Jaarstukken 2017Stichting Heliomare Onderwijs

40837

Adres Relweg 511949EC WIJK AAN ZEE

Bestuursverslag

BESTUURSVERSLAG 2017 WEC

STICHTING HELIOMARE ONDERWIJS 40837

4

Inhoudsopgave bestuursverslag Inleiding............................................................................................................................................................. 5 1. Doelstelling van de organisatie .................................................................................................................. 7 2. Kernactiviteiten ........................................................................................................................................... 9 3. Organisatiestructuur, governance en risicomanagement ........................................................................ 12 4. Onderwijsprestaties .................................................................................................................................. 18 5. Onderwijskundige en onderwijsprogrammatische zaken ......................................................................... 21 6. Ontwikkelingen als gevolg van interne en externe kwaliteitszorg ............................................................ 27 7. Ontwikkelingen bij of in relatie tot verbonden partijen.............................................................................. 35 8. Zaken met een behoorlijke politieke of maatschappelijke impact ............................................................ 38 9. Inrichting dialoog met interne en externe actoren (horizontale verantwoording) ..................................... 41 10. Het gevoerde beleid inzake de beheersing van uitkeringen na ontslag .................................................. 42 11. Afhandeling van klachten ......................................................................................................................... 43 12. Financieel beleid ...................................................................................................................................... 44 13. Continuïteitsparagraaf……………………………………………………………………………………………47

5

Inleiding Voor u ligt het bestuursverslag van Stichting Heliomare Onderwijs, als onderdeel van de jaarrekening 2017 van de stichting Heliomare Onderwijs. Met dit verslag geven we invulling aan verantwoording door de Raad van Bestuur en de Raad van Toezicht. In 2017 heeft Heliomare de eerste concrete stappen gezet in het realiseren van haar nieuwe strategische koers. De doelstelling van de nieuwe koers is dat Heliomare beter en sneller in kan spelen op veranderingen in de omgeving. Inspelen op gestelde en nog niet gestelde vragen van cliënten, leerlingen en patiënten. Beter en sneller inspelen betekent dat de hoogwaardige kwaliteit van de dienstverlening behouden blijft terwijl gelijktijdig noodzakelijke innovatie snel ingevoerd kunnen worden. Maar ook dat nieuwe kwalitatief hoogwaardige dienstverlening ontwikkeld kan worden. In 2017 zijn conform de nieuwe koers de voorbereidingen getroffen om de organisatie in te richten in kleinere eenheden waarbij de klantgroepen van Heliomare leidend zijn. De nieuwe organisatiestructuur is van kracht geworden per 1 januari 2018 en wordt er binnen de kleinere eenheden de dienstverlening (meer) integraal rond onze cliënten, leerlingen en patiënten georganiseerd. De teams binnen de eenheden moeten uiteindelijk, zowel naar onze klanten als naar de markt, snel en met kwaliteit kunnen reageren. In september 2017 is ons Kind-Jeugdcentrum in Heemskerk in gebruik genomen. De opening was door het onderwijs en geheel met de leerlingen zelf georganiseerd. Het was voor iedereen inspirerend om te zien hoe onze leerlingen met hun talenten boven hun beperkingen kunnen uitstijgen. Het Kind-Jeugdcentrum is in Heemskerk is een voorbeeld van het Heliomare van de toekomst. Vanuit een integraal (verweven) aanbod worden kinderen met een beperking in hun ontwikkeling gefaciliteerd naar vermogen te participeren in onze samenleving en kunnen we kinderen en ouders sneller en beter helpen. In verantwoording van het integrale aanbod in ons Kind-Jeugdcentrum worstelen we wel met het spanningsveld tussen de maatschappelijke opdracht enerzijds en wet- en regelgeving met betrekking tot de verwevenheid van onderwijs- en zorg en de scheiding tussen de verschillende ministeries anderzijds. De wet- en regelgeving van de verschillende onderscheiden ministeries vertrekken niet vanuit een integraal aanbod en faciliteren daardoor maar in beperkte mate een verwevenheid. Wij vinden de verwevenheid niet alleen gewenst maar ook noodzakelijk is en zetten deze ook bewust in als oplossing voor een maatschappelijk vraagstuk. In 2017 heeft de voorbereiding tot het vierjaarlijkse beoordeling van de Inspectie van het onderwijs plaatsgehad. Nieuw is daarbinnen dat meer dan voorheen de visie van de instelling wordt bevraagd. De vierjaarlijkse beoordeling zullen we ook aangrijpen om onze visie op de noodzakelijkheid van een integraal aanbod neer te zetten. In het kader van de invoering van passend onderwijs participeert Heliomare in veel regionale samenwerkingsverbanden. Deze samenwerking heeft tot doel voor ieder kind een passend onderwijsaanbod te bieden. De ervaring van de afgelopen drie jaar heeft tot het inzicht geleid

6

dat in de komende jaren in toenemende mate een beroep gedaan zal worden op de specifieke expertise van Heliomare. De expertise van Heliomare is nodig om met name de zogenaamde ‘thuiszitters’ maar ook de kinderen met (ernstig) meervoudige beperkingen een betekenisvolle leeromgeving te bieden. Om aan deze complexe vraag te kunnen voldoen zal Heliomare ook de samenwerking zoeken met externe partners.

Het afgelopen jaar is een jaar met veel beweging, het benutten van mogelijkheden maar ook van onrust geweest binnen Heliomare. Het komende jaar gaan we door met bouwen aan de toekomst. Het programma Heliomare op z’n Kop en ons ICT programma zijn daarin onze leidraad. Alles is er op gericht om onze cliënten, leerlingen en patiënten, samen met onze professionals, de ruimte te geven zo snel mogelijk en zo goed mogelijk te herstellen en zich te ontwikkelingen. Immers elk mens wil een volwaardige plek in deze maatschappij!

In het bestuursverslag wordt veel informatie gegeven van wat er in het afgelopen jaar heeft plaatsgevonden. Maar al deze informatie mag niet afleiden van de essentie van de doelstelling van Heliomare: Niemand aan de zijlijn. Die essentie wordt dag en nacht inhoud gegeven door alle medewerkers van Heliomare. Hun inzet verdient bijzondere waardering. Net als in voorgaande jaren mochten we ook in 2017 rekenen op de belangeloze inzet van talloze vrijwilligers.

Wij zijn bijzonder trots op de inzet van alle medewerkers en vrijwilligers!

Patricia Esveld en Jan Welmers,

Raad van Bestuur Stichting Heliomare Onderwijs

7

1. Doelstelling van de organisatie

Naam verslagleggende rechtspersoon Stichting Heliomare Onderwijs Adres Relweg 51 Postcode 1949 EC Plaats Wijk aan Zee Telefoonnummer 088-9208888 Identificatienummer Kamer van Koophandel 41227059 E-mailadres bestuurssecretariaat@heliomare.nl Internetpagina www.heliomare.nl De Stichting Heliomare Onderwijs stelt zich ten doel het zonder winstoogmerk verzorgen van onderwijs en dienstverlening aan kinderen en jongeren met een motorische en/of verstandelijke beperking. Onze kernwaarden: - de klant centraal met als zichtbare aandachtspunten: EKEP (Eén kind, één plan),

handelingsplanning, de jongere is ook een klant, zeggenschap, competentiegericht, intake trajectbegeleiding, een open communicatie, participerende leerlingen, vraagsturing, adaptief onderwijs/zelfsturing.

- professionele aandacht met als zichtbare aandachtspunten: opleiden/scholen, zorgstructuur met een commissie van begeleiding, planmatig handelen, werken met groepsplannen, een veilige school, maatwerk en rolneming.

- toekomstgericht met als zichtbare aandachtspunten: het transitieproces (klaar voor later), vertrouwen dat het goed zal gaan, handelingsgericht werken, in ontwikkelingsperspectief denken, onderzoekende houding naar nieuwe expertise, onderzoek naar wat er te weinig aan de jongere is geboden, huisvesting en thuisnabije onderwijszorgarrangementen.

- ondernemerschap met als zichtbare aandachtspunten: kwaliteitsbeleid, sensomotorische integratie, nieuwe producten, nieuwe doelgroepen, lef om jongeren iets te laten ondernemen, ontschotten en allianties.

- één bedrijf met als zichtbare aandachtspunten: - optimale synergie tussen Onderwijs en de andere bedrijfsonderdelen van Heliomare

vanuit de centrale visie de leerling en ouder centraal; - EKEP; - combinatie van het VSO met Arbeidsintegratie; - fungeren als kenniscentrum;

- werken vanuit begrippen als authenticiteit, gelijkwaardigheid, passie, inspiratie, integriteit, openheid en vertrouwen.

Onze collectieve ambitie: Stichting Heliomare Onderwijs 1. is de partner in de regionale netwerken Passend Onderwijs in Noord Holland op het

gebied van onderwijs en zorgvoorzieningen. Wij leveren met een vernieuwende aanpak diensten op het gebied van (voortgezet) speciaal onderwijs in samenhang met

8

revalidatie, arbeidsintegratie, sport & fitness gericht op wonen, werken, vrije tijd en burgerschap.

2. richt zich in nauwe samenwerking met ouders op de doelgroep jongeren met een lichamelijke of meervoudige beperking, een laag ontwikkelingsperspectief, een langdurige ziekte en/of internaliserende gedragsproblematiek.

3. is een kenniscentrum waar nieuwe kennis wordt gecreëerd, wordt onderhouden en in half- en eindproducten overdraagbaar wordt gemaakt, zodat de jongere er optimaal van profiteert, ongeacht waar.

4. is actief in het reguliere onderwijs in de hele regio en op de eigen scholen onder het motto: ‘regulier onderwijs als het kan, speciaal als het moet. Altijd passend, altijd uitdagend’.

Stichting Heliomare Onderwijs maakt dat waar door:

● Voor elke leerling op basis van het ontwikkelingsperspectief passend en duurzaam onderwijs voor optimale deelname aan de samenleving te realiseren.

● Te werken vanuit gedeelde verantwoordelijkheid op basis van actieve betrokkenheid en heldere communicatie met ouders, kinderen en jongeren aan de realisatie van onderwijs- en ondersteuningsaanbod.

● Ambitieus te zijn en vanuit een missie en visie planmatig te werken aan innovatie en het verbeteren en borgen van kwaliteit.

● Door professioneel handelen binnen een veilig, uitdagend en respectvol leerklimaat.

● Professionals met specifieke competenties te hebben die samenwerken in een multidisciplinaire omgeving.

● Aangepaste voorzieningen in te zetten op het gebied van de fysieke omgeving, vervoer, ICT, leer- en hulpmiddelen en materialen.

● Te beschikken over expertise op het gebied van onderwijs, revalidatie, vrije tijd, sport en arbeid.

● Verantwoordelijk te zijn voor het ontwikkelen en uitwisselen van kennis en expertise binnen bovenstaande keten in afstemming met een eigen Research & Development-afdeling en Heliomare Academie Kind/Jeugd.

● Toekomstgericht, oplossingsgericht, vraaggericht, resultaatgericht, handelingsgericht en interdisciplinair* te werken.

● Professionals te hebben die ondersteuning bieden vanuit de externe dienst aan de scholen van de samenwerkingsverbanden, vraag gestuurd en op maat.

*) Het begrip ‘interdisciplinair werken’ refereert vooral aan het handelen van professionals in samenwerking met elkaar.

9

2. Kernactiviteiten Kernactiviteiten Stichting Heliomare Onderwijs biedt speciaal en voortgezet speciaal onderwijs aan kinderen en jongeren met een lichamelijke of meervoudige beperking, een verstandelijke beperking, een chronische ziekte, een autismespectrumstoornis, gedragsstoornis of niet-aangeboren hersenletsel. De volgende scholen maken deel uit van de Stichting Heliomare Onderwijs: - De Alk, school voor SO en VSO, gevestigd in Alkmaar (brinnummer 01WX); - Heliomare onderwijs, school voor SO en VSO gevestigd te Heemskerk(brinnummer

01MI); - De Ruimte, gevestigd in Bergen (brinnummer 01LB). - De Zevensprong, gevestigd in Beverwijk (brinnummer 00TD) tot 01-08-2017. Na deze

datum gefuseerd met 01MI. De scholen vormen één organisatie, onder de naam Heliomare Onderwijs. Aansluitend aan de splitsing van het primair onderwijs en het voortgezet onderwijs in de samenwerkingsverbanden, is onze onderwijsorganisatie gesplitst in twee clusters: één speciaal onderwijs (SO) en één voortgezet speciaal onderwijs (VSO). Het voortgezet speciaal onderwijs van onze scholen is georganiseerd in het Heliomare College. Deze naam wordt gebruikt voor de locaties waar voortgezet speciaal onderwijs gegeven wordt in Heemskerk en Alkmaar. Plaatsing op onze scholen Plaatsing op één van onze scholen loopt via een samenwerkingsverband primair onderwijs of voortgezet onderwijs. Indien een leerling niet in de onderwijsprofielen van het reguliere onderwijs past, zal het samenwerkingsverband een toelaatbaarheidsverklaring speciaal onderwijs afgeven. Deze toelaatbaarheidsverklaring is landelijk geldig. Het bevoegd gezag besluit vervolgens over plaatsing. Onder welk samenwerkingsverband een leerling valt hangt af van de gemeente. Landelijk zijn er 150 samenwerkingsverbanden: 76 in het primair onderwijs en 74 in het voortgezet onderwijs. Heliomare Onderwijs heeft in 2017 bestuurlijk deelgenomen aan acht samenwerkingsverbanden in Noord-Holland. Producten en diensten Heliomare Onderwijs biedt onderwijs en ondersteuning aan en focust op de kwaliteiten en sterke kanten van het kind en accepteert beperkingen daarin. Een persoonsgerichte en toekomstgerichte benadering in de context van het systeem waarin de leerling functioneert. Ons ondersteuningsaanbod is erop gericht alle leerlingen een passende plek te bieden op één van onze locaties of binnen het regulier (beroeps) onderwijs.

10

Heliomare Onderwijs biedt onderwijs en ondersteuning aan leerlingen in de leeftijd van vier tot maximaal twintig jaar. Op de verschillende locaties wordt gewerkt met de volgende doelgroepen: Categorie 1- Laag

1. Leerlingen met stabiel beperkte somatische ontwikkelingsmogelijkheden en normale cognitieve ontwikkelingsmogelijkheden.

HCH-V1 SO Wijk aan Zee

2. Leerlingen met stabiel beperkte cognitieve ontwikkelingsmogelijkheden.

De Alk, SO Heemskerk HCH-AD2 , HCA3

3. Leerlingen met een stoornis in het autistisch spectrum en normale cognitieve ontwikkelingsmogelijkheden.

De Ruimte SO Heemskerk HCH-V

4. Leerlingen met een psychiatrische stoornis en normale cognitieve ontwikkelingsmogelijkheden.

HCH-V SO Heemskerk

Categorie 2- Midden 5. Leerlingen met stabiel beperkte motorische ontwikkelingsmogelijkheden

en normale cognitieve ontwikkelingsmogelijkheden.

De Ruimte SO Heemskerk HCH-V

6. Leerlingen met stabiel beperkte cognitieve ontwikkelingsmogelijkheden en bijkomende problematiek (o.a. psychiatrische stoornis of stoornis in het autistisch spectrum).

De Alk De Ruimte SO Heemskerk HCA en HCH-AD

7. Leerlingen met progressief beperkte motorische ontwikkelingsmogelijkheden en normale cognitieve ontwikkelingsmogelijkheden.

De Ruimte SO Heemskerk HCH-V

Categorie 3- Hoog 8. Leerlingen met zeer ernstig beperkte cognitieve ontwikkelings-

mogelijkheden en zeer geringe zelfredzaamheid.

De Ruimte Leerweg 3, Heemskerk SO Heemskerk

9. Leerlingen met stabiel ernstig beperkte motorische ontwikkelings-mogelijkheden en beperkte cognitieve ontwikkelingsmogelijkheden.

De Ruimte SO Heemskerk Leerweg 3, Heemskerk HCA en HCH-AD

10. Leerlingen met stabiel beperkte cognitieve ontwikkelingsmogelijkheden met moeilijk te reguleren gedragsproblematiek als gevolg van ernstige psychiatrische stoornissen.

De Alk SO Heemskerk Leerweg 3, Heemskerk De Ruimte HCA en HCH-AD

De arrangementen en mogelijkheden die onze scholen bieden staan beschreven in de schoolondersteuningsprofielen. Heliomare heeft een schoolondersteuningsprofiel voor het speciaal onderwijs en één voor het voortgezet speciaal onderwijs. Heliomare heeft een speciale groep voor leerlingen met Niet Aangeboren Hersenletsel (NAH). Na een hersentumor, hersenkneuzing of hersenbloeding is sprake van niet aangeboren hersenletsel. Veel leerlingen met NAH doen een beroep op ondersteuning bij vaardigheden die vóór het letsel als vanzelf gingen en nu niet meer automatisch worden uitgevoerd. De observatiegroep geeft leerlingen met deze aandoening de kans toe te groeien naar een zo optimaal mogelijk school-functioneren. De leerlingen volgen in de

1 HCH-V = Heliomare College Heemskerk – uitstroomprofiel Vervolgonderwijs 2 HCH-AD = Heliomare College Heemskerk – uitstroomprofielen Arbeid en Dagbesteding 3 HCA = Heliomare College Alkmaar

11

observatiegroep een intensief individueel programma van minimaal zes weken tot maximaal twaalf maanden. Uiteindelijk gaan de leerlingen terug naar hun oude school of naar een geschikte plek in het regulier of speciaal onderwijs. Dit advies komt tot stand op basis van observatie, diagnostiek, begeleiding en behandeling. Heliomare biedt tevens ondersteuningsarrangementen aan voor leerlingen en professionals in het reguliere onderwijs bij het realiseren van Passend Onderwijs. Het gaat om: • Leerlingen en jongeren in het regulier onderwijs die als gevolg van een beperking, ziekte

of stoornis belemmeringen ondervinden in het volgen van onderwijs (leerlingen en jongeren die de overstap maken van speciaal naar regulier onderwijs, leerlingen die starten op het basis of voortgezet onderwijs).

• Professionals die zich verder willen ontwikkelen en hun bekwaamheid willen vergroten.

De kern van onze ondersteuningsarrangementen: • Vraag gestuurd, flexibel en praktisch. • Professionals die een arrangement vormgeven zijn vakmensen die weten waar ze het

over hebben. • De leerling / professional is mede regisseur. • Handelingsgericht en opbrengstgericht werken. • Preventief van aard, kortdurend waar mogelijk en snel inzetbaar.

Vanuit de afdeling Dienstverlening worden passende arrangementen (op offertebasis) gemaakt voor scholen en samenwerkingsverbanden.

12

3. Organisatiestructuur, governance en risicomanagement Juridische structuur De grondslag van Heliomare wordt gevormd door twee stichtingen: Stichting Heliomare en Stichting Heliomare Onderwijs. De Stichting Heliomare levert diensten en producten op het gebied van revalidatie, arbeidsintegratie en sport. De Stichting Heliomare Onderwijs levert diensten en producten op het gebied van speciaal onderwijs. Voor wat betreft de Raad van Toezicht en de Raad van Bestuur is sprake van een personele unie: de leden van de Raad van Toezicht en de Raad van Bestuur van de ene stichting vormen ook de Raad van Toezicht en Raad van Bestuur van de andere stichtingen. De uitvoering van de doelstellingen van de stichtingen is ondergebracht binnen één organisatie, met één organisatiestructuur.

Heliomare wordt bestuurd volgens het Raad van Bestuur/Raad van Toezicht model. De Raad van Bestuur is statutair en integraal verantwoordelijk voor de besturing van de organisatie.

De Raad van Toezicht is het toezichthoudende orgaan en houdt conform statuten en reglementen toezicht op de wijze waarop de Raad van Bestuur de organisatie bestuurt. Governancecode De uitgangspunten van de code Goed Bestuur Primair Onderwijs van de PO-Raad worden door de Stichting Heliomare Onderwijs onderschreven en toegepast. De governancecode werkt volgens het zogenaamde ‘pas toe of leg uit’-beginsel. Heliomare past de code volledig toe. In de statuten van de stichtingen die Heliomare vormen, is het Raad van Toezichtmodel opgenomen: de Raad van Bestuur bestuurt onder toezicht van de Raad van Toezicht. De taken en bevoegdheden van de Raad van Bestuur zijn in de statuten van de stichtingen opgenomen. Daarnaast zijn het reglement Raad van Bestuur en het reglement Raad van Toezicht van toepassing. Raad van Bestuur Heliomare heeft een tweehoofdige Raad van Bestuur. Deze wordt gevormd door mevrouw P.H.M. Esveld, voorzitter Raad van Bestuur, en de heer dr. J. Welmers, lid Raad van Bestuur (per 1 april 2017). De Raad van Bestuur voert zijn werkzaamheden uit conform het bepaalde in de statuten en met inachtneming van een reglement dat de Raad van Toezicht heeft vastgesteld. In het reglement wordt met name aandacht besteed aan de verantwoordelijkheden van de Raad van Bestuur, de wijze waarop de besluitvorming door de Raad van Bestuur tot stand komt en op welke wijze de Raad van Bestuur verantwoording aflegt. Ook zijn hierin de afspraken vastgelegd over de informatievoorziening van Raad van Bestuur naar Raad van Toezicht. De Raad van Bestuur voert zijn werkzaamheden voorts uit met inachtneming van de Gedragscode voor de goede bestuurder van maart 2005, opgesteld door de NVZD, de vereniging van bestuurders in de gezondheidszorg.

13

De door de NVZD geformuleerde normen zijn door de Raad van Toezicht vertaald in acties op basis waarvan de Raad van Toezicht kan beoordelen hoe de Raad van Bestuur invulling geeft aan deze code. Raad van Toezicht Op 31 december 2017 telde de Raad van Toezicht zes leden. De leden worden benoemd en ontslagen door de Raad van Toezicht zelf. Zij worden benoemd voor vier jaar en zijn eenmaal terstond herbenoembaar voor een termijn van vier jaar. Er is een rooster van aftreden. In de statuten staat expliciet vermeld wanneer iemand niet lid kan worden van de Raad van Toezicht. Hiermee wordt de onafhankelijkheid van de leden gewaarborgd. De Raad van Toezicht kent de volgende commissies: - een auditcommissie waarin voorafgaand aan de reguliere Raad van Toezicht vergadering

financiële zaken (forecasts, begroting en jaarrekening) worden voorbesproken met de Raad van Bestuur en de Concerncontroller;

- een commissie Kwaliteit en Veiligheid waarin een aantal keer per jaar wordt gesproken over onderwerpen in het kader van Kwaliteit en Veiligheid;

- een commissie Strategie waarin strategische kwesties worden besproken, zoals het strategietraject ‘Heliomare op z’n Kop;

- een renumeratiecommissie bestaande uit voorzitter en vicevoorzitter Raad van Toezicht die o.a. het jaarlijkse gesprek voeren met de Raad van Bestuur.

De Raad van Toezicht is in het verslagjaar samen met de Raad van Bestuur zeven keer bijeengekomen. Goedkeuring is verleend aan onder meer (hierna volgt een weergave van de belangrijkste besluiten): - de Jaarverslaggeving 2016 van de onder Heliomare ressorterende stichtingen; - de Kaderbrief 2018; - het Jaarplan en de begroting 2018, inclusief Treasury Jaarplan 2018; - aanpassing van het Treasury Statuut; - de verkoop van het pand van REA College te Wijk aan Zee; - het aanpassen van de managementstructuur die aansluit bij de besturingsfilosofie en het

aanscherpen van de strategische koers gericht op groei binnen een aantal kansgebieden;

- de portefeuilleverdeling, overlegstructuur en besluitvorming RvB; - herziening van de statuten van stichting Heliomare en stichting Heliomare Onderwijs en

de reglementen RvT en RvB van de beide stichtingen In 2017 zijn in het kader van de inhoudelijke themabehandelingen de volgende onderwerpen aan de orde geweest: - Strategietraject ‘Heliomare op z’n Kop’; - Kwaliteit en Veiligheid / Kwaliteitskader Heliomare; - Strategische Personeelsplanning.

14

Andere in 2017 terugkerende onderwerpen op de agenda van de Raad van Toezicht waren onder meer: - de bouw van het KJC (kinder- en jeugdcentrum) in Heemskerk; - de ontwikkeling van het KJC (kinder- en jeugdcentrum) in Heerhugowaard; - de overdracht van Wonen en Dagbesteding; - de liquiditeitsprognose; - de herziening van de Zorgbrede Governancecode; - het strategietraject ‘Heliomare op z’n kop’; - samenwerking in de regio. In 2017 heeft de Raad van Toezicht met een afvaardiging (1 à 2 leden) tweemaal een vergadering bijgewoond van de OR, de GMR en de Cliëntenraad. In maart 2017 heeft de jaarlijkse zelfevaluatiebijeenkomst van de Raad van Toezicht plaatsgevonden. De Raad van Toezicht heeft in 2017 met de externe accountant de jaarverslaggeving 2016, het accountantsverslag 2016, het Jaarplan 2018 en de managementletter 2017 besproken. In 2017 heeft een tendertraject gelopen om te komen tot een keuze voor een accountantskantoor voor Heliomare. De Raad van Toezicht van de stichtingen die samen Heliomare vormen, voert haar werkzaamheden uit met inachtneming van de Zorgbrede Governancecode en de code Goed Bestuur Primair Onderwijs van de PO-Raad. De codes zijn met elkaar in overeenstemming, reden waarom Heliomare hierbij ook kan aangeven haar werkzaamheden met inachtneming van beide codes uit te (kunnen) voeren. Het Reglement van de Raad van Toezicht is, evenals de statuten op deze codes gebaseerd. Organisatiestructuur Het bedrijfsonderdeel Onderwijs ziet er als volgt uit. De vier scholen (vanaf 01-08-2017 drie scholen) vormen één organisatie. Aansluitend op de splitsing van het primair onderwijs en het voortgezet onderwijs in de samenwerkingsverbanden, is de onderwijsorganisatie gesplitst in een cluster speciaal onderwijs (SO) en een cluster voortgezet speciaal onderwijs (VSO) aangestuurd door een clustermanager speciaal onderwijs en een clustermanager voortgezet speciaal onderwijs die op hun beurt weer een aantal teammanagers aansturen. De externe dienstverlening is een bovenschoolse voorziening. Samen met de algemene directie vormen de clustermanagers van het speciaal onderwijs en het voortgezet speciaal onderwijs het managementteam Onderwijs. De algemeen directeur van Onderwijs is lid van het Heliomare Managementteam (HMT).

15

*) De Raad van Bestuur en de managers van de bedrijfsonderdelen vormen samen met de managers van de staf

en de bestuurssecretaris het Heliomare Managementteam.

**) De Staf bestaat uit de volgende afdelingen: Services, Control, Administratief Proces (AP) en Finance,

Strategisch Projectbureau (waarin kwaliteit en veiligheid, vastgoed en communicatie zijn verenigd), Markt &

Innovatie.

Risicomanagement De Raad van Bestuur stuurt actief op de risico’s die van invloed zijn op de realisatie van de doelstellingen middels het interne risicobeheersings- en controlesysteem. In de planning & control cyclus (P&C cyclus) is nadrukkelijk aandacht voor het rapporteren van risico’s en daartoe getroffen beheersingsmaatregelen. De P&C cyclus bestaat uit de volgende onderdelen: - Meerjaren strategisch beleidsplan; - Meerjarenraming (exploitatie, kasstroom en balans); - Jaarlijkse kaderbrief;

Raad van Bestuur *)

Algemene Directie

Clustermanager SO (4 – 12 jaar)

Clustermanager VSO (12 – 20 jaar)

Teammanagers SO: • Heemskerk • EMB Heemskerk en Bergen • Alkmaar • Bergen

Teammanagers VSO: Heemskerk:

o 1 x vervolgonderwijs o 1 x arbeid & dagbesteding

Alkmaar o 1 x arbeid & dagbesteding

Raad van Toezicht

GMR

Staf **)

Dienstverlening

16

- Jaarplannen: activiteitenplannen en begrotingen; - Driemaandelijkse managementrapportages (forecasts); - Driemaandelijkse bestuursrapportages (bestuurlijke forecasts); - Maandelijkse stuurinformatie; - Jaarverslaggeving. - Heliomare heeft in 2017 diverse bijeenkomsten georganiseerd met het management team om de risico’s te inventariseren en de beheersmaatregelen te benoemen . De risico’s die Heliomare onderkent, worden onderscheiden in drie hoofdgroepen. 1. De eerste groep betreft externe en strategische risico’s, die opkomen door wijzigingen in wetgeving, maatregelen en eisen van overheid, samenwerkingsverbanden en toezichthoudende instanties ten aanzien van bekostiging en financiering van het onderwijs en vastgoed en de verantwoording van het onderwijs. Tevens risico’s die zouden kunnen ontstaan als gevolg van keuzes in het kader van een nieuwe besturingsfilosofie van een onderneming. De Raad van Bestuur onderkent de volgende belangrijke risico’s: - Decentralisatie naar de samenwerkingsverbanden in het kader van Passend

Onderwijs; het aantal samenwerkingsverbanden waarmee afspraken moeten worden gemaakt en het ontbreken van een eenduidig landelijk aangestuurd beleid/richtlijn waardoor elk samenwerkingsverband andere regels hanteert wat betreft de toegang van leerlingen tot het speciaal onderwijs en voor alle huidige leerlingen opnieuw een toelaatbaarheidsverklaring/herindicatie moest worden aangevraagd.

- Het resultaat van de herindicaties in euro’s is niet overeenkomstig de oude bekostiging. Er is een analyse gemaakt van de bekostiging van leerlingen per samenwerkingsverband, waarin de relatie tussen oude bekostiging en nieuwe wordt weergegeven. De resultaten laten een verlaging van de inkomsten zien, bij gelijkblijvende personele uitgaven.

- Verzwaring van de leerlingpopulatie van onderwijs en tegelijkertijd een versnippering van bekostiging voor leerlingen die naast onderwijs eveneens zorg nodig hebben tijdens schooltijd, hetgeen een extra grote administratieve druk met zich brengt en legt op de toch al krappe bezetting.

- Instroom van leerlingen; - Inzicht in en sturing op ziekteverzuim van medewerkers. - Leeftijdsverdeling personeel onderwijs, een relatief groot aantal van de leerkrachten

is ouder dan 55 jaar. - Sluitende exploitatie KJC’s in de toekomst in combinatie met de vele en grote

wijzigingen in de bekostiging van zorg en vastgoed. 2. De tweede groep betreft de risico’s met betrekking tot onze dienstverlening, kwaliteit en veiligheid (veiligheid op vier gebieden, te weten, klanten, medewerkers, gebouwen en informatie). Risico’s op dit gebied worden gemonitord aan de hand van externe audits (zoals de jaarlijkse prestatieanalyse alsmede de vierjaarlijkse beoordeling van de Inspectie, HKZ, VMS etc) en aan de hand van rapportages uit periodieke en incidentele audits door de

17

Veiligheidscommissie van Heliomare en de verschillende commissies die daaronder ressorteren. 3. De derde groep bestaat uit diverse operationele risico’s zoals de risico’s die voortkomen uit de interne bedrijfsprocessen van de verschillende bedrijfsonderdelen en afdelingen en die samenhangen met het realiseren van de financiële doelstellingen en het voldoen aan de vele voorwaarden die financiers in toenemende mate stellen. De risico’s die zijn gerapporteerd in de managementletter van de accountant maken tevens onderdeel uit van deze groep.

18

4. Onderwijsprestaties In dit hoofdstuk staan de leerlingaantallen en uitstroomgegevens van de vier scholen van de Stichting Heliomare Onderwijs vermeld. Ingeschreven leerlingen Stichting Heliomare Onderwijs (teldatum 1 oktober 2017) School Soort

SO De Alk 01WX

Heliomare College Alkmaar 01WX

Heliomare onderwijs 01MI

De Ruimte 01LB

SO-L 69 57 24 SO-M 7 35 48 SO-H 23 34 39 VSO-L 102 331 VSO-M 34 48 VSO-H 29 43 27 totaal 99 165 548 138 Totaal per brinnummer

264

548

138

19

Uitstroomgegevens 2017 van de scholen Stichting Heliomare Onderwijs Heliomare onderwijs (01MI)

Uitstroom SO

speciaal onderwijs (so) 3 Vso dagbesteding arbeidsmatig 1

Vso dagbesteding belevingsgericht 1

vso arbeid/praktijkgericht 19

vso vmbo gl + tl 5

speciaal basisonderwijs 1

praktijkonderwijs (pro) 1

vmbo bbl + kbl 1

vmbo gl + tl 1

buitenland 1

Uitstroom VVO en Arbeid Vso dagbesteding arbeidsmatig 1

Vso dagbesteding belevingsgericht 1

vso arbeid/praktijkgericht 5

vmbo bbl + kbl 4

vso vmbo gl + tl 9

praktijkonderwijs (pro) 7

vmbo bbl + kbl 2

vmbo gl + tl 4 HAVO 1 MBO niveau 1 2 MBO niveau 2 9 MBO niveau 3 en 4 17 HBO/Universiteit 6 Reguliere arbeidsplaats al dan niet met subsidie 18

Beschut werk/beschermde werkomgeving 6

Dagbesteding activerend 11 Zorg/behandeling zonder onderwijs 5

Vrijwilligerswerk 1 Niet-bekostigd onderwijs 1

Thuiszitter, niet meer leerplichtig 11

Thuiszitter met leerplichtontheffing 3

Thuiszitter zonder leerplichtontheffing 1

Buitenland 1 Dagbesteding belevingsgericht 3

20

De Alk (01WX)

Uitstroom SO De Alk speciaal onderwijs (so) 3 Vso dagbesteding arbeidsmatig 14

vso arbeid/praktijkgericht onderwijs

8

Heliomare College Alkmaar (01WX)

Uitstroom HCA Vso dagbesteding arbeidsmatig

3

Vso arbeid/ praktijkgericht onderwijs

1

MBO Niveau 1 1 reguliere arbeidsplaats al dan niet met een subsidie

1

dagbesteding arbeidsgericht 28

buitenland 1 De Ruimte (01LB)

Uitstroom SO speciaal onderwijs (so) 5 Vso dagbesteding arbeidsmatig 3

Vso dagbesteding activerend 1

vso arbeid/praktijkgericht 5

vso gecombineerde brugklas vmbo/havo

1

praktijkonderwijs (pro) 2 zorg/behandeling zonder onderwijs

1

Uitstroom VSO

dagbesteding activerend 6 dagbesteding belevingsgericht 1

VSO Dagbesteding activerend 2

Dagbesteding arbeidsgericht 1 1

Onbekend 4

21

5. Onderwijskundige en onderwijsprogrammatische zaken In dit hoofdstuk wordt een toelichting gegeven op de hoofdlijnen van het onderwijskundig en onderwijsprogrammatisch beleid, alsmede een toelichting op de activiteiten die op grond van dit beleid in 2017 zijn uitgevoerd. Ontwikkelingen in het Cluster Speciaal Onderwijs Schoolklimaat (veiligheid en pedagogisch klimaat) Het thema Schoolveiligheid is een belangrijk item geweest tijdens dit verslagjaar. Op alle afdelingen en locaties van het SO4 is conform de nieuwe wettelijke eis voor scholen een coördinator veiligheid aangesteld. Er zijn enquêtes veiligheidsbeleving afgenomen bij ouders en leerlingen. Er zijn bijeenkomsten geweest om de gemeenschappelijke waarden vast te stellen die uitgangspunt worden voor hoe we met elkaar om willen gaan. Met name voor de nieuwbouw locatie Heemskerk was dit belangrijk om samen met het VSO5 in het gebouw dezelfde uitgangspunten en regels te hebben. Zie voor informatie over schoolklimaat ook hoofdstuk 6 ‘Kwaliteitszorg’. Sociale en maatschappelijke competenties Elke afdeling heeft de huidige methode / methodes geëvalueerd en afspraken gemaakt over het oriënteren op een nieuwe methode. Daarnaast is bij de introductie van het nieuwe leerlingvolgsysteem het onderdeel ‘Zien’ onder de aandacht gebracht waarin de sociaal emotionele ontwikkeling van de leerlingen gevolgd gaat worden. SO De Ruimte en SO Heemskerk gaan zich verder oriënteren op een nieuwe methode. Ouderbetrokkenheid Op alle afdelingen van het SO is het onderwerp ouderbetrokkenheid aan de orde gesteld. Dit heeft geleid tot een eenduidige visie met betrekking tot ouderbetrokkenheid, vanuit de kernwaarden: samen, veilig, bouwen. Eigenaarschap en zelfregie In het verslagjaar zijn de afdelingen van het SO nauw betrokken geweest bij het project ‘Heliomare op zijn kop’. De afdelingen hebben dit jaar uitgebreid met elkaar, het bestuur en de managers de beoogde organisatie wijzigingen besproken en kansen en risico’s in kaart gebracht. Verhuizing: Voor de SO afdeling in Zuid heeft een groot deel van dit jaar in het teken gestaan van de verhuizing naar het nieuwe gebouw in Heemskerk en daarbij het afstemmen van de verschillende organisatorische en onderwijskundige processen. Onder andere is op de afdeling met de medewerkers de verhuizing voorbereid en is nagedacht over het nieuwe WIJS werken. Dit heeft veel aandacht en inspanning gevraagd van alle betrokkenen. 4 SO = speciaal onderwijs 5 VSO = voortgezet speciaal onderwijs

22

Scholingstrajecten en onderzoek in het cluster speciaal onderwijs: § Start opleiding leraarondersteuner. § Start PLG’s6: Jonge kind, EMB. § Onderzoekskring: onderzoek autisme. § COCP7 onderzoek door Kohnstaminstituut. § Visieontwikkeling op het gebied van zorg binnen onderwijs. § DLO’s8 ontwikkeld: voorbehouden en risicovolle handelingen en Meldcode

kindermishandeling. § Project aansluiting onderwijs <> dagbesteding § Thema’s studiedagen: ouderbetrokkenheid en sociale veiligheid

Projecten in het cluster speciaal onderwijs: § Kunstweek op de Ruimte. § Muziekproject SO Zuid. § To be together (sportproject). § Heliolympics.

6 PLG = Professionele LeerGemeenschap 7 COCP = communicatie programma voor niet of nauwelijks sprekende kinderen en volwassenen 8 DLO = digitale leeromgeving (zie voor uitleg pagina 22)

23

Ontwikkelingen in het cluster Voortgezet Speciaal Onderwijs Schoolklimaat (veiligheid en pedagogisch klimaat) Op alle VSO locaties is conform de nieuwe wettelijke eis voor scholen een coördinator veiligheid aangesteld. Tevens zijn enquêtes over veiligheidsbeleving afgenomen bij ouders en leerlingen. In het kader van de verhuizing naar de nieuwbouw in Heemskerk zijn in overleg met Heliomare onderwijs, afdeling SO gemeenschappelijke waarden afgesproken. Meer informatie over schoolklimaat is te vinden in hoofdstuk 6 ‘Kwaliteitszorg’. Heliomare College Alkmaar In het verslagjaar is op het Heliomare College Alkmaar gestart met de certificering van MBO-werkprocessen in samenwerking met het bedrijfsleven. In dit schooljaar zijn onderstaande werkprocessen geëxamineerd:

• “sociale vaardigheden op het werk”: 11 leerlingen geslaagd • “veilig werken”: 5 leerlingen geslaagd • brancheopleiding “werken in de horeca”: 4 leerlingen geslaagd • brancheopleiding “werken in de schoonmaak”: 6 leerlingen geslaagd • een IVIO9 certificaat: 18 leerlingen geslaagd

Werknemersvaardigheden worden vanaf dag 1 op het HCA10 aangeleerd door middel van interne stage. Twee leraar-ondersteuners begeleiden de leerlingen hierbij. De sociale contacten in de wijk zijn voor het HCA en onze leerlingen van groot belang. In samenwerking met wijkcentrum de Oever wordt twee maal per week een warme lunch verzorgd door onze leerlingen. De muziekdocent begeleidt een schoolband en een schoolkoor. Deze geven in de buurt concerten. Met kerst bijvoorbeeld, zijn concerten bij de plaatselijke supermarkt en een nabij gelegen verzorgingshuis gegeven. Met behulp van datamuur11 bepalen de medewerkers gezamenlijk het ontwikkelings-perspectief van de leerling. Datamuur visualiseert de opbrengsten van de school. Met de datamuur wordt heel doel- en resultaatgericht gewerkt. De gegevens worden letterlijk aan de muur geplakt. En het hele kernteam staat daar omheen. Met het hele kernteam worden de gegevens van de leerlingen (per groep) besproken. En worden de doelen voor de komende periode gemaakt. Ook ontwikkelingsperspectieven van de leerlingen worden met het hele kernteam besproken en eventueel bijgesteld. Na de pilot fase met betrekking tot het anders vormgeven van functioneringsgesprekken is dit schooljaar op het HCA gestart met de 360 graden feedback gesprekken tussen collega’s.

9 Instituut Voor Individuele Ontwikkeling 10 HCA = Heliomare College Alkmaar 11 De datamuur (data wall) is ontwikkeld door Michael Fullan (University of Toronto, Canada). In Nederland is het gebruik van de datamuur verder ontwikkeld in het Leesverbeterplan Enschede in samenwerking met CPS.

24

Heliomare College Beverwijk Medewerkers van het HCB zijn in het verslagjaar bezig geweest met de voorbereidingen van WIM ( Werken Is Meedoen). WIM is een leerwerkbedrijf voor cliënten van De Hartekampgroep en leerlingen van Heliomare Onderwijs. Het biedt onze jongeren meer perspectief op de arbeidsmarkt door hen onder begeleiding te leren werken. Vanaf het schooljaar 2017-2018 worden leerlingen door docenten en leraar ondersteuners van Heliomare dagelijks begeleid om de arbeidsvaardigheden in een bedrijfsmatige setting te trainen. In het verslagjaar zijn onder andere door inzet van jobcoaches van Heliomare12 negen leerlingen begeleid naar arbeid. Aan het eind van het schooljaar hebben medewerkers en leerlingen afscheid genomen van het oude gebouw aan de Grote Houtweg in Beverwijk. Met ingang van 01-08-2017 is het Heliomare College Beverwijk samen gegaan met Heliomare onderwijs en gaat verder als Heliomare College Heemskerk, afdeling Arbeid & Dagbesteding. Heliomare College Wijk aan Zee Heliomare is de eerste school voor voortgezet speciaal onderwijs die meedoet aan ‘Zo leer ik’, het netwerk voor gepersonaliseerd leren. ‘Zo leer ik’ is een digitale leeromgeving, waarin leerlingen leren op maat, in eigen tempo. Geen klassikaal onderwijs, maar docenten die fungeren als coach en hen stimuleren en ondersteunen waar nodig. In het schooljaar 2016-2017 is het werken met gepersonaliseerd leren voortgezet. De punten uit de evaluatie van het eerste jaar zijn opgepakt. Er is sprake van meer coaching voor de leerlingen en de ontwikkeling met betrekking tot gepersonaliseerd leren wordt via de brugklassen uitgerold. Hierdoor is er een opbouw van zelfsturing vanuit de onderbouw leerlingen. In het verslagjaar is een ‘speak up’ bijeenkomst gehouden met als thema ‘politiek’. Tijdens deze bijeenkomst gingen leerlingen in debat met gemeenteraadsleden. Een speak up-bijeenkomst wordt door de leerlingenraad georganiseerd en stimuleert leerlingen te praten over ontwerpen, thema’s in hun eigen woorden en uit eigen ervaring. Ervaringen delen en leren van elkaars oplossingen is het doel. Medewerkers van het Heliomare College Wijk aan Zee hebben deelgenomen aan werkgroepen rondom de nieuwbouw in Heemskerk. Leerlingen hebben gezorgd voor een continue stroom van prachtige time laps foto’s, door apparatuur te plaatsen op een gebouw aan de overkant van de bouwplaats. Vanaf september 2017 gaat het Heliomare College Wijk aan Zee verder onder de naam: Heliomare College Heemskerk, afdeling Vervolgonderwijs.

12 jobcoaches: https://www.heliomare.nl/hoe-kunnen-we-u-helpen/arbeidsintegratie/diensten/jobcoaching/

25

Examenresultaten Heliomare College Wijk aan Zee, 2017 Havo: • 12 examenkandidaten zijn opgegaan voor een heel diploma, daarvan zijn er 8 geslaagd

(slagingspercentage 66,6%). Eén leerling is cum laude geslaagd. • 13 leerlingen zijn opgegaan voor certificaten, daarvan hebben 4 leerlingen alle

certificaten gehaald (30%). VMBO-TL • 16 examenkandidaten zijn opgegaan voor een heel diploma, daarvan zijn er 10 geslaagd

(62%). Ook bij het VMBO is één leerling cum laude geslaagd. • 27 leerlingen zijn opgegaan voor certificaten, daarvan hebben 17 leerlingen alle

certificaten gehaald (62%). Scholingstrajecten in het cluster voortgezet speciaal onderwijs Scholingstrajecten voor medewerkers in het verslagjaar bij het Heliomare College Alkmaar: § TA scholing: ‘Samenwerken en communiceren in de stuurgroep’. § Topaas training ‘Veilig omgaan met spanningsvol gedrag en agressie van leerlingen’. § Scholing ‘Beter functioneren in (ouder) gesprekken. § Scholing ten behoeve van deskundigheidsbevordering met betrekking tot ASS.13 § Scholing ‘rouw en verlies’. § Scholing ‘Slim met media, mediawijs, visiespel’.

Klassenassistenten van het Heliomare College Alkmaar zijn in het verslagjaar geschoold in: § Sondevoeding § Epilepsie § Ziekte van Pompe § Katheteriseren

Scholingstrajecten voor medewerkers van het Heliomare College Beverwijk: § Positive Behavior support of kort: PBS.

Scholingstrajecten voor medewerkers van het Heliomare College Wijk aan Zee: § scholing SENS – afronding 2 jarige scholing ZoLeerIk voor docenten van de

onderbouw naar tevredenheid afgerond Projecten in het cluster voortgezet speciaal onderwijs Project SOMtoday In 2017 is voor de scholen van Heliomare Onderwijs gekozen voor een nieuw leerlingvolgsysteem, namelijk ParnasSys. Voor het Heliomare College Heemskerk, afdeling Vervolgonderwijs is gekozen voor een ander leerlingvolgsysteem, namelijk SOMtoday. Het ‘LAS’ (leerlingenadministratie) deel van beide systemen zijn gekoppeld, waardoor niet in twee systemen hoeft te worden gewerkt. Project: ‘stap voor stap’. Heliomare neemt deel aan een gesubsidieerd Leerlab project, met verschillende VSO/PrO14 scholen voor het gebruik van multimediaal instructiemateriaal. Hierin willen we voor een aantal praktijkvakken de uitwerking concreet maken, door per school een of twee 13 ASS = aan autisme verwante stoornissen 14 VSO = voortgezet speciaal onderwijs ; PrO = praktijkonderwijs

26

praktijkvakken uit te werken via een verdeling van de praktijkvakken over de verschillende scholen. Tijdens en na de ontwikkeling blijven we resultaten en programma’s uitwisselen.

27

6. Ontwikkelingen als gevolg van interne en externe kwaliteitszorg Kwaliteitszorg Heliomare Onderwijs sluit aan bij de eisen die de wetgever stelt op het gebied van kwaliteitszorg. Het beleid is beschreven in het schoolplan en de schoolgids. Heliomare richt zich primair op de onderdelen uit het toezichtkader van de inspectie van het onderwijs. Het kwaliteitsonderzoek van de inspectie richt zich met name op: 1. het cyclisch proces kwaliteitszorg: De school zorgt systematisch voor behoud en

verbetering van de kwaliteit van haar onderwijs. a. De school heeft inzicht in de verschillen in onderwijsbehoeften van haar

leerlingenpopulatie. b. De school hanteert een onderwijsconcept dat aansluit bij haar leerlingenpopulatie. c. De school evalueert jaarlijks systematisch de kwaliteit van haar opbrengsten. d. De school evalueert regelmatig het leren en onderwijzen. e. De school evalueert regelmatig de leerlingenzorg. f. De school werkt planmatig aan verbeteractiviteiten. g. De school borgt de kwaliteit van het leren en onderwijzen en de leerlingenzorg. h. De school rapporteert aan belanghebbenden inzichtelijk over de gerealiseerde

kwaliteit van haar onderwijs. i. De school waarborgt de sociale veiligheid voor leerlingen en personeel.

2. de voorwaarden kwaliteitszorg; De voorwaarden voor zorg voor de kwaliteit zijn aanwezig.

a. De schoolleiding stuurt de kwaliteitszorg aan. b. De kwaliteitszorg is verbonden met de visie op leren en onderwijzen en de

leerlingenzorg zoals geformuleerd in het schoolplan. c. De schoolleiding zorgt voor een professionele schoolcultuur. d. Bij de zorg voor kwaliteit zijn personeel, directie, leerlingen, ouders/verzorgers en

bestuur betrokken. Kwaliteit vereist betrokkenheid van iedereen in en rond de organisatie. Strategisch kwaliteitsmanagement is de basis voor kwaliteitszorg. Heliomare Onderwijs wil zelf de regie blijven voeren over het beleid en daartoe de feedback van belanghebbenden (leren) hanteren. In een veranderende maatschappij is daarom ook gekozen voor een andere organisatie van het onderwijs. In het afgelopen verslagjaar hebben de beleidsmedewerker Heliomare Onderwijs en de teammanager met Kwaliteit in de portefeuille verder gewerkt aan de totstandkoming van een goed Kwaliteitsbeleid voor Heliomare onderwijs dat voldoet aan de norm Kwaliteit Speciaal onderwijs. Kwaliteitshandboek In het afgelopen verslagjaar is het kwaliteitshandboek geschreven waarin het kwaliteitsmanagementsysteem (KMS) van Heliomare Onderwijs wordt beschreven. In dit kwaliteitshandboek geeft Heliomare onderwijs aan, de kwaliteit en de bereidheid in huis te

28

hebben om de processen die van invloed zijn op de kwaliteit van de door haar te leveren zorg en onderwijs op professionele wijze te sturen en te beheersen . Het management en de teammanagers zijn verantwoordelijk voor de uitvoering van het met het systeem samenhangende beleid en onderschrijven dit volledig. Zij zien er op toe dat medewerkers bekend zijn met het systeem, de documenten en de in dit kader gestelde doelen. Zij zorgen er voor dat de organisatie over voldoende mensen, middelen en informatie beschikt om het kwaliteitsbeleid te kunnen realiseren. Kwaliteitsgebieden onderzoekskader 2017 inspectie van het onderwijs Op de SO en VSO afdelingen van Heliomare Onderwijs is het onderzoekskader 2017 van de inspectie onderwijs in de teams besproken. Samen met de teams heeft er een interne evaluatie plaats gevonden met als doel de aanwezige basiskwaliteit in kaart te brengen van de volgende kwaliteitsgebieden:

• Onderwijsproces • Schoolklimaat • Onderwijsresultaten

Tevens is in kaart gebracht waar we als onderwijs het verschil maken en wat onze ambities zijn. Deze analyse heeft voor de verschillende afdelingen verschillende ontwikkeldoelen opgeleverd. Deze zijn vertaald in het nieuwe Schoolplan Heliomare Onderwijs 2018-2010. Processen en documentbeheersysteem Als onderdeel van het kwaliteitsbeleid is een start gemaakt met de beschrijving van minimaal de kritische processen. Heliomare Onderwijs wil bereiken dat de meest belangrijke activiteiten op een zo uniform mogelijke wijze, met zo veel mogelijk uitsluiting van risico’s, worden uitgevoerd en zo de gewenste kwaliteit wordt behouden. Processen kunnen waar nodig worden voorzien van aanvullende procedures of werkinstructies, die meer gedetailleerd beschrijven HOE (delen van) activiteiten worden uitgevoerd. De processen beschrijven op hoofdlijnen WAT er gebeurt. Voor zover noodzakelijk zijn formulieren en formats ontwikkeld. De procesbeschrijvingen zijn getoetst aan de Kwaliteitsnorm Speciaal Onderwijs. Alle kwaliteitsdocumenten worden volgens de procedure Documentbeheer op beheerste wijze opgesteld, vastgesteld, periodiek geëvalueerd en bijgesteld. Documenten kunnen worden gewijzigd onder meer als gevolg van signalen uit interne audits, observaties, directiebeoordeling, inspectiebezoeken of externe ontwikkelingen. De proceseigenaar van elk proces bepaalt of dit moet worden aangepast. Deze zijn terug te vinden in het documentbeheersysteem van Heliomare Onderwijs met de indeling volgens het KSO model:

Koers Organisatie Kernprocessen Mensen Partners Reflectie Schoolklimaat (Veiligheid en pedagogisch klimaat) Op alle locaties van Heliomare Onderwijs is conform de nieuwe wettelijke eis voor scholen een coördinator veiligheid aangesteld. Er zijn enquêtes veiligheidsbeleving afgenomen bij ouders en leerlingen. De uitslagen zijn op de afdelingen besproken en geanalyseerd en worden beschikbaar gesteld op de website https://www.scholenopdekaart.nl/ .

29

De afname heeft plaatsgevonden aan de hand van verschillende instrumenten. Deze instrumenten zijn afgestemd op de specifieke doelgroep. De afname had tot doel om zicht te krijgen op veiligheidsbeleving van leerlingen, máár ook als pilot waarin verkend werd of het gehanteerde instrument gebruiksvriendelijk was voor de specifieke doelgroep. Op iedere locatie is gestart met het schrijven van een Plan sociale veiligheid onder regie van de coördinatoren en teammanagers, aan de hand van de 0-meting aangereikt door School en veiligheid. Ook de ouders zijn gevraagd door middel van een enquête van Vensters naar de schoolbeleving van hun kind en/of hun eigen tevredenheid met betrekking tot de afdeling van hun zoon of dochter. In de voorbereiding op de verhuizing naar de nieuwbouw in Heemskerk hebben de betreffende afdelingen van het SO en VSO in gezamenlijkheid voor de kernwaarden Groei- Veiligheid- Samen gekozen, als uitgangspunt voor het pedagogisch klimaat. Deze waarden worden op de afdelingen verder uitgewerkt en moeten uiteindelijk door middel van een logo zichtbaar worden op de nieuwe locatie in Heemskerk. Vensters Heliomare maakt data zichtbaarder door PO/VO-Vensters (www.scholenopde kaart.nl) en Managementvenster beter te benutten, zoals het openbaar maken van relevante onderwijsdata en het maken van vergelijkingen en trend-analyses. Naast dit instrument wordt al intern data gegenereerd vanuit LVS15 en verwerkt in Heliomare Insight, vertaald in overzichtelijke grafieken en tabellen. Door de VO-Raad is met de Inspectie afgesproken dat scholen de informatie uit Vensters niet meer apart hoeven aan te leveren bij de Inspectie en dat scholen die hun indicatoren gevuld hebben, minder bevraagd worden. Voorkomen van dubbel werk eist betrokkenheid van alle data-beheerders binnen de school. Inspectie van het Onderwijs Jaarlijks vindt een gesprek plaats tussen de Inspectie van het Onderwijs en het bestuur van Heliomare Onderwijs. Voor dit gesprek maakt de inspectie een risicoanalyse van de informatie die de scholen aan de inspectie verstrekken. Er wordt een analyse gemaakt van de uitstroom- en bestendigingsgegevens die de scholen jaarlijks uploaden in het inspectiedossier van de school. Daarnaast wordt gekeken of alle verplichte beleidsdocumenten aanwezig zijn en of deze aan de eisen van de inspectie voldoen. De inspectie heeft in 2017 gemeld geen risico’s te zien in de aangeleverde gegevens over 2016. Naast de vaste onderwerpen is met de inspectie gesproken over de ontwikkelingen met betrekking tot de nieuwbouwplannen in Heemskerk en Heerhugowaard, het arbeidstrainingscentrum op het bedrijventerrein De Trompet in Heemskerk, de landelijke EMB problematiek en de financiële verwevenheid van onderwijs en zorg binnen Heliomare. De inspectie heeft in 2017 aangekondigd begin 2018 een vierjaarlijks onderzoek te zullen doen bij de scholen van Heliomare Onderwijs volgens het nieuwe toezichtskader. Het

15 LVS = leerlingvolgsysteem

30

bestuur en een vertegenwoordiging van de scholen heeft op uitnodiging van de inspectie deelgenomen aan een informatiemiddag voor besturen over het nieuwe toezichtskader. Alle scholen van Heliomare Onderwijs vallen onder het basisarrangement. De rapportages van onze scholen zijn beschikbaar op de website van de onderwijsinspectie: http://www.onderwijsinspectie.nl/onderwerpen/Toezicht/Toezichtkaart Leerlingvolgsysteem Heliomare Onderwijs participeert in de landelijke stuurgroep LVS teneinde tot één systeem te komen voor het speciaal onderwijs. Hiermee wordt schaalgrootte behaald, waardoor specifieke inhoud en vraagstellingen richting een software leverancier mogelijk is. In 2016 is door de stuurgroep gewerkt aan een programma van eisen. In het eerste kwartaal van 2017 heeft dit uiteindelijk geleid tot de aanschaf van een nieuw leerlingvolgsysteem voor alle scholen van onze stichting. Met de implementatie is direct begonnen, waardoor de leerlingtelling op 1 oktober 2017 met het nieuwe systeem gedaan kon worden. De inhoudelijke implementatie wordt in de loop van het schooljaar 2017-2018 gerealiseerd. Innovatie ICT ontwikkelingen in de clusters speciaal- en voortgezet speciaal onderwijs Binnen de scholen van Heliomare Onderwijs is een ‘Expertisegroep Educatie & ICT’ actief. In deze expertisegroep hebben leraren zitting die een grote affiniteit hebben met ICT & Leren en werkzaam zijn binnen het primair onderwijsproces van onze scholen. De expertisegroep wordt op inhoud aangestuurd door een coördinator. Ervaringen worden binnen deze expertgroep gedeeld. Op alle onderwijslocaties wordt ICT als hulpmiddel binnen het leerproces intensief ingezet. Er wordt steeds meer gebruik gemaakt van adaptieve educatieve software, waardoor de leerling op maat oefenstof gepresenteerd krijgt. Begin 2017 zijn de voorbereidingen gestart voor de educatieve ICT inrichting van de nieuwbouw te Heemskerk. In onze nieuwe school gebruiken we alleen mobiele devices, zoals chromebooks, laptops of iPads en wordt alle educatieve software webbased aangeboden. De gekozen infrastructuur, met een hoogwaardige wifi-dekking, ondersteunt het mobiel leren en werken beter. Op alle onderwijslocaties is de bereidheid om ICT binnen het primair proces in te zetten hoog en wordt als vanzelfsprekend ervaren. Leerlingen worden tijdens het leerproces gestimuleerd ICT in te zetten. In samenwerking met andere VSO scholen is dit schooljaar een Leerlab opgezet met als doel het ontwikkelen van multimediaal instructiemateriaal voor de praktijkvakken. Het Leerlab heeft subsidie ontvangen vanuit de VO-raad. Binnen dit Leerlab wordt een app ontwikkeld die het vervaardigen van dit instructiemateriaal beter ondersteunt. In het voorjaar van 2018 worden de eerste resultaten verwacht. Zie voor aanvullende informatie: https://leerling2020.nl/leerlab-vraagstuk/multimediaal-instructiemateriaal-provso/ Heliomare Academie, kennisontwikkeling en praktijkgericht onderzoek Vanuit de Heliomare Academie zijn medewerkers in de gelegenheid gesteld één of meer mastermodules te volgen. Zij konden kiezen uit Sociale Veiligheid; School en Sociaal-

31

emotioneel Leren; Probleemgedrag: Preventie en Interventie; en Professional in de Spiegel. Uiteindelijk hebben 9 collega’s de module Probleemgedrag: Preventie en Interventie gevolgd en 8 collega’s hebben de module Autisme gevolgd. De keuze voor de modules en de realisatie van de uitvoering kwamen tot stand door de samenwerking met o.a. Aloysius. Met onderwijsassistenten en leraarondersteuners is een traject gestart om met hen te onderzoeken waar hun professionalseringsvragen liggen en welke professionaliseringsactiviteiten hierop een antwoord kunnen geven. Met hen is een programma ontwikkeld dat de komende twee jaren uitgevoerd gaat worden. In het schooljaar 2016-2017 hebben 22 leraarondersteuners de module Professional in de Spiegel gevolgd. In het schooljaar 2017-2018 zullen zij verder gaan met de modules Pedagogisch Denken en Handelen en Didactisch Werken. Het leren met en van elkaar in Professionele Leergemeenschappen (PLG’s) is dynamisch en complex. We leren steeds beter wat nodig is om een zekere duurzaamheid te waarborgen en ervoor te zorgen dat een PLG ook iets oplevert voor de deelnemers en hun collega’s. Opstartbegeleiding en monitoring vanuit de Heliomare Academie blijven nodig. Er zijn nieuwe PLG’s gevormd: Leren voor Werk; Onderwijs-Dagbesteding; De Veilige School; en Rouw en Verlies. Dit jaar heeft de Heliomare Academie weer twee Nieuwsbrieven uitgebracht met daarin aandacht voor actuele ontwikkelingen binnen en buiten Heliomare en met voor medewerkers belangrijke en/of betekenisvolle artikelen en nieuws vanuit de onderzoekskring. De Digitale Leeromgeving (DLO) vraagt veel aandacht, maar krijgt ook steeds meer vorm. De DLO wordt het platform waarin alles ondergebracht wordt wat te maken heeft met leren, kennisontwikkeling en kennisdeling binnen Heliomare Onderwijs en waar collega’s een persoonlijk portfolio kunnen vorm geven. De VO Raad heeft een ICT subsidie- en projectaanvraag van Heliomare en een aantal scholen voor VSO en Praktijkonderwijs gehonoreerd. Het project betreft het ontwikkelen van multimediaal instructiemateriaal ten behoeve van leerlingen met een verstandelijke beperking en wordt uitgevoerd in de periode van september 2016 tot en met december 2018. Projectleider is Hans Smeele van Heliomare Onderwijs. Hans Smeele heeft in deze periode zijn Master Leren en Innoveren succesvol afgerond. Zijn praktijkgerichte onderzoek vormde de basis voor deze subsidieaanvraag. Christa Geluk is op het Heliomare College Alkmaar gestart met de ontwikkeling van een portfolio voor leerlingen die veel meer dan voorheen bestaat uit visuele informatie. Henriëtte Pilkes, intern begeleider op de Ruimte, heeft haar universitaire master gezondheidspsychologie met succes afgerond. In het kader van de Meldcode Huiselijk Geweld en Kindermishandeling heeft de H-academie de Aandachtsfunctionarissen Meldcode (vakgroep maatschappelijk werk) ondersteund bij het ontwerpen van een leertraject rondom signaleren, bespreken en melden van kindermishandeling. In het nieuwe ontwerp staat leren in de praktijk centraal, wordt de rol

32

van aandachtsfunctionaris versterkt en geborgd en vindt scholing van alle medewerkers plaats doormiddel van e-learning. Onderzoekskring Annelies Akker heeft haar onderzoek naar Autisme en Prettig Wonen afgerond en een aantal presentaties hierover verzorgd. Een artikel voor het tijdschrift Balans is in voorbereiding. Tevens heeft een aantal externe deskundigen presentaties verzorgd voor medewerkers en voor ouders over het omgaan met leerlingen met de diagnose autisme. Over het onderzoek naar Dynamisch Arrangeren binnen Passend Onderwijs hebben Peter de Vries en Hans Schuman een presentatie verzorgd op het Congres over Handelingsgricht Werken in Antwerpen op 15 september 2016. Peter de Vries heeft hierover een artikel gepubliceerd in het Tijdschrift voor het Jonge Kind van maart 2017. Tevens is in het Tijdschrift voor Interne Begeleiders (nr. 2, 2017) een interview verschenen over de begeleiding van één van de leerlingen die door deze onderzoeksgroep wordt gevolgd. Voor dit nummer heeft Hans Schuman het artikel De IB’er in de inclusieve school geschreven. Een nieuw artikel Peter de Vries, Meta Streefland en Josien Nelis van de onderzoeksgroep over dynamisch arrangeren is in voorbereiding. De onderzoeksgroep Ik ben in beeld heeft haar pilot afgerond naar het beter in beeld brengen van kinderen en jongeren met een ernstige meervoudige beperking (EMB). Zij heeft hiertoe een vragenlijst ontwikkeld waaruit een Persoonlijk Paspoort en een High Five worden afgeleid. Er is veel belangstelling voor dit instrument. We onderzoeken in het nieuwe schooljaar hoe we dit instrument kunnen implementeren en of we ingaan op verzoeken van partners buiten Heliomare om kinderen met een complexe meervoudige beperking in beeld te brengen, en zo ja hoe we dat praktisch vorm gaan geven. Vanuit deze onderzoeksgroep zoeken we ook samenwerking met externe partijen, zoals de Rijksuniversiteit Groningen en het EMG Platform uit Utrecht. Hoofddocenten van de RUG hebben de verschillende locaties met leerlingen met EMB van Heliomare bezocht. Drie medewerkers van Heliomare, Meta Streefland, Willem-Jan Hoekstra en Hans Schuman, hebben een hoofdstuk geschreven voor het boek Bildung Speciaal. De verwachting is dat dit boek in het voorjaar van 2018 verschijnt. Jody van Beek en Ernee Everaars zijn gecertificeerd voor het trainen van collega’s bij het toepassen van Contextuele Leerlingbegeleiding en het gebruik van de Belevingsvragenlijst Scholieren. Internationalisering Het nieuwe inspectiekader vraagt van scholen dat zij zich meer expliciet bezig houden met de thema’s Veilige School en Pedagogisch Klimaat. Een aantal medewerkers van Heliomare heeft deelgenomen aan een studiereis naar de Verenigde Staten om daar in de praktijk te onderzoeken hoe daar schoolbreed gewerkt wordt aan de ontwikkeling van een veilige school waar elke leerling zich gewaardeerd, gezien en beschermd weet vanuit de principes

33

van School Wide Positive Behavior Support. De studiereis was georganiseerd door Hogeschool Windesheim. Hans Schuman heeft voor het driedelige handboek The Praeger International Handbook of Special Education het hoofdstuk over het Nederlandse speciaal onderwijs geschreven. Subsidies Heliomare Onderwijs probeert, waar mogelijk, subsidiegelden binnen te halen voor projecten, schoolkampen en dergelijke voor haar scholen. In het schooljaar 2016-2017 zijn de volgende subsidies toegewezen:

• ESF subsidie arbeidstoeleiding voor VSO Heliomare onderwijs en Zevensprong. • Stichting Witte Bedjes Het Parool. • Stichting Kinderpostzegels ten behoeve van schoolkampen Heliomare Onderwijs.

Erasmus plus project Met Turkse, Duitse en Spaanse partners participeert Heliomare in een Erasmus+ project over de ontwikkeling van inclusieve voor- en vroegschoolse voorzieningen. Vanuit dit project heeft in juni 2017 een studiebezoek aan Spanje (Santander) plaatsgevonden. Heliomare heeft in oktober een tegenbezoek georganiseerd. De buitenlandse partners hebben studiebezoeken gebracht aan voorschoolse voorzieningen van de Stichting Spelenderwijs in Utrecht en de Stichting Kinderopvang in Alkmaar en aan diverse Heliomare locaties. Medewerkers van de Universiteit Utrecht, de CED Groep, de Theo Thijssen Academie en het Seminarium voor Orthopedagogiek hebben workshops verzorgd over de ontwikkeling van en de voor- en vroegschoolse educatie van jonge kinderen. Voor dit project zijn drie rapporten opgeleverd: • Report Study Visit to The Netherlands. • EU Policy on and Practices in EU Member States Regarding Inclusive Education in

Early-Years Settings. • Self- and Peer Evaluation in Inclusive ECEC Settings.

Deze rapporten zijn te vinden via: http://www.ogretmenplatform.org/en/subOutputs Impuls muziekonderwijs In 2015-2016 is subsidie voor ‘Impuls muziekonderwijs’ verkregen van het Fonds voor Cultuurparticipatie voor de afdeling SO van Heliomare onderwijs. Hiervoor is een samenwerking met de muziekschool Beverwijk aangegaan. Bij de subsidie hoort een bedrag van € 40.440,- voor de periode van augustus 2016 tot augustus 2019. In navolging op de aanvraag van Heliomare onderwijs SO heeft ook De Ruimte in Bergen de subsidie ‘Impuls voor muziekonderwijs’ aangevraagd en gekregen. De Ruimte werkt samen met Artiance, centrum voor de Kunsten. De subsidie van € 15.000 is toegekend voor de periode augustus 2017 tot augustus 2020. ESF-Project arbeidstoeleiding Het Heliomare College Beverwijk (00TD) en het Heliomare College Alkmaar (01WX) hebben voor hun afdeling Arbeid een ESF subsidie gekregen met betrekking tot arbeidstoeleiding.

34

Met de ESF subsidie zijn activiteiten, zoals (groeps)stage, brancheopleiding, arbeidstrainingscentrum ingezet om leerlingen met een grotere afstand op de arbeidsmarkt een betere kans op werk of een vervolgopleiding te geven.

35

7. Ontwikkelingen bij of in relatie tot verbonden partijen Externe dienstverlening De klanten voor onze dienstverlening bevinden zich in het PO, VO en MBO. Daarnaast neemt de vraag vanuit de interne Heliomare organisatie toe. Detacheringen en diensten die vanaf dit schooljaar worden ingekocht door onze klanten zijn niet langer het gevolg van de “tripartiete overeenkomst personele gevolgen passend onderwijs”, maar vloeien voort uit – en sluiten aan op de behoefte van de klant, het leveren van kwaliteit en het onderhouden van een goede relatie. Eén detacheringscontract met een samenwerkingsverband voor PO berust nog op afspraken die voortkomen uit “tripartiete overeenkomst”. De administratie en werkwijze zijn dit schooljaar goed neergezet. Zo zijn nieuwe detacheringovereenkomsten opgesteld en is er eenduidige werkwijze ten behoeve van het hele proces rondom offreren, detacheren en factureren. De diensten aan de klanten zijn onder te brengen in drie categorieën:

1. Langdurige inzet van specialisme door middel van detachering. 2. Het bieden van Kennis en Ontwikkeling door middel van trainingen en/of workshops,

op offerte basis (hieronder valt ook de interne dienstverlening, echter hier worden uren voor geregistreerd).

3. Coaching en begeleiding, op offerte basis. Met vier samenwerkingsverbanden voor PO zijn afspraken gemaakt op basis van de door hen gewenste expertise middels detachering. De inzet van onze collega’s is veelal curatief van aard. Dit komt omdat scholen toegang tot onze deskundigheid krijgen via een consulent. Deze consulent houdt zich bezig met de extra ondersteuning. Collega’s leveren hoogwaardige kennis en mede door hun jarenlange ervaring en aanpak vanuit HGW16 levert dit tevreden klanten op. Richting de toekomst is onderzoek en verkenning naar nieuwe klantgroepen van groot belang. Een enkele keer is een school rechtstreeks de klant, bijvoorbeeld omdat een training of workshop gewenst is. In het ontwikkelen van de dienstverlening in PO liggen kansen voor een aanbod gericht op preventie (jonge kinderen), kennisdelen en “onderwijs naar zorg” brengen. Binnen de groep collega’s die diensten aanbiedt in het PO is een deel boven de 60. Zij genieten van Duurzame Inzetbaarheid (voorheen BAPO) en spaarverlof. Dit drukt op de klantcontacturen. In 2017 zien we een ontwikkeling in het reguliere voortgezet onderwijs. Er is vraag naar maatwerk op gebied van systeembegeleiding rondom leerlingen waarvan het onderwijsproces stagneert. Denk aan thuiszitters, chronisch zieke leerlingen, of moeilijk verstaanbaar gedrag. De diensten vallen in de derde categorie. Door een enkel samenwerkingsverband wordt een training ingekocht. In het MBO zien we de vraag naar specialistische inzet groeien. De keuze voor langdurige detachering (meerjarige overeenkomst) heeft voor zowel voor de klant als voor onze collega’s voordelen. Collega’s leren de organisatie waar zij werken goed kennen en kunnen

16 HGW = handelingsgericht werken

36

mee bewegen en anticiperen op veranderend beleid, of ontwikkelingen (denk bijvoorbeeld aan het Toelatingsrecht. Trainingen rondom Passend Onderwijs worden met regelmaat gegeven, hierbij sluiten we aan bij de ontwikkelingen (toegangsrecht) en de behoefte van de klant. Contacten Landelijk Expertise Centrum Speciaal Onderwijs Stichting Heliomare Onderwijs is aangesloten bij de vereniging ‘Landelijk Expertise Centrum Speciaal Onderwijs’. Een aantal managers en teammanagers vertegenwoordigt onze organisatie in diverse overleggen en werkgroepen van de vereniging. Lidmaatschap PO-raad Stichting Heliomare Onderwijs is lid van de PO-raad, een sectorvereniging van schoolbesturen van primair onderwijs, die de gemeenschappelijke belangen van de besturen in het basisonderwijs, speciaal basisonderwijs en (voortgezet) speciaal onderwijs behartigt. Hogeschool Utrecht Heliomare Onderwijs participeert in de Beroepenveldcommissie van de Hogeschool Utrecht om een bijdrage te leveren aan de aansluiting van opleiding en werkveld. Daarnaast is er een samenwerkingsovereenkomst tussen Heliomare Onderwijs en Hogeschool Utrecht waarbij beide partijen elkaar als preferent partner in het kader van dienstverlening hebben benoemd. Een verdere opsomming van onze landelijke en regionale contacten: Landelijke contacten: § TA Academie § De afdeling Uitstroom Arbeid neemt deel aan het ESF traject arbeidstoeleiding § De Ruimte is steunpuntschool voor epilepsie en heeft hiervoor contacten met het LWOE. § Lid van de landelijke werkgroep Cognitieve revalidatie. § Lid van de landelijke stuurgroep NAH kinderen en jongeren. § Deelname aan de landelijke netwerkgroep Laag zeer moeilijk lerende kinderen. § Vanuit de afdeling Uitstroom Arbeid in de landelijke ontwikkelingsgroepen van de

brancheopleidingen: ‘Werken met dieren’ en ‘Werken achter de balie’. § Vanuit de afdeling Vervolgonderwijs deelname aan het LOB- project (loopbaanoriëntatie-

en begeleiding) van de VO raad. Regionale contacten: § Aloysius Stichting § Stichting Viertaal § Altra College, Amsterdam § Spinaker, (V)SO scholen in Alkmaar, Heerhugowaard en Hoorn § Mediacollege, Amsterdam § Hout & Meubileringscollege, Amsterdam § Nova College, Beverwijk en Haarlem § ROC van Amsterdam

37

§ Stichting Voortgezet Onderwijs Kennemerland, Beverwijk § Kennemer College, Beverwijk § Jac. P. Thijsse College te Castricum § Stichting Zaan Primair, Zaandam § Stichting Samenwerkingsschool in Den Helder § Triversum § MEE § Hartekampgroep § Stichting De Waerden § Esdégé Reigersdaal § GGD Hollands Noorden te Alkmaar § GGD Kennemerland, sector Jeugdgezondheidszorg te Haarlem § Bedrijven terrein Trompet, Heemskerk i.v.m. opstarten Arbeids-Trainings Centrum ‘WIM’ § Werkgeversvereniging IJmond § Contacten met dagbesteding / zorgaanbieders Alkmaar § Kunskapsskolan Nederland B.V. (project gepersonaliseerd leren ‘Zo Leer Ik’) § Bestuurlijke overleggen en werkgroepen van de volgende samenwerkingsverbanden:

o Kop van Noord-Holland, in het samenwerkingsverband primair onderwijs; o Noord Kennemerland, in samenwerkingsverbanden primair onderwijs en voortgezet

onderwijs; o West Friesland, in het samenwerkingsverband primair onderwijs; o Midden Kennemerland, in samenwerkingsverbanden primair onderwijs en voortgezet

onderwijs; o Lid van de klankbordgroep SWV PO IJmond.

o Zaanstad, in samenwerkingsverband voortgezet onderwijs; o Zuid Kennemerland, in het samenwerkingsverband voortgezet onderwijs.

§ PO/VO overleg in de regio over aansluiting speciaal onderwijs en regulier onderwijs. § Leerplichtambtenaar gemeente Bergen inzake jaarlijkse afstemming § Stuurgroep Convenant Autisme Noord Holland. § Netwerkgroep Convenant Autisme in Midden- en Noord Kennemerland. § Deelname aan netwerkbijeenkomsten van het CJG17 van Beverwijk, Uitgeest en

Heemskerk en in de netwerkbijeenkomsten van de regio Kennemerland (Haarlem) voor aandacht functionarissen Kindermishandeling en Huiselijk Geweld.

§ Deelname aan CJG coachteam gemeente Alkmaar e.o. § Deelname aan het Arbeids Advies Team Alkmaar § Deelname aan het Stageoverleg PrO-scholen Noord-Holland § COA Alkmaar § (K)Individu BSO opvang § Happy2Move

17 Centrum voor Jeugd en Gezin

38

8. Zaken met een behoorlijke politieke of maatschappelijke impact Passend Onderwijs Vanaf 1 augustus 2014 is de wet Passend onderwijs van kracht. Vanaf die datum verstrekken samenwerkingsverbanden toelaatbaarheidsverklaringen voor het speciaal onderwijs voor nieuwe leerlingen. Samenwerkingsverbanden hebben hiervoor zelf criteria en processen vastgelegd. Vanuit onze expertise met indicatiestellingen denkt Heliomare Onderwijs mee met een aantal samenwerkingsverbanden hoe dit op een goede manier te regelen. Aandachtspunten passend onderwijs: Passend onderwijs heeft naast veel positieve kanten met betrekking tot samenwerking en leerlingen in beeld krijgen, ook een aantal aandachtspunten. • Rondom onze onderwijszorgarrangementen hebben we te maken met een groot aantal

samenwerkingsverbanden, gemeenten en zorgaanbieders. We ervaren grote druk door de verschillende afspraken en procedures die per partij worden gemaakt en de schotten tussen de verschillende financieringsstromen.

• Als gevolg van de verschillende afspraken en procedures per gemeente en samenwerkingsverband ontstaat een grote administratieve druk. Met name het jaarlijks moeten aanvragen van een toelaatbaarheidsverklaring, ook voor onze leerlingen, waarbij leerlingen een gelijkblijvende of zelfs toenemende zorgvraag hebben, is een grote administratieve belasting.

• Daarnaast is er financiële druk, doordat samenwerkingsverbanden en gemeenten geen of slechts voor een jaar middelen toezeggen. Daarbij merken we dat dat met de nieuwe toelaatbaarheidsverklaringen veelal sprake is van een lagere categorie bekostiging krijgen dan de huidige.

Heliomare Onderwijs participeert in diverse overleggen op landelijk niveau om bovenstaande knelpunten met elkaar op te lossen. In onderstaande twee diagrammen is weergegeven de verschuiving in bekostigingscategorieën vanaf invoering van passend onderwijs. 1e diagram is overall bekostiging van St. Heliomare Onderwijs (alle scholen)

39

2e diagram laat de verschillen tussen toelaatbaarheidsverklaringen (TLV) van samenwerkingsverbanden PO en VO. EMB leerlingen Eén doelgroep van Heliomare Onderwijs is de ernstig meervoudig beperkte leerlingen (EMB leerlingen). In de financiering van Passend Onderwijs was het onderwijs- en zorgarrangement dat voor deze leerlingen nodig is, niet goed geregeld. Sinds 2015 is er een aparte regeling voor de EMB leerlingen, categorie A. Landelijk is voor deze leerlingen € 5.000.000 bij de samenwerkingsverbanden weggehaald. Scholen moeten jaarlijks een opgave doen van het aantal leerlingen die aan de criteria van het Ministerie voldoen. Voor de bedrijfsvoering van onze scholen blijft deze regeling steeds een risico, omdat de hoogte van de vergoeding afhankelijk is van het landelijk aantal opgegeven leerlingen EMB A. Door controles van de Inspectie van het Onderwijs op dossiers bij scholen is het bedrag per leerling de afgelopen jaren wel steeds iets toegenomen. In 2015-2016 zijn veel oudergesprekken gevoerd om voor de EMB-A leerling indien nodig nog aanvullende zorgbekostiging te realiseren conform wet- en regelgeving. In het verslagjaar zijn ook met ouders van leerlingen uit de categorie EMB B/C die in onze Dagbestedingsgroepen zitten gesprekken gevoerd. Daar waar nodig zijn contracten afgesloten voor aanvullende zorgbekostiging. In 2017 heeft de inspectie een onderzoek uitgevoerd naar de EMB criteria voor de leerlingen op De Ruimte. Dit onderzoek heeft niet geleid tot vermindering van de bekostiging voor deze leerlingen.

40

Nieuwe CAO Onderwijs Met ingang van 1 augustus 2016 is er een nieuwe CAO Onderwijs afgesloten. De belangrijkste wijzigingen van deze CAO zijn de volgende: • Wijzigingen in de normjaartaak van het personeel; • Wijzigingen in de scholingsfaciliteiten • Afschaffen van de BAPO en leeftijdsuren • Het introduceren van een 40-urige werkweek in het onderwijs.

In het kader normjaartaak van elke medewerker en de 40-urige werkweek die is geïntroduceerd in de nieuwe CAO, werkt Heliomare sinds augustus 2016 met het 40/40 model (40,2 weken van 40 uur).

41

9. Inrichting dialoog met interne en externe actoren (horizontale verantwoording) De Stichting Heliomare Onderwijs legt jaarlijks verantwoording af aan haar stakeholders, ouders en medewerkers door het maken van een schoolverslag. Dit schoolverslag is gebaseerd op het jaarlijkse activiteitenplan dat Heliomare Onderwijs maakt. Met het schoolverslag worden belanghebbenden van de Stichting Heliomare Onderwijs geïnformeerd over de effecten van het beleid tijdens het een schooljaar en wordt een voorbeschouwing gegeven van het voorgenomen beleid voor het daarop volgende schooljaar. Het schoolverslag gaat in digitale versie naar de ouders en medewerkers. Het schoolverslag 2016-2017 van de Stichting Heliomare Onderwijs is te vinden op de website: https://www.heliomare.nl/hoe-kunnen-we-u-helpen/onderwijs/; Ouders Ouders zijn voor Heliomare Onderwijs een belangrijke partner. Op de scholen van Heliomare Onderwijs zijn geen ouderverenigingen actief, maar ouderklankbordgroepen. Enige uitzondering is De Ruimte, waar wel nog een oudervereniging actief is. De ouderklankbordgroepen zijn groepen ouders die vijf á zes maal per jaar met de betreffende teammanager(s) ‘klankborden’. Ontwikkelingen op een locatie of in het algemeen kunnen met elkaar besproken worden en van advies gegeven worden. Daarnaast kunnen de ouders onderwerpen aan de orde stellen die voor alle ouders van belang kunnen zijn. Op deze manier wordt de betrokkenheid en zeggenschap van ouders bij de locaties en bij Heliomare Onderwijs vergroot. Heliomare Onderwijs heeft een eenduidige visie op ouderbetrokkenheid vanuit de kernwaarden: samen, veilig, bouwen. We verwachten van ouders onderwijsondersteunend gedrag en van alle medewerkers een open attitude naar ouders om zo de wederzijdse betrokkenheid en verantwoordelijkheid gestalte te geven. Zeggenschap voor ouders is wettelijk geregeld in de Wet op de Medezeggenschap op scholen. Alle scholen van de Stichting Heliomare Onderwijs hebben een eigen medezeggenschapsraad. Daarnaast is voor alle bovenschoolse zaken een gemeenschappelijke medezeggenschapsraad, waarin ouders participeren. Een deel van de ouders vertegenwoordigt Heliomare ook in de Ondersteuningsplanraden van de samenwerkingsverbanden.

42

10. Het gevoerde beleid inzake de beheersing van uitkeringen na ontslag Werkgevers in de sector Overheid en Onderwijs zijn verplicht eigenrisicodrager voor de Werkloosheidswet (WW). Als eigenrisicodrager voor de WW betaalt onderwijs de kosten van de WW-uitkering, als de werknemers werkloos worden. UWV betaalt de uitkering aan de werknemer en brengt de kosten in rekening bij de werkgever. Onderwijs betaalt geen WW-premie. Op het moment dat de werknemer een WW-uitkering krijgt, brengt het UWV deze in rekening, verhoogd met de werkgeverspremie. Wij ontvangen hiervan maandelijks een declaratie. Om bovengenoemde kosten te beperken zijn wij aangesloten bij het Participatiefonds. Uit deze premie-inkomsten financiert het fonds de werkloosheidskosten van onderwijspersoneel. Hierbij gaat het zowel om uitkeringen als om kosten van re-integratiebegeleiding. Het Participatiefonds stelt de hoogte van de premies jaarlijks vast. Als een schoolbestuur in het primair onderwijs een dienstverband beëindigt, dient het bij het Participatiefonds een verzoek in voor vergoeding van de uitkeringskosten. Het fonds betaalt deze kosten als het schoolbestuur heeft voldaan aan de voorwaarden in het reglement. Om ervoor te zorgen dat de Stichting Heliomare Onderwijs voldoet aan de eisen van het Participatiefonds worden er enkel tijdelijke dienstverbanden ingevuld indien voldaan wordt aan de grondslag, zoals aangegeven door het Participatiefonds. Voor de overige gevallen waarin tijdelijk inzet noodzakelijk is, voorziet het vastgestelde beleid bij afwezigheid. Sinds 1 januari 2017 is Heliomare Onderwijs eigenrisicodrager voor de WGA is. Dat betekent dat Heliomare Onderwijs voor de uitkering van haar medewerkers die langdurig arbeidsongeschikt zijn (dat wil zeggen: langer dan twee jaar) betaalt en wel voor de duur van maximaal 10 jaar. Dit risico voor de betaling van de uitkeringen is verzekerd bij Loyalis.

43

11. Afhandeling van klachten De klachtencommissie van Heliomare is een voor de klager beschikbare en laagdrempelige onafhankelijke commissie. Ze behandelt en onderzoekt de door de klagers ingediende schriftelijke klachten. Vervolgens doet ze een niet juridisch afdwingbare uitspraak of zo nodig verwijst ze naar een andere instantie. • Iedere cliënt van Heliomare heeft de mogelijkheid om een mondelinge of schriftelijke

klacht te uiten bij de klachtencontactpersoon van het bedrijfsonderdeel. In principe hebben alle locaties van Heliomare een eigen klachtencontactpersoon.

• Daarnaast bestaat de mogelijkheid een mondelinge of schriftelijke klacht in te dienen bij de ambtelijk secretaris van de klachtencommissie.

Het beleid is erop gericht klachten zo laag mogelijk in de organisatie af te handelen. In eerste instantie krijgt de cliënt dan ook het aanbod om de klacht te laten bemiddelen. Als de klager de bemiddeling accepteert, probeert de betreffende klachtencontactpersoon, of in uitzonderlijke gevallen de ambtelijk secretaris, de klacht in overleg met klager en degene tegen wie de klacht gericht is op te lossen. Het doel van de bemiddeling is aldus om partijen (weer) tot elkaar te brengen en de onderlinge relatie te herstellen. Indien de klager dit niet wil, wordt de officiële procedure gevolgd: de klachtencommissie komt bijeen om de klacht te behandelen. Behalve degene tegen wie de klacht gericht is wordt ook de leidinggevende van degene tegen wie de klacht gericht is op de hoogte gesteld van de klacht en het verloop ervan. De behandeling in de klachtencommissie is een schriftelijke procedure. Na een schriftelijke inbreng van beide partijen, volgt een hoorzitting in het kader van hoor en wederhoor. Aansluitend vergadert de klachtencommissie over de klacht en de ingezamelde gegevens en formuleert een uitspraak. Bij een gegronde klacht wordt tevens een advies aan de Raad van Bestuur geformuleerd. De Raad van Bestuur geeft op korte termijn aan of het advies wordt overgenomen en op welke wijze het wordt geïmplementeerd. De Raad van Bestuur kan het advies ook niet overnemen maar dient dit dan te beargumenteren.

44

12. Financieel beleid In deze paragraaf wordt beschreven wat de doelstellingen, inspanningen en gerealiseerde prestaties zijn met betrekking tot het financiële beleid van de Stichting Heliomare Onderwijs. Er wordt aangeven in welke mate gestelde doelen zijn gerealiseerd en op welke punten het beleid is bijgesteld. Omzet, resultaten en eigen vermogen De baten van Heliomare Onderwijs zijn ten opzichte van 2016 per saldo met circa € 100.000 gedaald. De baten worden positief beïnvloed door het verrekenen van de gebruiksvergoeding over 2017 voor de locatie in Heemskerk met Stichting Heliomare ad € 261.000 en een in 2017 ontvangen compensatie van de gemeente Beverwijk voor in 2014 gemaakte kosten voor asbestsanering van € 201.000. Wanneer deze opbrengsten buiten beschouwing worden gelaten, daalt de operationele omzet van Heliomare Onderwijs ten opzichte van 2016 met € 560.000. Er zijn enkele opvallende ontwikkelingen die in dit kader genoemd worden:

• Heliomare Onderwijs heeft op de peildata van de 3 afgelopen schooljaren een dalend aantal leerlingen. In verband met de T-1 bekostiging en het fenomeen kalenderjaarverantwoording / schooljaarbekostiging ijlt het effect op de omzet nog even na. Het kalenderjaar 2017 bestaat uit schooljaren ‘16-‘17 (bekostiging op grond van 1-10-15) en ‘17-’18 (bekostiging op grond van 1-10-16). Aangezien er op de peildatum 1-10-17 wederom een daling van ongeveer 30 leerlingen is, is het effect nog tot in 2019 merkbaar. Positief is wel dat de daling in de gemiddelde categoriebekostiging niet verder heeft doorgezet ten opzichte van de peildatum 1-10-16.

• In 2016 is voor € 210.000 aan afkoopsommen uit hoofde van de tripartite-overeenkomsten geincasseerd, in 2017 valt deze omzet weg. Ook zijn de opbrengsten uit hoofde van ambulante begeleiding met € 180.000 teruggelopen.

• De afrekening van de Wajong/ESB-subsidie over het cohort ‘14-’17 is boven verwachting uitgevallen, hetgeen in een stijging van € 300.000 ten opzichte van 2016 heeft geresulteerd.

Over de lasten kan in het algemeen gesteld worden dat in 2017 een aantal incidentele lasten in het resultaat zitten als gevolg van de verhuizing naar en de ingebruikname van het pand aan De Velst in Heemskerk, het feit dat de doordecentralisatiegelden voor de locatie in Heemskerk pas vanaf 2018 berekend en enkele incidentele kosten in het kader van de herstructurering van Heliomare. Het eigen vermogen van Heliomare Onderwijs bedraagt ultimo 2017 € 8.549.228, als gevolg van de onttrekking van het negatieve resultaat van € 341.453. Financiële positie Voor de beoordeling van het vermogensbeheer worden door de Commissie Don twee kengetallen gehanteerd, nl. de kapitalisatiefactor en solvabiliteit.

45

De kapitalisatiefactor, (Balanstotaal -/- BW gebouwen) / Totale baten, komt ultimo 2017 uit op 29,2%. Dit percentage ligt onder de norm van 37,5% die de commissie heeft vastgesteld. De solvabiliteit, EV+voorzieningen / Balanstotaal, komt uit op 31,9% en is ten opzichte van 2016 gedaald met 18,2%-punt. Deze forse daling wordt veroorzaakt door de opname van het bouwkrediet bij de NWB ten behoeve van de financiering van het KJC. Het aandeel eigen vermogen en voorzieningen op de balans is voldoende om aan de verplichtingen te voldoen. Bij de beoordeling van het budgetbeheer worden ook twee kengetallen gehanteerd. Voor de beoordeling van liquiditeitspositie wordt het kengetal Current Ratio, vlottende activa / vlottende passiva, gebruikt. Eind 2017 komt deze ratio uit op 1,2, onder de op 1,5 gestelde bovengrens. Daarnaast wordt aan de hand van het kengetal Rentabiliteit, (exploitatieresultaat / totale baten), gekeken in welke mate baten en lasten van de instelling met elkaar in evenwicht zijn. De rentabiliteit van Heliomare Onderwijs is voor 2017 -/- 1,2%. De kasstroom in 2017 bedroeg circa € 300 negatief. Deze geringe negatieve kasstroom komt voort uit het feit dat Stichting Heliomare de gelden beheert. Voor verwerking van transacties met Stichting Heliomare heeft Stichting Heliomare Onderwijs een rekening-courant verhouding met de groep. Voor informatie met betrekking tot het risicobeheer omtrent financiële instrumenten wordt verwezen naar de jaarrekening. Prestatiebox Stichting Heliomare Onderwijs heeft in 2016 middelen gekregen om deze in te zetten voor professionalisering van de medewerkers. Deze middelen bedragen EUR 103.500. Eind 2016 zijn deze volledig besteed aan de professionaliseringsdoelstelling. Stichting Heliomare Onderwijs heeft de ambitie om de organisatie te professionaliseren. Hiertoe is een stappenplan opgesteld om deze ambitie waar te maken. Professionalisering kan niet los gezien worden van de context waarin de organisatie verkeert. De organisatie is aan het kantelen, een nieuwe structuur gaat ingevoerd worden, waarbij van de professionals uiteindelijk ander gedrag wordt verwacht. Gedrag waarin – meer dan in het verleden – de verantwoordelijkheden zichtbaar in het hart van de organisatie terecht komen. Professionalisering is een activiteit die van de medewerker hoort te zijn. Met andere woorden, de medewerkers zelf zullen individueel of als team hun leervragen moeten formuleren om vervolgens als organisatie daar in faciliterende zin activiteiten op te zetten. Op deze wijze worden medewerkers eigenaar van hun eigen leerproces. Momenteel lopen er diverse scholingstrajecten, waarmee Stichting Heliomare Onderwijs haar ambitie en doelstellingen tot verdere professionalisering beoogt te bereiken. De resultaten daaruit zijn merkbaar en leveren een positieve bijdrage aan professionalisering.

46

Treasurybeleid Op het gebied van de financieringsstructuur conformeert Stichting Heliomare Onderwijs zich aan de ‘gouden balansregel’. Dit houdt in dat vaste activa gefinancierd worden met lang eigen en vreemd vermogen. Als interne protocollering voor evenwichtig balansbeheer wordt aangehouden dat voor de ratio vaste activa/(eigen vermogen + voorzieningen + langlopende schulden) een waarde tussen 0,5 en 0,8 wordt nagestreefd.

Reeds in 2015 zijn contracten over de financiering van de nieuwbouw KJC Zuid te Heemskerk afgesloten met de banken. De totale investeringsomvang voor Heliomare bedraagt € 20,2 mln. Ter financiering van dit project zijn, naast inbreng van eigen middelen, de volgende financieringscontracten afgesloten:

• Lening overeenkomst onder borgstelling van gemeente Heemskerk voor maximaal € 14,8 mln. inclusief bouwkrediet tussen Stichting Heliomare Onderwijs en de Nederlandse Waterschapsbank N.V.

• Lening overeenkomst voor maximaal € 3,4 mln. inclusief investeringsfaciliteit tussen Stichting Heliomare, Stichting Heliomare Onderwijs en de Coöperatieve Rabobank IJmond U.A.

Beide leningen hebben een looptijd van 30 jaar. Eind 2017 is de volledige € 14,8 mln opgenomen bij de NWB (2016: € 5,1 mln). De lening bij de Rabobank zal in 2018 worden opgenomen. Doelstellingen en beleid inzake het beheer van risico’s betreffende financiële instrumenten Stichting Heliomare Onderwijs beschikt over een Treasury Statuut en over beleidsafspraken Treasury. Belangrijk uitgangspunt hierbij is het voldoen aan de Regeling beleggen, lenen en derivaten OCW 2016 die per 1 juli 2016 van kracht is geworden.

In het Treasury Statuut wordt expliciet aandacht besteed aan het gebruik van financiële instrumenten en rentederivaten. Financiële instrumenten omvatten investeringen in aandelen en obligaties, handels- en overige vorderingen, geldmiddelen, leningen en overige financieringsverplichtingen, handelsschulden en overige te betalen posten. Heliomare maakt geen gebruik van rentederivaten. Het is belangrijk dat Stichting Heliomare Onderwijs zich bij het afsluiten van rentederivaten bewust is van de risico’s van rentederivaten en de invloed die rentederivaten kunnen hebben op de organisatie en processen. In de statuten van Heliomare is in 2012 opgenomen dat voor het afsluiten van derivaten (naast advies van een extern deskundige) altijd uitdrukkelijke toestemming vereist is van de Raad van Toezicht. Informatie over financiële instrumenten is in de jaarrekening verstrekt. Verwezen wordt naar de grondslagen van waardering en resultaatbepaling van de jaarrekening.

47

13. Continuïteitsparagraaf In het jaarplan 2017 is, mede aan de hand van de kaderbrief 2017 van Heliomare, een aantal financiële resultaten benoemd die behaald dienden te worden. Het eindresultaat over 2017 komt uit een op een negatief resultaat van € 341.000. Dit bedrag ligt lager dan het begrote resultaat over 2017 van negatief € 191.000. De belangrijkste verschillen komen voort uit de aanloopkosten voor Heliomare Heemskerk en een forse dotatie aan de voorziening langdurig zieken. De begroting over 2017 is als volgt opgebouwd: BEGROTING 2017 (in euro's)

Baten

3.1 Rijksbijdragen € 21.424.176 3.2 Overige overheidsbijdragen en -subsidies € 2.007.264 3.4 Baten werk in opdracht van derden € 450.000 3.5 Overige baten € 2.629.116

Totaal baten € 26.510.556

Lasten

4.1 Personeelslasten € 20.543.388 4.2 Afschrijvingen € 665.659 4.3 Huisvestingslasten € 867.222 4.4 Overige lasten € 4.553.104

Totaal lasten € 26.629.373

Saldo baten en lasten € -118.818

5 Financiële baten en lasten € -72.053

Resultaat € -190.871

48

Ontwikkelingen 2018-2020 Nieuwe organisatiestructuur In 2017 heeft Heliomare de eerste concrete stappen gezet in het realiseren van haar nieuwe strategische koers. De doelstelling van de nieuwe koers is dat Heliomare beter en sneller in kan spelen op veranderingen in de omgeving. Inspelen op gestelde en nog niet gestelde vragen van cliënten, leerlingen en patiënten. Beter en sneller inspelen betekent dat de hoogwaardige kwaliteit van de dienstverlening behouden blijft terwijl gelijktijdig noodzakelijke innovatie snel ingevoerd kunnen worden. Maar ook dat nieuwe kwalitatief hoogwaardige dienstverlening ontwikkeld kan worden. In 2017 zijn conform de nieuwe koers de voorbereidingen getroffen om de organisatie in te richten in kleinere eenheden waarbij de klantgroepen van Heliomare leidend zijn. De nieuwe organisatiestructuur is van kracht geworden per 1 januari 2018 en wordt er binnen de kleinere eenheden de dienstverlening (meer) integraal rond onze cliënten, leerlingen en patiënten georganiseerd. De teams binnen de eenheden moeten uiteindelijk, zowel naar onze klanten als naar de markt, snel en met kwaliteit kunnen reageren. KJC’s In september 2017 heeft Heliomare in Heemskerk haar deuren geopend waarbij onderwijs en zorg integraal aangeboden wordt aan kinderen en jeugdigen van 0 tot 20 jaar. Veel diensten die door Heliomare geleverd worden, zijn ook beschikbaar in de Kinder- en jeugdcentra, te weten: onderwijs (SO en VSO), revalidatie en sport. Passend bij de behoefte van de individuele leerling (klant) wordt een integraal aanbod aan diensten aangeboden: één klant, één plan. In het kader van een passend aanbod werkt Heliomare binnen het KJC ook samen met partners. Heliomare wil graag de voorziening Kinder- en jeugdcentrum zo evenwichtig mogelijk in het voedingsgebied van Heliomare spreiden, op zo centraal mogelijke locaties, in Heerhugowaard en Heemskerk. Belangrijk in deze overweging is ook het beperken van de reistijd en reiskosten voor de klanten. Gemeentes kijken immers kritisch naar de kosten van het leerlingenvervoer. Heliomare, Aloysius en de gemeente Heerhugowaard zijn al enige tijd bezig met het onderzoeken van de mogelijkheden voor de vestiging van een kinder- en jeugdcentrum. Vanwege de lage normvergoeding is het een uitdaging om de exploitatie sluitend te laten zijn. Het is de verwachting dat in 2018 besluitvorming zal volgen. Kengetallen leerlingenaantallen per 1 oktober

Leerlingen Leerlingen Leerlingen Leerlingen Prognose Prognose 2014 2015 2016 2017i 2018 2023

Locatie Alkmaar 272 265 262 264 260 260 Bergen 135 136 139 138 140 140 Beverwijk 170 143 171 0 0 0

49

Wijk aan Zee 467 468 410 0 0 0 Heemskerk 548 560 560

Totaal 1044 1012 982 950 960 960 Korte toelichting op de leerlingenaantallen hierboven weergegeven: In september 2017 zijn de locaties uit Wijk aan Zee en Beverwijk gestart in de nieuwbouw te Heemskerk. In 2017 is de institutionele fusie tussen De Zevensprong (00TD) en Heliomare onderwijs (01MI) goedgekeurd. Met ingang van 1 augustus 2017 zijn beide scholen samengevoegd, onder één naam en brinnummer: Heliomare onderwijs (01MI) en gevestigd in Heemskerk. Heliomare heeft met betrekking tot de nieuwbouw Heemskerk een businesscase opgesteld voor wat betreft de haalbaarheid. In deze businesscase is gerekend met 465 leerlingen. Met dit aantal leerlingen en de afgesproken doordecentralisatie is de exploitatie van het gebouw haalbaar. Op dit moment zitten we hier ruim boven en ook de prognoses laten een hoger aantal zien. Ontwikkelingen in het werkveld Heliomare wordt geconfronteerd met een sterk veranderd stelsel binnen onderwijs, zorg en de sociale zekerheid. Dat leidt tot onzekerheid bij de klanten van Heliomare. Maar geeft ook onzekerheid voor de bedrijfsvoering van de dienstverlening van Heliomare in de toekomst. Op dit moment wordt voor elk onderdeel gekeken wat de implicaties van deze nieuwe regels zijn, hoe de dienstverlening geborgd kan worden én of en hoe de dienstverlening aangepast moet worden aan de nieuwe maatschappelijke vraagstellingen en mogelijkheden. Voor onderstaande ontwikkelingen de meeste invloed hebben: • Bij de businesscase voor de nieuwbouw in Heemskerk is rekening gehouden met

Passend Onderwijs en dalende leerlingenaantallen. Bij de teldatum op 1 oktober 2017 zien we wel een lichte daling van de aantallen, maar zien we ook een grote groep leerlingen die tussentijds instromen, met name in het VSO. Leerling prognoses zijn lastig te maken, ze zijn grillig en niet goed voorspelbaar. Het risico van stijgende leerlingenaantallen brengt huisvestingsproblemen met zich, bij een dalend aantal leerlingen bestaat een risico met betrekking tot bekostiging.

• In het verslagjaar is gekeken naar uitbreidingsmogelijkheden bij de nieuwbouwlocatie in Heemskerk vanwege het stijgende aantal leerlingen. De bovenbouwklassen van de afdeling Vervolgonderwijs van het Heliomare College Heemskerk zijn in september 2017 achtergebleven in Wijk aan Zee en krijgen les op de locatie Verlengde Voorstraat 8 aldaar. Heliomare mag nog tot eind 2018 gebruik blijven maken van de locatie. In 2018 wordt onderzocht op welke wijze we flexibel kunnen bouwen/huren opdat we goed kunnen inspelen op dalende/stijgende leerlingaantallen.

Samenwerking We zien kansen in het opzetten van samenwerkingen met een aantal partijen:

50

o Opvang, hele dagopvang en buitenschoolse opvang. o Centrum voor Jeugd en Gezin (CJG). o Eerste lijnszorg zoals een huisarts, fysiotherapeut, tandarts, logopedist. o Huisvesting voor de kantoororganisatie van het samenwerkingsverband. o School voor Speciaal Basis Onderwijs (SBO). o Orthopedagogisch en Didactisch Centrum (OPDC). o Speciaal Onderwijs, cluster 4.

Onderwijs-zorgarrangementen

Elk kind heeft recht op onderwijs. Recht op een passende plek in het onderwijs, met passende ondersteuning op basis van de specifieke onderwijs- en ondersteuningsbehoeften. Niet alle kinderen kunnen meedoen in het onderwijs zoals hun leeftijdsgenoten, sommigen hebben meer nodig om zich te kunnen ontwikkelen. Er zijn echter kinderen en jongeren met complexe ondersteuningsvragen, al dan niet tijdelijk van aard, die geheel of gedeeltelijk geen onderwijs kunnen volgen. Voor deze kinderen is het van belang dat het onderwijs en zorgaanbieders/ jeugdhulp gezamenlijk kijken wat er nodig is en samen ondersteuning en zorg bieden. Heliomare is in samenspraak met SWV-en en een aantal zorgaanbieders onderwijs-zorgarrangementen (oza’s) gestart waarbij onderwijs en zorg samen worden vormgegeven opdat de leerlingen daardoor de juiste hulp krijgen die zij nodig hebben om zowel thuis als op school optimaal te kunnen functioneren. Regelgeving en versnippering van financieringsstromen werken niet altijd mee. Gemeenten en samenwerkingsverbanden nemen samen in toenemende mate de verantwoordelijkheid voor het organiseren van integraal aanbod voor deze kinderen. Heliomare zal het aantal oza’s in 2018 en verder tezamen met partners en gemeenten en swv-en verder uitbreiden. EMB oza’s zijn een goed voorbeeld. De zorgbehoefte van EMB leerlingen wordt op verschillende manieren gefinancierd. In de pilots oza’s m.b.t. deze doelgroep wordt dwars door alle financieringsschotten heen de zorg en het onderwijs aan deze doelgroep vormgegeven. Feit blijft echter wel dat specifiek voor deze doelgroep de moeizame wijze van het verkrijgen van bekostiging een constant aandachtspunt blijft. Heliomare blijft zich ook in 2018 en verder hard maken voor deze doelgroep. In juni 2016 werd het landelijke thuiszitterspact ondertekend door de PO-raad, VO-raad, VNG, ministerie OCW, ministerie VWS en ministerie V&J. In het pact staat dat in 2020 geen enkel kind langer dan drie maanden thuis mag zitten zonder passend aanbod van onderwijs en/of zorg. De gemeenten zijn verantwoordelijk voor leerplicht en (jeugd)hulpverlening, het onderwijs is verantwoordelijk voor een passende onderwijsplek. Onderwijs, ouders, hulpverlening en jeugdgezondheidszorg s werken samen om thuiszitten te voorkomen, dan wel te beperken. Ook voor thuiszitters is Heliomare druk doende in gezamenlijkheid met hiervoor genoemde partners oza’s te ontwikkelen. Onderzoek en ontwikkeling Werkzaamheden op het gebied van onderzoek en ontwikkeling zijn o.a. benoemd in hoofdstuk 6 van het jaarverslag en bij de ontwikkelingen 2018-2020 van deze continuïteitsparagraaf.

51

A1. Kengetallen

Kengetal 2017 2018 2019 2020 2021 2022 (stand 31/12) jaarrekening prognose prognose prognose prognose prognose Personele bezetting in fte 301,12 290,77 290,77 290,77 290,77 290,77 - Management / Directie 8,34 8,40 8,40 8,40 8,40 8,40 - Onderwijzend Personeel 146,75 141,85 141,85 141,85 141,85 141,85 - Overige medewerkers 146,03 140,51 140,51 140,51 140,51 140,51

Leerlingenaantallen school voor bekostiging kalenderjaar 950 960 960 960 960 960 Toelichting

Personele bezetting De gemiddeld ingezette formatie over 2017 is 301,1 incl. de formatie van vervangers van ziekte en zwangerschap. De afwijking van +- 12 fte ten opzichte van de in de jaarrekening 2017 gerapporteerde formatie wordt verklaard door BAPO- en ouderschapsverlof. Door de dalende leerlingaantallen en een dalend ziekteverzuim wordt er in het komende jaar een daling in personele bezetting verwacht.

Leerlingaantallen Het aantal leerlingen in het kalenderjaar, combinatie van 2 schooljaren, blijft naar verwachting voor de middellange termijn stabiel. In de jaarrekening 2016 werd rekening gehouden met een stabiliserend leerlingaantal. Op basis van huidige ontwikkelingen in het aantal leerlingen en signalen uit de samenwerkingsverbanden zien wij het leerlingaantal licht stijgen.

52

A2. Meerjarenbegroting (in EUR)

Balans

ACTIVA 2017 2018 2019 2020 2021 2022 jaarrekening prognose prognose prognose prognose prognose Vaste Activa - Materiële VA 22.276.308 22.038.117 23.226.267 22.414.418 21.602.569 20.790.720 Totaal Vaste Activa 22.276.308 22.038.117 23.226.267 22.414.418 21.602.569 20.790.720 Vlottende Activa - Vorderingen 5.834.483 3.250.588 3.130.900 3.103.907 3.118.027 3.180.154 - Liquide middelen 4.000.000 4.000.000 4.000.000 4.000.000 4.000.000 Totaal Vlottende activa 5.834.483 7.250.588 7.130.900 7.103.907 7.118.027 7.180.154 Totaal Activa 28.110.791 29.288.705 30.357.168 29.518.325 28.720.596 27.970.873

PASSIVA Eigen Vermogen - Algemene Reserve 8.549.228 8.820.475 8.722.271 8.783.429 8.885.700 9.035.977 - Bestemmingsreserve publiek - Bestemmingsreserve privaat - Bestemmingsfonds publiek - Bestemmingsfonds privaat Totaal Eigen Vermogen 8.549.228 8.820.475 8.722.271 8.783.429 8.885.700 9.035.977

53

PASSIVA (vervolg) 2017 2018 2019 2020 2021 2022 jaarrekening prognose prognose prognose prognose prognose Voorzieningen 423.358 423.358 423.358 423.358 423.358 423.358 Langlopende schulden 14.306.667 17.213.333 18.380.000 17.480.000 16.580.000 15.680.000 Kortlopende schulden 4.831.538 2.831.538 2.831.538 2.831.538 2.831.538 2.831.538 Totaal Passiva 28.110.791 29.288.705 30.357.168 29.518.325 28.720.596 27.970.873

Staat / Raming van Baten en Lasten

BATEN 2017 2018 2019 2020 2021 2022 jaarrekening prognose prognose prognose prognose prognose Rijksbijdragen 22.483.192 20.995.308 20.715.773 20.825.837 20.825.837 20.825.837 Overige overheidsbijdragen en subsidies 2.078.435 625.968 692.219 726.248 752.094 784.831 Baten werk in opdracht van derden 254.049 200.000 200.000 200.000 200.000 200.000 Overige baten 3.147.805 4.662.299 4.699.355 4.699.355 4.699.355 4.699.355 Totaal baten 27.963.480 26.483.575 26.307.347 26.451.440 26.477.285 26.510.022 LASTEN 2017 2018 2019 2020 2021 2022 jaarrekening prognose prognose prognose prognose prognose Personeelslasten 21.496.604 18.907.678 18.907.678 18.907.678 18.907.678 18.907.678 Afschrijvingen 638.685 998.191 1.071.849 1.071.849 1.071.849 1.071.849 Huisvestingslasten 897.598 1.008.142 1.008.142 1.008.142 1.008.142 1.008.142 Overige lasten 5.167.267 4.977.157 4.977.157 4.977.157 4.977.157 4.977.157 Totaal lasten 28.200.154 25.891.168 25.964.826 25.964.826 25.964.826 25.964.826

54

2017 2018 2019 2020 2021 2022 jaarrekening prognose prognose prognose prognose prognose

Saldo baten en lasten -236.674 592.407 342.521 486.614 512.459 545.196 Saldo financiële bedrijfsvoering -104.779 -321.160 -440.725 -425.457 -410.188 -394.919 Totaal resultaat -341.453 271.247 -98.204 61.157 102.271 150.277

Toelichting Balans en Staat van baten en lasten De nieuwbouw van het project KJC Zuid is 2017 opgeleverd. In Heemskerk is het uitgangspunt dat er sprake is van doordecentralisatie van het vastgoed. Ten aanzien van de financiering in Heemskerk is nadere uitwerking in de samenwerkings- en doordecentralisatie overeenkomst opgenomen. T.a.v. de financiering van het vastgoed (onderwijs deel) wordt gebruik gemaakt van een gemeentelijke garantstelling. Afgezien van de eenmalige investeringen in het kader van KJC Zuid in 2017 en het voor € 2,0 mln realiseren van een uitbreidingslocatie op een aangrenzend kavel in 2019 verwacht Stichting Heliomare Onderwijs in de nabije toekomst geen afwijkingen ten opzichte van het ‘normale’ investeringsniveau van € 260.000 op jaarbasis. De nadruk in de jaarlijkse investeringen ligt daarbij op uitgaven in het kader van ICT (hardware en software). Beoogd wordt de financiering van de uitbreidingslocatie onder gemeentelijke garantstelling af te sluiten. Het negatieve resultaat in 2017 hangt grotendeels samen met aanloopkosten voor het KJC Zuid, het feit dat de doordecentralisatiegelden voor de locatie in Heemskerk pas vanaf 2018 berekend en enkele incidentele kosten in het kader van de herstructurering van Heliomare. Ook de uitbreidingslocatie zal, in combinatie met de financieringskosten, de eerste jaren drukken op de resultaten. Voor de jaren 2020 e.v. is een geleidelijke resultaatsverbetering te verwachten. .

55

B1. Rapportage aanwezigheid en werking van het interne risicobeheersings- en controlesysteem.

Over dit onderwerp is gerapporteerd in hoofdstuk 3 van het Bestuursverslag.

B2. Beschrijving van de belangrijkste risico’s en onzekerheden

Over dit onderwerp is gerapporteerd in hoofdstuk 3 van het Bestuursverslag.

B3. Rapportage toezichthoudend orgaan.

Over dit onderwerp is gerapporteerd in hoofdstuk 3 van het Bestuursverslag.

Jaarrekening

Jaarrekening Stichting Heliomare Onderwijs

Balans 58

Staat van baten en lasten 59

Kasstroomoverzicht 60

Toelichting behorende tot de jaarrekening 2017 61

Vaste activa 65

Vorderingen en liquide middelen 66

Eigen vermogen 67

Voorzieningen 68

Langlopende schulden 69

Kortlopende schulden 70

OCW Verantwoording subsidies 71

Niet in de balans opgenomen activa en verplichtingen 72

Overheidsbijdragen en andere baten 73

Lasten 74

Financieel en buitengewoon 74

Toelichting op de personeelslasten 75

Toelichting op de overige lasten 76

Verplichte Toelichting 77

Ondertekening door bestuurders en toezichthouders 77

Overige gegevens 79

Controleverklaring van de onafhankelijke accountant 80

57

Balans(na resultaatbestemming)

1 Activa31-12-2017 31-12-2016

Vaste Activa

1.2 Materiële vaste activa 22.276.308 12.307.189

Totaal vaste activa 22.276.308 12.307.189

Vlottende activa1.5 Vorderingen 5.833.139 6.483.9111.7 Liquide middelen 1.344 1.660

Totaal vlottende activa 5.834.483 6.485.572

Totaal activa 28.110.791 18.792.761

2 Passiva

2.1 Eigen Vermogen 8.549.228 8.890.6812.2 Voorzieningen 423.358 530.6272.3 Langlopende schulden 14.306.667 5.100.0002.4 Kortlopende schulden 4.831.538 4.271.453

Totaal passiva 28.110.791 18.792.761

58

Staat van baten en lasten

2017 Begroot 2017 2016

3.1 Rijksbijdragen 22.483.192 21.424.176 22.833.9993.2 Overige overheidsbijdragen en 2.078.435 2.007.264 1.802.188

-subsidies3.4 Baten werk in opdracht van derden 254.049 450.000 300.7673.5 Overige baten 3.147.805 2.629.116 3.124.147

Totaal baten 27.963.480 26.510.556 28.061.101

Lasten2017 Begroot 2017 2016

4.1 Personeelslasten 21.496.604 20.543.388 21.700.0354.2 Afschrijvingen 638.685 665.659 446.8354.3 Huisvestingslasten 897.598 867.222 1.055.8724.4 Overige lasten 5.167.267 4.553.104 4.946.036

Totaal lasten 28.200.154 26.629.373 28.148.778

Saldo baten en lasten -236.674 -118.818 -87.676

5 Financiële baten en lasten -104.779 -72.053 6.072

Resultaat -341.453 -190.871 -81.604

Resultaat na belastingen -341.453 -190.871 -81.604

Nettoresultaat -341.453 -190.871 -81.604

9 Buitengewoon resultaat 0 0 0

Totaal resultaat -341.453 -190.871 -81.604

Baten

59

Kasstroomoverzicht

2017 2016

Saldo Baten en Lasten -236.674 -87.676

Aanpassing voor:Afschrijvingen 640.810 446.835Mutaties voorzieningen -107.269 154.102

Veranderingen in werkkapitaalVorderingen 650.772 4.094.587Schulden -39.224 416.769

Totaal Kasstroom uit bedrijfsoperaties 908.415 5.024.616

Betaalde / ontvangen interest 1.196 6.072

Kasstroom uit investeringsactiviteitenDesinvesteringen in materiële vaste activaInvesteringen in materiële vaste activa 10.609.929 10.132.234

Investeringen in deelnemingen en/of samenwerkingsverbanden 0 0

Totaal kasstroom uitInvesteringsactiviteiten

Kasstroom uit financieringsactiviteiten

Nieuw opgenomen leningen 9.700.000 5.100.000

Totaal kasstroom uitfinancieringsactiviteiten

Mutatie liquide middelen -317 -1.546

Liquide middelen per 1 januari 1.660 3.206Liquide middelen per 31 december 1.344 1.660Mutatie liquide middelen -317 -1.546

Stichting Heliomare, de moedermaatschappij van Stichting Heliomare Onderwijs, vervult de kassiersfunctie voor de groep. Transacties met de moedermaatschappij worden niet gelijktijdig liquide afgerekend, maar leiden pas tot kasstromen op het moment van afwikkeling van de rekening-courant met de moedermaatschappij. De negatieve kasstroom in het boekjaar houdt hiermee verband.

-10.609.929 -10.132.234

Totaal kasstroom uit operationele activiteiten 909.611 5.030.688

9.700.000 5.100.000

60

Toelichting behorende tot de jaarrekening 2017

Algemeen

Juridische vorm en voornaamste activiteiten

De organisatie is een stichting, gevestigd op de Relweg 51 te Wijk aan Zee. De voornaamste activiteit van Stichting Heliomare Onderwijs is het verzorgen van onderwijs aan kinderen en jongeren met een lichamelijke, verstandelijke of meervoudige beperking.

Het nummer bij de Kamer van Koophandel is 41227059.

Groepsverhoudingen

De stichting maakt deel uit van een groep, tezamen met Stichting Heliomare en Stichting ZBC Heliomare, beiden te Wijk aan Zee. De financiele gegevens van de stichting zijn opgenomen in de geconsolideerde jaarrekening van Stichting Heliomare te Wijk aan Zee.

Toegepaste standaarden

De jaarrekening is opgesteld volgens de Regeling jaarverslaggeving onderwijs. In deze regeling is bepaald dat de bepalingen van Titel 9 Boek 2 BW en de Richtlijnen voor de Jaarverslaggving (in het bijzonder RJ 660 Onderwijsinstellingen) van toepassing zijn en met inachtneming van de daarin aangeduide uitzonderingen.

De jaarrekening omvat de financiële gegevens van de Stichting Heliomare Onderwijs.De waardering van activa en passiva en de bepalingen van het resultaat vinden plaats op basis van historische kosten. Tenzij bij de desbetreffende grondslag voor de specifieke balanspost anders wordt vermeld, worden de activa en passiva gewaardeerd volgens kostprijsmodel. Baten en lasten worden toegerekend aan het jaar waarop ze betrekking hebben. Winsten worden slechts opgenomen voor zover zij op balansdatum zijn gerealiseerd. Verplichtingen en mogelijke verliezen die hun oorsprong vinden voor het einde van het verslagjaar, worden in acht genomen indien zij voor het opmaken van de jaarrekening bekend zijn geworden.

Continuïteitsveronderstelling

Grondslagen voor de waardering van activa en passiva en de resultaatbepaling

Een actief wordt in de balans opgenomen wanneer het waarschijnlijk is dat de toekomstige economische voordelen naar de organisatie zullen toevloeien en de waarde daarvan betrouwbaar kan worden vastgesteld. Een verplichting wordt in de balans opgenomen wanneer het waarschijnlijk is dat de afwikkeling daarvan gepaard zal gaan met een uitstroom van middelen en de omvang van het bedrag daarvan betrouwbaar kan worden vastgesteld.

De opbrengsten en kosten worden toegerekend aan de periode waarop zij betrekking hebben. De jaarrekening wordt gepresenteerd in euro’s, de functionele valuta van de organisatie.

De opstelling van de jaarrekening vereist dat het management oordelen vormt en schattingen en veronderstellingen maakt die van invloed zijn op de toepassing van grondslagen en de gerapporteerde waarde van activa en verplichtingen, en van baten en lasten. De daadwerkelijke uitkomsten kunnen afwijken van deze schattingen. De schattingen en onderliggende veronderstellingen worden voortdurend beoordeeld. Herzieningen van schattingen worden opgenomen in de periode waarin de schatting wordt herzien en in toekomstige perioden waarvoor de herziening gevolgen heeft.

Deze jaarrekening is opgesteld uitgaande van de continuïteitsveronderstelling.

61

Vergelijking met vorig jaar

De grondslagen van waardering en van resultaatbepaling zijn ongewijzigd ten opzichte van voorgaand jaar.

Schattingswijzigingen

Er zijn geen schattingswijzigingen doorgevoerd ten opzichte van vorig jaar.

Financiële instrumenten

Financiële instrumenten omvatten investeringen in aandelen en obligaties, handels- en overige vorderingen, geldmiddelen, leningen en overige financieringsverplichtingen, handelsschulden en overige te betalen posten.

Stichting Heliomare Onderwijs maakt geen gebruik van afgeleide financiële instrumenten en houdt geen handelsportefeuille aan.

Financiële instrumenten worden bij de eerste opname verwerkt tegen reële waarde, waarbij (dis)agio en de direct toerekenbare transactiekosten in de eerste opname worden meegenomen. Indien echter financiële instrumenten bij de vervolgwaardering tegen reële waarde met verwerking van waarderveranderingen in de winst-en-verliesrekening, worden direct toerekenbare transactiekosten direct verwerkt in de winst-en-verliesrekening.

Materiële vaste activa

De gebouwen en terreinen, inventaris en apparatuur en andere vaste bedrijfsmiddelen worden gewaardeerd tegen verkrijging- of vervaardigingprijs verminderd met de cumulatieve afschrijvingen en verminderd met cumulatieve bijzondere waardeverminderingen.

De afschrijvingen worden berekend als een percentage over de aanschafprijs volgens de lineaire methode op basis van de economische levensduur. Op terreinen, materiële vaste bedrijfsactiva in uitvoering en vooruitbetalingen op materiële vaste activa wordt niet afgeschreven.

De volgende afschrijvingspercentages worden hierbij gehanteerd: • Terreinen : 0 %• Gebouwen : 2,5 % tot 6,67 %• Verbouwing : 5 % of 10 %• Inventaris en installaties : 5% tot 20 %• Automatiseringsapparatuur: 20 % - 33,3 %• Andere vaste bedrijfsmiddelen : 10% tot 20 %

Kosten voor periodiek groot onderhoud worden geactiveerd en middels afschrijvingen ten laste gebracht van het resultaat gebracht.

Bijzondere waardeverminderingen of vervreemding van vaste activa

Vaste activa met een lange levensduur dienen te worden beoordeeld op bijzondere waardeverminderingen wanneer wijzigingen of omstandigheden zich voordoen die doen vermoeden dat de boekwaarde van een actief niet terugverdiend zal worden. De terugverdienmogelijkheid van activa die in gebruik zijn, wordt bepaald door de boekwaarde van een actief te vergelijken met de toekomstige nettokasstromen die het actief naar verwachting zal genereren.

Wanneer de boekwaarde van een actief hoger is dan de geschatte toekomstige kasstroom, wordt een bedrag voor impairment ten laste van het resultaat geboekt voor het verschil tussen de boekwaarde en de actuele waarde van het actief. Voor verkoop beschikbare activa worden gewaardeerd tegen boekwaarde of lagere actuele waarde, onder aftrek van verkoopkosten.

62

Vorderingen

Vorderingen worden gewaardeerd tegen reële waarde inclusief transactiekosten, daarna op de geamortiseerde kostprijs onder aftrek van een voorziening voor oninbaarheid. Voorzieningen worden bepaald op basis van individuele beoordeling van de inbaarheid van de vorderingen. De waardering van de vorderingen wordt aangepast naar de actuele waarde als deze lager is dan de waardering op grond van de verkrijgingsprijs.

Eigen vermogen

Onder het eigen vermogen worden de algemene reserves, de bestemmingsreserves en de bestemmingsfondsen gepresenteerd. De algemene reserve bestaat uit de reserves die ter vrije beschikking staan van het Bestuur. Indien een beperktere bestedingsmogelijkheid door de organisatie is aangebracht, dan is het aldus afgezonderde deel van het eigen vermogen aangeduid als bestemmingsreserve. Indien de beperktere bestedingsmogelijkheid door derden is aangebracht, dan wordt dit deel aangemerkt als bestemmingsfonds.

Voorts is binnen het eigen vermogen een onderscheid gemaakt naar publieke en private middelen.

Voorzieningen Onder de voorzieningen worden de personele voorzieningen en de overige voorzieningen gepresenteerd. Tenzij anders aangegeven worden de voorzieningen opgenomen tegen de nominale waarde. Toevoegingen aan voorzieningen vinden plaats ten laste van de staat van baten en lasten. Uitgaven vinden rechtstreeks plaats ten laste van de voorzieningen. Zie voor een verdere toelichting de specifieke voorzieningen.

Een voorziening in verband met verplichtingen als bedoeld in artikel 2:374 lid 1, eerste volzin BW wordt uitsluitend opgenomen indien op de balansdatum aan de volgende voorwaarden wordt voldaan:

a. de rechtspersoon heeft een verplichting (in rechte afdwingbaar of feitelijk); b. het is waarschijnlijk dat voor de afwikkeling van die verplichting een uitstroom van middelen noodzakelijk is; enc. er kan een betrouwbare schatting worden gemaakt van de omvang van de verplichting.

Op basis van richtlijn 271 van de Raad voor de Jaarverslaggeving is een voorziening opgenomen voor verplichtingen uit hoofde van toekomstige uitkeringen bij ambtsjubilea van personeelsleden. De voorziening is opgenomen tegen de contante waarde van de toekomstige uitbetalingen en is afhankelijk van de ingeschatte blijfkans, gemiddelde salarisstijgingen en disconteringsvoet. De werkelijke jubilea-uitkeringen worden ten laste van deze voorziening gebracht.

De voorziening langdurig zieken houdt verband met het bepaalde in RJ 271 Personeelsbeloningen. Aangezien Heliomare eigen risicodrager is, is deze voorziening getroffen voor op balansdatum bestaande verplichtingen tot het in de toekomst doorbetalen van beloningen aan personeelsleden die op balansdatum naar verwachting blijvend geheel of gedeeltelijk niet in staat zijn om werkzaamheden te verrichten door ziekte of arbeidsongeschiktheid. De voorziening is opgenomen voor de nominale waarde.

De voorziening spaarverlof is gevormd voor medewerkers die met de Stichting een regeling hebben getroffen.

Langlopende en kortlopende schulden

Schulden met een op balansdatum resterende looptijd van ten hoogste één jaar worden aangeduid als kortlopend. Schulden worden niet gesaldeerd met activa. Schulden worden bij eerste verwerking opgenomen tegen de reële waarde en vervolgens gewaardeerd tegen de geamortiseerde kostprijs. De aflossingsverplichting voor het komend jaar van de langlopende schulden worden opgenomen onder de kortlopende schulden.

Overlopende passiva betreffen vooruitontvangen bedragen (waaronder geoormerkte bijdragen) en nog te betalen bedragen ter zake van lasten die aan een verstreken periode zijn toegekend. Van bedragen die voor meerdere jaren beschikbaar zijn gesteld, wordt het nog niet bestede gedeelte op deze post aangehouden. Vrijval ten gunste van de staat van baten en lasten geschiedt naar rato van de besteding.

Het saldo van projecten uit hoofde van werk in opdracht van derden leidt tot een vordering of een schuld op de balans. Het saldo wordt per project bepaald. Een eventueel noodzakelijke voorziening op een project uit hoofde van werk in opdracht van derden wordt gepresenteerd onder de voorziening verlieslatende contracten onder de voorziening.

63

Personeelsbeloningen

PensioenenDe Stichting heeft één pensioenregeling. Dit betreft een Nederlandse regeling en wordt gefinancierd door afdrachten aan een pensioenuitvoerder, te weten het bedrijfstakpensioenfonds ABP. De pensioenverplichting wordt gewaardeerd volgens de 'verplichting aan de pensioenuitvoerder benadering'. In deze benadering wordt de aan de pensioenuitvoerder te betalen premie als last in de staat van baten en lasten verantwoord. De Stichting heeft geen verplichting tot het voldoen van aanvullende bijdragen in geval van een tekort bij ABP, anders dan het effect van hogere toekomstige premies. De Stichting heeft daarom de pensioenregeling verwerkt als een "verplichting aan de pensioenuitvoerder benadering" en heeft alleen de verschuldigde premies tot en met het einde boekjaar in de jaarrekening verantwoord. Naar de stand van 31 december 2017 is de dekkingsgraad van het pensioenfonds ABP 104,4% (bron: website www.apb.nl d.d. 20-03-2018).

Herstelplan ABP:Belangrijkste punten uit herstelplan zijn:• Zolang de dekkingsgraad lager is dan 128% worden de pensioenen niet aangepast aan de loonontwikkeling.• De premie moet minimaal kostendekkend zijn en bij een lage dekkingsgraad (dekkingstekort) bijdragen aan herstel van het fonds. Om de financiële positie te verbeteren, geldt er een tijdelijke herstelopslag op de premie voor ouderdoms- en nabestaandenpensioen.• Het beleggingsbeleid is aangepast waardoor het beleggingsrisico lager is.• In het herstelplan is ruimte opgenomen om tegenvallers op te vangen. Als het herstel trager verloopt dan verwacht, kunnen we bijvoorbeeld de pensioenen verlagen.

Wet normering bezoldiging topfunctionarissen (WNT)

Voor de uitvoering van de Wet normering bezoldiging topfunctionarissen in de (semi)publieke sector (WNT) heeft de instelling zich gehouden aan de Beleidsregel toepassing WNT en deze als normenkader bij het opmaken van deze jaarrekening gehanteerd.

Grondslagen voor de bepaling van het resultaat

Bij de bepaling van het exploitatieresultaat gelden de volgende beginselen: lasten (en baten) zijn toegerekend aan het jaar waarop zij betrekking hebben.

Rijksbijdragen

De ontvangen (normatieve) rijksbijdrage en de niet-geoormerkte OCW-subsidies (vrij besteedbare doelsubsidies zonder verrekening clausule) worden in het jaar waarop de toekenningen betrekking hebben volledig verwerkt als bate in de staat van baten en lasten. Geoormerkte OCW-subsidies met een vrij besteedbaar overschot (doelsubsidies waarbij het overschot geen verrekening clausule heeft) worden ten gunste van de staat van baten en lasten verantwoord naar rato van de voortgang van de gesubsidieerde activiteiten. Het deel van de subsidie waar nog geen activiteiten voor zijn verricht per balansdatum worden verantwoord onder de overlopende passiva. Geoormerkte OCW-subsidies (doelsubsidies met verrekening clausule) worden ten gunste van de staat van baten en lasten verantwoord in het jaar waarvan de gesubsidieerde lasten komen. Niet bestede middelen worden verantwoord onder de overlopende passiva zolang de bestedingstermijn nog niet is verlopen. Niet bestede middelen worden verantwoord onder de kortlopende schulden zodra de bestedingstermijn is verlopen op balansdatum.

Overige exploitatiesubsidies

Overige exploitatiesubsidies worden ten gunste van de staat van baten en lasten gebracht in het jaar ten laste waarvan de gesubsidieerde lasten komen/ waarin de opbrengsten zijn gederfd/waarin het exploitatietekort zich heeft voor gedaan.

Baten werk in opdracht van derden

Opbrengsten uit hoofde van werk in opdracht van derden (contractonderwijs, contractonderzoek en overige) worden in de staat van baten en lasten als baten opgenomen voor een bedrag gelijk aan de kosten indien zeker is dat deze kosten declarabel zijn. Een eventueel positief resultaat wordt genomen naar rato van het stadium van voltooiing van de transactie op verslagdatum (de zogeheten percentage of completion methode). Het stadium van voltooiing wordt bepaald aan de hand van beoordelingen van de verrichte werkzaamheden. Voor een eventueel verwacht negatief resultaat wordt een voorziening getroffen die is gepresenteerd als voorziening verlieslatende contracten.

Overige baten

Overige baten worden in de staat van baten en lasten verwerkt wanneer het bedrag van de opbrengsten op betrouwbare wijze kan worden bepaald en de inning van de te ontvangen vergoeding waarschijnlijk is.

Financiële baten en lasten

Financiële baten en lasten omvatten vergoedingen voor ter beschikking gestelde liquide middelen. Financiële baten en lasten worden in de staat van baten en lasten verwerkt in de periode waarop zij betrekking hebben.

Kasstroomoverzicht

Het kasstroomoverzicht is opgesteld op basis van de indirecte methode. De ontvangen interest wordt verantwoord als kasstroom uit operationele activiteiten.

64

Vaste activa

Materiële vaste activaHet verloop gedurende het boekjaar is als volgt:

1.2.1 1.2.2 1.2.3 1.2.4Gebouwen en Inventaris en Andere vaste In uitvoering enterreinen apparatuur bedrijfsmiddelen vooruitbetaling Totaal

€ € € €

Stand per 1 januari 2017- aanschafwaarde 3.064.912 2.108.175 363.242 11.135.128 16.671.457 - cumulatieve herwaarderingen - - - - - - cumulatieve afschrijvingen 2.636.631 1.408.722 318.915 - 4.364.268

Boekwaarde per 1 januari 2017 428.281 699.453 44.327 11.135.128 12.307.189

Mutaties in het boekjaar- investeringen - 144.967 - 11.070.008 11.214.975 - geactiveerd in boekjaar 19.826.036 1.586.305 21.412.341- - - overige mutaties 605.047- 605.047- - afschrijvingen 272.790 352.809 15.210 640.810 - bijzondere waardeverminderingen -

- terugname geheel afgeschreven activa .aanschafwaarde 939 478.439 9.050 488.428 .cumulatieve herwaarderingen - .cumulatieve afschrijvingen 939 478.439 9.050 488.428

- desinvesteringen aanschafwaarde - cumulatieve herwaarderingen - cumulatieve afschrijvingen - per saldo - - - -

Mutaties in boekwaarde (per saldo) 19.553.246 1.378.462 15.210- 10.947.379- 9.969.119

Stand per 31 december 2017- aanschafwaarde 22.890.009 3.361.008 354.192 187.749 26.792.958 - cumulatieve herwaarderingen - - - - cumulatieve afschrijvingen 2.908.482 1.283.092 325.076 - 4.516.650

Boekwaarde per 31 december 2017 19.981.527 2.077.916 29.117 187.749 22.276.308

De investering in de categorie "In uitvoering en vooruitbetaling" heeft vrijwel geheel betrekking op enkele restposten van het Kind-Jeugdcentrum in Heemskerk. De oplevering van deze restposten vindt plaats in de loop van 2018. De post "overige mutaties" ad € 605k betreft voor € 224k activa die ondergebracht zijn in Stichting Heliomare en voor € 381k posten die niet-activeerbaar zijn gebleken, en ten laste van de exploitatie zijn gebracht.

65

Vorderingen

Vorderingen31-12-2017 31-12-2016

1.5.1 Debiteuren 182.443 643.4511.5.2 OCW/EZ 1.289.886 1.344.8561.5.3 Groepsmaatschappijen 3.989.541 4.644.8511.5.6 Overige overheden 0 01.5.7 Overige vorderingen 21.826 18.4751.5.8 Overlopende activa 349.443 250.373

Nominale waarde vorderingen 5.833.139 6.902.007Af: Voorziening voor oninbaarheid 0 -418.096

Vorderingen 5.833.139 6.483.911

Uitsplitsing

1.5.7.1 Personeel 21.826 18.475Overige vorderingen 21.826 18.475

1.5.8.1 Vooruitbetaalde kosten 114.096 45.6051.5.8.3 Overige overlopende activa 235.347 204.769

Overlopende activa 349.443 250.373

De vordering op OCW/EZ heeft betrekking op de lumpsum bekostiging van Heliomare Onderwijs.

In de vorderingen is geen bedrag begrepen met een resterende looptijd langer dan 1 jaar.

Groepsmaatschappijen

Liquide middelen

1.7 Liquide middelen31-12-2017 31-12-2016

1.7.1 Kasmiddelen 1.344 2.1941.7.2 Tegoeden op bank- en girorekeningen 0 01.7.3 Deposito's 0 01.7.4 Overige liquide middelen 0 -534

Liquide middelen 1.344 1.660

De liquide middelen worden voornamelijk op groepsniveau centraal beheerd, wat leidt tot een vordering op Stichting Heliomare te Wijk aan Zee. Hierbij wordt voldaan aan de regeling beleggen en belenen. Over de rekening courant met groepsmaatschappijen wordt in 2017 over het gemiddelde saldo 0,1% rente (2016: 0,1%) berekend.

De liquide middelen staan volledig ter vrije beschikking van Stichting Heliomare Onderwijs.

De daling van de debiteuren en de voorziening voor oninbaarheid wordt veroorzaakt door de definitieve afhandeling van de vordering op de gemeente Beverwijk. Van de totale vordering is € 201.000 in 2017 geïncasseerd

66

Eigen vermogen

2.1 Eigen VermogenStand per Stand per

1-1-2017 31-12-2017

2.1.1 Algemene reserve 8.890.681 -341.453 8.549.228

Eigen vermogen 8.890.681 0 -341.453 8.549.228

De algemene reserve wordt onder andere aangehouden voor toekomstige verplichtingen in verband met de BAPO, inkomstenderving door terugloop aantal leerlingen, financiële gevolgen van arbeidsconflicten, onvolledige indexatie van de bekostiging, nieuwbouw scholen en effecten van Passend Onderwijs.

ResultaatOverige mutaties

67

Voorzieningen

2.2Stand per1-1-2017

2.2.1 Voorzieningen inzake:- jubileumuitkeringen 123.952 21.275 25.719 119.508- langdurig zieken 238.825 175.680 238.825 175.680- spaarverlof 163.828 307 5.612 37.474 121.049- duurzame inzetbaarheid 4.022 3.099 7.121

Voorzieningen 530.627 200.361 31.331 276.299 423.358

2.2.1 Personeelsvoorzieningen 300.052 123.306 423.358

Voorzieningen 300.052 123.306 423.358

Vrijval Stand per 31-12-2017

Kortlopend deel<1 jaar

Langlopend deel>1 jaar

Dotaties Onttrekkingen

Totaal

De jubileumvoorziening is gevormd voor alle, bij Stichting Heliomare Onderwijs, werkzame medewerkers. De voorziening jubileumuitkeringen is gebaseerd op toekomstige jubileumuitkeringen aan medewerkers, contant gemaakt tegen 0,799%, rekening houdend met blijfkans en resterende dienstjaren tot de jubileumuitkering. De indexering is verwerkt als dotatie.

Voorzieningen

De voorziening spaarverlof en de voorziening duurzame inzetbaarheid zijn gevormd voor medewerkers die met de Stichting een regeling hebben getroffen.

De voorziening langdurig zieken is gevormd voor medewerkers die per ultimo van het boekjaar ziek waren en op grond van de inschatting door de Stichting niet op korte termijn zullen terugkeren. Voor deze medewerkers is een voorziening opgenomen ter hoogte van de loonkosten tot het moment dat deze medewerkers in de WIA raken (maximaal 2 jaar).

68

Langlopende schulden

2.331-12-2017 31-12-2016

2.3.3 Schuld aan banken 14.306.667 5.100.000,00

Langlopende schulden 14.306.667 5.100.000

Het verloop gedurende het boekjaar is als volgt:

2017 2016

Stand per 1 januari 5.100.000 - Bij: nieuwe leningen 9.700.000 5.100.000Af: aflossingen - -

Stand per 31 december 14.800.000 5.100.000

Af: aflossingsverplichting komend boekjaar 493.333,00 -

Stand langlopende schulden per 31 december 14.306.667 5.100.000

Langlopende schulden

Stichting Heliomare Onderwijs is in 2015 overeenkomsten van variabele hoofdsom en drie geldleningen aangegaan met de Nederlandse Waterschapsbank N.V. ten bedrage van in totaal EUR 14.800.000. In de overeenkomst van variabele hoofdsom is aan Stichting Heliomare het maximale bedrag van EUR 14.800.000 op 1 december 2015 ter beschikking gesteld, wat per ultimo 2017 volledig is opgenomen (31 december 2016: € 5.100.000). Deze hoofdsom is op 1 september 2017 overgegaan in een geldlening. Het rentepercentage over de geldleningen per 1 september 2017 is gelijk aan 2,17%. Zowel de variabele hoofdsom als de geldleningen zijn gegarandeerd door borgstelling van de gemeente Heemskerk. Per ultimo 2017 is een bedrag van EUR 14.800.000 van deze lening opgenomen bij de Nederlandse Waterschapsbank. De lening wordt in gelijke delen volledig afgelost in 30 jaar, aan te vangen op 1 september 2018. Het deel van de lening met een looptijd langer dan 5 jaar bedraagt € 12.333.333.

69

Kortlopende schulden

2.431-12-2017 31-12-2016

2.4.1 Schulden aan kredietinstellingen 493.333 02.4.3 Crediteuren 7.120 7.4082.4.5 Schulden aan groepsmaatschappijen 0 02.4.7 Belastingen en premies sociale verzekeringen 769.834 898.3542.4.8 Schulden ter zake van pensioenen 226.440 199.9482.4.9 Overige kortlopende schulden 2.690.217 2.507.4682.4.10 Overlopende passiva 644.595 658.275

Kortlopende schulden 4.831.538 4.271.453

Uitsplitsing

2.4.7.1 Loonheffing 769.834 898.3542.4.7.3 Premies sociale verzekeringen 0 0

Belastingen en premies sociale verzekeringen 769.834 898.354

2.4.9.2 Overige 2.690.217 2.507.468Overige kortlopende schulden 2.690.217 2.507.468

2.4.10.5 Vakantiegeld en -dagen 627.536 638.4112.4.10.8 Overige 17.059 19.864

Overlopende passiva 644.595 658.275

In de schulden is geen bedrag begrepen met een resterende looptijd langer dan 1 jaar.

Kortlopende schulden

70

OCW Verantwoording subsidies

Model G1 Verantwoording van subsidie zonder verrekeningsclausule

Toewijzing kenmerk Toewijzing Bedrag Ontvangen t/m Prestatie afgerond2017

Lerarenbeurs 2016/2017 6/596/99620 25-07-16 10.530 10.530 jaLerarenbeurs 2016/2017 6/640/04694 25-07-16 4.281 4.281 jaLerarenbeurs 2016/2017 6/654/06338 25-07-16 5.053 5.053 jaLerarenbeurs 2017/2018 7/598/12331 24-07-17 4.393 4.393 neeLerarenbeurs 2017/2018 7/666/18697 24-07-17 12.666 12.666 nee

Totaal 36.923 36.923

Omschrijving

71

Niet in de balans opgenomen activa en verplichtingen

Claims Tegen de organisatie en/of groepsmaatschappijen zijn geen claims ingediend.

Meerjarige financiële verplichtingen Stichting Heliomare Onderwijs is in 2015 overeenkomsten van variabele hoofdsom en drie geldleningen aangegaan met de Nederlandse Waterschapsbank N.V. ten bedrage van in totaal EUR 14.800.000. In de overeenkomst van variabele hoofdsom is aan Stichting Heliomare het maximale bedrag van EUR 14.800.000 op 1 december 2015 ter beschikking gesteld, waarvan per ultimo 2017 een bedrag van EUR 14.800.000 is opgenomen (31 december 2016: EUR 5.100.000). Deze variabele hoofdsom is op 1 september 2017 overgegaan in een geldlening. Het rentepercentage over de variabele hoofdsom is gelijk aan 1-maands EURIBOR verhoogd met een opslag van 0,36 procent. Het rentepercentage over de geldleningen per 1 september 2017 is gelijk aan 2,17%. Zowel de variabele hoofdsom als de geldleningen zijn gegarandeerd door borgstelling van de gemeente Heemskerk. Per ultimo 2017 is een bedrag van EUR 14.800.000 van deze lening opgenomen bij de Nederlandse Waterschapsbank, hetgeen tot uitdrukking is gekomen onder de langlopende schulden.

In 2015 zijn Stichting Heliomare en Stichting Heliomare Onderwijs met de Coöperatieve Rabobank Ijmond U.A. een overeenkomst van investeringsfaciliteit aangegaan. Daarin stelt de bank aan Stichting Heliomare en Stichting Heliomare Onderwijs een investeringsfaciliteit ter beschikking tot een maximumbedrag van EUR 3.400.000 en met een periode van beschikbaarheid tot en met 31 maart 2018. Indien de faciliteit wordt benut, is het geldbedrag beschikbaar voor een periode van maximaal 10 jaar en wordt deze op 30 maart 2018 omgezet in een lening. De rente die verschuldigd is over een debetsaldo bedraagt het gemiddelde van het in een kalendermaand vastgestelde 1-maands EURIBOR tarief met een opslag van 216 basispunten. De rente die verschuldigd is vanaf het moment dat de benutte faciliteit wordt omgezet in een lening, bedraagt 395 basispunten. Zolang de bank uit hoofde van deze investeringsfaciliteit een vordering op Stichting Heliomare en/of Stichting Heliomare Onderwijs heeft, dient de solvabiliteit te allen tijde minimaal 25% te bedragen en dient de Debt Service Coverage Ratio te allen tijde minimaal 1,40 te bedragen, met uitzondering van de boekjaren 2018 en 2019 waarin de Debt Service Coverage Ratio minimaal 1,20 dient te zijn. Per 31 december 2017 is, evenals per ultimo 2016, deze faciliteit niet aangewend en heeft de bank geen vordering op Stichting Heliomare en/of Stichting Heliomare Onderwijs uit hoofde van deze investeringsfaciliteit.

Voor het Kind Jeugd Centrum heeft stichting Heliomare Onderwijs een meerjarig onderhoudscontract afgesloten met ingang van 2018 voor een periode van 12 jaar en voor een bedrag van € 634.099.

De kosten m.b.t. de huisvesting van het Kind Jeugd Centrum overschrijden de opbrengsten met € 244k, eventuele consequenties zijn niet verwerktmet oog op toekomstige herstelmaatregelen. Deze uitkomst wordt door de externe accountant gerapporteerd aan het ministerie door middel vaneen uitzonderingsrapportage.

Voor het Kind Jeugd Centrum heeft stichting Heliomare Onderwijs een regeling kosten gemene regeling afgesloten met stichting Heliomare waarin de kosten van huisvesting worden verdeeld conform de in de samenwerkingsovereenkomst vastgelegde verhouding tussen onderwijs en zorg van 72% : 28%. Heliomare Onderwijs mag hooguit overeenkomstig de vergoeding ingevolge de doordecentralisatieovereenkomst tussen gemeente Heemkserk en Heliomare Onderwijs aan de kosten van onderwijshuisvesting bijdragen.

HuurverplichtingenHuurverplichtingen korter dan een jaar € 130.439Huurverplichtingentussen 1 en 5 jaar € 402.569Huurverplichtingen langer dan 5 jaar € 349.504Totaal van huurverplichtingen € 882.512

BAPO

Onder voorwaarden kan het personeel vanaf de leeftijdsgrens van 52 jaar gebruik maken van de regeling Bevordering Arbeids Participatie Ouderen (BAPO). Voor personeel vanaf de leeftijd van 47 jaar (het moment dat een BAPO verplichting mogelijk wordt) is geen voorziening gevormd.

Risicobeheersing van financiële instrumentenDe instelling maakt in de normale bedrijfsuitoefening gebruik van uiteenlopende financiële instrumenten die de instelling blootstelt aan rente-, krediet- en liquiditeitsrisico. De instelling is niet blootgesteld aan kasstroomrisico's.

KredietrisicoDe instelling loopt kredietrisico over handels- en overige vorderingen alsmede de liquide middelen. Het kredietrisico is voornamelijk geconcentreerd in de vordering op stichting Heliomare, de moedermaatschappij. Het kredietrisico omtrent deze vordering wordt als laag ingeschat.

RenterisicoDe lening bij de Nederlandse Waterschapsbank N.V. heeft een rentevastperiode conform de looptijd van de lening. Derhalve is het renterisico laag.

LiquiditeitsrisicoDe liquiditeit wordt beheerd door de moeder. Stichting Heliomare Onderwijs heeft een rekening-courant verhouding met de moedermaatschappij.

OverigeDoor Stichting Heliomare Onderwijs en Stichting Heliomare zijn de volgende zekerheden afgegeven aan de Coöperatieve Rabobank IJmond Noord U.A.:

- Er is een solvabiliteitsratio afgegeven van minimaal 25%. - Er is een cross-default afgegeven door Stichting Heliomare en Stichting Heliomare Onderwijs.- Er is een hoofdelijke medeschuldverbintenis afgegeven voor de leningen. De leningen bij Stichting Heliomare bedragen per ultimo 2017 circa EUR 14,8 miljoen- Verpanding van de huidige en toekomstige inventaris, de huidige en toekomstige voorraden en de vorderingen op derden, en ter zake van die vorderingen de rechten uit verzekeringsovereenkomsten door Stichting Heliomare en Stichting Heliomare Onderwijs.- Er is een Pari-Passu Verklaring afgegeven door Stichting Heliomare en Stichting Heliomare Onderwijs.

72

Overheidsbijdragen

Rijksbijdragen2017 2016

3.1.1 Rijksbijdragen OCW/EZ 21.960.018 22.298.7513.1.2 Overige subsidies OCW/EZ 0 03.1.4 Ontvangen doorbetalingen Rijksbijdrage SWV 523.174 535.248

Rijksbijdragen 22.483.192 22.833.999

Uitsplitsing

3.1 OCW 21.960.018 22.298.7513.1.1.2 EZ 0 0

3.2.2 Gemeentelijke bijdragen en subsidies 2.078.435 1.802.188Overige overheidsbijdragen en -subsidies 2.078.435 1.802.188

Andere baten

3.4 Baten in opdracht van derden

3.4.3 Overige baten werk in opdracht van derden 254.049 300.767Baten in opdracht van derden 254.049 300.767

3.5 Overige baten

3.5.1 Verhuur 261.076 23.9643.5.2 Detachering personeel 2.154.171 2.571.9603.5.5 Ouderbijdragen 35.692 59.2303.5.6 Overige 696.866 468.993

Overige baten 3.147.805 3.124.147

Totale baten 27.963.480 28.061.101

3.2 Overige overheidsbijdragen en -subsidies

73

Lasten

Personeelslasten2017 2016

4.1.1 Lonen en salarissen 19.064.424 18.654.2094.1.2 Overige personele lasten 2.562.578 3.161.1374.1.3 Af: uitkeringen 130.398 115.311

Personeelslasten 21.496.604 21.700.035

Uitsplitsing4.1.1.1 Brutolonen en salarissen 14.496.942 14.431.5484.1.1.2 Sociale lasten 2.024.967 2.019.9674.1.1.3 Pensioenpremies 2.002.367 1.687.6894.1.1.4 Premies Participatiefonds 511.406 479.3344.1.1.5 Premies Vervangingsfonds 28.742 35.671

Lonen en salarissen 19.064.424 18.654.209

4.1.2.1 Dotaties personele voorzieningen -81.549 183.5264.1.2.2 Personeel niet in loondienst 2.102.023 2.657.4714.1.2.3 Overig 542.105 320.140

Overige personele lasten 2.562.578 3.161.137

4.2 Afschrijvingen

4.2.2 Materiële vaste activa 638.685 446.835Afschrijvingen 638.685 446.835

4.3 Huisvestingslasten

4.3.1 Huur 47.471 295.4004.3.2 Verzekeringen 1.011 1.2684.3.3 Onderhoud 163.995 153.4454.3.4 Energie en water 186.824 241.9164.3.5 Schoonmaakkosten 307.301 254.8194.3.6 Heffingen 100.261 55.2204.3.7 Overige 90.734 53.804

Huisvestingslasten 897.598 1.055.872

4.4 Overige lasten

4.4.1 Administratie en beheerslasten 1.087.354 705.0964.4.2 Inventaris, apparatuur en leermiddelen 797.941 887.6484.4.3 Dotatie overige voorzieningen 0 04.4.4 Overige 3.281.973 3.353.293

Overige lasten 5.167.267 4.946.036

Financieel en buitengewoon

5 Financiële baten en lasten2017 2016

5.1 Rentebaten 1.196 6.0725.5 Rentelasten langlopende leningen -105.975 0

Financiële baten en lasten -104.779 6.072

De daling van huurkosten komt door een positieve huurverrekening, als gevolg van terugname impairment van het pand aan de Verlengde Voorstraat door Stichting Heliomare.

74

Toelichting op de personeelslasten

Wet Normering Topinkomens (WNT)

Gedurende het boekjaar 2017 bedroeg het gemiddeld aantal werknemers bij stichting Heliomare Onderwijs omgerekend naar volledige mensjaren 313 fte (2016: 313 fte). Geen van deze werknemers is in het buitenland werkzaam.

Stichting Heliomare Onderwijs is gelieerd aan Stichting Heliomare in de zin van art. 1.1 van de WNT. Een toelichting op de beloningen inzake de Wet Normering Topinkomens is daarom opgenomen in het geconsolideerde jaarverslag van Stichting Heliomare, welke wordt verstrekt aan het ministerie van VWS. Deze handelswijze heeft Stichting Heliomare Onderwijs afgestemd met de Dienst Uitvoering Onderwijsinstellingen.

Vanuit de stichting Heliomare wordt ongeveer 34% van de kosten van de Raad van Bestuur en de Raad van Toezicht doorbelast aan stichting Heliomare Onderwijs gebaseerd op omzetverhoudingen.

75

Toelichting op de overige lasten

De volgende honoraria van de extern accountants zijn in 2017 ten laste gebracht van de organisatie.

OverigDeloitte netwerk Totaal

2017 2017 2017

Controle van de jaarrekening 142.035 142.035Overige controlewerkzaamheden 15.979 15.979Fiscale advisering 0

158.015 0 158.015

OverigDeloitte netwerk Totaal

2016 2016 2016

Controle van de jaarrekening 102.602 102.602Overige controlewerkzaamheden 24.557 24.557Fiscale advisering 0

127.158 0 127.158

RESULTAATBESTEMMING

Het resultaat is als volgt verdeeld: 2017 2016

Toevoeging / onttrekking:Algemene reserve -341.453 -81.604

-341.453 -81.604

Gebeurtenissen na balansdatum

Na balansdatum hebben zich geen noemenswaardige gebeurtenissen voorgedaan welke invloed hebben op de jaarrekening 2017

76

Verplichte Toelichting

Naam Juridische vorm 2017

Statutaire zetel

Code activiteiten

Eigen vermogen 31-12-2016

Resultaat jaar 2016

Art 2: 403 BW

Deelname Conso-lidatie

Ja/Nee % J/N0 0 0 0 0 0 0 0

Ondertekening door bestuurders en toezichthouders

Mevrouw P.H.M. Esveld De heer dr. J. WelmersVoorzitter Raad van Bestuur Lid Raad van Bestuur

De heer mr. Th. J. Henrar Mevrouw mr. A.M. WolfVoorzitter Raad van Toezicht Lid Raad van Toezicht

Mevr. drs. E.D. KooijmanLid Raad van Toezicht Lid Raad van Toezicht

De heer drs. A.J.M. de WitLid Raad van Toezicht

Er zijn geen verbonden partijen waarin Heliomare Onderwijs enig belang heeft. Voorts zijn de belangrijkste overige verbonden partijen Stichting Heliomare en de Raad van Bestuur. We verwijzen naar toelichting omtrent de bezoldiging van de bestuurders voor de transacties met de Raad van Bestuur.

Heliomare Onderwijs en Heliomare hebben in hun relatie van moeder/dochter diverse verwevenheden op diverse gebieden. Deze komen tot uitdrukking in diverse toelichtingen in deze jaarrekening.

De Raad van Bestuur van Stichting Heliomare Onderwijs heeft de jaarrekening 2017 vastgesteld in de vergadering van 18 juni 2018.

De Raad van Toezicht van Stichting Heliomare Onderwijs heeft de jaarrekening 2017 goedgekeurd in de vergadering van 28 juni 2018.

De heer prof. dr. B.M.J. Uitdehaag

77

Overige gegevens

78

Overige gegevens

NevenvestigingenHet overzicht van de vestigingen van Stichting Heliomare Onderwijs is als volgt:

Naam VestigingsplaatsHeliomare Onderwijs HeemskerkDe Alk AlkmaarDe Ruimte Bergen

79