1

จดหมายขาว e-TMTL

บรษท กรงเทพอารไอเอ จ ากด เจาของและผพมพโฆษณา 6 ซ.สนธวฒนา แยก 3 ถ.ลาดพราว แขวงพลบพลา เขตวงทองหลาง กทม. 10310 โทร. 02-106-6999 www.facebook.com/briagroup www.brianet.com

กองบรรณาธการ ดร.จตรพร พรศลปทพย นางสลพรรณ เหลองมหามงคล นางสาวสกญญา วาลกะพนธ ดร.เสาวลกษณ ดานสกล นางสาวภทรา วาดวงศศร นายพงศกร บานเยน

ทปรกษา นายฐตยต พชญโยธน นายทศพล พชญโยธน

บรรณาธการแถลง

กรงเทพอารไอเอไดออกจดหมายขาว TMTL มาตงแตปพ.ศ.

2536 เรมจากแผนพบ ตอมาไดจดพมพเปนเลมแจกจายใหกบ

โรงพยาบาล หองปฏบตการและนกเทคนคการแพทยทว

ประเทศโดยไมคดมลคา เนอหาประกอบดวยภาควชาการท

ปรบปรงใหทนสมยทสด ทงนเพอยกระดบมาตรฐานและความ

เขมขนทางวชาการใหแกนกเทคนคการแพทย หลงเศรษฐกจ

ตกต าและประเทศเปนหนยคไอเอมเอฟ ประกอบกบกระแส

โลกาภวฒนทขาวสารและความรตางๆเขาถงไดงายกวาแตกอน

ท าใหจดหมายขาว TMTL ปดตวลงอยางนาเสยดาย

โลกในไมกปทผานมาเปลยนไป ผคนเขาหาสงคมออนไลนมาก

ขนจนกลายเปนวถชวตของคนรนใหม และเพมชองทางในการ

สอสารกนอยางไรขดจ ากด ขอมลขาวสารตางๆเปลยนแปลง

ตลอดเวลา ขาวสารวชาการในยคนไมใชจ ากดอยในแวดวงนก

เทคนคการแพทยหรอบคลากรภายในโรงพยาบาลอกตอไป แต

ไปถงผบรโภคโดยตรงทมสวนรบรและรวมก าหนดสขภาพของ

ตนเชนกน กระบวนทรรศนของการสาธารณสขก าลงขบเคลอน

จากการแกไขปญหาไปสการปองกน กรงเทพอารไอเอได

เลงเหนถงการเปลยนแปลงดงกลาว จงไดรอฟน TMTL ขนมา

อกครงโดยจดท าในรปของ e-book รวมกบการใชชองทางสอ

ออนไลนในการเผยแพรความร การระวงปองกนเพอยกระดบ

การสาธารณสขในบานเรา ในฉบบนเราเนนโรคตดเชอไขซกา

ซงมยงลายเปนพาหะ นอกจากน มเรองของการออกก าลงกาย

ใหเหมาะกบไลฟสไตลของคนยคใหม หากทานมขอเสนอแนะ

เพอเปนประโยชนในการพฒนาจดหมายขาว e-TMTL สามารถ

ตชมผาน inbox ของเฟสบค เรายนดนอมรบฟงทกความเหน

2

สารบญ

เรอง หนา

บรรณาธการแถลง 1 สารจากประธานเจาหนาทฝายบรหาร 2 ตามรอยพระบาท 3 “ซกา”มา ชวตเปลยน 5 ความรเบองตนเกยวกบไวรสซกาส าหรบสตแพทย 7 การดแลหญงวยเจรญพนธทมโอกาสตดเชอไวรสซกา 10 กลมอาการกลแลง-บารเร 13 เรองของยง 14 Keep fit 16 ขาว กจกรรม 21

สารจากประธานเจาหนาทฝายบรหาร

ในนามของคณะผบรหารกลมบรษท เบรย, คณะนกเทคนคการแพทย, นกวทยาศาสตรตลอดจนพนกงานทกทาน ขอสงความปรารถนาดมายงทาน ดวยความมงมนของทมงานทกคนทชวยกนพฒนาระบบบรการ โดยค านงถงความปลอดภยของผ ปวยเปนส าคญ นอกจากบรษทฯจะผานการรบรองมาตรฐาน LA และมาตรฐาน ISO15189 ซงเปนมาตรฐานเฉพาะทางหองปฏบตการทางคลนคแลว ยงมงมนตงใจยกระดบคณภาพการบรการสมาตรฐานนานาชาต ดวยการใหความส าคญกบการบรหารงานคณภาพทวทงองคกร (Total Quality Management) เพอทจะเขาส AEC (Asian Economic Community) โดยทางบรษท ไดจดเปนสถานบรการทางการแพทยแลว ยงเปดสาขาเชยงใหม และศนยการการกระจายสนคาทวประเทศ

ทางบรษทขอขอบคณลกคาคคา ผ ถอหน และผมอปการคณทกทานทไดใหการสนบสนนกจการของบรษทดวยดตลอด มา รวมถงพนกงานทกคน ส าหรบความมงมนตงใจในการท างาน ทลวนเปนก าลงส าคญท าใหบรษทมการเตบโตอยางมนคง จากผลส าเรจทเกดขนน บรษทขอตงปณธานวา จะด าเนนงานดวยหลกธรรมาภบาลทด โดยปฏบตงานดวยความซอสตย โปรงใส ค านงถงประโยชนของผมสวนไดสวนเสยทกกลม พรอมทงมสวนรวมในการพฒนาเศรษฐกจ สงคมไทยใหกาวหนาไปสความส าเรจอยางยงยน.

นายทศพล พชญโยธน

ประธานเจาหนาทฝายบรหาร

3

ตามรอยพระบาท

“วนพฤหสบดท 23 ธนวาคม 2514 เวลา 10.35น. เสดจพระราชด าเนนถงบานผาหม หมท 15 ต าบลแมสาย อ าเภอแมสาย เปนหมบานชาวเขาเผามเซอ อาศยอยประมาณ 8 หลงคาเรอน ตอมาดวยพระมหากรณาธคณไดพระราชทานเงนชวยเหลอ มชาวเขาเผาอกอยายมาพ านกอย ณ หมบานนอก 27 หลงคาเรอน เมอเฮลคอปเตอรพระทน งจอด ณ ลานบนแลวไดเสดจฯ ไปยงหมบาน ณ ทน นมชาวเขาอกอและมเซอ รอเฝารบเสดจอยเปนจ านวนมาก พระบาทสมเดจพระเจาอยหวพระราชทานไกพนธโรดไอแลนดเรด และเลกฮอรนขาว ววพอพนธแกนายสะเจะ หมอโปะก ผใหญบานน าไปเลยงแพรพนธใหแกชาวเขา

ในหมบานนตอไป และในโอกาสเดยวกนน สมเดจพระนางเจาพระบรมราชนนาถพระราชทานสมดดนสอ เสอกนหนาวและขนมแกนกเรยนโรงเรยนเจาพอหลวงอปถมภ5 ประมาณ 41 คน และพระราชทานขนมแกเดกอนๆอกประมาณ 200 คน

ครนแลว พระบาทสมเดจพระเจาอยหว เสดจพระราชด าเนนไปทอดพระเนตรแกะ แพะ และสกรทไดพระราชทานไวเมอปกอนๆ แลวเสดจไปทรงเยยมผใหญบาน และผชวยผใหญบานยงบานของบคคลทงสอง พระราชทานพระราชกระแสใหสงเสรมชาวเขาท าไรแบบขนบนไดเพอประโยชนในการรกษาดนเพอไมใหดนพง พระราชทานค าแนะน าใหหาทางปลกตนไมยนตน เชนตนลนจ เปนตน และทรงมอบหมายใหอาจารยวภาต บญศร วงซาย ผอ านวยการวทยาลย

4

เกษตรกรรมแมโจคอยดแลและใหค าแนะน าทางดานวชาการ

ตอจากนน พระบาทสมเดจพระเจาอยหวพระราชด าเนนกลบยงทประทบหนาโรงเรยนเจาพอหลวงอปถมภ พระราชทานถงของขวญและเงนแกครประจ าโรงเรยน 2 คน แลวผใหญบานและชาวเขาทลเกลาฯถวายของ เสรจแลวพระราชทานเครองแกะเมลดขาวโพดแกหมบานชาวเขาแหงนเพอทดลองใช

พระบาทสมเดจพระเจาอยหวและสมเดจพระนางเจาพระบรมราชนนาถ เสดจพระราชด าเนนพรอมดวยสมเดจพระเจาลกยาเธอฯ ไปทรงเยยมหมบานชาวมเซอ ทอดพระเนตรการทอยามแบบชาวเขา และทรงซอยามเหลานนไวทงหมด

เวลา 12.10น. เสดจพระราชด าเนนออกจากบานผาหมโดยเฮลคอปเตอรพระทน งไปยงนคมแมจน”

การเสดจพระราชด าเนนไปดอยผาหมดงปรากฏในบนทกส านกราชเลขาธการขางตนนนไมใชครงแรก ครงแรกทเสดจพระราชด าเนนอยในป 2513 หมบานเดมตงอยรอยตอชายแดนไทย-เมยนมาร เปนพนทลอแหลมทางยทธศาสตร เพราะมชนกลมนอยจากจนและพมาอพยพหนการปราบปรามอยางหนกเขามาพงพระบรมโพธสมภารเปนจ านวนมาก ชนกลมนอยเหลานเขามาถางปา ท าไรเลอนลอยและปลกฝน จากลานจอดเฮลคอปเตอรพระทนงขนไปหมบานเปนทางภเขาสงชนระยะทางกวา 2 กม. ชาวดอยผาหมน ามาถวายใหทรงเพอขนเขา มนายมนตร พฤกษาพนธทว (ซาเจะ หมอโมะก) เปนผน าพระองคทานเสดจคอยประคองพระองคอยดานขางเพราะเกรงวาจะทรงตกมา มเลาตา หมอโมะก จงมาใหพระองค ทรงเสดจมาพกทบานของนายมนตร ทรงเสวยสธารสชา นายมนตรไดการบงคมทลขอยายถนฐานไปอยทอ าเภอแมสรวย พระองคทรงลกขนยนแลวชพระหตถใหยายไปอยเขาฝงตรงขามอนเปนทตงหมบานผาหมในปจจบน พระองคตรสกบชาวบานถงพนทๆไดถางไววาไมตองท าอะไร ปลอยใหปาคนมาเอง และทรงพระราชทานเหรยญบาทใหชาวบานผาหมใชแทนบตรประชาชนเปนแหงแรก ในปถดมามเจาหนาทจากอ าเภอแม

สายเขามาท าบตรประชาชนให นบเปนชาวเขาหมบานแรกทไดบตรประชาชน นายมนตรนนไดรบการแตงตงใหเปนผใหญบาน นอกจากนยงไดพระราชทานตนกาแฟใหชาวผาหมปลกแทนฝนเปนแหงแรก ตนกาแฟทพระราชทานเปนพนธโรบสตา ตอมาทรงเหนวาลกษณะตนกาแฟโรบสตาไมเหมาะกบพนทเชงเขา จงไดพระราชทานพนธอาราบกาใหปลกทดแทน ชาวเขาบานผาหมถอวาเปนชาวเขาทไดรบพระมหากรณาธคณยง พระองคทรงรบไวในรมพระบรมโพธสมภาพ พระราชทานทท ากน ทรงพระราชทานตนกาแฟตนแรกของประเทศ พระราชทานพนธพช แพะแกะและววพนธ โรงเรยนเจาหลวงอปถมภ ดวยสายพระเนตรทยาวไกลพลกฟนไรฝนเปนไรกาแฟ จากชนกลมนอยกลายเปนคนไทยทคอยดแลผนดนผนปาตนน า พระบาทสมเดจพระเจาอยหวเสดจพระราชด าเนนเยยมดอยผาหมอกหลายครง ในป 2514, 2516 และป 2517 ดอยผาหมถอเปนตนแบบทพระองคทรงใชเพอการพฒนาพนทเสอมโทรมในเขตภาคเหนอ เปนการพฒนาทยงยน

ทรงพกเสวยพระสธารสชาทบานของนายมนตร ผ ใหญบานผาหมอยางไมถอพระองค

5

ไขซกา (Zika fever)

เกดจากเชอไวรสซกา (Zika virus) อยในตระกลฟลาวไวรสเชนเดยวกบไวรสไขเลอดออก ไวรสไขสมองอกเสบ และไวรสเวสตไนล จงมสารพนธกรรมเปนชนดอารเอนเอสายเดยว ยงลายเปนพาหะส าคญของโรค สามารถแยกเชอไวรสซกาไดจากลงและจากคน มรายงานวาไวรสซกาสามารถตดตอไดจากการรบเลอดและตดตอทางเพศสมพนธ พบวามการระบาดในแถบทวปอฟรกา มรายงานวาพบในเอเชยใต (อนเดย) และเอเชยตะวนออกเฉยงใตมาตงแตป 2520

อาการ

ไขซกามระยะฟกตว 2-7 วน มอาการไข ปวดศรษะ ออกผนทล าตว และแขนขา ปวดขอ ปวดในกระบอกตา เยอบตาอกเสบ โรคไขซกามกมอาการไมรนแรง อาจวนจฉยผดวาเปนไขเลอดออกเนองจากมอาการทวไปคลายๆกน หายไดในเวลาไมกวน แตหากมการตดเชอในหญงขณะตงครรภไตรมาสแรก ทารกทคลอดออกมาจะมศรษะเลกผดปกต (microcephaly) การตดเชอไวรสซกาอาจชกน าใหเกดอาการกลแลงบารเร (Guillain-Barre) ซงเปนโรคภมแพตนเอง เกดอาการกบประสาทสวนปลาย ท าใหกลามเนอออนแรง และอาจรนแรงจนถงขนเปนอมพาต

การตดตอ

มยงเปนพาหะ โดยเฉพาะยงลาย อาจตดตอทางเพศสมพนธผานทางน ากาม น าคดหลงตางๆจากรางกาย และสามารถตดตอผานเลอดทรบบรจาคได

การตรวจวนจฉยทางหองปฏบตการ

การตรวจวนจฉยทางหองปฏบตการท าไดโดยการตรวจหาแอนตบอด IgM และ IgG ตอไวรสซกา ส าหรบการตรวจหา IgM สามารถตรวจพบไดภายใน 3 วนนบแตแสดงอาการ ผล

ภาพแสดงการวดขนาดศรษะของทารกทมขนาดศรษะเลกเมอเทยบกบทารกปกต ท าใหพฒนาการทางสมองผดปกตตามมา ทมา: ww.cdc.gov/zika/hc-providers/infants-children/zika-microcephaly.html

การตรวจทางภมคมกนวทยาอาจมปฏกรยาขามกลมใหผลบวกลวงไดหากผ ปวยมการตดเชอไวรสในกลมฟลาวไวรสมากอน จงตองมการตรวจยนยน PRNT วธการตรวจดเอนเอ (แปลงอารเอนเอเปนดเอนเอแลวขยายเพมจ านวนชดยนดวยเทคนคพซอาร) สามารถตรวจไดจากน าเหลอง เนองจากระยะเวลาทตรวจพบไวรสในกระแสเลอดมเวลาสนๆ การตรวจพซอารจะมประสทธภาพหากตรวจหลงจากทเรมแสดงอาการ 1-3 วน อาจตรวจไดน าลายและปสสาวะ

การรกษา

ยงไมยารกษาโรคไขซกาโดยตรง นอกจากการรกษาประคองไปตามอาการ

การปองกน

ปองกนยงกดและท าลายแหลงเพาะพนธยง ยงลายทเปนพาหะมกออกหากนเวลากลางวน หากมเพศสมพนธกบคนอนทมาจากเขตทการระบาดควรสวมถงยางอนามยหรองดเวนการมเพศสมพนธ งดเวนการบรจาคเลอดหากเคยมอาการทเขาขายลกษณะของไขซกา

การเฝาระวง การแพรระบาด

เมอวนท 1 กมภาพนธ 2559 องคการอนามยโลกประกาศใหสถานการณการแพรระบาดของเชอไวรสซกาเปนภาวะฉกเฉนดานสาธารณสขระหวางประเทศ เนองจากสามารถแพรระบาดไดรวดเรวมากและสงผลกระทบในหญงตงครรภทตดเชอไขซกา

6

ทพบทารกทคลอดออกมามศรษะเลกผดปกต มกลามเนอออนแรงถงอมพาตได มการคาดคะเนวาในสหรฐอเมรกาอาจมผตดเชอสงถง 3-4 ลานรายภายใน 12 เดอนขางหนา ขณะน กระทรวงสาธารณสขไทยไดประกาศใหโรคไขซกาเปนโรคตดตอ หากตรวจพบผ ปวยตองแจงเจาหนาท

การแพรระบาดจนปจจบน อยในกลมประเทศละตนอเมรกา, อเมรกาใต, อฟรกาตะวนตก อนโดนเซย อนเดย เกอบทงหมดอยใตแนวเสนศนยสตร จากรายงานการเฝาระวงทารกสมองเลกผดปกตรายใหมขององคการอนามยโรคเมอวนท 30 กนยายน 2559 ประเทศไทยพบทารก 2 รายทคลอดมสมองเลกผดปกต (microcephaly) จากมารดาทตดเชอไขซกา โดยทมารดาไมไดเดนทางออกนอกประเทศไปยงเขตทมการระบาดแตอยางไร นบเปนรายแรกของเอเชยตะวนออกเฉยงใตทมการยนยนอยางเปนทางการอยในขายเฝาระวง ตงแตเดอนมกราคม 2559 ถงสนเดอนกนยายนน ประทเศไทยพบผตดเชอไขซกาแลว 349 ราย ในจ านวนนเปนหญงตงครรภ 33 ราย ซงใกลเคยงกบประเทศสงคโปรทมผตดเชอ 393 ราย โดยเปนหญงตงครรภ 16 ราย

เอกสารอางอง: www.wpro.who.int/mediacentre/factsheets/fs_05182015_zika/en/ www.reuters.com/article/us-health-zika-thailand-idUSKCN1200K9 www.cdc.gov/zika/hc-providers/infants-children/zika-microcephaly.html

ตองการมบตร ก าลงตงครรภ

ลกจะตดไขซกาไหม

ปจจบนองคการอนามยโลกแนะน าการตรวจการตดเชอไวเปนส

สามประเภท คอ การตรวจหาแอนตบอดชนด IgM การ

ตรวจหาสารพนธกรรมของไวรสดวยหลกการ RT-PCR และ

การตรวจยนยน PRNT จะตรวจวธใดขนอยกบระยะเวลาทม

อาการ หากปวยและสงสยเพราะมอาการเขากนไดกบโรคมา

ไมเกน 5 วน การตรวจดวย RT-PCR เปนวธทเหมาะสม ถา

ปวยมาเกนกวา 5 วน การตรวจ IgM จะเหมาะกวาการตรวจ

RT-PCR เพราะแอนตบอดทรางกายสรางขนไปท าลายไวรส

บางสวนแลว สามารถตรวจพบ IgM ไดนบแตเรมมอาการไป

แลว 7 วนจนถง 12 สปดาหหรอ 3 เดอน

ผทตงครรภทไมแนใจวาตดเชอหรอไมในชวง 3เดอนแรก หาก

คลบคลายวาเคยมอาการไข ควรเลอกตรวจหา IgM

หากตงครรภและก าลงมอาการสามารถปรกษาแพทยเพอ

ตรวจหาไวรสดวยวธ PCR และ/หรอIgM

หากตองการจะตงครรภ ทงสามและภรรยาไมอยในเขตทมการ

ระบาดและไมเคยมอาการทเขาไดกบไขซกาในชวง 2 เดอนท

ผานมา กไมมความจ าเปนตองตรวจ หรอเลอกตรวจ IgM

หากตองการตงครรภ แลวสามหรอภรรยาเคยไดรบการวนจฉย

วาเปนไขซกา ใหงดเวนเพศสมพนธและ/หรอใชถงยางอนามย

มก าหนด 2 เดอนหลงจากทแพทยระบวาหายปวยแลวจงจะเรม

ตงครรภได

หากมขอสงสยเกยวกบการตรวจการตดเชอไขซกา กรงเทพ

อารไอเอแลปยนดใหค าแนะน าและขอมลทเปนประโยชน ท

หมายเลข 02-106-6999

7

*

รศ. นพ.สรสทธ ชยทองวงศวฒนา *ตพมพในวารสาร Ob & Gyn Update & Practical XV

ไวรสซกา (zika virus) เปน single-stranded RNA virus ทอยใน family Flaviviridae, genus Flavivirus เชนเดยวกบไวรสไขเลอดออก (dengue virus) ไวรสไขเหลอง (yellow fever virus) ไวรสไขสมองอกเสบเจอ (Japanese encephalitis virus) และไวรสเวสตไนล (West Nile virus)(1) ซงมพาหะน าโรคทส าคญคอ ยง

การระบาดของการตดเชอไวรสซกาในทวปอเมรกาใต ในป ค.ศ.2015 โดยเฉพาะอยางยง ประเทศบราซลและประเทศใกลเคยง พบวาการตดเชอไวรสนอาจสมพนธกบการเพมอบตการณของภาวะศรษะเลก ( microcephaly ) ในทารกแรกเกด และความผดปกตของระบบประสาท เชน ภาวะ Guillain-Barré syndrome (GBS) องคการอนามยโลกจงออกประกาศเตอนในเดอนกมภาพนธ ค.ศ.2016 ใหการระบาดของไวรสซกาเปนภาวะฉกเฉนดานสาธารณสขระหวางประเทศ (Public Health Emergency of International Concern)(2) เพอใหเกดความรวมมอระหวางประเทศอยางเรงดวนในการเฝาระวงโรค และใหค าแนะน ากลมเสยง เชน หญงตงครรภ รวมถงความรวมมอดานงานวจยทเกยวของ

การแพรเชอ

พาหะของไวรสซกาคอ ยงใน genus Aedes มวงจรการตดตอในปา (sylvatic transmission cycle) พบในทวปแอฟรกา และวงจรการตดตอในเมอง (sub-urban-urban transmission cycle) ในการระบาดในทวปตาง ๆ ซงพาหะทส าคญคอ ยงลายบาน (A. aegypti) รองลงมาคอ ยงลายสวน (A. albopictus)(3) ยงทงสองชนดนมกกดในเวลากลางวน และ

เปนพาหะของไวรสไขเลอดออก และไวรสชคนกนยา (Chikungunya virus) ดวย

นอกจากการแพรเชอผานยงแลว มรายงานการตดตอของไวรสซกาผานทางเพศสมพนธดวย(4) โดยปจจยเสยงทท าใหเกดการตดตอทางเพศสมพนธยงไมรแนชด แตพบวาสามารถตรวจพบ RNA ของไวรสในอสจไดนานถง 62 วนหลงจากเรมมอาการปวย(5)

ปจจบน พบหลกฐานขอมลหลายอยางท

สนบสนนวามการตดตอของไวรสซกาจากแมส

ลกและท าใหทารกเกดความพการทางสมองท

รนแรงและมภาวะศรษะเลก ไดแก การตรวจพบไวรสในน าคร าของหญงตงครรภทตรวจพบวาทารกมภาวะศรษะเลกจากการตรวจคลนเสยงความถสง(6.7) การตรวจพบไวรสในเนอสมองและรกของทารกทมภาวะศรษะเลก และเสยชวตหลงคลอด หรอในชนเนอของรายทแทง(8.9) อยางไรกตาม ยงไมมขอมลเพยงพอส าหรบอตราเสยงและปจจยทสมพนธกบการเกดความพการในทารก ทงนมรายงานการตดตอของไวรสซกาจากแมสลกในระยะใกลคลอดโดยตรวจพบไวรสซกาในเลอดของมารดาทมอาการไขออกผนกอนคลอดหรอหลงคลอด 2-3 วนอยางละ 1 ราย ทารกทง 2 รายมการตรวจพบไวรสในเลอด โดยททารก 1 รายไมมอาการหรอขณะทอกรายมผนขนเพยงเลกนอย(10)

การตดตอของไวรสซกาผานการรบเลอดมความเปนไปไดสง โดยรายงานการตรวจเลอดบรจาคในหมเกาะ French Polynesia ชวงทมการระบาดของไวรสซกา พบ RNA ของไวรสรอยละ 2.8 ซงขณะบรจาคโลหต ผบรจาคเหลานไมมอาการใดๆ แตพบวารอยละ 26 ของผบรจาคกลมนแสดงอาการทเขาไดกบการตดเชอไวรสซกาหลงจากนนราว 3-10 วน(10) และในประเทศบราซลมรายงานผ ปวย 2 ราย ทเกดการตดเชอไวรสซกาผานการรบเลอด(11) ดงนน องคการอนามยโลกจงออกค าแนะน าส าหรบการบรจาคโลหตในประเทศทไมมการระบาด

8

ของไวรสซกา โดยหลกเลยงการรบบรจาคจากบคคลทเดนทางมาจากประเทศหรอบรเวณทมการระบาดเปนเวลานอยกวา 28 วน(12)

อาการทางคลนก

ยงไมทราบแนชดวาระยะฟกตวหลงการตดเชอไวรสซกาเปนเวลานานเทาไร แตคาดวานาจะนอยกวา 1 สปดาห(3) สวนใหญของผตดเชอจะไมแสดงอาการ(13) หากมอาการมกเปนอาการทไมจ าเพาะและไมรนแรงสวนใหญหายไดเองใน 1 สปดาห(1.13) อาการทพบบอยไดแก ผนตามรางกายแบบ maculopapular ไข ขออกเสบหรอปวดขอ ตาแดง ปวดกลามเนอ ปวดศรษะ ปวดหลงกระบอกตา บวม และอาเจยน(13) รายงานการตดเชอไวรสซกาในหญงตงครรภกพบอาการทไมแตกตางกบบคคลทวไป โดยพบวาผนทเกดขนมกมอาการคนรวมดวย และหากมไข มกเปนไขต าๆ ในชวงเวลาสนๆ นอยกวา 3 วน(14)

ภาวะแทรกซอนทางระบบประสาท

มรายงานผ ปวยทแสดงความสมพนธของภาวะแทรกซอนทางระบบประสาทจากสาเหตทาง auto immune หลงจากมอาการและอาการแสดงของการตดเชอไวรสซกา ซงสวนใหญเขาไดกบภาวะ GBS(15) โดยระหวางการระบาดของไวรสซกาใน French Polynesia ชวงป ค.ศ. 2013 -2014 สงเกตพบอบตการณของภาวะ GBS ทเพมขนประมาน 20 เทา(15) นอกจากน มรายงานผ ปวยทพบความสมพนธของการตดเชอไวรสซกากบโรคเยอหมสมองและสมองอกเสบ (meningoencephalitis)(16) และโรคไขสนหลงอกเสบ(myelitis)(17)

ความผดปกตของทารก

ดงทกลาวแลววา หญงตงครรภทมการตดเชอไวรสซกาอาจแพรเชอไปสลกและท าใหทารกเกดความพการทางสมองทรนแรงและมภาวะศรษะเลกจะสงสด หากมารดามการตดเชอในไตร

มาสแรก (สวนใหญอยในชวง 7 – 13 สปดาห) แตยงอาจพบไดแมมการตดเชอทอายครรภ 18 สปดาห(3.7.9.14) ในทารกทมภาวะศรษะเลก มการตรวจพบความผดปกตของตารวมดวยถงรอยละ 29 เชน chorioretinal atrophy เปนตน(18)

นอกจากความผดปกตทางสมองและตาแลว การตดเชอไวรสซการะหวางตงครรภยงอาจพบผลลพธการตงครรภทไมดอนๆ ไดแก ทารกเสยชวตในครรภ ทารกโตชาในครรภ และภาวะน าคร านอย รวมดวยได(14)

การวนจฉย

หลกการวนจฉยการตดเชอไวรสซกาคอ การตรวจพบ RNA ของไวรสโดยใช reverse-transcriptase polymerase chain reaction (RT-PCR) และการตรวจพบแอนตบอด IgM โดยใช IgM – capture enzyme-linked immunosorbent assay (MAC-ELISA)(3)

การตรวจพบ RNA ของไวรสในซรมใหผลการวนจฉยทแนนอน อยางไรกตาม สวนใหญแลวชวงเวลาทมไวรสในเลอดจะเปนเพยงชวคราว มกจะพบไดไมเกน 5 วนหลงเรมมอาการปวย(19-21) การตรวจพบ RNA ในน าลายมโอกาสใหผลบวกไดสงกวาการตรวจในซรมแตพบไดไมนานเชนกน(19-20) ขณะทการตรวจพบ RNA ในปสสาวะ นอกจากจะมโอกาสพบผลบวกไดสงกวาการตรวจในซรมแลวยงมโอกาสตรวจพบไดนานกวา บางรายพบไดถง 20 วนหลงเรมมอาการปวย(19,21)

ระยะเวลาทสามารถตรวจพบแอนตบอด IgM ยงไมทราบแนชด แตเชอวาจะเหมอนกบการตดเชอไวรสในกลม Flavivirus คอ จะเรมตรวจพบไดหลงไวรสในเลอดลดลงหรอภายใน 1 สปดาหหลงเรมมอาการปวยและอยไดนานหลายเดอน(3) อยางไรกตาม การตรวจพบแอนตบอด IgM อาจใหผลบวกลวงไดเนองจากการเกด cross-reacting ของแอนตบอดตอไวรสในกลม Flavivirus อนๆ เชน ไวรสไขเลอดออก โดยเฉพาะอยางยงผ ปวยทอาศยในประเทศทมไขเลอดออกระบาด การพสจนวาเปนผลบวกหรอไม อาจท าไดโดยการตรวจ plaque reduction

9

neutralization test (PRNT) เพอวดแอนตบอดทจ าเพาะตอไวรสตางๆ ในกลม Flavivirus(22)

ผ ปวยทสงสยวามการตดเชอไวรสซกา หากตรวจ RT-PCR ไดผลบวก กสามารถวนจฉยโรคไดโดยไมตองตรวจแอนตบอด(22) แตถาไดผลเปนลบ แนะน าใหตรวจแอนตบอด IgM ส าหรบไวรสซกาและไวรสไขเลอดออก กรณทตรวจเลอดหลงเรมมอาการปวยนอยกวา 7 วน และผล RT-PCR และแอนตบอดไดผลลบ แสดงวาไมมการตดเชอ กรณทตรวจเลอดหลงเรมมอาการปวยระหวาง 7 วนถง 12 สปดาห และ แอนตบอด IgM ส าหรบไวรสซกาและไวรสไขเลอดออกไดผลลบ แสดงวาไมมการตดเชอทง 2 โรคน(22)

ยงไมมขอมลเกยวกบระยะเวลาทเหมาะสมและความไวของการตรวจหา RNA ของไวรสในน าคร าดวยวธ RT-PCR ในการวนจฉยการตดเชอของทารกในครรภกอนคลอด มรายงานวาสามารถตรวจพบ RNA ของไวรสซกาในน าคร าไดหลงหญงตงครรภเรมมอาการปวยเพยง 4 สปดาห และอายครรภเพยง 17 สปดาห(23) การตรวจเลอดจากสายสะดอหลงทารกคลอดดวยวธ RT-PCR และ MAC-ELISA สามารถท าไดแตยงไมมขอมลเกยวกบความไวของการตรวจเหลานในการวนจฉยการตดเชอไวรสซกาของทารกกอนคลอดเชนกน(3)

การรกษา

ยงไมมการรกษาจ าเพาะตอการตดเชอไวรสซกาการรกษาท าเพยงรกษาตามอาการเทานน สวนใหญผ ปวยจะมอาการเพยงเลกนอยและหายไดเอง(1.13) แตเนองจากการตดเชอในหญงตงครรภมความเสยงตอทารกในการเกดความพการทางสมองทรนแรงและมภาวะศรษะเลก จงมงเนนการดแลหญงวยเจรญพนธและหญงตงครรภเพอปองกนไมใหมโอกาสตดเชอไวรสซกา(23) ซงมรายละเอยดในบทตอไป

ลกไกตวนฟกชากวาพนองอนๆ ชวยพาหนออกไปหาแมท พแมวเหมยว

รอหวโซแลว

10

Zika* อ.พญ.ญดา คนผลน *ตพมพในวารสาร Ob & Gyn Update & Practical XV

ไวรส Zika เปนไวรสในกลม Flavivirus เชนเดยวกบไวรสทกอใหเกดโรค Yellow fever, Dengue และ Japanese encephalitis ไวรสชนดนถกคนพบครงแรกทบรเวณ Zika forest ประเทศ Uganda ในป ค.ศ. 1947 ผตดเชอไวรสชนดน โดยสวนใหญมกไมมอาการ ในกรณทผ ปวยแสดงอาการ อาการทพบบอยไดแก ไข ผน ตาแดง และปวดขอ หากหญงตงครรภมการตดเชอไวรส Zika ไวรสชนดนสามารถกอใหเกดภาวะแทรกซอนแกทารกในครรภ ไดแก microcephaly, intracranial calcifications, abnormal cerebral artery flow, other brain abnormalities, intrauterine growth restriction และทารกเสยชวตในครรภได(1)

การมเพศสมพนธ

ในปจจบนพบรายงานการแพรกระจายเชอไวรส Zika จากการมเพศสมพนธกบผ ปวยตดเชอเพศชายทมอาการ แตยงไมพบรายงานการแพรกระจายเชอจากผ ปวยเพศหญง หรอผ ปวยเพศชายทมการตดเชอแตไมแสดงอาการ จากรายงานเหลานพบวาการแพรกระจายเชอโดยการมเพศสมพนธสามารถเกดไดในชวง 3 สปดาหแรกหลงมอาการ และจากขอมลทางหองปฏบตการพบวาสามารถตรวจพบ RNA ของไวรส Zika ใน semen ของผ ปวยไดยาวนานถง 62 วนหลงมอาการ(2-7) เนองจากไวรสชนดนสามารถท าใหทารกในครรภมภาวะแทรกซอนทางระบบประสาทไดดงนน CDC จงไดแนะน าเกยวกบการมเพศสมพนธ (vaginal, oral, anal route) กบผ ปวยเพศชายทตดเชอ หรอมประวตไปในเขตทมการระบาดของเชอไวรส Zika ดงน(8)

กรณทคนอนเปนหญงตงครรภ

หลกเลยงการมเพศสมพนธในขณะตงครรภ ใชถงยางอนามยทกครงหากมเพศสมพนธขณะ

ตงครรภ กรณทคนอนเปนหญงทไมไดตงครรภ o การมเพศสมพนธกบผ ปวยเพศชายทไดรบการ

วนจฉยวามการตดเชอไวรส Zika หรอ มอาการทสงสยวาจะมการตดเชอ ใหใชถงยางอนามยทกครง หรองดการมเพศสมพนธอยางนอย 6 เดอนหลงมอาการ

o การมเพศสมพนธกบชายทกลบจากบรเวณทมการแพรกระจายของไวรส Zika แตไมมอาการทสงสยวามการตดเชอไวรส ใหใชถงยางอนามยทกครง หรองดการมเพศสมพนธอยางนอย 8 สปดาหหลงจากออกจากบรเวณทมการระบาดของเชอ

o ควรใชวธคมก าเนดทมประสทธภาพสง เชน long – acting reversible contraceptive(LARC) หรอ IUD รวมกบการใชถงยางอนามยทกครงทมเพศสมพนธ

*อาการทสงสยวาจะมการตดเชอไวรส Zika ไดแก acute fever, rash, arthralgia, conjunctivitis

**ปจจบนยงไมสนบสนนการตรวจ semen หรอตรวจเลอดเพอหาเชอไวรส Zika เพอประเมนโอกาสการแพรกระจายเชอจากการมเพศสมพนธ

การวางแผนกอนการมบตร

เนองจากไวรส Zika สามารถกอใหเกดภาวะแทรกซอนแกทารกในครรภได ดงนนผ ปวยเพศหญงจงไมควรตงครรภในชวงทมการแพรกระจายของไวรสในกระแสเลอด จากรายงานพบวาการตดเชอไวรส Zika สามารถสงผลเสยตอการตงครรภไดตงแตในชวงไตรมาสแรก โดยสามารถกอใหเกดการแทง หรอสงผลกระทบตอขนาดของศรษะทารกอยางรนแรงได ดงนน CDC จงไดมค าแนะน าเกยวกบการวางแผนกอนการมบตรของหญงวยเจรญพนธไว ดงน

11

กรณทหญงวยเจรญพนธไดรบการวนจฉยวามการตดเชอไวรส Zika

พจารณาหลกเลยงการตงครรภเปนระยะเวลาอยางนอย 8 สปดาหหลงมอาการ

กรณทหญงวยเจรญพนธมโอกาสตดเชอ เชน มประวตไปในเขตทมการแพรกระจายของไวรส Zika แตไมมอาการทสงสยวาจะมการตดเชอ

พจารณาหลกเลยงการตงครรภ เปนระยะเวลาอยางนอย 8 สปดาหนบจากวนสดทายทมโอกาสไดรบเชอ

*อาการทสงสยวาจะมการตดเชอไวรส Zika ไดแก acute fever, rash, arthralgia, conjunctivitis **ในปจจบนยงไมสนบสนนการตรวจเลอดเพอหาเชอไวรส Zika กอนการตงครรภ ยกเวนในกรณทหญงวยเจรญพนธม อาการทสงสยวามการตดเชอไวรส Zika

การใชเทคโนโลยชวยเจรญพนธ

จากรายงานพบวาสามารถตรวจพบเชอไวรส Zika ใน semen ของผ ปวยไดยาวนานถง 62 วน และอาจตรวจพบเชอใน semen ไดในสปดาหท 10 หลงมอาการ ในปจจบนยงไมทราบระยะเวลาทไวรสมการแพรกระจายใน semen ของผ ปวยทแนชด นอกจากนรายงานอนๆ ยงพบการแพรกระจายเชอ ไวรส Zika จากการมเพศสมพนธ และการตดเชอจากมารดาสทารกสามารถเกดไดตงแตชวงแรกของการตงครรภ ดงนน FDA จงไดใหค าแนะน าเกยวกบ การรบบรจาค sperm, oocytes หรอ embryos ดงน ผบรจาคไมสามารถบรจาค sperm, oocytes หรอ embryos ได หากพบมความเสยงดงตอไปน

1. ไดรบการวนจฉยวามการตดเชอไวรส Zika ในชวง 6 เดอนทผานมา

2. อาศยอยหรอไปทองเทยวในเขตทมการระบาดของเชอไวรส Zika ในชวง 6 เดอนทผานมาก

3. มเพศสมพนธกบผ ปวยเพศชายทมการตดเชอ หรอมอาการเขาไดกบการตดเชอไวรส Zika หรอมประวตไปในเขตทมการระบาดของเชอไวรส Zika ในชวง 6 เดอนทผานมา

การปองกนการตดเชอไวรส Zika ขณะตงครรภ

เนองจากในปจจบนยงไมม vaccine หรอยาทสามารถปองกนการตดได ดงนน CDC จงไดใหค าแนะน าเกยวกบการปฏบตตนขณะตงครรภ ดงน

หญงตงครรภควรหลกเลยงเขตทมการระบาดของไวรส Zika

หญงตงครรภควรทจะปองกนการถกยงกดโดยวธดงตอไปน 1. ใสกางเกงและเสอแขนยาว 2. สามารถใชผลตภณฑปองกนยงทม

สวนประกอบของ DEET, picaridin หรอ IR3535 ในครม สเปรย หรอโลชนทากนยงทวไป

3. อยในหองปรบอากาศ หรอหองทมหนาตางหรอมงลวดปดกนยง

4. นอนในหองปรบอากาศ หรอในมง 5. ก าจดแหลงน าขง หรอใสทรายอะเบตลงใน

แหลงน าขง การดแลหญงตงครรภทมโอกาสตดเชอไวรส Zika

เชน มประวตไปในบรเวณทมการแพรกระจายของเชอแตไมไดอาศยอยในบรเวณดงกลาว CDC ไดใหค าแนะน าดงตอไปน

o หากหญงตงครรภมโอกาสตดเชอไวรส Zika (ภายใน 8 สปดาหกอนการปฏสนธ หรอ 6 สปดาหกอนมประจ าเดอนครงสดทาย) แนะน าใหตรวจหาเชอไวรส Zika โดยแบงเปน 2 กรณดงน

12

- ในกรณทหญงตงครรภมอาการทสงสยวามการตดเชอ เชน acute fever, rash, arthralgia หรอ conjunctivitis แนะน าใหตรวจหาดวยวธ reverse transcription-polymerase chain reaction (RT-PCR) โดยการตรวจ RT-PCR ใน serum ควรตรวจภายในระยะเวลา 7 วนหลงผ ปวยมอาการ และการตรวจ RT-PCR ในปสสาวะของผ ปวยควรตรวจภายในระยะเวลา 14 วนหลงผ ปวยแสดงอาการ หรอการตรวจดวยวธ Zika virus immunoglobulin M (IgM) and neutralizing antibodies ซงควรท าการตรวจในชวง 2 – 12 สปดาหหลงผ ปวยมอาการ

- ในกรณทหญงตงครรภไมมอาการแสดง แตตองการตรวจเพมเตมในขณะทตงครรภ แนะน าใหตรวจ Zika virus IgM โดยแนะน าใหตรวจในชวง 2-12 สปดาห หลงจากผ ปวยมโอกาสตดเชอไวรส หากผลการตรวจเปนบวก หรอ indeterminate แนะน าใหตรวจ neutralizing antibodies เพมเตมหากผลการตรวจเปนลบแสดงวาหญงตงครรภไมไดมการตดเชอไวรสในชวงเวลาทผานมา

ในกรณทผลการตรวจไวรส Zika เปนบวก หรอ inconclusive แนะน าใหตรวจ ultrasound ทารกในครรภทกๆ 3-4 สปดาห

เพอตรวจหาลกษณะของการตดเชอไวรส Zika และตรวจตดตามการเจรญเตบโตของทารก

ในกรณทผลการตรวจไวรส Zika เปนลบแนะน าใหหญงตงครรภฝากครรภตามปกต และรบการตรวจ ultrasound ทารกในครรภตามปกตทอายครรภ 18-20 สปดาห

ลกษณะ ultrasound ของทารกในครรภทเขาไดกบการตดเชอไวรส Zika ไดแก microcephaly, intracranial calcifications, brain and eye abnormalities

หากตรวจพบลกษณะของทารกในครรภเขาไดกบการตดเชอไวรส Zika อาจพจารณาท า amniocentesis เพอตรวจหาเชอไวรสดวยวธ RT-PCR โดยพจารณาตรวจในผ ปวยเปนรายๆ ไป

การดแลหญงตงครรภทมโอกาสตดเชอไวรส Zika

ขณะเจบครรภคลอด

ไมวาหญงตงครรภจะมการตดเชอ หรอสงสยวามการตดเชอไวรส Zika หรอไมกตาม CDC ไดแนะน าใหแพทย พยาบาล และบคลากรทางการแพทยยดหลก standard precaution เพอปองกนการแพรกระจายของเชอโรค โดยมเปาหมายดงตอไปน

1. หลกเลยงการสมผสเลอด หรอสารคดหลงของผ ปวยกบผวหนง mucous membranes หรอ เสอผาของบคลากรทางการแพทย

2. หลกเลยงการแพรกระจายเชอจากผ ปวยตดเชอไปสผอนโดยบคลากรทางการแพทย หลกเลยงการถกเขม

13

Guillain-Barre syndrome (GBS) เปนโรค

ทพบนอยมาก เกดจากรางกายสรางภม

ท าลายเสนประสาทสวนปลาย

เกดไดกบคนทกวย แตมกพบในผใหญ และพบ

ในชายมากกวาหญง

ผปวยสวนใหญสามารถหายไดเกอบสมบรณ

มกมอาการไมรนแรง แตบางรายเกอบ

อมพาต ผปวยควรไดรบการรกษาและ

ตดตามใกลชด การรกษามทงพยงอาการ

และรกษาดวยภมตานทาน

เมอระบบภมคมกนของรางกายเขาโจมตเสนประสาทสวนปลาย ท าใหเสนประสาททควบคมการเคลอนไหวของกลามเนอ ท าหนาทสงสญญาณความเจบปวด การรบรอณหภม และรบความรสกกระทบกระเทอน เกดท างานบกพรอง ท าใหกลามเนอเกดออนแรง สญเสยการรบรทงแขนและ/หรอขา เปนกลมอาการทไมพบบอย สวนมากเปนกบผใหญและพบมากในเพศชาย แตกพบไดในคนทกวย

อาการ

อาการจะคงอย 2-3 สปดาห และคอยๆหาย อาการแรกๆทพบคอกลามเนอออนแรง ปราศจาก

ความรสก มกเรมทขากอนทจะลามไปแขนและใบหนา บางคนมอมพาตทแขนขา และทกลามเนอใบหนา

ผ ปวยรอยละ 20-30 เกดอมพาตขนทกลามเนออกท าใหหายใจล าบาก

ในรายทเปนมากท าใหพดและกลนน าลายล าบาก จงตองดแลในหออภบาลผ ปวยใกลชด

รางกายกลบมาเปนปกตสมบรณเมอหาย จะมบางรายทออนแรงไปอกระยะเวลาหนง

พบผ ปวยกลแลง-บารเร ตายจากอาการแทรกซอนพบเพยงรอยละ 3-5 มกมสาเหตมาจากกลามเนอทควบคมการหายใจเปนอมพาต มการตดเชอในกระแสเลอด ปอดอดตน หรอหวใจลมเหลว

สาเหต

มกมสาเหตจากการตดเชอ เกดไดทงจากการตดเชอแบคทเรย ไวรส บางรายเกดจาการรบวคซน หรอการผาตด ส าหรบกรณทตดเชอไขซกา พบวามความสมพนธกบการเกดโรคกลแลง-บารเร คอไปกระตนใหรางกายสรางภมออกมาและภมเหลาน ท าลายเสนประสาท จงจดเปนโรคแพภมตนเองชนดหนง

การวนจฉย

โดยการตรวจรางกาย เจาะน าไขสนหลง และเจาะเลอดไปตรวจทางหองปฏบตการ

การรกษา

ตดตามใกลชดในหออภบาลผ ปวยเพอปองกนอาการแทรกซอน

ยงไมมการรกษาทจ าเพาะ นอกจากการรกษาตามอาการชวยใหผ ปวยฟนตวเรวขน

อาจตองใชการรกษาดวยการถายภมตานทาน ท ากายภาพบ าบดเพอฟนฟในรายทกลามเนอออนแรง

14

ภาพ: https://ambermystery.wordpress.com/page/2/ ยงในกอนอ าพน พบทโดมนกน และพบเชอพลาสโมเดยมในยงนดวย จากหลกฐานทางฟอสซลสามารถสนนษฐานไดวา ยงไดถอก าเนดขนในโลกตงแตยคดกด าบรรพเมอประมาณ 38-54 ลานปมาแลว สตวโลกทผานววฒนาการทงยงทงเชอพลาสโมเดยมจงถอเปนเผาพนธโบราณ การใชยาท าลายจงเปนไปไดยาก

ทวโลกมยงกวา 4,000 ชนด ในประเทศไทยเรามยงทงหมด 4 สายพนธ ทเปนพาหะน าโรครายทมอนตรายถงชวต ยงเปนแมลงทมขนาดเลก โดยทวไปมขนาดความยาวล าตวประมาณ 4-6 มม. อาจพบขนาดใหญหรอเลกกวานกม ปรากฏสวนหว อก และทอง มองเหนไดอยางชดเจน มปากคลายงวง ยนยาวออกไปขางหนา และมปกส าหรบบน 1 ค

วงจรชวตของยง เรมจาก เปนไข, ลกน า, ตวโมง และยงตวแก ตามล าดบ เมอลอกคราบเปนยงออกจากตวโมง มน การด ารงชวตในชวงแรกอาศยน าหวานจากดอกไม ยงตวเมยพอมอายได 2-3 วน จะเรมออกหากนเลอดคนหรอสตว เพอน าเอา

โปรตนและแรธาตไปสรางไขในรงไขใหพรอมผสมพนธ ในการผสมพนธยงตวผและตวเมยจะบนวนเปนกลม ยงตวเมยจะเกบน าเชอยงตวผไวใชตลอดชวต ยงจะวางไขทผสมแลวและสกเตมทตามแหลงน าครงละ 30-300 ฟอง ไขจะฟกเปนตวลกน ายงวายหากนในแหลงน า อาหารของมนคอโปรโตซว สาหราย พชน าขนาดเลก ลกน ายงจะผานการลอกคราบ 4 ครงในชวง 1-2 สปดาหกอนจะเขาสระยะตวโมง ระยะนมนอยเฉยๆ ไมกนอาหาร ใชชวงชวตตวดมง 2-4 วน มนจงสลดคราบออกมาเปนยงตวแก และใชชวตตอไปอก 2-3 สปดาห หรอกวานนแลวแตสภาพแวดลอม สวนยงตวผอายสนกวา คอมอายเพยง 1 สปดาหเทานน

15

ยงน าโรค

ในบานเรามกชนด

ยงกนปลอง Anopheles เปนยงทมลกษณะเดนทสวนทองยกขนสงขณะยนทรงตวดดเลอด ยงกนปลองวางไขเปนใบเดยว ๆ แตละใบแยกจากกนบนผวน าใสทไหลชาและมรมเงา ยงกนปลองเปนพาหะน าโรคมาลาเรย ซงเกดจากเชอโปรโตซวพลาสโมเดยม ผทตดเชอมโอกาสเสยชวต

ยงร าคาญ Culex มกออกหากนในเวลากลางคน ชอบดดเลอดคนและสตวเลอดอนอยางวว ควาย ยงชนดนวางไขเปนแพในบรเวณทมน าขงเนา น าลายของยงชนดนกอใหเกดภมแพ มอาการคนและมตมแดงผดขนบนผวหนง หากมอาการแพมากจะเกดแผลพพองตดเชอลกลาม พบวาเปนพาหะน าโรคไขสมองอกเสบ และโรคเทาชาง

ยงลายบาน Aedes aegypti มขนาดเลก มกพบตามบรเวณบาน ยงประเภทนเลอกวางไขบนบรเวณน าขง เชน ตมน า อางบว เปนพาหะน าโรคไขเลอดออกในประเทศไทย

ยงลายสวน Aedes albopictus มกพบไดตามทมตนไมปกคลมรมครม อาศยเพาะพนธตามแหลงน าสะอาด สามารถบนไดไกลกวายงลายบาน เปนพาหะน าโรคไขชคนกนยา และไขเลอดออก

ยงเสอ Mansonia เปนขนาดใหญ มสน าตาล บนตวมลวดลายเปนชด เปนพาหะของหนอนพยาธตวกลม ไปอดตนของระบบทอน าเหลองท าใหแขนขาบวมมขนาดใหญเหมอนเทาชาง และผวหนงหนาขรขณะ พบแหลงเพาะพนธตามหนองน าบงทมพชน าเจรญ

การปองกน

การท าลายแหลงเพาะพนธยง เชน ปดภาชนะทมน าขงไมใหยงวางไข เลยงปลากนลกน ายง หากจะฉดพนสารเคมตางๆเพอฆายงตวแก ตองท าใหโดนตวยงจงจะไดผล การปองกนยงกด

ชวยลดความร าคาญทเกดจากยงและลดความเสยงในการตดเชอทมยงเปนพาหะ ไดแก นอนในมง ตดตงมงลวด การสมควนไฟไลยงหรอจดยากนยง และการทาสารเคมไลยง สารเคมทยงไมชอบ เชน น ามนตะไครหอม สารสงเคราะห diethyltoluamide (DEET)

ภาพ: Freeimage.com/ Gabor Bibor

16

เรยบเรยงจาก Myers J. Exercise and Cardiovascular Health. 2003. Circulation 107:e2-e5.

5 ความเสยงของการใชชวตคนเมองในยคปจจบน

ความดนโลหตสง

คาไขมนในเลอดผดปกต ไดแก ไตรกลเซอไรด คลอเรสเตอรอล

ภยจากบหร

โรคอวน ซงเปนสาเหตของโรคเบาหวานประเภทท2

โรคทเกดจากการไมเคลอนไหวรางกาย มกอย ในทาประจ าทาเดยวเชน พวกออฟฟศซนโดรมชนด

ตางๆ นงเลนสมารทโฟนหรอเลนเกมสคอมพวเตอรตลอดวนโดยแทยไมเปลยนอรยาบท ละสายตา

จากงานทท า

การออกก าลงกายเปนการลดความเสยงทง 5 ชนด โดยลดอตราการเกดหวใจวาย ลดภาวะเสนเลอด

สมองอดตน และลดภาวะเสนเลอดอดตน

ภาพประกอบ: Pressfoto-Freepik.com

17

ประโยชนทไดจากการออกก าลงกายอยางสม าเสมอ

เพมความทนทานใหกบรางกาย ลดน าหนก ลดความดนโลหต ลดคลอเรสเตอรอลชนดราย (LDL) เพมคลอเรสเตอรอลชนดด (HDL) สงเสรมการท างานของฮอรโมนอนซลน

ประโยชนทางสรระทไดรบเมอเราออกก าลงกาย

พบวาการท างานของมดกลามเนอดขน มความแกรงโดยวดเปรยบเทยบกอนและหลงการออกก าลงกาย มความยดหยนตว โดยเฉพาะในผสงวย สามารถลดอาการปวดหลง และผ ปวยทเคยนอนนานๆสามารถลกขนจากทนอนชวยเหลอตวเองไดมากขน เมอตรวจวดการรบออกซเจน aerobic capacity และการน าออกซเจนไปใช O2 consumption พบวามประสทธภาพในการเผาผลาญดขน โดยทผนงหลอดเลอดสามารถขนสงสารเคมตางๆ, ฮอรโมน และออกซเจนไปปอนกลามเนอในระหวางการออกก าลงกาย

ผลการประเมนสขภาพหลงการออกก าลงกายของผ ปวยโรคหวใจทไดออกก าลงกายตามโปรแกรม ผ ปวยกลมนมความมนใจมากขนทจะด าเนนชวตตอไป ความเครยดและอาการหงดหงดตางๆลดลง ผ ปวยทเคยมประวตโรคหวใจหากออกก าลงกายตามโปรแกรมจะมอตราการตายลดลงรอยละ 20-25

ตองออกก าลงกายมากนอยเพยงใดจงจะพอ The surgeon general’s report เปนความ

รวมมอระหวางศนยควบคมโรค และวทยาลยเวชศาสตรการกฬาแหงสหรฐอเมรกาใหนยามการออกก าลงกายทเหมาะสมวา เปนการออกก าลงกายตอเนองกน 30 นาท เทยบเทากบการเดนดวยอตรา 4.8-6.4 กม./ชม. (3-4 ไมล/ชม.) อาจเปนการขจกรยาน การท างานในไรสวน

วายน า อยางนอย 5-7 วน/สปดาห หรอเทยบเทากบการเผาผลาญ 600-1200 แคลอร/สปดาห ตารางแสดงคาประมาณจ านวนเทาของพลงงานทใชในภาวะปกต และจ านวนแคลอรทเผาผลาญในกจกรรมชนดตางๆ

กจกรรม METs* แคลอร/ชม. เดน 3.2 กม./ชม. 2.5 175 เดน 4.8 กม./ชม. 3.5 245 กอลฟ 2.5 175 ท างานสวน 4.4 310 ขจกรยาน ใชความเรว 5.7 400 ขจกรยาน 4.0 280 วายน า 4.5 315 วายน า ใชความเรว 7.0 490 ปนเขา พรอมเป 5 กก. 7.5 525 เทนนส 7.5 525 วง 6.25 นาท/กม. 10.2 710 วง 4.7 นาท/กม. 13.2 930 *METs, multiples of the resting metabolic rates

ก าหนดให 1 MET คอปรมาณพลงงานทรางกายตองการในภาวะปกต ขณะพกผอนไมไดท ากจกรรมอะไร เทยบเทากบ 70 แคลอร/ชม. 3 METs คอความเขมขนของการออกก าลงกายเผาผลาญเปน 3 เทาของภาวะการเผาผลาญปกตขณะพกผอน

ค าแนะน าการออกก าลงกายของสหรฐอเมรกา

ผใหญตองออกก าลงกายแตละครงไมนอยกวา 30 นาท หลายวนตอสปดาห โดยอาศยกจกรรมทเหมาะสม

เดนเรว 3-5 กม./ชม. หรอเปนกจกรรมอนทเทยบเทา ไดแก ท างานกลางแจง ตดหญา งานบาน ขจกรยาน วายนา

มความตอเนองของกจกรรมนนไมนอยกวา 30 นาท รวมแลวเปนการเผาผลาญพลงงานสปดาหละ 1200 แคลอร

18

ออกก าลงกายใหสมพนธกบอตราเตนของหวใจ

โดยทวไปโปรแกรมออกก าลงกายตอเนองกน 30-60 นาท สปดาหละ 3 วน จะคงระดบอตราการเตนหวใจทเพมขนสงสดจากภาวะปกตไวไมใหเกนรอยละ 60-75 เพอปองกนหวใจท างานหนกเกนไป สามารถค านวณไดดงน

[(อตราเรวสงสดของหวใจ – อตราเตนในภาวะปกต) x ความเขมขนของการออกก าลงกายตามเปาหมาย] + อตราเตนของหวใจในภาวะปกต

สมมตวามอตราการเตนสงสดเทากบ 150ครงตอนาท อตราปกตอยท 70 ครงตอนาท แทนคาลงในสตรขางบน

[(150-700) x 0.6] + 70 = 118 ครง/นาท

การออกก าลงกายจงควรมอตราการเตนของหวใจอยระหวาง 115-120 ครงตอนาท (ขนกบสภาพรางกายแตละคน)

รางกายทแขงแรงกบอตราการตาย

คนทมรางกายสมบรณนอยทสดยอมมอตราการตายสงทสด จากการตดตามชายจ านวน 6213 คนในชวงเวลา 6 ป โดยแบงกลมตามการเผาผลาญพลงงาน

ออกเปน 4 กลม เขาพบวาคนมสภาพรางกายออนแอมอตราการตายสงกวาคนทมรางกายสมบรณถง 4.5 เทา

ระดบการเผาผลาญ

METs ความแขงแรง คาความเสยง

สมพทธกบความตาย

1.0-6.0 นอยทสด 4.5 60.-8.0 2.5 8.0-10.0 1.75 10.0-13.0 1.2

>13.0 มากทสด 1.0

การออกก าลงกายมความเสยง

อนตรายทพบบอยคอหวใจวายและหวใจทเตนผดปกต โดยทวไปคนปกตทไมมโรคหวใจมโอกาสพบปญหาความผดปกตของหวใจภายหลงการออกก าลงกายเพยง 1 ในประชากรปกต 400,000-800,000 รายเทานน ส าหรบผ ปวยโรคหวใจทออกก าลงกายตามโปรแกรมมโอกาสเกดความผดปกตขนหนงครงในทกการออกก าลงกายครบ 62,000 ชม. แตผ ปวยโรคหวใจทไมไดออกก าลงกายอยางสม าเสมอมความเสยงสงกวาผ ปวยโรคหวใจทออกก าลงกายอยางสม าเสมอสปดาหละ 5 วนถง 50 เทา และอาการหวใจวายกวารอยละ 90 เกดในขณะทรางกายอยในภาวะพกผอน ไมใชเกดในขณะออกก าลงกาย จงถอวาการออกก าลงกายอยางถกวธมความปลอดภยส าหรบผ ปวยโรคหวใจ สญญาณผดปกตทเตอน ไดแก แนนหนาอก ขากรรไกรเขง คอแขง ปวดราวลงบา, แขนและแผนหลง หายใจสน ปวดศรษะ จงหวะเตนหวใจผดปกต

เรมตนออกก าลงกายอยางไรด

ใหปรกษาแพทยกอนออกก าลงกายเพอประเมนและรบค าแนะน าวาควรออกก าลงกายไดมากขนาดไหนหากมภาวะหวใจผดปกต

19

ใหปรกษาแพทยเพอประเมนและรบค าแนะน า หากคณมอายมากกวา 45 ป และมความเสยงตอไปนมากกวา 2 ปจจยขนไป ไดแก มประวตคนในครอบครวทมโรคหวใจกอนอาย 55 ป, สบบหร, ความดนโลหตสง, ระดบคลอเรสเตอรอลสง, เบาหวาน, นงท างานอยกบท, เปนโรคอวน

สงทท าไดงายทสดคอ การเปลยนพฤตกรรมการ

ด าเนนชวต ใชการขนลงบนไดแทนการใชลฟต

เดนแทนการขบรถในระยะทางสนๆ พยายามไม

นงท างานกบทนานๆ

ตรงนมหนมหลอ 13 คน ภาพทางซายและขวามทแตกตางกน 5 ต าแหนง ลองหาดวาอยตรงไหนบาง ถาพบแลวปรบมอ

ใหกบความเกงของตวเองดวย

20

21

วนท 25 ตลาคม 2559 ณ อาคารปฏบตการ ถนนลาดพราว

คณทศพล พชญโยธน ประธานเจาหนาทบรหาร น าคณะ

ผบรหารและพนกงานกรงเทพอารไอเอ และกรงเทพอารไอเอ

แลป ถวายสกการะ พระบาทสมเดจพระปรมนทรมหาภมพล

อดลยเดชฯ นอมถวายความอาลย และส านกในพระมหา

กรณาธคณอนหาทสดมได

วนท 25 ตลาคม 2559 คณธระ นภากรพนธ ผจดการ น า

นกวทยาศาสตรและพนกงาน โรงงานแปซฟค ไบโอเทค จงหวด

เพชรบรณ ถวายบงคมพระบาทสมเดจพระมหาปรมนทรภม

พลอดลยเดชฯ ดวยส านกในพระมหากรณาธคณลนเกลาลน

กระหมอม

วนท 16 กมภาพนธ 2559 ศ.ดร.นลวรรณ เพชระบรณน

ประธานผกอตงกรงเทพอารไอเอ, กรงเทพอารไอเอแลป, แป

ซฟค ไบโอเทค, และ เพชรบรณ อนโนเวชน ถงแกกรรมดวยโรค

ระบบไหลเวยนโลหตลมเหลว ยงความเสยใจแกผบรหารและ

พนกงานเปนอยางยง

อนง พระบาทสมเดจพระปรมนทรมหาภมพลอดลยเดชฯ

พระราชทานน าหลวงอาบศพ, พระราชทานโกศประดบ

เกยรตยศ, โปรดใหการสวดพระอภธรรมอยในพระบรมราชาน

เคราะหเปนเวลา 3 วน พระบาทสมเดจพระปรมนทรมหาภม

พลอดลยเดชฯ ทรงโปรดเกลาฯพระราชทานเพลงศพนาง

นลวรรณ เพชระบรณน ณ เมรวดธาตทอง เอกมย ในวนท 23

22

กมภาพนธ 2559 ยงความปลาบปลมและส านกในพระมหา

กรณาธคณอนหาทสดมไดแกบตร ธดา และพนกงานบรษทฯ

วนท 1 กนยายน 2559 กรงเทพอารไอเอ และกรงเทพอารไอเอ

แลป ท าบญอทศสวนกศลเนองในวนคลายวนเกด ศ.ดร.

นลวรรณ เพชระบรณน ประธานผกอตง ณ อาคารอ านวยการ

ถนนลาดพราว และเปนวนกอตงกรงเทพอารไอเอครบ 34 ป ขน

สปท 35

23