Embed Size (px)
Citation preview
ILV
O
Klimaat en Landbouw
LTO Themabijeenkomst EU-klimaatvoorstellen land- en tuinbouw
Kamerik (NL) 24 oktober 2016
Joris Relaes
ILV
O
Indeling
• I. Korte voorstelling ILVO
• II. Klimaatmitigatie
• III. Land Use Land Use Change Forestry
• IV. Klimaatadaptatie
• V. Climate Smart Agriculture
ILV
O
I. Korte voorstelling ILVO
• Publiek-private onderzoeksinstelling
• Merelbeke, Melle, Oostende
• Vlaamse Overheid
• Toegepast Wetensch. Onderzoek
• +/-600 VTE / 320 wetenschappers
• Landbouw, visserij, voeding
ILV
O
Recente investeringen
• onderzoekserre (2010)
• pilootfabriek voedingsindustrie (2011)
• melkveestal (2014)
• varkensstal (2015)
• labs & apparatuur
ILV
O
Totaalaanpak in de keten
grond bord bord grond
ILV
O
• Sinds 01.01.2015 Vlaams agronomisch onderzoek in 1 cluster:
– Fundamenteel: UGent, KULeuven
– Toegepast: ILVO
– 14 sectorgebonden proef– en praktijkcentra (toepassingsgerichte experimenten, veld- en rassenproeven en demonstraties)
6
ILV
O
Klimaatverandering in Vlaanderen(klimaatrapport VMM, september 2016)
2,4 °C hoger dan in de referentieperiode 1850-1899
Jaargemiddelde neerslag neemt met 13% toe t.o.v. begin metingen (1833); overstromingen in de winter, droogte in de zomer
Sinds de jaren zestig daalde de gemiddelde windsnelheid met 10 à 15%
Gemiddelde zeeniveau in Oostende 11,5 cm hoger dan in het begin jaren ’50
ILV
O
juni 2016
8
Recente klimaatacties in Vlaanderen
Federaal akkoord over Belgische klimaatinspanningen5 dec 2015
13 dec 2016 COP21: Klimaatakkoord Parijs
25 maart 2016
1ste Vlaamse Klimaattop19 april 2016
1ste RTC Landbouw-Klimaat
oktober 2016
2de Vlaamse Klimaattop
Klimaatcommissie Vlaams Parlement: landbouw
1 dec 2016
2e RTC Landbouw-Klimaat
ILV
O
• MITIGATIE (REDUCTIE BKG)
• ADAPTATIE (AANPASSEN AAN IMPACTEN)
• LULUCF (LAND USE, LAND USE CHANGE, FORESTRY)
> CO²-Opslag in de bodem
Klimaat en landbouw: 3 TO DO’s
ILV
O
II. Klimaatmitigatie
ILV
O
Broeikasgassen & landbouw: Wereld, Europa, Vlaanderen
• MONDIAAL (IPCC, 5th AR, 2015)
> De landbouw: 24% van de BKG in 2010 (10 tot 12 gigaton CO²)
> Belangrijkste oorzaken: a) ontbossing, b) veestapel, C) bodem- en nutriënten
• EUROPA (EEA & EUROSTAT, 2015)
> De landbouw: 10,3% van de BKG in 2012 (470 miljoen ton CO²)
> Emissiebronnen: +/- 50% bodem, +/- 33% vertering, +/- 16% mest
• VLAANDEREN > De landbouw: 8,15% van de BKG in 2014 (bron: VMM)
> Emissiebronnen:
+/- 16% bodem, +/- 31% vertering, +/- 29% mest, +/- 24% energie
(bron: Vlaams Mitigatierapport) (let op: onderste cijfers 2013)
ILV
O
BKG Vlaanderen: alle sectoren, incl. landbouw (2014)
13,6
28,2
23,9
8,15
19,4
4,34 2,24 huishoudens
industrie
energie
landbouw
transport
handel & diensten
bijschatting conforminternationale rekenregels
ILV
O
Evolutie: BKG Vlaand. deel landbouw
http://milieurapport.be/nl/mira-kernset/
-26%
in kton CO2-eq.
ILV
O
Landbouw: andere verhouding tss BKG
Alle sectoren:
vnl. koolstofdioxide
Landbouw:
1. methaan 2. lachgas 3. koolstofdioxide
58%
11%
31%
BKG emissies landbouw per gas (CO2 eq)
CH4
CO2
N2O
7%
88%
5%
Broeikasgasemissies in Vlaanderen (CO2 eq)
CH4
CO2
N2O
14
ILV
O
Bron BKG-emissies binnen landbouw
Methaan:• Pensfermentatie runderen
(herkauwen)
• Mestopslag en stalling bij varkens
• Mestopslag en stalling bij runderen
Lachgas:• Directe bodememissies uit
akker en tuinbouw
CO2: • Energie in glastuinbouw
58%
11%
31%
BKG emissies landbouw per gas (CO2 eq)
CH4
CO2
N2O
ILV
O
Doelstellingen BKG
(bron: COM/2011/0112 final)
EU Routekaart 2050: richtinggevende reducties per sector
ILV
O
EU Doelstellingen BKG
(bron: COM/2011/0112 final)
Richtinggevende verdeling REDUCTIEPAD 80% tov 1990: landbouw vs andere sectoren
ILV
O
MITIGATIE actiepunten
ILV
O
Mitigatiemaatregelen op niveau van het landbouwbedrijf
(Europees Parlement, januari 2014)
Prioritisation of the mitigation measures at farm level according to theimplementation costs and feasibility for farmers
ILV
O
Mestbeleid = Klimaatbeleid ‘avant la lettre’
ILV
O
ILVO & klimaatonderzoek
Meten en reduceren van
BKG op individueel dier: GUK’s
Dier Plant Technologie & Voeding
Landbouw & Maatschappij
Klimaatrobuust landschap
Soja: lokaal geteeld eiwit (minder regenwoud-destructie)
Opslag koolstof in bodem
Droogtestress onderzoek
ILV
O
Reductie methaanuitstoot runderen
Genetics
Nutrition
CH4
Physiology
ILV
O
• Gasuitwisselingskamers(CH4 + N)
• GreenFeed (CH4) • Mestcontainers (CH4 + N)
IN OUT
Meettechnieken op ILVO m.b.t. CH4:
ILV
O
Gasuitwisselingskamers (GUK’s) op ILVO
ILV
O
GreenFeed
ILV
O
Samenstelling pensmicrobioomwijzigen
Voederadditieven:Linex, 3-NOP10 à 15 % reductie mogelijk in onderzoekomstandigheden, nog niet marktklaar, persisent?
Microbioomtransplantatie
ILV
O
LAC: Latin America end CaribbeanNENA: NE and N africaSSA: Sub Saharan Africa
‘Klimaatvriendelijke melkproductie in Europa’ (opgelet voor rebound-effecten)
ILV
O
‘Klimaatvriendelijke melkproductie in Europa’
• Vlaanderen (ILVO-proeven): 15 gram methaan per liter melkproductie
• Burundi (Afrika): 260 gram methaan per liter melkproductie
ILV
O
FAO, 2006. Livestock's long shadow - environmental issues and options.
Life cycle assessment
ILV
O
‘Exekas’: tot 75% energiebesparing in tuinbouwserres
ILV
OIII. Land use land use change forestry
(LULUCF) Koolstofemissies en -opslag door vegetatie en bodem
ILV
O
Land use land use change forestry(LULUCF)
Koolstofemissies en -opslag door vegetatie en bodem
• Koolstofopslag
• Groeiende bomen en planten
• Dood organisch materiaal
• Bodem
• Koolstofemissies
• Ontbossing
• Aantasting van bossen
• Omzetting grasland
ILV
O
Grasland sink/source
• Sink
Grasland slaat 0,5- 1 ton C/ha/jaar op
• Source
Omzetting grasland naar akkerland verlies van
1-2 ton C/ha/jaar
ILV
O
LULUCF in Vlaanderen (2000 – 2014)
ILV
O
ILVO & klimaatonderzoek
Meten en reduceren van
BKG op individueel dier:
GUK’s
Dier Plant Technologie & Voeding
Landbouw & Maatschappij
Klimaatrobuust landschap
Soja: lokaal geteeld eiwit (minder regenwoud-destructie)
Opslag koolstof in bodem
Climate smart agricultureDroogtestress onderzoek
ILV
O
Koolstofopslag onder grasland
Klumpp K. (2016)
Gelijkaardige bevindingen voor België (Lettens et al. 2005)
Akker Gras Bos
ILV
O
Graslandbeheer: type uitbatingGrazen Maaien
Recyclage van C via dierlijke excreties Constante afvoer van C
0
0,2
0,4
0,6
0,8
1
1,2
1,4
1,6
Grazen Maaien Grazen Maaien
Senapati et al. (2014) Soussana et al. (2010)
t C h
a-1
jaar-
1
1,5 GVE/ha
3-5 sneden
0,0
2,0
4,0
6,0
8,0
10,0
12,0
14,0
16,0
Grazen Maaien Maaien +Grazen
Mestdagh et al. 2006
kg O
C m
-1(0
-60cm
)
4 GVE/ha
2-4 sneden
1-2 sneden+4 GVE/ha
ILV
O
Graslandbeheer: vernieuwing
Blijvend grasland
>10 jaar, C0 = 4,5%, 0-30cm
+0,1 t C ha-1 jaar-1
Vernieuwd
• Weinig gegevens beschikbaar met focus op C
Ierland; Necpalova et al. (2014)
ploegen (0-20cm) -> inzaai
-12,9 t C ha-1 jaar-1 (2,5 jaar)
Duitsland; Linsler et al. (2013)
>10 jaar, C0 = 2,2%, 0-10cm ploegen (0-25cm) -> inzaai
-4,3 t C ha-1 jaar-1 (2 jaar)
Geen effect (5 jaar)
ILV
O
Andere bodembeheersmaatregelen
• Wisselbouw
• Compost en/of stalmest toepassen
• Stro inwerken
• Niet-kerende bodembewerking
• Groenbedekkers
ILV
O
Stro inwerken
0,4
0,46
0,41
0,1
0,5
0
0,1
0,2
0,3
0,4
0,5
0,6
Smit
h e
t al
. 2000
Kic
k en
Pole
tsch
ny
1980
Smit
h e
t al
. 199
7
Pow
lson e
t al
. 198
7
Houot
et a
l. 19
89
t C h
a-1ja
ar-1
stro-input: 4 – 7 t ha-1 jaar-1
ILV
O
Groenbedekkers
• Afhankelijk van type en ontwikkeling
Groenbedekker Ceff (t C ha-1)
Italiaans raaigras 0,42
Gele mosterd 0,30
Phacelia 0,25
Bladrammenas 0,34
Voederwikke 0,29
Sleutel et al. (2007)
ILV
O
IV. Klimaatadaptatie
ILV
O43
Klimaatverandering –> Impact
▲ Overstromingsrisico
▲ Warmere en drogere zomers
▲ Zeespiegel
▲ Risico ziekten in gewassen,
▲ Opbrengst gewassen
▼ Dieren gezondheid en welzijn
▼ Beschikbaar water
▲ Risico op droogte,
hittegolven
▲ Risico erosie
▼ Seizoen,
opbrengsten
▼ Optimaal gewas
areaal
▼ Zomer neerslag
▲ Winter stormen,
overstromingen
▲ Duur seizoen, opbrengst
▲ Bruikbaar
landbouwareaal
▲ Ziekten, risico
▲ Winterneerslag, overstromingen
▼ Zomer neerslag
▲ Risico droogte, water stress
▲ Erosie risico
▲ Opbrengst, type gewassen
Source: DG Agriculture and Rural Development, based on EEA reports, JRC and MS academic studies
ILV
O
Klimaatverandering ->meer productiviteit?
44
ILV
O
Nieuwe kansen voor landbouw?
‘This warming may provide opportunities for agriculture in certain regions with an
expansion of the growing season to go along with milder and shorter winters.’
(Canadian Government, Department of Agriculture)
ILV
O
ILVO & klimaatonderzoek
Meten en reduceren van
BKG op individueel dier: GUK’s
Dier Plant Technologie & Voeding
Landbouw & Maatschappij
Klimaatrobuust landschap
Soja: lokaal geteeld eiwit (minder regenwoud-destructie)
Opslag koolstof in bodem
Climate smart agricultureDroogtestress onderzoek
ILV
O
Klimaatadaptatie
• Veredelingsprogramma’s: droogteresistente rassen (grassen, sorghum,....., nieuwe gewassen voor Vlaanderen: soja, quinoa)
• Landbouw in zilte gebieden
• Landbouw in een robuust ruimtelijk kader
ILV
O
V. Climate Smart Agriculture
Climate Smart Agriculture:
MitigatieAdaptatieVerduurzaming
ILV
O
Tot slot
Deense landbouweconome
ILV
O
Dank u wel !
Instituut voor Landbouw-en Visserijonderzoek
Burg. Van Gansberghelaan 929820 Merelbeke – België
T + 32 (0)9 272 25 00F +32 (0)9 272 25 01
