TETOR 20151

A JETOHE

FAQE 3

FAQE6

SOKOL GUSOKOL GUSOKOL GUSOKOL GUSOKOL GU

Mbi projekt-ligjin e

pyjeve dhekullotave nëRepublikëne Shqipërisë

(vijon në faqe 2)

JETO GJELBËRJETO GJELBËRGazetë Periodike, (Tetor 2015) Nr. 154 www.fkpkk-shqiperi.org

Shpërndahet

FALAS

Fondacioni “Bashkojmë Vlerat eNatyrës me Njerëzit” – CNVP orga-nizoi me datë 22 Tetor 2015 në Ti-

ranë një takim kombëtar me temë“Pyjet për zhvillimin ekonomik lokal”.Takimi u zhvillua në kuadër të pro-

jektit me të njëjtin emër mbështeturnga qeveria suedeze. Pjesëmarrës të këtijtakimi ishin përfaqësues të Ambasadës

Suedeze në Shqipëri, Ministrisë sëBujqësisë, Ministrisë së Mjedisit dheBankës Botërore. FAQE 2

Federata Kombëtare e Pyjevedhe Kullotave Komunale kaqenë pjesë e diskutimeve tëorganizuara nga Ministria eMjedisit dhe kompania engarkuar për hartimit e pro-jekt - ligjit ku ka paraqitur meshkrim komentet e saj. Gjith-ashtu, këto komente Federa-ta Kombëtare e Pyjeve i kadërguar me postë zyrtare tekinstitucionet qëndrore dhe ika pasqyruar në gazetat ko-mbëtare.Diskutimet rreth projekt-ligjitende vazhdojnë gjatë vitit 2015dhe pritet që miratimi i tij tëbëhet së shpejti.Për këtë arsye, të preokupuarpër vazhdimësinë dhegjithëpërfshirjen e të gjithëgrupeve të interesit nëhartimin e këtij projekt - ligji,Federata Kombëtare e Pyjevedhe Kullotave Komunale or-ganizoi gjatë periudhës Shta-tor - Tetor 2015 tre takime dis-kutuese në Fier...

Druri si burim për energji tërinovueshme në Kosovë

PYLLI FAMILJA DHE TRADITAPYLLI FAMILJA DHE TRADITAPYLLI FAMILJA DHE TRADITAPYLLI FAMILJA DHE TRADITAPYLLI FAMILJA DHE TRADITA

ARDITA DINAJARDITA DINAJARDITA DINAJARDITA DINAJARDITA DINAJFondacioni ‘BashkojmëFondacioni ‘BashkojmëFondacioni ‘BashkojmëFondacioni ‘BashkojmëFondacioni ‘Bashkojmë

Vlerat e Natyrës me Njerëzit’Vlerat e Natyrës me Njerëzit’Vlerat e Natyrës me Njerëzit’Vlerat e Natyrës me Njerëzit’Vlerat e Natyrës me Njerëzit’– CNVP Kosovë– CNVP Kosovë– CNVP Kosovë– CNVP Kosovë– CNVP Kosovë

Me gjithë rezervat e mëdha tëthëngjillit në Kosovë dhe kontribu-tin e tij të rëndësishëm në pro-dhimin e energjisë elektrike, thëngjil-

li bën pjesë në kategorinë e buri-meve të paripërtëritshme të en-ergjisë me efekte negative për ndot-jen dhe emëtimin e karbonit në at-mosferë, ashtu si edhe nafta gazi, apoenergjia elektrike e prodhuar ngathëngjilli.

FAQE 4-5

FESTFESTFESTFESTFESTA E GËSHTËNJES NË JUNIKA E GËSHTËNJES NË JUNIKA E GËSHTËNJES NË JUNIKA E GËSHTËNJES NË JUNIKA E GËSHTËNJES NË JUNIKJuniku shtrihet në veriperëndim të Rrafshit të Duk-agjinit dhe ka një ka pozitë të përshtatshme gjeografikenë grykën e lumit Ereniku, lum i cili buron nëlartësitë e Alpeve Shqiptare rrëzë Gjeravicës. Gjer-avica është maja më e lartë e Alpeve në Kosovë melartësi prej 2 656 m. Edhe pyjet e gështenjës që shtri-hen në brezin pyjor nga Peja deri në Gjakovë....

LURAPERMENDORE...!!

FAQE 7

Poezi NgaPoezi NgaPoezi NgaPoezi NgaPoezi NgaZIHNI NDREGJONIZIHNI NDREGJONIZIHNI NDREGJONIZIHNI NDREGJONIZIHNI NDREGJONI

Hajrush Kurtaj,Hajrush Kurtaj,Hajrush Kurtaj,Hajrush Kurtaj,Hajrush Kurtaj,Fondacioni CNVP, Kosovë

2 TETOR 2015

(vijon nga faqja e parë)(vijon nga faqja e parë)(vijon nga faqja e parë)(vijon nga faqja e parë)(vijon nga faqja e parë)

Gjithashtu morën pjesë përfaqësues tëFederatave dhe Shoqatave të Përdoruesve tëPyjeve dhe Kullotave nga i gjithë vendi,grupeve prodhuese, grupeve të grave dhefermerë e përdorues të pyjeve. Përfaqësuestë Shoqatave të Pronarëve të Pyjeve dhegrupeve prodhuese nga Kosova iu bashkuankëtij takimi duke prezantuar produketet etyre të vendit.Takimi kishte në fokus promovimin eaktiviteteve ekonomike në pyje dhepërfshirjen e grave në këto aktivitete. Disamodele të mira organizimi të grupeveprodhuese në pyje dhe gjenerimi tëardhurash u prezantuan po ashtu gjatë këtijtakimi kombëtar.

FJALA PËRSHËNDETËSE EFJALA PËRSHËNDETËSE EFJALA PËRSHËNDETËSE EFJALA PËRSHËNDETËSE EFJALA PËRSHËNDETËSE EDREJTORIT TË FONDACIONITDREJTORIT TË FONDACIONITDREJTORIT TË FONDACIONITDREJTORIT TË FONDACIONITDREJTORIT TË FONDACIONIT

“BASHKOJMË VLERAT E“BASHKOJMË VLERAT E“BASHKOJMË VLERAT E“BASHKOJMË VLERAT E“BASHKOJMË VLERAT ENATYRËS ME NJERËZIT” – CNVPNATYRËS ME NJERËZIT” – CNVPNATYRËS ME NJERËZIT” – CNVPNATYRËS ME NJERËZIT” – CNVPNATYRËS ME NJERËZIT” – CNVP

PËR SHQIPËRINË,PËR SHQIPËRINË,PËR SHQIPËRINË,PËR SHQIPËRINË,PËR SHQIPËRINË,ZOTIT JANAQ MALEZOTIT JANAQ MALEZOTIT JANAQ MALEZOTIT JANAQ MALEZOTIT JANAQ MALE

Është një kënaqësi e veçantë për mua që nëemër të organizatës CNVP, t’ju përshëndesdhe falënderoj për pjesëmarrjen tuaj në këtëaktivitet që organizojmë për të prezantuardhe diskutuar për një nga komponentëtkryesorë të projektit FLED, siç ështëfuqizimi dhe zhvill imi i mëtejshëmfuqizimi dhe zhvill imi i mëtejshëmfuqizimi dhe zhvill imi i mëtejshëmfuqizimi dhe zhvill imi i mëtejshëmfuqizimi dhe zhvill imi i mëtejshëmi zinxhirit të vlerave për prodhimeti zinxhirit të vlerave për prodhimeti zinxhirit të vlerave për prodhimeti zinxhirit të vlerave për prodhimeti zinxhirit të vlerave për prodhimetpyjore dhe produkte të t jerapyjore dhe produkte të t jerapyjore dhe produkte të t jerapyjore dhe produkte të t jerapyjore dhe produkte të t jerajodrusore, jodrusore, jodrusore, jodrusore, jodrusore, që synon të kontribuojë në:-Organizimin dhe fuqizimin e grupeveprodhuese në struktura, funskionimin e tyredhe forcimin e kapaciteteve tregtuese;-Marrëdhënie të përmirësuara dhe rrjetëzimmes aktorëve në zinxhirin e vlerës;-Rritje e mundësive për tregtimin eprodukteve pyjore sipas standarteve të BE;-Promovimin e aktiviteteve ekonomike nëpyje me fokus përfshirjen e grave.Objektivi i këtij workshopi është që tëprezantojë gjetjet e analizës mbi grupetprodhuese që është bërë nga CNVP nëkuadër të projetit FLED dhe promovimin emodeleve dhe organizimeve më tësuksesshme në gjenerimin e të ardhurave ngasektori i pyjeve, kryesisht prodhimet e dytatë pyllit që përbëjnë një potencial real përpunësimin, kryesisht të grave dhe rritjen e tëardhurave të familjeve të varfëra dhe zhvilliminrural në tërësi.Pjesëmarrja në këtë aktivitet e aktorëvekryesorë nga njësitë administrative ku operonprojekti (ish komuna) nga rajonet Shkodër,Kukës, Korçë, Elbasan, Gjirokastër, Dibër,Berat, Lezhë e Tiranë do na sjellë përvojëndhe problemet që ekzistojnë në çdo rajon, sidhe gjetjen e mundësive për zgjidhjen e tyredhe rritjen e bashkëpunimit midis aktorëve.Para një viti ne prezantuam këtë program katërvjeçar që ka në fokus kryesor pyjet dhe kullotatkomunale, rritjen e kapaciteteve dhefuqizimin organizativ dhe institucional,konsolidimin, replikimin dhe fuqizimin einvestimeve të mëparshme në sektorin eburimeve natyrore dhe pyjore në Shqipëri.

Ky program që zbatohet nga CNVP-Bashkojmë Vlerat e Natyrës me Njerëzit dhembështetet nga Qeveria Suedeze nëpermjetAgjensinë Suedeze për Kooperim dheZhvillim Ndërkombëtar (Sida), e cila kadhënë një kontribut mjaft të rëndësishëmnë promovimin e menaxhimit tëdecetralizuar të burimeve natyrore nëShqipëri.Programi mbështet fuqizimin e organizatavetë shoqërisë civile ShPPK, promovimin epërfaqësimit dhe pjesëmarrjen më të mirënë sektorin pyjor, promovimin e politikave,kuadrit ligjor dhe institucional përmenaxhmin e qëndrueshëm të pyjeve dhekullotave, duke kontribuarkështu drejt një zhvillimi mëtë barabartë dhe tëqëndrueshëm. Të gjitha këtopërkojnë me synimet eShqipërisë për integriminEuropian.Procesi i transferimit tëpyjeve dhe kullotavekomunale i filluar në vitin1996, i cili u finalizua në vitin2008, ku rreth 60% tësipërfaqes totale të pyjevedhe kullotave iu transferuannë pronësi NJQV-ve, tani ka hyrë në njëfazë të re, ku në bazë të reformës së readministrative dhe territoriale, e gjithësipërfaqja e pyjeve dhe kullotave (përjashtuarzonat e mbrojtura) kalon në pronësi të 61bashkive të reja. Pjesë e kësaj reforme ështëdhe hartimi i ligjit të ri të pyjeve dhekullotave nga Ministria e Mjedisit. Kjoreformë mendohet të sjellë një përmirësimtë ndjeshëm në menaxhimin e pyjeve dhekullotave, bazuar në parimin e përfshirjessë gjithë aktorëve dhe kontributit tëbanorëve lokalë të organizuar në Shoqatat ePërdoruesve dhe përfshirja e tyre edrejtpërdrejtë në menaxhimin dhepërdorimin e këtyre burimeve.Projekti mbështet dhe asiston 24 njësiadministrative (ish komuna) dhe shoqatat epërdoruesve të pyjeve dhe kullotave në këtodrejtime: i) regjistrimin e pyjeve dhe kullotavetë transferuara në Zyrat e Regjistrimit (ZRPP);ii) hartografimin dhe dokumentimin e së

drejtës tradicionale të përdorimit për banorëtlokalë; iii) njohjen dhe zbatimin e kuadritligjor, zbatimin e planeve të menaxhimit,hartimin e planeve operacionale; iv)ndërgjegjësimin për grumbull imin etarifave për prodhimet pyjore e kullosore,forcimin e strukturave menaxhuese tëkomunave dhe shoqatave të përdoruesveme qëll im që ato të aftësohen nëplotësimin e roleve dhe përgjegjësivesipas kuadrit ligjor në fuqi; v) krijimin dheforcimin e grupeve prodhuese mbi bazëne potencialeve që ofrojnë këto burime përtë nxitur zhvillimin ekonomik lokal etj., përtë cilin jemi mbledhur sot dhe do ketë

prezantime më të hollësishme nga kolegëttanë; vi) Përmirësimin e praktikave përmenaxhimin e pyllit të familjes dhe tëpërbashkët, zhvillimin e tyre të mëtejshëmdhe replikimin në zona të tjera; vii)promovimin e përdorimit të biomasës përenergji të rinovueshme për ngrohje; viii)përgatitjen e praktikave të mira lidhur mematjen e stokimit të karbonit në pyje; ix)mbështetje për rritjen e kapaciteteve dhe rolittë Federatave Rajonale dhe Kombëtarelidhur me funksionimin e tyre, përfaqësimindhe ofrimin e shërbimeve, njëkohësishtmbështetje për funksionimin e shoqatave tëpyjeve në njësitë administrative.Të gjitha këto, mendojmë se do çojnë në: -administrim dhe menaxhimin më të mirë tëpyjeve dhe kullotave nga NJQV-të,përdoruesit dhe shoqatat, bazuar në të drejate sigurta të pronësisë dhe përdorimit; -rehabilitimin dhe përmirësimin e pyjeve nësajë të rritjes së interesit për mbrojtjen dhe

mirëmbajtjen e tyre, duke çuar nëpërmirësimin e mjedisit, rritjen e biomasësdhe mbrojtjen e burimeve ujore, etj.; -shfrytëzimin racional dhe forcimin emarketingut për prodhimet pyjore drusoredhe jo drusore duke përfshirë dhe kullotjen;- gjetjen e skemave të finacimit dhe grantevepër pyjet dhe kullotat, duke synuar në punësimdhe përfitime për banorët lokalë; - rritjen e tëardhurave nga aktivitetet ekonomike dhekrijimin e fondit të ri-investimeve për çështjetmë urgjete, si mbrotja nga zjarret, erozioni,pyllëzimet etj.Përfituesit kryesorë të projektit janëpërdoruesit lokalë të organizuar ose jo në

shoqatat e përdoruesve të pyjevedhe kullotave, grupet prodhuesedhe grupet e grave, federatatrajonale dhe kombëtare të pyjevekomunale, njësitë e qeverisjesvendore, sidomos stafi që merretme menaxhimin e pyjeve dhekullotave.Gjithashtu, projekti bashkëpunonngushtë me partnerë të ndryshëmqë kanë rol kyç në menaxhimin epyjeve me qëllim që të arrihetndyshimi i synuar në interes tëaktorëve lokalë, si Ministria e

Mjedisit dhe Ministritë e tjera, Fakulteti iPyjeve, Shërbimi Pyjor i Ekstensionit, ZRPP,bashkitë, qarqet, OJF, sektori privat etj.CNVP bashkëpunon me projekte të tjera qëkanë në fokus burimet natyrore, zhvilliminrural dhe mjedisin, dhe në veçanti meprojektin ESP.Të nderuar pjesëmarrës,CNVP vjen në këtë aktivitet pas një viti ku janëzhvilluar një numër i madh takimesh,seminaresh e trajnimesh, punime në terrennë të gjithë rajonet, komunat dhe fshatrat kuoperon projekti, ku krahas arritjeve kanë dalëdhe një sërë problemesh, sidomos pasreformës administrative. Të gjitha problemetqë kanë dalë, si dhe ato që do dalin në këtëtakim, CNVP do të punojë fort më të gjithë juqë të gjenden zgjidhjet më të mira dhe të gjithësë bashku të arrijmë rezultatet e pritshme, dukekontribuar në zhvillimin ekonomik lokal.Edhe njëherë ju falënderoj për pjesëmarrjen dhekontributin tuaj në zbatimin e këtij projekti.

TETOR 20153

Mbi projekt - ligjin e pyjeve dhekullotave në Republikën e Shqipërisë

Përgatitjet e projekt - ligjit "Për Pyjet dhe Kullo-tat" kanë filluar që prej vitin 2013 bazuar në njëseri diskutimesh dhe konsultimesh në nivel ven-dor dhe kombëtar me grupet e interesit. Feder-ata Kombëtare e Pyjeve dhe Kullotave Komu-nale ka qenë pjesë e diskutimeve të organizuaranga Ministria e Mjedisit dhe kompania e ngarkuarpër hartimit e projekt - ligjit ku ka paraqitur meshkrim komentet e saj. Gjithashtu, këto komenteFederata Kombëtare e Pyjeve i ka dërguar mepostë zyrtare tek institucionet qëndrore dhe i kapasqyruar në gazetat kombëtare. Diskutimetrreth projekt-ligjit ende vazhdojnë gjatë vitit 2015dhe pritet që miratimi i tij të bëhet së shpejti.Për këtë arsye, të preokupuar për vazhdimësinëdhe gjithëpërfshirjen e të gjithë grupeve të inter-esit në hartimin e këtij projekt - ligji, FederataKombëtare e Pyjeve dhe Kullotave Komunaleorganizoi gjatë periudhës Shtator - Tetor 2015tre takime diskutuese në Fier, Korçë dheGjirokastër ku morën pjesë rreth 65 persona (53meshkuj dhe 12 femra). Tre takime të të njëjtitlloj u zhvilluan edhe në Tiranë, Divjakë, dheKukës gjatë vitit 2014.Takimet u organizuan me mbështetje të Fonda-cionit 'Bashkojmë Vlerat e Natyrës me Njerëzit'- CNVP dhe lehtësuar nga Koalicioni Ndërko-mbëtar i Tokës - ILC në kuadër të StrategjisëKombëtare të Angazhimit.Pjesëmarrës ishin përfaqësues të Bashkive,Njësive administrative, Agjensive Rajonaletë Mjedisit, Inspektoriatit të Mjedisit, Drej-torive të Shërbimit Pyjor, Prefekturave, Fed-eratave Rajonale të Pyjeve dhe Kullotave,Shoqatave të Përdoruesve të Pyjeve dheKullotave KomunaleJu lutemi gjeni më poshtë propozimet mbi pro-jekt ligjin "Për Pyjet dhe Kullotat", të dala ngatakimet e zhvilluara në Fier, Korçë dheGjirokastër.

Për rolet dhe përgjegjësitë grupit tëPër rolet dhe përgjegjësitë grupit tëPër rolet dhe përgjegjësitë grupit tëPër rolet dhe përgjegjësitë grupit tëPër rolet dhe përgjegjësitë grupit tëaktorëve që veprojnë në pyje:aktorëve që veprojnë në pyje:aktorëve që veprojnë në pyje:aktorëve që veprojnë në pyje:aktorëve që veprojnë në pyje:" Ligji duhet të rregullojë marrëdhëniet insti-tucionale midis Shoqatave (të përdoruesvedhe pronarëve private), Bashkisë, Drejtorisëse Shërbimit Pyjor, Ministrisë, Agjensisë sëZonave të Mbrojtura, Inspektoriatit.

" Ligji duhet të qartësojë se kush ka përgjegjë-si në rastet e zjarreve në pyje.

Për përdoruesit e pyjeve dhePër përdoruesit e pyjeve dhePër përdoruesit e pyjeve dhePër përdoruesit e pyjeve dhePër përdoruesit e pyjeve dhekullotave:kullotave:kullotave:kullotave:kullotave:" Ligji të njohë fshatin si njësi kadastrale mëvete dhe formën e organizimit në Shoqata tëPërdoruesve të Pyjeve. Në të kundërt për-doruesit humbasin mundësinë për të përfitu-ar grante dhe financime nga BE-ja." Ligji të lejojë kalimin e pyjeve dhe kullotavenë dorë të komuniteteve vendore." Ligji të njohë të drejtën e përdoruesve tëpyjeve për përfitim ekonomik nga produktetqë marrin në pyll." Shërbime e tilla si pastrimet në pyje, pyllëz-ime, ruajta dhe sensibilizimi ti kalohen me ligjShoqatave.Për Bashkitë e reja:Për Bashkitë e reja:Për Bashkitë e reja:Për Bashkitë e reja:Për Bashkitë e reja:" Bashkive të reja u mungon përvoja, kapacite-tet si dhe mundësitë financiare. Në ligj nukdalin me qartësi cilat janë kopetencat dhedetyrimet e tyre. Ligji të qartësojë të drejtatdhe detyrimet e Bashkive të reja si adminis-trues të pyjeve dhe kullotave. Bashkitë du-het të orientohen dhe udhëzohen përmenaxhimin e tyre." Ligji duhet të përfshijë (me nen të veçantë)në mënyrë të qartë rolin, detyrimet dhe ko-

petencat e punonjësve të pyjeve në Bash-ki apo Njësitë Administrative." Ligji nuk parashikon për Bashkitë me sip-erfaqe të pakta pyjesh masa për zhvillimin,shtimin dhe mbrojtjen e këtyre sipër-faqeve.Për Shërbimin Pyjor :Për Shërbimin Pyjor :Për Shërbimin Pyjor :Për Shërbimin Pyjor :Për Shërbimin Pyjor :" Ligji të njohë Shërbimin Pyjor Shtetërordhe Privat." Roli dhe përgjegjësitë e Shërbimit Pyjorjanë të paqarta në projekt ligj. Po ashtujanë të paqarta vartësia që do të ketë kyShërbim dhe mënyra e raportimit." Për sa i përket nenin 23 mbi shfrytëz-imin e pyjeve është e parealizueshme tëbëhet damkë për drutë e zjarrit. Ligji du-het të qartësojë në cilat pyje duhet bërëdamka." Shërbimi i damkosjes duhet liberalizuar.Kjo mund të bëhet duke liçensuar ko-mpani apo individë për ofrimin e këtijshërbimi.

Për kundravajtjet në pyje dhePër kundravajtjet në pyje dhePër kundravajtjet në pyje dhePër kundravajtjet në pyje dhePër kundravajtjet në pyje dhesanksionet:sanksionet:sanksionet:sanksionet:sanksionet:" Për Nenin 55 në lidhje me kundravajtjetadministrative, ligji duhet të qartësojë seçfarë konsiderohet shkelje e rëndë dhe sh-kelje e lehtë. Duhet që të vendoset një kufi

dhe vlerë."Të lehtësohen proçedurat e ndjekjes së kun-dravajtjeve administrative. Inspektoriati tëkalojë proçes verbalet me titull ekzekutivdirekt në gjykatë." Kundravajtjet administrative duhet të ekzeku-tohen nga pushteti vendor, ndërsa Inspektora-ti të ketë vetëm kundravajtjet penale në pyjedhe në zonat e mbrojtura." Ligji të përshijë një nen edhe për prerjet eparaportuara apo për mosveprim në rast dëmi." Sanksionet për dëmet në pyje dhe kullota tëjenë më të forta.Për pyjet privatë :Për pyjet privatë :Për pyjet privatë :Për pyjet privatë :Për pyjet privatë :" Ligji të përfshijë detyra dhe përgjegjësi të qartapër pronarët privatë." Ligji të qartësojë se kush do të pregatisë dhemiratojë Planet e Menaxhimit për Pyjet Private.

Për shërbimet mjedisore :Për shërbimet mjedisore :Për shërbimet mjedisore :Për shërbimet mjedisore :Për shërbimet mjedisore :" Ligji i pyjeve duhet të përshijë masa kompen-suese për banorët që jetojnë pranë Parqeve Ko-mbëtare/ zonave të mbrojtura/ strikte (shemb.Parku Kombëtar Bredhi Hotovës, zona strikteKardhiq, Parku Korab-Koritnik). Ligji të njohëshërbimet që ofron pylli ku psh. në tokat pyjorendërtohen rrugë, kryejnë veprimtari minierat dhehidroçetralet.Për përmbajtjen e ligjit:Për përmbajtjen e ligjit:Për përmbajtjen e ligjit:Për përmbajtjen e ligjit:Për përmbajtjen e ligjit:" Ligji i pyjeve dhe kullotave duhet të jetë nëbashkërendim edhe me ligje te tjera si ai i push-tetit vendor." Projekt ligji është i gjatë dhe përmban shumëdetaje teknike të cilat mund të jenë pjesë e ak-teve nën ligjore.Federata Kombëtare e Pyjeve dhe KullotaveKomunale falenderon të gjithë përfaqësuesit dhespecialistët e institucioneve të ndryshme që ish-in pjesë e këtyre takimeve dhe dhanë kontribu-tin e tyre me komente konkrete mbi draft ligjine pyjeve dhe kullotave. Federata i bën thirrjeinstitucioneve përgjegjëse të marri parasysh men-dimet e ardhura nga terreni për një ligj sa mëgjithëpërfshirës dhe efektiv në përputhje me stan-dartet ndërkombëtare.

Federata Kombëtare e Pyjeve dheFederata Kombëtare e Pyjeve dheFederata Kombëtare e Pyjeve dheFederata Kombëtare e Pyjeve dheFederata Kombëtare e Pyjeve dheKullotave KomunaleKullotave KomunaleKullotave KomunaleKullotave KomunaleKullotave Komunale

Foto nga takimi i zhvilluar në FierFoto nga takimi i zhvilluar në FierFoto nga takimi i zhvilluar në FierFoto nga takimi i zhvilluar në FierFoto nga takimi i zhvilluar në Fier Foto nga takimi i zhvilluar në KorçëFoto nga takimi i zhvilluar në KorçëFoto nga takimi i zhvilluar në KorçëFoto nga takimi i zhvilluar në KorçëFoto nga takimi i zhvilluar në Korçë

Foto nga takimi i zhvilluar në GjirokastërFoto nga takimi i zhvilluar në GjirokastërFoto nga takimi i zhvilluar në GjirokastërFoto nga takimi i zhvilluar në GjirokastërFoto nga takimi i zhvilluar në Gjirokastër

4 TETOR 2015

DRURI SI BURIM PËR ENERGJITË RINOVUESHME NË KOSOVË

Udhëzues: Disa njohuri bazë për drurin për ngrohje nga prodhimi deri tek konsumatoriUdhëzues: Disa njohuri bazë për drurin për ngrohje nga prodhimi deri tek konsumatoriUdhëzues: Disa njohuri bazë për drurin për ngrohje nga prodhimi deri tek konsumatoriUdhëzues: Disa njohuri bazë për drurin për ngrohje nga prodhimi deri tek konsumatoriUdhëzues: Disa njohuri bazë për drurin për ngrohje nga prodhimi deri tek konsumatori

PYLLI FAMILJA DHE TRADITAPYLLI FAMILJA DHE TRADITAPYLLI FAMILJA DHE TRADITAPYLLI FAMILJA DHE TRADITAPYLLI FAMILJA DHE TRADITA

ARDITA DINAJARDITA DINAJARDITA DINAJARDITA DINAJARDITA DINAJFondacioni ‘BashkojmëFondacioni ‘BashkojmëFondacioni ‘BashkojmëFondacioni ‘BashkojmëFondacioni ‘Bashkojmë

Vlerat e Natyrës me Njerëzit’Vlerat e Natyrës me Njerëzit’Vlerat e Natyrës me Njerëzit’Vlerat e Natyrës me Njerëzit’Vlerat e Natyrës me Njerëzit’– CNVP Kosovë– CNVP Kosovë– CNVP Kosovë– CNVP Kosovë– CNVP Kosovë

HyrjeHyrjeHyrjeHyrjeHyrjeDruri për ngrohje është një ngalëndët djegëse më të përdorura nëKosovë dhe Shqipëri. Nisur ngastandardi i jetesës veçanërsisht izonat rurale dhe i një pjese të mad-he të familjeve që banojnë në qytete,por edhe nga trendet e çmimeve tëlëndëve djegëse të tjera – posaçër-isht të atyre me origjinë fosile nëtregjet ndërkombëtare me ndikimedhe tek ne, duket se edhe për njëperiudhë kohore nuk duhet tëpresim zvogëlim të kërkesës për druzjarri apo zëvendësim të tij me lendëdjegëse të tjera.Me gjithë rezervat e mëdha tëthëngjillit në Kosovë dhe kontribu-tin e tij të rëndësishëm në pro-dhimin e energjisë elektrike, thëngjil-li bën pjesë në kategorinë e buri-meve të paripërtëritshme të en-ergjisë me efekte negative për ndot-jen dhe emëtimin e karbonit në at-mosferë, ashtu si edhe nafta gazi, apoenergjia elektrike e prodhuar ngathëngjilli.Shumica e ndërtesave në zonat ru-rale nuk janë të izoluara dhe për këtëka një humbje të madhe të energjisëtermike. Me humbjet e kësaj energjiekushtëzohet edhe sasia e lëndëvedjegëse që duhet shpenzuar nga njëfamilje mesatare në Kosovë. Përkëto arsye dhe mbi të gjitha shfrytë-zimi tradicional i drurit për djegiena kanë shtyrë në përgatitjen e këtijmoduli për drurin e zjarrit. Neshpresojmë se të gjithë përdoruesitdhe lexuesit do të pajisen me njo-huri themelore për drurin si lëndëdjegëse që nga prodhimi në pyllapo në fushë (agropylltaria) e derinë shfrytëzimin sa më racional dheefiçient të tij.Nisur nga kërkesat e mëdha përdrurin si burim energjie si dhe për-dorimi gjithnjë e më i gjerë i tijposaçërisht nga familjet tona, ven-dosëm të hartojmë këtë modul.Moduli nuk ka për detyrë vetëm njëpërshkrim të thjeshtë të drurit silëndë djegëse por edhe aktorët qëkanë te bëjnë me drurin të fitojnë

njohuritë themelore që nga prodhi-mi, potenciali prodhues i pyjevenatyrale tek ne, mënyrat e për-punimit, të transportit, stivosjes,tregut dhe vlerës së tij.Përmes këtij moduli do tëpërpiqemi të krahasojmë edhe kos-tot e ngrohjes se një familje në Kos-ovë me dru zjarri dhe me lendë tëtjera djegëse duke i vlerësuar për-parësitë dhe mangësit e tij.

GRUPI I SYNUARGRUPI I SYNUARGRUPI I SYNUARGRUPI I SYNUARGRUPI I SYNUARGrupi i synuar për këtë modul janëpërdoruesit, përpunuesit, tregtaretdhe te gjithë te interesuarit për drurinsi lëndë djegëse. Ky grup do të mar-rë njohuritë bazë rreth metodave tëavancuara të përpunimit, transpor-tit, stivosjes dhe mbi të gjitha tëvlerës së drurit si lëndë djegëse.

PARAQITJAPARAQITJAPARAQITJAPARAQITJAPARAQITJANë Kosovë mbi 60% e popullsisëjetojnë në zonat rurale dhe shumicae familjeve përdorin drurin përngrohje dhe gatim.Sipas të dhënave nga Ministria eZhvillimit Ekonomik në Kosovëbrenda vitit shpenzohen rreth 240ktoe (kiloton equivalent oil) energji

nga biomasa. Në Kosovë nga druripër ngrohje në vitin 2008 janë shpen-zuar 233,12 ktoe, në vitin 2009 janëshpenzuar 234,73 ndërsa në vitin2010 janë shpenzuar 236,35 ktoe.Sipas disa llogaritjeve këto janë tëbarabarta me rreth 1,3 milion m3

deri ne 1.4 milion m3 dru zjarri.Prandaj të mësuarit rreth drurve tëzjarrit dhe përdorimit të tij sa mëefiçent është kërkese e kohës dhekëtë kërkese do të përpiqemi taplotësojmë përmes këtij moduli.

PYJET E KOSOVËS –PYJET E KOSOVËS –PYJET E KOSOVËS –PYJET E KOSOVËS –PYJET E KOSOVËS –POTENCIALI PRODHUESPOTENCIALI PRODHUESPOTENCIALI PRODHUESPOTENCIALI PRODHUESPOTENCIALI PRODHUES

DHE SHFRYTËZIMIDHE SHFRYTËZIMIDHE SHFRYTËZIMIDHE SHFRYTËZIMIDHE SHFRYTËZIMISipas Raportit të inventarizimit ko-mbëtar të pyjeve nga viti 2003 sipër-faqja pyjore në Kosovë është464,800 hektarë (rreth 40% e sipër-faqes totale të Republikës së Kos-ovës). Nga këto 278,880 ha janë pyjenë pronësi publike të cilat menax-hohen nga Agjencia Pyjore e Kos-ovës dhe Komunat e Kosovës.185,920 ha janë pyje në pronësi pri-

vate në të cilat po ashtu planifikimindhe monitorimin e aktiviteteve nëto e kryen Agjencia Pyjore e Kos-ovës dhe Autoritetet Pyjore Komu-nale. Pyjet e Kosovës dominohennga pyjet gjethegjërë (Grafiku 1).

Rritja vjetore e masës drunore nëKosovë sipas Inventarit Kombëtartë pyjeve të viti 2003 është rreth 1,31,31,31,31,3milion mmilion mmilion mmilion mmilion m33333 apo mundësia elejueshme e prerjes (70% nga rritjavjetore e masës drunore) ështërreth 900,000 m900,000 m900,000 m900,000 m900,000 m3 3 3 3 3 . . . . . Sipas këtyretë dhënave duke shtuar dhe po-tencialin mjaft të lartë prodhuesnga Agropylltaria mund të thu-het se Kosova i plotëson në tërësinevojat e veta me dru zjarri dheme biomasë në përgjithësi.

DRURIDRURIDRURIDRURIDRURIMe fjalën “dru” nënkuptojmënjë organizëm të gjallë bimorshumëvjeçar i cili rritet në pyll,zabel apo jashtë tij. Përdorimi i

drurit si burim për ngrohje ësh-të shumë më i vjetër se vetëqytetërimet botërore dhe ështëpërdor që nga koha e Neander-talit.Ngrohja me dru është mjaft epërhapur anë e kënd botës. Nëkrahasim me lëndët djegëse meorigjinë fosile druri paraqitet silëndë djegëse e ripërtëritshmedhe mbi të gjitha e pastër përambientin.Druri rritet në trashësi përmesshtimit i cili shprehet me rrathëvjetor ku në çdo rreth dallojmëdrurin pranveror me ngjyrë mëtë hapur dhe densitet të ulët dhedrurin vjeshtor me ngjyrë më tëerrët dhe densitet të lartë.

Grafiku 1: Përbërja e pyjeve në Kosovë.Grafiku 1: Përbërja e pyjeve në Kosovë.Grafiku 1: Përbërja e pyjeve në Kosovë.Grafiku 1: Përbërja e pyjeve në Kosovë.Grafiku 1: Përbërja e pyjeve në Kosovë.Dominojnë pyjet gjethegjërë me 24%Dominojnë pyjet gjethegjërë me 24%Dominojnë pyjet gjethegjërë me 24%Dominojnë pyjet gjethegjërë me 24%Dominojnë pyjet gjethegjërë me 24%

Figura 1. Rritja e druritFigura 1. Rritja e druritFigura 1. Rritja e druritFigura 1. Rritja e druritFigura 1. Rritja e druritnë trashësinë trashësinë trashësinë trashësinë trashësi

TETOR 20155

Në prerjen tërthore dallojmë njërapas tjetrës, duke filluar nga shtresa ejashtme drejt qendrës këto pjesë: (1)lëvorja dhe shtresa e kambiumit; (2)druri, i cili në të shumtën e llojevendahet në blanë dhe zemrën e drurit(myja); si dhe (3) palca, bërthama evogël në qendër. Të gjitha këto pjesëtë drurit ndizen dhe prodhojnë en-ergji për ngrohje.

Druri i pa përpunuar dhe i sapo rrë-zuar në pyll ndahet në dru përdru përdru përdru përdru përpërdorim teknikpërdorim teknikpërdorim teknikpërdorim teknikpërdorim teknik dhe dru përdru përdru përdru përdru përngrohjengrohjengrohjengrohjengrohje (dru për djegie ose dru zjar-ri). Në këtë modul ne do të mer-remi vetëm me drurin për ngrohje.

DRU PËR DJEGIEDRU PËR DJEGIEDRU PËR DJEGIEDRU PËR DJEGIEDRU PËR DJEGIEMe “dru për djegie” nënkuptojmëatë dru i cili është i dedikuar përprodhim të energjisë termike përnevoja shtëpiake, për prodhim en-ergjie në zejtari, në industri dhe nëkomunikacion.Historiku i përdorimit të drurit përdjegie është mjaft i gjatë. Edhe tëkonceptuarit e nocionit “Dru zjar-ri” ka shumë kuptime. Druri silëndë djegëse ne mënyrë tradicio-nale është përdorur dhe vazhdontë përdoret si burim i energjisë ngro-hëse për nevoja shtëpiake dhe nëindustri.Druri për djegie prodhohet si asor-timent nga të gjitha llojet dhe pjesëte trungjeve duke përfshirë edhelëvoren e tyre. Druri për djegie asor-tohet nga ata trungje apo pjesë tëtrungjeve të cilat nuk kanë ndonjëvlerë tregtare si asortimente për për-

dorim teknik apo që nuk janëekonomikisht të shpagueshëm përpërpunim mekanik apo kimik.Si produkt tregu i drurit për djegieduhet të plotësoje disa standarde nëaspektin e formës, dimensioneve,përmbajtjes së lagështisë, mundësisësë përpunimit dhe stivosjes.

Llojet:Llojet:Llojet:Llojet:Llojet: Druri për djegie klasifiko-het sipas llojit, formës, përmasave,paketimit, përmbajtjes së lagështisë,cilësisë dhe mënyrës së asortimit.Sipas llojeveSipas llojeveSipas llojeveSipas llojeveSipas llojeve druri ndahet në dykategori botanike, dru i fortëdru i fortëdru i fortëdru i fortëdru i fortë dhedru i butëdru i butëdru i butëdru i butëdru i butë. Si dru zjarri nga llojetfletorë të fortë vlen të përmenden:Dushqet, Ahu, Shkoza, Frashëri,Vidhi, Panjat, Gështenja dhe druringa pemët; dru zjarri nga fletorët ebutë: Mështekna, Plepat, Shelgjet,Vërrini, Bliri etj.; dru zjarri nga ha-lorët e butë mund të konsiderohenllojet pishë, hormoq, bredh etj.

Sipas formës dhe përmasaveSipas formës dhe përmasaveSipas formës dhe përmasaveSipas formës dhe përmasaveSipas formës dhe përmasavedallojmë: drurë zjarri të çara drurë zjarri të çara drurë zjarri të çara drurë zjarri të çara drurë zjarri të çara(copëtuara), copa druri me gjatësiprej 1 m që përfitohen nga çarja edrurit të rrumbullakët me diametërmë të madh se 14 cm dhe të sharru-ara në të dy anët e drurit. Seksionitërthor është pyk rrethor: gjerësia epjesës së çarë 12-20 cm, trashësiatetiva e harkut 12-24 cm. Drurët

gjysëm të çarë (drurët e rrumbullakëttë çarë, gjysëm rreth, dërrasash) janëpjesë të përgjysmuara të drurit mediametër prej: 12-20 cm, në formëgjysëm rrethi. Lejohet tejkalimi igjatësisë prej 5 cm.Drurët e rrumbullakëtDrurët e rrumbullakëtDrurët e rrumbullakëtDrurët e rrumbullakëtDrurët e rrumbullakët: janëpjesë drurësh të pa çarë me diametërprej 7-12 cm dhe me gjatësi prej 1m, të sharruar në të dy anët drurit.Drurët e shkurtër (shkurtesat) janëpjesë drurësh të thyer apo të shkur-tuar por me gjatësi më të vogël se 1m dhe diametër më të madh se 7cm.Pjesët (drurët) nyjorePjesët (drurët) nyjorePjesët (drurët) nyjorePjesët (drurët) nyjorePjesët (drurët) nyjore janë pjesënyjore të trungut të cilat vështirëçahen me diametër deri në 40 cmdhe gjatësi nga 50-120 cm.CungjetCungjetCungjetCungjetCungjet janë pjesë trungu me di-ametër prej 15-40 cm të fituara ngaçarja dhe shpërbërja e cungjeve tënxjerra e të cilët nuk mund të gjejnëpërdorim në industrinë kimike.Degët e imtaDegët e imtaDegët e imtaDegët e imtaDegët e imta janë degët me di-ametër më të vogël se 3 cm të cilatvendosen në dëngje apo në grum-buj.

Drurë të imtëDrurë të imtëDrurë të imtëDrurë të imtëDrurë të imtë janë pjesë ngatrungjet e holla që përfitohen ngarrallimet pyjore apo nga imshtajatapo cungishtet në stiva me gjerësidhe lartësi prej 1 m.Druri i stivosur: Druri i stivosur: Druri i stivosur: Druri i stivosur: Druri i stivosur: Tharja e druritbëhet atëherë kur përmbajtja lagësh-tisë në dru arrin ekuivalencën melagështinë e ajrit në ambientin kuështë i stivosur druri.Nëse druri për djegie është përgati-tur dhe stivosur në ambient tëhapur, ku qarkullimi i ajrit ështënormal dhe vendi ku është vendo-sur stiva është i thatë, atëherë mundtë konsiderohet se ky dru pas njëperiudhe prej 6 deri 12 muajsh ësh-të i tharë në sasi të mjaftueshme përtë mundësuar një proçes efikas tëdjegies së tij. Druri i tharë ka vlerëenergjetike më të lartë se druri injomë. Një njësi matëse në vëllimtë njëjtë e drurit të njomë peshonpër 70-100% më tepër se e njëjta njësimatëse e drurit të tharë.Kohëzgjatja e tharjes së drurit përngrohje varet nga dimensionet edrurit të copëtuar (shkurtuar) dhestina e vitit kur është bërë prerjaasortimi e stivosja. Ky proçes itharjes mund të ndihmohet nëse sti-vosjen e bëjmë në mënyrën e du-hur, duke e ngritur bazën e stivësnga toka me anë të blloqeve të çi-

mentos apo paletave. Kjo bëhet meqëllim parandalimin e thithjes sëlagështisë nga toka, mundësimin enjë qarkullimi më të mirë të ajrit,zvogëlimin e mundësinë së para-qitjes së insekteve apo kërpudhaveqë dëmtojnë vlerën e drurit përngrohje. Stiva do të duhej të ishte embuluar dhe mundësisht afër sh-tëpisë apo objektit i cili e shfrytëzonkëtë mase drunore për ngrohje.Mbeturinat pyjoreMbeturinat pyjoreMbeturinat pyjoreMbeturinat pyjoreMbeturinat pyjore janë pjesëtrungjesh të shpërndara nëpër pyll eqë rëndom janë degë të thara të rënanë tokë dhe trungje të tharë të rrë-zuar nga erërat dhe faktorët e tjerë.Zakonisht shiten në formë tëngarkesës (barrës) në mjet transporti.

Sipas përmbajtjes së lagështisëSipas përmbajtjes së lagështisëSipas përmbajtjes së lagështisëSipas përmbajtjes së lagështisëSipas përmbajtjes së lagështisëdruri për djegie klasifikohet si:Druri i njomë për djegie Druri i njomë për djegie Druri i njomë për djegie Druri i njomë për djegie Druri i njomë për djegie ështëdruri i cili deri në 1 muaj pas pre-rjes ka një përqindje lagështie mbi40%.Dru i tharë në pyll për djegieDru i tharë në pyll për djegieDru i tharë në pyll për djegieDru i tharë në pyll për djegieDru i tharë në pyll për djegie,është druri për djegie i cili ka së paku6 muaj nga prerja dhe me lagështinga 22-40% në varësi nga lloji i druritdhe mënyra e tharjes (mesatarisht melagështi 30%).Druri i tharë për djegieDruri i tharë për djegieDruri i tharë për djegieDruri i tharë për djegieDruri i tharë për djegie melagështi prej 8-22% është druri 1-2vite pas prerjes (druri i tharë në ajër).Kur shitet në treg druri i thatë nënk-upton drurin 6 muaj pas prerjes.

Konsumi i drurit për djegie nëKonsumi i drurit për djegie nëKonsumi i drurit për djegie nëKonsumi i drurit për djegie nëKonsumi i drurit për djegie nënivel familje dhe vendinivel familje dhe vendinivel familje dhe vendinivel familje dhe vendinivel familje dhe vendiKonsumimi i energjisë në shtëpindryshon në mënyrë të kon-siderueshme gjatë stinëve të vitit dhevendit ku ndodhet shtëpia. Kon-sumi i energjisë varet nga strukturae ndërtimit të objektit të banimit,dhe nëse pajisjet shtëpiake që për-doren janë të bazuara në energjinëe përfituar nga druri apo nga ndon-jë energji me burim tjetër alterna-tiv. Duke marrë parasysh që tradi-cionalisht në Kosovë druri për dj-egie përdoret gjysmë i tharë aposhpesh edhe i njomë si dhe struktu-

rat e ndërtimeve të paizoluara vëlli-mi i masës drunore që nevojitet përngrohje duhet të jetë më i madh seai i llogaritur në publikimin e për-mendur më sipër. Vëllim real (imbështetur edhe nga të dhënat etregtarëve të drurit për djegie) është10 m

hapësinore ose 7 m3 solid për

një familje mesatare prej 6 anëtarësh.

Shfrytëzimi i biomasës drunoreShfrytëzimi i biomasës drunoreShfrytëzimi i biomasës drunoreShfrytëzimi i biomasës drunoreShfrytëzimi i biomasës drunorepër prodhimin e druve të zjar-për prodhimin e druve të zjar-për prodhimin e druve të zjar-për prodhimin e druve të zjar-për prodhimin e druve të zjar-rit në Kosovërit në Kosovërit në Kosovërit në Kosovërit në KosovëNë Kosovë nga biomasa kryesishtshfrytëzohet vetëm biomasa drunoreme origjinë nga pyjet dhe bujqësia(drurët frutorë, druri nga mezhdat,brigjet e lumenjve etj). Pjesëmarrjae briketave dhe peletave në tregune drurit në Kosovë është simbolikepor me një tendencë në rritje ngaviti në vit.Druri për ngrohje përdoret për për-dorim shtëpiak, objektet shkollore,objektet e tjera publike (kryesishtqendrat shëndetësore nëpër fshatra)dhe në nje masë të caktuar edhe ngaveprimtaritë e tjera zejtare si: Furratpër pjekjen e bukës.

KonKonKonKonKontributi i biomasës drunoretributi i biomasës drunoretributi i biomasës drunoretributi i biomasës drunoretributi i biomasës drunorenë zhvillimin ruralnë zhvillimin ruralnë zhvillimin ruralnë zhvillimin ruralnë zhvillimin ruralFondi mesatar i druve në pyjet eKosovës në gjendje të mirëekologjike llogaritet në 114 m3 përha. Mesatarisht 10% e druve mundtë shfrytëzohet për lëndë drusore përpërpunim teknik, kurse pjesa tjetërpër dru zjarri. Vlera e lëndës druso-re për përdorim teknik në pyje, paratransportimit, përpunimit, shitjes dheshfrytëzimit, llogaritet në 30 euro përm3. Vlera e druve për zjarr llogaritetnë 10 € për m3. Vlera totale e njëhektari të pyllit në gjendje të mireekologjike është 342 € për lëndëdrusore për përpunim teknik + 1,026€ për dru zjarri = 1,368 €. Në pyjet edegraduara vlera e humbur e lëndësdrusore supozohet të jetë sa 2/3 e 342€ dhe vlera e druve për zjarr ulet për80% e 1,026€—d.m.th. 821 € për ha.Në zonat rurale të Kosovës jetojnë62 % e popullsisë, nga 508,100 ban-orë të Kosovës ekonomikisht aktive45 % prej tyre janë të pa punë dheshumica prej tyre jetojnë në viset ru-rale. Nga të dhënat e cekura më lartshihet se vlera e biomasës drunoredhe ndikimi i saj ne zhvillimin ruralështë shumë e madhe dhe e pa zëv-endësueshme.

PYLLI FAMILJA DHE TRADITAPYLLI FAMILJA DHE TRADITAPYLLI FAMILJA DHE TRADITAPYLLI FAMILJA DHE TRADITAPYLLI FAMILJA DHE TRADITA

Figura 2. Pjesët e drurit në një prerje tërthoreFigura 2. Pjesët e drurit në një prerje tërthoreFigura 2. Pjesët e drurit në një prerje tërthoreFigura 2. Pjesët e drurit në një prerje tërthoreFigura 2. Pjesët e drurit në një prerje tërthore

Figura 3. Dru për djegieFigura 3. Dru për djegieFigura 3. Dru për djegieFigura 3. Dru për djegieFigura 3. Dru për djegie

Figura 5Figura 5Figura 5Figura 5Figura 5. Mënyra e transportit. Mënyra e transportit. Mënyra e transportit. Mënyra e transportit. Mënyra e transportittë druve Gjakovë, Kosovëtë druve Gjakovë, Kosovëtë druve Gjakovë, Kosovëtë druve Gjakovë, Kosovëtë druve Gjakovë, Kosovë

6 TETOR 2015

FESTA E GËSHTËNJES NË JUNIKGështenja, simbol i harmonisë mes të bukurës dhe të dobishmesGështenja, simbol i harmonisë mes të bukurës dhe të dobishmesGështenja, simbol i harmonisë mes të bukurës dhe të dobishmesGështenja, simbol i harmonisë mes të bukurës dhe të dobishmesGështenja, simbol i harmonisë mes të bukurës dhe të dobishmes

Hajrush Kurtaj,Hajrush Kurtaj,Hajrush Kurtaj,Hajrush Kurtaj,Hajrush Kurtaj,Fondacioni CNVP, Kosovë

Kjo festë bashkoi të gjithë pjesëmar-Kjo festë bashkoi të gjithë pjesëmar-Kjo festë bashkoi të gjithë pjesëmar-Kjo festë bashkoi të gjithë pjesëmar-Kjo festë bashkoi të gjithë pjesëmar-rësit në ambientin mikpritës të Qen-rësit në ambientin mikpritës të Qen-rësit në ambientin mikpritës të Qen-rësit në ambientin mikpritës të Qen-rësit në ambientin mikpritës të Qen-drës Rajonale të Turizmit apo tëdrës Rajonale të Turizmit apo tëdrës Rajonale të Turizmit apo tëdrës Rajonale të Turizmit apo tëdrës Rajonale të Turizmit apo tëKullës së Jusufajve siç e quajnë Juni-Kullës së Jusufajve siç e quajnë Juni-Kullës së Jusufajve siç e quajnë Juni-Kullës së Jusufajve siç e quajnë Juni-Kullës së Jusufajve siç e quajnë Juni-kasit. Pjesëmarrësit patën mundës-kasit. Pjesëmarrësit patën mundës-kasit. Pjesëmarrësit patën mundës-kasit. Pjesëmarrësit patën mundës-kasit. Pjesëmarrësit patën mundës-inë që aty të shijojnë një shumël-inë që aty të shijojnë një shumël-inë që aty të shijojnë një shumël-inë që aty të shijojnë një shumël-inë që aty të shijojnë një shumël-lojshmëri gatimesh tradicionale ngalojshmëri gatimesh tradicionale ngalojshmëri gatimesh tradicionale ngalojshmëri gatimesh tradicionale ngalojshmëri gatimesh tradicionale ngafrutat e gështenjës dhe frutave tjerafrutat e gështenjës dhe frutave tjerafrutat e gështenjës dhe frutave tjerafrutat e gështenjës dhe frutave tjerafrutat e gështenjës dhe frutave tjerapyjore. Festa u shoqërua me muzikëpyjore. Festa u shoqërua me muzikëpyjore. Festa u shoqërua me muzikëpyjore. Festa u shoqërua me muzikëpyjore. Festa u shoqërua me muzikëe valle tradicionale dhe aktivitete sie valle tradicionale dhe aktivitete sie valle tradicionale dhe aktivitete sie valle tradicionale dhe aktivitete sie valle tradicionale dhe aktivitete sivizatime nga nxënësit dhe pjekjen evizatime nga nxënësit dhe pjekjen evizatime nga nxënësit dhe pjekjen evizatime nga nxënësit dhe pjekjen evizatime nga nxënësit dhe pjekjen egështenjave në natyrë.gështenjave në natyrë.gështenjave në natyrë.gështenjave në natyrë.gështenjave në natyrë.

Kjo ishte një ditë feste dhe për fatKjo ishte një ditë feste dhe për fatKjo ishte një ditë feste dhe për fatKjo ishte një ditë feste dhe për fatKjo ishte një ditë feste dhe për fatkoha në Junik ishte e mrekul-koha në Junik ishte e mrekul-koha në Junik ishte e mrekul-koha në Junik ishte e mrekul-koha në Junik ishte e mrekul-lueshme. Nëpër stendat e vendosu-lueshme. Nëpër stendat e vendosu-lueshme. Nëpër stendat e vendosu-lueshme. Nëpër stendat e vendosu-lueshme. Nëpër stendat e vendosu-ra në oborrin e Kullës, mysafirëtra në oborrin e Kullës, mysafirëtra në oborrin e Kullës, mysafirëtra në oborrin e Kullës, mysafirëtra në oborrin e Kullës, mysafirëtkishin mundësi të shikojnë frutat ekishin mundësi të shikojnë frutat ekishin mundësi të shikojnë frutat ekishin mundësi të shikojnë frutat ekishin mundësi të shikojnë frutat epylli t , bimët mjekësore, punimetpylli t , bimët mjekësore, punimetpylli t , bimët mjekësore, punimetpylli t , bimët mjekësore, punimetpylli t , bimët mjekësore, punimetprej drurit të gështenjës, mjaltë gësh-prej drurit të gështenjës, mjaltë gësh-prej drurit të gështenjës, mjaltë gësh-prej drurit të gështenjës, mjaltë gësh-prej drurit të gështenjës, mjaltë gësh-tenje, fidanë, lëngje nga frutat e pyl-tenje, fidanë, lëngje nga frutat e pyl-tenje, fidanë, lëngje nga frutat e pyl-tenje, fidanë, lëngje nga frutat e pyl-tenje, fidanë, lëngje nga frutat e pyl-lit, arra, gështenja e tjera produktelit, arra, gështenja e tjera produktelit, arra, gështenja e tjera produktelit, arra, gështenja e tjera produktelit, arra, gështenja e tjera produktetë gjitha këto nga rrafshi i Dukagjinit.të gjitha këto nga rrafshi i Dukagjinit.të gjitha këto nga rrafshi i Dukagjinit.të gjitha këto nga rrafshi i Dukagjinit.të gjitha këto nga rrafshi i Dukagjinit.

Juniku shtrihet në veriperëndim të Rraf-shit të Dukagjinit dhe ka një ka pozitë tëpërshtatshme gjeografike në grykën e lu-mit Ereniku, lum i cili buron në lartësitëe Alpeve Shqiptare rrëzë Gjeravicës. Gjer-avica është maja më e lartë e Alpeve nëKosovë me lartësi prej 2 656 m. Edhe py-jet e gështenjës që shtrihen në brezin py-jor nga Peja deri në Gjakovë, duke përf-shirë edhe komunat Deçan dhe Junik for-mojnë një kompleks me ato të Malësisë sëGjakovës duke i bërë ato një trashëgiminatyrore e rëndësisë së veçantë. Që nga

Me datë 11 Nëntor 2015 KomunaMe datë 11 Nëntor 2015 KomunaMe datë 11 Nëntor 2015 KomunaMe datë 11 Nëntor 2015 KomunaMe datë 11 Nëntor 2015 Komunae Junikut në Kosovë me mbësh-e Junikut në Kosovë me mbësh-e Junikut në Kosovë me mbësh-e Junikut në Kosovë me mbësh-e Junikut në Kosovë me mbësh-tetje të Fondacioni “Bashkojmëtetje të Fondacioni “Bashkojmëtetje të Fondacioni “Bashkojmëtetje të Fondacioni “Bashkojmëtetje të Fondacioni “BashkojmëVlerat e Natyrës me Njerëzit” –Vlerat e Natyrës me Njerëzit” –Vlerat e Natyrës me Njerëzit” –Vlerat e Natyrës me Njerëzit” –Vlerat e Natyrës me Njerëzit” –CNVP organizoi për të dytin vitCNVP organizoi për të dytin vitCNVP organizoi për të dytin vitCNVP organizoi për të dytin vitCNVP organizoi për të dytin vitrradhazi Festën e Gështenjësrradhazi Festën e Gështenjësrradhazi Festën e Gështenjësrradhazi Festën e Gështenjësrradhazi Festën e Gështenjës“Juniku 2015”. Festa u mbajt pranë“Juniku 2015”. Festa u mbajt pranë“Juniku 2015”. Festa u mbajt pranë“Juniku 2015”. Festa u mbajt pranë“Juniku 2015”. Festa u mbajt pranëQendrës Rajonale të Turizmit –Qendrës Rajonale të Turizmit –Qendrës Rajonale të Turizmit –Qendrës Rajonale të Turizmit –Qendrës Rajonale të Turizmit –QRT në Dukagjin (Kulla e Isufa-QRT në Dukagjin (Kulla e Isufa-QRT në Dukagjin (Kulla e Isufa-QRT në Dukagjin (Kulla e Isufa-QRT në Dukagjin (Kulla e Isufa-jve).jve).jve).jve).jve).

lashtësia banorët e këtyre trevave kanëmenaxhuar pyjet e gështenjës të cilat janënë pronësi private. Ata i kanë shfrytëzuarpër frut për përdorim familjarë, për treg sidhe drurin e gështenjës qoftë për djegie,prodhim qymyri, lëndë ndërtimi apo për-punim teknik. Si në të kaluarën ashtu edhenë ditët e sotme frutat e gështenjësparaqesin një burim të konsiderueshëm tëtë ardhurave për familjet e kësaj zone. Siçtheksojnë edhe disa nga banorët e Junikutqë posedojnë një sipërfaqe të kon-siderueshme të pyllit të gështenjës brendavitit transportohen rreth 50 ton fruta. Këtuduke mos llogaritur furnizimin e tregut nëKosovë apo edhe sasinë e ruajtur e cila

do të përdoret pas vitit të ri e deri në pran-verë. Druri i Gështenjës është i rëndë-sishëm për Junikun e Kosovën. Është sim-bol i harmonisë së të bukurës me të dobish-men. Për pronarët e Junikut ajo është eshenjtë, urim ushqimi, punësimi e tëardhurash. Në ditë të vështira pronarët megështenjën ushqenin familjen, shkolloninfëmijët dhe e përdornin si burim tëardhurash për të zëvendësuar çka u mun-gonte në familje.Festën e gështenjës përveç strukturave mëtë larta të Komunës së Junikut dhe drej-torëve të drejtorive respektive si organiza-tor, e nderuan me pjesëmarrje përfaqësues-it e Departamentit të Pyjeve pranë Minis-trisë së Bujqësisë dhe Pylltarisë, AgjencisëPyjore të Kosovës, të drejtorëve për Bujqë-si e Pylltari dhe zhvillim rural nga Komu-nat: Pejë, Deçan dhe Gjakovë, përfaqësuesnga Organizatat Ndërkombëtare si GIZ,Swiss Contact, EU si dhe student ngaUniversiiteti Haxhi Zeka në Pejë.

Në emër të Kryetarit të Komunës sëJunikut mysafirët i përshëndeti drejtorii Drejtorisë për Zhvillim Ekonomikz.Leonard Llolluni. Ai tha se kjo festëtanimë është kthyer në traditë dhe do tëvazhdojë të mbështetet nga Komuna eJunikut. Këto lloj aktivitetesh, tha ai,ndihmojnë në ringjalljen e traditës sidhe rritjes së promovimit të vlerave naty-rore e historike të rrafshit të Dukagjinit.Ai ndër të tjera tha se qëllimi i organiz-imit të këtij festivali është stimulimi dhesensibilizimi i opinionit të gjerë për ro-lin e gështenjës dhe prodhimeve të tjerajo drunore nga pylli në gjenerimin e tëardhurave për qytetarët, pasi kjo trevëka burime të mëdha për prodhimin egështenjës dhe grumbullimin e frutavetjerë pyjorë. Njëherit z.Llolluni në emërtë Komunës shprehu mirënjohjen përkontribuesit lidhur me promovimin evlerave natyrore dhe përmirësimin emenaxhimit të pyjeve të gështenjës në

TETOR 20157

LURA PERMENDORE.....!!

Isha n’Lurë pyeta pishën,sa vjeç je moj bukuroshe,jam prej Luret m’tha shërbes,nuk njoh asnji far moshe.!Rash n’Gur Lur e pyeta gurin,sa ka që ktu je ngulur,si guxon me ma ba kët pyetje,nuk ka mujt kurr kërkush me m’shkulur.!Pyeta zogun e ulun në nji degë,sa koh ka që ktu ke knue,

NGA: ZIHNI NDREGJONINGA: ZIHNI NDREGJONINGA: ZIHNI NDREGJONINGA: ZIHNI NDREGJONINGA: ZIHNI NDREGJONI

ISHA N’LURE.........!!

Çdo gjë është e gjallë,flasin edhe drurët,melodi të rrallë,din të bëjnë dhe gurët.!Njerëz si viganë,nënat janë si zana,buka është më e embël,ëmbël, ndrit dhe hana.!Qielli e don tokën,toka ushqen pyllin,pishat shtatëlarta,përqafojnë, diellin.!Harmoni e plotë,ngrihet madhështore,Lura si e tërë,është përmendore.......!!

ISHA N’LURE.........!!

asnjiher nuk ia kam da,me Lur jam lidh si mish e thue.!Kam ngrit kryet e i thash hanës,moj burrnesh ka je nis,ma ka pre shkurt menjëher,ka liqejt me bukuris.!Nuk kam mujt me zgjat ma,i kam dal Korabit ball për ball,zbrit mor burr i dheut n’Lur,se për bes ke me u çmall......!!

Ulur n’kafe me katër Lurjanë,katër vargje për ta i kam,njeni veç nji her foli,menjëherë te Lura doli.!Hej tha tjetri ku m’ke dal,mun aty ku kemi mall,po u pyes ktu tuj pi kafe,a bahet Lura, veç me llafe.!Jo për bes ia priti tjetri,ndër ne ish më i vjetri,

BEJENI LURENT’JU BEKOJ.......!!

du me e dit e du me u pyet,ç’kemi ba ne për Lurën vet.!Njani qe veç na kish ndigjue,a ma leni nji fjal dhe mue,n’qoftëse Lurën dum me e qit n’drit,të gjithë ne vet ti mbledhim fuqitë.!Edhe un thash një fjal du me e than,Lurën edhe un e kam nan,bëjeni bre Lurën të ndricoj,se për bes do t’ju bekoj.......!!

trevën e Junikut. Kjo mirënjohje i takoiedhe Drejtorit të Fondacionit CNVP,z. Haki Kola.

Ndërsa në emër të Fondacionit CNVPfjalën e mori përfaqësuesi i kësaj organi-zate, z. Hajrush Kurtaj i cili përshëndetitë pranishmit. Duke e lidhur edhe mesloganin e vet organizatës “BashkojmëVlerat e Natyrës me Njerëzit”, ai tha seCNVP mbështet këtë manifestim tradi-cional duke u lidhur edhe me faktin seme këtë rast promovohet i gjithë zinxhi-ri i vlerave pyjore jo drusore. Z. Kurtajtheksoi se CNVP e mbështetur nga Am-basada Suedeze është duke zbatuar njëprojekt në përkrahje të sektorit të pyll-tarisë që nga viti 2009. Aktualisht CNVPështë duke zbatuar projektin me fokusnë këto tri fusha:

1.Përmirësimi i menaxhimit të1.Përmirësimi i menaxhimit të1.Përmirësimi i menaxhimit të1.Përmirësimi i menaxhimit të1.Përmirësimi i menaxhimit tëpyjeve të decentralizuarapyjeve të decentralizuarapyjeve të decentralizuarapyjeve të decentralizuarapyjeve të decentralizuara

2.Përmirësimi i menaxhimit të pyll-2.Përmirësimi i menaxhimit të pyll-2.Përmirësimi i menaxhimit të pyll-2.Përmirësimi i menaxhimit të pyll-2.Përmirësimi i menaxhimit të pyll-tarisë privatetarisë privatetarisë privatetarisë privatetarisë private

3.Aplikimi i energj isë së r ino-3.Aplikimi i energj isë së r ino-3.Aplikimi i energj isë së r ino-3.Aplikimi i energj isë së r ino-3.Aplikimi i energj isë së r ino-vueshme përmes biomasës drunorevueshme përmes biomasës drunorevueshme përmes biomasës drunorevueshme përmes biomasës drunorevueshme përmes biomasës drunore

Që të tri këto fusha realizohen në bash-këpunim të ngushtë me partnerë koordin-ues të nivelit qendror si MBPZHR dheinstitucionet e tjera relevante, ashtu edhepartnerët lokal siç janë komunat, Sho-qatat e Pronarëve Private të Pyjeve. Nëkuadër komponentit të projektit përpërmirësim të menaxhimit të pylltarisëprivate, CNVP është duke mbështeturedhe grupet prodhuese të krijuara nëkuadër të shoqatave të cilat merren me pro-dhimin, promovimin e produkteve pyjorejo drusore që edhe sipas strategjisë përprodukte pyjore jo drusore janë vlerësuarsi një burim mjaft i rëndësishëm për zhvil-lim ekonomik të zonave rurale.Pas fjalimeve hyrëse, manifestimin e për-shëndeti edhe përfaqësuesja e CNVP-se,znj.Ardita Dinaj e cila njëherit shpalligrupin prodhues të gështenjës. Në fjalimine saj ajo theksoi se duke pasur parasyshqë Juniku është një nga zonat e dalluarasi në Kosovë ashtu edhe në rajon me pyjetë gështenjës, CNVP bashkë me shoqatën

e Pronarëve të Pyjeve Privatë të Junikut dombështesin formimin e grupit prodhues tëgështenjës. Kjo duke shpresuar se kyprodukt por edhe produktet e tjera të kësajane do të gjejnë vendin e duhur në tregunvendor ashtu edhe në atë të jashtëm. Kjodo u mundësojë prodhuesve më shumëkontakte me tregun, panairet, por edhe mëshumë informacion për trajtimin e zhvillimine kësaj kulture drusore të shenjtë. Prandaj kygrup prodhues i gështenjës do të jetë njëpikësynim për të gjithë familjet pronare tëpyjeve të gështenjës për një menaxhim të qën-drueshëm përmes së cilit do të rrisin vlerëndhe dobinë e këtij produkti të bekuar.Peshën festivalit ja rriti edhe organizimi ipjekjes së frutave të gështenjave në natyrë,muzika tradicionale dhe pikturimi me temën“pylli i gështenjës dhe motrave të saj” nganxënësit e Shkollës së Mesme të Ultë “Ed-mond Hoxha”. Gjithashtu një vlerë e shtuare padiskutueshme e këtij aktiviteti ishte ek-spozimi i produkteve nga anëtarët e Shoqat-ave të Pronarëve të Pyjeve Private. Këtu mundtë përmendim: fidanë të gështenjës ngaDeçani, gështenja të freskëta në boçë nga Juni-ku me, mjaltë nga Gjakova dhe punime arti-zanale të instrumenteve tradicionale muziko-re si Fyell dhe Kavall. Shoqatat simotra ngaJuniku ofruan ushqime tradicionale të zonësduke përfshire edhe ëmbëlsirat me bazë fru-tat e Gështenjës.

Në kuadër të këtij aktiviteti, në mesditë u zh-villua edhe një takim me pjesëmarrjen e për-faqësuesve të Shoqatës Kombëtare të Pronar-ëve Privatë të Pyjeve, shoqatave lokale ngaJuniku, Peja e Gjakova, sektorit të gruas ngaJuniku si dhe pronarë të pyjeve të gështenjësnga Juniku. Në këtë takim, CNVP paraqitinjë prezantim mbi gështenjën e Junikut, për-dorimin, përkujdesjen dhe funksionin. Gjith-ashtu u diskutuan çështjet lidhur me kultiv-imin dhe prodhimin e produkteve të dytapyjore dhe përmirësimin e kapaciteteve tëgrupeve prodhuese në zhvillimin e zinxhirittë vlerave. Me këtë rast u zyrtarizua edhe gru-pi prodhues i gështenjës me përbërjen e disaanëtarëve të familjeve të pyjeve të gështenjës.

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

8 TETOR 2015

Small-scale coppice forestmanagement

Forest fruits forimproving livelihood level

PROPOSALS ON THEDRAFT - THE LAW OF

FOREST AND PASTUREIN ALBANIA

capacities and financial opportunities.the law does not clearly define whichare their competences and obliga-tions. The law has to clarify the rightsand obligations of the new munici-palities as the administrators of for-ests and pastures. Municipalitiesshould be guided and instructed tomanage their forests.· The law should include (in a sepa-rate article) clearly the role, dutiesand competencies of forest employ-ees in municipalities or administra-tive units.· The law does not foresee devel-opment and protection measuresfor the municipalities with smallforest area.For the Forestry Service:For the Forestry Service:For the Forestry Service:For the Forestry Service:For the Forestry Service:· The law should recognize the stateand private Forestry Service.· The role and responsibilities ofthe State Forestry Service are un-clear in the draft law. Also, it is un-clear under which institution theywill be and the reporting meth-ods.· Regarding the Article 23 on for-

National Federation of Communal Forests and Pastures of AlbaniaRr. Bulevardi Zogu I, Godina ZP Kati II-të, TiranëTiranë – ShqipëriWebsite: www.fkpkk-shqiperi.org

“Këshilli Botues: R. Ndreu, N. Çollaku, V. Tabaku, J. Male, B. Gashi, I. Zeka, B. Hoxha, A.KacaniKryeredaktor: Prof.Dr Vezir Muharremi Zv.kryeredaktorë: Nijazi Idrizi, Ferdin LiçajRedaksia: H.Kola, A.Lila, M.Shehi, Prof. Sherif LushajAdresa: Bulevardi “Zogu I”, Godina e ZP, kati II, TiranëMobile: 068 40 75 975; e-mail: kontakt@fkpkk-shqiperi.org

spectorate.·The law should clarify which institu-tion has the responsibility in the caseof forest fires.

For forestFor forestFor forestFor forestFor forest and pasture users: and pasture users: and pasture users: and pasture users: and pasture users:· The law should recognize the village as aseparate cadastral unit and the organiza-tion of local communities into Forest andPasture Users Associations. Otherwise theforests and pastures users lose the oppor-tunity to obtain EU grants and funds.· The law should allow the transfer of for-ests and pastures in the hands of localcommunities.· The law should recognize the right offorest users for economicbenefits from the productsthey get from the forest.· The law should allowForest and Pasture Us-ers Associations handleservices such as forestcleaning, afforestation,conservation and aware-ness raising.

For the newFor the newFor the newFor the newFor the newmunicipalities:municipalities:municipalities:municipalities:municipalities:·The new Municipali-ties lack of experience,

ests exploitation, it is impossi-ble to mark the trees intendedfor firewood. The law should clar-ify which forests have to bemarked.· The marking service should beliberalized. It can be done by li-censed companies or individualsto provide the service.

For forest infringements andFor forest infringements andFor forest infringements andFor forest infringements andFor forest infringements andsanctions:sanctions:sanctions:sanctions:sanctions:· Regarding the administrative in-fringements (Article 55), the lawshould clarify which is the differ-ence between serious and slightviolation. There is a need to es-

The preparation of the draft - law “OnForests and Pastures in Albania” start-ed since 2013 based on a series of dis-cussions and consultations at local andnational level with relevant forestrystakeholders. The National Federa-tion of Communal Forests and Pas-tures of Albania –NFCFPA has beenpart of the discussions organized bythe Ministry of Environment and thecompany in charge of designing thedraft - law and has submitted its writ-ten comments. NFCFPA sent it’scomments by official post to the cen-tral institutions and also publishedthem in the national newspapers.The discussions about the draft-lawcontinue and the adoption of thenew law is expected to be soon.Concerned about the continuity of theprocess and inclusion of all stakehold-ers in drafting of the new law, theNFCFPA organized during Septem-ber - October 2015 three regional

meetings in Fier, Korca and Gjirokas-tra, attended by 65 people (53 malesand 12 females). Three meetings withthe same topic were held in Tirana,Divjakë and Kukës during 2014.The meetings were organized with thesupport of the Foundation “Connect-ing Natural Values and People” -CNVP and facilitated by the Interna-tional Land Coalition - ILC in theframework of the National EngagementStrategy.The participants represented munici-palities, administrative units, regionalenvironmental agencies, environmen-tal inspectorate, directories of the for-estry service, Prefectures, Forests andPastures Regional Federations and As-sociations.Please find below the proposals on thedraft law “On Forests and Pastures” de-rived from the meetings held in Fier,Korca and Gjirokastra.

Regarding the roles and respon-Regarding the roles and respon-Regarding the roles and respon-Regarding the roles and respon-Regarding the roles and respon-sibilities of the stakeholders:sibilities of the stakeholders:sibilities of the stakeholders:sibilities of the stakeholders:sibilities of the stakeholders:· The law should regulate the institu-tional relations among the Associations(of users and private owners), Munici-pality, Directory of Forestry Service,Ministry of Environment, Agency ofProtected Areas and Environmental In-

tablish a limit and a value.· The procedures of pursuing an ad-ministrative infringement need to beless bureaucratic. The Inspectoratecould pass the reports with direct ex-ecutive title in the court.· Administrative infringements shouldbe executed by the local government.The Inspectorate should follow onlythe criminal infringements in forestsand protected areas.· The law must include an article forunreported logging or inaction incase of damage.· Sanctions for damage in forests andpastures should be stronger.For private forests:For private forests:For private forests:For private forests:For private forests:· The law should clarify the dutiesand responsibilities for private own-ers.· The law should clarify who willprepare and adopt the manage-ment plans for private forests.

For environmental services:For environmental services:For environmental services:For environmental services:For environmental services:

·The law should include compen-sation measures for the people liv-ing near national parks/ protectedareas/strict areas (for example Bre-dhi Hotovës National Park, thestrict area Kardhiq, Korab-Korit-nik National Park).

For the law content:For the law content:For the law content:For the law content:For the law content:· The law should coordinate withother laws such as that of local gov-ernment.· The draft-law is long and containsmany technical details which canbe part of bylaws.

National Federation of Commu-nal Forests and Pastures thanks allthe representatives and specialistsof dif ferent inst i tut ions thatwere part of these meetings andcontributed with concrete com-ments on the draft law of forestsand pastures. The Federationcalls upon relevant institutions totake into account these views foran inclusive and effective law inaccordance with internationalstandards.

National Federation of Com-National Federation of Com-National Federation of Com-National Federation of Com-National Federation of Com-munal Forests and Pastures ofmunal Forests and Pastures ofmunal Forests and Pastures ofmunal Forests and Pastures ofmunal Forests and Pastures ofAlbania - NAlbania - NAlbania - NAlbania - NAlbania - NFCFPAFCFPAFCFPAFCFPAFCFPA