KALTE GELTRME ARA VE TEKNKLER
Kalite Nedir? Mteri tatminidir. Verimliliktir. Tedbirdir.
Esnekliktir. Bir programa uymaktr. nsana yaplan yatrmdr. Bitmeyen
bir sretir. Gelecektir. Amaca, kullanma ve koullara
uygunluktur.
TOPLAM KALTE YNETMNN TEMEL LKELER MTER ODAKLLK SREKL GELME TAM
KATILIM KURUM KLTR NCE NSAN ANLAYII VE BREY KALTES SRELERN YNETM VE
SREKL DENETM| LDERLK
TKY' nin temel ilkelerini ve hedeflerini hayata geirebilmek iin
ynetim kontrol sistemine ve i grene yeni beceriler kazandrmak
gerekir.
ARA VE TEKNKLERTKY' nin hayata geirilmesi ve hedeflerine
ulamasna katkda bulunmalar iin, ynetim tarafndan ara olarak
kullanlanlar ve iletme yaps iinde grev alan kiilerin bilmesi
gereken teknikler olarak iki ksma ayrmak mmkndr. YNETME AT ARALAR
EKP ALIMALARI KALTE-MALYET SSTEMNN KURULMASI TAM ZAMANINDA YNETMN
UYGULAMAYA KONULMASI
GREV YAPAN KLERN BLMES GEREKEN TEKNKLER PROBLEM ZME TEKNKLER
BEYN FIRTINASI PARETO ANALZ KONTROL ZELGELER DAILIM DYAGRAMI
NEDEN-SONU DYAGRAMI HSTOGRAM KONTROL YAPRAKLARI KALTE EV YNETME
SUNU
EKP ALMAS Toplam kalite ynetiminde balca drt eit ekip almasndan
yararlanlr. Bunlar; 1. Blm gelitirme ekipleri. 2. Proses gelitirme
ekipleri. 3. Grev ekipleri. 4. Kalite emberleri. Bir araya gelmek
bir balangtr. Bir arada kalmak bir ilerlemedir. Bir arada almak ise
baarnn ta kendisidir.
TAKIM OLMAKTA ZORLANIYORUZ, NEDEN? Kendisine ok gvenme g
gsterisinde yapma Toplantlarda laf kapmak iin frsat kollama
karsndakini dinlememe. Mutlaka dndklerini sylemeyi amalama Takmda
ye olarak almak istememe Temel gr kendi grlerinin oluturmasn isteme
Ne pahasna olursa olsun hakl kmay amalama Agresif ve reaktif
davranlar sonucu hakl olduu konuda bile zaman zaman eksi puan
alarak balama Takm iinde erimeme.
RNEK; G eden yaban kazlarnn havada szlrken "V" eklinde bir
formasyonla utuklarn grmsnzdr... Bilim adamlar kazlarn neden bu
ekilde utuklarn aratrmlar, aratrma sonucunda u verilere ulamlar; 1.
"V" eklinde uulduunda, uan her ku kanat rptnda, arkasndaki ku iin
onu kaldran bir hava akm yaratyormu. Bylece "V" eklinde bir
formasyonda uan kaz grubu, birbirlerinin kanat rplar sonucu ortaya
kan hava akmn kullanarak uu menzillerini % 70 orannda uzatyorlarm.
Yani tek bana gidebilecekleri maksimum yolu grup halinde neredeyse
ikiye katlyorlarm. Kssadan Hisse: Belli bir hedefi olan ve buna
ulamak iin bir araya gelen insanlar, hedeflerine daha kolay ve abuk
eriirler. 2. Bir kaz, "V" grubundan kt anda umakta glk ekiyor. nk
dier kularn yaratt hava akmnn dnda kalm oluyor. Bunun sonucunda,
genellikle gruba geri dnyor ve yoluna grupla devam ediyor. Kssadan
Hisse: Eer kafamz bir kaz kadar alyorsa, bizimle ayn yne gidenlerle
bilgi alveriini ve ibirliini srekli klarz. 3. "V" grubunun banda
giden kaz hi bir hava akmndan yararlanamyor.Bu yzden dierlerine
oranla daha abuk yoruluyor. Bu durumda en arkaya geiyor ve bu defa
hemen arkasndaki kaz lider konumuna geiyor. Bu deiim srekli
yaplyor; bylece her kaz grubun her noktasnda yer alm oluyor.
Kssadan Hisse: Yaptnz her ii, yeri ve zaman geldiinde bakasna
brakmak gerekiyor.
4. Uu hz yavaladnda gerideki kular, daha hzl gitmek zere
ndekileri bararak uyaryorlar. Kssadan Hisse: lerlemek ve yol almak
iin bazen bakalarnn uyarlarna gereksinim duyarz. Bundan alnmamalyz;
tam aksine, byle uyarlar sevin ve takdirle karlamalyz. 5. Gruptaki
bir ku hastalanrsa ya da bir avc tarafndan vurulup uamayacak duruma
gelirse; den kua yardm etmek zere gruptan iki kaz ayrlyor ve
korumak zere hasta/yaral kazn yanna gidiyor. Tekrar uabilene (ya da
eer lrse, lmne kadar) onunla beraber yaral kuu asla terk
etmiyorlar. Daha sonra kendilerine baka bir kaz grubu buluyorlar.
Hibir kaz grubu, kendilerine bu ekilde katlmak isteyen kazlar
reddetmiyor. Kssadan Hisse: Adam olmak sadece insanlara zg deil.
Tabiat iinde insan dier canllardan ayran en nemli zelliklerin
banda; onun karlat problemleri, akl, bilgi ve tecrbelerini
kullanarak zebilmesi gelir.
PROBLEM ZME YNTEM VE TEKNKLER Problem Nedir? Problem: gerginlik,
dengesizlik, uyumsuzluk, belirsizlik durumudur. Problem; bireyin
istenilen bir hedefe ulamak iin toplad mevcut glerin karsna kan
engellerdir. (Bingham, 1971) Problem; bir ortamdan ya da bir
durumdan daha ok tercih edilen bir baka ortama veya duruma gei
esnasnda nmze kan engeller, zorluklardr. (Stevens, 1998) Problem;
sizin nnze atlm, sizi engelleyen bir durumdur. (John Adair,
2000)
Her tr problemin temel zellii; 1. Bireyin belirledii bir amac
vardr. 2. Bireyin amaca giden yolunda bir engeli vardr. 3. Birey
amacna ulamak istediinde isel bir gerginlik duyar. Karlatmz sorunu
sadece eletirirseniz iki katna kar. Sadece sorunu dnmekle
yetinirseniz sorun yerinde sayar. Soruna are bulursanz sorun, sorun
olmaktan kar.
TEKNKLER1. Beyin Frtnas 2. Pareto Analizi 3. Kontrol izelgesi 4.
Sebep-sonu (Balk Kl) Diyagram 5. Dalm Diyagram 6. Histogramlar 7.
Kontrol Yapraklar 8. Kalite Evi 9. Puk Dngs 10. Aa Diyagram 11. 5N
1K Teknii 12. Kuvvet/G Alan Analizi 13. Nominal Grup Teknii 14. Alt
apkal Dnme Teknii 15. Delphi Teknii 16. Etkinlik Analizi 17. letim
emalar 18. lgi Diyagram 19. liki Diyagram 20. Ynetime Sunu Burada
dikkat edilmesi gereken nokta; Problemin cinsine gre en iyi tekniin
seilmesidir. Teknikler Bize Hangi Konularda Yardmc Olabilir; Uzun
konuma ve dikkati bozucu davranlarn engellenmesine yardmc olur.
Birbirinizi daha iyi anlamanza yardmc olur. almalarnz ve deerli
fikirlerinizin bir arada toplanmasna yardmc olur. Katlmclar ortak
fikirler zerine odaklatrlmasna yardmc olur. Sorunlarn anlala
bilirliinin gereklemesine yardmc olur.
Teknikler Bize Hangi Konularda Yardmc Olmaz; Sorunlar bizin
yerimize zmez. Sorunlar kolaylatrmaz.
KALTE GELTRME /PROBLEM ZME YNTEM VE TEKNKLERN SINIFLANDIRIRSAK
A-Fikir retme Teknikleri Beyin Frtnas Alt apkal Dnme Teknii
Kuvvet/G Alan Analizi Odak Gruplar Mlakat
B-Srekli Gelitirme Teknikleri PUK Dngs 5N -1K Teknii
C- Problem Analiz Teknikleri Ak Diyagram Sebep-Sonu (Balk Kl)
Diyagram Pareto Analizi Aa Diyagram lgi/Yaknlk Diyagram Yoklama
Katlar Kuvvet/G Alan Analizi
D- nerileri/Nedenleri nceliklendirme Teknikleri liki Diyagram
Etkinlik Analizi
E- Karar Verme Teknikleri Nominal Grup Teknii oklu Oylama Teknii
Hedef Saptama (Benchmarking) Teknii
F- Veri Toplama, Veri Analizi ve Deerlendirme Teknikleri
Anketler Kontrol Tablosu (etele) Histogram Pareto Diyagram Serpme
Diyagram Hareket izelgesi Kontrol izelgesi
BEYN FIRTINASI NEDR? Bireylerin eletirilme endiesi olmadan
fikirlerini rahatlkla ifade ettikleri grup tartma tekniidir. Beyin
frtnas, deiik fikirlerin ortaya konuunu destekler, bylece ksa srede
ok sayda farkl fikir retilir. Gruplar, bu teknii uygulayarak daha
yaratc bir ekilde belirli bir konuda hzl bir sre iinde ok sayda
fikir retirler. BEYN FIRTINASININ TEMEL KURALLARI Btn neriler kabul
edilir ve listelenir. Hibir neri eletirilmez, Fikirlerin zgrce
aklanmas desteklenir. Fikirler sylenirken ortaya atlan fikirle
ilgili olarak hibir yorum ve eletiri yaplmaz, fikirler sorgulanmaz,
yarglanmaz, Btn fikirler ortaya konuncaya kadar nerilerin ortaya
konuu devam eder, Fikirlerin snflandrlmas salanr, Benzer fikirler
ortaya atann kabul ile gruplandrlr ve gelitirilir. Katlmc says en
az 5 olmaldr.
5N -1K TEKN NE? Ne yaplyor? Ne yaplmal? NEREDE? Nerede yaplyor?
Nerede yaplmal? NE ZAMAN? Ne zaman yaplyor? Ne zaman yaplmal? NN?
Niin yaplyor? Niin o ekilde yaplyor? NASIL? Nasl yaplyor? Nasl
yaplmaldr? KM? Kim yapyor? Kim yapmal?
PARETO ANALZ KALTE GELTRMEDE NEML BR ARA OLAN PARETO ANALZ HATA
VE MALYET ANALZLER IIN KULLANILAN BAST BR YNTEMDR. BR SORUNU
OLUTURAN NEDENLER NEM SIRASINA GRE SIRALAYARAK, NEMLLER NEMSZLERDEN
AYIRT ETMEYE VE DKKATLER NEML NEDENLER ZERNDE TOPLAMAYA
YARAMAKTADIR. PROBLEMLERN HANGSNN NCELKLE ELE ALINMASI GEREKTN
GSTERMEKTEDR. BU ANALZLE, KALTE EMBERLER TARAFINDAN ABALARI EN
VERML ALANLARA YNELTMEK VE DORU KARARLAR VEREBLMEK N
KULLANILIR.
Pareto emas Oluturulurken zlenecek Admlar1. Probleme neden olan
faktrleri belirleyin, veri toplayn. Toplanan verileri kontrol
formlarnda derleyin. 2. Faktrleri sklna gre bykten ke doru sralayn.
3. Her faktr bykten ke doru ubuk grafik eklinde izin. 4. Her faktrn
toplam iindeki yzdesini bulun, birikimsel yzdeyi hesaplayn. 5. Sa
dikey eksene yzde deerlerini kaydedin, birikimsel yzde izgisini
izin.
RNEK: Bir metal malzemenin zerine bir tr yapkan srlp bir kalp
ierisine yerletiriliyor ve zerine de plastik enjekte ediliyor. Bu
sre esnasndaki problemler ve nem derecesi aadaki tablodadr.
DAILIM DYAGRAMIDalm diyagram, bir sreteki iki faktr arasndaki
olas sebep-sonu ilikisini belirlemeye yarar. X ve Y eksenlerinde
deikenler verildiinde elde edilen dalmn ekli korelasyon (bant)
hakknda bir fikir verir.
RNEK: rencilerin ders almak iin harcadklar zaman ile aldklar
puanlar ya da tekrar saysnn renmenin gerekleme dzeyine etkisi
arasndaki korelasyon salkl bir deerlendirme yapmak amacyla dalm
diyagram eklinde gsterilebilir.
Kontrol izelgeleriKontrol grafikleri, devam etmekte olan bir
srece ilikin verilerdeki deimeyi grafik olarak gsterir. Eer srece
ilikin deimeler alt ve st kontrol limitlerini taacak olursa, srecin
istatistiki kontroln dna kt anlamna gelir. Sreci kontrol altna
almak iin gerekli tedbirler alnr.
SEBEP- SONU (Balk Kl) DYAGRAMIBelli bir sonuca neden olan temel
faktrleri bulmaya ve bunlarn etkilerini belirlemeye ynelik bir
analiz ve karar verme tekniidir. Yntem beyin frtnas teknii
kullanlarak etkinletirilir. Ancak sonulara olan sinerji etkisi de
dikkate alnmaldr. (Sinerjik ynetim tm kritik faktrleri ortaya
karmay hedefler)
Uygulama Aamalar:1. Aratrlacak sorun kutu iine alnarak okla
gsterilir. 2. Bu soruna sebep olabilecek ana nedenler birer kutu
iine alnarak bu oka balanr 3. Her ana nedenin hataya sebep
olabilecek alt nedenleri iaretlenir. 4. Beyin frtnas ile nem srasna
konulur 5. Belirlenen bu nedenlerin dorulanmas iin veri toplanr,
incelenir ve yorumlanr. Sorun giderilene kadar devam edilir.
NEDEN FAKTRLER 3 1 4SONU (HEDEF)
Gzlenen Sonu (Problem Alt Nedenler
)
5 Ana Neden
2
HSTOGRAMHstogramlar, genellikle bir olayn olu skln gstermek ve
belirlenen zaman aralnda tanmlanan problemin daha sk meydana gelip
gelmediini hesaplamak amacyla kullanlmaktadr. Yatay eksende
deikenin ald deerlerin, dey eksende sklklarn bulunduu, her araln
skl ile orantl boydaki dikdrtgenlerle gsterildii younluk
grafiidir.
3 eit histogram vardr:
F R E K A N S
DEKEN SMETRK HSTOGRAM F R E K A N S
F R E K A N S
DEGKENSOLA ASMETRK HSTOGRAM
DEGKEN SAA ASMETRK HSTOGRAM
KONTROL YAPRAKLARIKalite emberlerinin aratrmalarnda bilgi
toplamak, stoklamak ve analiz yapmak iin kullandklar balca kontrol
yapraklar unlardr: a) En basit bilgi edinme yntemlerinden olan tek
girili veri toplama tablolar: RNEK:
YIL 1971 1972 1973 1974 b) ift girili veri toplama tablolar:
Satlan rn Says 61 72 80 95 .
Bu tablolar, yukardaki tek girili tablolara veya rnn eitlerine
gre, dalm gsteren birer stun eklenerek elde edilen tipte
tablolardr. c) ki veya daha ok deikenli kontrol fyleri: RNEK :
Sekiz saatlik bir srede A,B,C ve D makinalarnda meydana gelen
arzalar izleyen bir kontrol fy tabloda grld gibidir.
Saat Makine A B C D
1 // // /
2 // // / //
3 // / ////
4 i II III I
5 /// /
6 /// // / //
7 1 1 i
8
III III 1
d) lemlerin belirli bir sra ile gerekletirilip
gerekletirilmediini izlemeye yardmc olan kontrol fyleri
(check-list)
KALTE EVKalite evinde temel dnce tketicinin ihtiyalarnn temel
fonksiyonlar dikkate alnarak zmlenebilmesidir. Kalite evinde
bulunan her bir odann kendisine ait bir fonksiyonu bulunmaktadr. Bu
odalar mterilere en iyi hizmeti sunmak iin gerekli bilgilerle
donatlmaktadrlar.
POKE- YOKE NEDR?Poke : Kaza ile herkesin yapabilecei hata
(Grlmeyen tesadfi hata) Yoke : Korumak (Yok etmek) Poke Yoke; Hata
nleme anlamna gelir. Japonca bir terim olan Poke Yoke'de temel ama
istenmeden de olsa alan dikkatsizlikleri sonucu oluan hatalarn,
kusurlu para ve rnlerin retilmesini engelleyecek iyiletirmeler
(basit otomasyonlar) yapmaktr. Yaplan almalar kalite odakldr.
Hata ve Kusur Arasndaki FarkHata: Belirlenmi bir retim
prosesinden sapmadr. Yani, bir ilemin yanl yaplmasdr. Kusur: Bir
rnn belirlenen zelliklerinin yerine getirememesi ve mteri ikayetine
sebep olmasdr. RNEK: Hata, braket vidasnn sklmamasdr. Kusur ise
braketin ses yapmasdr. Hatalar nlemede iki tr yaklam vardr; 1.
Klasik Yaklam Hata olur, Hata'nn sonucunda zrl mal ortaya kar,
Deiik yntemlerle belirlenen zrler analiz edilir, Hata giderilir ve
tekrarn nlemeye ynelik tedbirler alnr.
2. Kaynandan Kontrol Hata olur, zre dnmeden analiz edilir,
Analiz sonucuna gre nleyici tedbir alnr.
Kullanm Alanlarna Gre Poke-Yoke1. nlemeye Ynelik Poke-Yoke 2.
Bulmaya Ynelik Poke-Yoke Durdurma fonksiyonu Kontrol fonksiyonu
Alarm fonksiyonu
Poke Yoke Uygulama Kriterleri Basit olmal Dk maliyetli olmal e
yaramal Kullanlan yntem tanmlanmal( kontrol,uyar)
