Kazneno procesno pravo - Pomoćni materijal za pripremu ispita (1)

PORTAL ZA PRAVNIKE I STUDENTE PRAVA U BIH

KAZNENO PROCESNO PRAVO SKRIPTA

WWW.BH-PRAVNICI.COM [email protected]

www.dajbaskriptu.com

3

UVOD

Pojam krivinog postupka i krivinog procesnog prava. Pravo izvrenja krivinih sankcija 3a

Sa aspekta krivinoprocesnih radnji, krivini postupak je skup normiranih radnji odreenih dravnih organa i nekih lica, koje se izvode u konkretnom sluaju vjerovatnosti da je uinjeno krivino djelo, sa svrhom da se utvrdi da li je djelo uinjeno pa ako jeste da se prema uiniocu primijene krivine sankcije prema propisima materijalnog krivinog prava. Sa aspekta krivinopravnih odnosa, krivini postupak je sistem pravno normiranih drutvenih odnosa (krivinoprocesnih odnosa) izmeu odreenih dravnih organa i pojedinih pripadnika drutva. Ti odnosi nastaju, razvijaju se i prestaju usljed pravno normirane djelatnosti tih organa i drugih lica radi utvrivanja postojanja krivinih djela i primjene krivinih sankcija na uinioce. Sistem pravnih propisa kojim se ureuje (normira) forma radnji u krivinom postupku, odnonso oblik krivinoprocesnih odnosa u kojima se te radnje odvijaju naziva se krivino procesno pravo. Pravo izvrenja krivinih sankcija je sistem pravnih normi koji ima za cilj da se izvrenjem krivinih sankcija postigne svrha zbog koje su te sankcije i predviene. Osim toga, ono normira i pravni poloaj lica prema kome se sankcija izvrava, njegova prava i dunosti za vrijeme izvrenja sankcije, odnos prema organima izvrenja itd. Odnos krivinog procesnog prava prema materijalnom krivinom pravu 30a

Materijalno krivino pravo odreuje pojedina krivina djela, sankcije i naelne uslove pod kojima se prema uiniocima krivinih djela mogu primijeniti krivine sankcije. Krivino procesno pravo normira formu (oblik, nain) radnji koje preduzimaju dravni organi u sluaju vjerovatnosti da je uinjeno krivino djelo, sa svrhom da se na konkretan sluaj primjene norme materijalnog krivinog prava. Dakle, krivino procesno pravo ureuje postupak primjene propisa materijalnog krivinog prava na konkretne sluajeve. Krivino procesno pravo ureuje krivinoprocesne odnose, tj.drutvene odnose izmeu dravnih organa i odreenih lica u kojima se manifestiraju procesne radnje, dok materijalno krivino pravo ureuje materijalno-krivine odnose, tj. drutvene odnose izmeu drave i izvrioca krivinog djela. Akuzatorski krivini postupak 7a

Akuzatorski (optuni) krivini postupak odvija se u obliku spora dvaju ravnopravnih stranaka pred sudom. Odvojene su 3 osnovne funkcije krivinog postupka: gonjenje, odbrana i presuenje. Funkciju krivinog gonjenja ostvaruje ovlateni tuilac, funkciju odbrane optuenik, a funkciju presuenja sud. Postupak ne moe zapoeti bez tube ovlatenog tuioca (oteeni, bilo koji graanin ili poseban dravni organ). Teret dokazivanja je na tuiocu. Optueni nije duan dokazivati svoju nevinost, ali ima pravo da to dokazuje. Dakle, za akuzatorski sistem krivinog postupka karakteristino je:

a. objektivan poloaj suda - postupak se pokree samo na inicijativu ovlatenog tuioca, a stranke po pravilu iznose dokaze koje sud samo cijeni;

b. javnost postupka;

c. usmenost i neposrednost - stranke usmeno raspravljaju pred sudom, a svi dokazi se iznose usmeno i neposredno;

d. kontradiktornost - krivini postupak je spor (kontradikcija) stranaka pred sudom.

Inkvizitorski krivini postupak 11a

Inkvizitorski (istrani) krivini postupak pojavio se u ranom feudalizmu, pri emu je vanu ulogu imala katolika crkva. Postupak se dijeli na 2 glavne faze: istragu i suenje. Osnovna faza krivinog postupka je istraga. Provodi je poseban istraitelj (inkvizitor), koji svim sredstvima nastoji od okrivljenog dobiti


4

priznanje djela. U tu svrhu esto primjenjuje torturu. Po zavrenoj istrazi inkvizitor je dostavljao spis predmeta sudskom vijeu koje je donosilo presudu na tajnoj raspravi iskljuivo na osnovu spisa. Sutina inkvizitorskog postupka je u tome to su osnovne funkcije (gonjenje, odbrana, presuenje) kumulirane. Inkvizitor (inkvirent) u svojim rukama objedinjava razliite funkcije krivinog postupka, a funkcija odbrane je potpuno zakrljala. Okrivljeni u postupku nije subjekat, ve objekat jer nema elementarnih procesnih prava. Faktiki je lien mogunosti da se brani od optube iju sutinu po pravilu i ne zna. Pored svih negativnih osobina, inkvizitorski postupak je imao i jednu pozitivnu: naelo da je drava duna da se sistematski brine o kanjavanju izvrilaca krivinih djela, odnosno da se to ne preputa sluaju. Mjeoviti (akuzatorsko-inkvizitorski krivini postupak) 13a

Nastaje nakon Francuske revolucije 1789. Ovaj postupak se odvija u 2 faze: prethodni postupak i glavni pretres. Prethodni postupak sadri inkvizitorske pravne elemente. U osnovi je tajan, pismen i nekontradiktoran. U toj fazi istrani sudija vodi istragu i prikuplja dokaze. Samo pokretanje postupka zavisi od dravnog tuioca koji ostvaruje funkciju krivinog gonjenja. Optueni od poetka ima odreena procesna prava. Ima svojstvo stranke, a posebno mu je zagarantirano pravo odbrane. Sud presudu donosi nakon provedenog glavnog pretresa koji se vodi javno, usmeno i kontradiktorno (akuzatorski elementi). Odnos krivinog postupka prema ostalim kaznenim postupcima 8b

Izmeu krivinog i ostalih kaznenih postupaka (za disciplinska djela, prekraje i privredne prestupe) postoje odreene slinosti i razlike. Slinosti se sastoje u jednakim osnovnim principima, istim dokaznim sredstvima, slian je sadraj i oblik procesnih radnji itd. Razlika je u tome to je krivini postupak detaljno regulisan zakonom, a ostali kazneni postupci su po pravilu krai i jednostavniji. Krivine sankcije za krivina djela mogu izricati samo sudovi. Kazne za prekraje izriu posebni sudovi za prekraje, a izuzetno i neki dravni organ. Disciplinske sankcije izriu posebni pravno odreeni disciplinski organi (disciplinske komisije). Odnos krivinog postupka prema parninom postupku 14b

Oba procesna prava spadaju u grane sudskog prava jer sud donosi odluke i u krivinom i u parninom postupku. Krivini postupak se po pravilu vodi ex officio i sankcije se primjenjuju po slubeno dunosti, bez obzira na volju zainteresirane stranke. Parnini postupak se vodi samo po tubenom zahtjevu stranke, koja tokom cijelog postupka ima pravo raspolagati svojim zahtjevom (odustati, sklopiti poravnanje i sl). Postoje 2 izuzetka, kada se i u krivinom postupku moe rjeavati neko graanskopravno pitanje, za koje je inae nadlean parnini sud:

a. Kad oteeni u krivinom postupku postavi imovinskopravni zahtjev koji je nastao usljed izvrenja krivinog djela.

b. U sluaju tzv.prethodnog ili prejudicionog pitanja, kad krivini sud rjeava neko pravno pitanje za ije je rjeenje inae nadlean parnini sud.

Parnini postupak poznaje ista dokazna sredstva i ista naela kao i krivini postupak - naelo materijalne istine, slobodne ocjene dokaza, naelo usmenosti i neposrednosti. Odnos nauke krivinog procesnog prava prema drugim naunim disciplinama 27a

Krivini postupak je nuno povezan sa kriminalistikom, sudskom medicinom, sudskom psihijatrijom, psihologijom i drugim naukama.


5

Kriminalistika (krim.tehnika, taktika i metodika) se primjenjuje u otkrivanju i utvrivanju krivinih djela, otkrivanju uinioca, pronalaenju i konzerviranju materijalnih dokaza i sl. Sudska medicina u postupak rasvjetljavanja djela i uinioca unosi sistem medicinskog znanja. Sudska psihijatrija posebno dolazi do izraaja u sluaju sumnje u uraunljivost uinioca krivinog djela. Izvori krivinog procesnog prava u FBiH 6d

To su prvenstveno federalni zakoni, kantonalni zakoni i meunarodni ugovori. Svi izvori se mogu podijeliti na unutranje i meunarodne. Meunarodni izvori su razliiti meunarodni ugovori. Unutranji se mogu podijeliti na osnovne i dopunske. Osnovni izvori su zakonski propisi koji se potpuno odnose na materiju krivinog procesnog prava. Dopunski se odnose na regulisanje drugih drutvenih odnosa, ali se njima rjeavaju i neka pitanja iz krivinog procesnog prava. Osnovni i najznaajniji izvor krivinog procesnog prava je Zakon o krivinom postupku - ZKP. U dopunske spadaju Krivini zakon FBiH, Zakon o Vrhovnom sudu FBiH, Zakon o Federalnom tuilatvu, Zakon o unutranjim poslovima FBiH, Zakon o izvrenju krivinih sankcija u FBiH, Zakon o izruenju okrivljenih osoba po zahtjevu meunarodnog suda, Zakon o posebnoj zatiti identiteta svjedoka u krivinom postupku u FBiH, Zakon o sudijskoj i tuilakoj funkciji u FBiH, odgovarajui kantonalni zakoni itd. Vaenje krivinog procesnog prava FBiH 9b

Vaenje krivinog procesnog prava FBiH ogleda se u njegovoj primjeni s obzirom na teritoriju, vrijeme i lica. S obzirom na teritoriju, krivino procesno pravo FBiH se primjenjuje na cijeloj teritoriji FBiH, ukljuujui i njene brodove i zrakoplove, bez obzira gdje se nalaze. Na teritoriji FBiH se ne moe primjenjivati nikakav drugi krivini postupak, bez obzira na to gdje je krivino djelo izvreno i iji dravljanin je izvrilac. S obzirom na vrijeme - vremenska vanost je u svemu regulisana kao i vremenska vanost drugih zakona. S obzirom na lica - vaenje krivinog procesnog prava identino je sa vaenjem krivinog zakona. Neka lica uivaju krivinoprocesni imunitet i to po domaem i po meunarodnom pravu. Po domaem pravu imunitet u razliitoj mjeri uivaju zastupnici, sudije i sudije porotnici. Po meunarodnom pravu to su nedvojbeno efovi stranih drava, dok se kod diplomatskih i konzularnih predstavnika pojavljuju sporna pitanja kad je rije o njihovim imunitetu. Tumaenje krivinog procesnog prava 22a Vae opa pravila tumaenja pravnih propisa. Bitno je napomenuti da je mogue primjenjivati ekstenzivno nasuprot restriktivnom tumaenju koje je svojstveno materijalnom krivinom pravu. Jedinstvenom tumaenju i primjeni doprinosi sudska praksa. Inae, postoje uglavnom 3 vrste tumaenja: 1. Prema subjektu ili organu koji tumai zakon autentino ili obavezno, sudsko i doktrinarno; 2. Prema metodu ili nainu na koji se zakon tumai gramatiko, logiko, sistematsko, komparativno, historijsko. Sva ova tumaenja slue ciljnom tumaenju; 3. Prema obimu tumaenja usko ili restriktivno i iroko ili ekstenzivno. OSNOVNA NAELA (PRINCIPI) KRIVINOG POSTUPKA Osnovna naela krivinog postupka u FBiH su: 1. naelo oficijelnosti; 2. naelo legaliteta u krivinom gonjenju; 3. naelo materijalne istine;


6

4. naelo akuzatornosti; 5. naelo kontradiktornosti; 6. naelo neposrednosti i usmenosti; 7. naelo javnosti. Naelo oficijelnosti krivinog gonjenja 5a

U naem krivinom postupku postupak za najvei broj krivinih djela po slubenoj dunosti pokree nadleni tuilac, bez obzira na volju lica oteenog krivinim djelom ili nekog drugog lica zainteresiranog za krivino gonjenje. Postoje izuzeci od ovog naela u pogledu krivinih djela koja se gone po privatnoj tubi. Ona su izriito navedena u posebnom dijelu KZ FBiH. Ako u krivinom zakonu nita nije izriito navedeno, vai pravilo da se takvo djelo goni po slubenoj dunosti. Naelo legaliteta krivinog gonjenja 24a

Naelo legaliteta krivinog gonjenja proizilazi iz l.16 ZKP, po kome je nadleni tuilac duan preduzeti krivino gonjenje ako postoje dokazi da je uinjeno krivino djelo za koje se goni po slubenoj dunosti. Isto tako, nadleni tuilac moe odustati od krivinog gonjenja samo ako tokom postupka nestane neki od zakonskih uslova krivinog gonjenja. U okviru naela legaliteta, u pitanju tuioevog raspolaganja krivinoprocesnim zahtjevom teorijski mogu biti zastupljena 2 naela: naelo imutabiliteta i naelo mutabiliteta. Po naelo imutabiliteta, tuilac ne moe u toku postupka odustati od krivinog gonjenja, ve se stvar mora prepustiti odluci suda, bez obzira to je tuilac uvjeren da vie nema zakonskog osnova za gonjenje. Po naelu mutabiliteta tuilac moe u toku postupka odustati od krivinog gonjenja kad smatra da vie ne postoji neki od zakonskih uslova za to gonjenje. U naem ZKP prihvaeno je naelo mutabiliteta, jer tuilac moe odustati od zahtjeva za gonjenje sve do zavretka glavnog pretresa pred prvostepenim sudom, a u zakonom predvienim sluajevima i pred viim sudom. Izuzeci od naela legaliteta krivinog gonjenja 25d

Izuzeci od naela legaliteta u naem krivinom procesnom pravu postoje:

a) U sluajevima kad je za pokretanje krivinog postupka potrebno odobrenje nekog dravnog organa. To su sluajevi kad se gonjenje preduzima po odobrenju federalnog tuioca, te kad bi se postupak trebao voditi protiv osobe koja uiva procesni imunitet.

b) U postupku prema maloljetnicima. Za krivina djela za koja je propisana kazna zatvora do tri godine ili novana kazna, nadleni tuilac moe odluiti da ne pokree postupak, iako postoje dokazi da je maloljetnik uinio krivino djelo, ako smatra da ne bi bilo cjelishodno da se vodi postupak prema maloljetniku s obzirom na prirodu krivinog djela i okolnosti pod kojima je uinjeno, raniji ivot maloljetnika i njegova osobna svojstva.

Osim toga, kad je izvrenje kazne ili odgojne mjere u toku, nadleni tuilac moe odluiti da ne zahtijeva pokretanje krivinog postupka za drugo krivino djelo maloljetnika, ako s obzirom na teinu tog krivinog dijela, kao i na kaznu odnosno odgojnu mjeru koja se izvrava, ne bi imalo svrhe voenje postupka i izricanje krivine sankcije za to djelo. U oba sluaja, ukoliko se oteeni ili organ starateljstva ne sloe za miljenjem tuioca, konanu odluku u pogledu preduzimanja krivinog gonjenja ima vijee za maloljetnike.

Naelo materijalne istine (pojam i procesno pravilo o slobodnoj ocjeni dokaza) - 3b

Naelo materijalne istine znai da se u svakom konkretnom sluaju ima istraivati i utvrditi potupna i stvarna istina, tj. da se injenino stanje na kome se zasniva odluka u krivinom postupku potpuno rasvijetli i raisti i da odgovara subjektivnoj stvarnosti.

Naelo slobodne ocjene dokaza jedno je od najvanijih procesnih pravila koja slue utvrivanju materijalne istine. Pravo suda i dravnih organa koji uestvuju u krivinom postupku da ocjenjuju


7

postojanje ili nepostojanje injenica nije vezano niti ogranieno posebnim formalnim dokaznim pravilima. Sud je duan da savjesno ocijeni svaki dokaz pojedinano i u vezi sa ostalim dokazima, te da na osnovu takve ocjene izvede zakljuak o dokazanosti ili nedokazanosti neke injenice. Svoje uvjerenje koje je stekao na osnovu objektivne i logike ocjene svih dokaza, sud je duan logino i realno obrazloiti u presudi. Ako to ne uini, takvom presudom je poinjena bitna povreda krivinog postupka to predstavlja osnov za ukidanje presude.

Sud nije vezan za prijedloge stranaka u pogledu provoenja dokaza. Sud je ovlaten i duan da i po vlastitoj inicijativi provodi dokaze kad je to potrebno za utvrivanje injeninog stanja, ne ograniavajui se na dokazni materijal koji su iznijele stranke.

Naelo materijalne istine i pravila o priznanju okrivljenog i prikupljanju dokaza 30b Naelo materijalne istine do izraaja dolazi i u pravilu da su organi krivinog postupka u svakom sluaju duni provjeriti i priznanje okrivljenog. Organ koji vodi postupak je i pored priznanja okrivljenog zakonom obavezan da prikuplja i druge dokaze. Zasnivanje osuujue presude samo na priznanju optuenog predstavljalo bi formalizam koji bi ugroavao saznanje materijalne istine. Naime, u praksi se mogu desiti sluajevi da optueni prizna izvrenje djela da prikrije neko drugo, tee djelo, da prikrije pravog krivca i sl. Odstupanja od naela materijalne istine 29a

Odstupanja od naela materijalne istine su u krivinom postupku konstituirana radi zatite individualnih prava okrivljenog i drugih lica, te ne umanjuju vrijednost i znaaj materijalne istine. Takva odstupanja npr. predvia zabrana reformatio in peius, sluajevi u kojima se izvjesne injenice mogu dokazivati samo pravosnanom presudom kad god takvo dokazivanje nije pravno nemogue1, izuzee svjedoka, vezanost presude za optubu u pogledu objektivnog identiteta. Prethodna (prejudicijalna) pitanja 28a

Sud je u cilju utvrivanja materijalne istine ovlaten i da rjeava tzv.prethodna (predjudicijalna) pitanja. To su pravna (a ne injenina) stanja za ije rjeavanje je inae nadlean sud u drugom, a ne u krivinom postupku, ili je nadlean neki drugi dravni organ (upravni organ), a od rjeenja takvog stanja zavisi pravilno rjeenje konkretne krivine stvari. Rjeenje prethodnog pitanja od strane krivinog suda ima dejstvo samo za krivini predmet koji sud raspravlja. Zato se ono unosi u obrazloenje, a ne u dispozitiv presude. Od prethodnih treba razlikovati tzv.incidentna pitanja. To su ista procesna pitanja, za ije rjeavanje je nadlean upravo krivini sud, a koja je u odreenoj fazi postupka potrebno rijeiti hronoloki prije glavne stvari (npr.predsjednik vijea prije poetka glavnog pretresa treba prethodno ustanoviti da li su doli svi pozvani). Naelo akuzatornosti 12b Naelo akuzatornosti znai da se krivini postupak moe pokrenuti i voditi samo ako postoji zahtjev ovlatenog tuioca. Tim naelom odvojene su osnovne funkcije u krivinom postupku: gonjenje, odbrana i presuenje. Osnovne prednosti primjene ovog naela su: 1. omoguava konstituisanje posebnog dravnog organa koji ostvaruje funkciju gonjenja; 2. omoguava okrivljenom procesni poloaj stranke, tj. subjekta koji ostvaruje funkciju odbrane i koji je

kao procesualna stranka ravnopravan sa tuiocem: 3. omoguava objektivnost suda, koji odluuje u sporu izmeu 2 ravnopravne stranke tuioca i

okrivljenog; ZKP FBiH je u osnovi usvojio naelo akuzatornosti. Sud ne moe sam pokretati krivini postupak, a tuilac ne moe neposredno provoditi dokaze. Okrivljeni je u svim fazama postupka subjekat, a pravo na odbranu mu je zagarantirano.

1 kod zahtjeva za ponavljanje postupka, razlozi koji se tiu lanog dokaza i krivinog djela sudije, te zloupotreba poloaja tuioca (str.52)


8

Naelo kontradiktornosti 10b

Ovo naelo sastoji se u tome da krivini postupak dobiva procesni karakter spora izmeu 2 procesualno ravnopravne stranke pred objektivnim sudom. Tuilac i okrivljeni pred sudom iznose 2 suprotne teze tezu odbrane i tezu optube, a sud je duan sasluati obe strane, provesti sve potrebne dokaze po prijedlogu stranaka i po slubenoj dunosti, te donijeti odluku o konkretnom krivinopravnom sporu. Naelo kontradiktornosti je najizraenije na glavnom pretresu pred prvostepenim sudom. Primjena ovog naela daje vie korisnih rezultata:

a) Stvara uslove i omoguava utvrivanje materijalne istine;

b) Prilikom podvoenja injeninog stanja pod odgovarajue odredbe krivinog zakona, kontradikcija stranaka u odnosu na konkretno pravno pitanje moe imati veliki znaaj za pravilan stav suda, kao i pravilnu primjenu odreene pravne norme uope;

c) Iz naela kontradiktornosti rezultira jednak tretman stranaka pred sudom. Okrivljeni dobiva procesni subjektivitet, to je od velikog znaaja za zatitu ljudskih prava.

Naelo neposrednosti i usmenosti 18a

Naelo neposrednosti je pravilo po kome sve injenice i dokazi koji slue kao osnov za presudu moraju biti izvedeni pred sudom. Mada su isti dokazi u konkretnom sluaju provedeni u prethodnom postupku, oni se moraju ponovo izvesti neposredno pred sudom, koji e na osnovu vlastite neposredne ocjene tih dokaza donijeti presudu. Iz odredbe l.342 st.1 ZKP po kojoj sud zasniva presudu samo na injenicama i dokazima koji su izneseni na glavnom pretresu vidljiv je znaaj ovog naela. Naelo usmenosti znai da se sve injenice i dokazi na kojima se zasniva presuda moraju usmeno iznijeti na glavnom pretresu i da se sve izjave daju usmeno. Izuzeci od ovog naela, u kojima je na glavnom pretresu dozvoljeno itati zapisnike o ispitivanju okrivljenog i sasluanju svjedoka i vjetaka su:

1. Ako su ispitana lica umrla, duevno oboljela ili se ne mogu pronai;

2. Ako je dolazak ovih lica pred sud nemogu ili znatno otean zbog starosti, bolesti ili drugih vanih uzroka;

3. Ako optueni, svjedok ili vjetak vjetaci bez zakonskih razloga nee da da svoj iskaz na glavnom pretresu ili odstupi od ranijeg iskaza;

4. Ako su stranke saglasne da se umjesto neposrednog sasluanja odsutnog svjedoka odnosno vjetaka, proita zapisnik o njegovom ranijem sasluanju.

Naelo javnosti (pojam, vrste, iskljuenje sa glavnog pretresa) 2b Javnost u krivinom postupku znai dvoje: 1. Pravo stranaka da prisustvuju procesnim radnjama u toku postupka stranaka javnost; 2. Pravo svakog treeg lica da prisustvuje procesnim radnjama opa javnost. Kad se govori o naelu javnosti, obino se misli na opu javnost i to javnost glavnog pretresa. Po ZKP, glavnom pretresu mogu prisustvovati sva punoljetna lica, naravno u granicama prostornih mogunosti sudnice u kojoj se odrava rasprava. Ako maloljetnik treba prisustvovati pretresu kao svjedok ili oteeni, on e biti udaljen iz sudnice im njegovo prisustvo vie nije neophodno. Javnost pretresa ukljuuje i mogunost praenja pretresa i presude putem medija. Naelo javnosti vai i za pretres pred drugostepenim sudom, ali se ne odnosi na sudske sjednice niti na vijeanje i odluivanje suda u toku ili nakon provedenog pretresa. Vijee sa pretresa moe udaljiti sve osobe koje ometaju red na suenju, vrijeaju dostojanstvo suda ili nose oruje odnosno opasno orue. Protivzakonito iskljuenje javnosti glavnog pretresa predstavlja bitnu povredu odredaba KP i povlai ukidanje prvostepene presude u sluaju albe. ZKP odreuje da je mogue iskljuiti javnost sa glavnog pretresa: ako je to u interesu dravne sigurnosti; ako je to potrebno radi uvanja tajne, uvanja javnog reda, zatite morala, linog i intimnog ivota optuenog ili oteenog ili zatite interesa maloljetnika ili


9

svjedoka. Iskljuenje javnosti se ne odnosi na stranke i njihove zastupnike, a vijee moe dozvoliti da glavnom pretresu sa kojeg je iskljuena javnost prisustvuju pojedina slubena lica, nauni i javni radnici. Na zahtjev optuenog, prisustvo se moe dozvoliti i njegovom branom odnosno vanbranom drugu, te bliskim srodnicima. Predsjednik vijea e prisutna lica upozoriti na dunost uvanja tajnosti onoga to su saznali na pretresu sa kojeg je iskljuena javnost i ukazati im da povreda tajnosti predstavlja krivino djelo. O iskljuenju javnosti sudsko vijee odluuje rjeenjem, koje mora biti obrazloeno i javno objavljeno. Dispozitiv presude e se uvijek proitati na javnom zasijedanju, a vijee odluuje da li e iskljuiti javnost prilikom objavljivanja razloga presude. ZKP izriito propisuje iskljuenje javnosti uvijek kad se sudi maloljetniku. Vijee moe dozvoliti da takvom pretresu prisustvuju lica koja se bave zatitom i vaspitanjem maloljetnika ili suzbijanjem maloljetnikog kriminaliteta, kao i nauni radnici. Osim tih osoba, pretresu mogu prisustvovati roditelji, odnosno staratelj maloljetnika, te predstavnik organa starateljstva. Pravosnana sudska odluka moe se objeviti bez navoenja linih podataka maloljetnika iz kojih se moe utvrditi njegov identitet. Ostali principi. Ovdje spadaju:

1. Princip zakonitosti (15d) sud krivine sankcije moe izrei samo u zakonito provedenom postupku;

2. Princip zbornosti (31b) suenje je po pravilu zborno (kolegijalno). Pored stalnih sudija, u prvom stepenu uestvuju i sudije porotnici;

3. Princip viestepenosti (14a) osueni ima pravo albe protiv prvostepene sudske odluke, a u odreenim sluajevima i protiv drugostepene odluke;

4. Princip prezumpcije nevinosti (16a) svako se smatra nevinim dok se njegova krivnja ne utvrdi pravosnanom presudom;

5. Princip upotrebe vlastitog jezika (32a) uesnici u postupku imaju pravo upotrebljavati svoj jezik. Ako se pretres ne vodi na jeziku te osobe, osigurae se usmeno prevoenje onoga to se iznosi u postupku, kao i pisani prevod pisanog dokaznog materijala.

6. Princip zatite prava graana (34a) od kojih organi unutranjih poslova prikupljaju obavjetenja u predkrivinom postupku. ZKP u tom smislu govori o pravu na utnju, pravu na branioca i pravu na besplatnu pravnu pomo. Organi unutranjih poslova su duni graane upoznati sa ovim pravima.

7. Princip zakonitih dokaza (33a) zabranjeno je iznuivanje priznanja ili neke druge izjave u krivinom postupku. Takoe, sud ne moe zasnovati svoju odluku na dokazima koji su pribavljeni povredama ljudskih prava i sloboda propisanih ustavom i meunarodnim ugovorima, niti na dokazima koji su pribavljeni povredama ZKP-a.

PREDMET (OBJEKAT) KRIVINOG POSTUPKA 23d Objekat krivinog postupka je:

1. Odreeno krivino djelo (krivina stvar) Pod krivinim djelom podrazumijeva se protivpravno djelo koje je zakonom propisano kao krivino djelo, ija obiljeja su odreena zakonom i za koje je zakonom propisana krivina sankcija.

2. Vie krivinih stvari u meusobnoj vezi (koneksitet) da bi krivine stvari u koneksitetu mogle biti predmet jednog postupka, one moraju biti spojene ili vezane kod jednog suda.

3. Imovinskopravni zahtjev to je graanska stvar koja ima isti osnov kao i krivina stvar, tj. uinjeno konkretno krivino djelo. Oteeni moe u krivinom postupku staviti svoj imovinskopravni zahtjev, koji se kao sporedna stvar pridruuje krivinoj stvari kao glavnoj i rjeava u istom postupku. Zato se taj postupak zove pridruni ili adhezioni postupak.

4. Trokovi krivinog postupka


10

Trokovi krivinog postupka 29c

To su izdaci uinjeni povodom krivinog postupka i u njih spadaju:

- trokovi za svjedoke, vjetake i struna lica, kao i trokovi uviaja; - prevozni trokovi okrivljenog; - izdaci za dovoenje okrivljenog odnosno lica lienog slobode; - trokovi lijeenja okrivljenog za vrijeme dok se nalazi u pritvoru i trokovi poroaja u pritvoru; - paualni iznos utvruje se globalno i predstavlja paualnu naknadu sitnih sudskih izdataka koji

se ne mogu evidentirati (izdaci za utroeni kancelarijski materijal, utroeno vrijeme slubenih lica i sl);

- nuni izdaci branioca, privatnog tuioca, oteenog kao tuioca i njihovih zastupnika, te nagrade advokata kao branilaca ili punomonika. Ova nagrada se odmjerava prema advokatskoj tarifi.

- nuni izdaci oteenog, i to bez obzira da li je postavio imovinskopravni zahtjev; Trokove u principu snosi onaj ko ih je prouzrokovao svojom krivicom. Kao kriterij slui ishod postupka. Pritom je dovoljno da je optueni proglaen krivim, odnosno nije potrebno da je i osuen na kaznu. Meutim, bez obzira na konani ishod postupka, namjerno i neopravdano prouzrokovane trokove naknauje onaj ko ih je izazvao. Samo se nadleni tuilac ne moe osuditi na naknadu trokova krivinog postupka, jer je to organ koji svoju funkciju ostvaruje po slubenoj dunosti.

Ako je vie optuenih oglaeno krivim istom presudom, sud e odrediti koji dio trokova e snositi svaki od optuenih, a ako to nije mogue, osudie sve optuene da solidarno snose trokove. Izuzetno, sud moe u potpunosti ili djelomino osloboditi okrivljenog od dunosti naknade trokova, ako bi njihovim plaanjem bilo dovedeno u pitanje izdravanje okrivljenog ili lica koja je on duan izdravati.

Ako se krivini postupak okona drugaije, a ne presudom kojom se optueni oglaava krivim, trokovi padaju na teret budetskih sredstava. Ako se radi o postupku po privatnoj tubi, trokovi padaju na teret privatnog tuioca. Nagradu i trokove branioca i punomonika privatnog tuioca i oteenog duno je platiti zastupano lice, bez obzira ko je po odluci suda konano duan da snosi trokove krivinog postupka.

O trokovima se odluuje zajedno sa odlukom o glavnoj stvari. Izuzetno, ako nedostaju podaci o visini trokova, rjeenje e se donijeti kad se podaci pribave. Posebno rjeenje o trokovima donosi se uvijek kad se na plaanje trokova osuuju svjedok, vjetak, branilac ili punomonik.

SUBJEKTI KRIVINOG POSTUPKA Subjekti krivinog postupka (uopte, stranaka i procesna sposobnost) 1a S obzirom na 3 osnovne procesne funkcije: gonjenje, odbrana i presuenje, u krivinom postupku postoje i osnovni procesni subjekti koji su nosioci tih funkcija, dakle tuilac, okrivljeni i sud. Tuilac (nadleni tuilac, oteeni kao tuilac i privatni tuilac) i okrivljeni su stranke u kriivnom postupku. Da bi mogla zasnovati procesni odnos, stranka mora imati legitimatio ad causam, tj. stranaku sposobnost. Stranaka sposobnost je apstraktna pravna mogunost da se bude tuilac ili okrivljeni u procesu.

Mogue je da stranka ima stranaku, ali nema procesnu sposobnost (legitimatio ad processe), tj.sposobnost za vrenje radnji u procesu. Privatni tuilac ili oteeni kao tuilac koji nemaju procesnu sposobnost (maloljetnici i lica liena poslovne sposobnosti) dobivaju zastupnika. Okrivljeni koji ima stranaku sposobnost ima i procesnu sposobnost. Ako okrivljeni nakon izvrenja krivinog djela duevno oboli, postupak se obustavlja, ako privremeno duevno oboli postupak se prekida, maloljetnik ispod 14 godina ne moe se pojaviti kao okrivljeni u procesu itd. Naime, dunosti okrivljenog u procesu su iskljuivo line i niko ih ne me vriti umjesto njega.


11

SUDOVI Pojam i vrste sudova. Pojam i sastav krivinog suda 4b

Pojam i vrste sudova. Prema ustavu FBiH, sudsku funkciju u FBiH vre sudovi Federacije Ustavni sud, Vrhovni sud i Sud za ljudska prava, te kantonalni i opinski sudovi. Vrhovni sud FBiH je najvii apelacioni sud, osim pitanja iz nadlenosti Ustavnog suda ili Suda za ljudska prava. Osim toga, Vrhovni sud ima i izvorne nadlenosti utvrene federalnim zakonima. Izvorna nadlenost kantonalnih sudova je u stvarima koje ne spadaju u nadlenost opinskih sudova. Kantonalni sudovi odluuju i o albama na presude opinskih sudova. Opinski sudovi imaju nadlenost za sve graanske i krivine stvari, osim stvari za koje je dio izvorne nadlenosti Ustavom i zakonima prenesen na neki drugi sud. Pojam i sastav krivinog suda. Krivini sud nije poseban sud, ve je to poseban sastav redovnih sudova (Vrhovni, kantonalni, opinski), koji je nadlean da rasvijetli i rijei krivinu stvar. Krivini sud realizuje svoju funkciju u inokosnom i zbornom sastavu. U inokosnom sastavu pojavljuje se istrani sudija kantonalnog i opinskog suda, predsjednik sudskog vijea kantonalnog i opinskog suda i sudija pojedinac opinskog suda koji rjeava odreene krivinopravne stvari. U zbornom sastavu krivini sud se pojavljuje u formi sudskih vijea koja postoje u svim sudovima, poev od opinskog, pa do Vrhovnog suda FBiH. Ureenje i organizacija sudova (naela, sudska vijea) 21b

Osnovna naela na kojima je zasnovano ureenje, organizacija i rad sudova sadrani su u Ustavima BiH i FBiH, ustavima kantona i zakonima o sudovima. To su: - naelo izbornosti i razrjeivosti sudija svojstvo sudije moe se stei izborom i imenovanjem,a

prestaje njegovim smjenjivanjem, odnosno udaljavanjem (suspenzijom) sa vrenja funkcije; - naelo zbornosti u vrenju sudske funkcije sudovi po pravilu rjeavaju u zbornom sastavu, kao

kolegijalna tijela (vijea); - naelo uea graana u suenju; - naelo viestepenog odluivanja u naem krivinoprocesnom zakonu predvieno je naelo

dvostepenosti, a postoje izuzeci na osnovu kojih moe odluivati i treestepeni sud; - naelo nezavisnosti u radu sudova. U krivinim stvarima u FBiH sude opinski sudovi (kao prvostepeni), kantonalni sudovi (kao prvostepeni i drugostepeni sudovi) i Vrhovni sud FBiH (kao prvostepeni, drugostepeni i treestepeni sud. Za krivina djela za koja se prema zakonu moe izrei kazna zatvora od 15 godina ili tea kazna, u prvom stepenu sudovi sude u vijeima od dvojice sudija i trojice sudija porotnika (veliko vijee), a u drugom stepenu vijee od 5 sudija. Za krivina djela za koja je propisana blaa kazna od 15 godina zatvora, u prvom stepenu sudi vijee sastavljeno od 1 sudije i dvojice sudija porotnika (malo vijee), a u drugom stepenu vijee od trojice sudija. Za djela za koja je kao glavna propisana novana kazna ili kazna zatvora do 1 godine, sudi sudija pojedinac. Radnje u istrazi vri sudija prvostepenog suda, odnosno istrani sudija. U treem stepenu sudovi sude u vijeima od 5 sudija. Uee graana u suenju 6b

Uee graana u suenju zajedno sa pozivnim sudijama, naziva se porotno suenje. Postoje 2 osnovna oblika ovog suenja: U prvom obliku graani obrazuju posebno sudsko vijee porotu koja je duna da utvrdi injenino stanje i okrivljenog oglasi krivim ili nevinim. Na toj osnovi sudija ili vijee izrie krivinu sankciju. Ovakvo porotno suenje karakteristino je za anglosaksonsko pravo.


12

Drugi oblik je kada sudije i graani obrazuju jedno jedinstveno vijee. Sudije i graani kao sudije porotnici su ravnopravni u rjeavanju kako injeninih, tako i pravnih pitanja, kao i prilikom izricanja krivine sankcije. Prema naem pozitivnom pravu, graani uestvuju u vrenju sudske funkcije kao sudije porotnici u jedinstvenim vijeima krivinog suda. Sudska vijea su mjeovita prilikom odluivanja u krivinoj stvari u prvom stepenu, kao i kad se o krivinoj stvari raspravlja u drugom stepenu na pretresu. Izuzee sudija i sudija porotnika 24b

Prema ZKP, sudija ili sudija porotnik ne moe vriti sudske dunosti:

1. Ako je oteen krivinim djelom;

2. Ako mu je okrivljeni, njegov branilac, tuilac, oteeni, njihov zakonski zastupnik odnosno punomonik brani odnosno vanbrani drug ili srodnik po krvi u pravoj liniji do bilo kog stepena, u pobonoj liniji do etvrtog, a po tazbini do drugog stepena.

3. Ako je sa okrivljenim, njegovim braniocem, tuiocem ili oteenim u odnosu staraoca, starinika, usvojioca, usvojenika, hranitelja ili hranjenika;

4. Ako je u istom krivinom djelu vrio istrane radnje, uestvovao u ispitivanju optunice, ili je uestvovao u postupku kao tuilac, branilac, zakonski zastupnik ili punomonik oteenog odnosno tuioca, ili je sasluan kao svjedok ili kao vjetak.

5. Ako je u istom predmetu uestvovao u donoenju odluke koja se pobija albom.

6. Ako postoje druge okolnosti koje izazivaju sumnju u njegovu nepristrasnost. O razlozima za izuzee vodi se rauna po slubenoj dunosti. Sudija ili sudija porotnik im sazna da postoji neki od taksativno nabrojanih razloga za izuzee, duan je prekinuti svaki rad na predmetu i o tome obavijesti predsjednika suda koji e mu odrediti zamjenu. Ako se radi o izuzeu predsjednika suda, on e sebi odrediti zamjenika meu sudijama tog suda, a ako to nije mogue, zatraie od predsjednika neposredno vieg suda da odredi zamjenu. Ako smatra da postoje drugi razlozi za izuzee (taka 6), sudija ili sudija porotnik e o tome obavijestiti predsjednika suda, koji moe odrediti zamjenu (dakle nije obavezan). Izuzee moe traiti i stranka. Svoj zahtjev treba obrazloiti i uiniti vjerovatnim postojanje okolnosti koje izazivaju osnovanu sumnju u objektivnost sudije ili sudije porotnika u konkretnom predmetu. Zahtjev se podnosi odmah po saznanju za postojanje razloga za izuzee. O zahtjevu rjeava predsjednik suda ili predsjednik neposredno vieg suda (ako se radi o izuzeu predsjednika suda). Protiv rjeenja kojim se zahtjev za izuzee usvaja nije dozvoljena alba. Nadlenost sudova 25d

Nadlenost je pravo i dunost jednog suda da postupa u odreenom krivinom predmetu. Nadlenost sudova odreuje se zakonom, koji u tom cilju postavlja 3 vrste normi: Po prvoj vrsti, krivina djela se zbog njihove prirode i drugih osobina predaju na presuenje odreenoj vrsti (kategoriji) sudova. Osnov za odreivanje nadlenosti ovdje je krivino djelo, krivina stvar koja je predmet presuenja (ratione materiae). Zato se ova nadlenost zove stvarna nadlenost. Po drugoj vrsti normi, krivino djelo se zbog svoje veze sa odreenim mjestom daje u nadlenost sudu na ijem podruju se to mjesto nalazi. Osnov za odreivanje nadlenosti ovdje je mjesto za koje je je krivino djelo vezano (ratione loci). Zato se ova nadlenost zove mjesna nadlenost. Po treoj vrsti normi, pojedini dijelovi krivinog postupka, s obzirom na razliite stadije postupka, predaju se na postupanje raznim sudovima ili raznim organima u sudu. Dakle, zakonskim normama su


13

razliite funkcije u krivinom postupku podijeljene izmeu sudova, odnosno sudskih organa. Zato se ova nadlenost naziva funkcionalna nadlenost. Ponekad za odreivanje nadlenosti ima znaaja i svojstvo okrivljenog. U takvim sluajevima govorimo o linoj nadlenosti (ratione personae). Ova nadlenost dolazi do izraaja u postupku prema maloljetnicima, kada su za presuenje krivinih djela maloljetnih lica nadlena posebna vijea za maloljetnike. Stvarna nadlenost 26a

Stvarna nadlenost je zakonom odreeno pravo i dunost odrreene vrste (kategorije) sudova da u postupku preduzimaju odreene procesne radnje i presuuju za neka krivina djela s obzirom na njihovu prirodu. Po pravilu, zakonski kriterij za odreivanje stvarne nadlenosti su vrsta i visina kazne predviene u KZ za pojedino krivino djelo, a neka krivina djela su izriitom zakonskom odredbom data u nadlenost odreenoj vrsti sudova. Mjesna nadlenost 17b Mjesna nadlenost je pravo i dunost stvarno nadlenog suda da preduzima procesne radnje i da presudi za odreeno krivino djelo zbog mjesnog odnosa krivinog djela i uinioca prema podruju suda. Pojam mjesne nadlenosti treba razlikovati od pojma teritorijalne nadlenosti, mada su oni nerazdvojno vezani. Naime, teritorijalna nadlenost je nadlenost suda da postupa na odreenom podruju (teritoriji). Pravila o mjesnoj nadlenosti odreuje ZKP. Redovne mjesne nadlenosti su: 1. Nadlenost po mjestu izvrenja mjesno je nadlean sud na ijem podruju je krivino djelo

izvreno ili pokuano. Ako je djelo izvreno ili pokuano na podrujima razliitih sudova ili na granici tih podruja, ili je neizvjesno na kom je podruju izvreno ili pokuano, nadlean je sud koji je prvi zapoeo postupak (forum praeventionis). Za djelo uinjeno na domaem brodu ili avionu nadlean je sud na ijem podruju se nalazi matina luka (odnosno zrana luka), ili domaa luka u kojoj se prvi put zaustavi brod odnosno avion.

2. Nadlenost po mjestu prebivalita ili boravita ako mjesto izvrenja krivinog djela nije poznato, ili se nalazi izvan FBiH, nadlean je sud na ijem podruju okrivljeni ima prebivalite ili boravite.

3. Nadlenost po mjestu hvatanja ako nisu poznati ni mjesto izvrenja krivinog djela, niti prebivalite odnosno boravite okrivljenog (ili su oba mjesta izvan FBiH), nadlean je sud na ijem podruju se okrivljeni uhvati ili se sam prijavi.

Vanredne mjesne nadlenosti su: 1. Nadlenost po odluci suda ako se po prethodnim pravilima o redovnoj mjesnoj nadlenosti ne

moe ustanoviti koji sud je mjesno nadlean, Vrhovni sud FBiH odredie jedan od stvarno nadlenih sudova pred kojim e se provesti postupak.

2. Delegirana nadlenost kad je nadleni sud sprijeen da postupa iz pravnih ili stvarnih razloga, duan je da nakon sasluanja stranaka i branioca o tome izvijesti neposredno vii sud koji e odrediti drugi stvarno nadleni sud na svom podruju. To je nuna delegacija mjesne nadlenosti. Delegacija stvarne nadlenosti nije mogua u redovnom krivinom postupku.

Stvarna i mjesna nadlenost po koneksitetu 20a

Koneksitet postoji kad su vie krivinih predmeta spojeni tako da se u pogledu svih istovremeno vodi krivini postupak i donosi jedna presuda. Koneksitet moe biti subjektivni, objektivni i mjeoviti (subjektivno-objektivni). Subjektivni koneksitet (concursus delictorum) postoji kad je jedno lice izvrilo vie krivinih djela u sticaju. Ako je za neka od njih nadlean vii, a za neka nii sud, za sva djela je nadlean vii sud. Ako su nadleni sudovi iste vrste, onda je za sva djela nadlean sud koji je prvi zapoeo postupak. Na isti nain se odreuje nadlenost i u sluaju ako je oteeni istovremeno uinio KD prema okrivljenom.


14

Objektivni koneksitet (concursus plurium ad delictum) postoji kad je u izvrenju jednog krivinog djela uestvovalo vie lica, ili je vie lica na drugi nain u neposrednom odnosu prema jednom krivinom djelu. Sud koji je nadlean za izvrioca krivinog djela po pravilu je nadlean i za sauesnike, prikrivae, lica koja su uiniocu pomogla nakon krivinog djela, te lica koja nisu prijavila pripremanje krivinog djela, izvrenje krivinog djela ili uinioca. Koneksitet je objektivan jere se veza uspostavlja preko krivinog djela kao objekta postupka. Mjeoviti (subjektivno objektivni) koneksitet postoji kad je vie lica uestvovalo u izvrenju vie krivinih djela. Sud u ovom sluaju moe odluiti da se sprovede jedinstveni postupak i donese jedna presuda, ali samo ako izmeu izvrenih krivinih djela postoji meusobna veza i ako postoje isti dokazi. Ako je za neka od ovih djela nadlean vii, a za neka nii sud, jedinstveni postupak se moe provesti samo pred viim sudom. ZKP predvia i poseban sluaj razdvajanja ve spojenog krivinog postupka. Nadleni sud moe iz vanih razloga ili iz obzira cjelishodnosti do zavretka glavnog pretresa odluiti da se postupak za pojedina krivina djela ili protiv pojedinih poinilaca razdvoji i posebno dovri ili preda drugom nadlenom sudu. Rjeenja o spajanju i razdvajanju postupaka donosi nadleni sud, a protiv takvih rjeenja nije dozvoljena alba. Funkcionalna nadlenost 18d

Funkcionalna nadlenost je pravo i dunost suda da vri procesne radnje u jednom dijelu postupka izvan voenja glavnog pretresa i prvostepenog presuenja. Opinski sudovi su funkcionalno nadleni naroito:

- da sprovode istragu, pojedine istrane radnje, kao i pripremni postupak prema maloljetnicima za krivina djela iz svoje nadlenosti;

- da odluuju o albama protiv rjeenja istranih sudija opinskog suda; - da rjeavaju u posebnim postupcima ako zakonom nije odreena nadlenost drugog suda; - da vre poslove meunarodne pravne pomoi, ako zakonom nije odreena nadlenost drugog

suda; - da pruaju pravnu pomo sudovima Federacije i Kantona; - da vre i druge poslove odreene zakonom.

Kantonalni sudovi su funkcionalno nadleni naroito:

- da odluuju o albama protiv odluka opinskog suda; - da sprovode istragu, pojedine istrane radnje, kao i pripremni postupak prema maloljetnicima za

krivina djela iz svoje nadlenosti; - da rjeavaju sukobe o mjesnoj nadlenosti izmeu opinskih sudova sa svog podruja itd.

Vrhovni sud FBiH je funkcionalno nadlean naroito:

- da odluuje o redovnim pravnim sredstvima protiv odluka kantonalnih sudova i svog vijea donesenih u prvom stepenu;

- da odluuje u treem stepenu o redovnim pravnim sredstvima protiv odluka kantonalnih sudova i svog vijea donesenih u drugom stepenu;

- da odluuje o vanrednim pravnim sredstvima protiv pravosnanih odluka sudova u FBiH kad je to zakonom odreeno;

- da vri druge poslove odreene zakonom.

Ispitivanje nadlenosti. Sukob nadlenosti 15c

Sud po slubenoj dunosti pazi na svoju stvarnu i mjesnu nadlenost. im primijeti da nije nadlean, oglasie se nenadlenim i predmet uputiti nadlenom sudu. Osim toga, stranke u svakom stadiju postupka mogu isticati prigovor stvarne nenadlenosti suda. Prvostepena presuda koju je donio stvarno nenadlean sud moe se pobijati albom zbog bitne povrede odredaba krivinog postupka, a protiv takve pravosnane presude moe se uloiti zahtjev za zatitu zakonitosti.


15

Od opeg pravila da ne moe suditi stvarno nadlean sud postoji jedan izuzetak. Ako tokom glavnog pretresa sud ustanovi da je za suenje nadlean nii sud, nee odbiti optubu i predmet dostaviti tom sudu, ve e sam provesti postupak i donijeti odluku. to se tie mjesne nadlenosti, nakon to optunica stupi na snagu, sud se ne moe oglasiti mjesno nenadlenim, niti stranke mogu isticati prigovor mjesne nenadlenosti. Sukob nadlenosti je spor izmeu 2 ili vie sudova o tome koji od njih je stvarno i mjesno nadlean da postupa u konkretnoj krivinoj stvari. Sukob moe biti pozitivan i negativan. Pozitivan sukob postoji kad 2 ili vie sudova prisvajaju nadlenost u konkretnoj stvari, a negativan kad odbijaju nadlenost. U praksi je ei sluaj negativnog sukoba nadlenosti. Sukob rjeava zajedniki neposredno vii sud kantonalni izmeu opinskih sudova svog podruja, a Vrhovni sud FBiH ostale mogue sukobe u kojima uestvuju kantonalni i opinski sudovi. Postupak za rjeavanje pokreu sami sudovi po slubenoj dunosti. STRANKE U KRIVINOM POSTUPKU Uope - 22b

U formalnom (procesnom) smislu stranke su subjekti koji se u krivinom postupku spore o suprotnim interesima i zahtjevima pred sudom od kojeg oekuju rjeenje spora. U materijalnopravnom smislu stranka bi bila subjekat ije se vlastito materijalno pravo, pravni interes, obaveza ili odnos, utvruje ili ostvaruje u krivinom postupku. Oigledno se materijalnopravni pojam stranke u krivinom postupku ne moe koristiti jer drutvena zajednica ne moe biti stranka u postupku. Nadleni tuilac u materijalnopravnom smislu nije stranka jer se ne spori u nekom vlastitom materijalnom pravu, ve istupa u ime drutvene zajednice. S druge strane, okrivljeni je stranka i u materijalnom i u formalnom smislu jer se pred sudom spori o pitanju svoje vlastite odgovornosti i svog vlastitog prava. Dakle, vidljivo je da se pod pojmom stranke u krivinom postupku podrazumijeva samo stranka u procesnom (formalnom) smislu. Stranka je tuilac i okrivljeni. Pod tuiocem se podrazumijeva nadleni tuilac, privatni tuilac i oteeni kao tuilac. Nadleni tuilac (organizacija, naela) 7b

Nadleni tuilac je subjekat koji vri funkciju krivinog gonjenja za krivina djela za koja se goni po slubenoj dunosti. Tuilatvo je samostalno dravno tijelo koje vri funkciju krivinog gonjenja i druga zakonom odreena prava i dunosti. Sva tuilatva ine jedinstvenu organizaciju, u kojoj su nia tuilatva neposredno podreena viem tuilatvu. Tuilatvo mora preduzeti krivino gonjenje uvijek kad su ispunjeni zakonski uslovi, tj. kad ima dovoljno dokaza da je izvreno krivino djelo za koje se goin po slubenoj dunosti. Osim toga, tuilatvo ima pravo i dunost izvjetavati nadlena tijela o svom radu, primjeni zakona i pojavama koje je uoilo u obavljanju svojih ovlatenja. Isto tako, tuilatvo putem medija informira javnost o stanju kriminaliteta i drugim pojavama i problemima od opeg znaaja koje je zapazilo u svom radu. Ureenje tuilatva je zasnovano na odreenim posebnim naelima, a to su: naelo jedinstva i nedjeljivosti, naelo hijerarhijskog ureenja iz kojeg proizilaze naela devolucije i supstitucije, naelo monokratskog odluivanja itd. Naelo jedinstva i nedjeljivosti tuilatva znai da tuilatvo predstavlja jedinstvenu organizaciju na kojoj se nalaze via i nia tuilatva.


16

Naelo hijerarhijskog ureenja znai podreenost niih tuilatava viim, kao i hijerarhiju izmeu pojedinaca unutar tuilatva. Ovo naelo daje pravo vrenja disciplinske vlasti vieg tuioca u odnosu na nie tuioce, kao i pravo vrenja nadzora nad radom niih tuilaca. Naelo devolucije znai pravo vieg tuioca da preuzima i neposredno obavlja poslove iz nadlenosti nieg tuioca. Naelo supstitucije predstavlja pravo vieg tuioca da vrenje odreenih poslova u konkretnoj krivinoj stvari preuzme od odreenog nieg tuioca i povjeri ih nekom drugom niem tuiocu. Naelo monokratskog odluivanja u sutini znai da sve poslove iz nadlenosti tuilatva vri uvijek jedno lice, tako da ne postoji vrenje poslova i odluivanje u zbornom sastavu. U odnosu na trea lica uvijek je odgovorno jedno lice iz tuilatva, bezi obzira da li se radi o samom nadlenom tuiocu ili njegovim zamjenicima. Nadleni tuilac (prava i dunosti) 33b Za uspjenu realizaciju funkcije krivinog gonjenja, nadleni tuilac ima pravo i dunost da:

1. preduzima potrebne mjere u vezi sa otkrivanjem krivinih djela i pronalaenjem uinilaca, te nadzire aktivnosti organa unutranjih poslova na istom planu;

2. zahtijeva sprovoenje istrage, odnosno da izuzetno predlae podizanje neposredne optunice;

3. podie i zastupa optunicu, odnosno optuni prijedlog pred nadlenim sudom;

4. izjavljuje albe protiv pravosnanih sudskih odluka i podnosi vanredne pravne lijekove protiv pravosnanih sudskih odluka, te vri i druge radnje.

Pitanje stvarne i mjesne nadlenosti tuioca je rijeeno gotovo na istovjetan nain kao i stvarna i mjesna nadlenost sudova. Opinsko tuilatvo postupa pred opinskim sudom, kantonalno pred kantonalnim, a federalno pred Vrhovnim sudom FBiH. Sukob nadlenosti rjeava zajedniki neposredno vii tuilac. Oteeni kao tuilac (supsidijarni tuilac) 19b

Ako nadleni tuilac u nekom sluaju ne preduzme gonjenje ili odustane od gonjenja za krivino djelo, mada postoje uslovi da se goni za konkretno krivino djelo, onda je korektiv u tome da se gonjenje prepusti graanima. Zakonska norma daje pravo na supsidijarnu tubu, ali samo onda kad je krivinim djelom povrijeeno ili neposredno ugroeno neko subjektivno (lino ili imovinsko) pravo. Ako oteeni stupi na mjesto nadlenog tuioca, postaje stranka u postupku i ima sva prava koja u postupku ima nadleni tuilac kao stranka, osim prava koja inae pripadaju nadlenom tuiocu kao dravnom organu. Kad optunicu podie oteeni kao tuilac bez sprovoenja istrage, opravdanost gonjenja ocjenjuje sudsko vijee. Odluku vijea zatraie predsjednik prvostepenog vijea, ako smatra da nema mjesta krivinom gonjenju zbog postojanja razloga za obustavu postupka. Nakon to optunica stupi na pravnu snagu, sudska kontrola gonjenja otpada i oteeni kao tuilac po svojoj slobodnoj dispoziciji moe nastaviti gonjenje. Kad nadleni tuilac nae da nema osnova da preduzme gonjenje za krivino djelo koje se goni po slubenoj dunosti, duan je da u roku od 8 dana o tome obavijesti oteenog i da ga uputi da moe sam preduzeti gonjenje. Oteeni ima pravo nastaviti gonjenje u roku od 8 dana od prijema obavjetenja o obustavi postupka (subjektivni rok), odnosno 3 mjeseca od dana kad je nadleni tuilac odbacio prijavu, odnosno od dana kad je sud donio rjeenje o obustavi postupka (objektivni rok). Ako nadleni tuilac odustane od optunice na glavnom pretresu, oteeni je duan da se odmah izjasni da li e produiti gonjenje. Ako je oteeni neopravdano odsutan sa pretresa ili mu se poziv nije mogao uruiti zbog neprijavljivanja sudu promjene boravita, smatrae se da nee da produi gonjenje.


17

Privatni tuilac 16b Za krivina djela koja za koja se goni po privatnoj tubi, funkciju krivinog gonjenja ostvaruje privatni tuilac, tj. lice na iju tetu je takvo krivino djelo uinjeno. Kod ovih krivinih djela nadleni tuilac nema ingerencije. Privatna tuba podnosi se najkasnije u roku od 3 mjeseca od dana kad je ovlateno lice saznalo za krivino djelo i uinioca. Ovaj rok je prekluzivan. Ako je oteeni podnio krivinu prijavu, a tokom postupka se utvrdi da se radi o krivinom djelu za koje se goni po privatnoj tubi, krivina prijava e se smatrati kao blagovremena privatna tuba ako je podnesena u roku predvienom za privatnu tubu (3 mjeseca). Vai i obrnuto, tj. podnesena privatna tuba e se smatrati kao krivina prijava ako se tokom postupka utvrdi da se radi o krivinom djelu za koje se goni po slubenoj dunosti. Za maloljetnike i lica liena poslovne sposobnosti privatnu tubu podnosi njihov zakonski zastupnik. Maloljetnik koji je navrio 16 godina moe i sam podnijeti privatnu tubu. Pravo na privatnu tubu prelazi i na nasljednike privatnog tuioca, koji ga mogu ostvariti u roku od 3 mjeseca nakon njegove smrti. Privatni tuilac moe odustati od tube do zavretka glavnog pretresa. Odustanak se vri izjavom, bilo pismenom ili usmenom na zapisnik kod suda. Ako tuilac odustane prije poetka glavnog pretresa, postupak se obustavlja rjeenjem suda, a ako to uini tokom glavnog pretresa, sud presudom odbija tubu. U oba sluaja privatni tuilac gubi pravo da ponovo podnese privatnu tubu. Prava privatnog tuioca kao stranke u postupku su obimna. On ima pravo: - da predloi sprovoenje ili dopunu istrage, a ukoliko se istrani sudija ne sloi sa njegovim

prijedlogom, odluuje vijee suda; - da u toku postupka ukazuje na injenice i dokaze od kojih zavisi utvrivanje postojanja krivinog

djela i krivine odgovornosti okrivljenog; - na glavnom pretresu ima pravo da zastupa tubu, postavlja pitanja okrivljenom, svjedocima,

vjetacima itd, kao i pravo na pravne lijekove, te sva druga prava procesne stranke.

Okrivljeni (prava i dunosti) 32b Kao subjekat u krivinom postupku, okrivljeni ima jasna zakonska prava i dunosti. Skup svih procesnih prava koja su konstituirana korist okrivljenog, kao i garancija njegovog procesnog subjektiviteta naziva se favor defensionis (pogodnost odbrane). Okrivljeni ima pravo, ali ne i dunost da se brani. On ima pravo da porie ili priznaje injenice koje mu se stavljaju na teret, da se izjanjava o navodima optube i da ih pobija, da postavlja pitanja svjedocima i vjetacima, ali se na sve to ne prisiljava. Osim to svako iznuivanje iskaza od okrivljenog predstavlja krivino djelo, ZKP posebno zabranjuje primjenu medicinskih intervencija ili davanje bio kakvih sredstava okrivljenom koja bi uticala na njegovu volju. Kod tekih krivinih djela formalna odbrana okrivljenog je obavezna i ako branioca ne uzme sam okrivljeni, postavlja mu ga sud po slubenoj dunosti. Okrivljenom pripada zadnja rije na glavnom pretresu. Na taj nain se suzbija mogunost da sud ostane pod utiskom zavrnog govora tuioca. Posebno korisna za okrivljenog je ustanova zabrane reformatio in peius. Okrivljeni zbog svoje albe ne moe nikad proi gore nego to bi proao da se nije alio, to omoguava da se pravo na albu koristi bez straha i u punoj mjeri.


18

Kad vii sud donese odluku u korist jednog od okrivljenih koji se alio, onda e po slubenoj dunosti postupiti u korist ostalih saokrivljenih koji se nisu alili, ako i za njih postoje razlozi kojima se rukovodio vii sud da izmijeni prvostepenu odluku (tzv.beneficium cohesionis). Isto vai za odluke povodom prigovora protiv optunice, kao i za odluke povodom zahtjeva za zatitu zakonitosti. Nije dozvoljeno ponavljanje krivinog postupka na tetu osuenog ili osloboenog lica, a jednom obustavljeni postupak moe se nastaviti samo ako se podnesu novi dokazi. Materijalna i formalna odbrana 34b

Odbrana okrivljenog je materijalna i formalna. Materijalna se sastoji u pravu okrivljenog da se brani tokom postupka na prethodno opisani nain, te da koristi pravne lijekove. Formalna odbrana se sastoji u tome da okrivljeni u postupku moe uzeti struno lice za svog branioca. Svrha je da se okrivljeni kao stranka izjednai sa tuiocem, to se upravo i postie uzimanjem branioca koji je po svojoj strunosti izjednaen sa tuiocem. ZKP predvia da branilac moe biti samo advokat, a uz odreena zakonska ogranienja moe ga zamijeniti advokatski pripravnik. Okrivljeni se o pravu da uzme branioca mora pouiti prilikom prvog ispitivanja, kada mu se mora i saoptiti da branilac moe prisustvovati njegovom ispitivanju. Branilac kojeg izabere okrivljeni je izabrani branilac, a odbranu uz pomo izabranog branioca nazivamo fakulativnom formalnom odbranom. Obligatorna formalna odbrana javlja se u sluajevima kad okrivljeni mora imati branioca bilo zbog teine djela ili posebnih potreba okrivljenog. Kod ove vrste formalne odbrane, ako okrivljeni sam ne izabere branioca, sud ga postavlja po slubenoj dunosti. To je postavljeni branilac ili branilac po slubenoj dunosti. ZKP normira sluajeve obavezne formalne odbrane: - ako je okrivljeni nijem, gluh ili nesposoban da se sam uspjeno brani ili ako se postupak vodi zbog

krivinog djela za koje se moe izrei kazna dugotrajnog zatvora; - odmah nakon to je okrivljenom odreen pritvor, sve dok pritvor traje; - od trenutka kad je protiv okrivljenog podignuta optunica za krivino djelo za koje se po zakonu

moe izrei 10 godina zatvora ili tea kazna; - formalna odbrana je obavezna i za okrivljenog kome se sudi u odsustvu. U sluaju obligatorne formalne odbrane, predsjednik suda za branioca po slubenoj dunosti postavlja prvenstveno advokata. Ako u sjeditu suda nema dovoljno advokata, a postupak se vodi za krivino djelo za koje se moe izrei kazna zatvora do 5 godina, za branioca se moe postaviti i drugo lice sa pravnom spremom koje je sposobno da okrivljenom prui pomo u odbrani. Ako okrivljeni po svom imovnom stanju ne moe snositi trokove odbrane, ne postoje uslovi za obaveznu odbranu, a postupak se vodi za krivino djelo za koje se moe izrei kazna zatvora 3 godine ili tea kazna, na zahtjev okrivljenog sud e postaviti branioca. O ovom pravu okrivljeni e se pouiti tokom prvog ispitivanja, a zahtjev za postavljanje branioca moe se staviti u toku cijelog krivinog postupka. Osim toga sud moe okrivljenom postaviti branioca iako nisu ispunjeni naprijed navedeni uslovi, ukoliko ocijeni da to zbog sloenosti postupka zahtijevaju interesi odbrane. Maloljetni okrivljenik od poetka pripremnog postupka mora imati branioca, a branilac mora biti advokat.

Branilac (pojam, prava i dunosti) 36c

Branilac je ovlaten da u korist okrivljenog preduzima sve radnje koje moe preduzimati i okrivljeni da prisustvuje ispitivanju okrivljenog, kontaktira sa okrivljenim bez nadzora, prisustvuje izvoenju dokaza, predlae nove dokaze, razmatra krivine spise, u ime okrivljenog podnosi pravna sredstva. Branilac ima pravo na naknadu trokova koje je imao u vrenju odbrane, kao i na nagradu ija je visina odreena tzv.advokatskom tarifom.


19

Osnovna dunost branioca je da savjesno postupa u zatiti interesa okrivljenog i da kao tajnu uva sve to mu je okrivljeni povjerio kao svom braniocu. Branilac ima pravo da preuti i ne iznese injenice koje idu na tetu okrivljenog, ali je duan da sudu iznese i prezentira samo istinito stanje o injenicama. Oteeni (poloaj u krivinom postupku, prava i dunosti) 21d

Oteeni je osoba kojoj je povrijeeno ili ugroeno neko lino ili imovinsko pravo. On nije stranka u postupku (ne pripada mu ni funkcija gonjenja niti odbrane), ve sporedni procesni subjekt, sa odreenim procesnim pravima.

Najvanije pravo oteenog je imovinskopravni zahtjev nastao usljed izvrenja krivinog djela, a oteeni u postupku i druga ovlatenja: a) Moe stavljati formalne prijedloge za pribavljanje i izvoenje dokaza; b) Nakon to je sasluan kao svjedok, oteenom se ne moe uskratiti razmatranje spisa; c) Moe prisustvovati uviaju i sasluanju vjetaka, zajedno sa tuiocem, okrivljenim i braniocem. d) Moe prisustvovati sasluanju svjedoka, ali samo ako je vjerovatno da svjedok nee doi na glavni

pretres.

Imovinskopravni zahtjev oteenog 20b

ZKP odreuje da e se u krivinom postupku na prijedlog ovlatenih lica raspraviti i imovinskopravni zahtjev koji je nastao usljed izvrenja krivinog djela, ako se time ne bi znatno odugovlaio krivini postupak. Zahtjev se moe odnositi na naknadu tete, povrat stvari ili ponitavanje odreenog pravnog posla. Najee se zahtjev odnosi na naknadu tete prouzrokovane krivinim djelom. Danas preovladava stanovite da oteeni ima pravo traiti i naknadu neimovinske tete koju je pretrpio, jer je ta teta krupna i znaajna za njegovu linost, esto znaajnija od imovinske tete. Ponitavanje pravnog posla moe se traiti ako se radi o imovniskopravnom poslu (npr. ne moe se traiti ponitavanje braka, jer to nije imovinskopravni posao). Imovinskopravni zahtjev moe biti i kombinovan: npr.da se odnosi istovremeno na naknadu tete, povrat stvari i ponitavanje pravnog posla. Na stavljanje imovinskopravnog zahtjeva u krivinom postupku legitimisan je onaj ko je aktivno legitimisan i za pokretanje parnice. To dakle ne mora biti sam oteeni, ve mogu i njegovi nasljednici. Prijedlog za ostvarivanje imovinskopravnog zahtjeva podnosi se organu kome se dostavlja krivina prijava, ili sudu pred kojim se vodi postupak i to najkasnije do okonanja glavnog pretresa pred prvostepenim sudom. U istom roku ovlatena osoba moe i odustati od prijedloga. U sluaju odustanka, prijedlog se ne moe ponovo staviti, osim ako je drugaije zakonom propisanom. Okrivljenom se daje mogunost da se izjasni o imovinskopravnom zahtjevu, a o zahtjevu odluuje sud. Sud nikad ne moe imovinskopravni zahtjev odbiti kao neosnovan. Ako nema dovoljno elemenata da usvoji imovinskopravni zahtjev, ili ako donese presudu kojom se optuba odbija ili se optueni oslobaa od optube, krivini sud e oteenog uputiti na parnicu. Oslobaajua presuda krivinog suda ni u kom pogledu ne vee parnini sud. Pravosnanu presudu kojom je odlueno o imovinskopravnom zahtjevu krivini sud moe izmijeniti samo povodom ponavljanja krivinog postupka i zahtjeva za zatitu zakonitosti. KRIVINOPROCESNA RADNJA Krivinoprocesne radnje (forma, mjesto) 35d

Krivinoprocesne radnje preduzimaju i osnovni i sporedni subjekti postupka. Tim radnjama se procesnopravni odnosi zasnivaju, razvijaju i zavravaju. Krivinoprocesne radnje regulisane su u ZKP sa 3 vrste normi, koje se odnose na formu procesnih radnji, mjesto i vrijeme izvrenja procesnih radnji.


20

Forma procesnih radnji. Za krivini postupak se ne moe rei da je strogo formalno pravo u smislu da e radnja ostati bez ikakvog dejstva ako nije preduzeta u propisanoj formi. S obzirom na znaaj naela materijalne istine, forma ne mora uvijek biti odluna za vanost jedne procesne radnje. Forma procesne radnje je Zakonom normirana na 2 naina: a) U obliku opih pravila o formi (l.72-82 ZKP). b) U obliku propisivanja forme za odreenu radnju. Mjesto izvrenja procesnih radnji. ZKP nije izriito regulisao mjesto izvrenja procesnih radnji. Sudovi i ostali organi preduzimaju procesne radnje u svom sjeditu, odnosno na svojoj teritoriji. Po pravilu se radnje vre u zgradi suda, ali po prirodi stvari to moe biti i na drugom mjestu (npr.ekshumacija i obdukcija lea, pretres stana, uviaj na licu mjesta, sasluanje svjedoka koji ne moe pristupiti sudu itd). Vrijeme izvrenja procesnih radnji. Po pravilu se sve procesne radnje preduzimaju u radno vrijeme nadlenog organa. Da bi krivini postupak tekao pravilno i brzo, Zakon za neke procesne radnje predvia i rokove. Rokovi 31a

Rok je vrijeme u kome se ima izvriti odreena procesna radnja. Nepotivanje rokova najee povlai gubitak prava na izvoenje odreene procesne radnje (prekluzija). Instrukcioni rokovi, tj.rokovi kojima se nadlenim organima daje rok za izvoenje procesne radnje nisu pravi procesni rokovi i ne povlae procesne posljedice, ve eventualno odgovornost slubenog lica koje je propustilo rok (npr.rok za pismenu izradu presude). Procesni rokovi mogu biti:

a) Zakonski i sudski zakonske je odredio zakon, a sudske odreuje sud u svakom konkretnom sluaju, a na osnovu zakonskog ovlatenja.

b) Peremptorni i dilatorni peremptorni su oni ijim proputanjem se gubi pravo na preduzimanje procesne radnje. Proputanjem dilatornog roka ne gubi se pravo na izvrenje procesne radnje.

c) Strogi i obini strogi se ne mogu, a obini se mogu produiti. Zakonski rokovi se po pravilu ne mogu produavati, a sudski se po pravilu mogu produavati.

Od procesnih rokova treba razlikovati materijalnopravne rokove, koji su odreeni krivinim zakonom i koji se odnose na institute materijalnog krivinog prava (npr.rokovi zastare krivinog gonjenja).

Povrat u prijanje stanje 35a

Povrat u prijanje stanje (restitutio in integrum) je pravno sredstvo kojim se otklanjaju nepovoljne posljedice koje su za procesnog subjekta nastale usljed proputanja procesne radnje ili roita bez njegove krivice. ZKP dozvoljava povrat u preanje stanje izuzetno i to:

- u sluaju proputanja roka za albu na presudu ili rjeenje o primjeni mjere bezbjednosti, vaspitne mjere ili mjere oduzimanja imovinske koristi;

- u sluaju proputanja roita. Povrat u preanje stanje zbog proputanja roka za albu dozvoljen je samo u korist okrivljenog. Subjektivni rok za traenje povrata je 8 dana od prestanka razloga zbog kojeg je rok proputen, a objektivni 3 mjeseca od dana proputanja. Povrat zbog proputanja roka za traenje povrata nije dozvoljen (restitutio restitutionis non datur). Molba za povrat po pravilu nema suspenzivno dejstvo, ali sud nadlean za njeno rjeavanje moe odluiti da se zaustavi izvrenje dok se ne donese odluka po molbi. Protiv rjeenja kojim se dozvoljava povrat u prijanje stanje nije dozvoljena alba. Povrat u preanje stanje zbog proputenog roita dozvoljen je samo kada privatni tuilac, oteeni ili oteeni kao tuilac iz opravdanih razloga nisu pristupili na roite za pretres. ZKP nije konkretizirao


21

razloge zbog kojih se moe traiti povrat u preanje stanje zbog proputanja roka za albu ili roita, ve je samo odredio da to mora biti opravdan razlog. Pitanje opravdanosti razloga je faktiko pitanje. Odluke. Saoptavanje i dostavljanje odluka 25a Odluke su izjave volje suda ili drugog dravnog organa u krivinom postupku kojima se primjenjuje zakon na konkretnu situaciju ili na konkretne injenice. Obzirom na njihovu formu, odluke u krivinom postupku dijele se na presude, rjeenja i naredbe. Presuda je sudska odluka kojom se rjeava konkretan krivinopravni spor. Rjeenje je odluka kojom se po pravilu ne rjeava krivini spor, odnosno predmet krivinog spora, ve se rjeavaju pojedina procesna pitanja u toku krivinog postupka. Rjeenjem se po pravilu ne zavrava krivini postupak. Izuzetno, i to moe biti sluaj, npr.rjeenjem o obustavi istrage, o vaspitnoj mjeri, o sudskoj opomeni. Naredba je odluka koja se takoe donosi u toku krivinog postupka (npr.naredba za dovoenje okrivljenog). Principijelna razlika izmeu rjeenja i naredbe se ne moe postaviti, ali se u svakom pojedinom sluaju na osnovu zakonske terminologije moe vidjeti da li se radi o rjeenju ili naredbi. Saoptenje i dostavljanje odluka. ZKP predvia 2 naina saoptavanja odluka: usmenim objavljivanjem i dostavljanjem odluke u ovjerenom prepisu. Objavljivanje se sastoji u usmenom saoptavanju sadraja odluke zainteresiranim licima. U takvom sluaju se usmeno objavljivanje konstatuje na zapisnik ili na sam spis. Meutim, neke odluke se uvijek moraju dostaviti u ovjerenom prepisu, tj. uruiti zainteresiranom licu. To su odluke protiv kojih po zakonu ovlateno lice ima pravo uloiti redovni pravni lijek. Takoe se moraju dostavljati i odluke pri ijem objavljivanju zainteresirano lice nije bilo prisutno. Dostavljanje se po pravilu vri preko pote, a moe se vriti i preko slubenog lica organa koji je donio odluku, ili neposredno kod tog organa. U odreenim sluajevima dostavljanje se mora izvriti lino. Okrivljenom se lino moraju dostaviti: optunica, optuni prijedlog, privatna tuba i poziv na glavni pretres, zatim sve odluke od ijeg dostavljanja tee rok za albu, kao i alba protivne strane koja se dostavlja radi odgovora. Privatnom tuiocu, oteenom kao tuiocu ili njihovim zakonskim zastupnicima lino se dostavljaju: poziv za podnoenje privatne tube i optunice, poziv za glavni pretres, te odluke za koje od dana dostavljanja tee rok za albu, kao i alba protivne strane koja se dostavlja radi odgovora. Ostala pismena se takoe po pravilu dostavljaju lino, ali se u sluaju nezaticanja adresata mogu dostaviti i posredno, na Zakonom propisani nain. O izvrenom dostavljanju sainjava se posebna potvrda dostavnica. Izvrenje odluka 23c

Odluka donesena u krivinom postupku se po pravilu izvrava kad postane pravosnana i izvrna. Pravosnanost znai da se u redovnom postupku vie ne moe staviti u pitanje neki predmet koji je konano rijeen. U izuzetnim sluajevima koji su predvieni Zakonom, moe se obnoviiti postupak. U teoriji se razlikuje formalna i materijalna pravosnanost. Formalno pravosnana odluka se ne moe pobijati redovnim pravnim lijekom. Materijalna pravosnanost znai da se o istoj stvari vie ne moe voditi redovni postupak jer je stvar materijalnopravno rijeena (ne bis in idem). U krivinom postupku formalna pravosnanost se poklapa sa materijalnom.


22

Pravosnanost nastupa samo u pogledu dispozitiva, a ne i u pogledu obrazloenja odluke, to je bitno napomenuti zbog prethodnog pitanja, ije rjeenje se navodi u obrazloenju i koje kasnije moe biti drugaije rijeeno u nekom drugom postupku. Pravosnanost presude nastupa: 1. Kad su se stranke odrekle prava na upotrebu pravnog lijeka; 2. Kad je istekao zakonski rok, a pravni lijek nije uloen; 3. Kad je pravni lijek odbaen kao neblagovremen ili nedoputen, odnosno odbijen kao neosnovan. Izvrnost znai da nema zakonskih smetnji za izvrenje odluke. Po l.125 st.2 ZKP, presuda je izvrna kad postane pravosnana i kad za izvrenje ne postoje zakonske smetnje. Pravosnanost i izvrnost krivine presude obino nastupaju istovremeno. Ako prvostepeni sud nije nadlean za izvrenje, ovjeren prepis presude sa klauzulom izvrnosti dostavie na postupanje organu koji je nadlean za izvrenje. MJERE ZA OBEZBJEENJE PRISUSTVA OKRIVLJENOG I USPJENO VOENJE KRIVINOG POSTUPKA (UOPTE) 17d Cjelokupna procesna djelatnost je sredstvo da se potpuno i pravilno utvrde sve relevantne injenice koje se trebaju supsumirati pod odredbe materijalnog krivinog prava. Dio te djelatnosti je direktno usmjeren na utvrivanje injeninog stanja, a drugi dio na stvaranje uslova za utvrivanje pravno relevantnih injenica. U ovu drugu vrstu djelatnosti spadaju mjere za obezbjeenje prisustva okrivljenog i uspjeno voenje krivinog postupka. To nisu nikakve sankcije, ve jednostavno mjere koje slue ciljevima uspjenog voenja krivinog postupka. Te mjere se dijele na mjere za obezbjeenje upravljene prema linosti okrivljenog i mjere za obezbjeenje materijalnih dokaza i imovinskih interesa. Mjere za obezbjeenje upravljene prema linosti okrivljenog su: poziv, dovoenje, obeanje okrivljenog da nee napustiti boravite, jemstvo i pritvor. Poziv 1b

Poziv je pismeni nalog okrivljenom od strane suda da u odreeno vrijeme doe na odreeno mjesto sa upozorenjem da e u sluaju nedolaska biti priveden. Poziv mora biti u zatvorenom omotu. U njemu se mora navesti zakonski naziv krivinog djela (pravna kvalifikacija), to okrivljenom omoguava da blagovremeno pripremi odbranu. Kad se prvi put poziva, okrivljeni e se u pozivu pouiti o pravu da uzme branioca, kao i da branilac moe prisustvovati njegovom ispitivanju. Dovoenje 8a

Dovoenje je mjera za obezbjeenje prisustva okrivljenog koja se vri od strane sudske policije, a na osnovu naredbe koju izdaje sud. Dovoenje moe biti nareeno u 3 sluaja: 1. ako je doneseno rjeenje o odreivanju pritvora; 2. ako se uredno pozvani okrivljeni neopravdano ne odazove pozivu; 3. ako se uredno dostavljanje poziva nije moglo izvriti, a iz okolnosti oigledno proizilazi da okrivljeni

izbjegava prijem poziva. Obeanje okrivljenog da nee napustiti boravite 19a

Obeanje okrivljenog da nee napustiti boravite daje se sudu pred kojim se vodi postupak. Mjera se odreuje ako postoji bojazan da bi se okrivljeni u toku postupka mogao sakriti ili otii u inostranstvo ili u nepoznato mjesto. Dato obeanje se unosi u zapisnik, a okrivljeni se prilikom davanja obeanja upozorava da se protiv njega moe odrediti pritvor ako prekri svoju obavezu. Od okrivljenog se privremeno moe oduzeti putna isprava.


23

Jemstvo 5b

Jemstvo je mjera koja slui kao zamjena za pritvor. Sastoji se u polaganju gotovog novca, hartija od vrijednosti, dragocjenosti ili drugih pokretnih stvari vee vrijednosti koje se mogu lako uvati i unoviti. Moe se sastojati i u stavljanju hipoteke na nekretnine do iznosa jemstva, kao i u linoj obavezi jednog ili vie graana da e u sluaju bijega okrivljenog platiti utvreni iznos jemstva. Rjeenje o jemstvu tokom istrage donosi istrani sudija, a nakon podizanja optunice vijee nadlenog suda. Visina se odreuje s obzirom na teinu krivinog djela, line i porodine prilike okrivljenog, te imovno stanje lica koje daje jemstvo. Jemstvo se moe ukinuti tokom krivinog postupka, ili nakon okonanja krivinog postupka. Jemstvo e se ukinuti i odrediti pritvor ako se okrivljeni koji se nalazi na slobodi ne odazove na uredan poziv bez opravdanih razloga, odnosno ako se priprema za bjekstvo ili ako se nakon odreivanja jemstva pojavi neki drugi zakonski razlog za odreivanje pritvora. U takvom sluaju se poloeni iznos jemstva vraa licu koje je dalo jemstvo. Ako je presudom izreena kazna zatvora, jemstvo e se ukinuti tek kad osueni zapone sa izdravanjem kazne. Ako okrivljeni pobjegne tokom krivinog postupka, vrijednost data kao jemstvo oduzima se rjeenjem. Pritvor (uope) 26b

Pritvor je preventivno lienje slobode okrivljenog. Provodi se radi obezbjeenja prisustva okrivljenog i uspjenog voenja krivinog postupka. Pritvor se moe odrediti samo pod uslovima predvienim u ZKP, a njegovo trajanje mora biti svedeno na najkrae nuno vrijeme, odnosno ukida se im prestanu razlozi na osnovu kojih je bio odreen. Dunost svih organa koji uestvuju u krivinom postupku je da postupaju sa naroitom hitnou ako se okrivljeni nalazi u pritvoru. Zakonski osnovi za odreivanje pritvora (obligatorni i fakultativni) 23a Pritvor moe biti obligatoran i fakultativan. Obligatoran je pritvor protiv lica za koje postoji osnovana sumnja da je izvrilac krivinog djela za koje je u KZ predviena kazna dugotrajnog zatvora. Fakultativni pritvor se moe odrediti ako postoji osnovana sumnja da je odreeno lice uinilo neko drugo krivino djelo i to:

1. Ako se krije ili ako postoje druge okolnosti koje ukazuju na opasnost bjekstva;

2. Ako postoji osnovana bojazan da e unititi, sakriti, izmijeniti ili krivotvoriti dokaze ili tragove vane za krivini postupak, ili ako osobite okolnosti ukazuju da e ometati krivini postupak uticanjem na svjedoke, sauesnike ili prikrivae (koluzioni pritvor).

3. Ako posebne okolnosti opravdavaju bojazan da e ponoviti krivino djelo, dovriti pokuano krivino djelo ili uiniti krivino djelo kojim prijeti, a za takvo djelo je predviena kazna zatvora od 3 godine ili tea kazna.

4. Ako je odreivanje pritvora neophodno za sigurnost graana zbog naina izvrenja ili posljedica izvrenog krivinog djela. To su krivina djela: terorizam, meunarodni terorizam, ratni zloini, uzimanje talaca, krivina djela protiv ivota i tijela, krivina djela protiv dostojanstva linosti i morala, razbojnika kraa i razbojnitvo, otmica zrakoplova ili broda, te ugroavanje sigurnosti leta zrakoplova.

Odreivanje pritvora (ko odreuje pritvor, odluka, pravo na albu) 27c Pritvor moe odrediti istrani sudija nadlenog suda (mjesec dana), a njegovo trajanje moe produiti vijee nadlenog suda (jo 2 mjeseca) i Vrhovni sud FBiH pod uslovima predvienim zakonom (jo 3 mjeseca).


24

Istrani sudija moe odrediti pritvor i u predkrivinom postupku. Ovaj pritvor moe trajati najdue 3 dana, a moe se produiti ako je istrani sudija nadlenog suda donio rjeenje o sprovoenju istrage i zatraio od istranog sudije nieg suda da provede pojedine istrane radnje. Pritvor se odreuje i produava pismenim rjeenjem koje sadri: ime i prezime lica koje se pritvara, krivino djelo za koje se okrivljuje, zakonski osnov za pritvor, pouka o pravu na albu, kratko obrazloenje, slubeni peat i potpis istranog sudije, odnosno predsjednika vijea koji odreuje pritvor. Rjeenje se predaje licu u trenutku liavanja slobode, a najkasnije u roku od 24 sata od trenutka liavanja slobode, s tim to se u spisima mora naznaiti as lienja slobode i as predaje rjeenja. Okrivljeni ima pravo albe koja ne odlae izvrenje rjeenja o pritvoru. alba se podnosi nadlenom vijeu u roku od 24 sata od asa prijema rjeenja. Vijee mora po albi odluiti u roku od 48 sati od trenutka njenog prijema. Trajanje pritvora u krivinom postupku. Ukidanje pritvora 28b Pritvor moe odrediti istrani sudija nadlenog suda, u maksimalnom trajanju do mjesec dana. Moe biti produen za jo 2 mjeseca od strane vijea nadlenog suda. Ako se postupak vodi za krivino djelo za koje se moe izrei kazna zatvora preko 5 godina ili tea kazna, pritvor iz vanih razloga moe produiti Vrhovni sud FBiH za jo 3 mjeseca, s tim to je za ovo produenje potreban obrazloeni prijedlog istranog sudije. Dakle, pritvor za najtea krivina djela moe trajati najvie 6 mjeseci. Okrivljeni moe biti zadran u pritvoru i nakon okonanja glavnog pretresa, tj. sve do pravosnanosti osuujue presude odnosno do poetka njenog izvrenja, ako je u presudi izreena kazna zatvora od 5 godina ili tea kazna. Ako je izreena manja kazna, vijee e donijeti rjeenje o odreivanju odnosno produenju pritvora samo ako postoje razlozi iz l.183 st.1 i 3. Pritvor e se ukinuti:

- ako je donesena oslobaajua presuda;

- ako je okrivljeni oglaen krivim, a osloboen od kazne;

- ako je osuen na novanu kaznu ili mu je izreena sudska opomena, odnosno uslovna kazna;

- ako je zbog uraunavanja pritvora izreenu kaznu ve izdrao;

- ako je donesena presuda kojom se optuba odbija, osim ako je odbijena zbog nenadlenosti suda. Oblici lienja slobode po ZKP 29b Od pritvora treba razlikovati lienje slobode. Ovlatena lica organa unutranjih poslova mogu odreeno lice liiti slobode ako postoji bilo koji od razloga predvienih za odreivanje pritvora, s tim to su duna da takvo lice bez odlaganja, a najkasnije u roku od 24 sata sprovedu istranom sudiji suda na ijem podruju je djelo uinjeno. Lice lieno slobode mora se pustiti ako ne bude dovedeno istranom sudiji u roku od 24 sata. Lice zateeno u vrenju krivinog djela za koje se goni po slubenoj dunosti svako moe liiti slobode, s tim to mora odmah obavijestiti istranog sudiju ili organ unutranjih poslova. Postupak sa pritvorenicima 20c

U izdravanju pritvora ne smije se vrijeati linost i dostojanstvo okrivljenog. Prema pritvoreniku se mogu primjenjivati samo ona ogranienja koja su potrebna da se sprijei bjekstvo i dogovor koji bi mogao biti tetan za uspjeno voenje postupka. U zajednikoj prostoriji ne mogu biti smjetena:

- lica istog pola; - lica koja su uestvovala u izvrenju istog krivinog djela; - lica na izdravanju kazne; - maloljetni i punoljetni pritvorenici.


25

Tea krenja discipline u pritvoru povlae sankcije koje se sastoje u ogranienju posjeta i prepiske. Ovo ogranienje se ne odnosi a komuniciranje pritvorenika sa braniocem. Disciplinske kazne izrie istrani sudija, odnosno predsjednik vijea, a protiv rjeenja je dozvoljena alba. Predsjednik suda ili sudija koga on odredi duan je najmanje jednom sedmino obii pritvorenike i da se, po potrebi i bez prisustva nadzornika i straara, obavjetava o tome kako se pritvorenici hrane, kako se snabdijevaju drugim potrebama i kako se sa njima postupa. Takoe je duan preduzeti mjere na otklanjanju nedostataka eventualno uoenih prilikom obilaska. MJERE ZA OBEZBJEENJE MATERIJALNIH DOKAZA I IMOVINSKIH INTERESA Mjere za obezbjeenje materijalnih dokaza

Te mjere obuhvataju: pretresanje prostorija i lica, privremeno oduzimanje predmeta i postupanje sa sumnjivim stvarima. Ove mjere spadaju ustvari u istrane radnje. Pretresanje stana (prostorija) i lica 36b

Pretresanje prostorija i lica moe se preduzeti ako je vjerovatno da e se pretresanjem uhvatiti okrivljeni ili da e se pronai tragovi krivinog djela ili predmeti vani za krivini postupak. Moe ga narediti samo sud, pismenom obrazloenom naredbom. Nain na koji vri pretresanje, kao i sluajeve kad ovlatena lica organa unutranjih poslova i sudska policija mogu i bez naredbe ui u tui stan odreen je Zakonom (l.196-199). Ulazak bez naredbe mogu je: ako dralac stana to eli, ako neko zove u pomo, ako je potrebno uhapsiti uinioca zateenog u izvrenju krivinog djela, radi sigurnosti ljudi ili imovine, te ako se u stanu ili drugoj prostoriji nalazi osoba koja se po naredbi nadlenog dravnog organa ima pritvoriti ili prinudno dovesti ili koja se tu sklonila od gonjenja.

Privremeno oduzimanje predmeta i zadravanje poiljki 10d

Privremeno oduzimanje predmeta primjenjuje se za predmete koji se po krivinom zakonu imaju oduzeti ili koji mogu posluiti kao dokaz u krivinom postupku. Oni se predaju na uvanje sudu ili se njihovo uvanje obezbjeuje na drugi nain. Za oduzete predmete se prilikom oduzimanja izdaje potvrda. Ko dri ovakve predmete, duan je predati ih na zahtjev suda. Osoba koja odbije predati predmete moe se kazniti novanom kaznom do 500 KM, a u sluaju daljeg odbijanja moe se zatvoriti. Zatvor traje do predaje predmeta ili do zavretka krivinog postupka, a najdue mjesec dana. O albi protiv rjeenja kojim je izreena novana kazna ili je nareen zatvor odluuje vijee. alba protiv rjeenja o zatvoru ne zadrava izvrenje rjeenja. Istrani sudija moe narediti da potanska, telegrafska i druga prometna preduzea zadre i njemu, uz potvrdu prijema, predaju pisma, telegrame i druge poiljke koje su upuene okrivljenom ili koje on alje, ako postoje okolnosti zbog kojih se s osnovom moe oekivati da e ove poiljke posluiti kao dokaz u postupku. Preduzete mjere mogu trajati najdue tri mjeseca, a iz vanih razloga istrani sudija moe produiti trajanje ovih mjera za jo tri mjeseca, s tim da e se preduzete mjere ukinuti im prestanu razlozi za njihovo daljnje preduzimanje. Navedene mjere se ne odnose na prepisku okrivljenog i branioca. O mjerama zadravanja poiljki okrivljeni se obavjetava ukoliko to dozvoljavaju interesi postupka. Izdate poiljke otvara istrani sudija u prisutnosti dva svjedoka, a o otvaranju se sastavlja zapisnik. Sadraj dijela poiljke ili poiljke e se saoptiti okrivljenom, odnosno osobi kojoj je upuena, a dio poiljke ili poiljka e se toj osobi i predati, osim ako istrani sudija izuzetno smatra da bi to imalo tetne posljedice za uspjeno voenje krivinog postupka.

Postupak sa sumnjivim stvarima 35b

Ako se kod okrivljenog nae tua stvar, a ne zna se ija je, organ koji vodi postupak e opisati tu stvar i opis na odgovarajui nain objaviti na podruju na kome ivi okrivljeni i na podruju na kome je uinjeno krivino djelo. U oglasu e se vlasnik pozvati da se javi u roku od 1 godine. Ako je stvar podlona


26

kvarenju ili je njeno uvanje povezano za znatnim trokovima, ona e se prodati po odredbama izvrnog postupka, a novac predati na uvanje novanom zavodu. Na isti nain se postupa i kad stvar pripada odbjeglom ili nepoznatom uiniocu krivinog djela. Vlasnik stvari ima pravo da u parnici trai povrat stvari odnosno novca dobijenog od prodaje stvari. Zastara ovog prava poinje tei od objavljivanja oglasa.

Mjere za obezbjeenje imovinskih interesa 12c

Na prijedlog ovlatenih lica mogu se u krivinom postupku odrediti privremene mjere obezbjeenja imovinskopravnog zahtjeva nastalog usljed izvrenja krivinog djela. Rjeenje o tim privremenim mjerama u istrazi donosi istrani sudija, nakon podignute optunice van glavnog pretresa predsjednik sudskog vijea, a na glavnom pretresu vijee. Stvari koje nesumnjivo pripadaju oteenom, a ne slue kao dokaz u krivinom postupku, vraaju se oteenom i prije zavretka postupka. Ako se vie oteenih spore o svojini stvari, uputie se na parnicu. Trea osoba prema kojoj se ne vodi krivini postupak ne moe se krivinom presudom ni u kom sluaju osuditi na naknadu tete ili povrat stvari, ve se u krivinom postupku prema treem licu mogu narediti samo privremene mjere obezbjeenja imovinskopravnog zahtjeva oteenog. DOKAZIVANJE I POJAM DOKAZA 24c Dokazivanje je postupak koji podrazumijeva podnoenje i ocjenu dokaza. Pojam dokaza

Dokaz je svaki osnov koji govori o istinitosti neke vane injenice u postupku. injenica koju treba dokazivati oznaava se kao predmet dokaza. (thema probandi), a injenica koja je ve utvrena i iz koje se izvodi zakljuak o istinitosti injenice koju treba dokazati naziva se dokazni osnov ili jednostavno dokaz (argumentum). Izvori iz kojih se dobiva dokazni osnov nazivaju se dokazna sredstva (media probandi). Npr. ako se radi o krai, predmet dokaza je injenica oduzimanja tue pokretne stvari u cilju sticanja protupravne imovinske koristi, iskaz svjedoka koji je okrivljenog zatekao pri uzimanju stvari je dokazni osnov, a sam svjedok je dokazno sredstvo. Predmet dokaza i teret dokazivanja 27b

ZKP nije precizirao predmet dokaza, jer je nemogue postaviti pravilo koje bi preciziralo predmet dokaza. Svako krivino djelo ima svoje specifinosti, svoje posebne elemente po kojima se razlikuje od drugih krivinih djela, pa je prema tome i predmet dokaza razliit. Meutim, predmet dokaza mogu biti samo pravno relevantne injenice, tj. one koje su znaajne za pravilno presuenje stvari. Naelno se moe rei da je predmet dokaza krivina stvar, tj. injenini opis djela odreenog uinioca i sve injenice i okolnosti koje su vane za rasvjetljavanje i pravilno rjeavanje krivinog predmeta. Pod teretom dokazivanja podrazumijeva se dunost procesnog subjekta da podnosi dokaze kojima se utvruju relevantne injenice. Iz prezumpcije nevinosti proizilazi da je osnovni teret dokazivanja na tuiocu. Meutim, pruanje dokaza od strane okrivljenog je sastavni dio njegovog prava na odbranu. Na kraju, neophodno je imati u vidu i aktivnu ulogu suda u krivinom postupku, koji moe odluiti da se na glavnom pretresu izvedu i oni dokazi koje stranke nisu predloile ili od kojih su odustale. Iz svega navedenog se moe zakljuiti da u naem krivinoprocesnom sistemu ustvari nema formalne podjele tereta dokaza. Postupak dokazivanja. Klasifikacija dokaza 32c

Svaki postupak dokazivanja odvija se u slijedeim fazama:


27

1. Pronalaenje dokaza. Pronai dokaze znai ustanoviti da li postoji neki trag krivinog djela, predmet koji bi mogao posluiti kao dokaz, svjedok itd.

2. Procesualno fiksiranje dokaza. Vri se kad su dokazi pronaeni. Fiksiranje se vri u zakonom propisanim procesnim formama (npr.svjedoci se sasluavaju na zapisnik, sainjava se zapisnik o uviaju na licu mjesta itd).

3. Provjeravanje dokaza. Vri se izvoenjem drugih dokaza koji potvruju ili pobijaju jedan dokaz, te se na taj nain ustanovljava njegova vrijednost.

4. Ocjena dokaza. Sastoji se u utvrivanju istinitosti ili neistinitosti fakata koji se utvruju dokazima. Klasifikacija dokaza. ZKP ne pravi razliku meu dokazima, te prema tome i ne vri klasifikaciju dokaza. U procesnoj teoriji ima razliitih klasifikacija, zavisno od kriterija koji se uzima u razmatranje: - optuujui i opravdavajui; - neposredni i posredni (tzv.indicije); - lini i stvarni itd. Ocjena dokaza 10d

Ocjena dokaza se sastoji u u utvrivanju istinitosti ili neistinitosti injenica koje se dokazuju. Kroz historiju su se smjenjivale 2 teorije o ocjeni dokaza: a) Teorija formalnih ili zakonskih dokaza bila je u primjeni u inkvizitorskom postupku. Dokazna

vrijednost pojedinih dokaza je unaprijed odreena zakonom. Po toj teoriji sud ne sudi slobodno o injenicama, ve samo pazi da li postoje formalni uslovi koje zakon predvia, pa da se po zakonu neto uzima kao dokazano. Pojedini dokazi bili su klasificirani po svojoj vrijednosti, tako da je priznanje bilo najjai dokaz. Iskazi bogatih ljudi, duhovnih lica i mukaraca imali su veu dokaznu snagu nego iskazi siromanih ljudi, svjetovnih lica i ena. Saglasni iskazi odreenog broja svjedoka predstavljali su pun dokaz (probatio plena). Teorija zakonskih dokaza ima 2 varijante: pozitivnu i negativnu. Po pozitivnoj, kad se ispune odreeni zakonom predvieni uslovi sud je duan donijeti osuujuu presudu bez obzira na svoje uvjerenje. Negativna dokazna teorija sadravala je pravila prema kojima sud ne moe uzeti odreenu injenicu kao utvrenu ako ne postoji odreeni broj i kvalitet dokaza. Meutim, ako se i ispune zakonom predvieni uvjeti u pogledu broja i kvaliteta dokaza, sud te dokaze cijeni po svom uvjerenju. Prema tome, negativna dokazna teorija nije potpuno iskljuivala slobodno sudijsko uvjerenje, ve je samo zabranjivala donoenje osuujue presude bez postojanja dokaza odreenih u zakonu.

a) Teorija slobodne ocjene dokaza (slobodnog sudijskog uvjerenja je dokazna teorija po kojoj sud nije vezan unaprijed odreenim formalnim dokaznim pravilima. Po progresivnoj teoriji slobodne ocjene dokaza, nije mogue unaprijed predvidjeti dokaznu snagu svakog dokaza i to fiksirati u zakonu.

Na ZKP je usvojio progresivnu teoriju slobodne ocjene dokaza. Sud dokaze cijeni po slobodnom uvjerenju, koje mora biti obrazloeno, logino i rezultata savjesne i briljive ocjene kako pojedinih dokaza, tako i svih dokaza ukupno. DOKAZNA SREDSTVA Svjedok (pojam, uzimanje iskaza, mjere zatite)

Svjedok je fizika osoba koja je u krivinom postupku pozvana od nadlenog organa i koja je duna da saopti svoja ulna saznanja o vanim injenicama. Krug lica koja mogu biti svjedoci vrlo je irok. Svjedoci mogu biti i neki procesni subjekti: oteeni, oteeni kao tuilac i privatni tuilac. Sudija, sudija porotnik i nadleni tuilac ne mogu biti svjedoci ukoliko se u konkretnoj stvari ne izuzmu od suenja odnosno zastupanja optube. Iz naeg procesnog sistema proizilazi da okrivljeni u istoj krivinoj stvari ne moe imati svojstvo svjedoka. Njegov iskaz


28

ostaje iskaz okrivljenog, a ne iskaz svjedoka. Od momenta kad je neko lice prestalo biti okrivljeno, ono moe biti svjedok u odnosu na sva lica, pa i na ona koja su ranije bila sa njim saoptuena. Svako lice se moe pojaviti kao svjedok, pod uslovom da je duevno zdravo. ZKP ni jednu kategoriju lica nije oznaio kao apsolutno nesposobnu za svjedoenje (svjedoci mogu biti i djeca, gluhonijema lica itd). Dunosti svjedoka i sankcije za njihovu povredu 26c Dunost svjedoenja. Svako lice koje se poziva kao svje

Documents

Kazneno procesno pravo - Pomoćni materijal za pripremu ispita (1)