tool in the hands of professionals involved in health care. use it to prepare the dietary behaviour enables to achieve so far unavailable degree of personalisation of recommendations, which will bring measureable, beneficial health effects.


. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .


ZNACZENIE WARZYW I OWOCÓW W PREWENCJI CHORÓB PRZEWLEKŁYCHLucyna Kozłowska

Słowa kluczowe: owoce, warzywa, epidemiologia, schorzenia przewlekłe

owoce i warzywa są powszechnie reklamowane, jako zdrowe. Są one cennym źródłem błonnika pokar-mowego, witamin, składników mineralnych oraz aktywnych biologicznie składników, które mają korzystny wpływ na zdrowie oraz odgrywają istotną rolę w profilaktyce chorób przewlekłych. Zaleca się spożywanie do każdego posiłku zróżnicowanego asortymentu warzyw i owoców, co zapewni odpowiednią ilość wie-lu cennych składników pokarmowych. Z danych Światowej organizacji Zdrowia (wHo) wynika, że niskie spożycie warzyw i owoców jest wśród 10 największych czynników ryzyka mających wpływ na śmiertelność. około 2,8 % zgonów na świecie jest spowodowane niskim spożyciem owoców i warzyw. Szacuje się, że niewystarczające spożycie owoców i warzyw może przyczyniać się do około 14% zgonów z powodu nowo-tworów przewodu pokarmowego, około 11% zgonów na skutek choroby niedokrwiennej serca i około 9% na skutek udaru mózgu. istnieją przekonujące dowody, że owoce i warzywa zmniejszają również ryzyko rozwoju nadwagi i otyłości oraz, że prawdopodobnie zmniejszają ryzyko rozwoju cukrzycy typu 2. Ponadto, istnieją przekonujące dowody, że owoce i warzywa mogą obniżyć ryzyko wystąpienia chorób układu sercowo-naczyniowego. wHo/Fao zaleca spożycie minimum 400 g owoców i warzyw dziennie (5 porcji) mając na uwadze profilaktykę wielu chorób przewlekłych, a w tym przede wszystkim chorób serca, nowotworów, cu-krzycy i otyłości. Spożywanie 100% soków owocowych lub owocowo-warzywnych (szklanka 200 ml) można uznać jako jedną z pięciu zalecanych porcji warzyw lub owoców.

Program „5 porcji warzyw owoców lub soku iii” organizowany przez Stowarzyszenie krajowa unia Producentów Soków sfinansowany ze środków Funduszu Promocji owoców i warzyw

THE IMPORTANCE OF FRUITS AND VEGETABLES IN THE PREVENTION OF CHRONIC DISEASES

Lucyna Kozlowska

Key words: fruits, vegetables, epidemiology, chronic diseases

Fruits and vegetables are universally promoted as healthy. this group of food supply dietary fiber, vitamins, minerals and are sources of significant amounts of bioactive components which may provide desirable health benefits as well as play important roles in the prevention of chronic diseases. it is recommended to consume at each meal a varied assortment of vegetables and fruits, which provide appropriate amount of many valuable nutrients. on the other hand low intake is among the top 10 risk factors contributing to mor-tality, according to evidence presented in world Health Report. approximately 2.8% of deaths worldwide are attributable to low fruit and vegetable consumption. insufficient intake of fruit and vegetables is estima-ted to cause around 14% of gastrointestinal cancer deaths, about 11% of ischaemic heart disease deaths and about 9% of stroke deaths. there is convincing evidence that fruits and vegetables decrease the risk for obesity, and evidence that they probably decrease the risk of diabetes. Moreover, there is convincing evidence that fruit and vegetables lower the risk for cardiovascular disease. wHo/Fao expert consultation recommends intake of a minimum of 400 g of fruits and vegetables per day (5 servings) for the prevention of chronic diseases mainly including heart diseases, cancer, diabetes and obesity. consumption of 100% fruit juice or fruit and vegetable products (glass 200 ml) can be considered as one of the recommended five portions of vegetables or fruit.

the Program „5 servings of fruit or vegetable juice iii”, organized by the association of national union of Juice Producers financed by the Fund for the Promotion of Fruit and Vegetables


. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

DIETA I NOWOTWORY: OD DANYCH EPIDEMIOLOGICZNYCH DO PREWENCJI OPARTEJ NA MECHANIZMACH MOLEKULARNYCH

Ewa Ignatowicz Katedra i Zakład Biochemii Farmaceutycznej, Uniwersytet Medyczny im. Karola Marcinkowskiego w Poznaniu

o znaczeniu diety w patogenezie wielu schorzeń, szczególnie chorób nowotworowych, świadczą dane epi-demiologiczne wskazujące, że w różnych rejonach geograficznych o odmiennych sposobach odżywiania zapadalność na określone nowotwory jest zróżnicowana. w żywności mogą występować zarówno czynniki toksyczne i kancerogenne, jak i ochronne. Jadalne warzywa i owoce zawierają, oprócz mikroelementów i substancji energetycznych, biorących udział w metabolizmie, także składniki o nieznanej funkcji odżywczej. Związki te tworzą znaczącą część masy roślinnej i do niedawna uważano, że nie mają znaczenia biologicz-nego. Badania ostatnich 30 lat wskazują, że właśnie te substancje mogą znacząco modulować przebieg chorób degeneracyjnych, z procesem nowotworowym włącznie. w populacji ludzkiej większość nowotwo-rów jest wywoływana przez czynniki chemiczne i fizyczne środowiska a także przez wirusy onkogenne i en-dogenne czynniki charakterystyczne dla przewlekłego zapalenia a ich oddziaływanie składa się na wielo-etapowy i złożony przebieg procesu nowotworzenia. na etapie inicjacji kancerogenezy pierwotne zmiany genotoksyczne, np. mutacje w specyficznych genach, w przypadku niewydolnej naprawy dna, prowadzą do powstania komórek zainicjowanych. uszkodzenie dna jest skutkiem oddziaływania reaktywnych po-staci kancerogenów, powstających w trakcie aktywacji metabolicznej substancji macierzystych i/lub ich niedostatecznej eliminacji z ustroju za pośrednictwem enzymów sprzęgających. do czynników uszkadzają-cych dna należy także zaliczyć reaktywne formy tlenu. na etapie promocji występują zjawiska fenotypowe w wyniku zmian ekspresji genów oraz proliferacji i obejmują one głównie zmiany w mechanizmach przeka-zywania sygnałów komórkowych, takie jak zmiany produkcji czynników wzrostu i ekspresji receptorów oraz zwiększona synteza czynników mitogennych i prozapalnych, np. eikozanoidów i cytokin. kolejne zmiany genetyczne w zainicjowanych komórkach, umożliwiające im rozrost klonalny, obserwowane są na etapie progresji. Jedną z najczęściej występujących zmian na etapie progresji jest mutacja genu supresorowego p53, odpowiedzialnego m.in. za stabilność genomu. Przedstawiona sekwencja zdarzeń w indukcji kance-rogenezy, obserwowana w modelach doświadczalnych, zachodzi prawdopodobnie również u człowieka. Złożoność tego wieloetapowego procesu wyjaśnia jego charakterystyczną cechę, jaką jest długi okres utajenia pomiędzy ekspozycją na inicjujace czynniki kancerogenne a rozwojem nowotworu złośliwego. ten długi okres utajenia stwarza liczne możliwości interwencji określanych jako chemoprewencja. nieodżywcze składniki roślin stanowią cenne źródło czynników chemoprewencyjnych zarówno w odniesieniu do nowo-tworów, jak i innych chorób degeneracyjnych.

W niniejszym wykładzie omówione zostaną wybrane składniki jadalnych owoców i warzyw, elementów diety człowieka, o potencjalnym działaniu chemoprewencyjnym oraz mechanizmy ich oddziaływania na proces kancerogenezy.



NUTRITION IN CANCERPaula RavascoLaboratório de Nutrição, Unidade de Nutrição e Metabolismo, Instituto de Medicina Molecular Faculdade de Medicina da Universidade de Lisboa, Portugal

it is clear that nutritional wasting in cancer is not due solely to a nutrient deficit or tumour/host competition for essential nutrients, but to complex metabolic changes in tissues arising from anorexia, tumour progression, systemic inflammation, reduced muscle mass and function, tumour catabolic factors, increased by pro-in-flammatory cytokines, as well as the psychosocial sequelae. knowledge of the wasting mechanisms may lead to improved treatments, which hopefully will extend lifespan, as well as improve Quality of Life(QoL).

Cancer is associated with malnutrition that may evolve to cancer cachexia. cancer cachexia is multifac-torial and is defined as “a multi-factorial syndrome with loss of skeletal muscle mass (with or without loss of fat mass), not fully reversed by conventional nutritional support. Regardless of the underlying mechanisms, cancer-related wasting is multidimensional and worsens patients’ well-being, tolerance to antineoplastic therapies and prognosis. Weight loss decreases immunological responses to tumour cells and resistance to infection, enhances susceptibility to postoperative complications, and increases disability and overall cost of care.

thus it is now consensual that nutrition intervention is mandatory in all cancer patients. in clinical practice, oral nutrition is always the priority because it is a significant part of the patient’s daily routine and does con-tribute substantially to the patients’ autonomy. one has to bear in mind that eating is a source of pleasure and is a privileged time to spend with family and friends, avoiding the tendency for isolation in patients. the referral for a nutrition professional responsible for the individualized dietary counseling should always be ba-sed on evidence based decision making plans (Figure 1).

Figure 1. evidence based decision making plan (adapted from eSPen 2010)

as clinicians, we have to recognize the dimensions that are determinant for patients. an adequate food intake is recognised by the patient as well as by the family and caregivers, as essential to maintain the da-ily activity, energy, functional capacity and to overcome more successfully the treatments’ journey. to be effective, individualized counseling has to be based on a thorough assessment of various nutritional and clinical parameters evaluated in any nutrition consultation. a detailed symptom’ assessment is mandatory (table 1).

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .


„Patient’ Gi function” Counselling+supple-ments

yes

evaluate

intake

How much?

which nutrients?

insufficient<50% needs

> 95% needs Sufficient

duration monitor

PareNteraL artificial nutrition eNteraL

novs

+

table 1. Common causes for a poor nutrients intake in cancer patients

• deterioration in taste, smell, appetite, as consequence of the tumour and/or therapy • altered food preferences/food avoidance/food aversion • eating problems (teeth, chewing) • dysphagia, odynophagia or partial/total gastrointestinal obstruction • early satiety, nausea and vomiting • Soreness, xerostomia, sticky saliva, painful throat, trismus • oral lesions and oesophagitis • Radiotherapy/chemotherapy induced mucositis • acute or chronic radiation enteritis during and after radiotherapy • depression, anxiety • Pain

intensive individualised nutritional counselling is the most effective and the most physiologic means of fe-eding. notwithstanding, one has to acknowledge that this clinical approach requires nutrition professionals that have to be differentiated in oncology. due to its worldwide demonstrated efficacy, this integrated inte-rvention should be fostered as the nutritional treatment of excellence in cancer patients.

early nutritional intervention is paramount to prevent nutritional and physiological deficits and can modulate weight loss and morbidity, maintain an adequate nutritional status, performance status and QoL. it has the potential to stabilize or improve the patients’ clinical status and augment the potential for favorable respon-se to therapy, recovery and prognosis. with the advent of more effective cancer therapies leading to gre-ater numbers of affected long-term survivors, much more emphasis is urgently required to provide the best care during treatments, in order to improve patients’ clinical course. evidence argues for the integration of Nutrition as part of a team approach for cancer treatment and patient’ management and to recognise the importance and necessity of good nutrition as therapy, strengthening the recognition of patients’ right of expecting adequate nutrition care, mandatory to sustain life throughout the disease journey. early and timely intervention and sensible partnerships with patients are key to success.

1. Ravasco, P., et al., Cancer: disease and nutrition are key determinants of patients’ quality of life. Support Care Cancer, 2004. 12: 246-252.2. Ravasco, P., et al., Dietary conseling improves patient outcomes: a prospective, randomized, controlled trial in colorectal cancer patients undergoing radiotherapy. Journal of clinical oncology, 2005. 23: p. 1431-1438.3. De Wys, W.D., et al., Prognostic effect of weight loss prior to chemotherapy in cancer patients. Am J Med, 1980. 69: p. 491-497.4. Lis CG, Gupta D, Lammersfeld CA, Markman M, Vashi PG. Role of nutritional status in predicting quality of life outcomes in cancer - a systematic review of the epidemiological literature. Nutr J 2012; 24: 11:27.5. Ravasco P, Monteiro-Grillo I, Camilo M. Individualized nutrition intervention is of major benefit to colorectal cancer patients: the long-term follow-up of a randomized controlled trial of nutritional therapy. Am J Clin Nutr 2012; 96:1346-1353.6. Arends J, et al. ESPEN Guidelines on Enteral Nutrition: non-surgical oncology. Clin Nutr 2006; 25: 245-259.


KACHEKSJA NOWOTWOROWA – ETIOLOGIA, PRZEBIEG KLINICZNY, ZNACZENIE, LECZENIE ŻYWIENIOWE

Marek KuneckiCentrum Leczenia Żywieniowego WSS M. Pirogowa, Łódź

Słowa kluczowe: niedożywienie, zespół kacheksja-anoreksja, leczenie żywieniowe

Zaburzenia stanu odżywienia w chwili rozpoznania stwierdza się u połowy chorych z nowotworami złośliwy-mi. Szczególnie często występują one w przypadkach raka żołądka i trzustki (do 80%). niekorzystnie wpływa-ją na przebieg i wyniki leczenia przyczynowego oraz są niezależnym negatywnym czynnikiem rokowniczym. etiologia tych zaburzeń jest złożona i wieloprzyczynowa. nowotwór wywołuje zaburzenia metabolizmu wę-glowodanów (wzrost glukoneogenezy, insulinooporność tkanek, energochłonne tory metaboliczne) białek (zwiększony katabolizm i zahamowana synteza białek mięśni, produkcja białek ostrej fazy) i tłuszczów (nasilo-na lipoliza). Ponad to obserwuje się zaburzenia przyjmowania pokarmu (jadłowstręt, zaburzenia połykania), trawienia i wchłaniania. Zjawiska te są efektem działania szeregu mediatorów: glikoprotein produkowanych przez tkankę nowotworową, cytokin prozapalnych i neuropeptydów. istotny wpływ mają również miejscowe zaburzenia wywołane naciekaniem, uciskiem, zaburzeniem pasażu. negatywny wpływ na funkcję przewo-du pokarmowego i metabolizm mają stosowane terapie przeciwnowotworowe (zwłaszcza chemioterapia) oraz ich następstwa (zmiany poradiacyjne, stany po rozległych zabiegach resekcyjnych). utrzymanie sta-nu odżywienia jest istotnym celem kompleksowego leczenia chorego z nowotworem złośliwym. konieczne jest stosowanie uznanych screening`owych metod oceny stanu odżywienia, takich jak SGa, nRS. interwen-cja żywieniowa powinna być brane pod uwagę od chwili postawienia rozpoznania nowotworu złośliwego, a wskazaniem do jej rozpoczęcia jest pojawienie się pierwszych objawów zaburzeń przyjmowania pokar-mów, czy utraty masy ciała. Sposoby postępowania zależne są od aktualnego stopnia nasilenia zaburzeń i wydolności przewodu pokarmowego. obejmują one modyfikację diety doustnej, stosowanie doustnych suplementów pokarmowych, żywienie dojelitowe (z zastosowaniem zgłębników lub przetok odżywczych) oraz pozajelitowe – u chorych ze znacznie lub całkowicie upośledzoną wydolnością przewodu pokarmo-wego. Postępowanie to powinno być stosowane równolegle z terapią przyczynową, jak również u chorych z zaawansowanym, nieuleczalnym nowotworem, jako element leczenia paliatywnego.

CANCER CACHExIA – ETIOLOGY, CLINICAL IMPORTANCE, NUTRITIONAL TREATMENT

Key words: malnutrition, cachexia-anorexia syndrome, nutritional therapy

Weight loss is reported in over half of cancer patients at the time of diagnosis. the highest frequency (over 80%) is observed in gastric and pancreatic cancer. Malnutrition affect the course and results of treatment and is considered as independent negative prognostic factor. the etiology of cancer cachexia is complex and multifactorial. cancer causes widespread alterations of energy expenditure, metabolism of carbohy-drates (increased endogenous glucose production, insulin resistance, wasteful metabolic cycles), protein (increased beakdown, increased hepatic synthesis of acute phase proteins) and lipids (increased oxyda-tion). it also leads to impaired caloric intake, maldigestion, and malabsorption. these derangements occur as the result of systemic inflammatory response mediated by various mediators including glycoproteins, produced by human tumors, proinflammatory cytokines, and neuropeptides. Local invasion, compression and obstruction caused by growing tumor lead to dysphagia, or intestinal failure. additionally, gastrointesti-nal function may be affected by side effects of canacer therapies (chemotherpy), or their long term con-sequences (post radiation complications, major Gi resections). Maintaining of nutritional status should be considered as important part of complex treatment strategy of cancer patient and nutritional screening as-sessment using validated tools as SGa or nRS should be started at the time od diagnosis. intervention should be started when the symptoms of impared food intake or weight loss occur. treatment modalities applied (modification of oral diet, enteral tube feeding or parenteral nutrition) depend on degree of gastrointestinal function disorders. nutritional therapy should be provided during oncologic treatment and in cases of ad-vanced, incurable cancer patients as a part of palliative care.

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .



ŻYWIENIE IMMUNOMODULUJąCE W PREWENCJI I TERAPII NOWOTWORÓW ORAZ PRZEWLEKŁYCH CHORÓB ZAPALNYCH

Jarosław SzefelXxxxxxx X xxxx

od niepamiętnych czasów w leczeniu stosowano substancje pochodzenia naturalnego. Postęp naukowy umożliwił poznanie ich składu i mechanizmów działania. immunomodulujące składniki diety mogą powo-dować immunosupresję, lub immunostymulację.

współczesna terapia wielu chorób w tym nowotworów, często wykorzystuje leki zmieniające funkcje układu immunologicznego. niestety, często są one przyczyną powikłań zagrażających życiu pacjentów. Jedną z przyczyn ich toksyczności jest parenteralna droga podawania. w przeciwieństwie do leków substancje pochodzenia naturalnego są podawane doustnie dzięki czemu znacznie rzadziej powodują niekorzystne objawy uboczne. Przewód pokarmowy, chroni organizm przed wtargnięciem szkodliwych substancji dzięki „jelitowej barierze śluzówkowej”. Z kolei jej prawidłowe działanie zależy od mikrobiomu, współcześnie uzna-wanego za narząd niezbędny nam do życia. Mikrobiom decyduje o prawidłowym rozwoju i funkcjonowaniu układu immunologicznego a ponadto bierze udział w metabolizmie naszego organizmu. na skład mikrobio-mu nie ma wpływu: wiek, płeć ani środowisko, można jednak szybko go zmienić modyfikując dietę.

Pośród substancji pochodzenia naturalnego o działaniu immunomodulującym najczęściej wymienia się: wielonienasycone długołańcuchowe kwasy tłuszczowe, argininę, glutaminę i nukleotydy. Jednak w rzeczy-wistości jest ich znacznie więcej np.: kurkumina, resweratrol, witaminy. osoby zalecające immunonutrition powinny pamiętać o interakcjach z licznymi lekami np. niesteroidowymi lekami przeciwzapalnymi hamu-jącymi cyklooksygenazę. niedostateczna wiedza o mechanizmach działania immunomodulatorów może przynieść pacjentom więcej szkody niż pożytku.

natural origin substances have been used in treatment since ancient times. Scientific progress made it po-ssible to know its composition and mechanism of action. imunonutrients may cause immunosupression or immunostimulation.

the modern therapy of many diseases, including cancers, often uses drugs changing the functions of the immune system. unfortunately, they are often the cause of life-threatening complications of patients. one of the reasons for their toxicity is the parenteral route of administration. unlike drugs, substances of natural origin are administered orally, which is why so they cause much less adverse side effects. the digestive tract, protects the body from the intrusion of harmful substances due to the “intestinal mucus barrier”. on the other hand, its proper functioning depends on the microbiome, considered as an essential organ to live. Micro-biome determines the proper development and functioning of the immune system and participates in the metabolism of our body as well. age, gender and the environment has no effect on the composition of the microbiome, but can be quickly changed by the modification of the diet.

the most popular immunomodulatory substances having a natural origin are: polyunsaturated long chain fatty acids, arginine, glutamine and nucleotides. in fact there are many more, such as curcumin, resveratrol, vitamins. Practitioners recommending immunonutrition should be aware of interactions with numerous drugs such as non-Steroidal anti-inflammatory drugs which inhibit cyclooxygenase. insufficient knowledge about the mechanisms of action of immunomodulators can bring patients more harm than good.

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .



. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

SELEN, ŻELAZO I CYNK JAKO CZYNNIKI RYZYKA RAKA PIERSIJan Lubiński1, Katarzyna Jaworska-Bieniek1, Marcin Lener1, Grzegorz Sukiennicki1, Magdalena Muszyńska1,2, Katarzyna Durda1, Tomasz Gromowski1, Satish Gupta1,3, Józef Kładny4, Anna Wiechowska-Kozłowska5, Tomasz Grodzki6, Ewa Jaworowska7, Jakub Lubiński7, Barbara Górecka-Szyld8, Grażyna Wilk8, Tomasz Huzarski1, Tomasz Byrski1, Cezary Cybulski1, Jacek Gronwald1, Tadeusz Dębniak1, Olgierd Ashuryk1, Aleksandra Tołoczko-Grabarek1, Antoni Morawski9,2, Anna Jakubowska1,2, Jan Lubiński1,2

1. Zakład Genetyki i Patomorfologii, Międzynarodowe Centrum Nowotworów Dziedzicznych, PUM, Szczecin, Polska; 2. Read-Gene S.A, Dobra Szczecińska, Polska; 3. Studium Medycyny Molekularnej, WUM, Polska; 4. Klinika Chirurgii Ogólnej i Onkologicznej, PUM, Szczecin, Polska; 5. Zakład Opieki Zdrowotnej Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Administracji, Szczecin, Polska; 6. Szpital Specjalistyczny Chorób Płuc, Szczecin-Zdunowo, Polska; 7. Klinika Otolaryngologii i Onkologii Laryngologicznej, PUM, Szczecin, Polska; 8. Katedra i Zakład Radiologii Ogólnej i Stomatologicznej, PUM, Szczecin, Polska; 9. Instytut Technologii Chemicznej Nieorganicznej i Inżynierii Środowiska, ZUT, Szczecin, Polska

Dziedziczną predyspozycję do raka piersi (dRP) można wykryć u ~1,5 mln kobiet w Polsce, w tym u ~100 000 nosicielek mutacji BRca1. Jak dotąd kluczowe opcje prewencyjne dla kobiet z dRP (profilaktyczna adexektomia i mastektomia; tamoxifen) charakteryzują się ubocznymi niepożądanymi efektami. dlatego też nadrzędnym celem niniejszego projektu jest walidacja wyników badań pilotażowych wskazujących, że ryzyko raków piersi może być znacząco zmniejszone (nawet 10-krotnie) za pomocą dobranej indywidualnie optymalizacji stężeń Se, Zn i Fe za pomocą suplementów diety.

Zasadnicze zadania obejmują:i. opracowanie diagnostycznego „testu dna podstawowego dla chemoprewencji raków piersi” (10 zmian kandydatów; surowice pobrane przed wykryciem raków piersi od 150 pacjentek z rakami i 300 dobranych kontroli).

ii. redukcja ryzyka dRP poprzez podanie suplementów diety Se, Zn i Fe w ilościach odpowiednich dla osią-gnięcia optymalnych stężeń w surowicy indywidualizując je również w zależności od zmian dna (2.000 kobiet z mutacjami BRca1, 12.000 zdrowych kobiet z innymi formami predyspozycji do dRP podzielonych losowo na grupy badane i kontrolne; oczekiwane wyniki – patenty będące własnością Read-Gene Sa i publikacje o nowej metodzie prewencji DrP).

iii. suplementy diety z Zn i Fe – produkcja na dużą skalę, badania stabilności i ich wytworzenie na potrzeby próby klinicznej.

SELENIUM, IRON AND ZINC AS FEATURES OF BREAST CANCER RISKHereditary predisposition to breast cancer (HBc) can be diagnosed in ~1.5 mln. of women in Poland inc-luding ~100 000 carriers of BRca1mutations. up to now, the critical preventive options for above females give strong adverse effects (preventive adnexectomy and mastectomy, tamoxifen). therefore, the main goal of herein project is validation of results from pilot studies indicating that risk of breast cancers can be reduced significantly (even 10 times) by personally tailored optimization of Se, Zn and Fe levels using diet supplements.

the major tasks will include:i. elaboration of diagnostic “dna test basic for chemoprevention of breast cancers.” (10 candidate chan-ges; sera collected before breast cancer detection in 150 cases; 300 matched controls).

ii. Hereditary breast cancer risk reduction by providing Se, Zn, Fe diet supplements in amounts to achieve optimal serum levels individualizing them also depending on dna changes. (2.000 females with BRca1 mu-tation, 12.000 unaffected women with other forms of HBc randomly selected for studied and control groups;

expected results – patents owned by Read-Gene Sa and publications on new method of HBc prevention.

iii. Zn, Fe diet supplements - large scale production, studies of their stability and delivery for clinical trial.



ROLA ROŚLINNYCH ZWIąZKÓW BIOAKTYWNYCH W EPIGENETYCZNEJ PREWENCJI TRANSFORMACJI NOWOTWOROWEJ

Lubecka-Pietruszewska Katarzyna, Fabianowska-Majewska KrystynaZakład chemii Biomedycznej, wydział nauk o Zdrowiu, uniwersytet Medyczny w łodzi

Słowa kluczowe: chemioprewencja, nutriceutyki, kwas foliowy, epigenetyka, metylacja DNA, choroby nowotworowe

W ostatnich latach liczne badania biologiczne, kliniczne i epidemiologiczne były ukierunkowane na wy-jaśnienie prozdrowotnej roli naturalnych roślinnych związków należących do karotenoidów, flawonoidów, stilbenów i izotiocyjanianów. konsekwencją działania związków należących do wymienionych grup może być zmniejszenie ryzyka zachorowalności i/lub spowolnienie przebiegu chorób nowotworowych, takich jak rak prostaty, piersi, płuc, żołądka, pęcherza lub jelita grubego, m.in. na drodze epigenetycznej regulacji aktywności epigenomu. epigenetyczne procesy podlegają dziedziczeniu, chociaż nie są kodowane w se-kwencji dna, natomiast mogą być kontrolowane i korygowane np. przez nutriceutyki (roślinne związki bioak-tywne). epigenetyczna regulacja aktywności genów, obejmująca post-translacyjne modyfikacje histonów (tj. acetylację i metylację), hipometylację dna i hipermetylację promotorów genów supresorowych, jak i post-transkrypcyjną regulację ekspresji genów przez niekodujące mikroRna, odgrywa dominującą rolę we wczesnych etapach nowotworowej transformacji komórek w organizmie ludzkim. Roślinne związki bio-aktywne, występujące w powszechnie spożywanych warzywach, owocach i ziołach, mogą modulować w mechanizmie epigenetycznym, ekspresję genów supresorowych kodujących białka uczestniczące w re-gulacji wewnątrzkomórkowego przekazu sygnałów, w hamowaniu cyklu komórkowego i/lub stymulujących aktywność genów proapoptotycznych. niektóre składniki pokarmowe, takie jak kwas foliowy, ryboflawina, pirydoksyna, kobalamina i cholina, będące elementami cyklu aktywnego metylu, są zaangażowane w re-gulację procesu metylacji poprzez ich bezpośredni efekt na poziom S adenozylo-L-metioniny, donora grup metylowych. inne nutriceutyki są inhibitorami albo procesu metylacji dna (np. galusan epigallokatechiny, genisteina, resweratrol, sulforafan) albo inhibitorami aktywności deacetylaz histonów (np. izotiocjaniany, m.in. sulforafan). dane literaturowe wskazują, że efekt działania niektórych naturalnych związków zależy od ich stężenia. kwas foliowy jest tego najlepszym przykładem - pełni podwójną rolę w procesie nowotworo-wym: może chronić przed inicjacją nowotworu, ale może także ułatwiać jego progresję, co potwierdzają badania naszego zespołu, dotyczące roli kwasu foliowego w epigenetycznej regulacji metylacji i ekspresji wybranych genów supresorowych w komórkach ludzkich linii nowotworowych.

regulacja aktywności epigenomu na drodze epigenetycznych modyfikacji może przyczyniać się do utrzy-mania prawidłowej funkcji komórek lub do eliminowania transformacji nowotworowej komórek zapocząt-kowanej przez m.in. środowiskowe czynniki kancerogenne. ta właściwość nutriceutyków, dająca możliwość epigenetycznej modulacji aktywności epigenomu, stała się z początkiem XXi wieku atrakcyjnym celem in-gerencji nie tylko farmakologicznej, lecz także dietetycznej, przez zapewnienie odpowiedniej diety.

Badania były finansowane przez uniwersytet Medyczny w łodzi – granty nr 503/6-099-01/503-01 oraz 502-03/6-099-01/502-64-057

THE ROLE OF PLANT BIOACTIVE COMPOUNDS IN EPIGENETIC PREVENTION OF ONCOGENIC TRANSFORMATION

Lubecka-Pietruszewska Katarzyna, Fabianowska-Majewska KrystynaDepartment of Biomedical Chemistry, Faculty of Health Sciences, Medical University of Lodz

Key words: chemoprevention, nutriceutics, folic acid, epigenetics, DNA methylation, neoplastic diseases.

in recent years, numerous biological, clinical, and epidemiological studies were focused on explanation of health-enhancing role of natural plant compounds belonging to the carotenoids, flavonoids, stilbenes and isothiocyanates. the consequence of action of such compounds may be reduction in the risk of morbidity and/or slowing down the progress of neoplastic diseases, such as prostate, breast, lung, stomach, bladder

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

or colon cancer, i.e. by epigenetic regulation of epigenome activity. epigenetic processes are inherited, although they are not encoded in the dna sequence, and can be controlled and corrected for example by nutriceutics (plant bioactive compounds). epigenetic regulation of gene activity, including post-tran-slational modifications of histones (i.e. acetylation and methylation), dna hypomethylation and hyperme-thylation of tumor suppressor gene promoters, and post-transcriptional regulation of gene expression by non-coding microRna, plays a dominant role in the early stages of neoplastic transformation of cells in the human body. Bioactive plant compounds, found in commonly consumed vegetables, fruit and herbs, may modulate, in epigenetic mechanism, expression of tumor suppressor genes encoding proteins involved in regulation of intracellular signal transduction, in cell cycle arrest and/or stimulating the activity of pro-apop-totic genes. certain nutrients, such as folic acid, riboflavin, pyridoxine, cobalamin, and choline, that are components of the active methyl cycle, are involved in the regulation of methylation process through their direct effect on the level of S-adenosyl-L-methionine, a donor of methyl groups. other nutriceutics are in-hibitors of dna methylation process (such as epigallocatechin gallate, genistein, resveratrol, sulforaphane) or inhibitors of histone deacetylase activity (e.g. isothiocyanates, such as sulforaphane). the literature data indicate that the effect of some natural compounds depends on their concentration. Folic acid is one of the best example – it plays a dual role in cancer: it may protect against cancer initiation, but can also facilitate its progression, as confirmed by our team research, concerning the role of folate in epigenetic regulation of methylation and expression of selected tumor suppressor genes in human cancer cell lines.

regulation of epigenome activity on the way of epigenetic modifications may contribute to the mainte-nance of normal cell function or to eliminate cancerous transformation of cells initiated by, among others, environmental carcinogens. this property of nutriceutics, giving the possibility of epigenetic modulation of epigenome activity, became with the beginning of the XXi century attractive target for intervention, not only pharmacological, but also dietetic, by providing appropriate diet.

the research was supported by Medical university of Lodz – grants nos. 503/6-099-01/503-01 and 502-03/6-099-01/502-64-057



Minta

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .



prace własne


prace własne

WPŁYW STęŻENIA ALKOHOLU NA WYBRANE PARAMETRY KRWIMarta Batoryna1, Agnieszka Greń2, Edyta Kapusta, Kinga Kraska1. Instytut Biologii, uniwersytet Pedagogiczny w krakowie; 2. instytut Biologii, uniwersytet Pedagogiczny w krakowie

Słowa kluczowe: alkohol etylowy, parametry krwi, glukoza, trójglicerydy, cholesterol, białko

alkohol etylowy należy do grupy alkoholi alifatycznych (etanol c2H5oH). etanol dostarczany drogą pokar-mową wchłaniany jest najszybciej w stężeniach pomiędzy 15-30% [Jajte and Skrzypińska-Gawrysiak 2008]. Z powodu znacznego wpływu alkoholu na organizm celem pracy była analiza parametrów biochemicz-nych krwi po podaniu alkoholu w różnych stężeniach. analiza biochemiczna parametrów krwi może wska-zać drogę oraz miejsce działania alkoholu.

Jako model badawczy wykorzystano myszy szczepu Swiss, które podzielono na 4 grupy doświadczalne: i-kontrola, ii-po podaniu 5% alkoholu, iii-po podaniu 10% alkoholu, iV-po podaniu 15% alkoholu. Po pobraniu krwi w surowicy krwi oznaczano następujące parametry: glukozę, białko całkowite, cholesterol całkowity oraz trójglicerydy.

Z pośród wszystkich badanych parametrów, najmniejszy wpływ alkoholu został odnotowany w stężeniu biał-ka całkowitego. Stężenie cholesterolu we krwi wzrastało wraz ze wzrostem stężenia alkoholu. wzrost poziomu trójglicerydów we krwi wynosił do 60% i korelował wraz ze stężeniem cholesterolu. Poziom glukozy we krwi w grupie po podaniu największego stężenia alkoholu (15%) wynosił 45%. Z przeprowadzonych badań wyni-ka że stopień zmian wywoływanych przez alkohol etylowy w organizmie wzrasta wraz ze stężeniem alkoholu. etanol również istotnie wpłynął na wzrost wszystkich badanych parametrów krwi.

IMPACT OF ALCOHOL CONCENTRATIONS IN SELECTED BLOOD PARAMETERSMarta Batoryna1, Agnieszka Greń2, Edyta Kapusta, Kinga Kraska1. institute of Biology, Pedagogical university of cracow; 2. institute of Biology, Pedagogical university of cracow

Keywords: ethyl alcohol, blood parameters, glucose, triglycerides, cholesterol, protein

ethyl alcohol (ethanol c2H5oH) belongs to the group of aliphatic alcohols]. ethanol supplied with oral ab-sorbed quickly in concentrations between 15-30% [Jajte and Skrzypińska-Gawrysiak 2008]. in view of signifi-cant impact of alcohol on the body aim of the research was to analyze the biochemical blood parameters which may as an indicators to assess the impact of alcohol on the body.

as an experimental material, were used mice of Swiss strain, divided into 4 experimental groups: i-control, ii-5% after the administration of alcohol, iii- after the 10% alcohol iV- after administration of 15% alcohol. after collecting the blood serum was determined the following parameters: blood glucose, total protein, total cholesterol and triglycerides.

of all the tested parameters, the smallest effects of alcohol were observed in the total protein concentra-tion. Blood cholesterol increased with increasing alcohol concentration. the increase in blood triglyceride level was up to 60%, and correlated with the concentration of cholesterol. the blood glucose levels after administration in the group of the largest concentration of alcohol (15%) was 45%. the studies show that the rate of change caused by the ethyl alcohol in the body increases with the concentration of alcohol. ethanol also significantly contributed to the growth of all tested blood parameters

WITAMINA D, A NOWOTWORYAnna Brończyk-Puzoń1, Aneta Koszowska2, Justyna Nowak2, Anna Dittfeld3, Karolina Kulik2

1. studium doktoranckie wydziału nauk o Zdrowiu ŚuM w katowicach2. Studium doktoranckie wydziału Farmaceutycznego z oddziałem Medycyny Laboratoryjnej w Sosnowcu ŚuM w katowicach 3. Studium doktoranckie wydziału Lekarskiego z oddziałem Lekarsko-dentystycznym w Zabrzu Śląskiego uM w Katowicach

Słowa kluczowe: Witamina D, nowotwory, suplementacja.

najbardziej znaną i niekwestionowaną funkcją witaminy d jest jej udział w regulacji gospodarki wapnio-wo-fosforowej. Badania naukowe dostarczają dowodów, że zwiększyła się liczba chorób, których rozwój i przebieg może być związany z niedostateczna syntezą i podażą witaminy d. Jej metabolity biorą udział w proliferacji, różnicowaniu i apoteozie komórek organizmu, co wskazuje bezpośrednie powiązanie z cho-robami nowotworowymi. wiele badań dostarcza dowodów na związek między niedoborem witaminy d a nowotworami takich narządów jak: sutka, macicy, jajników, prostaty, jelita grubego i pęcherza moczowe-go. Jedne z nich, oceniające stężenia 25-hydroksywitaminy d w surowicy krwi, potwierdziły istnienie ujemnej korelacji między stężeniem witaminy d z częstością zachorowania na nowotwory i stopniem zaawansowa-nia choroby. odpowiednia podaż witaminy d w diecie i suplementacji oraz synteza skórna jest bezpieczną i prostą metodą zmniejszenia ryzyka zachorowania na nowotwory. na podstawie najnowszych rekomenda-cji z 2013 roku, każda osoba dorosła powinna suplementować witaminę d w dawcę 800-2000ui w okresie od września do kwietnia lub przez cały rok, jeśli synteza skórna jest niewystarczająca.

VITAMIN D AND CANCERAnna Brończyk-Puzoń1, Aneta Koszowska2, Justyna Nowak2, Anna Dittfeld3, Karolina Kulik2

1. Doctoral study in the School of Health care in katowice (Medical university of Silesia in katowice)2. doctoral study in the School of Pharmacy with the division of Laboratory Medicine in Sosnowiec (Medical university of Silesia in katowice)3. doctoral study in the School of Medicine with the division of dentistry in Zabrze (Medical university of Silesia in katowice)

Key words: vitamin D, cancer, supplementation.

the most popular and indisputable function of vitamin d is its participation in the regulation of calcium and phosphorus metabolism. certain research point out that the number of diseases, whose development and course might be connected with an inadequate synthesis and intake of vitamin d, has increased. its meta-bolites take part in proliferation, differentiation and apotheosis of the cells in the human body, which indi-cates its direct connection with cancer. a lot of research prove that vitamin d deficiency is connected with such diseases as breast cancer, cervical cancer, ovarian cancer, prostate cancer, colorectal cancer and bladder cancer. Some of the research estimating the serum concentration of 25-hydroxyvitamin d confir-med that there is a negative correlation between the vitamin d concentration and the frequency of cancer occurrence and the extent of the disease. adequate vitamin d intake in the diet and the supplementation as well as skin synthesis are a safe and simple way to reduce the risk of cancer. according to the most re-cent recommendations (since 2013), each adult should supplement vitamin d at a dose of 800-2000ui from September to april or for the whole year if the skin synthesis is inadequate.


WPŁYW MIKROENKAPSULACJI POLIFENOLI ZIARNA KAWOWEGO NA ICH BIODOSTęPNOŚĆ W OBECNOŚCI PREPARATÓW BIAŁKOWYCH

Grażyna Budryn1, Donata Zaczyńska1, Bartłomiej Pałecz2, Sylwia Balica2, Horacio Pérez-Sánchez3

1. instytut chemicznej technologii Żywności, wydział Biotechnologii i nauk o Żywności, Politechnika łódzka, ul. Stefanowskiego 4/10, 90-924 łódź, Poland, [email protected]. katedra chemii Fizycznej, wydział chemii, uniwersytet łódzki, ul. Pomorska 165, 90-236, łódź, Poland3. Bioinformatics and High Performance computing Research Group, computer Science department, universidad católica San antonio de Murcia, Guadalupe, Murcia, Spain

Słowa kluczowe: zielona kawa, kwasy chlorogenowe, β-cyklodekstryna, białka żywności, LC-MS/MS, ITC

Kwasy chlorogenowe (kch) są jedną z najważniejszych grup polifenoli. Związki te wykazują szeroką aktyw-ność biologiczną: antybakteryjną, antygrzybiczną, hepatoprotekcyjną, przeciwzapalną, przeciwzakrzepo-wą, przeciwcukrzycową i antyoksydacyjną. obniżają także ryzyko miażdżycy, niektórych rodzajów nowo-tworów i choroby alzheimera. kawa jest jedną z roślin, która akumuluje kch w ilościach wystarczających do wywoływania efektów fizjologicznych. Ziarna zielonej kawy zawierają 4-10% kch. Przy zastosowaniu prepa-ratów kch jako dodatków do żywności pojawia się problem ich interakcji z białkami.

Celem badań była charakterystyka interakcji kch z zielonego ziarna kawy i preparatów białkowych (prote-in białka jaja (PBJ), koncentratu białek serwatkowych (kBS) i izolatu białek sojowych (iBS)). oznaczono sto-pień związania kch i z białkami metodą uHPLc-uV/dad oraz powstawanie wiązań między białkami a kch metodą uHPLc/dad-eSi-uHR-Q-toF-MS/MS. Parametry termodynamiczne interakcji białek i kch oznaczono metodą itc.

stopień związania kch do białek wynosił od 62,91 do 96,17 g/100 g wprowadzonych kch i wzrastał w porządku: iBS<kBS<PBJ. w wyniku związania stężenie kch w białkach wynosiło od 9.44 do 14,43 g/100 g. Zaobserwowano silną zależność między rodzajem białka i ilością kch uwolnionych z produktów interak-cji w wyniku trawienia proteolitycznego in vitro. największą ilość uwolnionych z kch odnotowano dla iBS, w zakresie 0,01-2,67 g/100 g iBS. Zarówno dla PBJ, jak i kBS ilość ta była na niższym poziomie, tj. 0,01-0,70 g/100 g PBJ i 0,01-0,64 g/100 g kBS. w odniesieniu do ilości początkowych kch, ich ilość dostępna po trawie-niu (niezwiązane i uwolnione w czasie trawienia) wynosiła od 7,20 do 22,47% dla PBJ, od 16,67 do 25,00% dla kBS i od 29,73 to 40,67% iBS. inkluzja kch wewnątrz β-cyklodekstryny przed interakcjami niemal całkowicie eliminowała interakcje pomiędzy białkami i kch, a ich ogólna ilość dostępna po trawieniu wynosiła powyżej 85%. Badania finansowane były w ramach grantu ncn (projekt nr uMo-2011/03/B/nZ9/00745).

EFFECT OF MICROENCAPSULATION OF COFFEE BEAN POLYPHENOLS ON THEIR BIOAVAILABILITY IN THE PRESENCE OF PROTEIN FORMULATIONS

Grażyna Budryn1, Donata Zaczyńska1, Bartłomiej Pałecz2, Sylwia Balica2, Horacio Pérez-Sánchez3

1. Institute of Chemical Food Technology, Faculty of Biotechnology and Food Sciences, Lodz University of Technology, Stefanowskiego 4-10 St., 90-924 Lodz, Poland, [email protected]. Departments of Physical Chemistry, Faculty of Chemistry, University of Lodz, Pomorska 165St., 90-236, Lodz, Poland3. Bioinformatics and High Performance Computing Research Group, Computer Science Department, Universidad Católica San Antonio de Murcia, Guadalupe, Murcia, Spain

Key words: green coffee, chlorogenic acids, β-cyclodextrin, food proteins, LC-MS/MS, ITC

Chlorogenic acids (CHas) are one of the most important groups of phenolic compounds. these compo-unds have a broad range of biological activities such as: anti-bacterial, anti-fungal, hepatoprotective, anti-thrombotic, anti-inflammatory, hypoglycemic and antioxidant. they also reduces the risk of atherosclerosis, some kinds of cancer and alzheimer´s disease. coffee is one the plants that accumulate cHas in quantities sufficient to have physiological effects. Green coffee beans contain 4-10% of cHas. when using cHas as food additives a question of their interactions with proteins occurs.

the aim of the study was the characteristics of interactions of cHas from green coffee beans and protein formulations (egg white proteins (ewP), whey protein concentrate (wPc) and soy protein isolate (SPi)). the binding degree of cHas and proteins was determined by uHPLc-uV/dad method and bindings formation between proteins and cHas by uHPLc/dad-eSi-uHR-Q-toF-MS/MS method. thermodynamic parameters of interactions were determined by itc method.

the binding degree of cHas to proteins ranged from 62.91 to 96.17 g/100 g of added cHas and increased in the order: SPi<wPc<ewP. as the result of binding the concentration of cHas in proteins ranged from 9.44 to 14.43 g/100 g. the strong correlation between the type of protein and the amount of cHas released from interaction products during in vitro proteolytic digestion was observed. the largest amount of released cHas was reported for SPi, in the range of 0.54-2.67 g/100 g of SPi. For both ewP and wPc it was at a lower level, i.e. 0.47-0.70 g/100 g of ewP and 0.33-0.64 g/100 g of wPc. i relation to the amount of added cHas, their amount available after digestion (unbound and released) ranged from 7.20 to 22.47% ewP, from 16.67 to 25.00% for wPc and from 29.73 to 40.67% for SPi. inclusion of cHas inside the β-cyclodextrin before inte-ractions almost completely eliminated the interactions between proteins and cHas, and their total amount available after digestion was above 85%. the study was financial supported by ncS (project no. uMo-2011/03/B/nZ9/00745).

prace własne


WPŁYW DIETY NISKOWęGLOWODANOWEJ WYSOKOBIAŁKOWEJ (LCHP) NA WYBRANE PARAMETRY BIOCHEMICZNE SUROWICY KRWI SZCZURÓW

SZCZEPU WISTARIzabela Czyżyńska, Anna Drahun, Magdalena Franczyk-Żarów, Renata B. KostogrysUniwersytet Rolniczy w Krakowie, Katedra Żywienia Człowieka

Słowa kluczowe: dieta niskowęglowodanowa wysokobiałkowa, szczury, parametry biochemiczne, surowica krwi

Diety niskowęglowodanowe i wysokobiałkowe są jednymi z częściej stosowanych w redukcji masy ciała. wysokiej podaży białka zwykle towarzyszy także znaczna zawartość tłuszczu w diecie. Badania sugerują, ze taki sposób żywienia może prowadzić m.in. do zaburzeń metabolizmu lipidów.

celem badania było określenie wpływu diety niskowęglowodanowej wysokobiałkowej (LcHP) na wybrane parametry biochemiczne surowicy krwi szczurów szczepu wistar.

w doświadczeniu wykorzystano 18 dwumiesięcznych samców szczurów wistar. Zwierzęta przydzielono do 3 grup doświadczalnych (n=6) i żywiono przez 8 tygodni odpowiednimi dietami: kontrolną (ain-93G), western diet (wd) z 1% dodatkiem cholesterolu (kontrola pozytywna) oraz niskowęglowodanową wysoko-białkową (LcHP) z 1% dodatkiem cholesterolu.

Po zakończeniu eksperymentu od zwierząt pobrano krew, którą następnie odwirowano. w uzyskanej surowi-cy oznaczono poziom cholesterolu całkowitego (tc), cholesterolu frakcji HdL, triacylogliceroli (taG), a także stężenie aminotransferazy alaninowej (aLt) i asparaginowej (aSt) oraz dialdehydu malonowego (Mda).

na podstawie uzyskanych wyników zaobserwowano istotny statystycznie wzrost stężenia tc u szczurów żywionych dietami wd i LcHP w stosunku do grupy kontrolnej. Stwierdzono również wzrost poziomu taG w grupie żywionej wd w porównaniu do pozostałych grup. istotny statystycznie wzrost stężenia aLt i spadek poziomu Mda odnotowano w grupie żywionej dietą LcHP. nie zaobserwowano natomiast istotnych różnicw poziome HDL oraz ast.

Podsumowując, dieta LcHP może mieć istotny wpływ na niektóre parametry biochemiczne surowicy krwi szczurów wistar takie jak stężenie tc, taG, aLt czy Mda. nie wykazuje natomiast wpływu na poziom chole-sterolu frakcji HdL oraz stężenie aSt.

EFFECT OF LOW CARBOHYDRATE HIGH PROTEIN DIET (LCHP)ON SELECTED BIOCHEMICAL PARAMETERS IN WISTAR RATS BLOOD SERUM

Izabela Czyżyńska, Anna Drahun, Magdalena Franczyk-Żarów, Renata B. KostogrysUniversity of Agriculture in Krakow, Departement of Human Nutrition

Key words: low carbohydrate high protein diet, rats, biochemical parameters, blood serum

Low carbohydrate and high protein diets are one of the most frequently used in weight loss. the high intake of protein is usually connected with a considerable content of fat in the diet. Research suggests that such diet can lead to i.a. lipid metabolism disorders.

the objective of this study was to evaluate the effect of low carbohydrate high protein diet (LcHP) on selec-ted biochemical parameters in wistar rats blood serum.

eighteen, 2 month old, male wistar rats were used in the experiment. the animals were assigned to 3 expe-rimental groups (n=6) and fed for next 8 weeks with adequate diets. the experimental diets were: control (ain-93G), western diet (wd) with 1% addition of cholesterol (positive control) and low carbohydrate high protein diet (LcHP) with 1% addition of cholesterol.

Blood, which had been taken from animals after the end of the experiment, was centrifuged afterwards to obtain blood serum. the following biochemical parameters were analyzed: level of total cholesterol (tc),

HdL cholesterol, triacyloglicerols (taG), alanine aminotranspherase (aLt), aspartate aminotranspherase (ast) and malondialdehyde (MDa).

the results showed a significant increase of tc level in animals fed wd and LcHP diets relatively to the control group. it was also an increase in the concentration of tag in WD group compared to the other groups.

a significant increase in aLt and decrease in Mda was observed in the group fed LcHP diet. However, there was no differences in the level of HdL cholesterol or aSt.

the LCHP diet may have a significant effect on selected biochemical parameters of blood serum such as level of tc, taG, aLt or Mda. However, there is no effect on the concentration of HdL cholesterol or aSt.

prace własne


FITOESTROGENY A KANCEROGENEZAAnna Dittfeld1, Katarzyna Gwizdek2, Aneta Koszowska3, Justyna Nowak3, Anna Brończyk-Puzoń4 1. Studium doktoranckie Wydziału Lekarskiego z Oddziałem Lekarsko-Dentystycznym w Zabrzu ŚUM w Katowicach 2. Wydział Nauk o Zdrowiu ŚUM w Katowicach3. Studium doktoranckie Wydziału Farmaceutycznego z Oddziałem Medycyny Laboratoryjnej w Sosnowcu ŚUM w Katowicach 4. Studium doktoranckie Wydziału Nauk o Zdrowiu ŚUM w Katowicach

Słowa kluczowe: Fitoestrogeny, nowotwory, kancerogeneza

Fitoestrogeny to zróżnicowana grupa niesteroidowych substancji roślinnych, o budowie podobnej do 17-β-estradiolu. Związki te redukują ryzyko wystąpienia raka piersi, głównie u kobiet z licznymi czynnikami ryzyka, takimi jak siedzący tryb życia, otyłość czy stosowanie używek. estrogenom roślinnym przypisuje się działanie agonistyczne lub antagonistyczne względem estrogenu. działanie antagonistyczne odpowiada za hamo-wanie rozwoju komórek nowotworowych w nowotworach estrogenozależnych. Fitoestrogeny hamują także proces angiogenezy m.in. poprzez hamowanie wytwarzania lub wydzielania: VeGF (vascular endothelial growth factor165), PdGF (platelet-derived growth factor), czynnika tkankowego, urokinazy, aktywatora pla-zminogenu i metaloproteinaz 2 i 9. Jednocześnie podwyższają stężenie inhibitorów angiogenezy: inhibitora aktywatora plazminogenu, endostatyny, angiostatyny i trombospondyny. izoflawony wykazują zdolność ha-mowania kinaz tyrozynowych takich jak Src i abl, a także blokowania translokacji czynnika nF-kB do jądra komórkowego, co nasila apoptozę komórek nowotworowych. Genisteina w badaniach na liniach wyka-zywała antyproliferacyjne oraz antynowotworowe właściwości poprzez zatrzymanie cyklu komórkowego w stadium G2/M lub G0/G1. Jej dodatek do hodowli różnych linii komórek nowotworowych powoduje ob-niżenie stężenia mRna dla MMP - metaloproteinazy, biorącej udział w tworzeniu nowych naczyń krwiono-śnych. Związki te stymulują aktywność enzymów antyoksydacyjnych, a także unieszkodliwiają reaktywne formy tlenu i wolne rodniki, powszechnie uznawane za czynniki kancerogenne.

PHYTOESTROGENS AND CANCEROGENESIS Anna Dittfeld1, Katarzyna Gwizdek2, Aneta Koszowska3, Justyna Nowak3, Anna Brończyk-Puzoń4

1. Studium doktoranckie Wydziału Lekarskiego z Oddziałem Lekarsko-Dentystycznym w Zabrzu ŚUM w Katowicach 2. Wydział Nauk o Zdrowiu ŚUM w Katowicach3. Studium doktoranckie Wydziału Farmaceutycznego z Oddziałem Medycyny Laboratoryjnej w Sosnowcu ŚUM w Katowicach 4. Studium doktoranckie Wydziału Nauk o Zdrowiu ŚUM w Katowicach

Key words: Phytoestrogens, tumors, cancerogenesis

Phytoestrogens are compounds naturally occurring in plants, structurally similar to endogenous 17-β-estradiol. these substances reduce risk of breast cancer, mainly among women with many risk factors, such as seden-tary lifestyle, obesity or usage of simulants. Plants estrogens work agonistically or antagonistically to human hormone. antagonistic activity answers for slowing down development of tumor cells in estrogen dependent tumors. Phytoestrogens also restrain angiogenesis among other things by slowing down production or secre-tion of: VeGF (vascular endothelial growth factor165), PdGF (platelet-derived growth factor), tissue factor, urokinase, plasminogen activator and metalloproteinase 2 and 9. Simultaneously they increase concentra-tion of angiogenesis inhibitors: plasminogen activator inhibitor, endostatin, angiostatin and thrombospondin. isoflavones slow down tyrosine kinases such as Src and abl and block translocation of nF-kB to nucleus, what increase apoptosis of tumor cells. Genistein, in researches conducted on cell lines, showed antiproliferative and antitumor properties, by stopping cell cycle in G2/M or G0/G1 phase. its addition to various tumor cell lines causes reduction of concentration of mrNa for MMP – metalloproteinase taking part in angiogenesis. Phytoestrogens stimulate activity of antioxidant enzymes and act against free radicals and reactive oxygen forms which are known as carcinogenic factors.

WPŁYW DIETY NISKOWęGLOWODANOWEJ I WYSOKOBIAŁKOWEJ Z 1% DODATKIEM CHOLESTEROLU NA STŁUSZCZENIE WąTROBY

U SZCZURÓW SZCZEPU WISTARAnna Drahun, Izabela Czyżyńska, Magdalena Franczyk-Żarów, Renata B. KostogrysUniwersytet Rolniczy im. Hugona Kołłątaja w Krakowie, Wydział Technologii Żywności, Katedra Żywienia Człowieka

Diety niskowęglowodanowe i wysokobiałkowe są powszechnie stosowane w odchudzaniu. diety te ze względu na dużą podaż białka charakteryzują się wysoką zawartością tłuszczu. taki sposób żywienia może negatywnie oddziaływać na organizm wywołując min. niekorzystne zmiany profilu lipidowego oraz stłusz-czenia wątroby.

Celem badania było określenie wpływu diety niskowęglowodanowej i wysokobiałkowej z 1% dodatkiem cholesterolu (LcHP) na stłuszczenie wątroby szczurów szczepu wistar.

doświadczenie przeprowadzono na dwumiesięcznych szczurach szczepu wistar. Zwierzęta (samce) podzie-lono na 3 grupy (n=6) i żywiono przez 8 tygodni następującymi dietami: ain-93G (kontrolną), dietą wyso-kotłuszczową z 1% dodatkiem cholesterolu (wd) oraz dietą niskowęglowodanową i wysokobiałkową z 1% dodatkiem cholesterolu (LcHP). Masę ciała monitorowano co tydzień. Po 8 tygodniach pobrano wątroby, zważono. aby wykonać analizy histologiczne część wątroby umieszczono w 4% formaldehydzie. wykonano preparaty histologiczne wątrób (barwienie oRo). w celu oznaczenia ilości tłuszczu wątroby zliofilizowano, a tłuszcz oznaczono metodą Soxhleta.

W doświadczeniu nie zaobserwowano istotnych statystycznie różnic w masie ciała zwierząt oraz w ma-sie wątroby przeliczonej na 100 g masy ciała. Zaobserwowano nieznaczny wzrost masy wątroby w grupie żywionej dietą wd w porównaniu do pozostałych grup. Zaobserwowano zwiększenie zawartości tłuszczu w wątrobie szczurów żywionych dietami LcHP i wd w porównaniu do grupy ain-93G. obraz histologiczny potwierdza większe stłuszczenie w wątrobach tych szczurów.

Diety LcHP i wd przyczyniają się do stłuszczenia wątroby u szczurów szczepu wistar. Potwierdzają to analizy ilości tłuszczu w wątrobie jak równie analizy histologiczne.

EFFECT OF LOW CARBOHYDRATE AND HIGH PROTEIN DIET WITH 1% ADDITION OF CHOLESTEON ON LIVER STEATOSIS IN WISTAR RATS

Anna Drahun, Izabela Czyżyńska, Magdalena Franczyk-Żarów, Renata B. KostogrysUniveristy of Agriculture in Cracow, Faculty of Food Technology, Department of Human Nutrition

Low carbohydrate and high protein diets are commonly used in weight loss. LcHP diet are characterized by a high protein content as well as higher amount of fat. the LcHP diet may influence on lipid profile and liver steatosis.

the aim of this study was to determine the effect of high protein low carbohydrate diet with 1% of cholesterol (LcHP) on liver steatosis in wistar rats.

the experiment was performed on 18 two-month old male wistar rats. animals were divided into 3 expe-rimental groups (n=6) and fed for eight weeks with following diets: ain-93G (control), a high fat diet sup-plemented with 1% cholesterol (wd) and high protein and low carbohydrate diet with 1% of cholesterol (LcHP). Body weight was monitored weekly. after 8 weeks, liver was collected, weighed, and preserved it in 4% formaldehyde and liquid nitrogen. Samples were stored at -80° c. Livers were freeze dried, and fat was determined by Soxhlet. Histological analisys were used to assess liver steatosis (oRo staining).

No statistically significant difference in body weight of animals and in liver weight (calculated per 100g body weight) were observed. the higher liver weight was observed in the group fed wd diet. the level of fat con-tent in the liver of rats fed wd and LcHP diets was significant higher compared to the ain-93G group. the histological analyses confirmed steatosis in the livers.

Diets LcHP and wd can affect on liver steatosis in wistar rats.

prace własne


EFEKTY METABOLICZNE STOSOWANIA STEVIA REBAUDIANAMonika Gętek, Katarzyna Fizia, Katarzyna WalkiewiczKatedra i Oddział Kliniczny Chorób Wewnętrznych i Diabetologii, Wydział Zdrowia Publicznego, ŚUM w Katowicach

Słowa kluczowe: Stevia rebaudiana, glikemia poposiłkowa, cukrzyca

Stevia rebaudiana stała się bardzo popularnym słodzikiem oraz alternatywą dla sacharozy oraz syntetycz-nych słodzików. Źródłem słodkiego smaku w stewii są glikozydy, szczególnie stewiozyd i rebaudiozyd a. w medycynie i tradycji ludowej właściwości stewii są znane i wykorzystywane od dawna. w pracy autorzy chcieli przedstawić wyniki badań klinicznych dotyczących wpływu składników stewii na metabolizm węglo-wodanów szczególnie u osób z zaburzeniami metabolicznymi.

gregersen i wsp.((2005) zbadali 12 osób z cukrzycą otrzymujących 1g stewiozydów lub skrobi kukurydzianej. Stwierdzono, że dodatek stewiozydów do posiłku zmniejszył poposiłkowy poziom glukozy oraz wystąpiła ten-dencja do zmniejszania poziomu glukagonu.

anton i wsp. (2010) podawali 19 osobom zdrowym i 12 otyłym posiłki słodzone stewią, aspartamem lub sa-charozą. dodatek stewii spowodował spadek poposiłkowej glikemii oraz poziomu insuliny znacznie większy niż po zastosowaniu aspartamu i sacharozy.

W 3-miesięcznym badaniu Barriocianal i wsp. (2008) przeprowadzonym wśród osób zdrowych i z cukrzycą t.1. oraz t.2. autorzy nie dowiedli działania 250 mg stewiozydów na poziom glukozy i Hba1c. nie wykazano również niepożądanych skutków ubocznych.

Badania in vitro z 2013 roku na liniach komórkowych 3t3 - L1, HL – 60, SH - Sy5y wykazały, że glikozydy ste-wiolowe podnoszą wrażliwość komórek na insulinę poprzez zwiększony wychwyt glukozy i ekspresję białek zaangażowanych w szlak sygnalizacji insuliny np. poprzez modulowanie GLut w szlaku Pi3k/akt.

Dodatek stewii do posiłków powoduje obniżenie poposiłkowej glikemii, jednakże w dłuższym okresie czasu nie wpływa na poziom glukozy we krwi i Hba1c. Stosowanie preparatów stewii nie powoduje niepożądnych skutków ubocznych.

THE METABOLIC EFECTS OF APPLYING STEVIA REBAUDIANAMonika Gętek, Katarzyna Fizia, Katarzyna WalkiewiczDepartment and Clinic of Internal Diseases and Diabetology, Department of Public Health, Medical University of Silesia in Katowice

Key words: Stevia rebaudiana, postprandial glucose level, diabetesStevia rebaudiana has become a very popular sweetener and alternative to sucrose and synthetic sweete-ners. the source of the sweet taste of stevia are glycosides, particularly stevioside, rebaudioside a. in traditio-nal medicine and folk tradition stevia properties are known and used for a long time. the authors wanted to present the results of clinical studies on the effects of stevia on the metabolism of carbohydrates especially in people with metabolic disorders .

gregersen et al ( (2005 ) studied 12 people with diabetes receiving 1g steviol glycosides or cornstarch. there was found that the addition of steviol glycosides to meal decreased postprandial glucose level, and there was a trend to reduce glucagon level.

anton et al (2010 ) were studied 19 healthy subjects and 12 obese receiving meals sweetened with stevia, aspartame or sucrose. the addition of stevia caused a decline in the prandial blood glucose and insulin levels significantly greater than with aspartame and sucrose.

in the 3-month study Barriocianal et al (2008 ) conducted among healthy individuals and diabetic t.1 . and t.2 . authors did not demonstrate that the action of 250 mg steviol glycosides had impact in glucose levels and Hba1c. there were no adverse side effects.

in vitro studies with 2013 for 3t3 cell lines - L1, HL - 60 , SH - Sy5y showed that steviol glycosides increase the

insulin sensitivity by enhancing the glucose uptake and the expression of proteins involved in the insulin si-gnaling pathway by modulating e.g. the Pi3k GLut/act .

the addition of stevia to meals reduces the postprandial glucose, but over a longer period of time does not affect blood glucose and Hba1c. the stevia preparations did not cause adverse side effects.

prace własne


POZYTYWNE I NEGATYWNE SKUTKI SPOŻYWANIA NATURALNYCH ZAMIENNIKÓW SACHAROZY

Joanna Grupińska, Teresa Grzelak, Marcelina Walczak, Marta Kramkowska, Krystyna CzyżewskaZakład Biologii Chorób Cywilizacyjnych, Uniwersytet Medyczny im. Karola Marcinkowskiego w Poznaniu

Słowa kluczowe: sacharoza, fruktoza, taumatyny, alkohole cukrowe, stewia

Nadmierna konsumpcja sacharozy jest istotnym czynnikiem prowadzącym do rozwoju epidemii otyłości, a pośrednio również do częstszego występowania cukrzycy typu 2, hiperlipidemii oraz nadciśnienia tętni-czego. w celu zahamowania rozwoju tego zjawiska rozpoczęto poszukiwania alternatywnych substancji słodzących, bezpiecznych dla zdrowia i dobrze tolerowanych przez konsumentów. kryteria te spełniają na-turalne związki, m.in. fruktoza, taumatyny, alkohole cukrowe oraz stosowana od niedawna stewia. ulegają one w organizmie człowieka nieco innym przemianom metabolicznym niż sacharoza, a ich dodatek do die-ty wnosi znacznie niższą lub zerową wartość energetyczną. Ponadto niektóre z ww. wymienionych związków są dobrym źródłem składników mineralnych, wykazują działanie przeciwzapalne i przeciwbakteryjne. na przykład, przedstawiciel polialkoholi - ksylitol, poprzez zmniejszanie adhezyjności bakterii do płytki nazębnej ogranicza erozję szkliwa, a tym samym próchnicę zębów. Stewia natomiast wykazuje zdolność łagodnego obniżania ciśnienia tętniczego u osób z hipertensją, a także normalizacji glikemii. nadkonsumpcja każdego składnika pokarmowego, również pochodzenia naturalnego, może nieść jednak negatywne konsekwencje zdrowotne. wiele kontrowersji budzi częste spożywanie fruktozy, która zwiększa produkcję kwasów tłuszczo-wych, co w konsekwencji prowadzi do hipertriglicerydemii i stłuszczenia wątroby. obecność większych ilości polialkoholi w diecie skutkuje zaś występowaniem objawów dyspeptycznych. naturalne zamienniki sacha-rozy wydają się być dobrą propozycją pomocy w profilaktyce pierwotnej i wtórnej otyłości, ale sięganie po nie w nadmiarze może prowadzić do niekorzystnych zaburzeń.

POSITIVE AND NEGATIVE CONSEQUENCES OF CONSUMING NATURAL SUBSTITUTES OF SUCROSE

Joanna Grupińska, Teresa Grzelak, Marcelina Walczak, Marta Kramkowska, Krystyna CzyżewskaDepartment of Biology of Civilization-Linked Diseases, Poznan University of Medical Science

Key words: sucrose, fructose, thaumatin, polyalhocols, stevia

the excessive consumption of sucrose is an essential factor, which leads to epidemic of obesity and more frequent occurring of diabetes type 2, lipid disorders and hypertension. alternative sweeteners, which are safe for health and well tolerated by the majority of consumers, are discovered to stop the progress of this phenomenon. the above criterions are satisfied by natural substitutes of sucrose, for example fructose, thau-matin, polyalcohols and stevia. they are metabolized in human organism in a different way than sucrose, furthermore their energy value is lower than other type of sugar or even zero. natural sweeteners are also good source of minerals. Some of them demonstrates antiseptic and antibacterial effect. Xylitol - one of the polyalcohols, reduces a risk of tooth decay, because of decreasing bacterial adhesion to plaque and mi-nimizing enamel erosion. High blood pressure can be gently lessened by different sweetener, stevia, which also normalizes glycaemia. the excessive consumption of every food content, even natural, can have ad-verse effect on the human health. including fructose in daily menu can be the subject of much controversy because this fruit’s sugar is responsible for an excess production of fat acids and can be a reason for a lipid disorders and hepatic steatosis. diet, which is rich in polyalcohols, can result in dyspepsia. natural substitutes of sucrose can be helpful for primary and secondary prevention of obesity, but subsuming them under daily diet can be a cause for many disorders.

ŚWIADOMOŚĆ MŁODYCH KONSUMENTÓW W ZAKRESIE SPOŻYWANIA PRODUKTÓW UBOGOENERGETYCZNYCH

Joanna Grupińska, Teresa Grzelak, Marta Kramkowska, Marcelina Walczak, Krystyna CzyżewskaZakład Biologii Chorób Cywilizacyjnych, Uniwersytet Medyczny im. Karola Marcinkowskiego w Poznaniu

Słowa kluczowe: żywność ubogoenergetyczna, żywność funkcjonalna

epidemia otyłości wymusiła stosowanie procesów technologicznych redukujących wartość energetyczną produktów spożywczych. odbiorcami asortymentu light są głównie młodzi ludzie. informacje na temat no-wych rodzajów żywności czerpią głównie ze źródeł, które nie zawsze są rzetelne. celem badań była we-ryfikacja żywieniowej wiedzy na temat produktów ubogoenergetycznych oraz analiza struktury spożycia tej grupy żywności przez młodych konsumentów. Badania objęły 91 poznańskich studentów uniwersyte-tu Medycznego (uM), wyższej Szkoły Hotelarstwa i Gastronomii oraz uniwersytetu Przyrodniczego. Zostały one przeprowadzone z zastosowaniem autorskiego kwestionariusza ankiety (31 pytań) oraz programu staty-stycznego SPSS 16.0. Znaczna część słuchaczy, zwłaszcza reprezentantów uM, potrafiła rozróżnić żywność ubogoenergetyczną od tradycyjnej i znała korzyści związane ze spożywania produktów light. Była także świadoma zagrożeń, wynikających z ich nadużywania. w badaniach wykazano, iż dominującym źródłem informacji wśród wszystkich studentów był internet, jednakże tylko w przypadku słuchaczy uM był on uzu-pełniony informacjami z zajęć akademickich (p<0,02). Prawie wszyscy badani deklarowali co najmniej jed-norazową konsumpcję żywności light, ale tylko co piąty regularnie ją spożywał (większość z BMi<25 kg/m2). najczęściej wybieranymi produktami ubogoenergetycznymi były: mleko i produkty mleczne, płatki śniada-niowe oraz pieczywo. Z przeprowadzonych analiz wynika, iż studenci należą do stosunkowo świadomych konsumentów, ale istnieje konieczność dalszej ich edukacji żywieniowej zwłaszcza, że cieszące się dużą popularnością produkty light, są często spożywane podczas śniadań, których energetyczności zwykle nie powinno się redukować.

THE CONSCIOUSNESS OF YOUNG RESPONDENTS IN THE RANGE OF CONSUMING LOW-CALORIE PRODUCTS

Joanna Grupińska, Teresa Grzelak, Marta Kramkowska, Marcelina Walczak, Krystyna CzyżewskaDepartment of Biology of Civilization-Linked Diseases, Poznan University of Medical Science

Key words: low-calorie food, functional food

the technology processes, which reduces energy value of food were forced by epidemic of obesity. Buy-ers of light products are mainly young people. information about new kind of food is learned from sources, which are not always reliable. the aim of this study was to verify the knowledge about low-calorie products and analyze the structure of consumption this kind of food by young consumers. 91 students participated in the research. they represented Poznan university of Medical Sciences (uM), Poznan academy of Hotel Management and catering industry and Poznan university of Life Sciences. the results were achieved by using an author’s questionnaire, which included 31 questions, and by statistic program SPSS 16.0. the most of respondents, especially from uM, saw differences between conventional and reduced-calorie products. they knew benefits, which are a result of eating low-calorie food. they were also conscious of risk, which is a result of an excessive consumption of light goods. the main source of information in a group of exami-ned students was the internet. whereas respondents from Poznan university of Medical Sciences use also the knowledge, which was supplied during the studies (p<0.02). almost all students declared at least single consumption of reduced-calorie food, but only 20% of them ate under discussion groceries regularly (the majority with BMi<25 kg/m2). Milk and dairy products, cereals and bread were the most frequently chosen among low-calorie products. this study indicates that students are relatively conscious consumers. the food education in this field is necessary, because of large popularity of consuming reduced-calorie assortment, especially during breakfast, which energy value should not be reduced.

prace własne


PRZYSZŁOŚĆ POLSKIEJ DIETETYKI SPORTOWEJ W ŚWIETLE ÓWCZESNYCH TRENDÓW ZWIąZANYCH Z AKTYWNOŚCIą FIZYCZNą

Łukasz JaśkiewiczKoło Odnowy Biologicznej, Wychowania Fizycznego i Sportu, WUM

Słowa kluczowe: dietetyka sportowa, żywienie w sporcie, suplementacja, dietetyk sportowy, suplementacja w sporcie, triathlon, bieganie

W ostatnich latach zauważa się wzrost zainteresowania aktywnością fizyczną, oraz związanym z tym wspo-maganiem żywieniowym, zarówno w aspekcie dążenia poprawy wyniku sportowego oraz poprawy estetyki sylwetki. do dyscyplin sportowych, dynamicznie rozwijających się w naszym kraju należą triathlon, bieganie oraz kolarstwo. ilość startujących osób w biegach masowych czy triathlonach stopniowo się zwiększa.

W roku 2013 w prestiżowym Maratonie warszawskim wystartowało ponad 8000 zawodników, a w Herbalife triathlon Gdynia 1300 osób. Powstaje coraz więcej fitness klubów oraz siłowni z bogatą ofertą zajęć fitness, gdzie dodatkowy etat oferuje się także specjalistom z zakresu żywienia w sporcie.

omówiono trendy rozwojowe dyscyplin sportowych, rozwój placówek oferujących szkolenia z zakresu żywienia i suplementacji w sporcie oraz nowe kierunki studiów. Przedstawiona została przyszła rola zawodu dietetyka w świetle ówczesnych trendów związanych z aktywnością fizyczną. Rozwój sportu amatorskiego w Polsce oraz dążenie ambitnych zawodników do osiąganie coraz lepszych wyników sportowych, daje nowe miejsca pracy dla dietetyków chcących odnaleźć się w dziedzinie sportu.

stworzenie profesjonalnych organizacji z dziedziny dietetyki Sportowej przełoży się na wzrost profesjonalizacji zawodu dietetyka sportowego w Polsce oraz przyczyni do rozwoju wiedzy z tego zakresu. obecnie bez wąt-pienia jesteśmy na etapie bezprecedensowego tworzenia się nowego zawodu przyszłości, jakim jest zawód dietetyka sportowego.

THE FUTURE OF POLISH SPORTS NUTRITION IN THE LIGHTOF CONTEMPORARY TRENDS RELATED TO PHYSICAL ACTIVITY

Łukasz JaśkiewiczMedical University of Warsaw, Academic Association of Biological Regeneration, Physical Education and Sport

Key words: sports dietetics, nutrition in sport, supplementation, sport nutritionist, supplementation in sport, triathlon, running

an increasing interest in the physical activity and assisted nutrition has been observed in recent years in re-spect of improving results in sports performance and body aesthetics. among the sports that are becoming increasingly popular in our country are triathlon, running and cycling. the number of people taking part in races or triathlons is gradually increasing. in 2013 more than 8000 contestants took part in the prestigious warsaw Marathon and 1300 people participated in the Herbalife triathlon in Gdynia. More and more fitness clubs and gyms are offering a wide range of fitness classes. in addition, they have in offer a consultation with a specialist in the field of sport nutrition.

the developing trends in sport, the expansion of institutions offering training in nutrition and supplementation in sport and the appearance of new fields of study have been discussed. the future role of the profession of a dietitian in the light of contemporary trends associated with physical activity has been presented. the de-velopment of an amateur sport in Poland and the pursuit of ambitious players to achieve better and better sports performance, creates new jobs for dietitians who want to make a career in the sport industry.

the creation of a professional organization in the field of Sports dietetics will translate into an increase in the professionalization of sports dietitians in Poland and will contribute to the increase in the knowledge in this field. today, without a doubt, we are observing an unprecedented creation of a new profession of the future, which is a sports nutrition professional.

MIKROBIOTA JELITOWA DZIECI ZDROWYCH DO DRUGIEGO ROKU ŻYCIADorota Kamoda, Katarzyna Śliżewska, Zdzisława LibudziszInstytut Technologii Fermentacji i Mikrobiologii Technicznej, PŁ

Słowa kluczowe: mikroorganizmy jelitowe, noworodki

Zespół mikroorganizmów zasiedlających przewód pokarmowy ludzi tworzy skomplikowany ekosystem jeli-towy, w którego skład wchodzi od 500 do 1000 gatunków drobnoustrojów. kolonizacja układu pokarmo-wego rozpoczyna się od chwili urodzenia, ale proces zasiedlania, rozwoju i tworzenia bariery jelitowej jest stopniowy. na przebieg procesu kształtowania mikrobioty przewodu pokarmowego dziecka wpływa wiele czynników powodujących, że u każdego dziecka występuje własny, unikatowy zespół mikroorganizmów jelitowych.

do głównych czynników wpływających na skład mikrobioty jelitowej noworodków i dzieci należą: spo-sób porodu i karmienia, otoczenie, rodzaj spożywanego pokarmu, stosowanie probiotyków i prebiotyków, czynniki genetyczne oraz schorzenia i stosowane leki. celem badania była analiza ilościowa dominujących mikroorganizmów jelitowych w kale 14 dzieci zdrowych w wieku od 2 do 24 miesięcy. otrzymane wyniki wskazują, iż ich liczebność jest zmienna, niezależna od płci dzieci, od których pozyskiwane są próby, jak i od ich wieku. wpływ na układ mikrobioty jelitowej wywarł natomiast sposób karmienia oraz sposób w jaki dziecko przyszło na świat. Liczebność bakterii z rodziny enterobacteriaceaea, Bacteroides, Streptococcus z grupy d i enterokoków liczebność była zróżnicowana o 1 jednostkę logarytmiczną w obrębie badanej grupy dzieci.

W kale dziewczynek liczebność była wyższa niż w kale chłopców, ale nie w stopniu znamiennie statystycz-nym.

w badaniach podjęto próbę porównania mikrobioty jelitowej dzieci karmionych mlekiem matki i mieszanka-mi. wśród dzieci karmionych mlekiem matki najwyższą liczebność, kształtującą się na poziomie od 1010 do 1011 jtk/g masy kału odnotowano dla Bifidobacterium, clostridium, enetrococcus, clostridium perfringens i Streptococcus. natomiast u dzieci karmionych mieszankami liczebność tych mikroorganizmów mieściła się od 108 do 1011 jtk/g. analiza statystyczna wykazała, iż wyniki są znamienne statystycznie w obrębie grup w przedziale ufności 0,05. w badaniach zwrócono także uwagę na układ mikroflory jelitowej dzieci urodzo-nych w sposób naturalny i przez cesarskie cięcie. najbardziej zróżnicowaną liczebność (6-7 jednostek loga-rytmicznych) stwierdzono dla bakterii z rodzaju Streptococcus z grupy d z medianą rzędu 108 jtk/g wśród dzieci urodzonych w sposób naturalny i 107 jtk/g narodzonych przez cesarskie cięcie. w kale dzieci urodzo-nych przez cesarskie cięcie liczebność była bardzo zróżnicowana o 4-5 jednostek w przypadku bakterii z ro-dzaju Bifidobacterium, enterococcus, clostridium perfringens, Lactobacillus i Bacteroides. Zaobserwowano, iż w przypadku dzieci urodzonych w sposób naturalny rozrzut liczebności jest znacznie mniejszy, od 2 do 4 jednostek logarytmicznych, zależnie od badanej grupy mikroorganizmów.

INTENSTINAL MICROBIOTA OF HEALTHY CHILDREN UP TO TWO YEARS OF AGEDorota Kamoda, Katarzyna Śliżewska, Zdzisława LibudziszTechnical University of Lodz, Faculty of Biotechnology and Food Sciences, Institute of Fermentation Technology and Technical Microbiology

Key words: gut microorganisms, infants

a group of microorganisms living in the gastrointestinal tract of human beings forms a complicated intestinal ecosystem composed of different types of microbes and the number of species ranges from 500 to 1000. Microbe colonization of the digestive system begins from the moment of birth, but the process of settling, developing and creating the intestinal barrier is gradual. the process of forming microbiota of the gastroin-testinal tract of a child is affected by numerous factors leading to the creation of a child’s unique profile of intestinal microorganisms. among the main factors influencing the composition of the intestinal microbiota of infants and children, the following can be enumerated: delivery and feeding manner, environment, type

prace własne


OCHRONNY WPŁYW EKSTRAKTU Z PESTEK WINOGRON (VITIS VINIFERA)NA PEROKSYDACJę LIPIDÓW OSOCZA LUDZKIEGO

WYWOŁANą PODANIEM IZOMALATIONUBogdan Kontek1, Magdalena Szejk1, Renata Kontek2

1. Katedra Biochemii Ogólnej, Wydział Biologii i Ochrony Środowiska, UŁ 2. Pracownia Cytogenetyki, Katedra Genetyki Ogólnej, Biologii Molekularnej i Biotechnologii Roślin, Wydział Biologii i Ochrony Środowiska, UŁ

Słowa kluczowe: pestki winogron, peroksydacja lipidów, osocze, izomalation

toksyczność izomalationu (metabolitu malationu), polega głównie na jego zdolności do hamowania aktywności cholinoesteraz (ache i che), co prowadzi do gromadzenia się acetylocholiny, a następnie aktywacji cholinergicznych receptorów muskarynowych i nikotynowych. Peroksydacja lipidów indukowana przez izomalation wydaje się również mieć związek ze stresem oksydacyjnym, który w różnych cząsteczkach biologicznych, takich jak: lipidy, białka i dna, został opisany jako potencjalny mechanizm toksyczności in-sektycydów u ludzi.

Celem naszej pracy była ocena wpływu ekstraktu z pestek winorośli właściwej (Vitis vinifera) na peroksy-dację lipidów w osoczu krwi ludzkiej po działaniu badanego insektycydu in vitro. izomalation podawano do osocza w dawkach (1 μM, 50 μM, 200 μM). Badania przeprowadzono w celu ustalenia, wpływu polifenoli w postaci pełnego ekstraktu z pestek Vitis vinifera (Bionorica®, neumarkt, niemcy), o stężeniu końcowym 0,5 μg/ml; 5 μg/ml, 50 μg/ml na peroksydację lipidów w osoczu, wywołaną przez 1 h i 24 h inkubację izoma-lationem (w temperaturze 37°c). Próbki osocza krwi inkubowano z izomalationem w obecności ekstraktu z pestek winogron, lub bez ekstraktu (kontrola). Peroksydację lipidów wyrażono jako poziom substancji reagujących z kwasem tiobarbiturowym (tBaRS).

ekstrakt polifenolowy z pestek winorośli właściwej dodany do osocza krwi (w obecności badanego środka owadobójczego) znacznie zmniejszył poziom peroksydacji lipidów w osoczu, w sposób zależny od dawki. nasze wyniki wskazują ochronne działanie ekstraktu z pestek winogron na peroksydację lipidów osocza krwi ludzkiej indukowanej izomalationem.

* Finansowane z działalności 506/1136 uniwersytetu łódzkiego, Polska

PROTECTIVE EFFECT OF GRAPE SEED ExTRACT (VITIS VINIFERA) ON HUMAN PLASMA LIPID PEROxIDATION INDUCED BY ISOMALATHION

Bogdan Kontek1, Magdalena Szejk1, Renata Kontek2

1. Department of General Biochemistry, Faculty of Biology and Environmental Protection, University of Lodz, Poland 2. Laboratory of Cytogenetics, Department of General Genetics, Molecular Biology and Plant Biotechnology, Faculty of Biology and Environmental Protection, University of Lodz, Poland

Key words: grape seeds, lipid peroxidation, plasma, isomalathion

isomalathion (metabolite of malathion) toxicity consists mainly on their ability to inhibit the activity of ace-tylcholinesterase (ache and che), leading to accumulation of acetylcholine and subsequent activation of cholinergic muscarinic and nicotinic receptors. Lipid peroxidation induced by isomalathion also appears to be associated with oxidative stress in a variety of biological molecules such as: lipids, proteins and dna, has been described as a potential mechanism of insecticide toxicity in humans. the aim of our study was to evaluate the effect of seed extract proper Vine (Vitis vinifera) on lipid peroxidation in human plasma after exposure to the insecticide tested in vitro. isomalathion fed into the plasma at doses (1 μM, 50 μM, 200 μM). our study was undertaken to establish in vitro the effects of a polyphenol – rich extract of Vitis vinifera seeds (Bionorica ®, neumarkt, Germany) at a final concentration of (0.5μg/ml; 5μg/ml; 50μg/ml - 37°c, 1h; 24h)

of food provided, use of probiotics and prebiotics, genetic factors, diseases, taken medicine. the main aim of the conducted research was a quantitative analysis of dominating intestinal microorganisms in the faeces of 14 healthy children from 2 to 24 months of age. the received results show that the number of dominating intestinal microorganisms is varied, which does not depend neither on the sex of children from which samples were taken nor on their age. However, the structure of the intestinal microbiota was influ-enced by the manner of feeding and delivery. the number of bacteria representing enterobacteriaceae, Bacteroides and Streptococcus group d, and the number of enterococci varied by 1 logarithmic unit in faeces of examined group of children. the number of microorganism was higher in the faeces of girls than in the faeces of boys, but the difference was too small to affect the statistics. in the research an attempt was made to compare the intestinal microbiota of children fed on braest-fed with the intestinal microbiota of children formula-fed. among the children fed on breast-fed the highest number of microorganisms, at the level ranging from 1010 to 1011 organisms per gram of the faeces’ mass, was recorded for Bifidobacterium, clostridium, enetrococcus, clostridium perfringens, and Streptococcus. among the children fed on formula, the number of these microorganisms ranged from 108 to 1011 organisms per gram. the statistical analysis showed that the results were statistically important (p=0,05). in the research the structure of the intestinal microflora of children delivered naturally and children delivered by cesarean section was also examined. the most varied number of microorganisms (6-7 logarithmic units) was noted for the bacterium belonging to the Streptococcus group d with the median amounting to 108 units per gram among children vaginal delivery, and 107 among delivery by cesarean. in the faeces of children delivered by cesarean the number of microorganisms was highly varied by 4-5 units in the case of bacteria belonging to Bifidobacterium, ente-rococcus, clostridium perfringens, Lactobacillus, and Bacteroides families. it was observed that in the case of children vaginal delivery the differences in the number of microorganism are much smaller, ranging from 2 to 4 logarithmic units, depending on the tested group of microorganism.

prace własne


EPIGENOMIKA W NAUKACH O ŻYWNOŚCI I ŻYWIENIUAneta Koszowska1, Justyna Nowak1, Anna Dittfeld2, Anna Brończyk-Puzoń3, 1. Studium doktoranckie Wydziału Farmaceutycznego z Oddziałem Medycyny Laboratoryjnej w Sosnowcu ŚUM w Katowicach 2. Studium doktoranckie Wydziału Lekarskiego z Oddziałem Lekarsko-Dentystycznym w Zabrzu ŚUM w Katowicach 3. Studium doktoranckie Wydziału Nauk o Zdrowiu ŚUM w Katowicach

Słowa kluczowe: Epigenomika, żywienie

epigenomika to nauka zajmująca się procesami wpływającymi na funkcjonowanie genów. nauka ta określa zmiany, jakie zachodzą w funkcjonowaniu komórek, tkanek, narządów oraz całych organizmów w wyniku działania czynników środowiskowych. dieta oraz inne czynniki środowiskowe mogą wpływać na aktywację genów, które w fizjologicznych warunkach pozostałyby wyciszone, a których nagła aktywacja może przy-czynić się do rozwoju choroby. Zmiany epigenetyczne są mechanizmami regulującymi ekspresję genów, ale nie są one związane ze zmianą samej sekwencji dna. Polegają na chemicznej modyfikacji (poprzez procesy takie jak metylacja, czy acetylacja) materiału jądrowego: dna i białek histonowych. Proces acetylacji jest związany ze zwiększeniem aktywności transkrypcyjnej genów, z kolei proces metylacji jest związany z wyci-szeniem ich ekspresji. niedobory w diecie takich składników jak: selen, kwas foliowy, czy metionina mogą stać się przyczyną hipometylacji dna, co w konsekwencji może skutkować nieprawidłowym przebiegiem ekspresji genów niezbędnych do prawidłowego funkcjonowania. Przykładowo hiperglikemia w przebiegu cukrzycy może prowadzić do zmian epigenetycznych w materiale jądrowym. Powstała również hipoteza „pamięci metabolicznej” według której powikłania cukrzycy mogą pojawić się po latach choroby jako skutek początkowego narażenia na wysokie stężenia glukozy, pomimo późniejszego, często wieloletniego utrzymywania prawidłowej glikemii.

EPIGENOMIC IN FOOD AND NUTRITION SCIENCIES

Key words: Epigenomics, nutrition

epigenomics is the science dealing with the processes that affect the functioning of genes and try to define the changes in functioning of cells, tissues, organs and whole organisms which is determined by environ-mental factors. diet as other environmental factors can influence on epigenetic processes by activation of genes which under physiological conditions stay muted. their sudden activation may contribute the deve-lopment of the disease. Gene expression is modified by epigenetic changes, but they are not connected with changes in dna sequence. they rely on chemical modification (by processes such as methylation or acetylation) of the nucleus material: DNa and histone proteins. the process of acetylation is associated with increased transcriptional activity of genes. Process of methylation is associated with silencing of expression. deficiencies of nutritional ingredients such as selenium, folic acid, methionine may cause dna hypomethy-lation which leads to abnormal gene expression. For example hyperglycemia in diabetes can lead to chan-ges in epigenetic nuclear material. Hypothesis called: „metabolic memory” says that the complications of diabetes can occur much later as a result of the initial exposure to high concentrations of glucose, often many years later, despite the maintenance of normal blood glucose.

on the lipid peroxidation in plasma induced by isomalathion (1h; 24h, 37°c). Samples of human blood pla-sma were incubated with isomalathion in the presence of Vitis vinifera extract or without extract (control). the lipid peroxidation was expressed as the level of thiobarbituric acid reactive substances (tBaRS). the polyphenolic extract from Vitis vinifera added to blood plasma (contaminated with insecticide tested) signi-ficantly reduced the level of lipid peroxidation in dose – dependent manner. our results indicate a protec-tive effect of grape seed extract on lipid peroxidation of human blood plasma induced by isomalathion.

* Supported by the grants 506/1136 from university of Lodz, Poland

prace własne


NUTRIGENETYKA I NUTRIGENETYKA - PRZYSZŁOŚĆ DLA NAUK O ŻYWNOŚCI I ŻYWIENIU

Aneta Koszowska, Anna Dittfeld, Anna Brończyk-Puzoń, Justyna Nowak 1. Studium doktoranckie Wydziału Farmaceutycznego z Oddziałem Medycyny Laboratoryjnej w Sosnowcu ŚUM w Katowicach 2. Studium doktoranckie Wydziału Lekarskiego z Oddziałem Lekarsko-Dentystycznym w Zabrzu ŚUM w Katowicach 3. Studium doktoranckie Wydziału Nauk o Zdrowiu ŚUM w Katowicach

Słowa kluczowe: nutrigenetyka, nutrigenomika, żywność, żywienie

Zalecenia żywieniowe, jakimi obecnie posługuje się dietetyka są opracowywane dla ogółu populacji i pod-kreślają jedynie różnice w żywieniu dla dzieci, młodzieży, osób starszych, kobiet ciężarnych i karmiących. ta-kie zalecenia nie biorą pod uwagę zróżnicowania profilu genetycznego, a jedynie zróżnicowanie fizjologicz-ne. nutrigenomika oraz nutrigenetyka to nowe dziedziny nauk, które w przyszłości mogą odegrać ogromną rolę w tworzeniu indywidualnego programu żywieniowego uwzględniającego różnice genetyczne, a tym samym przyczynić się do wdrażania nowych strategii żywieniowych ukierunkowanych na prewencję cho-rób metabolicznych. nutrigenomika to nauka zajmująca się badaniem wpływu poszczególnych składników pokarmowych na ekspresję genów oraz przemiany metaboliczne. dzięki analizie związku między genami, a dietą, nauka ta szuka zależności pomiędzy żywnością i żywieniem, a stanem zdrowia człowieka. Zakłada, że składniki diety wpływają na uruchamianie sygnałów wewnątrzkomórkowych, które z kolei oddziałują na ekspresję genów, czyli syntezę białek oraz przebieg szlaków metabolicznych. nutrigenetyka z kolei zajmuje się analizą genów wpływających na wystąpienie chorób dietozależnych takich jak cukrzyca, zaburzenia lipidowe czy nadciśnienie. Badania prowadzone w ramach nutrigenetyki oparte są na znaczeniu polimorfi-zmu pojedynczych nukleotydów (SnP, Single nucleotide Polymorphism). Mają one na celu zrozumienie spo-sobu powstawania różnic w materiale genetycznym, które wpływają na indywidualną reakcję organizmu na składniki odżywcze.

Present nutrition recommendation are created for the general population and underline only differences in nutrition for children, teenagers, elderly people, pregnant and lactating women. Such recommendations do not take into account the diversity of the genetic profile, but only differences in physiological state. nu-trigenomics and nutrigenetics are a new fields of nutritional science and in the future they may play an im-portant role in creation of individual nutrition program based on personal genetic differences. it could also contribute implementation of new nutritional strategies for metabolic diseases prevention. nutrigenomics analyzes the relationship between diet and gene expression . By analyzing the relationship between genes and diet, is looking for a relationship between nutrition and human health. in concept of nutrigenomics bio-active dietary components act as signalling molecule carring informations from environment and affecting gene expression, protein synthesis and metabolic pathways. nutrigenetic analyzes genes influencing pre-sence of diseases such like: diabetes mellitus, lipid profile disorders or hypertension. nutrigenetic studies are based on the single-nucleotide polymorphism (SnP, Single nucleotide Polymorphism) analysis. they will help to understand how differences in the genetic material may influence individual body response to nutrients.

CZY NATURA DAŁA NAM LEK NA RAKA? KONTROWERSJE WOKÓŁ AMIGDALINY

Izabela Kozieł-KokosińskaStudium Doktoranckie, Wydział Lekarski, Śląski Uniwersytet Medyczny w Katowicach

Słowa kluczowe: amigdalina, cyjanowodór, nowotwór, terapia antynowotworowa

sugestie dotyczące antynowotworowych właściwości amigdaliny pojawiły się wraz z początkiem XX wieku kiedy to datowane są pierwsze, amerykańskie badania oceniające skuteczność działania tegoż glikozydu. amigdalina, wyizolowana po raz pierwszy w 1837r., jest naturalnym glikozydem, zaliczanym do grupy nitry-lozydów, charakteryzującym się grupą cyjanową. występuje przede wszystkim w nasionach gorzkiego mig-dała. do naturalnych źródeł amigdaliny zalicza się również pestki nasion owoców-śliwek, jabłek, brzoskwiń, czereśni oraz kilku odmian jagód. Specyfika budowy chemicznej amigdaliny sprawia, że w wyniku hydro-lizy, przy udziale enzymów, rozkłada się ona do nitrylu kwasu migdałowego, następnie benzaldehydu, by w końcowym produkcie przekształcić się w wolny cyjanowodór. cyjanowodór stanowi podstawę kontro-wersyjności teorii o leczniczym działaniu amigdaliny. Zwolennicy antynowotworowych właściwości amigda-liny zwracają uwagę, że uwolniony wolny cyjanowodór jest substancją niebezpieczną i toksyczną jedynie dla komórek nowotworowych, które nie posiadają enzymu rodanazy, blokującego hydrolizę amigdaliny. co więcej, zwolennicy teorii wskazują że nie ma możliwości negatywnego działania amigdaliny na zdro-we komórki ponieważ enzym rodanaza skutecznie broni je przed produktami hydrolizy, w tym przed cyja-nowodorem. Przeciwnicy prewencyjnego i leczniczego wykorzystania amigdaliny w terapii nowotworowej zwracają uwagę na fakt że cyjanowodór jest silną trucizną, hamującą układ enzymatyczny oksydazy cy-tochromowej, uniemożliwiając tym samym wykorzystanie tlenu przez komórki. cyjanowodór może zatem spowodować śmiertelne zatrucie. Sugestie jakoby działał jedynie na komórki nowotworowe są dalece przy-puszczalne i trudne do jednoznacznego ustalenia.

HAS NATURE GIVEN US A CURE FOR CANCER? THE CONTROVERSY OVER AMIGDALIN

Key words: amygdalin, hydrogen cyanide, cancer, anticancer therapy

suggestions about anticancer features of amygdalin appeared at the beginning of the 20th century when the first american research was conducted to assess the effectiveness of the glycoside in this respect. amyg-dalin, which was isolated for the first time in 1837, is a natural glycoside that is ranked among nitrilosides and characteristic for its cyano group. it is found mainly in seeds of bitter almonds. other natural sources of amygdalin are fruit stones and pips - plum stones, apple pips, apricot stones, cherry stones and seeds of several types of berries. Specific features of amygdalin’s chemical structure cause its breakdown when it undergoes hydrolysis with the presence of enzymes, as a result of which mandelic acid nitrile is produced, then benzaldehyde, and then it transforms into the final product, namely free hydrogen cyanide. Hydrogen cyanide constitutes the basis of controversy over the theory of amygdalin’s healing properties. Supporters of the theory about amygdalin’s anticancer properties note that free hydrogen cyanide is a dangerous and toxic substance only for cancerous cells that do not have enzyme rhodanese, which blocks amygdalin’s hydrolysis. Moreover, supporters of the theory indicate that amygdalin cannot negatively affect healthy cells, because enzyme rhodanese effectively protects them against hydrolysis products including hydrogen cyanide. opponents of amygdalin’s preventive and healing usage in cancer therapy point out that hydro-gen cyanide is a strong poison that hinders cytochrome oxidase enzyme system and thus inhibits oxygen utilization by cells. as a result, hydrogen cyanide may cause deadly poisoning. Suggestions that it allegedly influences only cancerous cells are highly uncertain and difficult to be unambiguously accepted or dismis-sed.

prace własne


ZŁOŻONOŚĆ CZYNNIKÓW WARUNKUJąCYCH STęŻENIE WITAMINY D W USTROJU CZŁOWIEKA

Marta Kramkowska, Marcelina Walczak, Teresa Grzelak, Krystyna CzyżewskaZakład Biologii Chorób Cywilizacyjnych Uniwersytetu Medycznego im. Karola Marcinkowskiego w Poznaniu

Słowa kluczowe: witamina D, kalcyferol

Na przestrzeni ostatnich lat, zwraca się uwagę zarówno na plejotropowość działania witaminy d (wit. d), jak również na złożoność czynników warunkujących jej stężenie w surowicy krwi. identyfikacja receptorów tej witaminy poza narządami i tkankami zaangażowanymi w regulację gospodarki wapniowo-fosforanowej sprawiła, iż związek ten stał się przedmiotem badań interdyscyplinarnych. dane epidemiologiczne wskazu-ją, iż obniżone wartości stężeń wit. d w surowicy krwi dotyczą różnych grup populacyjnych, szczególnie osób starszych czy z ciemną karnacją skóry. Hipowitaminoza d koreluje z występowaniem chorób cywilizacyjnych, m.in. otyłością, nadciśnieniem tętniczym, cukrzycą typu 2, co w konsekwencji predysponuje do zwiększone-go ryzyka incydentów sercowo-naczyniowych. wyróżnia się szereg czynników, które mogą oddziaływać na surowicze stężenie wit. d. należą do nich uwarunkowania środowiskowe, takie jak położenie geograficzne, pora roku, ekspozycja na promieniowanie słoneczne czy podaż wit. d z dietą. istotne są także czynniki gene-tyczne, obejmujące występowanie polimorfizmów czy mutacji w genach kodujących receptory witaminy d. Ponadto nie należy pomijać zmian w aktywacji i przemianach wit. d, zachodzących np. pod wpływem ekspansji komórek tkanki tłuszczowej, które mogą skutkować nieprawidłowościami w jej metabolizmie. waż-ne są również cechy osobnicze (wiek, zawartość melaniny w skórze, choroby współistniejące) warunkujące indywidualne zdolności organizmu do endogennej syntezy tej witaminy. Biorąc powyższe pod uwagę, wła-ściwa podaż wit. d, poprzez kąpiele słoneczne, stosowanie diety obfitującej w ergo- i cholekalcyferol oraz suplementację, ma szczególne znaczenie dla utrzymania homeostazy ustroju oraz dobrego stanu zdrowia.

COMPLExITY OF FACTORS DETERMINING THE VITAMIN D CONCENTRATION IN HUMAN SYSTEM

Marta Kramkowska, Marcelina Walczak, Teresa Grzelak, Krystyna CzyżewskaDepartment of Biology of Civilization-Linked Diseases, Poznan University of Medical Science

Key words: vitamin D, calciferol

in recent years, the attention is paid to various action of vitamin d (vit. d), as well as to the complexity of the factors determining its concentration in blood serum. identification of the receptors of the vitamin outside the organs and tissues involved in the regulation of calcium-phosphate metabolism caused that vit. d be-came an interdisciplinary research subject. epidemiological data indicate that reduced concentrations of vit. d in the blood serum is related to different population groups, particularly to the elderly and people with dark complexion of the skin. Hypovitaminosis d is correlated with the occurrence of civilization diseases i.a. obesity, hypertension, diabetes type 2, which in turn predispose to an increased risk of cardiovascular disor-ders. there is a number of factors that affect the vit. d serum concentration. First of them are environmental factors, such as geographic location, time of the year, sunlight exposure and dietary intake of vit. d. Very important are also genetic factors including the presence of polymorphisms or mutations in the genes enco-ding the receptors of vitamin d. it should be overlooked that changes in the activation and transformation of vit. d, e.g. under the influence of the adipose tissue cells, may result in its irregularity in the metabolism. there are also individual characteristics (age, the melanin content in the skin, co-morbidities) which deter-minate the personal body’s ability to endogenous synthesis of this vitamin. Given the above, proper supply of vit. d through sunbathes, a diet rich in ergo - and cholecalciferol and supplementation is very important to maintain homeostasis of the system as well as good health.

ZAWARTOŚĆ ALBUMIN W JąDRACH MYSZY WYSTAWIONYCH NA DZIAŁANIE AKRYLAMIDU

Kinga Kraska1, Grzegorz Formicki1, Monika Schneidgenova2, Magdalena Semla1, Marta Batoryna1

1. Uniwersytet Pedagogiczny im. Komisji Edukacji Narodowej w Krakowie, Wydział Geograficzno-Biologiczny, Instytut Biologii, Zakład Fizjologii Zwierząt i Toksykologii, Podbrzezie, Kraków, Polska2. Słowacki Uniwersytet Rolniczy w Nitrze, Wydział Biotechnologii i Nauk o żywności, Zakład Fizjologii Zwierząt, Tr. A. Hlinku, Nitra, Słowacja

Słowa kluczowe: akrylamid, jądra, albuminy, myszy

Pierwsze dane dotyczące zawartości akrylamidu w przetworzonych produktach np. frytkach, kawie opubli-kowano w 2002 roku. akrylamid może być przyczyną uszkodzenia centralnego i obwodowego układu nerwo-wego. Szybka absorpcja per os lub przez układ oddechowy, dobra rozpuszczalność w wodzie przyśpieszają dystrybucję związku do różnych organów. Liczne badania wskazują, iż zawartość akrylamidu w żywności wahała się od 10µg/kg w pieczywie, 3400 µg/kg w substytutach kawy do 4500 µg/kg w pojedynczych prób-kach. albumina jest głównym białkiem osocza krwi, utrzymuje prawidłowe ciśnienie koloido-osmotyczne, transportuje metabolity, działa antyoksydacyjnie. celem naszych badań było zbadanie poziomu albumin w jądrach myszy wystawionych na działanie akrylamidu. w eksperymencie zwierzęta podzielono na jed-ną grupę kontrolną i trzy grupy doświadczalne. Grupa kontrolna otrzymała jedną dootrzewnową iniekcję z soli fizjologicznej, dekapitacja nastąpiła po 24h. Zwierzęta z grup eksperymentalnych otrzymały w iniekcji dootrzewnowej jedną tygodniowo dawkę 80mg/kg m.c. akrylamidu. Pierwszą grupę doświadczalną deka-pitowano po 24h, drugą grupę eksperymentalną po 2 tyg., trzecią grupę doświadczalną po 4 tyg. Jądra zważono, sonifikowano i oznaczono poziom albumin na spektrofotometrze uV-ViS Merck „Genesys 10uv”, przy absorbancji 578nm. Zaobserwowano liniowy wzrost poziomu albumin w każdej grupie eksperymental-nej w porównaniu z kontrolą. największy wzrost odnotowano w trzeciej grupie eksperymentalnej. albuminy posiadają grupy sulhydrylowe. oznacza to, że mogą pełnić funkcje antyoksydacyjne.

THE CONTENT OF ALBUMIN IN TESTES OF MICE ExPOSED TO ACRYLAMIDEKinga Kraska1, Grzegorz Formicki1, Monika Schneidgenova2, Magdalena Semla1, Marta Batoryna1

1. Pedagogical University of Cracow, Faculty of Geography and Biology, Institute of Biology, Department of Animal Physiology and Toxicology, Podbrzezie, Cracow, Poland2. Slovak University of Agriculture in Nitra, Faculty of Biotechnology and Food Sciences, Department of Animal Physiology, Tr. A. Hlinku,Nitra, Slovak Republic

Key words: acrylamide, testes, albumin, mice

the first data on the presence of acrylamide in processed products such as french fries and coffee publi-shed in 2002.acrylamide can cause damage to central and peripheral nervous system. Fast absorption per os or via the respiratory system, the good water solubility of the compound to accelerate distribution of the various organs. numerous studies indicate that the content of acrylamide in food varied from 10 µg/kg in bread, 3400 µg/kg in the coffee substitutes to 4500 µg/kg in single samples. albumin is the main protein of blood plasma, maintains proper colloidal osmotic pressure, transports metabolites, has an antioxidants effects. the aim of our work was to estimate the level of albumin in testes of mice exposed to acrylamide. in the experiment animals were divided into one control group and three experimental groups. the control group received a single intraperitoneal injection of saline, decapitation occurred after 24 hours. the animals of experimental groups received a single intraperitoneal injection weekly dose of 80mg/kg body weight of acrylamide. the first experimental group were decapitated after 24h, the second experimental group after 2 weeks, the third experimental group after 4 weeks. testes were weighed, sonicated. the level of albumin was measured using a spectrophotometer uV-ViS Merck „Genesys 10uV”, by absorbance at 578nm. we observed a linear increase in the level of albumin in each experimental group compared to the control. the largest increase was recorded in the third experimental group. albumin has sulhydrylowe group. this means that they can perform the functions of anti-oxidant.

prace własne


OCENA WPŁYWU WIELONIENASYCONYCH KWASÓW OMEGA-3 NA PARAMETRY SKŁADU CIAŁA U STARSZYCH KOBIET

Z NISKą MASą MIęŚNIOWą – WYNIKI WSTęPNEKrzymińska-Siemaszko Roma1, Czepulis Natasza2, Wieczorowska-Tobis Katarzyna1

1. Katedra i Klinika Medycyny Paliatywnej, Uniwersytet Medyczny im. Karola Marcinkowskiego w Poznaniu2. Katedra i Zakład Patofizjologii, Uniwersytet Medyczny im. Karola Marcinkowskiego w Poznaniu

Słowa kluczowe: kwasy omega-3, starzenie się, niska masa mięśniowa

aktualnie poszukuje się środków terapeutycznych użytecznych w leczeniu niskiej masy mięśniowej u osób w podeszłym wieku. takich możliwości upatruje się m.in. w wysokiej jakości białku, witaminie d jak i w wie-lonienasyconych kwasach tłuszczowych omega-3. wpływ omega-3 na masę mięśniową nie jest do końca poznany i jasny, jednakże coraz więcej badań potwierdza ich korzystny wpływ na metabolizm tkanki mię-śniowej, także tej starzejącej się. dlatego też celem niniejszego badania była ocena zasadności suplemen-tacji omega-3 u starszych kobiet z niską masą mięśniową.

Do 12 tygodniowej interwencji polegającej na codziennym przyjmowaniu 1,3 g kwasów omega-3 (560mg ePa+ 440mg dHa + 200mg inne kwasy omega-3) włączono 9 kobiet w wieku 60 lat lub więcej, bez zabu-rzeń funkcji poznawczych, spełniających kryterium niskiej masy mięśniowej tj. ze wskaźnikiem aLM (z ang. appendicular Lean Mass index) poniżej 2Sd w stosunku do średniej uzyskanej przez młode kobiety. ocenę składu ciała dokonano za pomocą metody Bia (analizator składu ciała inBody170) na początku i na końcu suplementacji. analizę statystyczną przeprowadzono za pomocą programu Statistica 10.0, do oceny zmian wykorzystano test wilcoxona. Przyjęto p<0,05 jako istotne statystycznie.

Po 12-tygodniowej suplementacji, u badanych zaobserwowano wzrost masy ciała o 0,46±2,20 kg (z 52,51±8,05 do 52,97±9.64, p =0,95) i tkanki tłuszczowej o 0,74±2,30 kg (z 17,07±7.82 do 17.81±8,76, p=0,44). Pogorszenie odnotowano w beztłuszczowej masie ciała o 0,28±1.42kg (z 35,44 ± 2,49 do 35,16 ± 2.69, p=0,94). Zaobserwowano również spadek masy mięśniowej o 0,14±0,81kg (z 18,64±1,49 do 18,50±1,58).

na obecnym etapie badań, po 12 tygodniowej suplementacji kwasami omega-3, nie zaobserwowano istot-nych statystycznie zmian w składzie ciała u starszych kobiet z niską masą mięśniową. Brak istotnych zmian może wynikać z niewielkiej próby badanej, dlatego też badanie to należy kontynuować.

Pracę wykonano w ramach projektu badawczego nr RG 5/2012 finansowanego przez Fundację nutRicia

INFLUENCE OF N-3 POLYUNSATURATED FATTY ACIDS ON BODY COMPOSITION IN ELDERLY WOMEN WITH LOW MUSCLE MASS - PRELIMINARY RESULTS

Krzymińska-Siemaszko Roma1, Czepulis Natasza2, Wieczorowska-Tobis Katarzyna1

1. Department of Palliative Medicine, Poznan University of Medical Sciences2. Department of Pathophysiology, Poznan University of Medical Sciences

Keywords: n-3 PUFAs, aging, low muscle mass

Nowadays there is a search for the therapeutic approach for the treatment of low muscle mass in elderly people. the therapeutic approach includes, i.a., increase of dietary intake of high quality protein, vitamin d supplementation as well as increase intake of n-3 PuFas. influence of n-3 PuFas on muscle mass has not been fully recognized. However there are suggestions about their positive influence on metabolism of mu-scle tissue including the ageing one. the aim of this research was to assess influence of n-3 PuFas on para-meters of body composition in elderly women with low muscle mass.

9 women aged 60 years or more, without cognitive impairment, who were meeting criteria of low muscle mass (i.e. with appendicular Lean Mass index below the mean minus 2 Sds of the value for young women population) were taken daily 1.3 g of n-3 PuFas (560mg ePa+ 440mg dHa+ 200mg other omega-3 fatty

acids) over 12 weeks. Body composition parameters evaluated by means of Bia (inBody170 body compo-sition analyzer) were compared before and after intervention. Statistical analysis was performed with Stati-stica 10.0 software. For verification of differences the wilcoxon test was used. as the criterion of significance p<0.05 was accepted.

after a 12 weeks supplementation, subjects showed an increase in body weight of 0.46±2.20 kg (from 52.51±8.05 to 52.97± 9.64, p=0.95) and fat of 0.74±2.30 kg (from 17.0±7.82 to 17.81±8.76, p=0.44). the deterio-ration was noted in lean body mass of 0.28±1.42 kg (from 35.44±2.49 to 35.16±2.69, p=0.94). there was also a decrease in muscle mass of 0.14±0.81kg (from 18.64±1.49 to 18.50±1.58).

at the present stage of this research, after a 12-week supplementation with n-3 PuFas, no statistically signi-ficant changes of body composition parameters in elderly women with low muscle mass were observed. a lack of any significant changes may result from a small number of women who underwent the interven-tion. therefore, the research shall be continued.

this study was sponsored by the grant no. RG 5/2012 obtained from nutRicia Foundation

prace własne


NIEPRAWIDŁOWOŚCI W SPOSOBIE NAWADNIANIA SIę MŁODZIEŻY UPRAWIAJąCEJ SPORT

Magdalena Leonkiewicz, Agata WawrzyniakZakład Oceny Żywienia, Katedra Żywienia Człowieka, Wydział Nauk o Żywieniu Człowieka i Konsumpcji, Szkoła Główna Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie

Słowa kluczowe: młodzi sportowcy, nawadnianie, napoje izotoniczne

Ze względu na wzmożony wysiłek fizyczny, potrzeby żywieniowe młodzieży uprawiającej sport są znacznie zwiększone. Straty płynów w grupie młodych sportowców są większe niż u osób nietrenujących, co związa-ne jest z nasiloną produkcją ciepła i zwiększonym poceniem się. tymczasem młodzi zawodnicy dysponują ograniczonym zasobem wiedzy dotyczącej zasad odpowiedniej podaży płynów w warunkach wzmożo-nego wysiłku fizycznego i popełniają szereg błędów w tym zakresie. duża cześć z nich nie nawadnia się podczas treningu, a pewien odsetek nie robi tego nawet po intensywnym wysiłku fizycznym. nieprawidłowy jest również dobór płynów. w zależności od intensywności i czasu trwania wysiłku, płynami wykorzystywa-nymi przez młodych sportowców w celu nawodnienia powinna być woda lub napoje izotoniczne. niestety obok wody, herbaty owocowej/ziołowej, soków owocowych i warzywnych, w diecie młodych zawodni-ków pojawiają się napoje energetyzujące oraz hipertoniczne słodkie napoje gazowane, spożywanie któ-rych nie sprzyja efektywnemu nawadnianiu organizmu oraz może nieść ryzyko rozwoju chorób metabolicz-nych. nierzadko w celu nawadniania stosowana jest woda gazowana, której spożycie bezpośrednio przed i w trakcie ćwiczeń ogranicza możliwości wysiłkowe, na skutek obniżenia wentylacji płuc. osoby podejmu-jące trening sportowy oczekują poprawy zdolności wysiłkowych i doskonalenia stanu zdrowia. Jeśli jednak zrównoważony bilans wodno-elektrolitowy zostanie zaburzony, dodatkowa aktywność fizyczna może stać się elementem wyniszczającym rozwijający się organizm. Sukcesywne nawadnianie odpowiednio dobrany-mi rodzajami płynów jest zatem bardzo istotne, szczególnie dlatego, że utrata już 1% płynów ustrojowych może zmniejszyć wytrzymałość i obniżyć wyniki sportowe.

INACCURACIES IN HYDRATION OF ADOLESCENTS PRACTISING SPORTMagdalena Leonkiewicz, Agata Wawrzyniakchair of nutritional assessment, department of Human nutrition, Faculty of Human nutrition and Consumer Sciences, Warsaw University of Life Sciences (SGGW)

Key words: young athletes, hydration, isotonic drinks

the nutritional needs of adolescents practicing sport are greatly increased, due to intensified physical acti-vity. Fluids loss are in young athletes group greater than in untrained people, which is associated with intensi-fied heat production and increased sweating. Meanwhile, the young players have limited knowledge of the principles of adequate fluid intake during increased physical activity and make a lot of mistakes in this re-gard. a large part of them is not hydrated during training, and a some percentage does not do it even after intense effort. a choice of fluids is also incorrect. depending on the intensity and duration of exercise, fluids used by young athletes to rehydrate should be water or isotonic drinks. unfortunately, beside to water, fruit and herbal tea, fruit and vegetable juices appear in the diet of young players hypertonic sweet fizzy drinks, consumption of which is not conducive to efficient hydration of the organism and carries the risk of deve-loping metabolic diseases. For hydration is used often fizzy water, which intake directly before and during exercise limited exercise capasity, trough a reduction lungs ventilation. People taking sports training expect to improve exercise capacity and improvement of health. However, if a sustainable water and electrolyte balance will be disturbed, additional physical activity can become a devastating element of growing orga-nism. Very important is therefore successive hydration selected types liquids, especially because the loss of 1% of body fluids can reduce the strength and sports results.

CZY ŚWIęTA SPRZYJAJą POWSTAWANIU OTYŁOŚCI?Małgorzata Urszula Napierała, Marta Ewa Bryśkiewicz, Liliana MajkowskaKlinika Diabetologii i Chorób Wewnętrznych, PUM w Szczecinie

Słowa kluczowe: święta, nadwaga, otyłość, przyrost masy ciała

Pojedyncze doniesienia wskazują, iż okres świąteczny powoduje zwiększenie masy ciała, jednak nie zba-dano czy jest to efekt krótko- czy długotrwały. celem badania była ocena wpływu Świąt wielkanocnych i Bożego narodzenia na zachowanie się masy i składu ciała.

grupa badana w Święta wielkanocne obejmowała 151 osób (134 kobiet i 17 mężczyzn), w wieku 42,6±13,0; w Święta Bożego narodzenia liczyła 84 badanych (76 kobiet i 8 mężczyzn), w wieku 44,3±12,1 lat.

ocenę pomiaru masy i składu ciała przeprowadzono analizatorem tanita Bc-418 trzykrotnie – w tygodniu przed świętami, tuż po świętach oraz po upływie 2 miesięcy.

Z grupy ocenianej przed Świętami wielkanocnymi, na badanie po świętach zgłosiło się 136 uczestników, natomiast po 2 miesiącach 101 osób. w grupie badanej trzykrotnie wyjściowe parametry wynosiły: masa ciała (Mc) 69,9±14,5kg, tkanka tłuszczowa (FM) 22,4±8,6kg, masa mięśniowa (MM) 45,1±8,4kg, zawartość wody (tBw) 34,8±6,4kg; tuż po świętach wzrastały, odpowiednio: Mc 0,3±0,8kg (p<0,001), FM 0,2±1,0kg (p<0,04), MM 0,2±1,2kg (ns), tBw 0,1±0,9kg (ns); po 2 miesiącach wszystkie parametry wracały do wartości wyjściowych. Z grupy ocenianej przed Świętami Bożego narodzenia, na badanie po świętach zgłosiło się 60 uczestników, po 2 miesiącach 45 osób. w grupie zbadanej trzykrotnie wyjściowe parametry wynosiły: Mc 68,5±14,8kg, FM 22,2±9,7kg, MM 44,0±7,0kg, tBw 33,9±5,3kg, tuż po świętach wzrastały, odpowiednio: Mc 0,4±0,8kg (p<0,001), FM 0,5±1,3kg (p<0,001), MM 0±1,2kg (ns), tBw 0,1±0,9kg (ns); po 2 miesiącach wracały do wartości wyjściowych.

Zwiększenie masy ciała w okresie świątecznym jest spowodowane przyrostem tkanki tłuszczowej, jednak jest to efekt niewielki i krótkotrwały.

ARE THE HOLIDAYS A RISK FACTOR FOR OBESITY?Napierała Małgorzata Urszula, Bryśkiewicz Marta Ewa, Majkowska LilianaDepartment of Diabetology and Internal Diseases, Pomeranian Medical University in Szczecin, Poland

Key words: holidays, overweight, obesity, weight gain

Due to the tradition of family feasting, many people gain weight during the holidays but it is not known if it is short or long effect. the aim of this study was to evaluate the change in body mass and body composition of healthy subjects during easter and christmas holidays.

the easter study group included 151 subjects (134 women and 17 men); mean age 42,6±13,0; christmas study group – 84 subjects (76 women and 8 men); mean age 44,3±12,1.

For all of subjects triple measurement of body mass and composition using tanita Bc-418 analyzer was plan-ned – just before christmas, immediately after and two months after holidays.

the easter group data were obtained for 136 (second follow-up visit) and 101 subjects (third follow-up visit). For a group of 101 subjects measured parameters just before holidays were: body mass (BM) 69,9±14,5kg, fat mass (FM) 22,4±8,6kg, muscle mass (MM) 45,1±8,4kg, total body water (tBw) 34,8±6,4kg; just after the ho-lidays an increase of them was observed: BM 0,3±0,8kg (p<0,001), FM 0,2±1,0kg (p<0,04), MM 0,2±1,2kg (ns), tBw 0,1±0,9kg (ns); 2 months after all of them returned to the baseline.

the christmas group data were obtained for 60 (second follow-up visit) and 45 subjects (third follow-up visit). For the last one group body mass and body composition parameters just before holidays were: BM 68,5±14,8kg, FM 22,2±9,7kg, MM 44,0±7,0kg, tBw 33,9±5,3kg, just after holidays they increased: Mc 0,4±0,8kg (p<0,001), FM 0,5±1,3kg (p<0,001), MM 0±1,2kg (ns), tBw 0,1±0,9kg (ns); 2 months after all of them returned to the baseline.

increase of body mass during easter and christmas holidays is low, transient and is related to the increase of fat mass.

prace własne


WYBRANE OWOCE W PROFILAKTYCE PRZEWLEKŁYCH CHORÓB NIEZAKAŹNYCH

Paulina Nowicka, Aneta WojdyłoKatedra Technologii Owoców, Warzyw i Zbóż Uniwersytetu Przyrodniczego we Wrocławiu

Słowa kluczowe: aronia, jabłko, owoce dzikiej róży, wiśnia, pigwowiec, przewlekłe choroby niezakaźne

Przewlekłe choroby niezakaźne, takie jak choroby układu krążenia, nowotwory, otyłość, czy cukrzyca sta-nowią dziś główną przyczynę zgonów ludzi na świecie. ich występowanie jest w dużym stopniu dodatnio skorelowane ze sposobem odżywiania. nawyki żywieniowe, częstotliwość spożywania posiłków i kompozy-cja diety mogą zarówno przeciwdziałać, jak i potęgować występowanie tych chorób. Stąd też, jednym ze sposobów skutecznej ich profilaktyki może być zróżnicowana i pełnowartościowa dieta, w której zarówno owoce i warzywa odgrywają kluczową rolę.

Dlatego celem pracy była ocena wybranych owoców: jabłka, wiśni, aronii, owoców dzikiej róży, pigwowca i maliny pod kontem możliwości ich wykorzystania w profilaktyce przewlekłych chorób niezakaźnych.

Liczne doniesienia naukowe potwierdzają korzystne odziaływanie, spożywania owoców zarówno w profi-laktyce, jak i leczeniu: otyłości, cukrzycy, czy chorób układu krążenia. owoce charakteryzujące się dużą zawartością związków polifenolowych i wysoką aktywnością przeciwutleniająca: aronia, pigwowiec, owo-ce dzikiej róży, czy wiśnia, chronią przed uszkodzeniem komórek przez wolne rodniki. Ponadto stymulują wydzielanie insuliny, obniżają poziom stężenia glukozy we krwi, obniżają ciśnienie tętnicze krwi oraz stężenie cholesterolu i trójglicerydów. Spożycie owoców, bogatych w pektyny tj. maliny i jabłka, kształtuje z kolei niską odpowiedź glikemiczną w organizmie człowieka, która określa zdolność węglowodanów zawartych w produkcie do podnoszenia stężenia glukozy we krwi.

owoce stanowią więc cenny surowiec, cechujący się potencjałem prozdrowotnym, możliwym do skutecz-nego wykorzystania w profilaktyce chorób dietozależnych.

Praca współfinansowana ze środków unii europejskiej w ramach europejskiego Funduszu Społecznego.

POZIOM WIEDZY DIABETYKÓW NA TEMAT AKTYWNOŚCI FIZYCZNEJ W TERAPII CUKRZYCY TYPU 2

Polańska Patrizia, Przeliorz Anna, Siwiec Aleksandra, Surma KarolinaUniwersytet Medyczny we Wrocławiu, SKN Aktywizacji Społeczeństwa na Rzecz Zdrowia oraz Promocji Zdrowia

Słowa kluczowe: cukrzyca typu 2, aktywność fizyczna, ćwiczenia aerobowe i oporowe

Cukrzyca insulinoniezależna staje się poważnym problemem. Szacuje się, iż choruje już na nią 371 milionów osób na świecie (w Polsce dane z 2013 roku mówią o 3 milionach osób), a liczba ta stale rośnie.

Na rozwój cukrzycy wpływa przede wszystkim siedzący tryb życia oraz nieprawidłowe odżywianie skutkujące nadwagą i otyłością. według najnowszych danych przeciętny diabetyk w Polsce jest otyły. dlatego jedną z głównych wytycznych Ptd jest utrzymanie prawidłowej masy ciała, którą uregulować można aktywnością fizyczną, istotną zarówno w prewencji, jak i w leczeniu cukrzycy. usprawnia ona metabolizm węglowoda-nów, poprawia glikemię oraz uwrażliwia tkanki na działanie insuliny.

w związku z licznymi danymi empirycznymi wskazującymi na znaczącą rolę zmiany zachowań zdrowotnych w leczeniu cukrzycy, w okresie od iX do Xi 2012 r. przeprowadzone zostało badanie oparte na autorskim kwestionariuszu wywiadu, którego jednym z celów było poznanie wiedzy chorych na temat roli aktywności fizycznej w profilaktyce i leczeniu cukrzycy, a także zbadanie zachowań zdrowotnych w zakresie stosowania wysiłku wśród diabetyków. Badaniem objęto 101 pacjentów ze zdiagnozowaną cukrzycą typu 2.

analiza danych wykazała, że większość ankietowanych jest świadoma znaczenia aktywności fizycznej w dobrym prowadzeniu cukrzycy (choć 1/3 respondentów nie potrafiła wymienić ani jednej formy ruchu). wybierane przez ankietowanych formy ruchu można zaliczyć do ćwiczeń aerobowych (m.in. spacery) o umiarkowanej intensywności. warte podkreślenia jest fakt, iż formy te u większości respondentów uprawia-ne są codziennie. niemniej jednak należy zwiększyć nacisk na edukację chorych w zakresie zalecanych dla nich ćwiczeń oraz wspieranie ich w regularności ich wykonywania.

NON-INSULINE-DEPENDENT DIABETES MELLITUS PATIENTS’ KNOWLEDGE LEVEL ON PHISICAL ACTIVITY

Polańska Patrizia, Przeliorz Anna, Siwiec Aleksandra, Surma KarolinaUniwersytet Medyczny we Wrocławiu, SKN Aktywizacji Społeczeństwa na Rzecz Zdrowia oraz Promocji Zdrowia

Key words: Non-insulin-dependent diabetes, a mellitus, phisical activity, aerobic and resistance exercise

Non-insulin-dependent diabetes mellitus is becoming a serious problem. it is estimated that 371 million pe-ople suffer from it worldwide.diabetes develops foremost from a sedimentary lifestyle and improper diet, resulting in obesity. Latest data indicates that the average diabetic person in Poland is obese. this is why one of the main guidelines given by the Polish diabetes association is maintaining proper body mass, regulated by physical activity, which is crucial in prevention and treatment of diabetes. Physical activity improves carbohydrate metabolisation, lowers blood sugar levels and makes tissue more sensitive to the effects of insulin.

Consistent empirical data, suggesting that lifestyle changes are significant in the treatment of diabetes, has motivated research, (conducted from September to november 2012) by means of polling with a custom questionnaire of patients, on the state of their knowledge pertaining to the impact of physical activity in prevention and treatment of diabetes. the research was performed on 101 patients with diagnosed type 2 diabetes.

analysis of the acquired data indicates that most of the polled patients are aware of the impact of exercise on the proper diabetes treatment (although 1/3 of our respondents could not mention even one example of physical activity). the forms of exercise chosen by the interviewees can be categorised as aerobic exercises of moderate intensity (e.g. walks). it is noteworthy that these forms of activity are performed daily by most our respondents. nevertheless, we must place greater emphasis on the education of patients on the subject of exercise and aid them in maintaining its regularity.

prace własne


METALE W TKANKACH NOWOTWOROWYCH JELITA GRUBEGOMagdalena Semla, Grzegorz Formicki, Marta Batoryna, Kinga KraskaInstytut Biologii, Uniwersytet Pedagogiczny w Krakowie, Podbrzezie,Kraków, Polska

Słowa kluczowe: nowotwór, jelito grube, mikroelementy, makroelementy

aby organizm człowieka mógł prawidłowo funkcjonować, należy stale dostarczać mu pożywienie, zawie-rające podstawowe składniki pokarmowe. oprócz niezbędnych makro- i mikroelementów do organizmu dostają się substancje szkodliwe, zwane ksenobiotykami. Mutagenne działanie metali może być spowo-dowane zarówno zbyt wysokim, jak i zbyt niskim stężeniem. Stopień ich wchłaniania zależy od istniejących barier fizjologicznych, w tym nabłonka walcowatego jelita grubego.

Celem naszych badań było porównanie zawartości wybranych metali, tj. kadmu (cd), żelaza (Fe), magne-zu (Mg) oraz cynku (Zn) w zdrowych i nowotworowych tkankach pacjentów z rozpoznanym rakiem jelita grubego. Badania przeprowadzono na 30 osobach (11 kobiet i 19 mężczyzn). Próbki pobierano po biopsji z materiału przeznaczonego do celów medycznych w centrum onkologii, w Bielsku-Białej. Stężenie metali zmierzono metodą atomowej spektroskopii absorpcyjnej (aaS).

W wyniku przeprowadzonych badań stwierdzono, że średnie stężenie magnezu (p = 0.04) i żelaza (p = 0.15) w tkankach nowotworowych badanych pacjentów było wyższe niż w tkance zdrowej. Średnie stężenie kad-mu stwierdzone w tkankach zdrowych kobiet i mężczyzn było wyższe w porównaniu do stężenia zbadanego w tkankach nowotworowych (ale zmiany te nie były istotne statystycznie, p = 0.26). Ponadto odnotowano wzrost stężenia cynku w zdrowych tkankach mężczyzn i w tkankach nowotworowych kobiet (p = 0.48).

METALS IN HUMAN COLON TUMORMagdalena Semla, Grzegorz Formicki, Marta Batoryna, Kinga KraskaInstitute of Biology, Pedagogical University of Cracow, Podbrzezie, Cracow, Poland

Key words: colon tumor, microelements, macroelements

if human body is to work efficiently, it needs to be supplemented with food containing basic nutrients. except for essential macro- and microelements, harmful xenobiotics are also delivered to people’s organism. Muta-genic activity of metals can be caused by both, high or low concentration. the degree of their absorption depends on the existing physiological boundaries, including intestine’s columnar epithelium.

the aim of our research was to compare the level of metals cd, Fe, Mg, Zn, in the normal and malignant tissues of patients with diagnosed colorectal cancer. the research was conducted in 30 people (11 women and 19 men). the samples were taken after the biopsy from medical purposes in oncological center in Biel-sko-Biała. the concentration of metals were measured with atomic absorption spectrometry (aaS).

the average magnesium (p = 0.04) and iron (p = 0.15) concentration in tumor tissues studied patients was higher than in normal tissues. average cadmium concentration in women and men was higher in normal tissues in comparison to cancerous ones (but these changes were not statistically significant, p = 0.26). Mo-reover, the increase of zinc concentration was noted healthy tissues of men and in tumor tissues of women (p = 0.48).

OCENA SPOŻYCIA KAROTENOIDÓW (β-KAROTENU, LIKOPENU I LUTEINY) W WYBRANEJ GRUPIE OSÓB Z NADWAGą I OTYŁOŚCIą

Agnieszka Sulich, Jadwiga Hamułka, Karolina GajdaSzkoła Główna Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie, Wydział Nauk o Żywieniu Człowieka i Konsumpcji, Katedra Żywienia Człowieka, Zakład Oceny Żywienia, Warszawa

Słowa kluczowe: β-karoten, likopen, luteina, spożycie, osoby dorosłe, nadwaga i otyłość

Karotenoidy, jako związki o właściwościach antyoksydacyjnych mogą mieć istotny udział w zapobieganiu szkodliwym skutkom wywołanym przez chroniczny stan zapalny oraz stres oksydacyjny zwią-zany z nadmierną ilością tkanki tłuszczowej.

oszacowanie spożycia wybranych karotenoidów: β-karotenu, likopenu i luteiny wśród osób dorosłych z nadmierną masą ciała.

Badanie przeprowadzono w 2013r., wśród 96 mieszkańców warszawy i okolic, w wieku 18-53 lat ze stwierdzo-ną nadwagą lub otyłością. wielkość spożycia karotenoidów określono za pomocą metody częstotliwości spożycia zaś dane socjo-demograficzne zebrano metodą ankietową.

Średnie spożycie β-karotenu, likopenu i luteiny w badanej grupie osób wynosiło odpowiednio 6,9 mg; 5,9 mg i 3,0 mg na osobę na dzień. osoby ze stwierdzoną otyłością (BMi ≥ 30) spożywały mniejsze ilości β-karotenu, likopenu i luteiny niż osoby z nadwagą (BMi 25-29,9), odpowiednio 6,7 vs 7,3 mg; 5,8 vs 6,2 mg i 2,8 vs 3,3 mg. w grupie osób otyłych wykazano ujemną korelację pomiędzy wielkością spożycia β-karotenu a zawartością w organizmie tkanki tłuszczowej (r=-0,42; p≤0,05). Ponadto wielkość spożycia β-karotenu dodatnio korelowa-ła z wiekiem badanych osób (r=0,43; p≤0,05). Głównymi źródłami β–karotenu w diecie respondentów - były warzywa świeże (65%), w tym marchew (39%); likopenu - przetwory pomidorowe (42%) i świeże pomidory (36%) natomiast luteiny - warzywa świeże (57%), w tym zielone warzywa liściaste (27%).

otyłość, zwłaszcza w połączeniu z innymi zaburzeniami metabolicznymi, jest jedną z głównych przyczyn zwiększonego stresu oksydacyjnego, stąd też istotna jest obserwacja wielkości spożycia związków antyoksy-dacyjnych u osób w grupie ryzyka.

THE ASSESMENT OF CAROTENOIDS (β-CAROTENE, LYCOPENE AND LUTEIN) INTAKE IN SELECTED GROUP OF ADULTS WITH OVERWEIGHT AND OBESITY

Agnieszka Sulich, Jadwiga Hamułka, Karolina GajdaWarsaw University of Life Sciences – SGGW, Faculty of Human Nutrition and Consumer Sciences,Department of Human Nutrition, Warsaw, Poland

Key Words: β-carotene, lycopene, lutein, intake, adults, overweight and obesity

antioxidants like carotenoids protect against harmful effect of chronic inflammation and oxidative stress associated with excessive amounts of adipose tissue.

the aim of this study was to evaluate dietary intake of carotenoids: β-carotene, lycopene and lutein in group of adults with excessive mass body.

the study was carried in 2013, among 96 residents of warsaw and surrounding areas, 18 to 53 years old, with overweight and obesity. intake of carotenoids was assessed by the food frequency intake method, socio-demographic data was collected by questionnaire.

the average daily intake of β-carotene, lycopene and lutein were respectively 6.9mg; 5.9mg and 3.0mg. People with diagnosed obesity (BMi ≥ 30) consumed smaller amounts of β-carotene, lycopene and lutein than people with diagnosed overweight (BMi 25-29.9), respectively 6.7 vs 7.3mg; 5.8 vs 6.2mg and 2.8 vs 3.3mg.

prace własne


ZNAJOMOŚĆ ZASAD DIETY CUKRZYCOWEJ A WYBÓR PRODUKTÓW ŻYWNOŚCIOWYCH W POPULACJI DIABETYKÓW

Aleksandra Siwiec1, Karolina Surma1, Małgorzata Synowiec-Piłat2, Patrizia Polańska1, Anna Przeliorz1

1. Uniwersytet Medyczny we Wrocławiu, SKN Aktywizacji Społeczeństwa na Rzecz Zdrowia oraz Promocji Zdrowia 2. Uniwersytet Medyczny we Wrocławiu, Zakład Humanistycznych Nauk Lekarskich

Słowa kluczowe: cukrzyca, dieta cukrzycowa, Indeks Glikemiczny, Wymiennik Węglowodanowy, hiperglikemia

Cukrzyca jest schorzeniem metabolicznym dotykającym dużej części populacji świata, a liczba nowych przypadków stale rośnie. w jej terapii wykorzystuje się cztery metody działania: edukację pacjentów, wysiłek fizyczny, dietoterapię i farmakoterapię. wyrównana glikemia jest sposobem na uniknięcie powikłań.

Prawidłowo zbilansowana dieta cukrzycowa opiera się na zasadach prawidłowego żywienia, pomaga utrzymać prawidłową glikemię, profil lipidowy, ciśnienie krwi oraz masę ciała. aby ułatwić pacjentom sto-sowanie diety cukrzycowej wprowadzono pojęcia indeksu Glikemicznego (iG) oraz wymiennika węglo-wodanowego (ww). dieta jest niezbędnym elementem terapii cukrzycy i każdy diabetyk powinien znać i stosować się do jej zasad.

W okresie od iX do Xi 2012 r. przeprowadzono badanie oparte na autorskim kwestionariuszu wywiadu o wy-sokim poziomie standaryzacji, którym objęto 101 pacjentów ze zdiagnozowaną cukrzycą typu i i ii. celem badania było poznanie zwyczajów żywieniowych w badanej grupie diabetyków. analiza danych wykazała, że wśród badanych 49,5% deklarowało stosowanie diety cukrzycowej. najczęściej wskazywanymi zasadami diety było: „unikanie cukru”, „wybór produktów chudych”, „ograniczenie smażenia na rzecz gotowania”. Jedynie 6,9% spośród ankietowanych znało pojęcie indeks Glikemiczny, natomiast 9,9% potrafiło zdefinio-wać wymiennik węglowodanowy. 44,6% osób zadeklarowało czytanie etykiet kupowanych produktów żywnościowych. ankietowani diabetycy częściej wybierają ciemne pieczywo niż jasne. codziennie owoce spożywa 41,6%, a warzywa 30,7% respondentów.

Wyniki badania wskazują, iż dalsza edukacja zdrowotna badanych diabetyków jest konieczna do podnie-sienia ich stanu wiedzy oraz wykształcenia prawidłowych zachowań zdrowotnych.

KNOWLEDGE OF DIABETICS DIET GUIDELINES AND CHOICE OF FOOD PRODUCTS AMONG DIABETICS

Aleksandra Siwiec1, Karolina Surma1, Małgorzata Synowiec-Piłat2, Patrizia Polańska1, Anna Przeliorz1

1. Uniwersytet Medyczny we Wrocławiu, SKN Aktywizacji Społeczeństwa na Rzecz Zdrowia oraz Promocji Zdrowia 2. Uniwersytet Medyczny we Wrocławiu, Zakład Humanistycznych Nauk Lekarskich

Keywords: diabetics, diabetics diet, glycemic index, carbohydrate exchanges, hyperglycemia

Diabetes is a metabolic disease affecting a substantial part of global population, and numbers of diabetics are growing constantly. there are four methods used to treat diabetics: education, physical activity, dieto-therapy and pharmacotherapy. constant glycemic level is a way to prevent complications.

Properly balanced diet for diabetics is based on principles of proper nutrition, helps in maintaining healthy glycemic levels, lipid profile, blood pressure and body mass. to help sufferers in using diabetic diet the gly-cemic index and carbohydrate exchanges were introduced. diet is a necessary part in treatment and every person suffering diabetes should know and observe the guidlines.

the survey using self-prepared highly standardized questionnaires was conducted from September to octo-ber 2012 on a group of 101 patients with diagnosed diabetes type i and ii. the Goal of the research was to learn about the eating habits of a group of diabetics. the data analysis revealed that 49,5% of them decla-red observing a diabetic diet. the most often cited guidelines were: ‘limiting sugar intake’, ‘choosing low-fat

in the obese group was shown a negative correlation between the amount of β-carotene intake and the content of adipose tissue in the body (r=-0.42; p≤0.05). in addition, the amount of β-carotene intake was positively correlated with the age of the respondents (r=0.43; p≤0.05). the main sources of β-carotene in the diet of respondents were fresh vegetables (65%), including carrot (39%). the largest amounts of lycopene came from processed tomatoes (42%) and fresh tomatoes (36%). in assessing the consumption of lutein 57% came from fresh vegetables, including green leafy vegetables (27%).

obesity especially in combination with other metabolic disorders, is one of the main causes of increased oxi-dative stress. therefore it’s important to observe intake of antioxidants in people with excessive mass body.

prace własne


ZACHOWANIA ŻYWIENIOWE DZIEWCZąT I CHŁOPCÓW UCZęSZCZAJąCYCH DO WYBRANYCH SZKÓŁ NA TERENIE GÓRNEGO ŚLąSKA

Nicola Szeja, Anna Szymkiewicz, Aleksandra Kowalska, Biruta Lenard, Anna BulwickaStudenckie Koło Naukowe Młodych Edukatorów przy Zakładzie Żywienia Człowieka Wydziału Zdrowia Publicznego ŚUM w Katowicach

opiekun koła: dr n. med. Elżbieta Szczepańska

Słowa kluczowe: zachowania żywieniowe, nawyki żywieniowe, częstość spożycia, płeć, młodzież szkolna

Dzieci i młodzież to grupa najbardziej narażona na negatywne konsekwencje nieprawidłowych zachowań żywieniowych. celem pracy była analiza zachowań żywieniowych badanej grupy młodzieży oraz iden-tyfikacja różnic pomiędzy zachowaniami żywieniowymi dziewcząt i chłopców. Badania przeprowadzono w wybranych szkołach gimnazjalnych i licealnych na terenie Górnego Śląska. objęto nimi 902 uczniów, w tym 517 dziewcząt i 385 chłopców. narzędziem badawczym był autorski kwestionariusz ankiety.

analizując zachowania żywieniowe badanych osób stwierdzono, że większy odsetek dziewcząt, niż chłop-ców spożywał zalecane 5 posiłków dziennie, jednocześnie więcej dziewcząt, niż chłopców w ogóle nie jadło śniadań i kolacji. Również większa liczba dziewcząt, niż chłopców zachowywała odpowiedni odstęp pomiędzy ostatnim posiłkiem, a pójściem spać. Pełnoziarniste pieczywo i/lub kasze, mleko i/lub napoje mleczne oraz mięso i/lub wędliny kilka razy dziennie spożywał większy odsetek chłopców, niż dziewcząt. warzywa i owoce kilka razy dziennie spożywane były przez większy odsetek dziewcząt, niż chłopców. nato-miast spożycie ryb 1-2 razy w tygodniu deklarował większy odsetek chłopców, niż dziewcząt. co najmniej raz dziennie słodycze spożywało aż 53% dziewcząt i 47,6% chłopców, napoje słodzone 17,4% dziewcząt i 29% chłopców, natomiast dania typu fast-food 3,4% dziewcząt oraz 6,8% chłopców.

Badana grupa w dużej mierze wykazywała niekorzystne zachowania żywieniowe. analiza uzyskanych wyni-ków wskazała na występowanie różnic pomiędzy większością zachowań żywieniowych dziewcząt i chłop-ców.

EATING BEHAVIOURS OF GIRLS AND BOYS ATTENDING SELECTED SCHOOLS IN THE UPPER SILESIA REGION (POLAND)

Nicola Szeja, Anna Szymkiewicz, Aleksandra Kowalska, Biruta Lenard, Anna BulwickaStudenckie Koło Naukowe Młodych Edukatorów przy Zakładzie Żywienia Człowieka Wydziału Zdrowia Publicznego ŚUM w Katowicach

opiekun koła: dr n. med. Elżbieta Szczepańska

Key words: eating behaviours, eating habits, eating frequency, sex, school-aged youth

Children and youth constitute the group which is particularly liable to the consequences of improper eating behaviours. the objective of the study was the evaluation of eating behaviours of the selected group of young people, as well as the identification of differences between girls and boys’ eating behaviours. the study was conducted in selected middle schools and secondary schools of the upper silesia region in Po-land. 902 students participated in the study, including 517 girls and 385 boys. Questionnaires prepared by the author of the study were used as the research tool.

the analysis of the examined group showed that higher percentage of the girls than the boys had the re-commended number of 5 meals a day, but at the same time more girls than boys did not have breakfast and supper at all. Furthermore, bigger number of the girls than the boys maintained the proper time lag be-tween having their last meal during the day and going to sleep. wholemeal bread and/or groats, milk and/or milk drinks as well as meat and/or cold meat were eaten several times a day by higher percentage of the boys than the girls. Vegetables and fruit were consumed a few times a day by more girls than boys. Having fish 1-2 times a week was declared by higher percentage ofthe boys than the girls. Sweets were eaten at least once a day by 53% of the girls and 47.6% of the boys, sweetened drinks were consumed by 17,4% of the

products’, ‘boiling food instead of frying’. only 6,9% of surveyed knew the term ‘glycemic index’ and 9,9% could define the term ‘carbohydrate exchanges’. 44,6% of patients stated that they read labels of products they buy. Surveyed diabetics were more likely to buy brown bread than white bread. 41,6% of surveyed consume fruits every day and 30,7% of surveyed consume vegetables daily.

the research results indicate that further health education of the surveyed group of diabetics is needed to improve their knowledge and health behaviour.

prace własne


PROBLEMY Z PRZESTRZEGANIEM ZALECEŃ ŻYWIENIOWYCH PRZEZ OSOBY UCZESTNICZąCE W PROGRAMIE DIETETYCZNYM

Katarzyna Trzeciak Instytut Gospodarki i Polityki Społecznej, Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa im. Stanisława Pigonia w Krośnie

Słowa kluczowe: dieta hipolipemiczna, program dietetyczny

Dostosowanie się do zaleceń dietetycznych ciągle pozostaje poważnym problemem, w związku z czym często skuteczność leczenia dietetycznego jest niewielka.

Celem pracy była identyfikacja problemów związanych z przestrzeganiem zaleceń diety hipolipemicznej przez osoby uczestniczące w programie dietetycznym. Program składał się z dwóch etapów: diety adapta-cyjnej (standardowa dieta hipolipemiczna atP iii) i diety interwencyjnej (dieta z ograniczeniem produktów zwierzęcych zawierającą białko sojowe). Badaną grupę stanowiło 60 osób z zaburzeniami gospodarki lipi-dowej.

w badaniach własnych wykazano, że przy bardziej rygorystycznych zaleceniach stopień ich przestrzegania znacznie spada. w pierwszym etapie badania stopień przestrzegania zaleceń był wyższy niż w trakcie stoso-wania diety z udziałem białka sojowego. wśród osób uczestniczących w programie dietetycznym barierą w dostosowaniu się do diety najczęściej zgłaszaną przez badane osoby był brak czasu na przygotowanie posiłków i regularne ich spożywanie. Problemem w przestrzeganiu zaleceń dietetycznych były również pre-ferencje smakowe. niektóre z badanych osób (15% badanych) miały trudności z zaakceptowaniem smaku stosowanego w badaniu preparatu białka sojowego. Przeszkodę stanowiła również rezygnacja z lubianych i często spożywanych produktów (mięso, słodycze) na rzecz tych mniej preferowanych (35% badanych). około 20% uczestników programu z trudem przestrzegało zaleceń ze względu na brak wsparcia ze strony rodziny i otoczenia. osoby te często musiały przygotowywać w domu osobne posiłki dla siebie i pozostałych członków rodziny. Ludzie zdrowi bez poważniejszych komplikacji zdrowotnych rzadko akceptują daleko idą-ce zmiany w swych nawykach żywieniowych, gdyż nie wyobrażają sobie zagrożeń, które mogą dotknąć ich w przyszłości. Również osoby o niższym dochodzie i z niższym wykształceniem mają mniejsze szanse na od-żywianie się zgodnie z zasadami diety hipolipemicznej. Można przypuszczać, że dla części badanych osób barierę w dostosowaniu się do zaleceń dietetycznych stanowiły również problemy finansowe. wydaje się, że restrykcyjne diety mogą mieć zastosowanie jedynie w przypadku osób mocno zmotywowanych, gdyż przestrzeganie zaleceń dietetycznych jest tym większe im większa jest motywacja badanych.

PROBLEMS WITH COMPLIANCE WITH A DIET BY DIETARY PROGRAM PARTICIPANTS

Katarzyna Trzeciak State Higher Vocational School in Krosno

Keywords: lipid-lowering diet, dietary program

Compliance with a diet is a serious, therefore the efficacy of dietary treatment is ussually insufficient.

the aim of the study was to identify the problems with adherence to lipid-lowering diet by participats of dietary program. the program consist of two stages: standard lipid-lowering diet (according to atP iii guide-lines), and diet with a small amount of animal products containing soy protein. total number of 60 hyperlipi-demic men took part in the study.

the results of the study show that the stricter diet is, the harder is to comply with it. in the first stage of the stu-dy thecompliance with a diet was higher in comparison to a diet containing soy protein. the most frequent problem with thecompliance to dietary recommendations reported by study subjects was the lack of time to prepare meals and consume them regularly. the problem with compliance to dietary recommendations were also the taste preferences. For some of the study subjects (15 %) it was difficul to accept the soy ingre-dients powder used in the study because of its special flavour. the next problem was also giving up favourite and frequently consumed products (meat, sweets) and eating less preferred products (35% subjects). Frequ-

girls and 29% of the boys and fast food meals by 3.4% and 6.8% of the girls and boys respectively.

eating behaviours of the studied group were largely improper. the analysis of the gathered data indicated differences existing between most of the boys and girls’ eating behaviours.

prace własne


UDZIAŁ ADIPOKIN W PATOGENEZIE ZABURZEŃ METABOLICZNYCH TOWARZYSZąCYCH OTYŁOŚCI WISCERALNEJ

Marcelina Walczak, Marta Kramkowska, Teresa Grzelak, Krystyna CzyżewskaZakład Biologii Chorób Cywilizacyjnych Uniwersytetu Medycznego im. Karola Marcinkowskiego w Poznaniu

Słowa kluczowe: otyłość wisceralna, tkanka tłuszczowa, adipokiny

otyłość jest chorobą ogólnoustrojową, charakteryzującą się nadmiernym rozrostem tkanki tłuszczowej, wskutek zaburzeń homeostazy energetycznej. na występowanie nieprawidłowości towarzyszących cho-robie szczególnie niekorzystnie wpływa wisceralna dystrybucja tkanki tłuszczowej, która zwykle skutkuje hi-perglikemią, dyslipidemią, nadciśnieniem tętniczym i miażdżycą. w ostatnich latach zidentyfikowano grupę chorych, u których pomimo zaawansowanej otyłości brzusznej, nie obserwuje się wspomnianych zaburzeń. Sugeruje się, że obecność lub brak negatywnych konsekwencji otyłości centralnej może wynikać ze zróżni-cowanej syntezy i wydzielania adipokin. Zaobserwowano związek między zwiększonym wydzielaniem tnF-α, iL-6, leptyny i rezystyny oraz zmniejszoną produkcją adiponektyny, a rozwojem insulinooporności. odnoto-wane korelacje sugerują występowanie podobnych zależności w przypadku słabo poznanych adipokin tj. omentyny i waspiny. obie cząsteczki wykazują potencjalne działanie ochronne przed negatywnymi kon-sekwencjami nadmiernej ilości tkanki tłuszczowej brzusznej. analizy przeprowadzone na modelach zwierzę-cych oraz badania in vitro wykazały, że adipokiny te uwrażliwiają tkanki na działanie insuliny oraz działają hipoglikemizująco. Z kolei, na podstawie stosunkowo nielicznych badań u ludzi stwierdzono, iż występo-wanie otyłości trzewnej zwiększa produkcję i sekrecję waspiny, natomiast zmniejsza syntezę i wydzielanie omentyny. Ponadto stężenie we krwi obu adipokin koreluje ze wskaźnikiem BMi, poziomem triglicerydów, HdL cholesterolu oraz z wykładnikami insulinooporności tkanek. wskazane zależności stały się ostatnio inte-resującym obszarem badawczym.

THE ROLE OF ADIPOKINES IN THE PATHOGENESIS OF METABOLIC DISORDERS RELATED TO VISCERAL OBESITY

Marcelina Walczak, Marta Kramkowska, Teresa Grzelak, Krystyna CzyżewskaDepartment of Biology of Civilization-Linked Diseases, Poznan University of Medical Science

Keywords: visceral obesity, adipose tissue, adipokines

obesity is a systemic disease characterized by excessive proliferation of adipose tissue, as a result of disor-ders of energy homeostasis. on the irregularity caused by obesity particularly affects visceral fat distribution which usually results in hyperglycaemia, dyslipidaemia, hypertension and atherosclerosis. in recent years, a group of patients, who despite of advanced abdominal obesity, have not these disorders has been identi-fied. it is suggested that the presence or absence of the negative consequences of central obesity may be due to varying synthesis and secretion of adipokines. a correlation between increased secretion of tnF-α, iL-6, leptin, resistin, as well as reduced production of adiponectin and the development of insulin resistance was observed. noted correlations suggest a similar relationships in the case of poorly known adipokines such as omentin and waspin. Both molecules have the potential protective effect against the negative consequences of excessive abdominal fat. the analyses carried out in animal models and in vitro studies have demonstrated that these adipokines sensitize tissues to insulin and reduce glycaemia. in turn, based on the relatively few studies in humans it was discovered that visceral obesity increases the production and secretion of waspin and reduces synthesis and secretion of omentin. Furthermore, concentrations of both adipokines in the blood correlate with BMi, triglyceride, HdL cholesterol and exponents of insulin resistance. these associations has recently become an interesting research area.

ently reported difficulty was also the lack of family support. they have to prepare meals for themselves and other family members separately. it was also said that healthy people, without serious health problems are less prone to accept stricter diets because they do not realize health risks that may affect them in the futu-re. Lower incomes, financial problems and the level of education can also affect the dietary compliance. it seems that the stricter diets can be implemented only with patients who are well motivated.

prace własne

reklama

Documents

iV ogólnopolska Konferencja Dietetyki · dr Paula Ravasco 10.00-10.30 Kacheksja nowotworowa - etiologia, przebieg kliniczny, znaczenie, leczenie żywieniowe dr Marek Kunecki 10.30-11.00