PRVI NAUČNI SIMPOZIJUM SA MEĐUNARODNIM UČEŠĆEM

TEORIJA I PRAKSA NAUKE U DRUŠTVU:OD KRIZE KA DRUŠTVU ZNANJA

SA OBELEŽAVANJEM 40 GODINA KATEDRE ZA NASTAVU HEMIJE

KNJIGA APSTRAKATA

Univerzitet u Beogradu Hemijski fakultet

14-16. novembar 2012. godineHemijski fakultet Univerziteta u Beogradu

Beograd, Srbija

 

 

Knjiga apstrakata│

Prvi naučni simpozijum sa međunarodnim učešćem

TEORIJA I PRAKSA NAUKE U DRUŠTVU: OD KRIZE KA DRUŠTVU ZNANJA

SA OBELEŽAVANJEM 40 GODINA KATEDRE ZA NASTAVU HEMIJE

14 - 16. novembar 2012. godine, Beograd, Srbija

Book of Abstracts │

The first scientific symposium with international participation

THEORY AND PRACTICE OF SCIENCE IN SOCIETY: FROM CRISES TO KNOWLEDGE SOCIETY

WITH 40 YEARS OF THE DEPARTMENT FOR CHEMICAL EDUCATION

14th – 16th November 2012, Belgrade, Serbia

Izdaje│Published by Hemijski fakultet Univerziteta u Beogradu

Studentski trg 12-16, 11000 Beograd, Srbija tel. 011 / 3282-111; www.chem.bg.ac.rs

Za izdavača│For Publisher Branimir Jovančićević, dekan Hemijskog fakulteta

Urednici │ Editors Dragica Trivić

Dragan Bulatović Vojin Krsmanović

Dizajn │Design

Danica Stojiljković Zorana Đorđević

Tehnički urednici /Tehnical Editors

Danica Stojiljković Zorana Đorđević

Biljana Tomašević Darinka Radenković

Katarina Putica Igor Matijašević

ISBN 978-86-7220-050-8

UVOD│___________________________________________________________________

Prvi naučni simpozijum sa međunarodnim učešćem “Teorija i praksa nauke u društvu – od krize ka društvu znanja” organizuje se u cilju integracije savremenih znanja o teoriji i praksi nauke u društvu, kroz disciplinarne i multidisciplinarne pristupe u oblasti nauke. Obuhvaćen je širok spektar tema radi sveobuhvatnijeg prikaza inovativnih pristupa u razvoju teorije i prakse naučnog istraživanja i razumevanja statusa nauke u društvu u okvirima društvenih i kulturnih procesa.

Na Simpozijumu učestvuju istraživači iz oblasti prirodnih, društvenih, tehničko-tehnoloških nauka i multidisciplinarnih nauka. Namera je da se preispitaju odnosi obrazovanje – nauka – tehnologija – ekonomija - kultura – društvo, razmotre mogućnosti za izlazak iz raznih kriza (svetske i domaće ekonomske krize, problema tranzicije, moralne krize, ali i potcenjivanja obrazovanja, nauke i kulture u našem društvu) i pruže smernice kako dostići društvo znanja koje je sinonim za 21. vek.

Prema cilju Simpozijuma izazovi i predlozi rešenja razmatraju se u okviru pet tema:

uloga nauke i tehnologije u društvu uticaj nauke i tehnologije na životnu sredinu obrazovanje i nauka kultura i nauka multidisciplinarnost u nauci

Prilozi na ovom Simpozijumu pružaju mogućnost da se o budućim koracima razmišlja

i iz ugla dobrih rešenja iz prošlosti u oblasti obrazovanja i nauke, kao važnom resursu koji se stalno zanemaruje nametanjem ideje da sva dobra rešenja počinju od određenog sadašnjeg trenutka.

Razmatranjem odnosa obrazovanje – nauka – tehnologija – ekonomija – kultura – društvo, u susretu i razmeni rezultata različitih disciplina, pokrećemo dijalog koji bi trebalo da dodatnim korišćenjem postojećih resursa pruži nove matrice i osnovu za donošenje odluka u navedenim domenima, bitnim za izlazak iz krize i razvoj društva.

U okviru Simpozijuma obeležava se 40 godina rada Katedre za nastavu hemije Hemijskog fakulteta Univerziteta u Beogradu. U protekle četiri decenije na Katedri su izvođena istraživanja u dva glavna pravca: istraživanje razvoja nauke i nastave hemije u Srbiji i istraživanja u oblasti savremenog obrazovanja u hemiji (nastavni programi, standardi postignuća učenika i nastavnog procesa, opremljenost škola, nastavna sredstva, udžbenici, metode nastave i učenja i praćenja i vrednovanja postignuća, obrazovanje i profesionalni razvoj nastavnika hemije). Kroz istraživanja na Katedri nastojalo se da se obezbede valjani i pouzdani podaci za donošenje odluka u vezi s aktuelnim pitanjima nastave i učenja hemije na svim nivoima.

Predsednik Naučnog odbora

Dragica Trivić

 

 

PREFACE│________________________________________________________________

The goal of the Symposium Theory and practice of science in society: from crises to

knowledge society is to connect theory and practice of different scientific disciplines as well as the reflections regarding the development of scientific culture of research, quality of education and development of the society.

The main characteristic of Symposium is the multidisciplinary approach to the connections among education – science – technology – economy – culture – society. Anticipation of the possibilities of science and technology as well as their creative application could help us to prevail various crises (world and domestic economic crises, moral crises, problems of transition, underestimation of education, science and culture, etc.) and reach the knowledge society – the synonym for the 21st Century.

The main topics of the Symposium are:

The role of science and technology in the society The influence of science and technology on environment Science and education Culture and science Multidisciplinary science approach

The Symposium offers historical point of view on the process of education and

science development in Serbia, despite the fact that these valuable resources of data are continuously neglected.

With this Symposium we aim to start a dialogue about the relations among education – science – technology – economy – culture – society and to establish the new and more effective matrix for decision making that will lead to the development of the society.

In this year we are celebrating 40 years of the Department of Chemistry Education at the Faculty of Chemistry of the University of Belgrade. During the past four decades the research at the Department were performed in two main areas: (i) research of the development of science and chemistry education in Serbia and (ii) research in the field of modern chemistry education (curricula, standards of students’ achievements and teaching/learning process, school equipment, teaching aids, textbooks, methods of teaching/learning and monitoring/evaluation of achievements, initial education and professional development of chemistry teachers). The valid and reliable data for decision-making related to actual issues from chemistry teaching/learning domain at all levels of education are provided by researches on Department.

Chairperson of the Scientific Committee

Dragica Trivić

NAUČNI ODBOR│ SCIENTIFIC COMMITTEE _________________________________________________ Snežana Bojović, Hemijski fakultet, Univerzitet u Beogradu

Dragan Bulatović, Filozofski fakultet, Univerzitet u Beogradu

Milan Ćirković, Astronomska opservatorija u Beogradu

Vladimir Janković, Institut za filozofiju i društvenu teoriju u Beogradu

Branimir Jovančićević, Hemijski fakultet, Univerzitet u Beogradu

Vojin Krsmanović, Hemijski fakultet, Univerzitet u Beogradu

Vigor Majić, Istraživačka stanica Petnica, Valjevo

Aleksandar Sedmak, Mašinski fakultet, Univerzitet u Beogradu

Svetozar Sinđelić, Filozofski fakultet, Univerzitet u Beogradu

Dragica Trivić, Hemijski fakultet, Univerzitet u Beogradu, Predsednik Naučnog odbora

ORGANIZACIONI ODBOR│ ORGANIZING COMMITTEE________________________________________________ Vojin Krsmanović, Predsednik Organizacionog odbora

Zorana Đorđević

Igor Matijašević

Predrag Milosavljević

Milan Popadić

Katarina Putica

Biljana Tomašević

Danica Stojiljković

Darinka Radenković

Bojan Tomić

IZVRŠNI ODBOR EXECUTIVE COMMITTEE_________________________________________________ Zorana Đorđević

Vojin Krsmanović

Igor Matijašević

Katarina Putica

Danica Stojiljković

Bojan Tomić

 

 

SADRŽAJ│CONTENTS_____________________________________________________ PLENARNA PREDAVANJA│ PLENARY LECTURES___________________________________________________..P.. SUSRET OBRAZOVANJA I NAUKE - UTISCI O STUDENTIMA NA TMF U BEOGRADU Ivanka G. Popović │11

NAUKA I DRUŠTVO U 19. VEKU Snežana D. Bojović │12

NASTAVA HEMIJE U SRBIJI - SAN I JAVA Ivan Gutman, Jelena Đurđević │13

MOGUĆNOSTI I PREPREKE U KREIRANJU OBRAZOVNE POLITIKE ZASNOVANE NA REZULTATIMA PISA TESTIRANJA – ISKUSTVA U SRBIJI, REGIONU I SVETU Dragica Pavlović, Aleksandar Baucal │14

NAUČNO OPISMENJAVANJE SVAKOG DETETA - PREDUSLOV RAZVOJA SVAKOG DRUŠTVA Stevan Jokić │15

INSTRUCTIVISM AND CONSTRUCTIVISM: A DIALECTIC OPPOSITION Denis M. Zhilin │16

ISTRAŽIVAČKA STANICA PETNICA – 30 GODINA RADA SA MLADIM TALENTIMA Nina Jevtić, Vigor Majić │18

SEKCIJSKA PREDAVANJA│ KEY NOTE LECTURES _________________________________________________..S.. OBRAZOVANJE U OBLASTI HEMIJE – ODGOVORI ZA BUDUĆNOST Dragica D. Trivić │20

VELIKI HADRONSKI SUDARAČ U CERNU Jovan Puzović │21

USPESI I NEUSPESI NAUKE I TEHNOLOGIJE U XXI VEKU Vojin Krsmanović │22

KRITIČKI OSVRT NA PISA TESTOVE: ZABLUDE, GREŠKE I „ZADNJE“ NAMERE Aleksandar T. Lipkovski │23

EKOLOGIJA U SRBIJI: MOJ POGLED NA STVARNOST Ilija Brčeski │24

THE HIGH-PERFORMANCE COMPUTING INFRASTRUCTURE FOR SOUTH EAST EUROPE’S RESEARCH COMMUNITIES Aleksandar Belić │25

KRIZA ZNANJA KAO KRIZA PAMĆENJA. PRILOG LEGITIMNOSTI TRANSDISCIPLINARNOG NAUČNOG RAZUMEVANJA. Dragan Bulatović │26

SAOPŠTENJA│PRESENTATIONS ___________________________________________ ULOGA NAUKE I TEHNOLOGIJE U DRUŠTVU│ THE ROLE OF SCIENCE AND TECHNOLOGY IN THE SOCIETY___________.T1. MOŽE LI NAUKA DA POMOGNE SRPSKOM DRUŠTVU? Branislav R. Simonović │28

RESEARCH AND DEVELOPMENT SPENDING: INTERPLAY OF POLITICS, ECONOMY AND SCIENCE – A MATHEMATICAL COMPARATIVE STUDY GIJE U S. Prekovic, B.D. Petrovic, M. Prekovic, K. Matijasevic, M. Novakovic, D. Lovren │29

INTEGRATED MANAGEMENT OF SCIENTIFIC RESOURCES B.D. Petrovic, M. Djukic, M. Novakovic, Z. Lovren, S. Prekovic │30

KONCEPT NAUKA I DRUŠTVO U SISTEMU JAVNOG ANGAŽOVANjA NAUKE Predrag D. Milosavljević, Danica M. Stojiljković │31

TRŽIŠTA OBVEZNICA I DUŽNIČKA KRIZA Dušan Krsmanović │32

REINFORCEMENT OF THE FCUB TOWARDS BECOMING A CENTRE OF EXCELLENCE IN THE REGION OF WB FOR MOLECULAR BIOTECHNOLOGY AND FOOD RESEARCH Tanja Ćirković Veličković │33

A UTICAJ NAUKE I TEHNOLOGIJE NA ŽIVOTNU SREDINU│ THE INFLUENCE OF SCIENCE AND TECHNOLOGY ON ENVIRONMENT___.T2. ŽIVOTNA SREDINA I ASPEKTI DRUŠTVENO-EKOLOŠKE RAZMENE UKE I Danica M. Stojiljković, Jelena Ristić Trajković │35

UNAPREĐENJE UPRAVLJANJA ODLAGANJA ČVRSTOG OTPADA U CILJU ZAŠTITE ŽIVOTNE SREDINE – STUDIJA SLUČAJA: EKOLOŠKO UPRAVLJANJE U OPŠTINI MAJDANPEK TEHNO Svetlana D. Mitović, Bojana S. Novović, Miloš M. Okiljević │36

10 GODINA REGIONALNIH MEĐULABORATORIJSKIH ISPITIVANJA U JUGOISTOČNOJ EVROPI: ODREĐIVANJE ARSENA, BAKRA I KADMIJUMA U VODI V.D. Krsmanović, M. Todorović, D. Manojlović, D. Trbović, B. Dojčinović, J. Mutić, A. Voulgaropoulos │37

OBRAZOVANJE I NAUKA│ SCIENCE AND EDUCATION_____________________________________________.T3. VREDNOVANJE NAUČNOG RADA NAUČNIKA NA UNIVERZITETIMA U SRBIJI Lela Vujošević, Ivan Gutman │39

KONCEPT „STUDENT U CENTRU UČENJA“ U SRBIJI: LEGISLATIVA I PRIMENA

Vera T. Dondur, Aleksandar S. Jović │40

DISCUSSION: THE DEVELOPMENT OF THIS SKILL IN INQUIRYBASED SCIENCE TEACHING METHODOLOGIES E. Szostak, E. Odrowąż, I. Maciejowska │41

 

 

OD NAUČNIH SAZNANJA DO OBRAZOVNIH POSTIGNUĆA U SISTEMU UNIVERZITETSKOG OBRAZOVANJA Emina M. Kopas-Vukašinović │42

OSETLJIVOST STUDENATA PEDAGOŠKIH FAKULTETA NA SOCIOKULTURNU RAZLIČITOST ROMSKIH UČENIKA Sunčica V. Macura │43

ZASTUPLJENOST STRUČNIH I METODIČKIH SADRŽAJA U OBRAZOVANJU NASTAVNIKA PREDMETA PRIRODNIH NAUKA Milica V. Marušić, Vladeta D. Milin │44

NEKI ASPEKTI NASTAVE MATEMATIKE I PRIRODNIH NAUKA IZ UGLA NASTAVNIKA I UČENIKA Snežana I. Mirkov, Nataša Z. Lalić-Vučetić │45

FUNKCIONALIZACIJA NASTAVNIH SADRŽAJA O KARBOKSILNIM KISELINAMA K. B. Putica, D. M. Radenković, D. D. Trivić │46

SAVREMENI KURIKULUM NASTAVE HEMIJE Biljana I. Tomašević, Dragica D. Trivić │47

OBRAZOVNA I VASPITNA VREDNOST SADRŽAJA ISTORIJE PRIRODNIH NAUKA Darinka M. Radenković, Katarina B. Putica, Dragica D. Trivić │48

NAUČNA SARADNjA IZMEĐU REPUBLIKE SRBIJE I REPUBLIKE FRANCUSKE Dragan D. Manojlović, Milica N. Sentić, Milena M. Milutinović, Nešo Šojić │49

KULTURA I NAUKA│ CULTURE AND SCIENCE ___________________________________________ _.T4. UNIVERZITETSKO NASLEĐE KAO/U PROCES/U OBRAZOVANJA: PREDLOZI ZA EFIKASNIJU PROFESIONALNU EDUKACIJU Milica Božić Marojević │51

RAZLIČITI VIDOVI INTERPRETACIJE NAUKE – PRIMER SPIRITUALIZMA Milena B. Gnjatović, Isidora M. Stanković │52

HEMIJSKI PREGLED, ŠEZDESET GODINA Branko J. Drakulić, Ratko M. Jankov │53

THE HUGE AMMOUNT OF DATA AND STRUCTURES, IS THERE SOME SENSE BEHIND? ON SCIENCE TEACHING IN THE SCHOOLS, THE CHEMIST VIEW Branko J. Drakulić │54

UČENICI U MUZEJU HEMIJE Jasminka N. Korolija, Aleksandar Đorđević, Igor Matijašević │55

PRAVNA SVOJINA ZAJEDNIČKIH PROSTORAMarija B. Martinović, Zorana Z. Đorđević │56

PRINCIPI ODRŽIVOSTI: KULTURNO NASLEĐE PIVNICA NEGOTINSKE KRAJINE Zorana Z. Đorđević, Marija B. Martinović │57

MULTIDISCIPLINARNOST U NAUCI│ MULTIDISCIPLINARITY IN SCIENCE___________________________________ .T5. MULTIDISCIPLINARNI PRISTUP KAO OSNOV ZA UNAPREĐIVANJE ZNANJA O KULTURNOM NASLEĐU D. D. Korolija-Crkvenjakov, M. Stojanović-Marić, V. Andrić, M. Gajić-Kvaščev │59

PROBLEM RAZUMEVANJA I IMPLEMENTACIJE MULTIDISCIPLINARNIH I INTEGRATIVNIH STUDIJA Predrag D. Milosavljević │60

HUMANISTIČKO OBRAZOVANJE KAO PONUDA OBJEDINJENOG DISKURSA O SVETU Angelina R. Milosavljević │61

KONCEPT PORODIČNIH SLIČNOSTI U SAVREMENOJ NAUCI. SLUČAJ STUDIJA BAŠTINE Milan Popadić │62

MULTIDISCIPLINARNOST KAO PUT RAZUMEVANJA MUZEOLOŠKE VREDNOSTI IDENTITETA Milena V. Štatkić │63

MULTIDISCIPLINARNOST SVETLOSTI KAO TEME OD ZNAČAJA ZA DRUŠTVO Bojan M. Tomić │64

ZNAČAJ MULTIDISCIPLINARNOG PRISTUPA U KONCIPIRANJU SAVREMENIH PROSTORA ZA UČENJE Danica Stojiljković, Igor Matijašević │65 LISTA UČESNIKA│LIST OF PARTICIPANTS_________________________________ │66

PLENARNA PREDAVANJA │PLENARY LECTURES ___________ ..P.. .

SUSRET OBRAZOVANJA I NAUKE - UTISCI O STUDENTIMA NA TMF U BEOGRADU

Ivanka G. Popović

NAUKA I DRUŠTVO U 19. VEKU Snežana D. Bojović

NASTAVA HEMIJE U SRBIJI - SAN I JAVA Ivan Gutman, Jelena Đurđević

MOGUĆNOSTI I PREPREKE U KREIRANJU OBRAZOVNE POLITIKE ZASNOVANE NA REZULTATIMA PISA TESTIRANJA – ISKUSTVA U SRBIJI,

REGIONU I SVETU Dragica Pavlović, Aleksandar Baucal

NAUČNO OPISMENJAVANJE SVAKOG DETETA - PREDUSLOV RAZVOJA SVAKOG DRUŠTVA

Stevan Jokić

INSTRUCTIVISM AND CONSTRUCTIVISM: A DIALECTIC OPPOSITION Denis M. Zhilin

ISTRAŽIVAČKA STANICA PETNICA – 30 GODINA RADA SA MLADIM TALENTIMA

Nina Jevtić, Vigor Majić

11 

 

SUSRET OBRAZOVANJA I NAUKE - UTISCI O STUDENTIMA NA TMF U BEOGRADU

Ivanka G. Popović

Tehnološko-metalurški fakultet Univerziteta u Beogradu, Srbija

Tehnološko-metalurški fakultet Univerziteta u Beogradu (TMF) je najuspešnija naučno-istraživačka organizacija među fakultetima tehničko-tehnološke grupacije Univerziteta u Beogradu. Studenti master, a naročito doktorskih studija su intenzivno uključeni u naučna istraživanja kroz rad na međunarodnim ili nacionalnim projektima. Oko 120 poslediplomaca je zaposleno kao istraživači na TMF ili Inovacionom centru TMF. Studenti svih nivoa studija se podstiču da učestvuju u istraživačkim aktivnostima. Iako je globalni trend opadanja interesovanja za studije tehničkih i prirodnih nauka zahvatio i našu zemlju, TMF poslednjih pet godina beleži konstantan rast prijavljenih kandidata na ukupno šest akreditovanih studijskih programa (Hemijsko inženjerstvo, Inženjerstvo zaštite životne sredine, Biohemijsko inženjerstvo i biotehnologija, Inženjerstvo materijala, Metalurško inženjerstvo, Tekstilna tehnologija). Prosečna srednja ocena tokom srednješkolskog obrazovanja budućih brucoša TMF svake školske godine raste. Nažalost, studenti tokom prve godine studiranja na TMF ne pokazuju zadovoljavajući nivo znanja. Prolaznost sa prve na drugu godinu studija je manja od proseka Univerziteta u Beogradu. Ulazno znanje brucoša iz fundamentalnih predmeta, hemije, fizike i matematike, iz godine u godinu je sve slabije, te je TMF bio primoran pre nekoliko godina da prilagodi predmete iz prvog semestra i uvede obnavljanja srednješkolskih znanja radi dovođenja brucoša na isti početni nivo znanja. Opšti je utisak da veliki broj studenata dolazi na prvu godinu bez formiranih radnih navika, savladanih osnovnih tehnika učenja, bez sposobnosti da racionalno rasporedi svoje vreme i odredi prioritete u učenju. U odnosu na svoje kolege od pre 10 ili 20 godina, brucoši deluju manje zrelo i često su bez jasnog određenja zašto studiraju. Na višim godinama studija, zahvaljujući angažovanju nastavnika i saradnika u dinamičnoj akademskoj i stimulativnoj naučno-istraživačkoj atmosferi, radu u malim grupama i prirodnom sazrevanju studenata, odnos studenata prema radu i studiranju se menja i akademski uspeh studenata TMF je bolji od proseka BU. Sa napredovanjem savremenih tehnologija i novim zahtevima poslodavaca, ishodi učenja na TMF se menjaju. Uz savladavanje osnovnih principa, ključni je zahtev da se diplomirani studenti osposobe da tokom celog radnog veka samostalno unapređuju svoja znanja. Buduće interesovanje za studije na TMF i srodnim fakultetima u mnogome zavisi i od mogućnosti srpske proizvodne privrede da u dogledno vreme otvori nova radna mesta (na šta akademska zajednica ne može da utiče). Dalje opadanje ulaznih znanja budućih brucoša ozbiljno preti da ugrozi kvalitet studija na svim fakultetima u zemlji. Za akademsku zajednicu je od životnog interesa da se kvalitet osnovnog i srednjeg obrazovanja u Srbiji poboljša. Najefikasnije rešenje bi bilo ulaganje u usavršavanje i podmlađivanje prosvetnih kadrova i usvajanje viših pragova znanja u osnovnoj i srednjoj školi. Bez ovakvih dugoročnih aktivnosti Srbija će se udaljavati od vizije društva znanja.

Ključne reči: kvalitet studija, ulazna znanja brucoša, ishodi učenja

12 

 

NAUKA I DRUŠTVO U 19. VEKU

Snežana D. Bojović

Hemijski fakultet, Univerzitet u Beogradu, Srbija sbojovic@chem.bg.ac.rs

Nauka i kultura su važan stub svake države i bez dobro obrazovane elite nema napredovanja i modernizacije države i društva. Srbija je takvu elitu imala krajem 19. i početkom 20. veka. Nastajanjem srpske države u 19. veku razvijali su se školstvo, nauka i kultura. Stvaranje nacionalne elite počelo je slanjem prvih državnih pitomaca na inostrane univerzitete 1839. godine. Krajem 19. veka oko 70% ove elite školovano je u inostranstvu. Poslednjih godina 19. veka u Beogradu se okupio jedan broj obrazovanih ljudi sa diplomama najboljih evropskih univerziteta koji je činio kreativnu naučnu elitu sposobnu da u svoju zemlju prenese evropsku nauku i kulturu i da državu modernizuje. Novine nisu prenošene mehanički. Postojala je jasna vizija ekonomskog, kulturnog i naučnog razvoja. U Beogradu su osnivana naučna i stručna društva, pokretani časopisi, školovan naučni podmladak i pripremani uslovi za prerastanje Velike škole u Univerzitet. Period od 90-ih godina 19. veka do Prvog svetskog rata jeste i vreme u kome je zemlja najbrže napredovala i iz zaostalog, patrijarhalnog društva pretvarala se u modernu građansku državu. Ko je činio našu elitu i ko su ljudi koji su postavili temelje srpske nauke i kulture? Dat je pregled razvoja naučnih disciplina koje su se razvile u 19. veku i početkom 20. veka (klimatologija, botanika, zoologija, mineralogija, geologija, hemija, matematika, astronomija) i navedeni su osnovni podaci iz biografije i bibliografije naučnika koji su postavili temelje ovih disciplina. Stvaranje elite nije moguće bez odgovarajućih uslova, pre svega podrške i razumevanja vlasti. Polupismeni srpski državnici znali su da je za razvoj države potrebno odškolovati darovite i sposobne mlade ljude a po povratku sa prestižnih evropskih škola postavljali su ih na najviše naučne, političke i društvene funkcije. Naučnici su imali slobodu da organiziju i proširuju svoju disciplinu, da modernizuju školu i unose novine iz razvijenog sveta. Mladim ljudima poveravane su visoke državničke dužnosti u koje su oni unosili stečeno znanje, na taj način vraćajući dug državi koja ih je školovala. Za razliiku od perioda između dva rata kada se najveći broj naučnih disciplina nije razvijao, i perioda posle Drugoga svetskog rata kada su velikim reformama obrazovanje i nauka reorganizovani i često zaustavljani, u periodu koji pomenjemo školstvo se razvijalo pravolinijski. Nije bilo prekida i zaostajanja, srednjoškolska i univerzitetska nastava stalno su se širile i unapređivale, naučna i stručna elita se svake godine uvećavala povratkom državnih stipendista školovanih na najboljim evropskim školama, obrazovani i sposobni ljudi, pre svega profesori Velike škole, povremeno su bivali na čelu najvažnijih institucija i zauzimali državničke dužnosti. Sve to je činilo da zemlja brzo napreduje i da se iz nerazvijenog brzo pređe u razvijeno društvo i modernu državu.

Ključne reči: srpska nauka i kultura, obrazovanje, školstvo

13 

 

NASTAVA HEMIJE U SRBIJI - SAN I JAVA

Ivan Gutman, Jelena Đurđević

Prirodno-matematički fakultet, Univerzitet u Kragujevcu, Srbija gutman@kg.ac.rs, jdjurdjevic@kg.ac.rs

U uvodnom delu članka analizirani su standardi za učenička postignuća u nastavi hemije, odnosno hemijska znanja koje bi učenik trebalo da poseduje na kraju svog školovanja. Sa tim znanjima (ili bez njih) neki od takvih mladih ljudi odlučuju se da studiraju hemiju. Na osnovu višedecenijskog iskustva jednog od autora, mogu se formulisati određeni zaključci o stvarnom (pred)znanju studenata hemije, kao i o načinu na koji su oni u prethodnom školovanju naviknuti da savlađuju novo gradivo. Primećeno je sledeće:

Studenti su dobro uvežbani da reprodukuju (ponekad vrlo komplikovano i teško) gradivo, često bez ikakvog razumevanja, dakle čisto verbalno.

Studenti nemaju veštinu da povezuju pojedine delove gradiva, nego svaku nastavnu jedinicu uče samu za sebe.

Studenti pokazuju zaprepašćujuću nesposobnost da (napamet) naučeno gradivo povežu sa onim sa čime se sreću u svakodnevnom životu.

Studenti nisu obavešteni (niti ih naročito zanima) da se ono o čemu slušaju na predavanjima primenjuje u (hemijskoj) industriji.

Postoje indicije da (neki) studenti imaju poteškoća da razumeju pročitani tekst. Navedena opažanja biće ilustrovana primerima iz prakse, a neka su proverena testiranjem u osnovnim i srednjim školama, i na fakultetima. Smatramo da navedeni nedostaci potiču od načina rada sa učenicima u osnovnoj i srednjoj školi, a naročito zbog načina provere znanja, ocenjivanja i nagrađivanja. Znajući za ove nedostatke, koji se ispoljavaju i na univerzitetskom nivou, mogli bi se preduzeti koraci da se oni svedu na najmanju moguću meru. Predložićemo neke konkretne korake u tom pravcu.

Ključne reči: nastava hemije, standardi nastave hemije, iskustvo iz prakse

14 

 

MOGUĆNOSTI I PREPREKE U KREIRANJU OBRAZOVNE POLITIKE ZASNOVANE NA REZULTATIMA PISA TESTIRANJA – ISKUSTVA U SRBIJI,

REGIONU I SVETU

Dragica Pavlović, Aleksandar Baucal

Filozofski fakultet, Univerzitet u Beogradu, Beograd, Srbija dpavlovi@f.bg.ac.rs, abaucal@f.bg.ac.rs

U ovom radu razmatraćemo kako nalazi međunarodne studije obrazovnih postignuća OECD/PISA (Programme for International Student Assessment) mogu da pomognu da se unapredi preduniverzitetsko obrazovanje u domenu prirodnih nauka, preciznije, da se poveća njegova relevantnost za društvo, kvalitet, pravednost i efikasnost. U trogodišnjim intervalima PISA studija ispituje u kojoj meri su učenici na uzrastu od 15 godina razvili znanja i veštine neophodne za nastavak školovanja, profesionalni razvoj i odgovorno učešće u društvu (čitalačka, matematička i prirodno-naučna pismenost). PISA zadacima se ne ispituje u kojoj meri su učenici u stanju da reprodukuju programom predviđene sadržaja, već da li su razvili funkcionalna znanja koja im omogućavaju da naučeno primenjuju u različitim situacijama i da kritički promišljaju različite sadržaje i događaje. Podaci o postignuću se saopštavaju na standardizovanoj skali čiji je prosek 500, a standardna devijacija 100 poena. Skala je podeljena i na šest kvalitativno različith nivoa postignuća koji opisuju kojim tipom znanja i kognitivnih veština su učenici ovladali. Smatra se da su funkcionalno pismeni oni učenici čija su postignuća na drugom i višim nivoima. U PISA 2009 studiji učenici iz Srbije su, u proseku, imali ujednačena postignuća u sva tri ispitivana domena (oko 442 poena) što je za oko 60 poena niže u odnosu na OECD zemlje – ova razlika odgovara efektu jedne i po godine školovanja i to u zemljama OECD-a. U oblasti prirodnih nauka, svaki treći učenik iz Srbije ostvaruje postignuća ispod granice funkcionalne pismenosti (nalazi se ispod nivoa 2). S druge strane, svega 8% učenika dostiže nivo 4 ili više od toga, na kojima se nalaze zahtevi koji traže angažovanje viših oblika mišljenja. Pravednost obrazovanja u domenu prirodnih nauka u Srbiji je relativno viša nego u drugim zemljama – razlike u postignućima učenika različitog socio-ekonomskog statusa su manje nego u drugim zemljama i ne postoji razlika u postignućima dečaka i devojčica. Na internacionalnom planu PISA nalazi se koriste da se identifikuju obrazovne politike koje su povezane sa kvalitetnim i pravednim obrazovanjem. U drugim zemljama PISA rezultati se koriste za praćenje razvoja obrazovanja i za planiranje reformskih procesa što će biti ilustrovano primerima Poljske, Nemačke i Finske. U radu će, takođe biti analizirani i različiti načini na koje je korišćena PISA u Srbiji u periodu od 2003. do 2012. godine (pokretanje javne i stručne debate, evaluacija obrazovnog sistema, sekundarna istraživanja, predlozi novih politika, razvoj novih standarda obrazovnih postignuća itd.), kao i dileme koje prate upotrebu PISA rezultata u Srbiji.

Ključne reči: PISA, funkcionalna pismenost, obrazovna politika, praćenje i evaluacija obrazovanja

15 

 

NAUČNO OPISMENJAVANJE SVAKOG DETETA- PREDUSLOV RAZVOJA SVAKOG DRUŠTVA

Stevan Jokić, Institut VINČA, Beograd, Srbija

sjokic@vin.bg.ac.rs

Naučno opismenjavanje svakog deteta je preduslov njegovog uspešnog uključivanja u izazove sa kojima će se suočiti u 21. veku a u tome značajnu ulogu ima naučna zajednica. U Srbiji je veliki doprinos na ovom planu ostvaren projektom Ruka u testu (La main à la pâte) koji, promovišući pedagogiju zasnovanu na ponašanju naučnika u laboratoriji i radoznalosti deteta uzrasta od 4-11 godina, nastoji da realizuje naučno opismenjavanje sve dece, a ne samo talenata. Pozivajući nastavnike da implementiraju istraživački (Inquiry Based Science Education – IBSME) metod u realizaciji naučnih sadržaja u osnovnoj i srednjoj školi nastoji da ostvari: istinsku reformu na polju naučnog opismenjavanja čitave populacije đaka u osnovnoj i srednjoj školi, koristeći i razmenjujući pozitivna iskustva dobre prakse, treningom nastavnika, on-line projektima i diseminacijom; stimuliše i podrži eksperimentalni pristup naučnom obrazovanju u kome se odgovor na postavljene hipoteze dobija zajedničkim radom učenika i nastavnika. Na ovaj način se podstiče prirodna radoznalost učenika, koja se manifestuje kroz postavljanje pitanja o realnom svetu, fenomenima ili objektima. Nastavnicima su za realizaciju ovog poduhvata dati resursi u vidu knjiga: Zrnca nauka1-9, Predavanje nauka u školi, Otkrivanje sveta u predškolskoj ustanovi; kolaborativni i interdi-sciplinarni projekti: Tragovima Eratostena; Evropa otkrića; Živeti sa Suncem; Klima, moja planeta i ja!; besplatnih eksperimentalnih kompleta; priloga u Prosvetnom pregledu; vebsajt http://rukautestu.vinca.rs koji je, kao poluogledalo Francuskog sajta (www.inrp.fr/lama,), u upotrebi (za srpsko govorno područje) od kraja 2008, a nastavnici na njemu mogu naći i besplatno preuzeti veliki broj resursa neophodnih za rad u odeljenju; seminari za više od 3000 nastanika i studenata nastavničkih fakulteta. Sve ove aktivnosti se odvijaju i u okviru: EU-FP7 FIBO-NAČI projekta u kome sada učestvuje više od 50 evropskih zemalja; skupova za Jugoistočnu Evropu o obrazovanju http://rukautestu.vin.bg.ac.rs/handson4/. Ostvareno je i partnerstvo: Institut VINČA-Univerzitet u Beogradu; Srpska akademija nauka i umetnosti; Društvo fizičara Srbije; Ministarstvo za prosvetu i nauči razvoj; Zavod za udžbenike; Prosvetni pregled; IAP- Globalna mreža akademija nauka; ALLEA- Asocijacija Evropskih akademija nauka; Francuska ambasada u Srbiji; potpisan ugovor SANU-Univerzitet u Beogradu-Francuska akademija nauka. Institu Vinča je posredstvom projekta Ruka u testu priznat u EU kao Referentni centar u oblasti obrazovanja, a dobijena je i internacionalna nagrada purKwa za naučno opismenjavanje dece planete.

Ključne reči: Naučno opismenjavanje, inkvajeri, Ruka u testu

16 

 

INSTRUCTIVISM AND CONSTRUCTIVISM: A DIALECTIC OPPOSITION

Denis M. Zhilin

Moscow Institute for Open Education; School #192 (Moscow), zhila2000@mail.ru

Two educational strategies can be distinguished. The older one presumes that knowledge is transferred from a teacher to a student [1,2]. We shall call this strategy “instructivism”. The newer one presumes, that knowledge is constructed in human mind [3,4]. This strategy is called “constructivism”. They are compared in the table below. Criterion for comparison Instructivism Constructivism Basic presumption Knowledge is transferred

from a teacher to a students Knowledge is constructed in the mind of a student

Central object Content Student The role of a teacher A source of knowledge An organizer of knowledge

constructing Teaching tools Instructional materials Learning environment [6] How to improve teaching Organization of transferred

knowledge Organization of learning activities

Basic psychological theories

Cognitive Personal development

Requirements to knowledge

Knowledge reproduces reality

Fits reality (as a key fits a lock) [5]

Assessment Reproduction of facts and procedures

Problem solving

We are spectators of very long fight (even “educational wars”) between instructivism and constructivism. Both sides show many claims and some evidence that their strategy is better than the opposite. Currently constructivism (in forms of inquiry based learning, project-based learning, discovery learning etc.) is implemented in many Western countries, but it did not improve the quality of education (chemical at least) there. So, we can see that instructivism and constructivism are in conflict. On the other hand they are not thinkable without each other – each key feature of instructivism has its constructivistic opposition. Thus they together form a kind of unity. Simultaneous conflict and unity between two essences allows to regard them as dialectic opposites (if we turn the first Engels' laws of dialectics – “the unity and conflict of opposites” – to the definition of a dialectic opposites). The conflict between dialectic opposites leads to gradual accumulation of of quantitative changes that once turn into qualitative changes (2nd law) by means of “negation of the negation” (3rd law). It means that “educational wars” will lead to negation of constructivism with renaissance of instructivism. However it will be at a new level of system development. What will be the features of the new level? Each “qualitative change” in dialectic development is a formation of a new border, more complicated than the previous one. For intsructivism and constructivism it would be a new, more reasonable border of their application. In reality there is no opposition between them: they compliment each other (see table below). Criterion for opposition

Why instructivism can not exist without constructivism

Why constructivism can not exist without instructivism

Basic presumption

Transmission of knowledge can be effective only if they are constructed in the mind of recipient

One needs some “raw material” to construct the knowledge from. This raw material is transmitted.

17 

 

Central object Where to store content if not in students mind?

What to store in students mind if not content?

The role of a teacher

What is the reason for knowledge if it is not accessible by a student?

How a teacher can organize a construction of knowledge if he does not know what to construct?

Teaching tools Instructional materials can be applied in a certain learning environment

Learning environment should contain instructional materials

How to improve teaching

The acquisition of knowledge is an activity

The activity should be directed to acquisition of knowledge

Basic psycholo-gical theories

Cognition leads to formation of new cognitive structures meaning to cognitive development

Personal development is also a cognitive development

Requirements to knowledge

The absolute reproduction of reality is impossible, because it requires unlimited resources

To fit mead to reproduce with some changes

Assessment Facts and procedures can be reproduced in activity – problem solving for example

To solve problems a student should know facts and procedures

It means that for effective teaching we don’t need neither “pure” instructivistic, nor “pure” constructivistic approaches – we need their dialectical combination, we need to use them in inseparable connections. Sometimes the approaches can be more constructivistic, sometimes – more instructivistic – depending on particular purposes. For example, a student could easily construct simple concepts such as a concept of acid or base – they should be taught in rather constructivistic ways. But students generally are not able to construct a structure of atom themselves – it should be transmitted in instructivistic way. These dialectic approaches is not a fantasy – they are elaborating. Instructions leading to cognitive conflict [6] and scaffolding learning [7] are the examples. Dialectics allows us to answer Kirschner’s question “Why Minimal Guidance During Instruction Does Not Work” [1]: because it is used without a proper border. [1] Kirscner P.A., Sweller J, Klark R.E. Why Minimal Guidance During Instruction Does Not Work: An Analysis of the Failure of Constructivist, Discovery, Problem-Based, Experiential, and Inquiry-Based Teaching // Educational Psychologist. 2006. 41. №2. p. 75–86. [2] Sawier R.K. Optimising learning implications of learning sciences research. OECD. 2008. URL:http://www.oecd.org/dataoecd/39/52/40554221.pdf. [3] von Glasersfeld E. Constructivism in Education // The International Encyclopedia of Education, Supplement Vol.1. /T. Husen & T. N. Postlethwaite (eds.) Oxford/New York: Pergamon Press, 1989. p.162–163. URL:http://www.vonglasersfeld.com/114 [4] von Glasersfeld, E. Questions and Answers about Radical Constructivism // Scope, sequence, and coordination of secondary school science, Vol. II: Relevant research / M. K. Pearsall (ed.) Washington, D.C.: The National Science Teachers Association, 1992. p. 169-182. [5] von Glasersfeld, E. An Introduction to Radical Constructivism. In: The lnvented Reality: How Do We Know What We Relize We Know?" / P. Watzlawiek (ed.) N.Y.: Nortan, 1984, pp. 16-38. [6] Limon, M. On the cognitive conflict as an instructional strategy for conceptual change: a critical appraisal. Learning and Instruction. 2001. 11. p. 357–380. [7] McNeill K.L., Lizotte D.J., Krajcik J., Marx R.W. Supporting Students’ Construction of Scientific Explanations by Fading Scaffolds in Instructional Materials. The Journal of the Learning Sciences. 2006. 15. 2. p. 153–191.

18 

 

ISTRAŽIVAČKA STANICA PETNICA – 30 GODINA RADA SA MLADIM TALENTIMA

Nina Jevtić, Vigor Majić

Istraživačka stanica Petnica, Valjevo, Srbija,

nina@petnica.rs, vigor@petnica.rs

U radu su predstavljeni ključni momenti formiranja i kasnijeg razvoja Istraživačke stanice Petnica kao profesionalne organizacije usmerene na vanškolski rad sa učenicima srednjih škola koji pokazuju visok stepen interesovanja i sposobnosti za nauku i istraživački rad. Dat je pregled osnovnih iskustava i modela rada koji u ovoj oblasti postoje u svetu i funkcionalna organizacija programa koji se izvode u Istraživačkoj stanici Petnica. Detaljnije je prikazana organizacija rada sa učenicima u oblasti hemije. Takođe, predstavljena su iskustva u radu sa nastavnicima osnovnih i srednjih škola, kao i model organizacije rada sa studentima. U toku trideset godina neprekidne aktivnosti, Istraživačka stanica Petnica organizovala je blizu 3000 seminara, kurseva i naučnih kampova kroz koje je prošlo oko 45,000 učenika i preko 3,000 nastavnika. Osnovna zamisao ukupnog rada sa mladima jeste da im se omogući učenje kroz istraživanje, tj. da kroz samostalni i grupni rad na konkretnim malim projektima koji zahtevaju planiranje i obavljanje određenih istraživačkih procedura, učesnici ovladaju osnovnim tehnikama planiranja, pripreme i organizacije eksperimentalnog postupka, neposrednog prikupljanja podataka kroz procese posmatranja, merenja i vođenja odgovarajuće dokumentacije, ali i formulacije rezultata, pisanja rada, konsultacije sa stručnim saradnicima i prezentacije rezultata u standardnim formama kao što su poster, usmeno izlaganje sa ili bez korišćenja ilustracija. U izboru tema za učeničke istraživačke projekte velika sloboda je ostavljena samim učenicima kako bi se podstakli da razmišljaju o najširem spektru mogućih problema. Istaknuta su i iskustva u podsticanju višedisciplinarnih tema i projekata gde se učenici navode da komuniciraju, sarađuju i zajednički planiraju sa kolegama koji se bave drugim naučnim oblastima. Takođe, autori su predstavili projekat proširenja kapaciteta Istraživačke stanice Petnica i ciljeve razvoja programa u narednom periodu sa posebnim osvrtom na programe u oblasti hemije i srodnih disciplina. Ključne reči: petnica, talenti, naučno obrazovanje

SEKCIJSKA PREDAVANJA│KEY NOTE LECTURES____________..S.. OBRAZOVANJE U OBLASTI HEMIJE – ODGOVORI ZA BUDUĆNOST

Dragica D. Trivić

VELIKI HADRONSKI SUDARAČ U CERNU Jovan Puzović

USPESI I NEUSPESI NAUKE I TEHNOLOGIJE U XXI VEKU Vojin Krsmanović

KRITIČKI OSVRT NA PISA TESTOVE: ZABLUDE, GREŠKE I „ZADNJE“ NAMERE

Aleksandar T. Lipkovski

EKOLOGIJA U SRBIJI: MOJ POGLED NA STVARNOST Ilija Brčeski

THE HIGH-PERFORMANCE COMPUTING INFRASTRUCTURE FOR SOUTH EAST EUROPE’S RESEARCH COMMUNITIES

Aleksandar Belić

KRIZA ZNANJA KAO KRIZA PAMĆENJA. PRILOG LEGITIMNOSTI TRANSDISCIPLINARNOG NAUČNOG RAZUMEVANJA.

Dragan Bulatović

20 

 

OBRAZOVANJE U OBLASTI HEMIJE – ODGOVORI ZA BUDUĆNOST

Dragica D. Trivić

Hemijski fakultet, Univerzitet u Beogradu, Srbija dtrivic@chem.bg.ac.rs

Jedan od cilјeva obrazovnih sistema u svetu jeste pripremanјe mladih da se uspešno suoče sa izazovima informacionog društva i da izvuku maksimalne dobiti iz informacionih tehnologija. Okruženјe mladih izvan škole danas je medijski i tehnološki bogato, sa brižlјivo oblikovanim informacijama tako da se nametnu mladom čoveku. Nasuprot tome, najčešća reakcija nastavnika danas u našim školama jeste da su mladi nezainteresovani za učenјe koje škola nudi, iako je uloga škole da pripremi mlade da postanu aktivni članovi društva i nosioci dalјeg razvoja. I više od toga. U kompetitivnom i dinamičkom okruženјu u 21. veku očekuje se da obrazovanјe „otklјuča“ kreativni i inovativni potencijal svakog pojedinca kao podlogu za dalјi individualni razvoj i razvoj društva u celini. Kreativnost kao proizvod i/ili proces koji predstavlјa ravnotežu originalnosti i vrednosti, uspostavlјanјe neočekivanih veza, stvaranјe novih, odgovarajućih ideja, prepoznaje se kao vid konstruisanјa znanјa, čije podsticanјe ima pozitivan uticaj na znanјe i sposobnosti pojedinca, nјegovo upravlјanјe sopstvenim učenјem i razvojom. Podaci međunarodnog ispitivanјa PISA 2009 (Programme for International Student Assessment) pokazali su da je oko 34% petnaestogodišnјaka u Srbiji funkcionalno nepismeno u domenu prirodnih nauka. Zašto je naučna pismenost svakog pojedinca važna? Ne samo zbog stvaranja budućeg naučnog kadra i veze između nauke i opšteg ekonomskog blagostanјa, već i zato što viši nivo naučne pismenosti stanovništva (razumevanјe cilјeva nauke, procesa i mogućnosti) obezbeđuje veću podršku nauci i realna očekivanјa od nauke. Naučna pismenost je važna prednost za svakog pojedinca koji živi i profesionalno se realizuje u okruženјu kojim dominira nauka i tehnologija. Važno je pomenuti još jedan segment realnosti: promenlјivo tržište rada, koje zahteva bržu reakciju obrazovnog sistema za formiranјe potrebnih kompetencija mladih. U ocrtanoj realnosti neophodno je preispitivanje kakve kompetencije stiču mladi obrazovanјem u domenu hemije na osnovnoškolskom nivou, kakve na srednјoškolskom nivou, a kakve su kompetencije mladih nakon univerzitetskog obrazovanјa. Koliko one omogućavaju mladom čoveku da zadovolјi svoje potrebe u savremenom društvu, koliko odgovaraju potrebama tržišta rada, da li one obezbeđuju razvoj društva. Uz to, nerazdvojno je preispitivanje kvaliteta obrazovanјa i profesionalnog razvoja nastavnika hemije i nјihovih kompetencija, kao i selekcije onih koji će imati privilegiju da oblikuju buduće društvo kroz proces obrazovanјa mladih. U ovom radu tragamo za odgovorima kojima obrazovanјe nudi kvalitetniju budućnost pojedincu i društvu. Klјučne reči: hemija, naučna pismenost, kreativnost, inovativnost

Izvod je rezultat rada na projektu „Teorija i praksa nauke u društvu: multidisciplinarne, obrazovne i međugeneracijske perspektive“, broj 179048, čiju realizaciju finansira Ministarstvo prosvete, nauke i tehnološkog razvoja Republike Srbije.

 

 

21 

 

VELIKI HADRONSKI SUDARAČ U CERNU

Jovan Puzović

Fizički fakultet, Univerzitet u Beogradu, Beograd, Srbija puzovic@ff.bg.ac.rs

22 

 

USPESI I NEUSPESI NAUKE I TEHNOLOGIJE U XXI VEKU

V.D. Krsmanović

Hemijski fakultet, Univerzitet u Beogradu, Srbija vobel@chem.bg.ac.rs

Već više vekova od nauke i tehnologije se očekuje da uspešno rešavaju ključna pitanja čovečanstva kao što su zdravlje, proizvodnja hrane, snabdevanje vodom i energijom, kao i da nam omoguće bolji kvalitet života. Poslednjih trideset-četrdeset godina ta očekivanja uključuju i očuvanje životne sredine. Naročito u slučaju većih prirodnih katastrofa (uragan, cunami, poplave, požari) od nauke i tehnologije se očekuju da nas zaštite, omoguće što brže otklanjanje posledica i vraćanje života u normalu. To su očekivanja, ali ona nisu uvek u skladu sa realnim dešavanjima. U toku poslednjih deset godina bilo je više primera da nauka i tehnologija kao i šira društvena zajednica nisu bili na visini zadatka i da su rezultati bili ispod realno mogućih. Globalna ekonomska kriza je svakako najveći neuspeh ne samo ekonomske nauke (koja nije predvidela krizu i koja daje protivurečne savete kako da se efekti krize smanje ili eliminišu) već i institucija države. Ima i drugih neuspeha nauke i tehnologije. Uragan Katarina je opustošio Nju Orleans, a kasnije analize su pokazale da su mnoge institucije i službe reagovale ispod svojih mogućnosti tako da se posledice i danas osećaju. Slično se dešava i sa uraganom Sendi koji je ugrožava državu Njujork i istočnu obalu SAD. Veliki neuspeh je i naftna mrlja u Meksičkom zalivu sa posledicama koje još uvek nisu otklonjene. Postoje kontroverze oko gajenja i upotrebe genetski modifikovane hrane. Evidentni su problemi sa globalnim zagrevanjem, ali i pored brojnih skupova i Kjoto protokola neke značajne zemlje ne pokazuju spremnost za rešavanje ovog problema. Smatra se da su suše većeg obima nego ranije jedna od posledica, kao i veći intenzitet uragana koji se povremeno javljaju. Tranzicija od upotrebe fosilnih goriva ka obnovljivim izvorima energije ide sporo. Ima odredjenog napretka u proizvodnji elektromobila i hibridnih automobila, ali oni su još uvek suviše skupi. U medicini nije bilo značajnijeg napretka u lečenju raka i side, ali se za različite terapije sve više koriste matične ćelije. Obim transplantacija organa je takođe povećan. Međutim, vrhunski medicinski stručnjaci dali su pogrešne prognoze za ptičiji i svinjski grip (okolnosti i razlozi se još istražuju). Uspesi nauke i tehnologiju su otkriće „božje čestice“ u CERN-u, slanje robotskog vozila „Kjuriositi“ („Curiosity“) da detaljnije istražuje planetu Mars, kao i značajna usavršavanja kompjutera i mobilnih telefona. Napredak u oblasti informacionih i komunikacionih tehnologija uticao je na društvene promene i način života. Obrazovano je više globalnih i lokalnih društvrnih mreža sa različitim namenama. Sadašnja situacija uporediće se sa nekim predviđanjima poznatih autora [1,2]. Ključne reči:Globalna ekonomska kriza, Globalno zagrevanje, CERN, Matične ćelije, Genetski modifikovana hrana, Elektomobil, Svinjski grip, Kompjuteri, Mobilni telefoni

Literatura [1] A. Huxley, Brave New World, Chatto and Windus, London, England,1932.

[2] G. Orwell, Nineteen Eighy-Four, Secker and Warburg, London, England, 1949.

23 

 

KRITIČKI OSVRT NA PISA TESTOVE: ZABLUDE, GREŠKE I „ZADNJE“ NAMERE

Aleksandar T. Lipkovski

Univerzitet u Beogradu – Matematički fakultet, Srbija

acal@matf.bg.ac.rs

Poslednjih godina se u vezi sa uspehom (ili neuspehom) raznih zemalja na PISA testiranju podiže mnogo prašine. Pri tome se samim PISA testovima pristupa apologetski, bez iole ozbiljnije kritičke note, kao da se radi o bogomdanom instrumentu za utvrđivanje „pismenosti“ đaka. Polazeći od stanovišta da naučni pristup bilo kom problemu mora sadržati i kritičku analizu autor će, na osnovu oskudnog javno dostupnog materijala o PISA testiranju i testovima, a u skladu sa srpskom školskom tradicijom u nastavi matematike, u ovom saopštenju prikazati neke zablude i greške u vezi sa PISA testiranjem u Srbiji. Biće takođe prezentovana autorova razmišljanja o tome šta se iza PISA testova u stvari krije.

Ključne reči: PISA testiranje, nastava matematike

24 

 

EKOLOGIJA U SRBIJI: MOJ POGLED NA STVARNOST

Ilija Brčeski

Hemijski fakultet, Univerzitet u Beogradu, Beograd, Srbija ibrceski@chem.bg.ac.rs

25 

 

THE HIGH-PERFORMANCE COMPUTING INFRASTRUCTURE FOR SOUTH EAST EUROPE’S RESEARCH COMMUNITIES

Aleksandar Belić

Institute of Physics Belgrade, University of Belgrade, Serbia

abelic@ipb.ac.rs The HP-SEE project, High-Performance Computing Infrastructure for South East Europe’s Research Communities, link existing and upcoming high performance computing facilities in South East Europe in a common infrastructure, and provide operational solutions for it. Project receives European Commition support through FP7 under the "Research Infrastructures" action. The HP-SEE aspires to contribute to the stabilisation and development of South-East Europe, by overcoming fragmentation in Europe and stimulating e-Infrastructure development and adoption by new virtual research communities, thus enabling collaborative high-quality research across a spectrum of scientific fields.

Breif overwiev of the project, as well as thier social impact, will be descused in my talk.

26 

 

KRIZA ZNANJA KAO KRIZA PAMĆENJA. Prilog legitimnosti transdisciplinarnog naučnog razumevanja

Dragan J. Bulatović

Filozofski fakultet Univerziteta u Beogradu, Srbija,

dbulatov@f.bg.ac.rs

U radu će se raspravljati o krizi znanja kao humanističkom problemu razumevanja sveta. Ovaj odnos će se postaviti kao ključni za objašnjenje takozvanih revolucija u nauci. Učestalost novih istraživačkih paradigmi kao karakteristika razvoja nauke i filozofije od sredinom XX veka pokreće rasprave o modelima racionalnog objašnjenja sveta i modelima njihovih razumevanja i prihvatanja. U tom novootvorenom prostoru susreću se različita disciplinarna iskustva čije nasleđe je objašnjivo iz pozicije umeća pamćenja. Heritologija, kao teorija ovog poslednjeg, nastupa sa jednim, istorijski utišavanim modus saznanja celovitosti sveta, koji se imenom predstavnosti, nudi diskurzivnom objašnjenju kao komplementaran. Upravo u toj subordinaciji vidim izrazit slučaj transdisciplinarnosti kao nade napredak racionalnog znanja.

Ključne reči: kriza, nauka, heritologija, patrimonium

ULOGA NAUKE I TEHNOLOGIJE U DRUŠTVU│ THE ROLE OF SCIENCE AND TECHNOLOGY IN THE SOCIETY .T1.

MOŽE LI NAUKA DA POMOGNE SRPSKOM DRUŠTVU? Branislav R. Simonović

RESEARCH AND DEVELOPMENT SPENDING: INTERPLAY OF POLITICS, ECONOMY AND SCIENCE – A MATHEMATICAL COMPARATIVE STUDY

S. Prekovic, B.D. Petrovic, M. Prekovic, K. Matijasevic, M. Novakovic, D. Lovren

INTEGRATED MANAGEMENT OF SCIENTIFIC RESOURCES B.D. Petrovic, M. Djukic, M. Novakovic, Z. Lovren, S. Prekovic

KONCEPT NAUKA I DRUŠTVO U SISTEMU JAVNOG ANGAŽOVANjA NAUKE

Predrag D. Milosavljević, Danica M. Stojiljković

TRŽIŠTA OBVEZNICA I DUŽNIČKA KRIZA Dušan Krsmanović

REINFORCEMENT OF THE FCUB TOWARDS BECOMING A CENTRE OF EXCELLENCE IN THE REGION OF WB FOR MOLECULAR BIOTECHNOLOGY

AND FOOD RESEARCH Tanja Ćirković Veličković

28 

 

MOŽE LI NAUKA DA POMOGNE SRPSKOM DRUŠTVU?

Branislav R. Simonović

Univerzitet u Beogradu, Institut za opštu i fizičku hemiju, Beograd, Srbija bsimonovic@iofh.bg.ac.rs

U radu je navedeno nekoliko primera iz strateških dokumenata Republike Srbije iz kojih se vidi koje probleme treba da rešava nauka u narednih nekoliko godina. U Nacionalnom programu za poljoprivredu planira se „integralna proizvodnja“. U Strategiji razvoja saobraćaja planira se ulaganje od 6,2 milijarde evra u narednih nekoliko godina za održavanje i izgradnju puteva. U Strategiji razvoja energetike govori se o „naučno-tehnološkom zaostajanju“, pa o energetskoj efikasnosti. Strategijom o uvođenju čistije proizvodnje u RS predviđa se uvođenje novih, čistijih tehnologija. U Nacionalnoj strategiji održivog korišćenja prirodnih resursa nabrajaju se pravci tehnološkog razvoja. Nacionalni program zaštite životne sredine, između ostalog, navodi problem prečišćavanja otpadnih voda koji treba hitno rešavati. Poražavajući kvalitet vode za piće (u preko 55% vodovoda u Srbiji voda za piće je fizičko-hemijski ili mikrobiološki neispravna), pa je i taj problem više nego hitan za rešavanje. Za rešavanje navedenih problema neophodno je uključivanje domaće nauke. I logično bi bilo da svi ovi, a i mnogi drugi ovde nenavedeni problemi s kojima se Srbija suočava i koje mora da rešava u narednih nekoliko godina, budu makar „teme za razmišljanje“, ako ne i dobar deo programa rada Ministarstva za nauku i tehnološki razvoja ili sadašnjeg Ministarstva prosvete i nauke. Ali, Ministarstvo za nauku ima svoju Strategiju naučnog i tehnološkog razvoja RS do 2015. godine. U njoj se navodi „ključna uloga naučno-istraživačkog (NI) i istraživačko-razvojnog (IR) rada i inovacionih aktivnosti u celini kao motora rasta zaposlenosti i konkurentnosti, rezultata NI i IR rada i inovacija kao temelja razvoja ekonomije i društva države“. Iako se u pomenutoj Strategiji „usklađenost sa strategijom razvoja zemlje“ pominje kao prvi kriterijum za određivanje naučnih prioriteta RS, nijedan od napred pomenutih problema, koji su navedeni u strateškim dokumentima drugih ministarstava nije našao mesto u Strategiji naučnog i tehnološkog razvoja RS. U strategiji naučnog razvoja Japana, na primer, koji ima BDP od blizu 6.000 milijardi $, jedna od primarnih oblasti razvoja jeste „nanotehnologija i materijali“. U Srbiji, koja ima BDP od oko 40 milijardi $ (dakle 150 puta manji od japanskog) „prioritetna oblast“ jesu nanonauke, a o nanotehnologijama nema ni pomena. U srpskoj Strategiji ne pominju se građevinski materijali, asfalti i sl., a Srbija planira ulaganje od preko 6 milijardi evra samo u puteve. Iako se kao slabost srpske privrede navodi to što „dominiraju proizvodi niže faze prerade, uglavnom sirovine i poluproizvodi“, u Strategiji se ne navode kao primarne teme tehnologije za više faze prerade prehrambenih sirovina. Iako je kao jedan od većih problema u Srbiji neispravnost vode za piće, Strategija naučnog i tehnološkog razvoja do 2015. godine ni to ne priznaje. Na pitanje postavljeno u naslovu ovog rada autori Strategije odložili su odgovor barem do 2015. godine. Autor ovog rada daje neke predloge kako da nauka pomogne srpskom društvu i pre 2015. godine.

Ključne reči: nauka, tehnologija, razvoj, strategija

29 

 

RESEARCH AND DEVELOPMENT SPENDING: INTERPLAY OF POLITICS, ECONOMY AND SCIENCE – A MATHEMATICAL COMPARATIVE STUDY

S. Prekovic1,2, B.D. Petrovic3, M. Prekovic4, K. Matijasevic5, M. Novakovic1, D. Lovren6

1Faculty of Biology, University of Belgrade, Belgrade, Serbia 2Faculty for Physical Chemistry, University of Belgrade, Belgrade, Serbia

3The Ohio State University, Columbus, United States of America 4Faculty of Philosophy, University of Belgrade, Belgrade, Serbia 5Faculty of Economics, University of Belgrade, Belgrade, Serbia

6Faculty of Mathematics, University of Belgrade, Belgrade, Serbia stefan.prekovic@gmail.com

Research and development (R&D) can be defined in two ways – one way suggests that the primary function of a R&D group is development of new products, and the other states that expanding the pool of scientific and technological knowledge which is then used for fabricating new products, services and such is its primary function. The matter of financing R&D has been viewed as a tough to finance activity in a freely competitive market place ever since articles of Nelson (1959) and Arrow (1962), even though the idea came long before that by Schumpeter (1942). The problem arises from a fact that the knowledge obtained as a primary output of R&D investment is a knowledge that can be used by anyone. On the other hand investment in R&D leads to development of new drugs, new solutions in biomedicine and pharmacy, as well as technical and social science which leads to improvement in health-care, industry, life quality etc. Governments and other corporations run processes through which the research projects are evaluated and only the best of those are selected to receive findings. We examined how the allocation of money to R&D for 11 countries changed over the years (from 1996 to 2011) and its correlation to changes in inflation, and GDP per capita (PPP), as well as some other parameters. Also, we had examined the relationship of political leaders and their opinions on R&D. Furthermore, we discussed how social views influence funding of R&D. In this study data gathered from several sources (UNESCO Institute for statistics, World intellectual property organization, etc.) was analyzed by means of statistical and mathematical analysis (using OriginPro ver. 8.5 software) - histogram analysis, line plotting, 3-dimensional plotting, etc. Besides that, some economical tools were employed. The given data suggested that there is a rising tendency to allocate higher GDP% to R&D over the course of last 16 years, on the other hand for some countries analyzed the change in money input was not that high due to inflation index (CPI) change. Also, we pointed out that political view, current economic and social situation had influence on money allocation to R&D. After this research, we shall strongly suggest on doing more thorough mathematical analyses of all the data that can be obtained on R&D financing – for a specific country, region or the whole world.

Keywords: research and development, GDP allocation, economy, mathematical study

30 

 

INTEGRATED MANAGEMENT OF SCIENTIFIC RESOURCES

B.D. Petrovic1, M. Djukic2, M. Novakovic3, Z. Lovren4, S. Prekovic3,5

1The Ohio State University, Columbus, United States of America 2Faculty of Economics, University of Belgrade, Belgrade, Serbia

3Faculty of Biology, University of Belgrade, Belgrade, Serbia 4Faculty of Pharmacy, University of Belgrade, Belgrade, Serbia

5Faculty for Physical Chemistry, University of Belgrade, Belgrade Serbia stefan.prekovic@gmail.com

Integrated Management of Scientific Resources (IMSR) is one of the key features of the strategies of scientific/technological development applied in most developed countries. We live in a society where many no more distinguish basic and applied research, but rather speak about basic applied research and applied basic research. For the society to take advantage of the output of research activities it is essential to establish and support network(s) effectively connecting science and education with virtually all the other fields of activities in a society important for its further progress (including but not limited to a coordinated, science-based response to all major issues). Bearing in mind that many societies nowadays are in the stage of development (developing countries), IMSR could help overcome challenges. For instance, connecting a scientific institute with industry-oriented companies would require a great amount of reorganization within the institute in order to establish a system of management (internally) and representing its interests (externally) compatible to most market-based principles that should be incorporated in the policies and decision-making processes within any successful company. Of course, it would be ideal to have a straight division of labor: hired scientific personnel should deal with scientific topics, while hired organizational personnel should deal with non-scientific issues. In order to preserve competitiveness of all specifically organized institutions of high interest, governments might try to support their scientific community during the transition period. Support should be based on the principles of IMSR (both in management of material and human resources), meaning that all institutions must be organized in a similar manner that enables to track the investment, but not to interfere with internal affairs. Additionally, this would help reduce costs, make those institutions more productive, increase the access to resources (where possible by sharing resource allocation to multiple users), boost cooperation between subjects. As a long-term measurement it would be of great benefit to interconnect the educational system and produce personnel trained for management, but familiar with the principles of scientific research and organizational system aspects of scientific institutions (it is notable that very few universities worldwide offer degrees such as “Management in Science” or coupled degrees). Other than more efficient networking, many more benefits would be gained, increasing the value of scientific work. As an obvious example, many of our colleagues throughout the world are continuously complaining that they almost cannot do what their job actually is (conduct research/experiments and interpret results) because they are loaded with paperwork, administrative jobs, finances. This is one of the most common current problems in scientific organizations – managing is done by scientists, while science is done “on the fly”. Implementing the approach perhaps requires some one-time, no-return investments in science. However, much is possible to do even without large digits, if there is will. And, of course, when available, money should be invested likewise, for it would mean investing in our future. Keywords: strategic management, science, research, integration.

31 

 

KONCEPT NAUKA I DRUŠTVO U SISTEMU JAVNOG ANGAŽOVANjA NAUKE

Predrag D. Milosavljević1, Danica M. Stojiljković2

1 Univerzitet u Beogradu, Studije pri Univerzitetu, Istorija i filozofija prirodnih nauka i tehnologija, Srbija, pmilosavljevic@gmail.com

2 Institut za multidisciplinarna istraživanja, Univerzitet u Beogradu, Srbija, danicarch@yahoo.com

Nauka se ne dešava na marginama društva već zauzima bitno mesto u njenom razvoju, svakodnevnim aktivnostima i potrebama savremenog čoveka. Važnu ulogu u uspostavljanju višeg nivoa javnog razumevanja nauke, posebno kada je reč o razvoju naučne kulture i ekonomije znanja, čine koncepti i prilagođeni sistemi predstavljanja naučnih dostignuća u okviru svih obrazovnih nivoa i praksi. Jedan od koncepata koji objedinjava napore usaglašavanja naučnog razvoja i društvene inkluzije programa baziranih na podizanju nivoa javne percepcije, prihvatanja i participacije nauke, predstavlja sistem „nauka i društvo“. Koncept „nauka i društvo“ u najširem smislu obuhvata sistematizovani angažman stručnih kadrova u pružanju i razmeni informacija o razvoju i implenmentaciji nauke i tehnologije u procesima društvenog i privrednog razvoja. U tom smislu među osnovnim ciljevima koncepta je da nauka postane organizovano angažovana u procesima kreiranja društvnih koncepcija, a javnost informisana i uključena u procese naučnog razvoja. Ovaj rad ima za cilj da ukaže na potrebu za prevazilaženjem društveno izolovane nauke, koja rezultira zatvorenim (institucionalnim) procesima bavljenja naučnim radom i pretežno disciplinarnom cirkulacijom naučnih rezultata. Društva sa takvom vrstom „sekularizacije znanja“ i uspostavljenih sistema sa ograničenim javnim pristupom naučnom fundusu onemogućavaju opšti razvoj javne svesti i osposobljenosti (intelektualne, privredne, komunikacione, itd.) građana u ostvarivanju višeg nivoa kvaliteta života i upravljanja privrednim resursima. Stoga, cilj ovog rada je da ukaže na značaj uspostavljanja sistema otvorenog javnog pristupa naučnom fundusu, sa kojim bi bio omogućen viši stepen umrežavanja stručnih kadrova, kao i podizanja građanske svesti u svrhu podizanja nivoa konkurentnosti i građanskog angažovanja u procesima rešavanja društvenih problema. Svakodnevne potrebe savremenog društva, bazirane na uspostavljanju sistema regionalno i globalno umreženih komunikacija ukazale su da napredak u nauci i tehnologiji nije i ne može da bude cilj sami po sebi, već da je potrebno da sa njim bude obuhvaćen razvoj sveukupne populacije, čime bi se podstakla uloga aktivnog i društveno odgovorog pojedinca.

Ključne reči: nauka i društvo, javni angažman nauke, ekonomija znanja, naučna konkurentnost, naučno umrežavanje

Izvod je rezultat rada na projektu „Teorija i praksa nauke u društvu: multidisciplinarne, obrazovne i međugeneracijske perspektive“, broj 179048, čiju realizaciju finansira Ministarstvo prosvete, nauke i tehnološkog razvoja Republike Srbije.

32 

 

TRŽIŠTA OBVEZNICA I DUŽNIČKA KRIZA

Dušan Krsmanović Beogradska bankarska akademija, Fakultet za bankarstvo, osiguranje i finansije,

Beograd, Srbija, k.dusan@hotmail.com

Rad je podeljen u dva dela. U prvom delu opisane su osnovne vrste dužničkih instrumenata sa akcentom na državne hartije. Sadržane su još mnoge stvari sa teorijskog aspekta koje su relevantne za dužničke hartije od vrednosti. Država se zadužuje u najvećem broju slučajeva emitovanjem državnih hartija od vrednosti. Tematika drugog dela rada odnosi se na tržišta državnih obveznica u Evropi i sve više aktuelnom problemu prezaduženosti velikog broja država. Zbog ovih problema finansijska tržišta u Evropi i svetu su nestabilna, a svetskoj ekonomiji preti još veća recesija.

Ključne reči: Tržište obveznica, Dužnička kriza, Nestabilnost tržišta, Finansijsko tržište

33 

 

REINFORCEMENT OF THE FCUB TOWARDS BECOMING A CENTRE OF EXCELLENCE IN THE REGION OF WB FOR MOLECULAR BIOTECHNOLOGY

AND FOOD RESEARCH

Tanja Ćirković Veličković

University of Belgrade, Faculty of Chemistry, Department of Biochemistry, Belgrade, Serbia tvelickovi@chem.bg.ac.rs

The FCUB ERA project (www.fcub_era.rs), financed through the FP7 platform of the EU, was proposed in order to enable the Faculty of Chemistry, University Belgrade (FCUB) to become more integrated into the European Research Area and to fully unlock its research potential and started its implementation in July 2010. The proposed project duration is three years. Following a set of coherent measures, massive mobilization of the facilities’ research potential was achieved through exchange and collaboration with and an active role of the outstanding EU partner institutions (VTT, Finland, KI, Sweden, INRA, France, RCB, Germany, RWTH, Germany, PPMB, Bulgaria and IRAS, the Netherlands). Strategic partnerships have been developed with EU research institutions active in Food, Agriculture, Fisheries & Biotechnology thematic priority domain of FP7. The project has fully achieved its objectives and goals for the period of first 18 months. Summarizing objectives and achievements so far, research capacity of the institutions has been improved by hiring experienced researchers, all the planned major equipment was purchased and already implemented by FCUB research groups, joint articles have been published with EU supporting institutions and new joint project proposals have been submitted for financing within various funding schemes (FP7, bilateral and spin-off national projects). The FCUB organized two international workshops, attended by more than 140 researchers from the country, WB region and EU. More than 30 seminars have been organized at the FCUB as a follow up of short term training and scientific research missions, know-how exchanges with EU supporting institutions and invited lecturers from other research institutions and industry in Serbia. Most importantly, the quality of research publications for the period 2010-2011 has already been improved for the planned 30% comparing to the period before the start-up of the project (2007-2009), as well as the average number of published articles for 93% (42.5 for the period 2010-2011 comparing to 22 articles/year for the period 2007-2009), with total IF being 177,7. The total number of articles in high quality journals (IF above 2.0) for the period 2010-2011 was 45 and increased four times when comparing it to the previous period. The average IF of journals in which the FCUB research groups published during the period 2010-2011 was 2,09. Significantly improved research and capacity of the facilities through FCUB ERA project should contribute to regional economic and social development in the area of food research and molecular biotechnology, with a vision to improve public awareness on food safety and health effects of food. The institution improved quality of its research and capacity to participate in FP7 projects in order to become an integral part of ERA.

UTICAJ NAUKE I TEHNOLOGIJE NA ŽIVOTNU SREDINU│ THE INFLUENCE OF SCIENCE AND TECHNOLOGY ON ENVIRONMENT_____________________________________________.T2.

ŽIVOTNA SREDINA I ASPEKTI DRUŠTVENO-EKOLOŠKE RAZMENE

Danica M. Stojiljković, Jelena Ristić Trajković

UNAPREĐENJE UPRAVLJANJA ODLAGANJA ČVRSTOG OTPADA U CILJU ZAŠTITE ŽIVOTNE SREDINE – STUDIJA SLUČAJA: EKOLOŠKO

UPRAVLJANJE U OPŠTINI MAJDANPEK

Svetlana D. Mitrović, Bojana S. Novović, Miloš M. Okiljević

10 GODINA REGIONALNIH MEĐULABORATORIJSKIH ISPITIVANJA U JUGOISTOČNOJ EVROPI: ODREĐIVANJE ARSENA, BAKRA I KADMIJUMA

U VODI V.D. Krsmanović, M. Todorović, D. Manojlović, D. Trbović, B. Dojčinović,

J. Mutić, A. Voulgaropoulos

35 

 

ŽIVOTNA SREDINA I ASPEKTI DRUŠTVENO-EKOLOŠKE RAZMENE

Danica M. Stojiljković1, Jelena Ristić Trajković2

1 Institut za multidisciplinarna istraživanja, Univerzitet u Beogradu, Srbija, 2 Arhitektonski fakultet, Univerzitet u Beogradu, Srbija danicarch@yahoo.com, arch.jelena.ristic@gmail.com

Održivi razvoj i zaštita životne sredine, kao i problemi resursnih i biotehnoloških ograničenja rasta grada, samo su neka od urbanističkih tema koja su postala aktualna, ako ne i ključna za život i budućnost svakog velikog grada i svakog odgovornog društva. Diskusije o globalnim problemima životne sredine i o mogućnosti za „održivu“ budućnost uobičajeno ignorišu urbano poreklo mnogih problema u okviru pitanja zaštite životne sredine. Prirodni ili ekološki uslovi i procesi ne deluju odvojeno od društvenih procesa, stoga su postojeći društveni i prirodni uslovi uvek rezultat složene transformacije postojeće konfiguracije koje su same po sebi i prirodne i društvene. Jedna od glavnih karakteristika savremenog urbanog života je sveprisutna potreba za društveno i materijalno metabolisanom prirodom u cilju održivog urbanog života. Zato, ne bi trebalo da čudi, da je u praksi svakodnevnog života urbana priroda osnovno materijalno i simboličko dobro koje produbljuje urbane društvene klasne i polne konflikte i borbe, kao i kulturne podele oko njegove upotrebe i kontrole. Prostorna raspodela ograničenih prirodnih resursa tesno je uzročno-posledično povezana sa problemima neujednačenih urbanih društveno-ekoloških promena. U tom smislu sastavni deo ekoloških studija postala su i pitanja društvene pravde. Ovaj rad postavlja pitanja destrukcije i transformacije prirode kroz procese urbanizacije sa istorijsko-materijalističkog gledišta, pre nego iz savremene perspektive pokreta za pravdu životne sredine. S obzirom da su glavni problemi životne sredine u bliskoj vezi sa procesom urbanizacije glavni cilj ovog rada je da istraži umrežene procese društveno-ekološke razmene koji omogućavaju da se sagledaju i razumeju povezani ekonomski, politički, društveni i ekološki procesi koji formiraju urbane pejzaže.

Ključne reči: životna sredina, društveno-ekološka razmena, urbanizacija, neujednačen urbani razvoj, održivi razvoj

Izvod predstavlja doprinos projektima OI 179048 i TR 36034 koji su finansirani od strane Ministarstva prosvete, nauke i tehnološkog razvoja Republike Srbije.

36 

 

UNAPREĐENJE UPRAVLJANJA ODLAGANJA ČVRSTOG OTPADA U CILJU ZAŠTITE ŽIVOTNE SREDINE – STUDIJA SLUČAJA: EKOLOŠKO

UPRAVLJANJE U OPŠTINI MAJDANPEK

Svetlana D. Mitrović, Bojana S Novović, Miloš M Okiljević

Ekonomski institut, Beograd, Republika Srbija svetlana.mitrovic@ecinst.org.rs,

bojana.novovic@ecinst.org.rs milos.okiljevic@ecinst.org.rs

Cilj Strategije upravljanja otpadom je da predloži smernice za stvaranje uslova racionalnog i održivog upravljanja otpadom, uz poštovanje osnovnih principa i zahteva zaštite životne sredine. Održivo upravljanje otpadom podrazumeva primenu sistema koji su ekološki efikasniji, ekonomski isplativiji i društveno prihvatljiviji za određeni region, shodno individualnim okolnostima. Opštinu Majdanpek karakterišu s jedne strane prirodne resursi i potencijali od nacionalnog značaja, a s druge strane rudarstvo i nekontrolisano odlaganje otpada. U ovom području pored niza prirodnih resursa, nalazi se i Nacionalni park „Đerdap“ čija područja prema Zakonu o nacionalnim parkovima podležu I, II i III stepenu zaštite. Jedan od izvora zagađenja je čvrst otpad sa teritorije opštine Majdanpek koji se odlaže na kontrolisanim i divljim deponijama. Postoji oko 25 divljih deponija od čega 12 se nalazi blizu vodenih tokova reka. Odlaže se komunalni, industrijski i medicinski otpad. Ekološko upravljanje odlaganjem čvrstog otpada se sastoji od sinhronizovanih aktivnosti na praćenju kvaliteta i zagađenja prirodnih resursa, izgradnje potrebne infrastrukture i unapređenja zakonske regulative. Cilj rada je da identifikuje probleme deponovanja otpada i faktore rizika koji imaju uticaj na životnu sredinu, kao i da pruži predloge za ekološko upravljanje odlaganja otpada u opštini Majdanpek.

Ključne reči: odlaganje otpada, zaštita životne sredine, prirodni resursi, ekološko upravljanje

LITERATURA

[1] Jeffrey K. Seadon, Sustainable waste management systems, Journal of Cleaner Production,Volume 18, Issues 16–17, November 2010, Pages 1639-1651

[2] Jordačijević Srđan, Jovanović Larisa, Radosavljević Života, Anđelković Maja, Koncept integralnog održivog upravljanja otpadom, Ecologica, 2010, vol. 17, br. 58, str. 237-244

[3] Svetlana Mitrović, Milanka Vico Stevanović, Bojana Novović, Zaštita životne sredine i održivi razvoj turizma u slivu reke Dunav, Sedmi naučni skup Turizam: izazovi i mogućnosti, Trebinje, 2012

[4]Vlada Republike Srbije, Strategija upravljanja otpadom za period 2010-2019. godine, 2009

37 

 

10 GODINA REGIONALNIH MEĐULABORATORIJSKIH ISPITIVANJA U JUGOISTOČNOJ EVROPI: ODREĐIVANJE ARSENA, BAKRA I

KADMIJUMA U VODI

V.D. Krsmanović1, M. Todorović1, D. Manojlović1, D. Trbović1, B. Dojčinović1, J. Mutić1, A. Voulgaropoulos2

1 Hemijski fakultet, Univerzitet u Beogradu, Srbija 2 Hemijski odsek, Aristotelov Univerzitet u Solunu, Grčka

vobel@chem.bg.ac.rs, mtodorovic@chem.bg.ac.rs, manojlo@chem.bg.ac.rs, dejana@inmesbgd.com, jmutic@chem.bg.ac.rs, bmatic@chem.bg.ac.rs,

voulgaro@chem.auth.gr

Međulaboratorijska uporedna ispitivanja su značajna za poboljšanje kvaliteta analiza, akreditaciju laboratorija i uvođenje sistema kvaliteta zasnovanog na međunarodnim standardima ISO 9000 [1]. U skladu sa svetskim iskustvima, na Hemijskom fakultetu Univerziteta u Beogradu, iniciran je dugoročni projekat međulaboratorijskih uporednih ispitivanja, sa ciljem da se poboljša kvalitet hemijskih analiza vode. U saradnji sa vodećim laboratorijama iz Grčke i Rumunije u periodu od 2002. do 2012. godine organizovano je osam regionalnih međulaboratorijskih ispitivanja vode na kojima je učestvovalo preko 60 laboratorija iz Jugoistočne evrope. Jedanaest laboratorija je bilo iz Rumunije, po tri laboratorije iz Crne Gore, Grčke i Republike Srpske a ostale su bile iz Srbije. Zadatak učesnika na svim regionalnim međulaboratorijskim ispitivanjima bio je da odrede elemente u tragovima: Al, As, Cd, Cu, Mn, Fe, Pb i Zn. Učesnici su mogli samostalno da izaberu analitičke metode i elemente (nisu morali da odrede sadržaj svih elemenata u uzorcima). Pored toga na pojedinim regionalnim međulaboratorijskim ispitivanjima određivani su i drugi parametri kvaliteta vode: hlorid, sulfat, fosfat, nitrit, nitrat, amonijum jon, fenol i hemijska potrošnja kiseonika. U ovom radu prikazani su rezultati određivanja arsena, bakra i kadmijuma. Rezultati svih učesnika su analizirani prema metodologiji koja je primenjena prilikom međunarodnih međulaboratorijskih ispitivanja vode koja je organizovao Institut za referentne materijale i merenja Evropske zajednice [2].

Ključne reči: Međulaboratorijsko ispitivanje, Voda, Elementi u tragovima, Arsen, Bakar, Kadmijum

LITERATURA

[1] B. E Broderick, W. P. Cofino, et al. in EUROANALYSIS VII - Reviews on Analytical Chemistry, pp. 523-542. Springer - Verlag, Wien, 1991

[2] I. Papadakis, E. Poulsen, P. Taylor, L. Van Nevel, P. De Bièvre, The International Measurement Evaluation Programme (IMEP) IMEP-9: Trace elements in water - Report to Participants, Institute for Reference Materials and Measurements (IRMM), European Commission-JRC, Geel, Belgium, 1999.

OBRAZOVANJE I NAUKA │SCIENCE AND EDUCATION________.T3. VREDNOVANJE NAUČNOG RADA NAUČNIKA NA UNIVERZITETIMA U SRBIJI

Lela Vujošević, Ivan Gutman

KONCEPT „STUDENT U CENTRU UČENJA“ U SRBIJI: LEGISLATIVA I PRIMENA

Vera T. Dondur, Aleksandar S. Jović

DISCUSSION: THE DEVELOPMENT OF THIS SKILL IN INQUIRYBASED SCIENCE TEACHING METHODOLOGIES

E. Szostak, E. Odrowąż, I. Maciejowska

OD NAUČNIH SAZNANJA DO OBRAZOVNIH POSTIGNUĆA U SISTEMU UNIVERZITETSKOG OBRAZOVANJA

Emina M. Kopas-Vukašinović

OSETLJIVOST STUDENATA PEDAGOŠKIH FAKULTETA NA SOCIOKULTURNU RAZLIČITOST ROMSKIH UČENIKA

Sunčica V. Macura

ZASTUPLJENOST STRUČNIH I METODIČKIH SADRŽAJA U OBRAZOVANJU NASTAVNIKA PREDMETA PRIRODNIH NAUKA

Milica V. Marušić, Vladeta D. Milin

NEKI ASPEKTI NASTAVE MATEMATIKE I PRIRODNIH NAUKA IZ UGLA NASTAVNIKA I UČENIKA

Snežana I. Mirkov, Nataša Z. Lalić-Vučetić

FUNKCIONALIZACIJA NASTAVNIH SADRŽAJA O KARBOKSILNIM KISELINAMA

K. B. Putica, D. M. Radenković, D. D. Trivić

SAVREMENI KURIKULUM NASTAVE HEMIJE Biljana I. Tomašević, Dragica D. Trivić

OBRAZOVNA I VASPITNA VREDNOST SADRŽAJA ISTORIJE PRIRODNIH NAUKA

Darinka M. Radenković, Katarina B. Putica, Dragica D. Trivić

NAUČNA SARADNjA IZMEĐU REPUBLIKE SRBIJE I REPUBLIKE FRANCUSKE Dragan D. Manojlović, Milica N. Sentić, Milena M. Milutinović, Nešo Šojić

39 

 

VREDNOVANJE NAUČNOG RADA NAUČNIKA NA UNIVERZITETIMA U SRBIJI

Lela Vujošević1 , Ivan Gutman2

1Centar za naučnoistraživački rad SANU i Univerziteta u Kragujevcu, Srbija

2Prirodno-matematički fakultet, Kragujevac, Srbija lela@kg.ac.rs, gutman@kg.ac.rs

U radu se predstavlja istorijat izgradnje i primene kriterijuma za vrednovanje rezultata naučnog rada, koji su tokom istorije ljudskog znanja uvek bili određeni datim epistemološkim okvirom formiranim unutar postojećih institucija (institucionalizovanog znanja) i vladajućeg diskursa. Analizira se način formiranja i primena kriterijuma za vrednovanje naučnog rada na univerzitetima u Srbiji, od pojave prvih visokoškolskih institucija u 19. veku do danas, uzimajući u obzir i uticaj drugih društava, kao i savremeni proces globalizacije. Konačno, ukazuje na elemente za kritiku postojećih kriterijuma za vrednovanje naučnog rada na univerzitetima u Srbiji, naročito sa stanovištva neophodnosti razgraničavanja načina vrednovanja naučnih rezultata pojedinih grupa nauka i navode se primeri društveno neželjenih posledica koje je primena tih kriterijuma proizvodila.

Ključne reči: vrednovanje naučnog rada, kriterijumi

40 

 

KONCEPT „STUDENT U CENTRU UČENJA“ U SRBIJI: LEGISLATIVA I PRIMENA

Vera T. Dondur, Aleksandar S. Jović

Univerzitet u Beogradu – Fakultet za fizičku hemiju, Beograd, Srbija edondur@ffh.bg.ac.rs, aleksandar.jovic@ffh.bg.ac.rs

Jedan od osnovnih ciljeva Bolonjskog procesa je osiguranje kvaliteta, odnosno efikasnosti visokog obrazovanja, što je zasnovano na promeni paradigme visokog obrazovanja, tj. prelaskom sa tradicionalne paradigme podučavanja na novu paradigmu učenja. Koncept „student u centru učenja“ podrazumeva: individualno učenje, učenje u malim grupama, razvoj nastavničkih kompetencija nastavnog osoblja, ocenjivanje studenata bazirano na ishodima učenja, uvođenje ECTS-a, priznavanje ranije stečenih znanja i veština, jasno definisanje ishoda učenja, studentsku evaluaciju nastavnog procesa, prilagođen odnos broja studenata i nastavnika za kvalitetnu nastavu, aktivnu ulogu studenata u procesu učenja i naravno razvoj kulture kvaliteta. Iako odgovarajući zakon jeste potreban, nije i dovoljan uslov za suštinsku reformu visokog obrazovanja. Nema sumnje da i danas, u visokom obrazovanju preovlađuje tradicionalna paradigma. Uspeh započete reforme visokog obrazovanja može se obezbediti samo uz komplementarnost obe reformske komponente: sistemsko-organizacione (spoljašnje) i pedagoško-didaktičke, tj. nastavne (unutrašnje).

Ključne reči: Student u centru učenja, visoko obrazovanje, Bolonjska deklaracija, ishodi učenja, paradigma

41 

 

DISCUSSION: THE DEVELOPMENT OF THIS SKILL IN INQUIRY-BASED SCIENCE TEACHING METHODOLOGIES

E. Szostak, E. Odrowąż, I. Maciejowska

Department of Chemical Education, Faculty of Chemistry, Jagiellonian University,

Krakow, Poland szostak@chemia.nj.edu.pl

ESTABLISH [1] – European Science and Technology in Action: Building Links with Industry, School and Home is a four year pan-European project funded by the European Union’s Seventh Framework Programme (FP7). A specific aims of this project is to reinforce the links between school education and external world, so as to raise the level of scientific knowledge of teachers and their students, and increase students’ intrinsic motivation to science and technology. Inquiry-based science education (IBSE) has been selected as the methodology to facilitate this type of teaching and learning [2]. In order to achieve this set aim, it is necessary to prepare the teaching staff to be involved in IBSE [3-5]. Across Europe teachers and students have begun to adopt the IBSE methodology, facilitated by many projects including ESTABLISH. In Poland, the ESTABLISH teachers training included inter alia, two summer schools during which teachers can deepen the knowledge and understanding of how to apply the IBSE strategy into their own teaching practices. Selected because of their importance in contemporary society life, are the abilities to discuss, to argue and to draw connections[6]. Those skills requires the use of specific rules. During the ESTABLISH training, teachers were tasked with creating a list of rules to help them lead a “good discussion” in their classroom. They tried to follow those rules discussing many hot and current topics, for example nuclear energy or use of supplements to lose weight (Chitosan). The advantages and disadvantages of developing this skill (discussion) as part of this teaching method were examined by participants of summer school. At the end of classes teachers shared their experiences of working with proposed method and collectively created a list of discussion topics they thought would be interesting for students that can be implemented in Polish schools. In the presentation, our experiences, remarks and conclusions from working with summer schools' teachers of the ESTABLISH project will be shared. REFERENCES: [1] http://www.establish-fp7.eu [2] M. Rocard et al. Science Education Now: A renewed pedagogy for the Future of Europe, 2007. [3] E. Szostak, Jak uczniowie mogą doświadczyć czym jest nauka? Projekt Establish, Nauczanie Przedmiotów przyrodniczych. Biuletyn Polskiego stowarzyszenia nauczycieli przedmiotów przyrodniczych, Nr 35 (3/2010) pp 49-50. [4] I. Maciejowska, Nauczanie przedmiotów przyrodniczych przez dociekanie naukowe oraz współpraca z przemysłem – bazą projektu Establish, Nauczanie Przedmiotów przyrodniczych. Biuletyn Polskiego stowarzyszenia nauczycieli przedmiotów przyrodniczych, Nr 35 (3/2010) pp 45-48 [5] E. Odrowąż, Konsorcjum ESTABLISH, Projekt ESTABLISH – kształcenie przez odkrywanie, Chemia w szkole, 6, 2010, pp 17-18 [6] E. Odrowąż, Dyskusja metoda skutecznego porozumiewania się, In: Nauczanie przedmiotów przyrodniczych kształtujące postawy i umiejętności badawcze uczniów, UJ Kraków 2012, pp 37-40

42 

 

OD NAUČNIH SAZNANJA DO OBRAZOVNIH POSTIGNUĆA U SISTEMU UNIVERZITETSKOG OBRAZOVANJA

Emina M. Kopas-Vukašinović

Pedagoški fakultet, Jagodina, Srbija

emina.kopas@pefja.kg.ac.rs

U radu je razmotren problem obrazovnih postignuća studenata u sistemu njihovog univerzitetskog obrazovanja, a u kontekstu aktuelnih naučnih saznanja u oblasti pedagoških disciplina. Naučni, tehnički i tehnološki razvoj određuje permanentno unapređivanje naučnih saznanja, za koja je nužno pretpostaviti njihovu primenljivost u praksi, radi njenog daljeg razvoja. To podrazumeva da su u sistemu univerzitetskog obrazovanja studentima dostupne informacije o aktuelnim naučnim saznanjima, u savremenom didaktičko-metodičkom kontekstu organizacije nastave, a u cilju njihovog osposobljavanja za primenu stečenih znanja u praksi, po završetku studija, kao i spremnost za dalje samoobrazovanje u struci kojom se bave. Ove pretpostavke podrazumevaju tri pravca delovanja univerzitetskih nastavnika. Prvi pravac podrazumeva aktualizaciju kurikuluma u odnosu na savremena naučna saznanja u određenoj oblasti. Drugi pravac delovanja nastavnika podrazumeva kvalitetnu didaktičko-metodičku organizaciju nastavnih aktivnosti, koja bi trebalo da prati savremene pedagoške trendove, naučno proverene i dokazane, u cilju podsticanja interesovanja studenata za nastavne aktivnosti, njihovog osposobljavanja za kvalitetno usvajanje nastavnih sadržaja i sticanje funkcionalnih znanja. Treći pravac delovanja podrazumeva osposobljenost studenata za transfer stečenih znanja i njihovu primenu u praksi. U nameri da se istraže pomenuti pravci delovanja univerzitetskih nastavnika, određen je cilj istraživanja, da se utvrdi aktuelnost naučnih saznanja koja izučavaju studenti Pedagoškog fakulteta u Jagodini, koliko je didaktičko-metodička organizacija nastavnih aktivnosti usmerena na osposobljavanje studenata za kvalitetno usvajanje nastavnih sadržaja i sticanje funkcionalnih znanja, primenljivih u praksi. Za potrebe ovog pedagoškog istraživanja je korišćena deskriptivna metoda, primenom postupka analize sadržaja dokumenata i prosuđivanja. Rezultati istraživanja potvrđuju aktuelnost naučnih saznanja koja studenti izučavaju kroz nastavne programe, uz potrebu pronalaženja boljih mogućnosti povezivanja nastavnih sadržaja, u cilju stvaranja sistema funkcionalnih znanja, primenljivih u praksi, što određuje kvalitet njihovih obrazovnih postignuća u sistemu univerzitetskog obrazovanja.

Ključne reči: naučna saznanja, obrazovna postignuća, univerzitetsko obrazovanje, didaktičko-metodička organizacija nastave, pedagoške discipline.

43 

 

OSETLJIVOST STUDENATA PEDAGOŠKIH FAKULTETA NA SOCIOKULTURNU RAZLIČITOST ROMSKIH UČENIKA

Sunčica V. Macura

Pedagoški fakultet u Jagodini, Jagodina, Srbija

suncicamacura@gmail.com

Etnički sastav populacije učenika u našim osnovnim školama se menja u poslednjih nekoliko godina, jer su u većoj meri nego ranije u obrazovni sistem uključena i deca romske nacionalne manjine. Sa povećanom heterogenošću odeljenja raste i svest o izazovima koje učiteljima donosi tema poštovanja sociokulturne različitosti učenika. Isto tako, povećava se i potreba za istraživanjem i razvijanjem interkulturalne osetljivosti studenata pedagoških fakulteta - budućih učitelja tokom njihovih inicijalnih studija, što je i osnovna tema ovog rada. Interkulturalna osetljivost učitelja se određuju kao sklop komponenti koje čine pozitivan odnos prema učenicima iz različitih kulturnih grupa; svest o vlastitoj odgovornosti za unošenje promena u obrazovanje; poznavanje stila života učenika i njihovih porodica. Međutim, rezultati mnogih istraživanja u oblasti obrazovanja učitelja, pokazuju da studenti budući učitelji ulaze u profesionalno obrazovanje sa predrasudama prema kulturama koje su različite od njihove, da su često nesvesni ovih predrasuda i da ne razumeju uticaj kulture na uverenja, stavove i vrednosti, kao ni uticaj ovih faktora na vaspitanje i obrazovanje dece. Cilj našeg istraživanja je bio da se ispita osetljivost budućih učitelja na sociokulturnu različitost romskih učenika. Konkretno, želeli smo da utvrdimo stavove i uverenja studenata u vezi tri grupe pitanja: karakteristike romske populacije kao marginalizovane grupe u Srbiji; strategije nastave/učenja koje su prilagođene potrebama romskih učenika; i vidovi saradnje sa romskim roditeljima. U istraživanju je učestvovalo ukupno 205 studenata prve godine, i to 62 studenata Pedagoškog fakulteta u Jagodini i 143 studenata Učiteljskog fakulteta u Beogradu. Za prikupljanje podataka korišćen je namenski konstruisan upitnik. Rezultati istraživanja pokazali su da je nešto više od polovine studenata na početku svog profesionalnog obrazovanja informisano o razmerama siromaštva Roma u Srbiji, da većina ima afirmativne stavove prema inkluziji romske dece i strategijama nastavnog rada koje su prilagođene potrebama romskih učenika, a da je skoro dve trećine studenata svesno postojanja diskriminacije romskih učenika u obrazovanju. S druge strane, većina studenata nije spremna da stupi u bližu interkaciju sa romskim porodicama koja uključuje kućne posete i druge manje formalne oblike saradnje, što ukazuje na postojanje socijalne distance prema pripadnicima romske nacionalne manjine. Međutim, upravo ovi oblici saradnje imaju najveći potencijal da se upozna stil života romskih učenika i njihovih porodica, razvija razumevanje načina uticaja kulture na učenje i formira etnorelativistički odnos prema kulturnim razlikama. Nalazi istraživanja pokazuju da studenati donekle prepoznaju sociokulturnu različitost romskih učenika, ali je ne prihvataju u toj meri da bi se složili sa postupcima koji odstupaju od uobičajenih obrazaca ponašanja učitelja u praksi. Dobijeni rezultati nalažu aktivno traženje delotvornih načina da se programi inicijalnog obrazovanja učitelja usmere ka razvijanju vrednosti koje podržavaju interkulturalizam.

Ključne reči: interkulturalna osetljivost, studenti budući učitelji, romski učenici, socijalna distanca, inicijalno obrazovanje učitelja.

44 

 

ZASTUPLJENOST STRUČNIH I METODIČKIH SADRŽAJA U OBRAZOVANJU NASTAVNIKA PREDMETA PRIRODNIH NAUKA1

Milica V. Marušić, Vladeta D. Milin

Institut za pedagoška istraživanja, Beograd, Srbija mmarusic@rcub.bg.ac.rs, vmilin@rcub.bg.ac.rs

Zaključci različitih istraživanja ukazuju na neprilagođenost sadržaja programa obrazovanja nastavnika u našoj zemlji brojnim ulogama nastavnika u vaspitno-obrazovnom procesu. Ova neprilagođenost se odnosi, pored ostalog, na nedovoljnu zastupljenost didaktičko-metodičkih sadržaja. U ovom radu smo ispitivali sadržaje programa inicijalnog obrazovanja nastavnika i programa njihovog profesionalnog usavršavanja. Empirijsku građu čine podaci koji su prikupljeni u međunarodnom istraživanju TIMSS 2007, a odnose se na nastavnike predmeta prirodnih nauka koji predaju u osmom razredu osnovne škole. Cilj našeg rada bio je utvrđivanje zastupljenosti stručnih i metodičkih sadržaja u obrazovanju nastavnika predmeta prirodnih nauka u Srbiji i njihove usklađenosti sa teorijski zasnovanim preporukama i sa praksama koje postoje u drugim zemljama. U skladu s tim, proučavali smo prikupljene podatke za našu zemlju i uporedili ih sa podacima iz zemalja iz okruženja koje pripadaju Evropskoj uniji: Mađarska, Slovenija, Bugarska i Rumunija. Analizom podataka za Srbiju utvrđeno je da je čak 99% nastavnika iz uzorka imalo stručne sadržaje u okviru inicijalnog obrazovanja. Međutim, metodičke sadržaje (eng. Education – Science) u inicijalnom obrazovanju imalo je manje od četvrtine naših nastavnika (24%). U okviru programa profesionalnog usavršavanja u Srbiji, dve trećine nastavnika (63%) je pohađalo seminare koji su usmereni na stručne sadržaje, a trećina nastavnika (33%) seminare o didaktičko-metodičkim sadržajima (eng. Science Pedagogy/ Instruction). Na osnovu ovih podataka, može se zaključiti da u našoj zemlji u obrazovanju nastavnika predmeta prirodnih nauka dominiraju stručni sadržaji (naročito u okviru inicijalnog obrazovanja), u odnosu na didaktičko-metodičke sadržaje. Poređenjem sa drugim zemljama, primećuje se da postoji slična zastupljenost stručnih sadržaja, ali da je u obrazovanju naših nastavnika zastupljeno manje didaktičko-metodičkih sadržaja nego što je to slučaj u svim analiziranim zemljama iz okruženja. Na osnovu toga možemo zaključiti da dominacija stručnih u odnosu na metodičke sadržaje u našoj zemlji ne odgovara ni teorijski zasnovanim preporukama, ali nije u skladu ni sa trendom koji se primećuje u zemaljama u okruženju. Međutim, s obzirom na to da se predstavljeni rezultati zasnivaju na istraživanju realizovanom pre uvođenja obaveznih psihološko-pedagoško i didaktičko-metodičkih predmeta u inicijalno obrazovanje nastavnika u našoj zemlji, potrebno je dalje istraživati da li su postignute potrebne promene u pogledu zastupljenosti stručnih i metodičkih sadržaja u obrazovanju nastavnika.

Ključne reči: programi obrazovanja nastavnika, stručni i metodički sadržaji obrazovanja nastavnika, nastavnici predmeta prirodnih nauka, TIMSS

                                                            1 Članak predstavlja rezultat rada na projektima „Od podsticanja inicijative, saradnje, stvaralaštva u obrazovanju do novih uloga i identiteta u društvu (br. 179034) i „Unapređivanje kvaliteta i dostupnosti obrazovanja u procesima modernizacije Srbije“ (br. 47008), koje finansira Ministarstvo prosvete, nauke i tehnološkog razvoja Republike Srbije (2011-2014).

 

45 

 

NEKI ASPEKTI NASTAVE MATEMATIKE I PRIRODNIH NAUKA IZ UGLA NASTAVNIKA I UČENIKA

Snežana I. Mirkov, Nataša Z. Lalić-Vučetić

Institut za pedagoška istraživanja, Beograd, Srbija

smirkov@rcub.bg.ac.rs, nlalic@rcub.bg.ac.rs

Rad je nastao kao rezultat naknadnog promišljanja i pokušaja da se izvrši sinteza podataka dobijenih od nastavnika i učenika u okviru istraživanja TIMSS 2007. Analizirani su nalazi o očekivanjima i procenama nastavnika vezanim za uspeh učenika i za želju učenika da budu uspešni, kao i o faktorima koji otežavaju izvođenje nastave, a odnose se na učenike. Svoja očekivanja vezana za učenička postignuća nastavnici opažaju kao važan faktor u nastavi, iako smatraju da učenici i njihova motivisanost za uspeh imaju veću ulogu u ostvarivanju postignuća. Nastavnici u većoj meri izdvajaju rad sa učenicima sa različitim sposobnostima za učenje, nezainteresovanost učenika i nedisciplinovane učenike kao važne probleme u realizaciji nastave. Precizniji uvid u stavove učenika prema nastavnim predmetima može doprineti razjašnjavanju problema vezanih za motivaciju i za disciplinu. Naši učenici izražavaju pozitivnije stavove prema matematici, biologiji i geografiji, ali i manje pozitivne stavove prema hemiji, u odnosu na učenike iz dve uspešne zemlje u okruženju. Većina učenika iz Srbije izražava visok nivo samoefikasnosti u matematici, biologiji i geografiji, a oko polovine njih smatra sebe uspešnim u hemiji i fizici. Većina učenika visoko vrednuje sve ispitivane nastavne predmete sa stanovišta mogućnosti primene znanja u svakodnevnom životu. Imajući u vidu probleme u nastavi vezane za nezainteresovanost učenika i za disciplinu koje ističu nastavnici, značajni su podaci da oko polovine ispitanih učenika smatra matematiku i fiziku dosadnim, a oko trećine njih smatra biologiju i geografiju dosadnim. Viši nivo obrazovanja roditelja povezan je sa višim postignućem učenika u matematici i u prirodnim naukama, što je u skladu sa nalazima drugih istraživanja koji ukazuju da pridavanje većeg značaja obrazovanju i odnos prema školi i učenju roditelja višeg obrazovnog nivoa deluju podsticajno na odnos učenika prema školi, na ambicije, motivaciju i na angažovanje učenika u učenju. Tome u prilog govore i podaci prema kojima je nivo obrazovanja roditelja povezan sa različitim aspektima stavova učenika prema matematici. Iako stavovi učenika prema nastavnim predmetima u maloj meri doprinose predviđanju njihovih obrazovnih aspiracija, obrazovne aspiracije učenika povezane su sa vrednovanjem matematike. Razmotrene su mogućnosti usavršavanja nastavnog procesa kako bi se sticala kvalitetnija znanja u matematici i prirodnim naukama, ali i podsticalo razvijanje kod učenika takvog sistema vrednosti koji bi mogao doprineti poboljšanju statusa nauke u društvu koje se nastoji razvijati kao društvo znanja.

Ključne reči: nastava matematike i prirodnih nauka, očekivanja nastavnika, problemi u nastavi, stavovi učenika prema nastavnim predmetima, nivo obrazovanja roditelja.

46 

 

FUNKCIONALIZACIJA NASTAVNIH SADRŽAJA O KARBOKSILNIM KISELINAMA

K. B. Putica1, D. M. Radenković 1, D. D. Trivić2

1 Inovacioni centar Hemijskog fakulteta, Beograd, Srbija

2 Hemijski fakultet, Beograd, Srbija puticakatarina@gmail.com, darinka@chem.bg.ac.rs, dtrivic@chem.bg.ac.rs

Istraživanja [1, 2, 3, 4] su pokazala da se učenici srednjih škola suočavaju s problemima u učenju gradiva organske hemije, posebno s primenom ovih znanja u različitim kontekstima. Jedan od osnovnih uzroka je sama koncepcija nastave organske hemije, koja se prvenstveno svodi na izlaganje akademskih znanja u gotovom vidu [2, 3]. U situacijama kada se učenicima prenosi obimno i kompleksno gradivo, najčešće motivacija za učenje nije velika. Akademska znanja iz organske hemije nisu od velikog značaja učenicima, ukoliko oni ne uviđaju kako mogu da ih iskoriste za unapređivanje kvaliteta svakodnevnog života i pripremu za bavljenje budućom profesijom [1, 3, 4]. Da bismo utvrdili da li izlaganje gradiva organske hemije u kontekstu svakodnevnog života i različitih profesija može da doprinese poboljšanju učeničkih postignuća i funkcionalizaciji stečenih znanja, sproveli smo pedagoški eksperiment sa paralelnim grupama, sa učenicima trećeg razreda gimnazije prirodno-matematičkog smera, u kome je ovaj inovativni pristup nastavi iskorišćen za obradu nastavne teme Karboksilne kiseline. Utvrdili smo da primena ovog pristupa dovodi do statistički značajnog poboljšanja učeničkih postignuća i njihove sposobnosti za primenu stečenih znanja iz ove oblasti organske hemije u različitim životnim kontekstima.

Ključne reči: nastava organske hemije, karboksilne kiseline, funkcionalizacija znanja

LITERATURA

[1] E. R. Casiday, D. Holten, R. Krathen, F. R. Frey, Blood-Chemistry Tutorials: Teaching Biological Applications of Organic Chemistry Material, Journal of Chemical Education, 78 (9), 1210-1215, 2001. [2] J. P. Gutwill-Wise, The Impact of Contex-Based Learning in Organic Chemistry Courses: An Early Evaluation, Journal of Chemical Education, 78 (5), 684-690, 2001. [3] M. Burmeister, I. Eilks., Education for Sustainable Development (ESD) and secondary school chemistry education, Chemistry Education Research and Practice, 13(2), DOI: 10.1039/c1rp90060a, 2012. [4] A. Hofstein, M. Kesner, Industrial chemistry and school chemistry: Making chemistry studies more relevant, International Journal of Science Education, 28, 1017–1039, 2006. Izvod je rezultat rada na projektu „Teorija i praksa nauke u društvu: multidisciplinarne, obrazovne i međugeneracijske perspektive“, broj 179048, čiju realizaciju finansira Ministarstvo prosvete, nauke i tehnološkog razvoja Republike Srbije.

47 

 

SAVREMENI KURIKULUM NASTAVE HEMIJE

Biljana I. Tomašević, Dragica D. Trivić

Hemijski fakultet, Univerzitet u Beogradu, Srbija bsteljic@chem.bg.ac.rs, dtrivic@chem.bg.ac.rs

Svako savremeno društvo teži stvaranju moderno obrazovane populacije, osposobljene i motivisane za stalno učenje i primenu stečenog znanja. Nema dileme da svako ko želi opstanak i napredak u budućnosti mora kvalitetnim i efikasnim obrazovanjem da stvori taj najvažniji resurs i potencijal. Naše društvo je, nakon godina različitih kriza i problema, mnogo izgubilo i na ovom polju. O tome govore i rezultati međunarodnih testiranja u koja smo uključeni poslednjih godina. Postignuća naših učenika ukazuju na nedovoljnu naučnu pismenost, posebno za funkcionalnu primenu znanja koja je ispod regionalnog i međunarodnog proseka. Znanja su uglavnom reproduktivnog tipa, a manje od 1% učenika je u najvišim kategorijama znanja. Hemija kao nastavni predmet je izuzetno važan činilac u postizanju naučne pismenosti. Za slabe rezultate koji su postigli našli učenici možemo naći razloge u neusklađenim, obimnim planovima i programima, nedovoljnom povezivanju i primeni znanja i maloj zastupljenosti modernih oblika rada u školi 1. Način da se ovo prevaziđe je priprema i primena savremenog kurikuluma hemije koji će kroz svoje sadržaje doprinositi razumevanju prirodno-naučnih pojmova i procesa iz svakodnevnog života. Koncipiranje savremenog kurikuluma hemije treba da obezbedi usvajanje i razumevanje sadržaja i pojmova koji će omogućiti razumevanje strukture supstanci, svojstava i primene, praćenje i razumevanja međusobne povezanosti hemije/prirodnih nauka sa svim segmentima društva i ljudskih delatnosti, sagledavanje pozitivnih i negativnih efekata naučnog i tehnološkog razvoja na životnu sredinu i ostale oblasti, dometa i ograničenja nauke sa stanovišta industrije, etike i životne sredine i donošenje prihvatljivih odluka u oblasti nauke i tehnologije, ličnog, lokalnog ili nacionalnog značaja. Takođe kroz nastavu hemije, primenom istraživačkih, eksperimentalnih metoda važno je stimulisati više mentalne procese, razvijati radoznalost, kreativnost, motivaciju i interesovanje za posmatranje i izučavanje sveta koji nas okružuje. Takvim pristupom će kurikulum hemije svakako najviše doprineti sticanju kompetencija koje se odnose na matematičko-naučno-tehnološku pismenost. Ali savremeni kurikulum hemije mora uzeti u obzir i ostale kompetencije, proklamovane kao ključne za celoživotno učenje 2. Predloženi oblici nastave/učenja i provere znanja osim osposobljavanja za funkcionalnu primenu znanja iz hemije treba da omoguće i jačanje ostalih kompetencija kao što su komunikacija i izražavanje, sposobnost efektivnog i efikasnog učenja, društvena i građanska odgovornost, osećaj za inicijativu i preduzetništvo i kulturna svesnost.

Ključne reči: hemija, naučna pismenost, kurikulum, kompetencije

Izvod je rezultat rada na projektu „Teorija i praksa nauke u društvu: multidisciplinarne, obrazovne i međugeneracijske perspektive“, broj 179048, čiju realizaciju finansira Ministarstvo prosvete, nauke i tehnološkog razvoja Republike Srbije.

LITERATURA 1 Strategija razvoja obrazovanja u Srbiji do 2020. godine, http://www.mpn.gov.rs/sajt/index.php

2 Key Competences for Lifelong Learning, European Reference Framework, Luxembourg: Office for Official Publications of the European Communities, 2007

48 

 

OBRAZOVNA I VASPITNA VREDNOST SADRŽAJA ISTORIJE PRIRODNIH NAUKA

Darinka M. Radenković1, Katarina B. Putica1, Dragica D. Trivić2

1 Inovacioni centar Hemijskog fakulteta Univerziteta u Beogradu, Srbija

2 Hemijski fakultet Univerziteta u Beogradu, Srbija darinka@chem.bg.ac.rs, puticakatarina@gmail.com, dtrivic@chem.bg.ac.rs

Osamdesetih godina prošlog veka američki naučni odbor je istakao neraskidivost veze između razvoja nauke i razvoja tehnologije. S obzirom na tehnološki napredak društva u kojem živimo učenici se u školama moraju osposobljavati za razumevanje tehnoloških inovacija i njihovog uticaja na kvalitet života, kao i za kritičko procenjivanje društvenih pitanja koja obuhvataju posledice razvoja tehnologije [1]. Da bi razumeli nauku i tehnologiju savremenog i budućeg doba, učenici treba da razumeju razvoj nauke i tehnologije u prošlosti. Na primer, kroz odgovarajuće epizode iz istorije prirodnih nauka, učenici mogu sagledati kako tehnologija traži odgovore nauke da bi se razvijala ili, kako se razvijala sposobnost čoveka da uoči problem koji je značajan za istraživanje i čije rešavanje doprinosi razvoju nauke, a samim tim i tehnologije. U ovom radu se govori o potencijalima sadržaja istorije prirodnih nauka za obrazovanje i vaspitanje učenika. Razmatra se uticaj sadržaja iz istorije prirodnih nauka na razumevanje pojmova iz savremenih prirodnih nauka, kao i uticaj na razvoj psiho-fizičkih sposobnosti i formiranje pogleda na svet kod učenika.

Ključne reči: istorija prirodnih nauka, vaspitanje, obrazovanje, nastava, učenik

LITERATURA

[1] National Science Board, Educating American for the 21st century, Washington, D.C.: U.S. Government Printing Office, (1983).

Izvod je rezultat rada na projektu „Teorija i praksa nauke u društvu: multidisciplinarne, obrazovne i međugeneracijske perspektive“, broj 179048, čiju realizaciju finansira Ministarstvo prosvete, nauke i tehnološkog razvoja Republike Srbije.

49 

 

NAUČNA SARADNJA IZMEĐU REPUBLIKE SRBIJE I REPUBLIKE FRANCUSKE

Dragan D. Manojlović1, Milica N. Sentić1,2,

Milena M. Milutinović1,2, Nešo Šojić2

1Hemijski fakultet,Univerzitet u Beogradu, Beograd, Srbija 2Univerzitet Bordo 1, Bordo, Francuska

milena@chem.bg.ac.rs,manojlo@chem.bg.ac.rs,msentic@ipb.fr, sojic@enscbp.fr Saradnja između Laboratorije profesora D. Manojlovića sa Katedre za analitičku hemiju Hemijskog fakulteta i Laboratorije profesora N. Šojića na Univerziteta u Bordou ostvarena je 2008. godine u okviru programa „Pavle Savić” preko programa saradnje „Partnerstvo Hubert Curien” (PHC) i rada na projektu „Mreža makroporoznih ultramikroelektroda koje se primenjuju za analizu tragova metalnih jona u životnoj sredini” (No: 337-00-00286/2007-02/10). Uspešna realizacija projekta ostvarena je objavljivanjem naučnih radova u prestižnim i visoko rangiranim časopisima AdvancedSynthesis&Catalysis, 2008, 350, 29 i Electrochimica Acta, 2010, 55, 965. Milena Milutinović je uradila i odbranila doktorsku disertaciju „Elektrogenerisana hemiluminiscentna detekcija zasnovana na redoks hidrogelu imobilizovanom unapređenim metodama” pod rukovodstvom mentora sa oba univerziteta. Iz te disertacije objavljeno je nekoliko radova u naučnim časopisima sa izuzetno visokim impakt faktorom (Spectra Analyse, 2010, 275, 43; Chemical Communications 2011, 47, 9125; Bioelectrochemistry 2011, 82, 63), što svedoči o uspešnosti naučne saradnje. Projekat „Pavle Savić” za 2010-2011. godinu pod nazivom „Elektrohemiluminiscetni biosenzori koji se koriste istovremeno za veći broj imunoeseja” doprineo je izradi ove doktorske teze i učvrstio saradnju dve istraživačke grupe. Dinamična i uspešna saradnja nastavljena je od novembra 2011. godine izradom druge doktorske disertacije sa dvojnim mentorstvom (doktorantkinja Milica Sentić). Kombinovanjem iskustva srpskog i francuskog tima mladim istraživačima komentorskih studija omogućena je izvrsna obuka u trenutno vodećoj oblasti istraživanja,koja uključuje i obuku u većem broju elektroanalitičkih tehnika. Ambiciozno planiran i realizovan projekat omogućio je da se u veoma kratkom roku objavi rad u prestižnom svetskom naučnom časopisu Angewandte Chemie International Edition sa impakt faktorom 13,455 (M. Sentic, G. Loget, D. Manojlovic, A. Kuhn, N. Sojic, Light-Emitting Electrochemical Swimmers, Angew. Chem. Int. Ed. 2012, DOI:10.1002/anie.201206227). Program „Pavle Savić” za 2012-2013. godinu pod nazivom „Multianalitna detekcija zagađivača sa novim elektrohemijskim sistemima” (No: 680-00-132/2012-09/17) po treći put pruža podršku ovoj saradnji. Iznete činjenice ukazuju na obostranu želju usmerenu u pravcu nastavka uspešne naučne saradnje između Srbije i Francuske.

Ključne reči: Hemijski fakultet u Beogradu, Univerzitet u Bordou, naučna saradnja Republike Srbije i Republike Francuske, projekat „Pavle Savić”

 

 

KULTURA I NAUKA │CULTURE AND SCIENCE .T4.

UNIVERZITETSKO NASLEĐE KAO/U PROCES/U OBRAZOVANJA: PREDLOZI ZA EFIKASNIJU PROFESIONALNU EDUKACIJU

Milica Božić Marojević

RAZLIČITI VIDOVI INTERPRETACIJE NAUKE – PRIMER SPIRITUALIZMA Milena B. Gnjatović, Isidora M. Stanković

HEMIJSKI PREGLED, ŠEZDESET GODINA Branko J. Drakulić, Ratko M. Jankov

THE HUGE AMMOUNT OF DATA AND STRUCTURES, IS THERE SOME SENSE BEHIND? ON SCIENCE TEACHING IN THE SCHOOLS, THE CHEMIST VIEW

Branko J. Drakulić

UČENICI U MUZEJU HEMIJE Jasminka N. Korolija, Aleksandar Đorđević, Igor Matijašević

PRAVNA SVOJINA ZAJEDNIČKIH PROSTORA Marija B. Martinović, Zorana Z. Đorđević

PRINCIPI ODRŽIVOSTI: KULTURNO NASLEĐE PIVNICA NEGOTINSKE KRAJINE

Zorana Z. Đorđević, Marija B. Martinović

51 

 

UNIVERZITETSKO NASLEĐE KAO/U PROCES/U OBRAZOVANJA: PREDLOZI ZA EFIKASNIJU PROFESIONALNU EDUKACIJU

Milica Božić Marojević

Centar za muzeologiju i heritologiju Filozofskog fakulteta Univerziteta u Beogradu, Srbija

mbozic@f.bg.ac.rs Prošlost je budućnost sadašnjosti.

(japanska poslovica)

Definišući pojmove univerziteta i nasleđa, polazeći od geneze, te preko vizije budućeg razvoja, u radu se razmatra njihova upotreba u procesu obrazovanja i daju predlozi za efikasniju karijernu edukaciju. Kroz multidisciplinarni pristup, sagledavaju se mogućnosti negovanja profesionalaca, čija bi, pre svega praktična znanja, doprinela poboljšanju sve prisutnijeg potcenjenog statusa obrazovanja u kulturi, nauci i umetnosti. Evropske konvencije i naučne definicije su temelj, ali one nisu dovoljne. Cilj ovog rada je da pomoću vidova baštinjenja i primera dobre prakse - bilo da je reč o zbirkama, zadužbinama, virtuelnim ili „pravim“ muzejima - pokaže značaj univerzitetskog nasleđa u kreiranju novih naučnih naraštaja. Budući da je formiranje „modernih“ zbirki i muzeja od Luvra do danas, dovelo do temeljnog redefinisanja kulture, muzejska postavka postaje nov način da se upravlja znanjem i obrazovanjem.Možda nije ključno istaći da će stručnjaci odnegovani na univerzitetskoj baštini imati bolje rezultate od onih koji to nisu. Međutim, ako je društvo znanja sinonim za XXI vek, teško je osporiti ulogu nasleđa u sledećem: kad, primera radi, budući stomatolog u zbirci Srpskog lekarskog društva otkrije da je najstarija plomba za koju nauka zna pronađena u Trgovištu, u grobnici staroj 1000 godina, da li će mu biti sve jedno na koji način će je on jednoga dana stavljati? Teret istorijske naracije ne mora nužno da bude kamen oko vrata. Zašto da ne bude podsticaj? Tu treba tražiti polazište za utvrđivanje značaja univerzitetske baštine u edukaciji – kao u materijalu koji će u studentu da probudi odnos prema zanimanju, te profesionalnu, pa ako hoćete i javnu odgovornost, koja uključuje i čuvanje, nadogradnju tog nasleđa i prenošenje na buduće generacije.

Ključne reči: univerzitetsko nasleđe, obrazovanje, profesionalno usavršavanje, univerzitetski muzej, Internet

52 

 

RAZLIČITI VIDOVI INTERPRETACIJE NAUKE – PRIMER SPIRITUALIZMA

Milena B. Gnjatović, Isidora M. Stanković

Filozofski fakultet Univerziteta u Beogradu, Centar za muzeologiju i heritologiju, Beograd, Srbija

gnjatovic.milena@gmail.com, isidora.s@live.com.

Polazeći od nekoliko definicija koje pojašnjavaju pojam nauke biće ustanovljena i glavna teza ovog rada, a ona je da za nauku ne možemo smatrati samo one egzaktne i opšteprihvaćene, već i svaki drugi sistematski oblik bavljenja jednim problemom ili skupom pojava – dakle i one nauke koje se bave kulturom i ne mogu se dokazivati, već samo opisivati. Ispitujući jedan od istorijskih fenomena – spiritualizam, koji se javlja u 19. veku paralelno sa razvojem ideje o neprikosnovenosti ljudskog razuma i izučavanjem prirodnih nauka, biće ustanovljeno kako se jedan duhovni i religiološki fenomen može shvatiti kao nauka. Glavni primeri u radu biće fotografija i slikarstvo, u kojima je najmaterijalnije bila iskazana ideja spiritualizma. Ovaj kulturni fenomen je tražio način da svoja verovanja o komunikaciji sa „drugim svetom“ putem različitih medijuma, naučno objasni i počne da koristi osvešćenost i racionalnost modernog društva u ime duhovnosti. Ono što je bilo zajedničko svim magijskim tradicijama, pa i spiritualizmu, jeste tendencija ovladavanja i upoznavanja sveta prirode, upravo korišćenjem egzaktnih metoda koje bi objasnile duhovno. Otuda, spiritualna fotografija je, kao jedan vid materijalizacije duha, bila posmatrana kao način naučnog dokazivanja medijacije sa svetom umrlih. Ipak, pojava ovakve fotografije desila se paralelno sa drugim tehničkim otkrićima 19. veka koja su transformisala percepciju vizuelnog sveta. Međutim, poimanje ovih izuma imalo je dva lica – jedan koji je težio detaljnijem razumevanju sveta prirode, i drugi interpretiran kao intimno povezan sa spiritualnim.

Ključne reči: spiritualizam, spiritualna fotografija, duhovnost, egzaktne i kulturne nauke

53 

 

HEMIJSKI PREGLED, ŠEZDESET GODINA

Branko J. Drakulić, Ratko M. Jankov

Redakcija Hemijskog Pregleda, Srpsko Hemijsko Društvo, Beograd, Srbija bdrakuli@chem.bg.ac.rs, rjankov@chem.bg.ac.rs

Hemijski pregled (HP) je časopis koji izdaje Srpsko hemijsko društvo (SHD). Prvi broj je izašao 1950. godine, kao 'Hemiski Pregled'. Urednici prvog broja časopisa su kao svrhu postojanja žurnala naveli Da bi naši stručnjaci hemičari kako oni koji rade u industriji tako i oni koji rade kao nastavnici hemije u našim školama, mogli da rade što uspešnije svoj posao neophodno je potrebno da budu svestrano obavešteni o najnovijim tekovinama nauke i tehnike i da budu međusobno što tešnje povezani kako bi mogli što svestranije da raspravljaju o problemima na koje u toku svoga rada nailaze. U nastavku tog teksta koji je štampan u prvom broju se ističe kako je solidno obrazovan i dobro obavešten hemičar jedan od važnih činilaca razvoja socijalističkog društva. Ako uporedite te prve brojeve HP sa brojevima izdatim ove godine videćete da su rubrike vrlo slične. Časopis je donosio i sada donosi pregledne radove na određenu temu, izveštaje sa stručnih skupova, deo koji je posvećen nastavi hemije u školama. Posle šezdeset godina cilj žurnala je isti, ali su se vremena značajno promenila. Ovo je priča o našem pokušaju da održimo tradiciju časopisa i čitaocima ponudimo raznovrsne teme obrađene u obliku kratkih preglednih radova koje će lako i sa interesovanjem čitati i koji će im, svakako, biti korisni. Radeći zajedno na svakom broju HP u poslednjih nekoliko godina autori žele da u ovom saopštenju daju svoje viđenje sadržaja časopisa i svrhe njegovog postojanja. Kratko će biti izložene novine koje smo uveli, kao i ono što tek planiramo da uradimo. Iz godine u godinu sve više i više informacija i tekstova vezanih za hemiju i srodne discipline su slobodno dostupni preko interneta i uporedivi su sa sadržajima koje HP nudi čitaocima. Poznavanje engleskog jezika, na kome je većina takvih informacija dostupna, odavno više nije prepreka većini naših čitalaca... Onima koji saslušaju našu priču obećavamo da ih nećemo opterećivati objektivnim problemima (nedostatkom kvalitetnih tekstova, nedovoljnim finansiranjem – na kraju krajeva sve ovo radimo dobrovoljno i besplatno) i subjektivnim slabostima. Ispričaćemo priču o časopisu koji ima tradiciju, tekstovima koji prolaze recenziju i time trebaju da obezbede informacije kojima čitaoci mogu da veruju, dostupnom stilu pisanja, na čemu insistiramo, osvrnućemo se na elektronsku verziju časopisa (PDF i html), kojima je svima besplatno dostupna, naslovne strane ‘papirne' verzije koje svake godine predstavljaju mali grafički artwork. Razmotrićemo mogućnosti koje elektronsko komuniciranje preko interneta nudi, a koje veliki svetski izdavači uveliko koriste i videti šta od toga može unaprediti HP.

54 

 

THE HUGE AMMOUNT OF DATA AND STRUCTURES, IS THERE SOME SENSE BEHIND? ON SCIENCE TEACHING IN THE SCHOOLS, THE CHEMIST VIEW

Branko J. Drakulić

Department of Chemistry - IChTM, University of Belgrade, Serbia

bdrakuli@chem.bg.ac.rs In the first part of the text the huge number of data on small organic molecules, along with their experimentally obtained physico-chemical properties and biological activities recorded in ‘chemical’ databases will be emphasized. After that some novel knowledge on intra- /inter- molecular interactions will be described, as the example of both the relations between structures and their properties, and the novel knowledge that arise from the analysis of experimental results which are systematically stored in databases. In the last part of the text, the author view on the possible improvements of the teaching natural science, and general benefits of such approach will be given.

Keywords: Chemical databases, Chemical structures, Interactions, Science teaching

55 

 

UČENICI U MUZEJU HEMIJE

Jasminka N. Korolija, Aleksandar Đorđević, Igor Matijašević

Hemijski fakultet, Univerzitet u Beogradu, Srbija

korolija@chem.bg.ac.rs, alek2102@gmail.com, igormat@chem.bg.ac.rs Već decenijama u svetu se organizuju posete učenika različitih uzrasta svim vrstama nacionalnih muzeja. Te posete su sastavni deo školskih programa i imaju veliku obrazovnu i vaspitnu ulogu. U današnјe vreme kada jedan od važnih principa savremenog obrazovanјa predstavlјa povezivanјe nauke, tehnologije i društva, učeničke posete muzejima sve više dobijaju na značaju. Vaspitna uloga ovih poseta je takođe velika jer se učenici kroz nјih upoznaju sa kulturnom i naučnom baštinom svoje zemlјe. Uče se koliko je važno sakupiti baštinu, učiniti je dostupnom građanima i koliko ju je važno sačuvati za buduće generacije. Nasleđe hemičara naše zemlјe čuva se u Muzeju hemije (Zbirci velikana srpske hemije). Ovaj mali Muzej je dragoceno svedočanstvo o razvoju hemijske nauke i nastave hemije u Srbiji od sedamdesetih godina 19. veka do danas. U muzeju se mogu videti dokumenta i oprema prve hemijske laboratorije na Liceju i Velikoj školi, knјige iz 19. veka (među nјima i naši prvi hemijski udžbenici), dokumenta, prepiska i fotografije naših značajnih hemičara i drugi predmeti iz nјihove ostavštine. Sačuvano je oko 2000 neorganskih i organskih supstanci u originalnom pakovanјu sa Liceja i Velike škole, što značajno obogaćuje ovu naučnu i kulturnu ostavštinu. U muzeju postoje različiti instrumenti, aparati, grejna tela, aparature i delovi aparatura koje su u prošlosti upotreblјavane u hemijskim laboratorijama, zbirke ruda i minerala koje su korišćene kao nastavno sredstvo. U programu rada Muzeja hemije obavlјaju se i aktivnosti za popularizaciju prirodnih nauka. U vezi s tim organizuju se grupne posete učenika osnovnih i srednјih škola iz Srbije. Od marta 2012. godine u navedenu aktivnost Muzeja uklјučeni su i studenti viših godina Hemijskog fakulteta. U okviru akcije Otvorene laboratorije čekaju učenike odvijaju se i grupne posete muzeju hemije u trajanјu od oko 60 minuta. Studenti „kustosi“ objašnјavaju eksponate, daju različite informacije vezane za rad i život srpskih hemičara, postavlјaju pitanјa i daju odgovore na pitanјa učenička. Na kraju posete učenici popunјavaju upitnik. Popunјavanјe upitnika je anonimno. U ovom radu su izneti rezultati anketiranјa 125 učenika osnovnih i srednјih škola. Odgovori na devet pitanјa, zatvorenog i otvorenog tipa, pružaju uvid u odnos učenika premu ovakvim posetama i korisnosti tih poseta u okviru osnovnoškolskog obrazovanјa. Poseta muzeju trebalo bi da ohrabri učenike da doživlјavaju muzej kao još jednu mogućnost za lično obrazovanјe van školskih klupa. Pretpostavka je da organizovane posete muzeju hemije mogu doprineti pozitivnom odnosu učenika premu hemiji kao nauci i školskom predmetu.

Klјučne reči: muzej hemije, Učenici osnovnih škola, organizovana poseta, anketa

Izvod je rezultat rada na projektu „Teorija i praksa nauke u društvu: multidisciplinarne, obrazovne i međugeneracijske perspektive“, broj 179048, čiju realizaciju finansira Ministarstvo prosvete, nauke i tehnološkog razvoja Republike Srbije.

56 

 

PRAVNA SVOJINA ZAJEDNIČKIH PROSTORA

Marija B. Martinović1, Zorana Z. Đorđević2

1Arhitektonski fakultet, Univerzitet u Beogradu, Beograd, Srbija, 2 Univerzitet u Beogradu, Beograd, Srbija,

marija.martinovic@gmail.com, zoranadjordjevic.arch@gmail.com

Polazna teza istraživanja je da građena sredina nastaje kao posledica spleta uticaja različitih društveno-naučnih disciplina, sa ciljem da pokaže da arhitektura nije autonomni objekat nastao kao direktan rezultat građevinske prakse, već deo složene mreže društvenih disciplina koje utiču na funkcionisanje grada. U radu se analizira na koji način državno uređenje, sa određenim pravno-zakonskim okvirom, formira i menja gradsko okruženje. Promene u gradskom prostoru su prikazane na primerima iz Beograda, koji je tokom dvadesetog veka bio glavni grad u okviru nekoliko državnih sistema – najpre kraljevine, zatim socijalističke federativne republike, da bi se nakon raspada federacije tražio novi pravni okvir za saveznu državu. Period socijalističkog uređenja koji je trajao preko četiri decenije, imao je značajan uticaj na odnos privatnog i javnog, uvodeći nove kategorije zajedničkog i društvenog. Postavlja se pitanje kako se nove pravne kategorije čitaju u gradskom prostoru. Stoga je težište ovog rada proučavanje pomena zajedničkih prostora, kategorije koja nastaje između javnih i privatnih prostora. U zajedničke prostore spadaju zajedničke prostorije zgrade (holovi, vešernice, tavani, zajedničke terase i sl.) kao i dvorišta unutar bloka ili objekti namenjeni određenoj manjoj zajednici (mesne zajednice). Iako su ovi prostori u društvenoj svojini (kao i javni), njihovo održavanje, a često i dostupnost, ograničeno je na određenu grupu korisnika: stanare zgrade, stanovnike jednog gradskog bloka ili užeg susedstva. Nakon perioda socijalizma ponovo se menjaju vlasnički odnosi, postajući deo tendencije ka slobodnom tržištu i privatizaciji. Posledice ovakvih promena u pravno-svojinskim odnosima su danas vidljive u morfologiji Beograda i ogledaju se u nefunkcionalno izgrađenim gradskim područjima koja su nastala u prelaznim periodima između dva pravna sistema.

Ključne reči: arhitektura, državno uređenje, zajednički prostori, svojina

57 

 

PRINCIPI ODRŽIVOSTI: KULTURNO NASLEĐE PIVNICA NEGOTINSKE KRAJINE

Zorana Z. Đorđević1, Marija B. Martinović2

1Univerzitet u Beogradu, Srbija

2Arhitektonski fakultet, Univerzitet u Beogradu, Srbija

zoranadjordjevic.arch@gmail.com, marija.martinovic@gmail.com

Tradicija gajenja vinove loze u Negotinskoj krajini datira još iz doba Rimskog carstva. Pivnice predstavljaju jedinstvene arhitektonsko-urbanističke strukture, namenjene za spravljanje i čuvanje vina, podignute nedaleko od sela kao što su Štubik, Rogljevo, Rajac, Veljkovo, itd. Ovi sezonski objekti su korišćeni isključivo u vreme berbe grožđa, pri čemu značajan preokret u razvoju predstavlja pojava filoksere krajem XIX veka u Evropi. Kroz multidisciplinarni pristup, rad istražuje prirodni i socio-ekonomski kontekst razvoja pivnica, a takođe predstavlja i urbanističko-arhitektonsku analizu, upoređujući tri vinogradarska naselja: štubičke, rajačke i rogljevske pivnice. U nameri da odgovori na pitanje šta je održivo koriščenje pivnica, istražuje se njihov razvoj kroz poređenje istorijskih podataka i materijalnih činjenica. Cilj rada jeste da sažme pouke starih graditelja i vinara u vidu principa održivosti ugrađenih u kulturno nasleđe pivnica Negotinske krajine, kako bi se oživela neopravdano zapostavljena tema održivog nasleđa u naučnom diskursu u Srbiji.

Ključne reči: održivost, arhitektura, kulturno nasleđe, pivnice

MULTIDISCIPLINARNOST U NAUCI │ MULTIDISCIPLINARITY IN SCIENCE_________________________.T5.

MULTIDISCIPLINARNI PRISTUP KAO OSNOV ZA UNAPREĐIVANJE ZNANJA O

KULTURNOM NASLEĐU D. D. Korolija-Crkvenjakov, M. Stojanović-Marić, V. Andrić, M. Gajić-Kvaščev

PROBLEM RAZUMEVANJA I IMPLEMENTACIJE MULTIDISCIPLINARNIH I INTEGRATIVNIH STUDIJA

Predrag D. Milosavljević

HUMANISTIČKO OBRAZOVANJE KAO PONUDA OBJEDINJENOG DISKURSA O SVETU

Angelina R. Milosavljević

KONCEPT PORODIČNIH SLIČNOSTI U SAVREMENOJ NAUCI. SLUČAJ STUDIJA BAŠTINE

Milan Popadić

MULTIDISCIPLINARNOST KAO PUT RAZUMEVANJA MUZEOLOŠKE VREDNOSTI IDENTITETA

Milena V. Štatkić

MULTIDISCIPLINARNOST SVETLOSTI KAO TEME OD ZNAČAJA ZA DRUŠTVO Bojan M. Tomić

ZNAČAJ MULTIDISCIPLINARNOG PRISTUPA U KONCIPIRANJU SAVREMENIH PROSTORA ZA UČENJE

Danica Stojiljković, Igor Matijašević

59 

 

MULTIDISCIPLINARNI PRISTUP KAO OSNOV ZA UNAPREĐIVANJE ZNANJA O KULTURNOM NASLEĐU

D. D. Korolija-Crkvenjakov1, M. Stojanović-Marić2, V. Đ. Andrić3, M. D. Gajić-Kvaščev3

1Galerija Matice srpske, Novi Sad, Srbija, 2Narodni muzej, Beograd, Srbija,

3Institut za nuklearne nauke „Vinčaˮ, Beograd, Srbija daniela.korolija@gmail.com, milica65@live.com, velan@vinca.rs, gajicm@vin.bg.ac.rs

Pojam kulturnog nasleđa i definicije šta ono predstavlja i obuhvata nastajale su i menjale se kroz vekove. Brojne međunarodne povelje, donesene pod okriljem UNESKO-a i srodnih organizacija, predstavljaju okvir za zaštitu kulturnog nasleđa, koja je prvo u posleratnoj Jugoslaviji, kao i danas u Srbiji, bazirana na ovim međunarodnim dokumentima. Savremene institucije zaštite kulturnog nasleđa razvijane su pod uticajima velikih evropskih centara, kroz projekte saradnje i specijalizacije stručnjaka. Tako je metodologija njihovog rada postala deo prakse zaštite kulturnog nasleđa u Srbiji. Ove institucije su već u međuratnom periodu u svoj redovan rad uvele laboratorije iz domena prirodnih nauka, sa stručnjacima koji su se specijalizovali za oblast kulturnog nasleđa. U Srbiji su posle II svetskog rata formirane laboratorije za fizičko-hemijska ispitivanja u Republičkom zavodu za zaštitu spomenika kulture i Narodnom muzeju u Beogradu. Posle početnih uspeha, dalji rad ovih specijalizovanih laboratorija bio je otežan, a razvoj usporen, tako da su i danas u Srbiji prirodne nauke nedovoljno uključene u oblasti proučavanja i zaštite kulturnog nasleđa. Deo uzroka leži u sistemu obrazovanja: stručnjaci koji rade u zaštiti kulturnog nasleđa tradicionalno su obrazovani na grupama filozofskih i arhitektonskih fakulteta i umetničkim akademijama. Obrazovanje konzervatora-restauratora razvijano je za oblast likovne umetnosti, dok za veliki broj specifičnih materijala ne postoje studijski smerovi. Dosadašnja praksa na prirodnim i tehničkim fakultetima u Srbiji problemima proučavanja kulturnog nasleđa bavila se isključivo u okviru pojedinih predmeta. Situacija počinje da se menja u poslednjih nekoliko godina: formiraju se istraživačke grupe; uvode se, uglavnom na master studijama, specifični predmeti; akreditovane su master i doktorske studije i pojavljuju se prve master i doktorske teze, u najvećoj meri proistekle iz saradnje institucija kulture i naučnih instituta i fakulteta. Logična usmerenost stručnjaka društvenih, prirodnih i tehničkih nauka na zajednički rad u oblasti ispitivanja i zaštite kulturnog nasleđa proizilazi iz samog karaktera oblasti. Pokazuje se, na osnovu dobre prakse, da se do povećanja znanja o nasleđu dolazi sinergijom doprinosa svih članova multidisciplinarnog tima. Razumevanje problema, plodna komunikacija u toku istraživanja i dovoljno znanja iz „one druge oblastiˮ preduslovi su za ostvarivanje nove vrednosti u znanju o nasleđu. Primer koji o tome svedoči je i studija ikonostasa manastira Krušedola, na kojoj su radili stručnjaci različitih profila, oslanjajući se na raniju istorijsko‒umetničku studiju i postojeću dokumentaciju, uz primenu savremenih neinvazivnih analitičkih metoda ispitivanja materijala.

Ključne reči: kulturno nasleđe, prirodne nauke, multidisciplinarnost

60 

 

PROBLEM RAZUMEVANJA I IMPLEMENTACIJE MULTIDISCIPLINARNIH I INTEGRATIVNIH STUDIJA

Predrag D. Milosavljević

Univerzitet u Beogradu, Studije pri Univerzitetu, Istorija i filozofija prirodnih nauka i tehnologija, Beograd, Srbija, pmilosavljevic@gmail.com

Kumulativni aspekti naučnog razvoja i zahtevi za razvoj novih tehnologija, a posebno uspostavljanje novih naučnih paradigmi, zahtevaju viši stepen naučne integracije. Preduslov za uspostavljanje održivog sistema naučne integracije u osnovi se svodi na organizaciju studijskih programa u okviru kojih bi se omogućio i uslovio širi dijapazon metodoloških, teorijsko-istraživačkih i ostalih nivoa pristupa i opisa rezultata istraživanja kojim bi u isto vreme bile obuhvaćene sve tri oblasti: prirodno-matematičke, društvene-humanističke i tehničko-tehnološke. Pokretanje i učešće na integrativnim projektima podrazumeva uključivanje kadrova pripremljenih i obučenih za multidisciplinarna, interdisciplinarna, transdisciplinarna ili krosdisciplinarna istraživanja. Ovo se posebno odnosi na rukovođenje i umrežavanje različitih disciplinarnih pristupa u okviru određenog integrativnog programa ili šire koncipiranih aspekta i obuhvata društvenog angažmana i predstavljanja naučnih rezultata. Stoga, organizovanje studijskih programa sa integrativnim pristupom podrazumeva istovremeno angažovanje kadrova iz više naučnih oblasti i disciplina, posebno kada su u pitanju mentorski rad i vrednovanje studijsko-istraživačkog rada i naučne prakse u okviru pojedinačnog nastavnog predmeta ili integrativnog diskursa na nivo master i doktorskih studija. Na taj način se omogućava šire umrežavanje nastavnih i naučnih kadrova u okviru ustanova (fakulteta, instituta, univerziteta), dok se studentima omogućava širi pristup u analizi i razumevanju naučnih problema, ali i podsticanju uspostavljanja i rešavanja novih naučnih paradigmi. Cilj ovog rada je da ukaže na značaj razvoja i ulaganja u multidisciplinarne i integrativne studijske programe u okviru kojih bi na nivou Univerziteta u Beogradu i međuuniverzitetske saradnje bili uspostavljeni kompleksniji stepen naučno istraživačke (među-disciplinarne) saradnje i specifični vidovi nastavno-naučnih praksi. Potrebe za proširivanjem i umrežavanjem postojećih znanja, ali i nacionalnih resursa i kadrova u savremeni kulturni kontekst i globalne naučne mreže, zahtevaju stručno usavršavanje i osposobljavanje za integrativne modele istraživanja koji svojim obuhvatom sagledavanja mogu da odgovore na sve kompleksnije vidove organizovanja u okviru timskog rada. Širi obuhvat naučnog sagledavanja omogućava da se prodube pristupi, značaj i razumevanje pojedinačnih ili opštih karakteristika naučnog i tehnološkog razvoja kao i održanja životne sredine, a u svrhu prevazilaženja postojećih naučnih problema i razvoja novih teorijskih okvira, tehnoloških rešenja i društvenih sistema.

Ključne reči: integrativne studije, multidisciplinarna istraživanja, Univerzitet u Beogradu, naučna praksa, naučno umrežavanje

61 

 

HUMANISTIČKO OBRAZOVANJE KAO PONUDA OBJEDINJENOG DISKURSA O SVETU

Angelina R. Milosavljević

Akademija lepih umetnosti, Beograd, Srbija

andjelijam@gmail.com Ideja univerziteta stara je koliko i čovekovo razmišljanje o funkciji znanja u svakodnevnom životu, odnosno o njegovoj upotrebljivosti. To je pitanje koje se danas čini aktuelnijim nego ikada ranije usled striktne podele između humanističkih, društvenih i prirodnih nauka. Ta podela nam je nametnuta potrebom najuže naučne specijalizacije, koja zauzvrat predstavlja proizvod nagomilanih znanja. Čini se da odgovor na to pitanje, koje izaziva sve veće dileme u savremenom društvu, možemo naći ukoliko se osvrnemo na istorijske kontekste koji su negovali ideju obrazovanja kao objedinjenog diskursa o svetu, koji nužno podrazumeva simbiozu svih naučnih disciplina, iako se pojedinac nesmetano mogao specijalizovati u jednoj. Ma koliko nam se renesansni koncept obrazovanja čini dalekim u temporalnom smislu, on itekako može biti aktuelan, makar zbog toga što se i krajem 14. i početkom 15. veka u istoriji univerziteta, odnosno obrazovanja kao prakse, dogodila promena koju je, sa jedne strane, donelo novo čitanje antičke istorijske literature. Sa druge strane – i mnogo značajnije – došlo je porasta broja učenih ljudi koji su "izlazili" sa evropskih univerziteta, slično onome što iskušavamo danas. Ti učeni ljudi nisu ostajali ni u službi srednjovekovnog univerzitetskog sistema niti u službi religijske ustanove za koju su se školovali, već su nameštenje nalazili na dvorovima nove evropske elite kojoj su morali prilagoditi kurikulume, pri čemu su imali obavezu da edukuju kao nosioce "modernih" vrednosti. Srednjovekovni sholastički model obrazovanja je pripremao pojedinca za život u zatvorenoj zajednici naučnika, i to je model koji je takođe morao biti prevaziđen krajem 20. veka. Novi model obrazovanja može biti sličan onom renesansnom, humanističkom, koji je svojom brigom za etiku, na prvom mestu, pripremao za život aktivne članove društva. Svojim modelom izvođenja nastave taj koncept je upućivao na multidisciplinarnost i interakciju između profesora i studenta, ali i neposredan susret sa predmetima njihovog proučavanja, a sve radi boljeg razumevanja funkcionisanja univerzuma čije je zakone pojedinac morao da upozna ukoliko je želeo da bude koristan član zajednice. Ta filozofija obrazovanja bila je naširoko obrazlagana i branjena u traktatima o obrazovanju. To je odnos i proces koji danas treba da rekonstruišemo ako uopšte ima budućnosti i opravdanja za dalje negovanje koncepta univerziteta.

Ključne reči: univerzitet, renesansa, humanističko obrazovanje, traktati o obrazovanju, etika

62 

 

KONCEPT PORODIČNIH SLIČNOSTI U SAVREMENOJ NAUCI. SLUČAJ STUDIJA BAŠTINE

Milan Popadić

Filozofski fakultet Univerziteta u Beogradu, Srbija

milan_popadic@yahoo.com Koncept porodičnih sličnosti (eng. Family resemblance, nem. Familienähnlichkeit) izvorno je filozofska ideja koju je sredinom dvadesetog veka artikulisao Ludvig Vitgenštajn (Ludwig Wittgenstein). Koncept se odnosi na skup objekata koji su povezani ne zato što imaju jednu zajedničku osobinu već zbog toga što imaju različite sličnosti koje se delimično preklapaju. U tom kontesktu koncept porodičnih sličnosti koristio se u drugoj polovini 20. veka u različitim naučnim disciplinama, kako u prirodnim, tako i humanističkim i društvenim. Danas se i sam pojam nauke shvata kao pojam porodičnih sličnosti čime se povezujuju činioci poput naučne prakse, istorije nauke, nauke kao institucije i naučne metodologije. Na taj način je artikulisano promišljanje nauke u kojoj vlada „princip spontane koordinacije“ (Polanji/Polanyi) naučnih rezultata i „međusobno rasetljavanje“ (Valzel/Walzel) pojedinačnih disciplina u cilju razumevanja ukupnog naučnog doprinosa. U ovom radu navedni koncept biće ilustrovan kroz analizu primera studija baštine, koje zahvaljujući svojoj međudisciplinarnoj prirodi predstavljaju gotovo laboratorijski slučaj za primenu koncepta porodičnih sličnosti.

Ključne reči: porodične sličnosti, Family resemblance, Familienähnlichkeit, pojam nauke, studije baštine

63 

 

MULTIDISCIPLINARNOST KAO PUT RAZUMEVANJA MUZEOLOŠKE VREDNOSTI IDENTITETA

Milena V. Štatkić

Filozofski fakultet, odeljenje za Heritologiju, Ljubljana, Slovenija

mshtatkich@yahoo.com Polje istraživanja ovog rada jeste nauka koja se bavi prepoznavanjem, očuvanjem i komuniciranjem nasleđa, tj. muzeologija, samim timi uticaj nasleđa na izgradnju identiteta kao jedne od prepoznatih muzeoloških vrednosti. Kroz istoriju su svi oblici delovanja, koji se bave pitanjima očuvanja nasleđa, pa sve do današnje ustanovljene institucije muzeja, imali drugačije kriterijume po kojima su ispunjavali svoju delatnost u zavisnosti od potreba korisnika.Ono što je uvek bilo isto i što se kroz istoriju nije menjalo je svrha muzeja, koja se temelji u cilju prenošenja poruka. Svojom dugovekovnom tradicijom, institucija muzeja je stekla određeni kredibilitet u društvu i samim tim što joj korisnici veruju, snosi odgovornost u načinu na koji prenosi poruke i postavljanju kriterijuma po kojima iste uzdiže na pijedastal vrednosti. Koncept skladištenja lepih i vrednih predmeta, kao i institucije koja zauzima ekskluzivistički, elitistički, pasivan i na prvi pogled politički neutralan stav je prevaziđen. U skladu sa tim će se cilj ovog rada ogledati u usvajanju novih koncepata muzeološke paradigme koja prepoznaje multikulturalnost i inkluziju manjinskih grupa i koja prepoznaje muzej kao prostor medijacije identiteta. Inspiraciona tačka ovog rada je poslanstvo muzeja u službi afirmacije identiteta, u svrsi integracije i demokratizacije društva. Obzirom da je problematika posmatrana iz ugla Nove muzeologije, a ne iz ugla artificijalne institucije prošlog veka, identitet kao vrednost ne može da se ograniči na predmet proučavanja humanističkih nauka. Identitet je skup neograničenog broja osobina i zaštita, čuvanje i komuniciranje istim podrazumeva primerenu širinu. Cilj ovog rada će biti da se multidisciplinarnim pristupom i korišćenjem metoda različitih nauka, osveži klasičnoposmatranje muzeoloških vrednosti i demonstrira njegova upotrebljivosti u savremenoj nauci i praksi. Obzirom da je savremeni muzej postao značajan edukativni centar, on mora da pruža multidisciplinarni pristup problemu identiteta i sintezu matematičkog, informatičkog, logičkog, sociološkog i psihološkog pristupa, zarad sticanja jasnijeg i kompleksijeg uvida u prošlost koja stvara samopoštovanje, učvršcuje identitet i potrebna je narodu da se homogenizuje.

Ključne reči: Nasleđe, muzej, identitet, multidisciplinarnost

64 

 

MULTIDISCIPLINARNOST SVETLOSTI KAO TEME OD ZNAČAJA ZA DRUŠTVO

Bojan M. Tomić

Institut za multidisciplinarna istraživanja, Beograd, Srbija

bojantomic@imsi.rs

Tema svetlosti predstavljena je na osnovu rezultata pet multidisciplinarnih istraživanja. Nakon razmatranja opšteg značaja svetlosti, sledi prvo istraživanje bazirano na konceptu svetlosti u umetnosti (ikonopisu). Zatim se razrađuje tema ekspertize u okviru primera ekspertize u umetnosti (pozivanjem na projekat o svetlosti u crkvenoj umetnosti). Zadaci ekspertize u ovom projektu su metodološko i epistemološko obuhvatanje različitih oblasti iz kojih se predmet ekspertskog istraživanja sastoji i njihovo osavremenjavanje. Treći segment čine istraživanja vezana za svetlost kao budući činilac u obrazovanju. Ona se odnose na pitanje na koji način bi činjenica da je svetlost predmet interesovanja prirodnih i društvenih nauka, mogla uticati na poboljšanje kurseva u obrazovanju i usvajanje znanja. U četvrtom segmentu razmatrana je metodologija holografskih istraživanja kao primer savremene discipline neodvojive od pitanja proučavanja svetlosti, a koja poseduje mnogostruki potencijal za društvene nauke. Poslednje istraživanje koje je razrađeno tiče se svetlosti kao prilike za multidisciplinarnost u društvu. Ključne reči: svetlost, ekspertiza, obrazovanje, društvo, multidisciplinarnost

65 

 

ZNAČAJ MULTIDISCIPLINARNOG PRISTUPA U KONCIPIRANJU SAVREMENIH PROSTORA ZA UČENJE

Danica Stojiljković1 i Igor Matijašević2

1Institut za multidisciplinarana istraživanja, Univerzitet u Beogradu, Srbija 2Hemijski fakultet u Beogradu Univerzitet u Beogradu, Srbija

danicarch@yahoo.com, igormatijasevic@googlemail.com

Ovaj rad ističe značaj multidisciplinarnog pristupa u sistemu obrazovanja, prvenstveno u fazi koncipiranja prostora za učenje koji treba da pruži mogućnosti primene različitih metoda podučavanja i učenja kako bi se postigli željeni vaspitno-obrazovni ciljevi. Prostor za učenje predstavlja jedan od mnogih faktora u složenim odnosima nastave koji utiču na obrazovni ishod. Tradicionalno, prostori za učenje su projektovani od strane arhitekte i obično bez prisustva nastavnika (praktičara), odražavajući u tom trenutku savremene arhitektonske, ali ne i obrazovne imaginacije, što je često dovodilo do reprodukcije industrijskog modela učionica. Projektovanje savremenih prostora za učenje zasnovano je na arhitektonskim principima, ali i na savremenim shvatanjima procesa učenja i uloge nastavnika u tom procesu. Stoga, savremene potrebe prostora za učenja zahtevaju multidisciplinarni pristup projektovanja kroz uključivanje različitih disciplina od arhitekture, psihologije, pedagogije, sociologije, a poslednjih godina sve više uključuje i nauku o životnoj sredini, zdravlju i antropološki dizajn. Iako postoji više različitih disciplina koje daju drugačiju perspektivu o prostoru za učenje, potrebno je da različita polja konvergiraju zbog potrebe da se usredsrede na odnose između kontekstualnih, organizacionih, pedagoških i društvenih praksi različitih prostora učenja. Takođe, kako bi se omogućilo unapređenje procesa projektovanja obrazovnog okruženja neophodna je i zajednička saradnja sa korisnicima prostora. Ovaj rad ima za cilj da ukaže da je projektovanje prostora za učenja veoma komleksan proces, s obzirom da različiti korisnici imaju drugačiju percepciju prostora, kao i potrebe, i da se uspeh u projektovanju prostora za učenje nalazi u integraciji vizije prostorno-programskih aktivnosti sa arhitektonskim principima projektovanja.

Ključne reči: projektovanje prostora za učenje, multidisciplinarni pristup, obrazovanje, teorije učenja

Izvod je rezultat rada na projektu „Teorija i praksa nauke u društvu: multidisciplinarne, obrazovne i međugeneracijske perspektive“, broj 179048, čiju realizaciju finansira Ministarstvo prosvete, nauke i tehnološkog razvoja Republike Srbije.

66 

 

LISTA UČESNIKA│ LIST OF PARTICIPANTS________________________________________

1. A. Voulgaropoulos 2. Aleksandar Baucal 3. Aleksandar Belić 4. Aleksandar Đorđević 5. Aleksandar S. Jović 6. Aleksandar T. Lipkovski 7. Angelina R. Milosavljević 8. B. Dojčinović 9. B.D. Petrović 10. Biljana I. Tomašević 11. Bojan M. Tomić 12. Bojana Novović 13. Branislav R. Simonović 14. Branko J. Drakulić 15. D. Lovren 16. D. Manojlović 17. Đ. Prekovic 18. D.Trbović 19. Danica M. Stojiljković 20. Daniela Korolija-Crkvenjakov 21. Darinka. M. Radenković 22. Denis M. Zhilin 23. Dragan Bulatović 24. Dragica Pavlović 25. Dragica. D. Trivić 26. Dušan Krsmanović 27. E. Odrowąż 28. E. Szostak 29. Emina M. Kopas-Vukašinović 30. I. Maciejowska 31. Igor Matijašević 32. Ilija Brčeski 33. Isidora M. Stanković 34. Ivan Gutman 35. Ivanka Popović 36. J. Mutić 37. Jasminka N. Korolija 38. Jelena Đurđević 39. Jelena Ristić Trajković 40. Jovan Puzović

67 

 

41. K. Matijašević 42. Katarina. B. Putica 43. Lela Vujošević 44. M. D. Gajić-Kvaščev 45. M. Djukić 46. M. Preković 47. M. Stojanović-Marić 48. M. Todorović 49. Marija B. Martinović 50. Milan Popadić 51. Milan Popadić 52. Milca N. Sentić 53. Milena B. Gnjatović 54. Milena M. Milutinović 55. Milena V. Štatkić 56. Milica Božić Marojević 57. Milica Novaković 58. Milica V. Marušić 59. Miloš Okiljević 60. Nataša Z. Lalić-Vučetić 61. Nešo Šojić 62. Predrag D. Milosavljević 63. Ratko M. Jankov 64. Snežana Bojović 65. Snežana I. Mirkov 66. Stefan Preković 67. Stevan Jokić 68. Sunčica V. Macura 69. Svetlana Mitrović 70. Tanja Ćirković Veličković 71. V. Đ. Andrić 72. Vera T. Dondur 73. Vladeta D. Milin 74. Vojin Krsmanović 75. Z. Lovren 76. Zorana Z. Đorđević

CIP - Каталогизација у публикацији Народна библиотека Србије, Београд 001(082) НАУЧНИ симпозијум са међународним учешћем Теорија и пракса науке у друштву: од кризе ка друштву знања (1 ; 2012 ; Београд) Knjiga radova [Elektronski izvor] = Proceedings ; Knjiga apstrakata = Book of Abstracts / Prvi naučni simpozijum sa međunarodnim učešćem Teorija i praksa nauke u društvu: od krize ka društvu znanja, 14-16. novembar 2012. godine, Beograd, Srbija = The First Scientific Symposium with International Participation Theory and Practice of Science in Society: from Crises to Knowledge Society, 14th-16th November 2012, Belgrade, Serbia ; [urednici, editors Dragica Trivić, Dragan Bulatović, Vojin Krsmanović]. - Beograd : Hemijski fakultet, 2012 (Beograd : I. Matijašević). - 1 elektronski optički disk (CD-ROM) ; 12 cm Sistemski zahtevi: Nisu navedeni. - Nasl. sa naslovnog ekrana. - "Sa obeležavanjem 40 godina katedre za nastavu hemije = With 40 Years of the Department for Chemical Education" --> naslovni ekran. - Radovi na srp. i engl. jeziku. - Tiraž 50. - Bibliografija uz svaki rad. ISBN 978-86-7220-050-8 a) Наука - Зборници COBISS.SR-ID 194734092

SPONZORI

Univerzitet u Beogradu

PROJEKAT 179048 Ministarstva prosvete, nauke i tehnološkog razvoja

PROJEKAT 777Hemijskog fakultetaUniverziteta u Beogradu

Hemijski fakultet