ARHTV TUZLANSKOG KANTONA TUZLAMUZEI TSTOCNE BOSNE TUZLA

IZL&BA'TTJZL KROZVIJEKOVE',

ffi

Tvzla, jul, 2OO3. godine

ARHIV TUZLANSKOG KANTONA TUZTA

MUZE| ISTOCNE BOSNE TUZLA

tzt.,oLr,n"TUZLA KROZ VI|EKOVE"

Iuzla, iul, 20O3. godine

Na osnovu spomenil<a materijalne kulture i drugihhistori.isl<ih f,injenica dokazano je da su na podrudjudanaSnie Tuzle Zivjeli ljudijoi u predhistorijsl<om periodu.

Na ovom prostoru imali su naselja i povremenoboravili Iliri,Tradani, IGIti i Rimljani.

Prvi pisani trag o Tuzli potii.e iz 95O. godine l<ada jebizantiiski historii.ar i car Konstantin Porfirogenit u svomdijelu "De administrando imperio" spomenuo Tuzlu kaogracl pod nazivom Salines-grad soli.

Do pacla Bosne pocl Osmansku vlast, ovom oblaSduupravljaju bosansl<i vlaclari iz dinastije Kotromani6a. ZupaSoli ulazi prvi put u bosansku kraljevsku titulu u vrijemebana - l<ralja Tvrtl<a I l(otromani6a( I 353- 1 391 ).

U periodu osmanske vlaclavine Tuzla ie postalasjecliSte Zvornii.kog sandZal<a. Tada dolazi do izmjene ufizionomiji grada, l<ada Tuzla poprima orijentalno-islamskeelemente.

Austro-ugarskom okupacijom nastaju mnogepromiene u privrednom, kulturnom, obrazovnom ivjerskom Zivotu Tuzle. U tome periodu dolazi do razvojainclustrije, prvih znai.a.inih kulturnih institucija i putnihkomunikaci.ia.

U perioclu izmedu dva svjetsl<a rata dolazi do zastojau razvoju Tuzle. Porecl poljoprivrede, rudarstvo i industrijabile su glavne privredne grane.

Tuzla je u Drugom svjetsl<om ratu bila sredi5teantifaiistid.kog pol<reta i prvi oslobocleni gracl uporoblienoi Evropi.

U perioclu socijalistii.ke izgraclnje tuzlansl<i l<raj serazvija u rudarsl<o-inclustrijsl<i centar Bosne i Hercegovine.Tuzla postaje centar administrativnih, privrednih,obrazovnih, zdravstvenih, l<ulturnih i drugih institucijaregije sieveroistod,ne Bosne, 5to je izmedu ostalog uticalocla ovajgrad bucle interesantan (privladan) za Zitelje SiregokruZenja.

Tuzlansko podruiie uprahistoriisko i rimsko doba

Podrudie na l<ome se nalazi danalnia Tuzla je po svomp"i"Zuiu i priroclnim bogatstvima imalo sve uslove za duguiiutturn'u iracliciju. Ta-tracliciia je potvrdena broinimspomenicima 1o'3 iz vremena mtadeg kamenog doba' pa

sve do danas.Ostaci neolitsl<og naselja u srecliStu g.lodl. potvrduiu cla

TuzlaleLi na mjestu ieclne pradavne clvlllzacUe'

Prve inclicije o postojanju Zivota n-a ovim.prostorima, ioi ucloba neSlita, clatiraiu iz 19O3. gocline' na osnovusludainos nalaza na trgu isprecl saclainje opiinsl<e zgrade'Nitui t""tuttoiao ocl tii probuiena i polirana tekica, iednekerimid.ke noie radene od zemlie pomiieiane sa sitnimi*i."i bU"ski, lectnog utega od sive zemlie na srediniprobulen6g i jeilnog tucali od pjeidanil<a' Ial<o veomaznai,alan i"int6resanfan, na osnovu ovog nalaza se nijemosla utvrcliti starost, velidina i bogatstvo naselia' Tell ieis!'t godine, u Rudarskoj uli-ci (danas DLafer mahala)'otl<opaio clovotjno arheolo5kog . materiia.la, ..I<oii,..ienectvlsmisteno p6tvrdio cla je na poclrut'lu Tuzle bilo velil<o

i bogato neolitsl<o naselie na soienicama.

lste godine otl<riveno je neolitsl<o naselje i u Gornjoj Tuzli.Debljina l<ulturnog sloia oba lol<aliteta clokazuje da sunaselja clugo trajala i da je u njima Zivot bio veomaintenzivan.

Bogatstvo nalaza - fino glai.ano posude od crne, sive i

crvene keramil<e, raznovrsnost ornamenata, bojeneposucle, predmeti izradeni od l<osti, kamene sjekire,strugalice i noZevi - pruZaju dokaze o visol<oj kulturitadainiih stanovnil<a ovoga kra.ia.

Pronadene su i velil<e kolidine l<rupnog jedma, Zivotinjskihl<ostiju, rijei.nih Skoljkii ljuskiod plodova, 5to dol<azuje daje ovaj l<raj u to doba bio veoma bogat i da su se tadainjistanovnici,osim lovom i sal<upljanjem, bavili i

zemljoraclnjom, a najvj erovatnije i stodarstvom.Na osnovu nalaza, moZe se pretpostaviti cla su neolitskistanovnici ovoga lcaja l<oristili izvore slane vode. Do sadanalstarile otl<rivene kulture na poclruiju Evrope, gctje je soprirodno bogatstvo, bile su iz oblasti Hale u Sal<sonsl<oj,datirane u bakarno i bronzano doba, te nalazi bronzanogdoba iz HalStata i Halajna l<ocl Salzburga. Nalaz iz Tuzlepomjera granicu poznavanja i upotrebe soli u ljuctskojishrani, u doba neolita.

Ni u bal<arno cloba nije se ugasio Zivot na starom naseliu'

To potvrcluju komadi bal<ra nacleni u ltueki i Slavinovi6ima' a

neposreclno nastavljanje naselja s l<ulturom bronzanogdota konstatovano ie prilikom sondirania 1956' godine u

Gornjol Tuzli. U fulti ie 1903. gocline. pronadena jedna

ctjedija' narul<vica,jeclan probuSeni jelenii rog i 9s1'pbtuai.u i svi su preclmeti datirani u bronzano doba'buo.n perioclu praistoriie, pripaclaiu. i sluiaini nalazi uKrel<i, s.iekira- t<elt i j eclna bronzana fibula.

Nije poznato t<oja su ilirsl<a plemena. ovctie Zivjela, ali

arheoloiki nalazi govore o njihovom visol<om kulturnomnivou. Nalazi priv]esal<a od'bronze u Gornloi Tuzli l<oii

potiiu iz halstatsliog periocla (stariie Leliezno cloba), teiokalitet "Gracl", takoEe u Gornjoj Tuzli i lokalitet "Gradovrh"u Solini, sai.uvali su tragove llira u tuzlansl<om l<raiu'

Nosioci latensl<e l<ulture (mlacle Leliezno cloba) su lGlti't tlit',oru najezda podetkom'lVvijeka priie nove ere, ostavilaje malo trigova"na poclrud.ju Bosne' U tuzlansl<om l<raiu

Ltical l<elts16 kulture otkriven ie u nel<ropoli "Gradovrh"'

Sve clo rimsl<ih osvaiania, Zivot u ovome kraiu tekao iel<ontinuirano, na relativno visokom nivou' lkda ie 9'godine nove ere ciielo poclrutjg Bo9n9. i Hercegovine

fireSlo u vlast Rimljana, tacta5nji llirik ie bio podiielien na

clvije provinciie - Dalmaciiu i Panoniiu.

U sastavu Rimsl<og carstva, tuzlansl<a kotlina se nalazila na

granici ovih clviiu provinciia, ali ie administrativnopripaclata Panoniji.

Ne postoje sigurni materiialni dokazi da ie u rim-sl<om

periodu ovdje [ostoialo naselje. ]edino se toponim SolinamoZe vezati zi stari grad Saiines koii sredinom X viiel<a

pominie l(onstantin -Porfirogenit, j-" ovog grada ieiatinskog poriiel<la, a niegov poloZai ioi niie utvrden'Postoie"pietpostavl<e cla 6i to mogao biti "Cradovrh" u

Solini.Neprohoclne Sume su zaklonile ovo podrudie od svih

velil<ih kretania narocla. Gotsl<e naiezcle i navale Obara i

Slavena nisu ostavile vedih tragova na ovom poclrutiu'Zato l<roz viSe vijel<ova nemamo nikakvih podatal<a.nispomena ove el<onomsl<i vaZne i u praistoriisko cloba

l<ulturno ial<e oblasti. Tel< u razvijenom sredniem viiel<u

tuzlansl<i kraj stupa ponovo na istorijsl<u pozornicu, l<ao

samostalna upravna iedinica, Zupa Soli.

Osmanski periodOc1 gubitka sreclnjovjel<ovne bosansl<e drZavnosti 1463.clo osvajanja Bihaia 1592. gocline, trajalo je osmansl<oosvajanje teritorije danainje Bosne i Hercegovine.lstina, nel<iosmansl<usandZaha.

U podetl<u je sjecti5te najznadajnijeg, Bosansl<og sandZal<abilo u Sarajevu, a sredinom 16. stoljeda zbog osmanskihofanzivnih akcija prema sjeveru premjeSteno u Banja Lul<u,l<oja 1 580. gocline postaie prvi glavnigrad novoosnovanogBosansl<og ejaleta.Od 16. stoljeia medu privredno najpoznatijim gradovimaBosansl<og ejaleta bili su: Sarajevo, Mostar, Banja Lul<a,Bihaf., Zvornil<, Novi Pazar, Foda, Pljevl.ia (TasticlZa), Livno,Travnil<, Cajnide i clrugi. I(ao rudarski centri izdvaja.iu seSrebrenica iVare5, gclje le nastavljena el<sploatacija srebra iLeljeza.Poclrui.je Soti (Tuzla) ie prvi put cloSlo pod osmansku vlast1460. gocline, istovremeno sa paclom Srebrenice iZvornika. Medutim, l<ada su Madari neposredno poslijepacla Bosne (1463) poduzeli protuofanzivu usjeveroistoinoj Bosni, podrud,je Solije ponovo doSlo poclUgarsku vlast 1464. godine. Osmanlije su definitivnoosvojili (ol<o 1474) poclrudje Soli od l<ada se onol<ontinuirano nalazilo pod niihovom vla5iu sve clool<upacije Bosne i Hercegovine od strane Austro-Ugarskemonarhije I 878. gocline.

pali poclie viSe

njenivlast.

istodni l<rajevi znatno su ranijeU tom vremenu osnovano

)+;" - " ,-.c+r.;i:J/!"t t- i, u. ur,,.rn r- o

",,,,,,,

Tuzla je ocl 1474. do 1477. godine eviclentirdna ubosanikom clefteru i nalazila se u granicama BosanskogsanclZal<a, a prema popisu iz 15lZ-godine dviie tuzlansl<e

nuf,i;. d,inile su'naisieverniiu t-eritorilu Zvornidl<ogsandZal<a.

Tuzlanski l<ac'liluk spominje se prvi put l5' ot<tobra 1574'gocline l<acla su ga saiiniavali: Spreda, Gostill. Drametin'Visori, lasenice i Smoluia.U Tuzli je 183 1 . gocline odrZan i sastanak bosanskih aiana.i

t.ap"taha na k6;em je donesena ocllul<a da se traZi

aulonomila za Bosnu'u ol<viru Osmansl<og.carstva' Za

vodu pol<ieta izabran ie Husein beg Grada5devi6'

Za vrijeme osmanske vladavine u Tuzli je bila znadajna

r:roizovdnia soli. Historijsl<i izvori govore cla je gocliSnja

proizvodnja soli u Gornjoj i DonjojTuzli iznosila ol<o 640tona.Na Berlinskom kongresu 1878. godine Bosna i

Hercegovina je cloclijeliena na privremenu upravu Aus-tro-

Ugarstloltiie su trupeZZ. septembra-1878' godine uile.uTu"zlu a prva Zrwa'okupatoiskog reZima bio ie uiesnil<pol<reta otpora-sahadZija Salih Tudii.

Za vrijeme osmansl(e vlasti u Bosni i Hercegovini ctoilo ieclo v6tikog uticala oriientalno-islamske kulture na sve

seementJzivota, posdbno na kulturu stanovania' nadin

urEc{enia kuia te naiin odij evania i ul<raiavani a'

Austrougarski PeriodU vremenu austrougarske vladavine (1878- 1918) Tuzla je

u privrednom i politidl<om Zivotu Bosne i Hercegovine

igrata znai,ajnu ulogu. Njen privreclni razvitak zasnivao se

ria bogatim leZistima soli i uglja i velikim mogu6nostima

pollolirivredne proizvoclnie u Sirem podrui'iu' PoloZaj

najistureniieg okruZnog grada dvojne monarhiie prema

Srbili odrectio joj je politidl<i i stratelki zna(ai' Sve su to

okojnosti l<oje su znadajno uticale i dovele do promiena u

etnidl<oj i socijalnoi strukturi stanovniStva Tuzle'

Privredni r azvoi Tuzle za vrijeme austrougarsl<e vladavine

bio ie sastavni clio Sire 'politike, koj[ su odreclivali

et<onomst<i motivi ol<upaciie Bosne i Hercegovine' Svoiimprirodnim bogastvom tuzlansl<a oblast se sasvim ul(lapala

L austrougarll<e privreclne planove, a posebno za novu

uDravu izuzuetno znaiaina ib bila eksploataciia soli i uglia'

iliri., uipottur" l<ontr6le nacl zastarielom proizvocl ni omi"ii u rrrii izvr5ene su pripreme za el<sploataciiu soli na

savremen naa.in. Tal<o je 1884. gocline u Simin-Hanupod.ela izgracln.ja prve moderne solane u BiH, koja .iepu5tena u pogon naredne gocline. Godine 189 I . u lfteki jepodignuta znatno modernija solana sa claleko vei.iml<apacitetom, Sto je imalo za cilj ne samo raclikalnosmanjenje uvoza ovog artil<la, ve6 i osiguranje jeftinesirovine za potrebe doma6e hemijsl<e industrije.Uporedo sa podizanjem modernih solana u Simin-Hanu i

Iftel<i, u lftel<i su otvoreni rudnil< ugtja i ciglana, a u istovrijeme podela je izgraclnja pruge Doboj - Simin-Han. To iebila veoma korisna investicija, l<oja je povezivala bogatituzlansl<i bazen sa glavnim saobraia.inim vezamaMonarhije.Inclustrijalizacija Tuzle nastavljena je izgradnjom prvebosansl<e fabrike Spirita, I<oja ie u to vrijeme bilanaiunosniji poresl<i objel<at u Bosni i Hercegovini. U Tuzlisu tal<ode podignuti Fabril<a piva, jeclan parni mlin i clvijeelel<triine centrale, koje su clavale energiiu za rasvietuRudnil<a i Solane, gracla Tuzle i drugih inclustrijsl<ihobjel<ata.

Privredna el<spanziia u Tuzli nametala je pojavu prvihnovdanih zavoda. Tako je privilegovana Zemaljsl<a bankaza BiH 1895. godine otvorila svoju filijalu, a kasnije suotvoreni i drugi l<reclitni zavocli.

Privreclni razvoi Tuzle bio je praien razvojem urbanizacijegrada gdje su smjeStene brojne administrativno-upravne,vojne, l<ulturno-obrazovne, zdravstvene i vjersl<einstitucije.U vri.ieme austrougarsl<e vladavine u Tuzli porecl vjersl<ihnacionalnih Sl<ola osnivaju se narodne, drZavne, osnovne i

srednje 5l<ole zasnovane na meclul<onfesionalnomprincipu. Sve ove Sl<ole su neposredno uticale naprosvjetno-l<ulturnu ulogu pojedinih etnidl<ih zajednica. UTuzli su tada postojale Z narodne osnovne Sl<ole, 12mel<teba, 1 pravoslavna, Z letolid.l(e osnovne Sl<ole,Trgovai.l<a i ViSa dievojadl<a Sl<ola, Medresa a od 1899.godine Gimnaziia.

;'l,Grrr1*,l*--*

._,// "L

-r/u .l//rrl, 0r*i[",,-/, C&azh//4 Lf,( /. /-/ t

"z.///

U vri.ieme austrougarske vladavine (1878- 1918) Tuzla sepostepeno mi.ienjala ocl traclicionalno agrarno-zanatlijsl<otrgovadl<og u inclustrijsl<i grad, sa svim etnid.kim, vjersl<im,soci.ialnim, kulturnim i civilizaciisl<im posleclicama. U Tuzlipostepeno preovladuju moderna zanimanja od i.inovnil<a,prel<o intelel<tualaca c1o radnil<a, koji postaju nosioci noveurbanizaci.ie i evropskog nad.ina Zivota. U austro-ugarskom periodu Tuzla nije izgubila svoj orijentalnil<aral<ter, ali je istovremeno dobila nel<e evropsl<el<arakteristil<e.

il

I

1t

I

l0

Meduratni periodPeriod za l<oji se u historiografiji naji.eiie upotrebljavanaziv "period izmedu dva svjetska rata" ili "mecluratniperiod" pocludara se sa vremenom postoianja KraljevstvaSrba, Hrvata i Slovenaca, odnosno Kraljevine Jugoslavije(1918- 1941). On je omeden znadajnim dogaclajima, [<ao

Sto su stvaranje prve zajednidke drZave juZnoslovensl<ihnarocla 1918. godine, te napad faSistidl<ih zemal.ia naIkaljevinu Jugostaviiu i njen raspad 1941 . godine.

Politii.ki Zivot u monarhistii.l<oj Jugoslaviji obil.ieZen jehaotidnoSiu, bezobzirno5iu i represi.iom vladaju6ihl<rugova i kraljevom samovoljom. Zemlju su potresali i

mnogobrojni Strajl<ovi, prije svega Zel.ieznii.ara i rudara.Medu njima je Husinsl<a buna u decembru 192O. godine,hada je Strajl< rudara lfteke prerastao u oruZani sul<ob savojsl<om. Vlacla. je odmah reagirala. Bunu je u krvi ugu5ila, al<omuniste optuZila l<ao njene organizatore.

U drZaviie clolazilo iclo destih administrativnih promjena.

Tal<o je donoSeniem Zal<ona o oblasnoj i sresl<ojsamoupravni drZava poclijeljena na trideset tri oblastil9ZZ. godine . U Bosni i Hercegovini bilo je Sest oblasti:tuzlansl<a, sarajevsl<a, travnidha, hercegovadka(mostarska), vrbasl<a (banjaludl<a) i bihadl<a.

Podjelom drZave na banovine 1929. godine, teritorijaBosne i Hercegovine i njeno stanovniStvo uili su u sastavi.etiri banovine i to: Drinske sa sjediStem u Sarajevu,Vrbasl<e sa siediStem u Banja Luci, Primorsl<e sa sjediStemu Splitu i Zptsl<e banovine sa sjediStem na Cetinju. Tuzla i

njena ol<olina uS[i su u sastav Drinsl<e banovine.

U privredi Bosne i Hercegovine izmedu dva svjetska rataclominirala je poljoprivreda, l<ojom se bavilo ol<o 8O%stanovni5tva. Za razlil<u oct ctrugih evropskih zemalja gdjese usljed inclustrijalizacije i migracija sa sela u gracl ucliopoljoprivrednog stanovniStva smanjivao u Bosni i

Hercegovini se to ni.ie dogactalo, te je ona u tom pogledupreclstavllala pravi izuzetal<. Inclustrilom i zanatstvom uBosni i Hercegovini bavilo se svega 6% stanovniStva, Stoznai.i cla se BiH u tom razcloblju nije razvilala, nego se uodnosu na prethoclni austrougarsl<i period stagnirala.

Itiza l<oja se ogledala. u svim segmentima Zivota nijemimoiSla ni tuzlansl<i kraj. Godine 1920. Fabril<u Spirita i

ugljid.ne l<iseline u lftel<i zahvatio je velil<i poZar l<oji jelol<alizovan uf.eii.em i izuzetnim zalaganjem velil<og brojaradnil<a iz lftel<e. Velil<i poZar clesio se i u Solani lftel<a 12.aprila 1932. godine i tom prilil<om su skoro potpunoizgorjela postrojenja i objel<ti proizvodnih l<azana 1 i 2 ibriketara sa suinicama i magacinima. Tuzlansl<a solanal<o.ia je raclila pocl nazivom Uprava clrZavnih monopolaSolana lfteka - Simin Han, 1936. gocline pocligla jeotvoreni bazen za kupanje na brdu Trnovac. Bazen je biodimenzila ZSxZO metara, a imao je l<abine, tuieve,skal<aonice, dasl<e za suntanje, l<lupe, voclu za piie,travnjal< i ostali l<omfor.U meduratnom periodu u Tuzli su djelovala mnogakulturno-prosvjetna i clruga dru5tva. Izmedu ostalog,posto.iala su i pjevail<a dru5tva: Srpsl<o pjevadl<o druitvo"Njegu5", Hrvatsl<o pjevat.l<o druitvo "Majevica" i

Bo5njaf.l<o pjevadl<o druitvo "Ga.iret".

Pjevad.i su bili mladi gradani, zanatsl<i i trgovail<ipomoinici i sluZbenici, a bilo je i pitomaca dadl<ogGajretovog internata i ui.enika Gimnazije.Podetal< Drugog svjetsl<og rata usporio je ili potpunoprel<inuo mnogobrojne procese u privredi, politici i l<ulturi.

lz t3

,,ffi iil./ **7*o' ,'f./.y tgs;

f*?/*.*1Xd,*, irf"* o' &"'y)z */**o.,L.{./,w*/od",o;q;'/ do,{o".u,{**r rL.*i* /to: L.c1t4t,r*,rr/:_,/ | *,41.r,4+€l z 1t1- 4t

Drugi svjetski rat

Neposreclno precl Drugi svjetsl<i rat Tuzla.ie bila politidt<i,privredni i kulturni centar sjeveroistod.ne Bosne. Na uZemprostoru Tuzle bila je skoncentrisana inciustrija, institucijeobrazovanja i kulture.OkupacijaTuzle izvriena je 15. 04. 1941. godine ulaskomnjemadl<ih jedinica. Oclmah nal<on ol<upacije grad saol<olinom je kao icijela BiH, stavljen pod upravu NezavisnedrZave Hrvatsl<e, koja zavodi policijsl<u upravu i pof.inje saprogonima i likvidacijom svih protivnil<a novevlasti.

x/ /t?t,lt4 n t &eqrzz? jj z edt rr t? u rT,.lrl

dltr, 775,0, /**Y-..P?*-

f,orb*y -dd*4,r(*,,

f *r". up afi',a e ,c n t g,urinc 39 .ta ,{a-

r t' L lt-[ a- 4- ar a - Krt/ -.4

I'-- -- 4- -/- 4- /g --

,lit drf" illif +{ [ -frt *Yt {m$?lYiq trYdrtrdt 'rt'! a .'.q ! --t! II - -' t

llP0Jr lll{$ fifer;

,'Caor*.ra-

r|h';?,;

ft n;''"'..)....,,,,

i rr.\ -t

!," \r-

'//. ./ t.A fu4.144/t /2{/ :

4-a/-uaf/

l5

Nova ol<upaciona vlast pristupa masovnom teroru prijesvega nad i.lanovima Komunistii.l<e partije i njihovimsimpatizerima, l(ao i na progonu i deportaciji gradanasrpsl<e i jevreisl<e nacionalnosti. Postupcima nove vlastinajveii dio gradanstva nije bio zadovoljan, pa su uslijeclileotvorene predstavl<e i protesti protiv progona neduZnogstanovniStva, l<oii su naroi.ito bili izraZeni od straneIslamsl<e zajednice u Tuzli.

U tom periodu u Tuzli je na sceni vladavina straha i terora.Organizovano i sistematsl<i uhap5eno ie i transportovanou zatvore i logore viSe ciesetina ljucli.Progone i hapienia usta5l<a vlast je vriila l<al<o bionemogu6ila bilo l<al<vu vrstu oruZanog otpora. Medutim,u tome nisu uspjela.Pripremama oruZanog otpora rul<ovodio je Oblasnil<omitet I(PJ-e za Tuzlansl<u oblast. Vei u maju 1941.godine formirano je Oblasno vojno rul<ovodstvo sazaclatl<om priprema za oslobodiladl<u borbu. Al<tivnostiOblasnog voi nog rul<ovoc'lstva rezultatirale su ul<ljudenjemvelil<og broja al<tivista u novoformirane Stabove i iecliniceNOP-a.U tol<u narodnooslobocliladl<e borbe Tuzla je dva puta bilaosloboc{ena. Prvo oslobodenje Tuzle bilo je 2. ol<tobra1943. gocline i konai.no oslobodenje 17. septembra1944. gocline.

U tol<u Drugog svjetskog rata Tuzla je zajeclno saprigradsl<im nasellima dala ol<o TOOO boraca, ocl l<oiih ie13OO izgubilo svoje Zivote. Osim toga u Drugomsvietsl<om ratu Tuzla ie pretrpiela i velil<e materijalnegubitl<e, l<ada je stradalo viSe znadajnih privrednih.l<ulturnih i obrazovnih ustanova.

Sociialistiiki periocl

l6 l7

Pod.etnu obnovu ratom opusto5ene zemlje iznijela jeomladina svojim dobrovoljnim radnim akcijama. U

rel<ordnom vremenu 1946. godine omladina je izgradilaprugu Bri.l<o-Banovii.i cluZine ol<o 9O l<ilometara.

Godine 1947. usvojen je prvi petogodi5nji plan saosnovnim ciljem inclustrijalizacije i elel<trifil<acije zemlje. Uovom petogodiSnjem planu Bosna i Hercegovina clala jeprednost inclustriji, ruclarstvu i metalurgiji. Razvitak tihprivreclnih grana stavljen je u prvi plan uporeclo sasaobraiajem. Crade se Zeljezniltl<e pruge Samac-Sarajevo(1947.), Doboi - Bania Luka (1951), te neki manjiZeljeznidl<i i putni pravci. lzgradena je i prvaHiclroelel<trana "Mesiii" l<ocl Rogatice.

Zastoj u sprovodenju prvog petogocli5njeg plana uslileclio

ie povladenjem svih kredita i isporul<e opreme iz zemaljatal<ozvane narodne demokratije. To se dogodiloobjavljivanjem rezolucije Informbiroa i sukobom izmeduStaljina iTita 1948. goctine.

Prel<retnicu u el<onomskom razvoju Bosne i Hercegovinei.ine Sezdesete godine XX stoljeia. Postepeno se prelazina stvaranje pogona finalne proizvodnje i stvaranje cijelihsistema l<oji obuhvataju potpuni cil<lus produkcije odsirovina clo gotovih proizvoda. Tal<o su nastojali velikisistemi l<ao Sto su "5ipad", "Enegroinvest", "Unis", "RMI("Zenica, "lncel", "Rudnici l(reka", "Upi", "HAl(" u Tuzli,"Hepol<" u Mostaru itc1. lbmpletirani su energetski sistemisa hidrosistemima Neretve, Rame, Drine, Vrbasa i

termoelel<trane u Tuzli, Cacku, I(al<nju i Ugljevil<u.

Nastaju velihi sistemi l<ao Sto su Termoelel<trana u Tuzli,l(oksara u Lul<avcu, Rudnici lftel<a, I-'trAl(i drugi.

U ovom periodu stvorena je potpuno nova saobraiajnainfrastrul<tura. Privredni razvoj praien je razvojemSkolstva, zdravstua, otvaraniem novih univerziteta u BanjaLuci, Tuzli iMostaru.

Razvija se Stampa, naui.na istrudna publicistika.U periodu socijalistii.l<e izgraclnje tuzlansl<i krai se razvija unajznatajniji ruclarsl<o-inclustrijsl<i centar Bosne i

Hercegovine. Tuzla posta.ie centar, adiministrativnih,privrednih, obrazovnih, zdravstvenih, kulturnih i clrugihinstitucija regile sjeveroistoi.ne Bosne, Sto ie izmeduostalog uticalo da oval l<raj bude ineresantan (privlai.an) zaZitel.ie 5ireg okruZenja.

l8 l9

lzloLbaTUZLA I(ROZ VIJEI(OVE

Autori izloLbe i l<ataloga:E5efa Begovi6, prof,Vesna lsabegovi6, kustos etnolog,Seacl Selirnovi6, prof, lzetiaboti6., prof, Halid nrbi6,

Oclgovorni urednici:Izet Saboti6,

Vesna lsabegovi6.

U pripremi ud.estvovali zaposleniciArhiva Tuzlanskog l<antona i Muzeja istoi,ne Bosne Tuzla

Lel<torHatidZa Fetahagit,

Izdavadi:

f U Arhiv Tuzlanskog kantona

JU Muzej istodne Bosne

Za izdavadalzet 5aboti6., prof.

Vesna lsabegovii,, kustos etnolog

Stampa"Harfo-graf', Tuzla

Za StamparijuEclib lftavi6, cliPl. ing.

a