Komunikimi Online & Manaxhimi i Preferencave(1)

UNIVERSITETI I TIRANESFAKULTETI I EKONOMISEPROGRAMI MASTERKURSI: MBA 14

- PROJEKT KURSI -KOMUNIKIMI “ONLINE”

MANAXHIMI I PREFERENCAVE TE INDIVIDEVE

Punuan:ELDA DODA (CINA)EDMIRA CAKRANI

DANJELA BEGOLLIANDI KRUJA

Pranuan:Prof. Dr. VASILIKA KUME

FALENDERIME:

Gjate pergatitjes se ketij projekti, ne vume re se ne menyre qe te paraqitesh nje punim sa serioz po aq

edhe ambicioz, duhet pune voluminoze dhe bashkepunim me specialiste te fushave perkatese. Per

kete arsye, ne qe ne hapat e para te krijimit te nje kornize per punen tone, jemi konsultuar

vazhdimisht me udheheqesen e tezes tone Prof. Dr. Vasilika Kume.

Ajo me nje perkushtim te vecante, na ka konsultuar dhe kritikuar per pikat tona te dobeta, deri ne

konsolidimin e punimit. Nisur nga ky fakt, ne do te donim ta falenderonim Zj. Kume si kontribuesen

kryesore te ndihmeses ne punen tone, gjithashtu edhe per njohurite e marra paraprakisht (suportuese

te punes tone) ne “Manaxhimin Strategjik”.

Ne te njejten menyre, falenderojme me respekt te gjithe pedagoget e MBA 14, te cilet dhane nje

kontribut shume te vlefshem ne formimin tone si nxenes e ne vijim. Gjithashtu, ata na ndihmuan

edhe ne aspektin social e njohurite e pergjithshme te cilat jane shume me vlere ne formimin e

individit dhe per fazat e ardhshme te karrieres.

KOMUNIKIMI ONLINE – MANAXHIMI I PREFERENCAVE TE INDIVIDEVE

Ne te njejten menyre, falenderojme te gjithe koleget e MBA 14 per eksperiencen shume interesante

dhe shkembimin e ideve gjate ketyre dy viteve.

Nje rol mjaft te rendesishem gjate ketij procesi kane luajtur edhe familjet tona, te cilat kane qendruar

krah nesh dhe na kane suportuar gjate tere periudhes, megjithese procesi nuk ka qene aspak i lehte

per ata. Me kete rast, i shprehim mirenjohjen tone te thelle, duke i shprehur se pa suportin e tyre, ne

nuk mund te qendronim ketu ku jemi sot.

Gjithashtu, gjate pergatitjes se detyres, ne shperndame nje pyetsor ne Universitetet e Durresit dhe te

Vlores si dhe ne Bankat Tirana dhe BKT. Me kete rast, do te falenderonim te gjithe pjesemarresit ne

kete ankete per dashamiresine, sinqeritetin si dhe kontributin ne projektin tone.

Me respekt dhe mirenjohje,Elda, Edmira, Danjela dhe Andi.

ABSTRAKT:

Titulli: Komunikimi Online, Manaxhimi i Preferencave te Individeve

Qëllimi: Qëllimi i kësaj teze është shqyrtimi i marrëdhënieve midis niveleve të prirjes për të

komunikuar dhe preferencave te individeve për të kryer transaksione online.

Metoda: Ne kete punim jane studiuar dy lloje të ndryshme transaksionesh: ”blerje online” dhe

“banking online”.

Do te zhvillohen hipoteza rreth variablave te cilat do te studiohen duke përdorur teoritë e

pershtatshme për këtë studim. Hipotezat propozojnë që:

(1) ekzistojnë dallime të mëdha në prirjen për të komunikuar për njerëz me preferenca të

ndryshme gjate blerjeve “online” dhe blerjeve nëper dyqane,

(2) ekzistojnë dallime të mëdha në prirjen për të komunikuar për njerëz me preferenca të

ndryshme gjate pageses se faturave “online” dhe gjate pageses se faturave ne sportelin e

bankave.

Një pyetësor i strukturuar u krye në rreth 200 studentë të universiteve te Durresit dhe

Vlores; si edhe ne 100 punonjes te sektorit bankar, perkatesisht ne Banken Kombetare

Tregtare dhe Tirana Bank.

Rezultatet:Rezultatet statistikore nga testet tregojnë se nuk ka dallime të mëdha në nivelet e prirjes

për të komunikuar për njerëz me preferenca të ndryshme midis pageses se faturave online

MBA 14 PROJEKT KURSI1


dhe pageses se faturave ne sportelet e bankave. Megjithatë, Rezultatet statistikore nga

testet tregojne se ka dallime të mëdha në nivelet e prirjes për të komunikuar për njerëz me

preferenca të ndryshme midis blerjeve online dhe blerjeve ne dyqan. Verehet gjithashtu

se individët me një preferencë të fortë (ose drejt blerjeve online ose blerjeve "ofline")

priren të kenë një nivel më të lartë të prirjes për të komunikuar se ata që kanë një

preferencë më të dobët ose janë neutrale mes dy opsioneve.-ne varesi te kerkimit

PËRMBAJTJA:

1. DISKUTIMI I PROBLEMIT ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...

1.1 Hyrje ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... … ... ... ... … ...

1,2 Historiku ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... … ..

1.3 Përmbledhje e Kërkimeve te meparshme ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...

1.4 Qëllimi ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... … … … .

1.5 Kufizime ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... … … … … .

2. SHQYRTIMI I LITERATURES ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...

2,1 Faktorët që ndikojnë në sjelljen e konsumatorëve ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...

2.1.1 Kultura ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ............................

2.1.2 Besimi, Qëndrimet dhe Preferencat ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...........................

2.1.3 Personaliteti ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ............................

2.2 Prirja për të komunikuar si një forme personaliteti ... ... ... ... ... ... … … … …..............

2.21 Paraardhes te prirjes për të komunikuar ... ... ... ... ... ... ... ... .. ....................................

2.3 Faktorët që ndikojnë sjelljen ndaj kryerjes se transaksioneve Online ... ... .......................

2.3.1 Lehtësia e lundrimit ... ... .... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..............................

2.3.2 Siguria... ... .... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...................................

2.3.3 Çmimi ... ... .... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .. ............................

2.3.4 Zgjedhja e produkteve (të ndryshme) ... .... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...........................

2.3.5 Ankthi nga “Kompjuteri” ... .... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..............................

2.4 Përmbledhje e Teorive kryesore ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ..............

2.5 Te kuptuarit e komunikimit dhe Sjellja ndaj perdorimit te Internetit. ... ... ... ... .. ..................



2.6 Hipoteza .... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .............................

3. METODOLOGJIA ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ............

3.1 Metodologjia e perdorur ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ................................

3.2 Dizenjimi i kerkimit ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..................

3.2.1 Ndërtimi i Pyetësorit ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ....................................

3.3 Metoda e marrjes së mostrës ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .........

3.3.1 Zgjedhja e shembullit ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ............................

3.3.2 Administrimi i pyetësorit ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ................................................

3.4 Metoda per Analiza ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..............................

3.4.1 Trajtimi i te dhenave... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..........................

3.4.2 Metoda për Analizën e Statistikave... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...............................

3.4.2.1 Analiza e Korrelacionit ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .........................................

3.4.2.2 Analiza e Variances ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .............................................

3.4.2.3 Testi i Normales të Frekuences se Shpërndarjes... ... ... ... ... .......................................

3.5 Besueshmëria dhe Vlefshmëria e metodës ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ................

3.5.1 Ndërtimi i shkalles se Prirjes per te Komunikuar ... ... .....................................................

3.5.2 Parashikimi i Vlefshmërise së Prirjes per te Komunikuar... ... ...........................................

3.5.3 Vlefshmëria e jashtme ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ........................

3.5.4 Besueshmëria ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .. ............................

4. REZULTATET ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...........

4.1 Rezultatet e testit Kruskal-Wallis ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...........................

4.1.1 Preferenca për Blerje Online ndaj blerjeve ne dyqane ... ... ... ... ... ... ... ...............................

4.1.2 Preferenca për pagimin e faturave Online ndaj pageses prane sporteleve te bankave.

4.1.3 Analiza te mëtejshme për Preferencën e blerjeve Online ... ... ... ... ... ... ... .........................

5. DISKUTIM ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .. ...................

5.1 Preferenca për pagesat e faturave Online .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .. .................

5.2 Preferenca për Blerjet Online ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...................................

5.3 Përfundime ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ....................................



6. KËRKIME NË TË ARDHMEN ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...

6.1 Rëndësia e Studimeve te Komunikimit për Marketeret ... ... ... ... ... ... ...............................

6.2 Implikimet për kerkime te ardhshme ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .. ....................

7. REFERENCAT ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .................

8. Shtojcat ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .............................

DISKUTIMI I PROBLEMIT:

1.1 Hyrje

Për të nxitur perdorimin e internetit ne transaksionet e shitjeve me pakicë, marketeret kane nevojë të

kuptojne faktorët që ndikojnë në vendimet e konsumatorëve. Edhe pse ka pasur një rritje në kërkimet

e bera mbi sjelljen e konsumatoreve online, shumë pak është bërë në drejtim te faktorëve qe

ndikojne ne transaksionet e shitjeve me pakicë online.

1.2 Sfondi

Shfaqja e internetit si një kanal i ri komunikimi dhe biznesi ka ndryshuar menyren e komunikimit tek

njerëzit dhe mënyrën se si shumë biznese drejtohen sot. Megjithatë, edhe pse ne shohim një rritje në

numrin e përdoruesve të internetit gjatë viteve të fundit, përqindja e përdoruesve ne tregtinë

elektronike ka qenë dukshëm më e ulët. Bazuar ne kerkime e statistika, vihet re se eshte një

përqindje e madhe e përdoruesve të internetit te cilet nuk kanë realizuar transaksione online.

1.3 Përmbledhje e kërkimeve te mepareshme

Në vitet e fundit, ka pasur një rritje të konsiderueshme ne kerkimet lidhur me sjelljen e

konsumatoreve online, pjesa me e madhe e ketyre studimeve jane perqendruar ne tema të tilla si:

faktorët që ndikojnë në perceptimet dhe qëndrimet ndaj blerjeve online, barrierat e shitjes online,

modelet dhe sjelljet e konsumatoreve gjate blerjeve online. Kerkime te shumta jane realizuar ne

vecanti mbi qendrimet dhe perceptimet e konsumatorëve.

Për shembull, një studim nga O'Cass dhe Finech (2003) tregon se perceptimi i perdorueshmerise dhe

lehtësisë se përdorimit të blerjeve online kanë një ndikim të madh në qëndrimet e konsumatorëve në

drejtim të ketyre blerjeve.

Në një tjetër kerkim nga Dholakia & Uusitalo (2002), vihet re se karakteristika të konsumatorit të

tilla si mosha, të ardhurat e familjes dhe përbërja familjare janë të lidhura në mënyrë të



konsiderueshme me perceptimet e përfitimeve që vijne nga blerjet online dhe ato te realizuara

fizikisht ne dyqane.

Nje studim nga Wu (2003) tregon se qëndrimet e individëve ndaj Internetit ndryshojnë në mënyrë të

konsiderueshme nga faktorë të tillë si demografia, mënyra e jetesës, mënyra e pagesës dhe metoda e

dorëzimit.

Lidhur me pengesat ne përdorimin e internetit për transaksionet, rreziqet në lidhje me keqpërdorimin

e të dhënave personale (sidomos numrat e kartës së kreditit), të sigurisë Web dhe dështimi i

dorezimit te mallrave, rezultojne të jenë pengesat kryesore për miratimin e transaksioneve te blerjeve

në Internet. Përveç kësaj, studiues të tjerë kanë gjetur se perceptimi i rreziqeve eshte i lidhur me

karakteristika të konsumatorit të tilla si tipare demografike dhe sjelljen e njerëzve ne përdorim

(Liebermann & Shmuel, 2002). Detaje mbi rezultatet e ketyre studimeve paraqiten ne tabelën 1 më

poshtë:

Tabela 1: Përmbledhje e Rezultateve të kërkimeve te mëparshme

Autori (viti) Gjetje

O’Cass &

Finech (2003)

- Perdorimi i internetit per blerjet është gjetur të jetë i ndikuar pozitivisht nga

qëndrimet e konsumatorëve në drejtim të shitjeve ne Web.

- Qëndrimi i konsumatorëve në drejtim të shitjeve ne Web është gjetur të jetë i

ndikuar pozitivisht nga perceptimi i dobishmerise se tyre dhe nga perceptimi i

lehtësisë ne përdorimin e shitjeve ne Web.

- Perceptimi i dobishmerise dhe lehtësisë ne përdorim eshte gjetur të jetë i ndikuar

pozitivisht nga përvojat ne Web te konsumatorëve, faktorët e personalitetit dhe

orientimi i blerjeve.

Wu (2003) - Qëndrimi i individëve ndaj blerjeve në internet ndryshon dukshem në bazë të:

diferencave te tyre demografike, diferencave te tyre në preferencat e blerjeve

(frekuenca e blerjes dhe metodat e blerjes), si dhe shpeshtesia e blerjeve online.

- Qëndrimi i individëve ndaj blerjeve në internet është i lidhur në mënyrë

domethënëse me perceptimin e tyre të përfitimit dhe disa faktorë të menyres se

jetesës (të tilla si dëshira për kompjutera dhe lidhjet me pamjen).

Dholakia & - Rezultatet tregojnë se:



Uusitalo (2002)

(a) grup moshat më të reja jane me te prirur për blerjet jo ne dyqane, me

pozitivisht se grup moshat më të vjetra. Këta të fundit jane me te prirur te shohin

blerjet neper dyqane më pozitivisht,

(b) një marrëdhënie pozitive ekziston midis të ardhurave të familjes dhe

perceptimit te përfitimeve nga blerjet në internet;

(c) familjet me fëmijë parashkollorë janë më të prirur të perceptojnë përfitimet e

përdorimit të kompjuterëve nga shtëpite për te realizuar blerje.

Liebermann &

Shmuel (2002)

Niveli i perceptimit te risqeve tek individet rezultojne te jene te lidhura ne menyre

te konsiderueshme me karakteristika si psh:tipare demografike dhe sjellja e

njerezve ne perdorim.

Hamburger &

Ben-Artzi

(2000)

Për meshkujt, ekstravaganca është gjetur të jetë e lidhur pozitivisht me përdorimin

e shërbimeve të kohës së lirë dhe neuroticizmi është gjetur të jetë e lidhur

negativisht me përdorimin e shërbimeve të informacionit.

Për gratë, ekstravaganca është gjetur të jetë e lidhur negativisht me përdorimin e

shërbimeve sociale, ndërsa neuroticizmi është gjetur të jetë e lidhur pozitivisht me

përdorimin e shërbimeve sociale.

Përveç hulumtimit te paraqitur si mësiper, ne kerkime te mepareshme mbi sjelljen e konsumatorit

online eshte prekur edhe fakti se si faktorë të tillë si lehtësia ne lundrim, cilësia dhe informacioni,

cilesia e nderfaqes se perdoruesit dhe cilesia e informacionit te një faqe interneti ndikon në

angazhimin e konsumatorëve dhe sjelljen e tyre ndaj blerjes.

Botimet në dispozicion kryesisht mbi sjelljen e konsumatorëve në internet jane ende mjaft te

kufizuar. Temat e përfshira në librat në dispozicion kufizohen zakonisht për çështje të tilla lidhur me

faktin se si interneti ka cuar ne reduktim shpenzimesh dhe se si kjo nga ana tjetër ndikon në

ndjeshmërine e tyre për çmimin dhe cilësinë e produkteve. Megjithatë, ka studime te kufizuara te

bera lidhur me se si personaliteti luan një rol në sjelljen online te konsumatorëve. Studimet e

Personalitetit janë të rëndësishme për marketeret sepse personaliteti ndikon ne menyren e sjelljes se

njerëzve dhe percaktimit te nevojave te ndryshme per njerez te ndryshem. Qëndrimi, një faktor i

rëndësishëm para miratimit të sjelljes, ka qenë fokusi i shumë studimeve në sjelljen konsumatore

online. Megjithatë, edhe pse personaliteti luan një rol të rëndësishëm në formimin e qendrimit te një



personi pak kërkime janë bërë në këtë fushë.

Tashme në moshën e internetit, marketeret ballafaqohen me një sërë problemesh të ndryshme.

Ndryshe nga kanale të tjera të medias, te cilat përfshijnë vetëm një mënyrë komunikimi, në internet

kanali i komunikimit mes konsumatorëve dhe marketereve është interaktiv. Më parë ishin marketeret

ata te cilet perpiqeshin ne menyre interaktive per te arritur tek konsumatori. Megjithatë, me internet,

qasja e informacionit eshte bërë me e lehtë për konsumatorët, të cilët janë bërë tashmë më proaktive

në kërkimin e informacionit mbi produktet dhe shërbimet. Në fakt, një studim i kohëve të fundit

tregon se personaliteti është një faktor shumë i rendesishem në përcaktimin e sjelljes në internet.

Sipas po te njejtit studim, vihet re nje ndikim i personalitetit ne frekuencen dhe llojin e perdorimit te

internetit. Kështu, marketeret duhet të kërkojnë për të kuptuar se si personaliteti ndikon në

përdorimin e aplikacioneve kompjuterike, duke ndërmjetësuar komunikimin mes konsumatorëve

online dhe shitësve. Kjo është për shkak se faktorët e personalitetit ndikojnë në miratimin e

aplikacioneve kompjuterike, e cila është jetike për miratimin dhe përdorimin e internetit për

transaksionet.

Si përfundim, qe marketeret te perdorin ne menyre te përshtatshme dhe efektive strategjitë e

marketingut online për të tërhequr konsumatorët ne aplikimin e internetit për transaksionet, është e

rëndësishme për ta që të zhvillojnë të kuptuarit më të mirë të sjelljes konsumatore online. Qëllimi i

këtij studimi është të kontribuojë në thelb te njohurive në këtë aspekt, psh: si personaliti luan një rol

në sjelljen konsumatore online.

1.4 Qëllimi

Qëllimi i këtij kerkimi eshte shqyrtimi i marredhenieve midis niveleve te prirjeve per te komunikuar

dhe preferencat e tyre per realizimin e transaksioneve online.



"Prirja për të komunikuar" është një predispozitë e bazuar ne personalitet, e cila mat

ndryshueshmerine ne sjelljen e te folurit (McCroskey & Richmond, 1990b).

Nepermjet ketij studimi, marketeret do te sigurojne më shumë njohuri se si personaliteti ndikon në

sjelljen online të konsumatorit.

1.5 Caktimi i kufijve

Duke qene se interneti eshte nje mjet komunikimi nepermjet te cilit kryhen lloje te ndryshme

transaksionesh tregtare, ky kerkim do te konsideroje vetem dy lloje transaksionesh tregtare te

quajtura tregeti/blerje online dhe sherbim bankar online. Arsyeja per te cilen jane zgjedhur keto dy

tipe transaksionesh eshte sepse te dyja sherbimet jane tashme sherbime te njohura nga perdoruesit,

duke bere te mundur krahasimin midis preferencave individuale ne realizimin e transaksioneve

online dhe offline.

Përveç kësaj, ekziston nevoja për të vecuar se niveli mesatar i prirjes për të komunikuar ndryshon

nëpër kultura të ndryshme. Kjo gje provohet në një studim nga McCroskey & Richmond (1990a).

Megjithëse qëndrimet dhe preferencat e konsumatorëve për të bërë transaksione online ndikohen

nga shumë faktorë të tjerë të situatës të tillë si lehtesia e lundrimit brenda një faqe interneti,

perzgjedhja e produktit, çështjet e sigurisë, etj, ky studim është i përqendruar vetëm në një konstrukt

të veçantë personaliteti, prirja për të komunikuar. Konsideratat për faktorë të tjerë të rëndësishëm që

ndikojnë qëndrimet e konsumatorëve dhe preferencat ndaj transaksioneve online, janë të vendosur

nga supozimet e bëra në ndertimin e këtij pyetësori.

Në vlerësimin e qëndrimeve te konsumatorëve për të bërë transaksione online, hetimi i bërë në këtë

studim është i kufizuar vetëm në studimin e preferencave te individëve mes transaksioneve online

dhe në një mjedis të blerjes fizikisht me pakicë. Aspekte të tjera të tilla si formimi i qendrimit apo

ndryshimet ne qëndrim nuk janë pjesë e këtij studimi. Së fundi, duhet theksuar se ky studim është i

kufizuar edhe ne metodat e përdorura në hartimin e këtij studimi.

PERMBLEDHJA E LITERATURES:

Ky seksion jep një përmbledhje të literatures dhe gjetjeve empirike që kanë të bëjnë me fushën e

ketij kerkimi. Gjithashtu jane diskutuar teoritë dhe konceptet kryesore që kanë lidhje me kete



kërkim. Këto teori shërbejnë për të ndihmuar te kuptohen cështjet e përfshira në këtë kerkim,

gjithashtu te shpjegojne rezultatet e arritura me të dhënat empirike të mbledhura në kete kërkim.

2.1 Faktorët që ndikojnë në sjelljen konsumatore

Studime te meparshme kane sugjeruar se faktorët kryesorë që ndikojnë sjelljen e konsumatorëve janë

pikërisht faktorët kulturorë, faktorët sociale, faktorët personale dhe faktorët psikologjike.

Faktorët kulturorë përfshijnë kulturën, nenkulturat e ndryshme dhe klasat sociale.

Faktorët sociale përfshijnë grupet e referencës, të familjes, si dhe të roleve dhe statusit.

Faktorët personale përfshijnë moshën dhe fazat e jetes, profesionin, rrethanat ekonomike,

personalitetin dhe vetë-konceptin, pa harruar mënyrën e jetesës.

Faktorët psikologjike përfshijnë motivimin, perceptimin, të mësuarit si dhe besimet e qëndrimet.

Faktorët e diskutuar në këtë studim do te jene: kultura, personaliteti, besimet e qëndrimet.

2.1.1 Kultura

Sjellja e njeriut është kryesisht e mësuar (që ne fillimet e fëmijërisë) deri sa formohet një kulturë e

veçantë e ndertuar me disa baza, vlera, qëndrime sociale, dhe e shprehur ne nje “gjuhe” te caktuar.

Per kete arsye, kultura është shkaku më themelor i ndertimit te sjelljes se nje personi.

Kultura perkufizohet si nje grup vlerash themelore, perceptimesh, dëshirash dhe sjelljesh te mësuara

nga një anëtar i shoqërisë, nga familja dhe institucionet e tjera të rëndësishme (Kotler et al., 2001).

Ajo ushtron ndikimin më të fortë dhe më të gjerë në sjelljen e konsumatorëve.

2.1.2 Besimi, Qëndrimet dhe Preferencat

Njerëzit formojne besimet dhe qëndrimet e tyre me anë të eksperiences dhe të mësuarit. Besimet janë

gjykimet e vleresimet qe (Kardes, 2002) kanë njerëzit për një objekt apo çështje; pra ajo që një

person e pranon si të vërtete në lidhje me diçka. Konsumatorët zakonisht kane besime të caktuara

personale në lidhje me atributet ose përfitimet e një produkti apo shërbimi.

Megjithatë, besimet nenkuptohen si njohuri të marra nga perceptimi i fakteve të caktuara. Faktet e

tilla janë të bazuara ose në përvojën e drejtpërdrejtë te një personi (p.sh. çfarë personi sheh ose

dëgjon), përvoja indirekte (informacion nga njerëzit e tjerë ose burime te tjera), ose mund të nxirren



nga informacione të tjera. Besimet shpesh ndikojnë qëndrimet, te cilit nga ana e tyre ndikojnë në

blerjen e sjelljen.

Një qëndrim është i ndryshëm nga një besim, sepse një qëndrim është një gjykim vlerësues (Kardes,

2002). Një qëndrim përshkruan vlerësimin, ndjenjat dhe tendencat drejt një objekti ose ideje (Kotler

et. al, 2001). Ndërsa pasojat e tij mund të vërehen, qëndrimi vetë nuk eshte po aq i dukshem. Një

qëndrim mund të shprehet në lidhje me drejtimin dhe shkallen më te lartë.

"Drejtimi" do të thotë që një person mund të gjykoje diçka si të mirë apo te keqe. "Shkalla" i

referohet një dimensioni të vazhdueshëm, për shembull, diçka mund të konsiderohet si e mirë, mjaft

e mirë ose shumë e mirë.

Studimi i qëndrimeve te konsumatorëve është i rëndësishem per marketeret sepse mund t'a çojnë atë

për të vepruar në një mënyrë të caktuar dhe gjithashtu ndikon ne vendimarrjen e atij personi. Është e

vështirë te ndryshohen qëndrimet e një personi për shkak se ndryshimi i një qëndrimi mund të

ndikohet edhe nga qëndrimet e personave te tjere.

Qëndrimet mund të formohen në bazë të besimeve (njohjeve), ndikimeve (ndjenjat apo emocionet),

sjelljeve (veprimet), ose një kombinim i besimeve mund të ndikojnë dhe sjelljet (Kardes, 2002).

Forca e ndikimit per secilin nga këto tre faktorëve në qëndrimet e një personi varet nga situata. Kjo

do të thotë qe, në një situatë të caktuar, ndjenjat e një personi mund të ushtrojnë ndikimin më shumë

në qëndrimin ose besimet e tij.

Përveç këtyre, një tjetër faktor kryesor në formimin e nje qëndrimi te caktuar është personaliteti.

Normalisht, një person do të tentojë të miratojë një qëndrim qe i përshtatet personalitetit te tij. Për

shembull, një person i cili ka një nevojë të vendose për te arritur dicka me cdo kusht mund të ketë

një qëndrim të rrezikshem.

Megjithëse qëndrimet udhëzojne sjelljen e një personi, është e rëndësishme për të kuptuar se

marrëdhënia nuk eshte e përsosur. Kjo është për shkak se sjellja e një personi ndikohet nga shumë

faktorë. Prandaj, është jetike që të mos lihen pas dore faktore te tjere te rendesishem që mund të

ndikojnë në sjelljen e një personi.

Preferenca perkufizohet si "një gjykim vlerësues midis dy ose më shumë objekteve" (Kardes, 2002).

Preferencat mund të bëhen në bazë të dy qëndrimeve te një personi ndaj dy ose më shumë

produkteve; ose të bazuar në krahasimet e bëra në atributet ose karakteristikat e ketyre produkteve.

Domethene preferenca mund të jetë nje qëndrim i bazuar ose atribut me nje bazë te caktuar.



Qëndrimet bazë janë preferencat e bëra në bazë të qëndrimeve qe kane nje shumice konsumatorësh

ndaj dy ose më shumë objekteve. Atribute bazë janë preferencat e bëra në bazë të krahasimeve të një

ose më shumë atributeve që i takojnë objekteve.

Kur njerëzit janë të panjohur me objekte të caktuara, ata nuk mund të kene ndonjë qëndrim te

formuar më parë për këto objekte, dhe në këtë mënyrë mund të bëjnë gjykime vlerësuese të bazuara

në krahasimet e atributeve në ate cast.

2.1.3 Personaliteti

Termi "personalitet" perkufizohet si kozmetikë unike psikologjike e një personi dhe se si dicka qe

vazhdimisht ndikon në mënyrën e pergjigjes se personit ndaj mjedisit (Caprara & Cervone, 2000).

Kjo do te thote qe dy persona me personalitete të ndryshme do të reagojnë në mënyra të ndryshme

brenda nje ambienti të njëjtë.

Personaliteti pershkruhet zakonisht si nje drejtim me disa tipare, që i referohet ne menyre dalluese

natyres se nje personi. Shembuj tiparesh të personalitetit janë, të jesh i shoqërueshëm, te jesh

dominues, etj. Sipas Kassarjian dhe Sheffet (1991), tiparet e personalitetit janë të bazuara në

karakteristikat e brendshme psikologjike që ushtrojnë efekte relativisht universale mbi qëndrimet

dhe sjelljen, pavaresisht mjedisit.

Personaliti gjithashtu përcakton sjelljen e një personi, zgjedhjet, risite, segmentimin, frikat, ndikimin

social, zgjedhjen e produktit, udhëheqjen e mendimit, marrjen persiper te rreziqeve, ndryshimin e

qëndrimit, etj. Prandaj, ne shohim se personaliteti është një zonë e rëndësishme e studimit në sjelljen

e konsumatorëve. Megjithatë, brenda fushës së studimit të personalitetit, ka faktore dhe dinamika te

caktuara. Permbledhja e ketij studimi do të përqëndrohet në aspektin e komunikimit.

2.2 Deshira për të komunikuar si një personalitet zhvillues

Komunikimi është një aspekt i marrëdhënieve ndërpersonale që ka efekte të rëndësishme ne sjelljen

e njerezve.

Komunikimi pasqyron historinë e marrëdhënieve të njeriut, personalitetin e tij dhe konceptet per

veten dhe të tjerët, pritjet në lidhje me mundësitë e marrëdhëniet, dhe rregullat sociale që drejtojne

bisedën. (Caprara & Daniel, 2000).

Studime në orientimet drejt komunikimit përfshijnë emocionet, ankthin e fjalës, të kuptuarit e

komunikimit, ndrojtjen, heshtjen, te foluren e shpeshte, aktivitet komunikuese, aktivitetet vokale, etj.



Edhe pse këto janë terma të lidhura në studimet e komunikimit, është e rëndësishme për te dalluar

njerin nga tjetri. McCroskey ka bërë të qartë dallimet midis këtyre grupeve të ndryshme

(McCroskey, 1992). Kushtet në lidhje me ankthin apo nxjerrjen e kuptimit te fjales ndahen ne keto

faza te komunikimit: faza e lemerise, ankthi i fjalës dhe i të kuptuarit te komunikimit. Një grup tjetër

lidhet me frekuencën e folur dhe përfshin: aktivitetet verbale, vokale dhe shpeshtine e te folurit. Një

grup i tretë, i cili ka të bëjë me preferencën për afrim ose per të shmangur komunikimin, përfshin:

Prirjen për të komunikuar, mungesen e vullnetit për të komunikuar dhe heshtjen.

Te kuptuarit e Komunikimit (KK) është shkaku i lidhur ne pergjithesi me dëshiren për të shmangur

komunikimin. Si të përcaktuara më parë, ai i referohet "nivelit të një individi dhe frikës apo

shqetësimit te lidhur me komunikimin e vërtetë apo lidhur me një person tjetër apo persona te tjere".

Te kuptuarit e komunikimit kryesisht merret me frikën e një personi apo ankthin, ndërsa komunikon.

Ndërtimi dhe heshtja i referohet paaftësisë komunikuese, ndërsa KK ka të bëjë me paaftësinë

komunikuese shkaktuar nga ankthi ose frika, mungesa e vullnetit për të komunikuar (prezantuar së

pari nga Burgoon, 1976) fokusohet në mosdashjen e personit me te cilin po komunikohet. Me fjalë të

tjera, heshtja ka të bëjë me efektivitetin në komunikim, ndërsa mungesa e vullnetit për të

komunikuar ka të bëjë me deshiren e njerëzve, dhe KK ka të bëjë arsyet që sjellin tek njerezit

nevojen per te komunikuar.

Deshira për të komunikuar ndryshon nga personi ne person. Eshtë vëne re se një numër i madh

njerëzish kanë tendencë për të folur më shumë në aspekte të caktuara, dhe që shume njerëz flasin me

shume ne rast se kane disa degjues te caktuar. Nje ndryshueshmëri e tillë në te folur, sipas James C.

McCroskey, rrjedh nga një predispozitë e personalitet bazë të quajtur "Prirja për të komunikuar"

WTC (McCroskey & Richmond, 1990b).

Termi, “prirja për të komunikuar” perdoret nga McCroskey & Richmond për t'iu referuar "orientimit

të përgjithshëm të personalitetit të një individi në drejtim të te folurit." (Barraclough et al., 1988).

Edhe pse deshira për të komunikuar (DK) varet shume nga situata qe personi ndodhet, shumica e

individëve shfaqin DK te rregullt ne keto situata.

Sipas McCroskey, studimet e mëparshme kane gjetur tendenca të qëndrueshme të sjelljes (në kuadër

të një individi) në drejtim të frekuencave dhe sasise se folur, i cili la të kuptohet ekzistenca e të tilla

predispozitave e (DK) (McCroskey & Richmond, 1990b). Ky predispozicion është arsyeja pse kur

paraqitet e njejta situate, dy persona mund të ndryshojnë në shkallën e tyre të prirjes për të

komunikuar.



Aspekte të ndryshme të komunikimit të identifikuara nga McCroskey janë: deshira për të

komunikuar (DK) në publik, DK në një takim dhe DK në një grup. Llojet e ndryshme të

pjesemarresit të identifikuara nga McCroskey janë: i huaj, i njohur dhe mik. Shkalla e deshires për të

komunikuar është hartuar nga McCroskey për të matur vullnetin e një personi për të komunikuar në

secilin nga këto kontekste dhe llojet e marresit, në shkallë, gjithashtu mat predispozitat e

përgjithshme te një personi ndaj prirjes për të komunikuar.

Duke thënë se vullneti i një personi për të komunikuar në mënyrë të arsyeshme në përputhje me

kontekste të ndryshme dhe lloje të marresit, nuk nenkupton qe niveli i deshires se një personi për të

komunikuar është i barabartë në të gjitha kontekstet, ose me të gjitha llojet e pranimit. Përkundrazi,

kjo do të thotë se prirja e individit për të komunikuar në nje aspekt apo me një marrës është shumë i

lidhur me prirjen e tij/saj për të komunikuar në aspekte të tjera dhe me lloje të tjera pjesemarrësish.

2.2.1 Parapriresit e deshires për të komunikuar

Megjithese nuk është interesi kryesor i kësaj teze për të bërë një raport të detajuar mbi cfare

atributesh varet deshira e lartë/ulët e një personi për të komunikuar, është e rëndësishme dhe e

nevojshme të kuptohen disa nga "numeruesit" e deshires për të komunikuar (DK), që janë diskutuar

në literaturën në dispozicion. Numeruesit e DK te studiuar nga McCroskey dhe Richmond

(McCroskey & Richmond, 1990b) përfshijnë ndrojtjen, vetëbesimin dhe diversitetin kulturor.

Te ndrojturit, përshkruhen përgjithësisht si te qetë apo te trembur, kanë më shumë të ngjarë të jenë

më pak të shoqërueshëm se njerezit e hapur. Prandaj, te ndrojturit kanë gjithashtu më shumë gjasa

për të zgjedhur terheqjen nga komunikimi si një akt per tu shmangur nga kontakti social.

Individët të cilët kanë vetëbesim të ulët mund të jenë më pak të gatshëm për të komunikuar, sepse ata

mund të mendojnë se të tjerët nuk do të mendojnë shumë për atë që thonë ata, apo që të tjerët nuk

mund të jenë të interesuar në atë që ata thonë. Ndonëse kjo tingëllon e besueshme, ka shumë pak

mbështetje nga kërkimet në dispozicion në këtë arsyetim (McCroskey & Richmond, 1990b).

Në lidhje me vetëbesimin, është një koncept i quajtur vetë-perceptimi i kompetencave të

komunikimit. Sipas Barraclough et al. (1988), njerëzit të cilët nuk e shohin veten si kompetente në

komunikim ka të ngjarë të jenë më të shqetësuar për komunikimin, si dhe më pak të gatshëm për të



komunikuar.

Kulturat e ndryshme janë të pranishme në shoqëri apo vende të ndryshme. Një kulturë përfshin

normat e saj sociale, sjelljet e zakonshme brenda shoqërisë, etj. Norma të tilla apo sjelljet e

zakonshme do të përfshijnë normat e komunikimit në atë shoqëri të veçantë. Prandaj, vende të

ndryshme apo shoqëritë do të ndryshojne ne normat e komunikimit. Në disa vende, njerëzit janë në

përgjithësi më të hapur në lidhje me veten e tyre dhe ndihen komod duke folur për të huajt. Në vende

të tjera, njerëzit mund të jenë më të rezervuar apo nuk kanë dëshirë të flasin për të huajt.

Me termat e deshires për të komunikuar, një person i cili është konsideruar se ka prirje të ulët për të

komunikuar në një vend mund të shihet se ka një prirje të lartë për të komunikuar në një vend tjetër

ku njerëzit janë më të ndrojtur ndaj bisedave. Kur krahasojmë nivelin e prirjes për të komunikuar

mes dy personave, është e rëndësishme të theksohet kultura ne te cilen ata rriten.

Duke marrë parasysh dallime te tilla kulturore, termat "prirje e lartë për të komunikuar" apo " prirje e

ulët për të komunikuar" duhet të jenë terma relative, te cilat rrjedhin nga krahasimet e personave që

u përkasin të njëjtës kulturë.

Sic shprehet McCroskey dhe Richmond (McCroskey & Richmond, 1990b), Perceptimi si "të lartë"

ose "të ulët" në gatishmërine për të komunikuar, mund të shihet më shumë në funksion të kulturës në

të cilën jeton, se sa një orientim i personalitetit i cili dallon atë individ nga të tjerët. Objektivi është

të sigurojmë që dallimet kulturore nuk do të komplikojne rezultatet e këtij studimi.

2.3 Faktorët që ndikojnë qëndrimet ndaj “Kryerjes se Veprimeve nepermjet Internetit”

Studimet e meparshme jane fokusuar mbi disa faktorë të rëndësishëm që ndikojnë në qëndrimin e një

individi ndaj blerjeve online. Për shembull, në një studim të bërë nga Tilson et al. (2003),

përdoruesve i eshte kërkuar te listojne tre faktorët më të rendesishem që ndikuan në vendimin e tyre

për të blerë në internet.

Shtatë faktorët më të rendesishem kanë të bëjnë me: sigurine e kartës së kreditit, lehtësine e

metodave te kthimit (të shkëmbimit); përshkrimin e detajuar të sendeve, të çmimeve; informacion

personal i sigurte; fotot e produktit; informacion per gjetjen e produktit, si dhe mbajtjen e

konfidencialitetit te të dhënave personale. Disa nga këto faktorë, do të diskutohen edhe ne kete



mikro teze, kryesisht për mënyrën se si jane te lidhur me kërkimin e këtij studimi, dhe se si këto

faktorë janë të lidhur me temen e studimit.

2.3.1 Lehtësia e lundrimit ne Internet

Në kontrast me boten reale/fizike, bota virtuale e internetit perfshin një grup të ndryshem

dinamikash. Në një mjedis fizik të shitjes me pakicë, individët janë të udhëzuar nga pesë shqisat e

tyre, pra ata mund të shohin dhe të ndiejne produktet, si dhe të komunikojne/bashkeveprojne ballë

për ballë me kasierin. Në një mjedis virtual, individët janë të kufizuar në atë që duket para tyre në

ekranin e kompjuterit.

Prandaj, struktura dhe dizajni i faqes se internetit jane faktore te rëndësishëm, sepse ato ndikojnë në

dobinë e perceptuar të internetit ndaj një personi për shitjen. Struktura dhe hartimi i një faqe interneti

janë faktorë që përcaktojnë nëse ajo siguron lehtësi gjate lundrimit.

Për një faqe interneti të shitjes me pakicë, ti ofrosh përdoruesve lehtësi ne navigim do të thotë se

web design duhet të shërbejë për të arritur një bazë të disa objektivave, një prej të cilave është se

web design duhet të ndihmojë përdoruesit për të gjetur produkte (ose shërbime) që ata duan në faqen

e internetit (Jarvenpaa dhe Todd (1997).

Nje faqe interneti “e lehte per tu naviguar” duhet të sigurojë gjithashtu lehtësimin e blerjes (Helandar

& Khalid, 2000), e tille qe te ndihmoje përdoruesit për të kryer funksionet themelore, si duke shtuar

artikuj në "shportën e blerjeve", të kontrolloje edhe kryerjen e pagesave online pa shumë vështirësi.

Përveç kësaj, duke qene se procesi i pagesave në internet është më kompleks se sa në një dyqan

pakice, mundesia e lehtësise se lundrimit ndihmon për të drejtuar përdoruesit gjate procesit te

kontrollit.

2.3.2 Siguria

Studime të ndryshme kanë treguar se shqetësimet per sigurinë e informacionit personal dhe të

dhënave të kartës së kreditit janë faktorët kryesore që ndikojnë në vendimin e individëve për të bërë

transaksione online. Studime të kryera nga A. O'Cass dhe T. Finech (2003) tregojne se siguria e

perceptuar ne internet ka një ndikim të rëndësishëm në përvojën e individëve me Web, dhe nga ana

tjetër, ndikon në dobinë e perceptuar të internetit nga një person ne lidhje me shitjet me pakicë.



Dobia e perceptuar e shitjes me pakicë ne Web, së bashku me lehtësine e perceptuar te përdorimit të

shitjes me pakicë ne web është menduar të ketë ndikim të rëndësishëm në qëndrimin e një personi

ndaj shitjes me pakicë ne Web. Ky qëndrim, nga ana tjetër, është i lidhur në mënyrë të

konsiderueshme me miratimin e sjelljes së një personi ndaj internetit lidhur me shitjet. Siguria e

perceptuar, në këtë rast, i referohet se sa i sigurt ndjehet një person ne lidhje me dërgimin e

informacionit personal ose financiar në internet.

Në një tjetër studim te bërë nga Tilson et al. (2003), përdoruesve iu kërkua të rendisin një listë

faktorësh sipas rëndësisë që kane në vendimet e tyre për blerjen nga një faqe online. Faktori i cili u

vlerësua se ka ndikimin më të lartë në vendimet e tyre për të blerë ishte "garancia kundër mashtrimit

tek karta e kreditit: nëse siguria është kompromentuar, kompania do të marrë përgjegjësinë", i

ndjekur nga "besimi që ka në sigurinë e informacionit ne kartën e kreditit". Vihet re, pra, që siguria

është shqetësimi kryesor për individët të cilët dëshirojnë të kryejnë një transaksion online.

2.3.3 Çmimi

Edhe pse studimet e mëparshme tregojnë se transparenca e çmimeve në internet ka bërë

konsumatorët më të ndjeshem ndaj çmimeve (Kardes, Frank R., 2002), në kete studim qellimi nuk

është për të hetuar strategjitë e çmimeve në internet apo dyqane. Rasti i ketij studimi është për të

vlerësuar preferencën e një individi midis transaksioneve të bërë “online” dhe "offline", pa ndikimin

e ndryshimit të çmimeve. Jarvenpaa dhe Todd (1997) kanë gjetur në studimin e tyre se perceptimi i

blerësit ne një dyqan “online” është e lidhur me faktorë të tillë si çmimi. Kështu, është e nevojshme

të trajtojme çmimin si një faktor jo-diskriminues në pyetësorin e ketij studimi.

2.3.4 Zgjedhja e produkteve (Shumellojshmeria)

Në intervista të bëra nga Jarvenpaa dhe Todd (1997) në lidhje me qëndrimet e blerësit në lidhje me

blerjet online, ata gjetën se perceptimi i një personi per një dyqan është i lidhur me faktorë të tillë si

shumellojshmeria e produkteve, cilësia e produktit dhe çmimi. Në një tjetër studim te bërë nga Cho

et al. (2001) për shkaqet e ankesave në internet, një nga shkaqet kryesore të identifikuara është

mungesa e varietetit te produktit në dyqanet online.

Prandaj, ne shohim se zgjedhja e produktit nga një shitës me pakicë në internet është një faktor i

rëndësishëm që ndikon në vendimin e konsumatorit për të bërë blerje online. Në fund të fundit, nëse



konsumatorët do të blejne nga një shitës me pakicë, varet nga disponibiliteti i produktit qe ata duan

të blejnë.

2.3.5 Ankthi nga Kompjuteri

Ankthi nga kompjuteri i referohet ankthit të përgjithshëm ose frikes në lidhje me kompjuterat

(Igbaria & Parasuraman, 1989). Sipas studimeve të mëparshme, njerëzit që përjetojnë ankth nga

kompjuteri shpesh do të zgjidhnin të shmangin përdorimin e kompjuterëve. Ankthi nga kompjuteri

është treguar gjithashtu të jetë i lidhur me përdorimin e reduktuar te kompjuterave.

Ndryshime të tjera në aspektin e perkufizimeve të ankthit nga kompjuteri janë frika apo te kuptuarit

në lidhje me përdorimin e kompjuterëve, si dhe të kërcënimeve apo rezistencës ndaj kompjuterave.

Përveç kësaj, siç u përmend më parë, studimi nga Susskind (2001a), ka gjetur edhe se shqetesimi i

përgjithshem nga interneti eshte i lidhur pozitivisht me shqetesimin ndaj transaksioneve ne Internet.

Duke qene se miratimi i një personi dhe përdorimi i kompjuterit është i lidhur me ankthin dhe frikën

ndaj kompjuterit, mund të thuhet se ankthi ndaj përdorimit te kompjuterëve ndikon në miratimin e

një personi për të bërë transaksione në internet.

2.4 Përmbledhje e Teorive Kryesore

Nga diskutimi i mësipërm, mund të parashtrojme se ekziston një marrëdhënie midis personalitetit të

individëve, qëndrimit, sjelljes se komunikimit, si dhe sjelljes se blerjes. Konstrukti i deshires për të

komunikuar është një predispozitë bazuar ne personalitet, e cila integron koncepte nga studimet e

personalitetit dhe sjelljes së komunikimit. Me të kuptuarit e perfituar nga diskutimi më lart, ne mund

të konkludojme se “shkalla e prirjes se individëve për të komunikuar është parashikuese e

preferencave të tyre për të bërë transaksione online.

Përveç kësaj, është e rëndësishme të theksohet se qëndrimi i individëve për të bërë transaksione në

internet është ndikuar edhe nga faktorët e sipër përmendur, të tilla si, lehtësia e lundrimit, siguria e

internetit, çmimi, shumellojshmeria e produkteve, si edhe ankthi nga kompjuteri.

Edhe pse në qendër të studimit nuk është se si këto faktorë ndikojnë qëndrimin e individëve për të

bërë transaksione online, supozimet janë bërë në ndërtimin e instrumentit për të adresuar shqetësimet

e të anketuarve mbi ta.



2.5 Perceptimi i komunikimit dhe sjellja e përdorimit te internetit

Studimet e mëparshme kane treguar se orientimet e individëve drejt komunikimit kane ndikim të

rëndësishëm në drejtim të përdorimit të aplikacioneve kompjuterike. Për disa studiues, orientimet e

individëve ndaj komunikimit janë konsideruar si rezultat i konstrukteve të personalitetit. Studime

nga Susskind et al. (Susskind, 2001a, Susskind et al, 2001b), dhe E. Karahanna et al. (2002) kanë

zbuluar marrëdhënie interesante ndërmjet kuptimit te komunikimit dhe përdorimit të aplikacioneve

kompjuterike nga individët.

Perceptimi i komunikimit është duke u përcaktuar nga McCroskey si "niveli i frikës apo shqetësimit

të një individi lidhur me komunikimin real ose të paraprire, me një person tjetër apo persona".

Studimi nga Susskind fokusohet në rezistencën e konsumatorëve që përdorin internetin për qëllime

të përgjithshme dhe transaksione. Ky studim është bazuar në njohuri të nxjerra nga koncepti i

perceptimit të komunikimit dhe teori të rezistencës ndaj risive. Së pari, Susskind (2001a) perfundoi

se të kuptuarit drejt të internetit mund të trajtohet në mënyrë të ngjashme për perceptimin e

komunikimit. Ky sugjerim është i bazuar në argumentin e tij se mungesa e efikasitetit dhe të vetë-

besimit në komunikim është i ngjashëm në të dyja situatat (p.sh. komunikimi me gojë dhe

komunikimi nëpërmjet internetit).

Vetë-efikasiteti është përcaktuar nga Bandura dhe Cervone (1986) si "gjykimet e njerëzve per

aftësitë e tyre për të organizuar dhe ekzekutuar veprimet e nevojshme për të arritur lloje të caktuara

të performances". Koncepti i vetë-efikasitetit ka kontekst specifik. Vetë-efikasiteti kompjuterik ishte

përcaktuar si "një gjykim i aftësive për të përdorur kompjuterin" [Agarwal et al., 2000].

Susskind përcakton rezistencën ndaj risive si "shkallën në të cilën individët mbeten të shqetësuar

rreth përdorimit të një produkti të ri/ndryshem", dhe ai e zbaton një koncept të tillë drejtpërdrejt ne

përdorimin dhe miratimin e internetit. Ai gjithashtu beson se rreziku i perceptuar i miratimit dhe

rezistencës se njohjes ndaj adaptimit janë dy faktorë të rëndësishëm që ndikojnë sjelljen e miratimit

të individit.

Siç citohet nga Susskind në studimin e tij, rreziku i perceptuar është përcaktuar si shkalla në të cilën

një individ percepton miratimin e një risie si të rrezikshem. Sipas Ram (1989), rreziqet e perceptuar



përbëhen nga rreziku funksional (frika e pasigurisë në punë), rreziku psikologjik (frika e shqetësimit

psikologjik) dhe rrezik social (frika e perbuzjes sociale në lidhje me përdorimin e inovacionit).

Sipas Susskind, rreziqet janë të shfaqura këtu për të ndikuar në rezistencën njohëse. Rezistenca

njohëse është përcaktuar nga Ram (1989) si "rezistenca e një individi që lind nga një nevojë për

informacion shtesë bazuar në risi..."

Si rrjedhoje ne shohim nje mungese te vet-efikasitetit dhe te besimit ne te komunikuarit nepermjet

internetit, se bashku me rezistencen ndaj ketij inovacioni dhe arsyet e tjera, te cilat u paraqiten nga

Susskind si shkaqe te te kuptuarit. Ne konceptimin e tij per te kuptuarit ne Internet, ka dy

dimensione, te quajtur Kuptimi/Perceptimi i Pergjithshem i Internetit “General Internet

Apprehensiveness” (GIA) dhe Kuptueshmeria/Perceptimi i Veprimeve te kryera ne Internet

“Transactional Internet Apprehensiveness” (TIA).

Kuptimi/Perceptimi i Pergjithshem i Internetit (GIA) eshte percaktuar nga Susskind (2001a) si:

“rezistenca e nje individi ose frika nga Interneti si nje kanal komunikimi, ne terma te kerkimit online

te informacionit dhe te shkembimeve ne komunikim qe nuk jane me kontekst specifik”.

Kuptueshmeria/Perceptimi i Veprimeve ne Internet (TIA) percaktohet si “rezistenca e individit apo

frika per te ndermarre transaksione komerciale ne Internet”. TIA lidhet me vullnetin e individit,

(apo mungesen e tij) per te ndermarre transaksione online, per te perdorur karten e kreditit ne

Internet dhe me nivelin e komoditetit apo te ankthit qe perjetojne individet kur shpenzojne ne

internet shuma te rendesishme. (Susskind 2001a).

Duke u bazuar tek Susskind, GIA lidhet me perceptimin e individeve ne perdorimin e internetit per

komunikime te shumellojshme dhe per aktivitete te tjera online. Susskind nenvizon se kjo forme e te

kuptuarit te internetit eshte e ngjashme me pershkrimin e McCroskey per te kuptuarit e komunikimit

ne kontekstin e pergjithshem, te cilin McCroskey e percaktoi si “orientim sipas tipit te personalitetit

drejt komunikimit ne nje kontekst te vecante”.

Kjo nenkupton qe njerezit mund te jene shume te kuptueshem rreth komunikimit ne nje kontekst te

vecante. Psh, nje individ mund te jete i kuptueshem drejt te folurit ne publik, por jo i kuptueshem kur

flet ne nje grup te madh. Ne rastin e Susskind, interneti shihet si nje media specifike komunikimi, e

cila eshte e ndryshme ne kontekst nga tipet e tjere te medias se komunikimit, ku individet mund te

shprehin nje shkalle te caktuar te te kuptuarit.

TIA konsiderohet nga Susskind (2001 a) i ngjashem me percaktimin qe McCroskey i ben te

kuptuarit e situates se komunikimit te pranohet qe ne mund te perjetojme te kuptuarit e komunikimit



me nje person apo grup te dhene ne nje moment te caktuar kohe, por jo ne nje moment tjeter”.

(McCroskey 2003).

Ne kete rast, niveli i kuptueshmerise se nje individi varet nga kufizimet situacionale te medias se

komunikimit. Psh, nje person mund te ndjeje me pak kuptueshmeri ne komunikim ne takimin balle

per balle me nje te huaj, ne krahasim me ate qe behet online. Te kuptuarit e komunikmit situacional

nuk shihet si sjellje e bazuar ne personalitet, por me teper si nje pergjigje ndaj kufizimeve

situacionale te gjeneruara nga nje person apo grup tjeter.

Duke perdorur nje model ecurie, Susskind propozoi qe GIA, e perceptuar si keqperdorim i

informacionit personal online te individit, si dhe nevoje e perceptuar e nje individi per kontakte

nderpersonale kur ben blerje, jane secila te lidhura pozitivisht me TIA. Per me teper, Susskind

supozoi qe TIA eshte e lidhur negativisht me kohen qe nje individ harxhon online dhe shumat e

shpenzuara online, ndersa GIA supozohet te jete e lidhur negativisht me kohen qe nje individ

harxhon online.

Rezultatet e analizes statistikore te Susskind tregojne qe GIA eshte e lidhur pozitivisht dhe me nje

lidhje te rendesishme me kohen qe nje individ harxhon online. Gjithashtu, GIA dhe keqperdorimi i

informacionit online te individeve jane gjetur te jene te dy te lidhur pozitivisht dhe ne menyre te

rendesishme te lidhur me TIA.

Per me teper, TIA eshte gjetur te kete nje korrelacion te forte negative me kohen qe nje individ

harxhon online. Megjithate, TIA dhe shumat e shpenzuara online jane te lidhur pergjithesisht

negativisht dobet. Nuk eshte gjetur korrelacion i rendesishem midis nevojes per kontakte

nderpersonale dhe TIA.

Rezultatet e kerkimit te Susskind jane bazuar ne nje pyetesor te realizuar nepermjet telefonit.

Pyetesori konsiston ne nje teresi pyetjesh te ndryshme, qe lidhen me ceshtje te tilla, si: nevoja e nje

individi per kontakte nderpersonale kur ben blerje; qendrimet ndaj keqperdorimit te informacionit;

niveli i komoditetit kur perdoret interneti per te komnunikuar dhe mbledhur informacion dhe niveli i

komoditetit apo frikes se perjetuar kur perdoret interneti per blerjet online. Pyetesori konsiston

gjithashtu ne pyetje qe lidhen me sasine e kohes dhe te parave qe nje individ shpenzon online.

Ndersa Susskind (2001a) argumenton se mungesa e vete-efikasitetit dhe e besueshmerise ne

komunikimin ne internet, se bashku me rezistencen ndaj inovacionit u shkakton njerezve veshtiresi

kuptimi ne perdorimin e internetit per qellime transaksionesh apo edhe te pergjithshme, studime te

tjera parashtrojne nje perspektive te ndryshme per kete subjekt.



Psh, eshte bere nje studim nga E. Karahanna (2002) per te analizuar efektet e kuptimit ne

komunikimin verbal dhe te shkruar, ankthin nga kompjuteri dhe inovacionin personal ne perceptimin

e avantazheve relative te Group Support System.

Nje GSS eshte nje sistem i bazuar ne kompjuter, i cili perdoret per te mbeshtetur bashkepunimin e

punes intelektuale midis njerezve. Ai eshte nje grup software, hardware, procedurash, te cilat

mbeshtesin dhe ndihmojne te punuarin ne grup (Appelman, 2003).

Sipas E. Karahanna kuptimit si per komunikimin verbal edhe ate te shkruar, se bashku me

inovacionin personal ndikojne fuqishem formimin e perceptimit te avantazheve relative ne

perdorimin e Group Support System. Kuptimi i komunikimit verbal, ne vecanti eshte pozitivisht i

lidhur me perceptimin e avantazheve relative ne nje sistem te tille. GSS eleminon nevojen per

komunkim verbal, prandaj individet qe jane te prirur per komunikimin oral do ta perceptojne GSS si

nje medium alternativ per te komunikuar.

Duke perdorur GSS per te komunikuar, nje individ mund te zgjedhe te shmange te folurin balle per

balle me nje individ tjeter. Perspektiva e Karahanna shihet si e ndryshme nga ajo e Susskind.

Karahanna thekson se prirja per te komunikuar i ben disa njerez qe te “perqafojne” aplikimet

kompjuterike.

Ndersa qellimi i studimit tone fokusohet ne nje aspekt tjeter te sjelljes komunikuese, vullnetin per te

komunikuar. Interesi i studimit tone eshte te percaktojme nese individet, te cilet jane te

pavullnetshem per te komunikuar balle per balle do te zgjedhin transaksionet online ne vend te

transaksioneve offline.

Edhe pse vullneti per te komunikuar dhe prirja ndaj komuikimit oral jane te ndertuar ne menyre te

ngjashme, perceptimi i komunikimit oral eshte vetem nje pjese e arsyes pse njerezit mund te mos

jene te vullnetshem per te komunikuar. Kjo mund te ndodhe per arsye te ndryshme, psh disa njerez

mund te mos kene deshire te tregojne shume gjera per veten e tyre.

Ne studimin tone, ne do te tregojme qe dikush i cili pergjithesisht nuk ka deshire per te ndermarre

komunikim balle per balle mund te zgjedhe te beje transaksione online, duke e shmangur ne kete

menyre komunikimin balle per balle. Per te qene me specifike, qellimi i ketij studimi eshte te

tregojme si niveli i deshires se nje individi per te komunikuar eshte i lidhur me preferencat e

individit midis berjes se transaksioneve online dhe “offline”.

2.6 Hipotezat



Duke u bazuar ne konceptet dhe teorite e diskutuara, jane zhvilluar hipotezat e meposhtme. Se pari,

eshte hipotizuar se nje nivel i larte i stresit (qe perjetohet ndersa lundrojme ne internet duke perdorur

nje kompjuter) eshte i lidhur me preferencen e berjes se transaksioneve online, sic e pershkruajne

hipotezat 1 dhe 2:

Hipoteza 1: Te mos ndjerit nervoze kur lundrojme ne internet (duke perdorur nje kompjuter) eshte e

lidhur pozitivisht me preferencen per te bere blerje online, sesa per te bere blerje ne dyqan.

Hipoteza 2: Te mos ndjerit nervoze duke lundruar ne internet (duke perdorur nje komjuter) eshte e

lidhur pozitivisht me preferencen per te paguar faturat online, sesa per t’i paguar ne arke. Se dyti,

eshte hipotizuar se ka diferenca te rendesishme ne terma te shkalles se vullnetit per te komunikuar

midis grupeve te individeve me shkalle te ndryshme preference midis berjes se blerjeve online dhe

berjes “offline” (hipoteza 3).

Hipoteza 3: Ka diferenca te rendesishme midis mesatareve te pikeve te prirjes per te komunikuar

per grupe me preferenca te ndryshme midis berjes se blerjeve online dhe offline. Hipoteza 3 do te

testohet mbi vullnetin e pergjithshem per te komunikuar te individeve, vullnetin per te komunikuar

ne 4 kontekste te ndryshem komunikimi si dhe mbi vullnetin e tyre per te komunikuar me tre tipet e

ndryshem te pritesve te komunikimit.

Kater kontekstet e komunikimit jane: vullneti per te komunikuar ne publik, vullneti per te

komunikuar ne nje mbledhje, vullneti per te komunikuar ne nje grup dhe vullneti per te komunikuar

ne nje dyshe.

Tre tipet e ndryshem te pritesve te komunikimit jane: vullneti per te komunikuar me nje te huaj;

vullneti per te komunikuar me nje te njohur dhe vullneti per te komunikuar me nje mik.

Se treti, eshte hipotizuar se ka diferenca te rendesishme ne terma te vullnetit per te komunikuar

midis grupeve te individeve me shkalle te ndryshme preference midis berjes se pagesave online dhe

berjes ne arke (hipoteza 4). Dhe kjo eshte aplikuar ne kontekstet e ndryshem te komunikimit dhe

tipet e pritesve te komunikimit.

Hipoteza 4: Ka diferenca te rendesishme midis pikeve mesatare te deshires per te komunikuar per

grupet me preferenca te ndryshme midis berjes se pagesave online dhe berjes ne arkat e bankave.

Hipoteza 4 do te testohet mbi vullnetin e pergjithshem per te komunikuar te individeve, vullnetin e

tyre per te komunikuar ne 4 kontekstet e ndryshem komunikues dhe po ashtu mbi vullnetin e tyre per

te komunikuar me tre tipet e ndryshem te marresve te komunikimit.

METODOLOGJIA



Ky kapitull merret me metodologjine e kerkimit qe eshte perdorur per tu kthyer pergjigje pyetjeve te

kerkimit. Ai perfshin metodologjine e perdorur, planin e kerkimit, mostrat e zgjedhjes, metodat e

analizes si dhe vlefshmerine dhe besueshmerine e metodes.

3.1 Metodologjia e perdorur

Per te testuar hipotezat ne kete studim eshte perdorur nje metode sasiore kerkimi. Kjo metode perdor

nje numer relativisht te madh te subjekteve , prandaj eshte edhe me e pershtatshme ne rastin tone,

permes se ciles do te studiohet marredhenia midis dy aspekteve te percaktuara te sjelljes se individit

(psh, vullnetit/prirjes per te komunikuar dhe preferencave per te bere transaksionet online).

3.2 Plani i kerkimit

3.2.1 Ndertimi i Pyetesorit

Eshte ndertuar nje pyetesor i strukturuar per te matur vullnetin e individeve per te komunikuar, ashtu

edhe preferencat e tyre midis berjes se transaksioneve online dhe offline.

Variablat e pavarur te identifikuar ne kete model jane: preferenca, qe nje person ka per te bere blerje

online ndaj blerjeve offline, si dhe preferenca qe nje person ka midis pageses se faturave online dhe

pageses ne arken e bankes.

Variablat e varur te identifikuar ne kete model jane; vullneti i pergjithshem i nje individi per te

komunikuar; vullneti per te komunikuar ne publik; vullneti per te komunikuar ne nje mbledhje;

vullneti per te komunikuar ne nje grup; vullneti per te komunikuar balle perballe; vullneti per te

komunikuar me nje te huaj; vullneti per te komunikuar me nje te njohur dhe vullneti per te

komunikuar me nje mik.

Pyetesori eshte i ndertuar ne tre pjese.

Pjesa e pare eshte nje konstrukt per te matur Prirjen per te Komunikuar, psh. predispozicionin e nje

individi per te filluar apo shmangur nisjen e komunikimit. Perdorimi i nje metode te tille direkte

supozon qe te pyeturit jane pergjithesisht te vetedijshem per tendencat e tyre per nisjen/shmangien e

komunikimit. Ne pyetesor eshte perdorur nje shkalle matese nga 1 ne 5, ku 1 tregon “Gjithmone”; 2

tregon “Shpesh”; 3 tregon “Ndonjehere”; 4 tregon “Rralle” dhe 5 tregon “Asnjehere”.

Pjesa e dyte e pyetesorit konsiston ne 4 pyetje, duke perdorur perseri shkallen e Likertit, nga 1 ne 5,

ku: 1 perfaqeson”Plotesisht Dakort”; 2 perfaqeson “Dakort”; 3 perfaqeson “Neutral”; 4 perfaqeson

“Nuk jam Dakort” dhe 5 perfaqeson “Aspak Dakort”.



Pjesa e trete perfshin dy pyetje me ane te te cilave eshte per qellim vleresimi se pse individet do te

preferonin te kryenin transaksione online ne vend te atyre fizike (offline) si dhe kush jane gjerat me

te rendesishme që ndikojne në vendimin e tyre për të kryer transaksione ne internet:

Qellimi i perfshirjes se pyetjes “Nese individet pelqejne te bejne blerje ne pergjithesi” (pyetja 19)

eshte per te testuar nese ekziston nje korrelacion midis pelqimit (apo mospelqimit) te tyre per te bere

blerje, dhe preferencave te tyre per ti bere keto blerje online apo offline. Psh, njerezit qe nuk

preferojne te bejne blerje ne dyqan mund te zgjedhin qe ne vend te tyre te bejne blerje ne internet.

Keshtu, nese ekziston nje korrelacion midis pelqimit te tyre per te bere blerje (pyetje 19) dhe

preferences se tyre per te bere blerje online (pyetja 19) , atehere ne mund te formulojme qe zgjedhja

e tyre midis te berit blerje online apo offline influencohet ne menyre te rendesishme nga pelqimi

(apo mospelqimi) i tyre per te bere blerje.

Ne kete rast, “pelqimi i te berit blerje” do te jete nje variabel i rendesishem qe duhet te perfshihet ne

analize. Nga ana tjeter, nese nuk ka korrelacion te rendesishem, atehere pyetja nese individet

pelqejne te bejne blerje mund te shmanget nga analiza e metejshme.

Duke u bazuar ne studimet e meparshme (Susan A.Brown, 2002) ankthi nga kompjuteri eshte gjetur

me korrelacion te rendesishem pozitiv me ankthin kur perdoret kompjuteri si media per komunikim

(CMC) dhe vete CMC eshte gjetur me korrelacion te rendesishem negativ me kenaqesine e

perdorimit te mjeteve te CMC, te tilla si email apo internet. Per kete arsye, nje individ i cili mund te

perjetoje ankth kur perdor nje komjuter, mund te perjetoje nivel te ulet kenaqesie, duke rezultuar me

refuzim te berjes se transaksioneve online.

Keshtu, pyetja 20 “une nuk ndjehem nervoz kur lundroj ne internet nepermjet nje kompjuteri” eshte

perfshire ne pyetesor per kete arsye. Nese ekziston nje korrelacion i forte pozitiv midis pyetjeve 20

dhe 19 “do te preferoja te beja blerje online sesa ne dyqan” ose midis 20 dhe 20 “do te preferoj te

paguaja faturat e mia online sesa ne sportelin e bankes”, atehere do te ishte e pershtatshme te

eleminoheshin nga analiza e metejshme te anketuarit qe ndjejne ankth kur perdorin nje kompjuter,

(per te lundruar ne internet).

Qellimi eshte te eleminohen rezultatet, te cilat jane te influencuara nga cdo lloj ankthi qe individet

perjetojne kur perdorin nje kompjuter (pyetjet 19 dhe 20). Pyetjet 19 dhe 20 jane pyetje qe kane te

bejne me preferencat e nje individi midis berjes se transaksioneve online dhe berjes se tyre ne dyqan.

Sic eshte permendur me lart, faktore te tille si: siguria, lehtesia ne perdorim, zgjedhja e produkteve,

cmimet dhe metodat e pageses do te merren ne konsiderate ne kete studim. Ne pyetesor, te



anketuarve u eshte kerkuar te supozojne qe ata kane karte krediti, qe u mundeson atyre te bejne

transaksione online.

Ne pyetjen 19 (preferencat midis te berit blerje online apo offline) eshte supozuar se website jane te

sigurt, qe eshte e lehte per te naviguardhe ka nje zgjedhje te gjere produktesh. Gjithashtu, cmimet ne

website supozohet se jane te njejte me ato te dyqanit.

Meqe zgjedhja e produkteve dhe cmimet nuk jane perfshire ne pyetjen 20 (preferencat midis pageses

se faturave online apo ne nje sportel banke), behen supozime qe website i bankes eshte i sigurte, i

lehte per te naviguar dhe i ofron sherbime qe u lejon individeve te paguajne faturat e tyre online.

Arsyeja per berjen e supozimeve te mesiperme eshte per te siguruar qe pergjigjet e te anketuarve

jane dhene duke u bazuar ne preferencat e tyre dhe jo te influencuara nga shqetesimi i tyre per

ceshtje te tilla.

Meqe nuk eshte ne interesin tone te studiohen diferencat midis gjinive, te anketuarve nuk u eshte

kerkuar te tregojne emrin apo gjinine ne pyetesor. Pyetesori gjendet ne apendiksin A.

3.3 Mostrat e zgjedhjes

3.3.1 Perzgjedhja e Mostres

Nje zgjedhje me perafersisht 200 studente eshte perzgjedhur rastesisht ne dy universitete te vendit,

ne ate te Durresit dhe te Vlores. Jane perzgjedhur 100 studente nga klasa te ndryshme ne te dy

universitetet. (ketu duhet shtuar perberja e mostres se zgjedhjes, sa % e studenteve

studiojne…….., sa % ne …………..) Meqe ne universitetet shqiptare numri i studenteve te huaj

eshte shume i vogel, (ne dy universitetet e zgjedhur eshte zero) kjo siguron nje sfond kulturor

homogjen, dhe impakti i diversitetit kulturor ne vullnetin e individeve per te komunikuar nuk eshte i

rendesishem.

Arsyeja pse jane zgjedhur studentetet si subjekt i kerkimit eshte sepse shume prej tyre jane komode

ne perdorimin e kompjuterit dhe kane aftesite dhe njohurite e nevojshme ne perdorimin e

kompjuterit, duke perfshire edhe eksperiencen ne perdorimin e internetit. Prandaj, mund te duket e

justifikueshme qe studentet e universitetit formojne nje zgjedhje shume te pershtatshme per kete

studim. Ndonese mund te kete studente, qe mund te ndjehen te nervozuar ne perdorimin e



kompjuterit (apo aplikimeve te kompjuterit), ne pergjithesisht jemi te sigurte qe nje grup i tille eshte

shume i vogel.

Informacion mbi Universitetet:

3.3.1.1 Universiteti i Durresit:

3.3.1.2 Universiteti i Vlores:

Gjithashtu eshte zgjedhur edhe nje grup prej 100 punonjesish ne dy banka, perkatesisht Tirana Bank

dhe BKT.

Informacion mbi bankat:

3.3.1.3 Tirana Bank

3.3.1.4 Banka Kombetare Tregtare:

Banka Kombëtare Tregtare u themelua në Janar te vitit 1993, nga bashkimi i Bankës Tregtare

Shqiptare (BTSH) dhe Bankës Kombëtare të Shqipërisë (BKSH).

Banka Kombëtare Tregtare u krijua si Shoqëri Aksionere në Korrik 1997, me një kapital prej 2.7

miliardë Lekësh.

BKT-ja përfundoi procesin e privatizimit në vitin 2000. Parlamenti Shqiptar aprovoi me 6 Korrik te

vitit 2000 kontratën e shitjes, ndërmjet Ministrisë së Financave nga njëra anë dhe Konsorciumit të

Investitorëve Ndërkombëtare (60% e aksioneve), Korporata Ndërkombëtare Financiare (20%) dhe

Banka Europiane për Rindërtim dhe Zhvillim (20%) nga ana tjetër. Kalimi i pronësisë u bë efektiv

me 17 Tetor 2000. Aksionerët e rinj derdhën 10 milionë dollarë, duke rezultuar në një kapitalizim të

fuqishëm të bankës.

Nën drejtimin e aksionerëve të rinj dhe menaxhimit të ri, të përbërë thuajse terësisht nga një staf i

huaj me eksperiencë të gjerë ndërkombëtare, BKT ndërmori transformime rrënjësore në 2001, për

ndërtimin e infrastrukturës dhe ristrukturimin e çdo aspekti operacional të bankës duke filluar që nga

personeli, procedurat e deri tek infrastruktura e teknologjisë së informacionit dhe shndërrimin e



burimeve të veta njerëzore në një skuadër të re e dinamike profesionistësh të angazhuar për të arritur

nivelet me te larta.

Gjatë viteve 2006 – 2009 BKT, me performancën e arritur merr një seri vlerësimesh kombëtare dhe

ndërkombëtare, ndër të cilat disa herë rresht si “Banka më e mirë e vitit” në Shqipëri, Banka më e

mirë, ndër bankat e nivelit të mesëm, në Europën Juglindore” duke kulmuar me vlerësimin si “Banka

më e mirë e vitit në Europën Juglindore në vitin 2009”.

Njëkohësisht për dy vite rresht, BKT vlerësohet me notën AAA (Alb) nga instituti prestigjioz JCR-

ER. Në të njëjtën kohë Banka e Shqipërisë për të tretën herë dhe për të pestin vit rradhazi vlerëson

BKT me notën 1- Strong sipas Sistemit të Vlerësimit Bankar CAMELS duke konstatuar në këtë

mënyrë rritjen akoma më të madhe të besueshmërisë dhe qëndrueshmërisë së BKT në sistemin

bankar shqiptar.

Pas vendosjes për zgjerim edhe ne Kosovë, numri i degëve ne Kosovë arrin në 11, duke e bërë BKT-

në bankën shqiptare më të madhe në rajon.

Aksioneret e BKT: Calik-Seker Consortium (100%)

Më 30 Qershor 2009, Çalik Financial Services blen pjesën e aksioneve

të Korporatës Ndërkombëtare Financiare (IFC) dhe Bankës Europiane për Rindërtim dhe Zhvillim

duke u bërë në këtë mënyrë aksioneri i vetem i BKT me 100% të aksioneve.

Konsorciumi “Calik-Seker” përbëhet nga Calik Holding, Çalikbank dhe Sekerbank.

Calik Holding:

Me qender në Stamboll, Calik Holding është një grup kompanish të angazhuara në biznese të

tekstileve, energjisë, ndërtimit, shërbimeve financiare dhe tregtare. Qëllimi i Calik Holding është të

përqëndrohet në rritjen rajonale, në të njëjtën kohë ruajtjen e arritjeve te saj globale dhe forcën

konkurruese.


http://www.calik.com/news_item.aspx?id=51


Çalikbank:

Çalikbank (Calik Investment Bank Inc) është themeluar në 1999 dhe ka selinë në Stamboll.

Çalikbank është e specializuar në financimin e tregtisë, financimin korporativ, tregjet e mallrave, dhe

financimin e projekteve ndërkombëtare dhe leasing.

Sekerbank:

Që nga viti 1953, aktivitetet kryesore te Sekerbank kanë qenë ato të një banke tregtare. Sekerbank

eshte pjese e një grupi i cili ka operacione në kuadër të sheqerit, tregtisë, financave, turizmit dhe

sektorit të minierave. Kompania operon me 197 degë dhe filiale, të gjitha të vendosura në Turqi.

3.3.2.1 Blerje Online (Statistika?)

3.3.2.2 Banking Online:

Bankat te cilat ofrojne perdorimin e “Internet Banking” ne Shqiperi:

Banka Emri Produktit Forma e sherbimit Pagesat Kushte Komision regjistrimi

Raiffeisen I-banking Multi kesh-Intranet Nderkombetare Individe/Korporata 400-800

Alpha Web Banking Internet Kombetare Individe/Korporata 0

Credins I-banking Internet Nderkombetare Individe/Korporata 10 EUR - regjistrimi

Pro Credit Pro E-Banking Internet Kombetare Individe 25 EUR - 45 EUR

Union UB-Online Internet Kombetare Individe/Korporata 1-5 EUR

Intesasanpaolo ABA flex Internet Nderkombetare Individe/Korporata 1 EUR/muaj-6 EUR/muaj

Tirana Bank I-banking Internet Nderkombetare Individe/Korporata 5 EUR - 8 EUR

Banka Popullore Pop I-banking Internet Nderkombetare Individe/Korporata 500 LEK - 2,000 LEK

BKT I-banking Internet Nderkombetare Individe 0

Internet Banking (ne BKT dhe) Tregun Bankar:


mailto:E@Banking


Dega Internet - nënkupton përdorimin e internetit për të menaxhuar financat tuaja dhe për të

shkurtuar kohën e duhur për të shkuar në degë.

1. Internet banking dhe zhvillimi i teknologjisë në përgjithësi, do të ndryshojë strukturën dhe

funksionin e institucioneve financiare në të ardhmen e afërt.

2. Përmirësimet në aftësinë për të integruar produktet financiare në mënyrën më efikase janë

përparësitë kryesore të Degës Internet.

3. Internet banking është duke pasur një ndikim në koston financiare të individëve

4. Besimi i klienteve është i rëndësishëm për vendosjen e marrëdhënieve me konsumatorët. BKT e

ka krijuar këtë besim me përvojen e viteve dhe mbrojtjen e informacionit konfidencial te

konsumatorit.

BKT eshte në gjendje të kryejë veprimet e mëposhtme:

Llogaria Rrjedhese:

Hapja e llogarive në monedha të ndryshme

Detajet e llogarise

Gjendja e llogarisë

Depozita me Afat:

Detajet e depozitave

Hapja e depozitave te reja (fikse dhe depozita elastike)

Kredia:

Detajet e kredise

Transferta:

Brenda vendit

Brenda BKT

Jashtë BKT

Kartat e Kreditit:

Detajet e Kartes



Pagesa e Kartes se Kreditit

Paradhenie

Aplikim per Karte Krediti

Kartat e Debitit:

Detajet e Kartes

Lidhja e llogarise me kartën e debitit

Aplikim per kartë debiti

Investimet:

Këmbimi valutor

Kursi i kembimit

Investimet ne Bono Thesari

Informacione të përgjithshme:

Kontakti

Të dhënat personale

Call Center

Siguria e Kartes:

Ndërro fjalëkalimin

Kufijte/Limitet e transaksionit

Ndryshimi i vules dixhitale

Blloko llogaritë

- Elementet e analizuar ne BKT, sipas Sistemit Bankar ne Shqiperi:

BankaRaiffeisen

Alpha

Credins

Pro Credit

Union

Intesasanpaolo

Tirana Bank

Banka Popullore

Llogari ok ok ok ok ok ok ok okDeposit po ok ok ok jo AbaDirect jo okKredi ok ok jo ok ok ok ok joInvestime ok ok jo ok ok ok jo joTranseferta ok ok ok ok ok ok ok okKarte kredit po ok ok ok ok ok ok joKarte debiti po ok ok ok ok ok ok joInformacion ok ok ok ok ok ok ok ok



I pergjithshemSherbim sigurie ok ok jo ok ok ok ok ok

3.3.3 Administrimi i Pyetesorit

Pyetesori u administrua nga secili prej anetareve te grupit. Per cdo te intervistuar u be paraprakisht

nje shpjegim i qellimit te studimit. Te anketuarve iu kerkua te mos linin asnje pyetje pa pergjigje.

3.4 Metoda e analizes

3.4.1 Trajtimi i te dhenave

Te dhenat e mbledhura u perpunuan nga programi per perpunimin e te dhenave: Paketa Statistikore

per Shkencat Sociale (SPSS). Me qellim qe te matet (%) e vullnetit per te komunikuar, te dhenat e

mbledhura me shkallen e Likertit u konvertuan ne nje shkalle (%) nga 0 ne 100, ku:

Pergjigjes “Gjithmone” i korrespondon 100%; “Asnjehere” i korrespondon 0% dhe cdo interval

midis tyre i korrespondon 25%, meqe ka 4 intervale midis. Ne kete menyre: “Shpesh” i

korrespondon 75%; “Ndonjehere” i korrespondon 50% dhe “Rralle” i korrespondon 25%.

Totali i pikeve te GPK, se bashku me piket e nendarjeve per GPK ne Publik, GPK ne mbledhje,

GPK ne grup, GPK ne nje dyshe, GPK me nje te huaj , GPK me nje te njohur dhe GPK me nje

mik jane llogaritur duke perdorur nje formule te McCroskey, qe paraqitet ne Apendiksin A.

Me qellim qe te futen ne programin statistikor te dhena per pyetjet 17 deri ne 20, i bashkangjitet nje

numer cdo pergjigjeje te mundshme: Vlera 1 i jepet “Aspak dakort”; vlera 2 i jepet “Nuk jam

dakort”; vlera 3 i jepet” Neutral”, vlera 4 i jepet “Dakort” dhe vlera 5 i jepet “Shume dakort”.

Arsyeja per kete eshte qe te kemi nje vlere me te madhe per pergjigje me pozitive, si dhe per ta patur

me te lehte krijimin e nje korrelacioni pozitiv apo negativ midis variablave.

3.4.2 Metoda per Analizen Statistikore

Ne Aneksin B jepet Statistika Deskriptive per te gjitha pyetjet e pyetesorit, e cila perfshin mesataren

dhe devijimin standart per cdo pyetje.



3.4.2.1 Analiza e Korrelacionit

Si fillim eshte bere analiza e korrelacionit per pyetjet 19 deri ne 20 dhe piket e tete GPK. Objektivi

eshte te percaktohet cdo lidhje e mundshme lineare midis ketyre dy variablave. Rezultatet e analizes

se korrelacionit jepen ne Tabelen 2. Ne tabele mund te shihet se koeficenti i korrelacionit, r, per

pyetjet 17 “ pergjithesisht une pelqej te bej blerje’ dhe 19 “do te preferoja te beja blerje online, ne

vend te offline, nese…” eshte 0,00. Keshtu, eshte e dukshme qe pyetjet 17 dhe 19 nuk jane te

korreluara ne menyre te rendesishme. Implikimi ne kete rast eshte qe nese individet i pelqejne blerjet

apo jo nuk eshte i lidhur ne menyre te rendesishme me zgjedhjen e tyre midis berjes se blerjeve

online apo offline. Keshtu, pyetja 17 mund te eleminohet nga analiza e metejshme.

Tabela 2: Matrica e korrelimit

Pyetja 17 Pyetja 18 Pyetja 19 Pyetja 20

Pyetja 17Pearson Correlation

1 .042 .389(**) .072

Sig. (2-tailed) .675 .000 .476 N 100 100 100 100


.042 1 .233(*) .325(**)

Sig. (2-tailed) .675 .019 .001 N 100 100 100 100


.389(**) .233(*) 1 .078

Sig. (2-tailed) .000 .019 .442 N 100 100 100 100


.072 .325(**) .078 1

Sig. (2-tailed) .476 .001 .442 N 100 100 100 100

Rezultatet GPK ne PublikPearson Correlation

-.102 -.116 -.119 -.060

Sig. (2-tailed) .310 .248 .247 .550 N 100 100 100 100

Rezultatet GPK ne PublikPearson Correlation

-.096 -.197 -.168 -.280(**)

Sig. (2-tailed) .341 .078 .095 .005 N 100 100 100 100

Rezultatet GPK GrupPearson Correlation

-.050 .056 -.031 -.055

Sig. (2-tailed) .622 .580 .759 .585 N 100 100 100 100

Rezultatet GPK DyshePearson Correlation

.019 -.274(**) -.126 -.194



Sig. (2-tailed) .848 .006 .211 .083 N 100 100 100 100

Rezultatet GPK I HuajPearson Correlation

-.080 -.125 .086 -.195

Sig. (2-tailed) .427 .219 .395 .082 N 100 100 100 100

Rezultatet GPK AcquaintancePearson Correlation

-.063 -.192 -.199(*) -.249(*)

Sig. (2-tailed) .533 .056 .047 .013 N 100 100 100 100

Rezultatet GPK MikPearson Correlation

-.062 -.227(*) -.205 -.144

Sig. (2-tailed) .542 .023 .065 .153 N 100 100 100 100

Rezultatet GPK TotalPearson Correlation

-.085 -.233(*) -.141 -.241(*)

Sig. (2-tailed) .399 .020 .163 .016 N 100 100 100 100

** Korrelimi eshte i rendesishem ne nivelin 0.01 (2-tailed).

* Korrelimi eshte i rendesishem ne nivelin 0.05 (2-tailed).

Ne lidhje me Pyetjen 18, ("Unë nuk ndjehem i shqetësuar gjate lundrimit ne Internet duke përdorur

një kompjuter") është vërejtur se ka një korrelacion të fortë dhe pozitiv midis pyetjes 18 dhe pyetjes

19 ("Unë do të preferoja blerjet online ndaj blerjeve ne dyqanet me pakicë, në qoftë se ..."), me r =

0,233. Ka gjithashtu një lidhje të fortë dhe pozitive midis pyetjes 18 dhe pyetjes 20 ("Unë do të

preferoja pagesat e faturave te mia në internet se sa në sportelet e bankës, në qoftë se ..."), me r =

0,325). Për këtë arsye, të dy hipoteza 1 dhe 2 janë të mbështetura. Prandaj, është e mundshme të

thuhet se nervozizmi i përjetuar nga individët (gjate lundrimit ne Internet) është i fuqishëm dhe

pozitivisht në lidhje me zgjedhjen e tyre për realizuar blerje online (pyetja 19) dhe pagesat e faturave

online (pyetja 20).

Për me teper, Tabela 2 tregon se nuk ka korrelacion domethënës ndërmjet rezultateve te ndonjëres

nga "Prirjes për të Komunikuar" dhe preferences për pazar online (pyetja 19). Meqë analiza e

korrelacion është thjesht një testim i marrëdhënies lineare mes variablash, është e mundur që të

arrijme ne konkluzionin se nuk ka asnjë marrëdhënie lineare mes prirjes se individëve për të

komunikuar dhe preferencave te tyre ndermjet blerjeve online dhe atyre ne dyqane.

Sa për pyetjen 20 ("Unë do të preferoja te paguaja faturat e mia në internet ne vend që ta bëj këtë në

sportelet e bankës, në qoftë se ..."), është gjetur të jetë e ndjeshme dhe pozitivisht e korreluar me:



GPK Total (r = 0,241), Grupit të GPK (r = 0,055), GPK Dyshe (r = 0,194), GPK i Huaj (0,195)

dhe GPK Mik (r = 0,144).

Megjithatë, frekuenca e shpërndarjes në Tabelën 3 më poshtë tregon se për pyetjen 20, raporti i

gabimit te pjerresise së saj ndaj gabimit standard të mesatares është 2.12, duke treguar se kurba e

shpërndarjes për pyetjen 20 ka pjerrësi te larte ndaj preferencës për te paguar faturat online. Kolona

"Frekuenca"në tabelën 4 më poshtë tregon ndarjen e përgjigjeve për pyetjen 20. Vini re se ka një

total prej vetëm 9 njerëz të cilët ka zgjedhur ose "nuk pajtohem” ose " nuk pajtohem aspak " , në

krahasim me numrin e madh te 82 njerëzve të cilët ka zgjedhur ose " pajtohem plotësisht " ose "

pajtohem ". Vetëm 9 njerëz janë "neutrale".

Kështu, meqënese nga shpërndarja e frekuencave për preferencën e respondentëve (ndermjet

pagimit te faturave dhe pagimit në sportelet e bankës) është shumë i pjerret drejt njeres ane,

ne mund të themi se rezultati i analizës se korrelacion nuk do të jetë një tregues i mirë i ndonjë

korelacion të drejtpërdrejtë ndërmjet preferencës për të paguar faturat online dhe prirjes së

një personi për komunikuar.

Meqë nuk mund të nxirret ndonje konkluzion i fortë në marrëdhënien mes Prirjes së një individi per

te Komunikuar dhe preferences për blerje online / pagesa bankare, duke përdorur testin statistikor te

korrelacionit linear, është e nevojshme te përdorim edhe teste te tjera për të studiuar marrëdhëniet

ndermjet këtyre variablave.

Tabela 3: Shperndarja e frekuences per pyetjet 17 – 20.

Pyetja 19 Pyetja 20 Pyetja 19 Pyetja 20N Te vlefshme 100 100 100 100

Te pavlefshme 0 0 0 0Mesatarja 2.82 1.79 2.25 1.85Gabimi Std i Mesatares .114 .088 .124 .102Deviacioni Std 1.140 .880 1.242 1.019Pjerresia .237 1.063 .801 1.361Gabimi std. i Pjerresise .241 .241 .241 .241Kurtosis -.508 .556 -.386 1.520Gabimi Std i Kurtosis .478 .478 .478 .478Minimum 1 1 1 1Maksimum 5 4 5 5

Tabela 4. Unë do të preferoja te paguaja faturat e mia në internet ne vend qe ta bej këtë në sportelet e bankës, në qoftë se faqja e Internetit është e sigurt, e lehtë për të lundruar dhe ofron shërbime të tilla



Pergjigjet e Pyetjes 20 Frekuenca Perqindja Perqindja e vlefshme

Perqindja kumulative

Te vlefshme

Pajtohem Plotesisht

45 45.0 45.0 45.0

Pajtohem 37 37.0 37.0 82.0 Neutral 9 9.0 9.0 91.0 Nuk pajtohem 6 6.0 6.0 97.0 Nuk Pajtohem

Aspak3 3.0 3.0 100.0

Total 100 100.0 100.0

3.4.2.2 Analiza e Variances

Analiza e Variances (ANOVA) është një provë statistikore që është përdorur për të testuar hipoteza

përjashtimi te barazisë së dy ose më shumë popullsive. Nëse testi tregon kuptim, hipoteza zero

hidhet poshtë dhe si përfundim mund të thuhet se ka një dallim në mes mesatares se popullsisë.

(Kinnear & Gray, 2000).

Në kërkimin tone, pyetja 19 (preferencë për blerje online ndaj dyqaneve me pakicë), dhe pyetja 20

(preferencë për të paguar faturat online ndaj deshires per ta bërë atë në sportelet e bankës) trajtohen

si ndryshore të pavarura dhe te dallueshme, që do te përdoren për të përcaktuar marrëdhëniet mes

GPK dhe preferencës për të bërë transaksione online. Kjo është për shkak se ne arsyeshem mund të

supozojmë se preferenca e individëve për blerje online nuk do të ndikojë ne preferencat e tyre për të

paguar faturat online, ose anasjelltas, pasi këto dy raste do te përfshinin variabla të ndryshme të

situatës.

Prandaj, një test i veçantë ANOVA është bërë për Pyetjet 19 dhe 20, ku, në çdo rast, secila nga këto

dy pyetje është përdorur si "faktor trajtimi", ndërsa tetë pikët GPK dalin nga variablat e varur per

secilin test.

Për të dy pyetjet 19 (preferencë për blerje online ndaj blerjes ne dyqanet e shitjes me pakicë), dhe

pyetjes 20 preferencë për të paguar faturat online ndaj deshires per ta bërë atë në sportelet e bankës),

ka pesë nivele të faktorit te trajtimit (grupi), domethënë, " pajtohem plotësisht ", " pajtohem ","

neutrale "," nuk pajtohem "dhe" nuk pajtohem aspak ". Kjo do të thotë, çdo individ i anketuar është

grupuar nën secilën nga këto pesë nivele duke përdorur reagimin e tyre në pyetjen 19 dhe 20. Këtu,

qëllimi është për të përcaktuar nëse ekziston një dallim i rëndësishëm në rezultatet e GPK në lidhje

me preferencën e të anketuarve në mes të bërit transaksione online dhe "ofline". Një test ANOVA do

te behet ndaj secilit prej tetë rezultatet GPK. Meqenese çdo individ ka zgjedhur vetëm një përgjigje



për çdo pyetje 19 dhe 20, për këtë arsye lloji me i përshtatshem për të përdorur i testimit ANOVA

duhet të jetë një test “në mes subjektit”.

3.4.2.3 Testi i normalitetit të Shpërndarjes se Frekuences

Përpara se te bejmë testin, është e nevojshme të përcaktojme nëse shpërndarja normale ekziston për

të dy rastet (pyetja 19 kundrejt rezultateve GPK dhe pyetja 20 kundrejt rezultateve GPK). Një test i

shpërndarjes se frekuencës është përdorur në këtë rast dhe rezultatet janë paraqitur në tabelë në

shtojcën C (per pyetjen 19) dhe Shtojcen D (pyetja 20). Eshte pranuar si rregull, një vlerë pjerresie

dy herë me e madhe se gabimi standard për të treguar një shmangie nga simetria. Në të dyja shtojcat

C dhe D, grupet e trajtuar me një shpërndarje te pjerret është shënuar me një shenjë yll, "*".

Në përmbledhje, për pyetjen 19 (preferencë për blerje online ne vend të dyqaneve me pakicë), eshte

vëzhguar një shpërndarje e pjerret për grupet e "neutrale", në rastin e këtyre vlerave GPK: GPK

Totale, GPK Grupi, GPK Dyshe dhe GPK Mik . Ndërsa për pyetjen 20 (preferencë për të paguar

faturat online ne vend të realizimit në sportelet e bankës), një shpërndarje e pjerret është vënë re tek

grupet “ nuk jam dakord, ne rastin e këtyre vlerave GPK: GPK Total, GPK Publike, GPK Dyshe ,

GPK Njohur dhe GPK Mik , si dhe tek grupet "pajtohem" e " pajtohem plotësisht " për rezultatet

GPK Grup.

Për të testuar hipotezen zero ne më shumë se dy mesatare popullsie do të thotë ku të dhënat kane

pjerrësi te madhe, testi me i përshtatshem statistikor do të ishte ekuivalent joparametrik i një - ane

(ndermjet subjekteve) ANOVA, e cila është Testi Kruskal-Wallis. Rezultatet e provave Kruskal-

Wallis për pyetjen 19 (preferencë për blerje online në vend te dyqaneve te shitjes me pakicë) dhe 20

(preferencë për të paguar faturat online në vend te bërjes në sportelet e bankës) janë treguar në

Tabelën 5 dhe Tabelen 6 ne kapitullin pasardhës. “Rezultatet”.

3.5 Besueshmëria dhe Vlefshmëria e metodës

3.5.1 Ndërtimi i shkallës se vlefshmëria se e “Prirja-per te-Komunikuar”

Shkalla ( GPK) E Prirjes-per te-Komunikuar është zhvilluar nga James C. McCroskey për të matur

orientimin e një personi ndaj komunikimit, ose më mirë, predispozita e një personi për afruar ose

shmangur komunikimin. Siç është propozuar nga McCroskey, peprparesia për shmangien e

komunikimit janë: vetë-vleresimi, Introversion dhe diversiteti kulturor (McCroskey & Richmond,



1990a, 1990b). Për të provuar vlefshmërinë e shkallës GPK, hulumtimet e mëvonshme nga

McCroskey kane treguar se ka korrelacion të konsiderueshme ndermjet rezultateve të prirjes për te

komunikuar dhe faktorëve të tillë si vetë-vleresimi, izolimit, dhe Introversion. Rezultatet hulumtimit

të tij mbështetin me forcë pozicionin teorik të marre nga ana e shkallës Prirja-per te-Komunikuar.

Për me teper, ndërtimi i GPK është gjetur të jetë i dukshëm i lidhur me Shkallen e Aktivitetit verbal

(i njohur edhe si Shkalla e Ndrojes the Shyness Scale) dhe Raportin personal te kuptimit te

Komunikimit Personal Report i Communication Apprehension (PRCA) (McCroskey & Baer, 1985).

i pari është një vetë-raportim i frekuencave te te folurit dhe i dyti mat kuptimin një personi në lidhje

me komunikimin. Korrelacionet vërejtur mes GPK dhe shkallet e tjera të vetë-raportimit në

përgjithësi mbështesin the construct Te vlefshmeity i the GPK scale. Me hulumtim të bërë në

kultura të tjera (McCroskey & Richmond, 1990a), janë gjetur korrelacione të ngjashme edhe në mes

të masave të prirjes për të komunikuar dhe kapjes se komunikimit si dhe në mes të masave të prirjes

për të komunikuar dhe kompetencën e komunikimit(communication competence),. Kjo tregon se

ndërtimi i shkallës GPK është i vlefshem edhe nëse përdoret në kultura te ndryshme.

3.5.2 Vlefshmëria parashikuese e shkallës së “Prirja-per te-Komunikuar”

Dy studime janë bërë nga McCroskey për të provuar vlefshmërinë parashikuese të shkallës GPK. Në

një nga studimet (Chan & McCroskey, 1987), një grup studentësh universiteti, u vlerësuan per të

parë masën e tyre të prirjes për te komunikuar (duke përdorur shkallë GPK). Studentët qe shënuan

një devijim standard më sipër dhe me poshtë rezultatit mesatar të GPK u cilesuan përkatësisht si

"me gatishmëri të lartë për te komunikuar" dhe "me gatishmeri te ulët-për-të komunikuar". Në fazën

e mëvonshme të studimit, gjate vlerësimit te pjesëmarrjes në klasë të këtyre studentëve u vu re se

studentët me " gatishmëri të lartë –per te-komunikuar" ishin me te angazhuar ne mesim dhe

pjesmarrje ne grupe sesa studentet me "gatishmeri te ulët-për-të komunikuar". Studim tjetër nga

Zakahi & McCroskey (1989) përfshin ceshtje pak më të ndryshme, por rezultatet nga ky studim

gjithashtu treguan se individet me " gatishmëri të lartë –per te-komunikuar" ishin me te predispozuar

per te dhene intervisten ne menyre vullnetare sesa individet me "gatishmeri te ulët-për-të

komunikuar". Dallimi në përgjigje nga këto dy grupe njerëzish u gjet gjithashtu të jenë statistikisht të

rëndësishme.

3.5.3 Vlefshmëria e jashtme

Mostrat e përdorura në studimin tone jane një grup studentësh nga dy universitete dhe nje grup

punonjesish nga dy banka . Edhe pse ata formojne një mostër shumë të përshtatshme për studimin

tone, duhet të theksohet se rezultatet nga ky studim nuk mund përfaqësojnë saktësisht popullatën e



Shqiperise në përgjithësi. Kjo është për shkak se, moshat e tjera (veçanërisht të brezit të vjetër) nuk

mund të te krahasohen me studentët e universiteteve apo punonjesit e bankave persa i perket

perdorimit te kompjuterit, ata nuk do të kenë përvojë të mjaftueshme në përdorimin e internetit.

Faktorë të tillë janë konsiderata të rëndësishme që ndikojnë në qëndrimin e një personi, për të bërë

transaksione online. Nëse këtij hulumtimi do ti dyfishohej numri me një grup te larmishëm (në

aspektin e demografike) të mostrës, atëherë diversiteti në demografi duhet të përfshihet me kujdes në

projektimin e ndërtimit te ketij kerkimi.

Për me teper, rezultatet e këtij studimi varen në mënyrë të konsiderueshme në perdorimin e

Internetit, perdorimin e e-banking dhe e-Blerje. Ne Shqiperi, si nje vend i vogel qe eshte njerëzit

mund ta kene mjaft të lehte te shkojne në supermarketin ose degen e bankës më të afërt,si pasoje e

mosperdorimit shume te Internetit.

Por vitet e fundit me ndryshimet shume te shpejta teknologjike dhe sistemeve te informacionit,

Interneti po behet cdo dite e me i domosdoshem kudo, ne zyre, shkolle, familje.

Me erdorimin e Internetit do te shpalosen edhe sfida te reja per perdoruesit sikurse jane edhe ato te

transaksioneve online.

3.5.4 Besueshmëria

Në lidhje me besueshmërinë e shkallës “Prirja-per te-Komunikuar”, studimet e bëra nga McCroskey

(1992) eshte gjetur qe eshte shumë i besueshëm, si për besueshmërinë e Rezultatit e GPK Total

edhe per rezultatet e ndermjetme. Besueshmeria e shkallës GPK është gjetur të jetë në përputhje

edhe me studime të bëra në kultura të ndryshme.

Së fundi, pyetësori i përdorur në studimin tone është i thjeshtë, i drejtpërdrejtë dhe mund të përsëritet

lehtë edhe në kërkime të tjera. Fakti qe ne do te perdorim mostra ne disa grupe do te sjelle nivel te

ulet paragjykimesh dhe gabimesh.



REZULTATET

4.1 Rezultatet e Testit Kruskal-Wallis:

Si rregull, në qoftë se vlera Chi-katror është i madh, ndërsa vlera e-p është më pak se 0,10, hipoteza

zero mund të refuzohet. Niveli i rëndësisë (Asymp. Sig. Ose p-vlera) është i bazuar në shpërndarjen

asimptotike te një statistike te testit. Pergjithesisht, një vlerë prej më pak se 0.05 eshte konsideruar i

rëndësishëm.

4.1.1 Preferencë për Blerje Online në vend te blerjes ne dyqanet e shitjes me pakicë

Për pyetjen 19 (preferencë për Blerje Online në vend te blerjes ne dyqanet e shitjes me pakicë),

vlerat-p (Asymp. Sig.) Për GPK Total , Publik , Takim, Grup, Dyshe, i huaj Njohur, Mik janë

respektivisht 0,825, 0,144, 0,166 0,631, 0.360, 0.145, 0.487, 0.731.

Meqe asnjë nga vlerat e-p për te gjitha grupet nuk është e rëndësishme, hipoteza zero (H3) i

barazisë së mesatareve nuk refuzohet .

Tabela 5: Statistikat e testit Kruskal-Wallis per pyetjen 19 (“Preferencë për Blerje Online në

vend te blerjes ne dyqanet e shitjes me pakicë”)

Total Rezultatet GPK

Rezultatet GPK ne Publik

Rezultatet GPK ne Takim

Rezultatet GPK ne Group

Rezultatet GPK ne Dyshe

Rezultatet GPK me te Huaj

Rezultatet GPK me te Njohur

Rezultatet GPK me mik

Chi-Square

1.507 6.844 6.478 2.679 4.357 6.840 3.442 2.027

Sh.l. 4 4 4 4 4 4 4 4Asymp. Sig.

.825 .144 .166 .613 .360 .145 .487 .731

Grupim i variablave: Preferencë për Blerje Online në vend te blerjes ne dyqanet e shitjes me pakicë

- “Sh.l” shpreh “Shkallen e lirise”- “Asymp. Sig.” i referohet vleres-p

4.1.2 Preferencë për pagimin e faturave online ne vend qe ta bejne atë në sportelet e bankës

Për Pyetjen 20 (preferencë për pagimin e faturave online ne vend qe ta bejne atë në sportelet e

bankës), vlera-p për secilën prej 8 rezultate GPK, janë serish të gjitha më shumë se 0.05. Për këtë

arsye, hipoteza zero (H4) e barazisë së mesatareve për këto grupe nuk është refuzuar në këtë mënyrë

për GPK Total dhe të gjitha kontekstet e tjera GPK. Kjo do të thotë se, për Prirjen Totale për të

komunikuar dhe 6 Gatishmërite e tjera për të Komunikuar ( GPK Publike, GPK Takim , GPK

Grupi, GPK Dyshe , GPK I Huaj & GPK Mik ), nuk eshte gjetur ndonjë dallim i madh në mesin e



GPK ndermjet pesë grupeve të te intervistuarve me preferenca të ndryshme në mes të paguarit te

faturave online dhe te berit kete veprim ne sportelet e bankës.

Tabela 6: Statitstikat e testit Kruskal-Wallis per pyetjen 20 (“Preferencë për pagimin e

faturave online ne vend qe ta bejne atë në sportelet e bankës”)

Total Rezultatet GPK

Rezultatet GPK ne Publik

Rezultatet GPK ne Takim

Rezultatet GPK ne Group

Rezultatet GPK ne Dyshe

Rezultatet GPK me te Huaj

Rezultatet GPK me te Njohur

Rezultatet GPK me mik

Chi-Square

3.886 6.320 5.471 3.705 3.195 6.492 7.847 4.030

Sh.l. 4 4 4 4 4 4 4 4Asymp. Sig.

.422 .177 .242 .447 .526 .165 .097 .402

- Grupim i variablave: Preferencë për pagimin e faturave online ne vend qe ta bejne atë

në sportelet e bankës

- “Sh.l” shpreh “Shkallen e lirise”

- “Asymp. Sig.” i referohet vleres-p

4.1.3 Analiza e mëtejshme për Preferencë për blerje Online

Me dallim të madh të mesatareve te gjetura në rastet e GPK Publik , GPK Takim , GPK me te Huaj

dhe GPK Mik , analiza të mëtejshme mund të bëhet duke respektuar rezultatet e ndryshme te

mesatareve për këto gatishmëri të ndryshme për të komunikuar. Rezultatet mesatare për GPK Total ,

GPK Takim , GPK Panjohuri dhe GPK Mik në lidhje me " Preferencë për Blerje Online në vend te

blerjes ne dyqanet e shitjes me pakicë " është paraqitur në tabelën 7. Shifrat 1 deri 4 tregojne

mesataren për Totalin e “Prirja për të Komunikuar”, “Prirjes për të Komunikuar në një takim”,

“Prirjes për të Komunikuar me te panjohur” dhe “Prirjes për të Komunikuar me Miqtë”. Secila nga

këto mesatare shpreh “Gatishmërine për të Komunikuar” ne seicilen nga ("pajtohem plotësisht ",

"Pajtohem", "Neutral", "" nuk pajtohem " ose " nuk pajtohem aspak ") për pyetjen 19 (" Preferencë

për Blerje Online në vend te blerjes ne dyqanet e shitjes me pakicë).

Nga figurat 1 deri në 4, mund të vërehet se mesatarja për GPK Total , GPK Takim , GPK Panjohuri

dhe GPK Mik , të gjithë kanë një formë te luhatshme. Përsëri, nga kjo arrijme ne konkluzionin se

nuk ekziston nje marrëdhëniet lineare (e drejtpërdrejtë), mes prirjes se individëve për të komunikuar

dhe shkallës se preferencës se tyre për te kryer blerje online.

Për me teper, mund të vërehet se për të gjitha këto katër kontekste gatishmerie për të komunikuar,



rezultati është më i lartë për grupet " pajtohem " dhe “nuk pajtohem”. Rezultatin më të ulët te

mesatares e ka grupi "Neutral".

Vihet re gjithashtu se në kushtet e përgjithshme te Prirjes për të Komunikuar, grupet qe u pergjigjen

"Pajtohem " dhe " nuk pajtohem " kanë rezultate dukshem me te larta sesa ato grupe qe u pergjigjen

"Pajtohem Plotesisht", "Neutral" dhe "Nuk pajtohem aspak".

(Pjesa me te kuqe nuk duhet per rastin tim pasi hipoteza Null pranohet per te

gjitha rastet.

Nese do kishte ndonj perjashtim si tek origjinali atehere duhet plotesuar kjo

pjese.) per kete sherbejne edhe grafiket.



DISKUTIM

Një vëzhgim i rëndësishëm që mund të bëhet nga rezultatet e këtij studimi është se, edhe pse

janë vërejtur dallime të mëdha në nivelet e prirjes per te komunikuar midis njerëzve me

preferenca të ndryshme ndaj blerjeve online dhe ofline, nuk jane gjetur dallime të mëdha në

nivelet e prirjes për te komunikuar midis njerëzve me preferenca të ndryshme ndaj kryerjes se

transaksioneve bankare online dhe ofline.

Duke qene se rezultatet e ketyre dy lloje të transaksioneve online janë të ndryshme, mund të

themi se nuk është e mundur për të krijuar një marrëdhënie të përgjithshme në mes-prirjen për

të komunikuar dhe preferencës për të bërë transaksione online, duke mos saktësuar llojin e

transaksioneve të përfshira (pra blerje ose veprime bankare). Kjo ndodh sepse njerëzit

ndikohen nga faktorë të ndryshëm të situates ndaj blerjeve dhe veprimeve bankare. Prandaj,

është e rëndësishme që të njohin se duke zgjedhur midis realizimit online dhe ofline te

transaksioneve, individët mund të preken nga një sërë e gjere faktorësh, në varësi të llojit të

transaksionit te përfshirë (të tilla si tregtare dhe bankare).

Për këtë arsye, rezultatet për preferencat e pageses se faturave online dhe preferencës se

blerjeve online do të diskutohen ketu veçmas.

5.1 Preferencë për pagesat e faturave Online

Siç u përmend më herët në seksionin 3.4.2.1, frekuencat e shpërndarjespër preferencat mes

paguesës se faturave në internet dhe në sportelet e bankës anon me teper drejt një preferencë

për të paguar faturat online. Kjo mund të shpjegohet me një shkallë të lartë të perdorimit te

Internet Banking gjate koheve te fundit ne vendin tone.

Rezultatet e kerkimit

Sipas rezultateve të studimeve të mia, një e madhe xx% e të intervistuarve tregoi se ata do të

preferojnë bëjnë veprime bankare online se në sportelet e bankës, me vetëm xxx% e të

anketuarve tregojnë se ata nuk do të preferonte online bankare, ndërsa xx% mbeti neutral. Një

arsye për të pasur një përqindje të tillë të lartë të njerëzve të preferuar për të paguar faturat

online mund të jetë për shkak të faktit se të anketuarit që përdoren në studimin e mi janë të



gjithë studentët e universitetit, të cilët janë në përgjithësi më të rehatshme në përdorimin e

internetit, në krahasim me të tjerët që kanë pak përvojë në këtë fushë.

Nga ana tjetër, në bazë të analizës bërë në studimin tone, nuk mund te behet nje vërejtje e

veçantë në lidhje me marrëdhëniet në mes të preferencës për të paguar faturat online dhe

vullnetin e një personi për të komunikuar.

Kjo është dëshmuar nga rezultatet e testit Kruskal-Wallis, e cila tregon se nuk ka dallim të

madh në nivelet e prirjes-për-të komunikuar për njerëz me preferenca të ndryshme drejt

veprimeve bankare online. Nuk mund te krijohet as nje marrëdhënie lineare në këtë rast për

shkak të drejtimit te shpërndarjes së preferencës të anketuarve. Megjithatë, ne mund të

përpiqemi të kuptojmë nga kjo nje perspektive te formimit të preferencave.

Siç u përmend më lart, preferencat e bazuara ne qëndrim janë preferencat e bërë në bazë të

qëndrimeve te pergjithshme të konsumatorëve ndaj dy ose më shumë objektesh. Në këtë rast,

shumica e të intervistuarve kanë një qëndrim të fortë dhe favorizues për veprimet bankare

online. Arsyet për qëndrime të tilla favorizuese mund të jetë për shkak të qenies te kënaqur me

Kështu, duke qene se qëndrimet e tyre të përgjithshëme në drejtim të online banking janë të

ndikuara fuqishëm nga faktorë të tillë, efektet e prirjes për të komunikuar mund të mos jenë te

rëndësishëm në qëndrimet e tyre të përgjithshme ndaj online, e cila e bën atë me te vështirë,

për të vlerësuar efektet e prirjen e tyre për ta komunikuar në zgjedhjen e tyre (në mes

veprimeve bankare online dhe "ofline").

5.2 Preferencë për Blerje Online

Edhe pse kjo nuk mund te nxjerrim perfundimin se vullneti i ulët për të komunikuar do të conte

një person për të bërë transaksione online, rezultatet e Testit Kruskal-Wallis tregojnë që, në

mes të grupeve të njerëzve me shkallë të ndryshme të preferencave mes blerjeve online dhe

blerjeve ne dyqan, ka dallime të mëdha në nivelet e tyre të prirjes per te komunikuar.

Megjithatë, këto ndryshime të rëndësishme ne kuptimin e rezultateve vullnet per te

komunikuar është gjetur vetëm në kontekstin e prirjes për te komunikuar me miqtë,

vgatishmeri-për-të komunikuar me të huajt, gatishmëri-për-të komunikuar në takim dhe

rezultatin Total GPK, por nuk u gjet në kontekste të tilla si gatishmëri-për-të komunikuar me

të njohurit, gatishmëri për-të komunikuar në publik dhe prirjen për ta komunikuar në një



mjedis Dyshe. Edhe pse kjo është një gjetje interesante, është e vështirë për të shpjeguar atë pa

bërë kërkime të mëtejshme në këtë aspekt, duke qëne se faktorë të ndryshëm që ndikojnë mund

të përfshihen për secilin nga kontekstet e komunikimit.

Nga paraqitja në figurën 1, ne shohim se njerëzit që janë neutral ose nuk keni ndjenja të forta

në drejtim të një pelqimi apo mospelqimi për të bërë transaksione online të ketë një mungesë

vullneti për të komunikuar më të ulët se ata të cilët shprehën ose preferencë të fortë për blerje

online apo blerje në një dyqan me pakicë. Siç shihet në tabelën 7 (faqe 32), rezultatet do të

thotë GPK për "dakord", "neutral" dhe "pajtohem" grupe janë 60,74, 59,26 dhe 60,54

respektivisht, që do të thotë ndryshimi nuk është e madhe. Megjithatë, rezultatet do të thotë për

të "aspak nuk pajtohem" dhe grupit "plotësisht pajtohem" grup janë 66,83 dhe 70,35

përkatësisht (veçanërisht të larta se rezultatet për "dakord", "neutral" dhe "pajtohen"). Prandaj,

ne shohim një model që një preferencë të fortë (në asnjë drejtim) i korrespondon një nivel më

të lartë të prirjes për t'u komunikuar. Që nga preferencat mund të jetë qëndrim të bazuara ose

atribut-it, kështu, në këtë rast, ne mund të postulat se njerëzit që mbajnë një qëndrim të fortë

(ose të vlerësojë vendimet) në drejtim të këtyre dy llojeve (online kundrejt "ofline") i

transaksioneve ka një gatishmëri të lartë -për-komunikuar se ata që e mbajnë një qëndrim të

dobët. Nga ana tjetër, ne mund të postulat se njerëzit që kanë një perceptim më të fuqishëm të

atributeve të poseduara nga këto dy mënyra të transaksioneve të gjithashtu kanë tendencë që të

ketë një gatishmëri më të lartë-për-të komunikuar. Në kushtet e preferencës qëndrim të

bazuara, mund të themi se njerëzit që ndihen se online blerje (ose "ofline") është më e mirë

kanë tendencë që të ketë një total më i lartë prirjen për ta komunikuar se sa ata që kanë një

ndjenjë më pak të fortë se online blerje ( ose "ofline") është më e mirë, ndërsa njerëz të cilët

tregojnë se ata janë të pasigurt (neutral) nëse online blerje ose "ofline", është më mirë të ketë

niveli më i ulët mesatar të prirjes për t'u komunikuar. Në kushtet e preferencës atribut të

bazuara, mund të themi se njerëzit që të shihni një ndryshim të madh midis atributeve të iruara

nga e bërë miq dhe "ofline" transaksionet kanë tendencë që të ketë një gatishmëri të lartë për ta

komunikuar se sa ata që nuk e shohin një ndryshim të madh në mes të atributet e iruara nga të

dy prej tyre.

Në përfundim, kjo është e mundshme që të spekulojnë se njerëzit me një preferencë të fortë (në



drejtim të objekteve të caktuara), mund të ketë një gatishmëri të lartë për ta komunikuar se sa

ata që kanë një preferencë më të dobët.

Përveç kësaj, duke i krahasuar rezultatet mesatare të GPK në figurën 1, 2, 3 dhe 4, vërehet

gjithashtu se, kuptimi i Prirjes për-të-të komunikuar me miqtë ka rezultatin më të lartë për çdo

grup të anketuarve. Nga ana tjetër, Prirja për-të-të komunikuar me të huajt ka rezultatin më të

ulët për çdo grup te të anketuarve. Kjo mund të shpjegohet lehtë me arsyetimin se njerëzit janë

në përgjithësi më të gatshëm për të komunikuar me miqtë se me të huajt. Prandaj, pavarësisht

nga shkalla e preferencës në mes blerjeve online dhe ofline, njerëzit janë në përgjithësi më të

gatshëm për të komunikuar me miqtë se me të huajt.

5.3 Përfundime

Bazuar në rezultatet e ketij studimi mund të themi se nuk ka prova të mjaftueshme për të

mbështetur argumentin se shmangia në komunikim do të shkaktonte një person për të bërë

transaksione online në vend të "ofline". Megjithatë, rezultatet nga studimi tregojnë se njerëzit

me shkallë të ndryshme të preferencës midis “online blerje” dhe "ofline" nuk shfaqin nivele të

ndryshme të deshires për te komunikuar. Në këtë rast, është vërejtur se shumica e të anketuarve

me një preferencë të fortë (në drejtim “online” ose "ofline blerje") mund të kenë një gatishmëri

me të lartë për te komunikuar se sa ata që kanë një preferencë më të dobët.

Per te pasur një kuptim më të mirë të marrëdhënieve midis prirjes për të komunikuar dhe

zgjedhjeve të individëve në mes blerjeve "online" dhe "ofline", mund të jetë e përshtatshme të

zgjerohet fusha e studimit për të bërë vlerësime të veçanta të qëndrimeve te individëve ndaj

blerjeve online kundrejt qëndrimeve në drejtim të "ofline blerje". Duke përdorur një rrugë që

përbëhet nga variabla të tilla si dëshira-për-të komunikuar, qëndrimi ndaj “online blerje”,

qëndrimi ndaj "ofline blerje" dhe preferenca e përgjithshme midis dy mënyrave të pazarit,

mund të jetë në gjendje të fitohet një kuptim më i mirë i fuqisë se ndikimit (nëse ka) midis

këtyre variablave.

Mund te thuhet se ky instrument i studimit duhet të ketë të përfshira të dhëna të tjera

demografike të tilla si gjinia, mosha dhe karta krediti në dispozicion. Duke pasur këto të dhëna

demografike do të na lejohet të shohim se si rezultatet mund të ndryshojnë në drejtim të



diferencave në termat e gjinise, moshes dhe kartës se kreditit në dispozicion. Në kete rast,

rezultatet pasqyrojnë zgjedhjet e bëra nga studentët dhe punonjesit. Megjithatë, nëse pyetësori

është administruar në disa grupe të ndryshme të moshës, rezultatet do të jenë të ndryshme. Kjo

është sepse njerëzit i përkasin një grupi tjetër të moshës jo shume të lidhur me Internet banking

(ose pazarin), aq tërheqës per pjesen tjeter.

Në çdo studim mbi komunikimin, është e rëndësishme të marrim në konsideratë ndikimin e

ndryshimeve kulturore. Duke qene se niveli mesatar i vullnetit per të komunikuar do të

ndryshojë nëpër kultura të ndryshme, është e rëndësishme të theksohet se rezultatet e fituara

nga studimi do të jenë te zbatueshme vetëm për kete kategori në përgjithësi.



KERKIME TE METEJSHME

6.1 Rëndësia e Studimeve të komunikimit për Marketeret

Një nga sfidat për kompanitë në ekonominë e re është të zhvillojë një kuptim më të thellë të

konsumatorëve dhe se si si t'i pajise ata me përvoja te personalizuara në aspektin e produktit

ose shërbimeve që irohen për ta. Në mënyrë që tu shërbejë nevojave të klientëve të tyre të

mirë, organizatat duhet të kenë një sistem të shëndoshë të mbledhjes, ruajtjes dhe përdorimit të

informacionit të klientëve. Në të kaluarën, komunikimi mes organizatave dhe klientëve te tyre

pengheshin nga kanale të ndryshme të biznesit ndermjet tyre. Megjithatë, me perdorimin e

internetit, organizatat tani janë në gjendje të komunikojnë drejtpërdrejt me klientët e tyre.

Përveç kësaj, interneti u ka dhënë organizatave një mjet për dy rrugë komunikim mes tyre dhe

klientëve të tyre. Kështu, nëse përdoret në mënyrë efektive, interneti mund të jetë një mjet i

dobishëm për të ndihmuar organizatat ti kuptojnë më mirë klientët e tyre, në lidhje me nevojat

e tyre, si dhe me ate cka mund te presin nga ata.

Megjithatë, në mënyrë qe organizatat të fitojne informacion të vlefshëm për klientët e tyre,

është e rëndësishme që këto të fundit te janë të kënaqur me dhenien e informacionit për veten e

tyre. Kështu, për organizatat që janë të interesuara në ndërtimin e një marrëdhënie afatgjatë me

klientët e tyre, sjellja e komunikimit është një aspekt i rëndësishëm që nuk duhet të

neglizhohet. Në rastin e studimit tone, ne shohim marrëdhëniet ndermjet -'prirjes se individëve

për të komunikuar dhe sjelljen e tyre gjate blerjes. Në një studim të bërë nga Wheeless et al.

(1986), është gjetur se ka një korrelacion të fortë dhe të drejtpërdrejtë midis kapjes se

komunikimit dhe nivelit të vetë-hapjes se një personi. Implikimi këtu për marketeret është se,

për të përmirësuar komunikimin mes tyre dhe klientëve të tyre, është e rëndësishme për ta qe të

zhvillojne një kuptim më të mirë të sjelljes së komunikimit të individëve ". Çështjet që mund të

shqetësojne marketeret janë, për shembull, ndikimi i faktorëve të personalitetit në përdorimin e

kompjuterëve dhe se si kjo nga ana tjetër, ndikon në sjellje konsumatorëve gjate blerjes ose të

komunikimit në internet.

6.2 Implikimet për kerkimet e ardhshme



Rezultatet e studimit tone sugjerojne se mund të ketë një lidhje direkte ndërmjet forcës e

qëndrimeve te individëve "(drejt pazarit online dhe" ofline ") dhe nivelit e tyre të prirjes për t'u

komunikuar. Kështu, ajo do të jetë interesante për studime ne të ardhmen të shohim më tej në

këtë dhe për të kërkuar shpjegimet e mundshme për një vëzhgim të tillë.

Edhe pse disa nga hipotezat në këtë studim nuk janë të mbështetura, ajo mund të jetë për shkak

të ndjeshmërisë së instrumentit të përdorur. Për këtë arsye, për kërkime ne të ardhmen, mund të

jetë e përshtatshme për të përdorur një formë më pasive te vëzhgimit në eksperiment. Për

shembull, të anketuarve mund tu kërkohet për të shkuar në një faqe interneti të vërtetë (të

ndërtuar posaçërisht për eksperiment) dhe vlerësimet mund të bëhen më vonë nëse ato

nderveprojne në këtë website. Avantazhin e të paturit te një simulimi të tillë është se ajo mund

të prodhojë rezultate më të sakta. Përveç kësaj, është gjithashtu e mundur për hulumtimet e

ardhshme që do të kryhen, te përdoruren në dispozicion skema te tjera per tematur preferencen

e njerëzve për transaksionet online. Duke përdorur një skeme më të mire ndoshta do të

prodhohen rezultate më të besueshme.

Gjithashtu, siç u përmend më parë, ka disa arsye pse një person mund të zgjedhe që të tërhiqet

nga komunikimi. Disa nga këto arsye janë, Introversion, ndrojë, të paturit e një vetëbesim të

ulët, ose thjesht një zgjedhje personale në lidhje me zbulimin e informacioneve personale.

Studime të mëtejshme mund të bëhen për këta faktorë për të ndihmuar marketeret të fitojne një

kuptim më të mirë, se si ato ndikojnë ne qëndrimet e konsumatorëve, për të bërë transaksione

online. Prandaj, nevojiten skema te tjera për të matur këto aspekte, qe mund të përdoret në

kerkimet e ardhshme për të studiuar marrëdhëniet mes të faktorëve të tillë dhe preferences së

individëve për transaksione online.

Duke qene se, normat e komunikimit ndryshojnë nëpër kultura të ndryshme, do te ishte

interesante të kryhej ky kerkim në një vend tjetër, ku niveli mesatar i-gatishmerise per të

komunikuar është dukshëm më i lartë se mesatarja për Shqiperine. Rezultatet nga studimet e

bërë në një kulturë krejtësisht të ndryshme mund të prodhojnë rezultate të ndryshme apo

vërejtje.

Përveç kësaj, do te ishte interesante nëse kërkimet në të ardhmen mund të shqyrtonin se si

gatishmeria e individëve për të komunikuar mund të ndryshoje me dallimet e tyre në faktorët

demografik, të tilla si gjinia dhe mosha. Një informacion i tillë patjetër do të jetë e dobishme



për menaxherët që janë të përfshirë në Customer Relationship Management.

E fundit, por jo më pak e rendesishme, do te ishte interesante dhe i denjë për kerkimet e

ardhshme për të parë në marrëdhëniet mes skemave të tjera të komunikimit dhe aspekteve të

tjera të sjelljes së konsumatorit, pasi kjo do të ndihmojë marketeret te shpikin mënyra për të

ndërtuar marrëdhënie me të mira me klientët e tyre.



REFERENCAT

Agarwal, R., Sambamurthy, V., & Stair, R. (2000). Research report: The evolving relationship

between general and specific computer self-efficacy - An empirical assessment. Information

Systems Research, 11(4), 420-430.

Appelman, Jaco. (2003). GSS-research at Delfi University i Technology.

http://disc.brunel.ac.uk/research/kbm/Brunel-Presv1.ppt.

Bandura, A., Cervone, D. (1986). Differential engagement i self-reactive influences in

cognitive motivation. Organization Behaviour and Human Decision Processes, 38, 92-113.

Barraclough, R. A., Christophel, D. M., & McCroskey, J. C. (1988). “Gatishmeria per te

komunikuar”: A cross-cultural investigation. Communication Research Reports, 5(2), 207-192.

Beckers J.J., Schmidt H.G. (2001). The structure i computer anxiety: a six-factor model.

Computers in Human Behavior, vol: 19, issue: 1, pages: 35-49. Publisher: Pergamon.

Brown, Susan A., Fuller, Robert M., & Vician, Chelley. (2002). Who’s Afraid i the Virtual

World? The Role i Anxiety in Computer-Mediated Communication Usage and Satisfaction.

http://www.bus.indiana.edu/ardennis/wp/tr119-2.doc

Burgoon, J. K. (1976). The unwillingness për tëcommunicate scale: Development and Te

vlefshmeation. Communication Monographs, 43, 60-69.

Caprara, Gian Vittorio, & Cervone, Daniel. (2000). Personality. Determinants, Dynamics, and

Potentials. Cambridge University Press.

Chan, B., & McCroskey, J. C. (1987). The GPK scale as a predictor i classroom participation.

Communication Research Reports, 4, 47-50.

Cho, Y., Im, I., Ferjemstad, J., and Hiltz, R. (June 2001). An Analysis i Pre- and Post-Purchase

Online Customer Complaining Behavior. Proceedings i Conference on Customer Satisfaction,

Dissatisfaction & Complaining Behavior, Jackson Hole, Wyoming.

Dholakia, Ruby Roy, & Uusitalo, Outi. (2002). Switching to electronic stores: consumer

characteristics and the perception i blerje benefits. International Journal i Retail and

Distribution Management, Vol. 30, No. 10.

Dorinina, O.V. (1995). Fear i computers. Russian Social Science Review, vol: 36, issue: 4,

pages: 79-96; M.E. Sharpe Inc.


http://www.bus.indiana.edu/ardennis/wp/tr117-2.doc

http://disc.brunel.ac.uk/research/kbm/Brunel-Presv1.ppt


Gill, John, Johnson, Phil. (1997). Research Methods for Managers. 2nd Edition. Paul Chapman

Publishing Ltd.

Gilroy, F.D., Desai, H.B. (1986). Computer anxiety: sex, race, and age. International Journal i

Man-Machine Studies, 25, 711 – 719.

Hair, Joseph F, Tatham, Ronald L., Anderson, Rolph E., Black, W. (1998). Multivariate Data

Analysis. Fifth Edition”, Prentice-Hall International, Inc.

Hamburger Y.A., & Ben-Artzi E. (2000). The relationship between extraversion and

neuroticism and the different uses i the Internet. Computers in Human Behavior; volume 16,

issue 4, pages: 441-449.

Helandar, Martin G. & Khalid, Halimahtun M. (2000). Modeling the customer in electronic

commerce. Applied Ergonomics 31, 609-619.

Igbaria, M., Parasuraman, S. (1989). A path analytic study i individual characteristics,

computer anxiety, and attitudes towards micro-computers. Journal i Management 15(3) 373 –

388.

Jarvenpaa, S.L., Todd, P.A. (1997). Consumer reactions to electronic blerje on the world wide

web. Int. J. Electron. Commerce 1 (2), 59-88.

Karahanna, E., M. Ahuja, M. Srite & J. Galvin. (2002). Individual differences and relative

advantage: the case i GSS. Decision Support Systems pp 327-341, vol. 32, Issue 4.

Kardes, Frank R. (2002). Consumer Behaviour and Managerial Decision Making. Second

Edition, Pearson Education, Inc.

Kassarjian, Harold H. (1971). Personality and Consumer Behavior: A Review. Journal i

Marketing Research, Vol. VIII, 409-20.

Kassarjian, Harold & Mary Jane Sheffet. (1991). Personality and Consumer Behavior: An

update, In H. Kassarjian and T. Robertson (Eds.). Perspectives in Consumer Behavior,

Glenview, Ill: Scott, Foresman, and Co.

Ken Jackson. (2003). Attitudes: Formation and Change.

http://carlisle.unn.ac.uk/CHP/Psychology/Year1/Social/AttitudeFormation.htm.

Kinnear, Paul R., & Gray, Colin D. (2000). SPSS for Windows Made Simple. Psychology Press

Ltd.


http://carlisle.unn.ac.uk/CHP/Psychology/Year1/Social/AttitudeFormation.htm


Korgaonkar, Pradeep, & Wolin, Lori D. (2002). Web usage, advertising, and blerje:

relationship patterns. Internet Research: Electronic Networking Applications and Policy;

volume 12 No. 2.

Kotler, Philip, Armstrong, Gary, Saunders, John, & Wong, Veronica. (2001) Principles i

Marketing. Third European Edition; Pearson Education Limited.

Liebermann, Yehoshua, & Stashevsky, Shmuel. (2002). Perceived risks as barriers to Internet

and e-commerce usage. Qualitative Market Research: An International Journal, Vol.5, No. 4.

McCroskey, J. C. (1978). Te vlefshmeity i the PRCA as an index i oral communication

apprehension. Communication Monographs, 45, 192-203.

McCroskey, J. C. (1982). Oral communication apprehension: A reconceptualization.

Communication Yearbook, 6, 136-190.

McCroskey, J. C. (1983). The communication apprehension perspective. Communication,

12(1), 1-25.

McCroskey, J. C. (1992). Reliability and Te vlefshmeity i the “Gatishmeria per te komunikuar”

scale. Communication Quarterly, 40, 16-25.

McCroskey, James C. (1997). Oral Communication Apprehension: A Summary i Recent

Theory and Research. Human Communication Reports, 4, 78-96.

McCroskey, J. C. & Baer, J. E. (1985). “Gatishmeria per te komunikuar”: The construct and its

measurement. Paper presented at the Speech Communication Association convention, Denver,

CO.

McCroskey, J. C. & McCroskey, L.L. (1986). Correlates i “Gatishmeria per te komunikuar”.

Paper presented at the annual convention i the Western Speech Communication Association,

Tucson, AZ.

McCroskey, J. C. & Richmond, V. P. (1990a). “Gatishmeria per te komunikuar”: Differing

cultural perspectives. The Southern Communication Journal, 56, 72-77.

McCroskey, J. C., & Richmond, V. P. (1990b). “Gatishmeria per te komunikuar”: A cognitive

view. Journal i Social Behavior and Personality, 5, 19-37.

McCroskey, J. C. & Richmond, Virginia P. (2003). McCroskey and Richmond on

Communication Apprehension. http://web.utk.edu/~glenn/McCroskey.html.

McCroskey, J. C., & Zakahi, W. R. (1989). “Gatishmeria per te komunikuar”: A potential

confounding variable in communication research. Communication Reports, 2, 96-104.


http://web.utk.edu/~glenn/McCroskey.html


NOIE Information Economy Index – E-business. (2003a).

http://www.govonline.gov.au/publications/NOIE/NOIE_index/Aug03/ebusiness.htm

NOIE Information Economy Index – Internet Access versus Internet Use. (2003b).

http://www.govonline.gov.au/publications/NOIE/NOIE_index/Aug03/internet.htm#7.

O’Cass, Aron, & Finech, Tino. (2003). Web retailing adoption: exploring the nature i internet

users Web retailing behaviour. Journal i Retailing and Consumer Services, 10, 81-94.

Pastore, Michael. (1999). Latest Headcount: 148 Million Online.

http://cyberatlas.internet.com/big_picture/geographics/article/0,,5911_150591,00.html

Ram, S. (1989). Successful innovation strategies to reduce consumer resistance: An empirical

test. Journal i Product Innovation Management, 6, 20-34.

Rolls, Judith A. (1998). Facing the fears associated with priessional speaking. Business

Communication Quarterly, New York.

Sains, Ariane. (December 2000/January 2001). Sweden’s Digital Debate. Europe, Issue 402,

p8, 3p, 1c.

Susskind, Alex M. (2001a) Electronic Commerce and Internet Apprehensiveness: An

Examination i Consumers’ Perception i Internet Use. Cornell University.

Susskind, Alex M., Stefanone, Michael A. (2001b). Internet Apprehensiveness: An

Examination i On-line Information Seeking and Purchasing Behaviour.

www.hotelschool.cornell.edu/chr/research/working/intapprehension.pdf

Tilson, R., Dong, J., Martin, S., Kieche, E. (12 September 2003). Factors and principles

affecting usability i four e-commerce sites. Proceedings i Human Factors and the Web.

http://www.research.microsit.com/users/marycz/hfweb98/tilson/index.htm.

Wheeless, L. R., Nesser, K., & McCroskey, J. M. (1986). The relationships i self-disclosure

and disclosiveness to high and low communication apprehension. Communication Research

Reports, 3, 129-134.

Wu, Shwu-Ing. (2003). The relationship between consumer characteristics and attitude toward

online blerje. Marketing Intelligence and Planning, 21/1.

Zakahi, W. R., & McCroskey, J. C. (1989). “Gatishmeria per te komunikuar”: A potential

confounding variable in communication research. Communication Reports, 2, 96-104.


http://www.research.microsoft.com/users/marycz/hfweb98/tilson/index.htm

http://www.hotelschool.cornell.edu/chr/research/working/intapprehension.pdf

http://www.govonline.gov.au/publications/NOIE/NOIE_index/Aug03/internet.htm#7

http://www.govonline.gov.au/publications/NOIE/NOIE_index/Aug03/ebusiness.htm

Documents

Komunikimi Online & Manaxhimi i Preferencave(1)