| watkhmer in Switzerland |

របជកងធម របជេរឿងេរពង ចបបេផ ងៗ ប ដ រកមងយ គ ដ ទ

ទពរេដើម ក ១ ២ ៣ ៤ ៥ កនតេហតជវ កវ ន

ក - េយបលរបសអនកបកែរប

កនតេហតរបស ជវ កវ ន អពរបៃពណៃនអនករសកេចន ែដលមតដអនក ន កពងកនេនៃដេនះ ពតជែអក រព

សដឋមយៃនរបវតដ រសដែខមរេយើង។ េសៀវេភរបវតដវទយ រ អតថបទ មយែដលសដពរសកែខមរ មនែដលចេនល ះេឈម ះ

ែអក រជវ កវ នេនះេឡើយ។ កនែខមររគបរបេរៀនរបវតដរបេទសរបសខលនមនែដលនរ មយមន គ លេឈម ះ ជវ

កវ នេទ បែនដករែដលេយើង គ លេនះ សទធែតលពកយតៗគន កតចលងតៗគន ពេសៀវេភមយេទេសៀវេភមយ ម

រយៈេសៀេភេដើមជភ ប ងែដល េ ក បល េបលេយត បនែរបសរលេចញពអតថបទចន េហើយេបះពមពផ យ

ដបងកនងរពតដបតដៃនភ ប ងេនចងបព Bulletin de l' école Francaise d' Extrème-Orient (BEFEO) ពឆន ១៩០២

េហើយេរកយមក េពលែដលេ កេបលេយត ទទលមរណភពេទ េ ក ហ កសេដស កយក ន ៃដេនះ មនទង

អ ថ ធបបយបែនថមេកបះកបយផង េទេបះពមពរបរមជេសៀវេភមយេឡើងព គ.ស ១៩៥១។ េ កេបលេយត បន

បញជ កកនង រមភកថ ថេ កបនពយយមបកែរប មកររ វរជវរកែអក ររបស ជវ កវ ន ែដលមនេ ក

បែបលេរម ត បនែរបផ យមដងេហើយព គ.ស ១៨១៩ បែនដមនទនរគបសពវ។ ខលនេ ក បនេទេនរបេទសចន

អសេរចើនឆន េទើបែរបបនជ ន ៃដេនះ។

េយើងជែខមរ េយើងសមេគរព អរគណពេសស ចេពះេ កអនករ វរជវជនញទងេនះ ទកដចជជយេរ ើកកយកនប

ដមនតៃលមយេ យេយើងែដរ។ បែនដ េ យេ កអនកែរបេនះែអង មនែមនជែខមរ េមល ះេហើយេយើងេចះែតមន

ចតដតចមយមៃមនកជនចចថ របសនជែខមរ ែរបេចញពអតថបទភ ចនផទ លែតមដង េយើងដចជអសចតដជង េទះ

បករបកែរបេនះមនេរជរជះឆអនេឆអ ស កេ យ។

ខញធល បបនេរៀនអក រចនអសបនឆន កលេនពេកមង ែតេភលចភល ងេទវញេសទើរគម នសល េនចបនែតតអក រ ធល ប

េរបើញកញប នង េនេចះសរេសរចលង មេគេកើត។ ទងពកយ ទងអក រចនមកបញជ កផង ដចជេឈម ះរសក

េឈម ះរបស េឈម ះករផ យជេដើម ខញកេចះែតកតទកៗ នវអក រចនទងេនះរគនជែអក រ។

សនងមន េនឆន ១៩៦២ ខញបនទទលេបសកកមមមយខងវបបធម េ យខញដកនគណៈរបតភអនកនពនធែខមរ េទកនរប

េទសចន។ ខញនកជបកនងចតដជនចចថ កនងដេនើរេនះ ខញនង កសរេគរកែអក រ ន ៃដ ជវ កវ ន េ យបនេឃើញ

ផទ លែភនកែតមដង បនចបនមកជនដរសកកេនើត ជវ កវ នេហើយ។ េនេពលែដលខញជបសនទនជមយនងរដឋមរនដរក

សងវបបធមចន ែដលកលេនះជរបធនសមគមអនកនពនធចនផងេនះ ខញបនេសនើនងេគអពបនងចងេឃើញ នងចង

ចលងែអក រ ជវ កវ នេនះ។ រដឋមរនដវបបធមេនះែអង ទទល បរងបេពញបនងខញ។ យបេនះខញអរៃរកែលង អរ

បនេ យែតភលឆប នងបនេទទស នប ណ លយជតរបសេគ ែតមនទនបនេទភល មេទ េរពះមនកមមវធេទទស

នទឆង យៗពេនះសន។ ទលែតរបៃថងេរកយមកេទើបេគនខញេទកនទទកែអក រេនះ ែដលេគេ ថ ែផនកខង

េសៀវេភករ សថតេនកនងប ណ លយជត រកងេបកង។ នយកប ណ លយនសហករេគពរនកេទៀតេនរងចខញ គ

នយែផនកខងេសៀវេភករ នងអនកែអកេទសខងកររ វរជវ របវតដចងបពរបេទស េឈម ះ ទ សវេមង យ៦៩

ឆន ។ គេ ក ទ សវេមង េនះេហើយែដលបនេរ ើេសៀវេភរកសៗមយគនរ មកចបងហ ញខញែដលសទធសងជេសៀវេភ

Khmercenter http://www.khmercenter.ch/History/Chitakvan/Preface.htm

1 of 3 1/27/2009 7:06 PM

មនសដទកទងនងរបវតដ រសដែខមរ េហើយសទធែតេសៀវេភែដលេបះពមព ងពសតវត ទ ១៤, ១៥, ១៦ នង ១៧ មកេមលះ

។ េគសនទននងខញយងេរចើន កដចជចងលបងថ េតើខញទទចរកែអក រេនះ ជអនកេចះដងខងរបវតដរសកេទសែម

នែទន រ ករគនែតរកៗេទេទ? ជភពវលអ ខញធល បបន េមើលែអក រេរចើន សដពករទកទងរ ងរសកទងពរេនះ េហើយ

មននងេទរសកេគ កខញបនកកតរ ែអក រេនះចបសៗេទៀត េរពះេបសកកមមខញ ចេលើេរឿងវបបធមេនះែអងផងេមល ះ

េហើយ ខញេឆលើយនងេគរហសហន ស រហតគសនទនទងបនកេនះ នខញេទជបនងបណឌ តសភខងរបវតដ រសដ

េទៀត។

កនងបនដ េសៀវេភរកសៗទងេនះ មនខលះនយយពរសកេយើងែត ១ រ ២ ទពរបេ ណ ះេទ មនែតមយបេ ណ ះែដលម

នេសចកដែវងេកបះកបយ គរបវតដកនង ជសនដវង មងេ គ ល ែដលមនមយភគធ នយយពករចតអនកកតរ មករស

ក េចន គេ ក ជវ កវ ន េនះែអង។ ខញសចលងអតថបទេនះទងរសង ែដលមនចនន៦៣ទពរ េគករពមថតចលង

អតថបទេនះេ យខញ បនជហវលមយែខ ែវង។ លះមកដលរសកវញ ខញផដតេចញជសនលកអក រ េហើយអនចច ! េនែត

អងគយេមើលៗ យេសចកដមនែបកេ ះ។ ខញបនយកអក រថតផដតេនះ បទេធវើជេសៀវេភមយ េហើយយកេទតកលទក

េនសមគមអនកនពនធែខមរ េរពះសងឃមែរកងៃថងេរកយ មនេ ក មយកនងបនដ អនកនពនធអនករ វរជវ ចេធវើករ

បកែរបអតថបទេនះបន។ រ បែតពរឆន េរកយមក បតេសៀវេភេនះជ របងេទ សររកេដើមចងមនេឃើញ ខញ

នកថ : អនកែដលេឆល តបបតេសៀវេភេនះ ពតជមនបនងយកេទេធវើែអក រផទ ល រ មយ កកបងកេ យេយើង

េធវើ

ករបកែរបបន។ ែតសនងលអខញេនសលហវល កផដតបនមយចបបេទៀត េហើយកចតែចងបកែរបេបះពមពេ យបន

េទះ មនទនហមតចត កបនជផលវស បអនកសក អនករ វរជវមយែផនកធែដរ។ មយេទៀតស បអនកសក បនជ

របភពមយេទៀតេរប បេធៀបនងរបភពដៃទៗផង ។ ករបកែរបេនះបនេធវើទកខខញយងខល ង េរពះខញរតវករពងរកអនក

េចះអក រចន េហើយរេបៀបចនប ណេទៀត ែអអនកេចះចនសមយថម នមនយលចបស យេសចកដពបននយេឡើយ។

មតដខញមន កេឈម ះ អង យ ជអនកនពនធរបេ មេ កេរចើនេរឿងែដរ ងពឆន ១៩៥៥ - ៥៦ េហើយតមកគតជអនក

ែអកេទសែរបេរឿងភពយនដចន េទះជេរឿងប ណែដលេរបើពកយជននចសៗ កគតធល បជបរបទះគម នសល។ មតដ

អង យបនធនជយខញេពញក ង។ េ កែរបអតថបទេនះមយចបេ យខញ េហើយរតងពកយ ពបកេពកគតេដ

ញសរេទវចននរកមចន េហើយកតទងពកយពនយលទកេ យខញផង។ មនមតដខញមន កេទៀតេឈម ះ ម េអៀត ធល បេធវើ

ជរគបេរង នអក រែខមរេន ចន កបនជយបកែរបខញមយចែនកេផ ងេទៀតេ យអេនលើខលះ មនបនចបចងចបេដើ

មេទ។ ខញយកសេ បកែរបទងពរេនះមកេមើល សរលែកកនផ បញចលគន េ យេផទ ងផទ តខលះជមយអក រចនជអតថ

បទេដើម ែដលខញេមើលបនេ យអេនលើៗ ែផ ផ ផង េហើយខញេផទ ងជមយនង ន ៃដែរបរបសេ ក េបលេយត ជភ

ប ងេទៀត។ បែនដេនែតមនអសចតដ។ លះៃថងមយ ខញជបរគចសខញ ែដលអលវ យ៧១ ឆន េហើយ េឈម ះេ ក

ង សយគង។ កលខញេរៀនអក រចន (១៩៤០) េ កជ រ ដ ចរយខងអក រ រសដ ធល បេចះចេរឿងេរពងសពវរគប

ជអនកសក េ យខលនែអង មរេបៀបចនប ណ។ អលវេ ករសេនជមយកនេច ែដលសទធសងជមរនដ ជករ

េយើងខលះ នងខលះជអនកជនញ។ ខញេសនើសេ យគតជយេផទ ងជមយខញ។ េ ក ទទលេ យរក យ េពញចតដនងកចច

ករេនះ ដចមតដខញទងពរខងេលើែដរ។ គតពនយល ខញមដងមយវគគៗ ខញេផទ ងេមើល េតើរតវនយសពវរគបដចេសចកដែរបរប

សខញរេទ? េបើខវះខលះខញ កបែនថម េបើមនងយយល ខញកេធវើនយលកខណៈ ពយលខងេរកម មគតរបប។ អសរយៈបែខ

េទៀត េទើបបនសេរចយកេសចកដបន េហើយែដលចតករេបះពមពេពលេនះ។

មយងេទៀត អពសេនៀងភ ចន មនេរចើនយង មរគមភ (Dialeeles) ដចជភ េបកង ងៃហ កនដ ង ទ

ជវ ហកេគៀន៘ ខញសមបញជ កថ េ កជវ កវ ន មនេដើមកេនើតេនេវង ែខរត ជកកង កនងភមភគចនខង

Khmercenter http://www.khmercenter.ch/History/Chitakvan/Preface.htm

2 of 3 1/27/2009 7:06 PM

តបង។ ដេចនះសដភ េ កកពេសស មរសកេនះែដរ។ ែតមកដលរបេទសេចន គម នចនរសកគតមកេនេទ

មនែតចនែខរត គងទង រ កវ ង ង ែខមរេយើងធល បេ ចនកនដ ង ចនទជវ េនះែអង មករសេន។ េមល ះេហើយសេលង

ពកយែដលគតែរបពែខមរេទពបក ដ ប ស េរពះ មសេនៀងពកកនដ ង នង ទជវជអនកែរបេ យគតផង នង ម

សេនៀងភ ផទ លរបសរសកកេនើតគតផង។ កនងករបកែរបេនះ េយើងខញសេរចគន ថ យក មសេនៀងចនទជវជេគ

ល េរពះមនែតចនទជវេទ ែដលរសេនភគេរចើនេលើសលបេគកនងរសកែខមរ េហើយអនកេចះភ ចន រ កពកយែខមរ

ខលះ ែដលកល យមកពចនសទធែត ន មសេនៀងចនទជវទងអស។

ដេចនះខញ សមអភយេទសជមន ពសនកេ កអនកែដលេចះចនេរជរជះ ែរកងេ កខញ នងគគន ខញ ផ គន ែរបេនះមន

ទនសពវរគបខវះចេនល ះពកយេពចន។

ភនេពញ ែខមថន គ.ស. ១៩៧១

ល ធមេតង

Website : www.khmercenter.ch មណឌ លវបបធមែខមរេនរបេទសសវស

ជេស កមម កនងករផ យពទធ សន វបបធម ជភ ែខមរ

Khmer Culture Center in Switzerland,

Phone (41)44 3635900 , Fax (41)44 3635900© 2004 The Switzerland Buddhist Society, (watkhmer) Inc. All rightsreserved.

Khmercenter http://www.khmercenter.ch/History/Chitakvan/Preface.htm

3 of 3 1/27/2009 7:06 PM