lam viec voi ca nhan va gia dinh

7/23/2019 lam viec voi ca nhan va gia dinh

1/112

1

CC BO TR X HI T CHC ATLANTIC PHILANTHROPIES

HC VIN X HI CHU UNICEF

CNG TC X HI

LM VIC VI C NHN V GIA NH(Chng trnh o to cn b qun l cng tc x hi cp cao)

H NI, NM 2014


2/112

2

KHA O TO CNG TC X HI

CHO CC NH QUN L CP CAO (CSWA)

D n o to Cng tc x hi ti Vit Nam

MOLISA - ULSA - CFSI - ASI - AP - UNICEF 2012

Ban bin son:TS. Linda Albaracin (ASI)

TS. Bi Th Xun Mai (ULSA)


3/112

3

MC LC

Trang

PHN I: LM VIC VI C NHN 9

Bi 1: KHI NIM CHUNG V CTXH C NHN 9

1. Khi nim v c im cng tc x hi c nhn 9

2. S lc lch s cng tc x hi vi c nhn 10

2.1. Cng tc x hi c nhn trn th gii 10

2.2. CTXH c nhn ti Philippines 14

2.3. Cng tc x hi c nhn Vit Nam 16

3. Cc yu t cu thnh v tin trnh ca cng tc x hi c nhn 18

3.1. Cc yu t cu thnh cng tc x hi c nhn 18

3.2. Tin trnh cng tc x hi c nhn 19

Bi 2: MT S QUAN IM C BN TRONG CTXH C NHN 20

1. Quan im con ngi trong mi trng 20

2. Quan im kh nng phc hi 23

2.1. Khi nim kh nng phc hi 23

2.2. Cc loi kh nng phc hi 23

2.3. Yu t nguy c v cc yu t bo v 24

2.4. Mt s k thut tng cng kh nng phc hi cho c nhn 25

3.Quan im kh nng th mnh (Saleeby '; 1997) 25

3.1. Khi qut v quan im th mnh 25

3.2. Trit l v quan im th mnh 26


4/112

4

3.3. Nguyn tc chnh ca quan im th mnh 27

3.4. Cc khi nim chnh trong quan im th mnh 27

3.5. Xy dng quan im th mnh trong cng tc x hi 28

Bi 3: MT S M HNH CAN THIP TRONG CNG TC X HIC NHN 30

I. QUN L TRNG HP 30

1. Khi qut v qun l trng hp 30

1.1. Khi nim 30

1.2. nh ngha 30

1.3. Lm vic vi nhm a ngnh/lin ngnh 31

1.4. Yu cu v chuyn mn i vi ngi qun l trng hp 32

2. Cc bc trong qun l trng hp 32

2.1. Tip nhn 32

2.2. nh gi 32

2.3. Lp k hoch 42

2.4. Thc hin v gim st 45

2.5. Lng gi, kt thc 46

II. KHNG HONG V X L KHNG HONG 47

1. Khi nim chung 47

2. Cc dng khng hong 48

3. Mt s cm xc v phn ng thng thy trong khi khng hong 49

3.1. Cm xc 49

3.2. Nhng phn ng trong tnh trng khng hong 49

4. Cc giai on khng hong 51


5/112

5

4.1. Giai on trc khng hong 51

4.2. Giai on bt u b tc ng ca khng hong 51

4.3. Giai on bi ri, qun tr 51

4.4. Giai on th nghim cc cch ng ph khc nhau 52

4.5. Giai on x l khng hong 52

5. Can thip khng hong 54

5.1. Cc mc tiu ca can thip khng hong 54

5.2. Cc bc gip thn ch ang trong tnh trng khng hong 54

5.3. Mt s gi tr gip c nhn i ph vi cm xc khi b khng hong 57

III.IU CHNH HNH VI 58

1. Thay i /iu chnh hnh vi l g? 58

2. Cc bc c bn trong iu chnh hnh vi 59

3. Thit k chng trnh thay i hnh vi 61

4. Thc hin v nh gi chng trnh/k hoch thay i hnh vi 61

5. Kt thc chng trnh 62

6. Mt s k thut c s dng trong iu chnh hnh vi (Miltenburger, 2008) 62

IV.PHNG PHP TIP CN TP TRUNG VO GII PHP 64

1. Tng quan v cc phng php tip cn tp trung vo gii php 64

2.Gi thuyt v can thip tp trung vo gii php 65

3. Cc bc trong phng php tip cn tp trung vo gii php 67

Bi 4: TI LIU HA H S TRNG HP 73

1.Chc nng ca h s 732.Nguyn tc trong qun l h s 75


6/112

6

PHN II: CNG TC X HI (LM VIC) VI GIA NH 78

I. KHI QUT CHUNG V CTXH VI GIA NH 78

1. Khi nim CTXH vi gia nh 78

2. Vai tr ca CTXH vi gia nh 78

3. Nhng lnh vc thc hnh ca cng tc x hi vi gia nh 79

4. Mt s vn c bn cn lu trong lm vic vi gia nh 79

5. S lc lch s CTXH vi gia nh 80

II. KHI NIM V GIA NH, CHC NNG V C IM CA GIANH 80

1.Khi nim v gia nh 80

2 .Cc chc nng ca gia nh 82

3. c im ca gia nh chc nng lnh mnh 83

4. c im ca gia nh chc nng suy gim 84

5. S thay i trong gia nh Vit Nam hin nay 85

5.1 S thay i trong cu trc gia nh 85

5. 2. S thay i trong cc vai tr gii 865. 3. Kt hn mun hn v quy m gia nh nh hn 86

III. MT S L THUYT C BN NG DNG TRONG CTXH VI GIA

NH 87

1. L thuyt h thng 87

2. L thuyt v s pht trin ca gia nh 87

3. Tip cn theo cc cp nhu cu ca gia nh 89

4. Cch tip cn tp trung vo gii php trong tr gip gia nh 94

IV. CC GIAI ON V K THUT TRONG LM VIC VI GIA NH 98


7/112

7

1. Cc giai on trong lm vic vi gia nh 98

2. Mt s k thut s dng trong CTXH vi gia nh 101

2.1. Cu trc li vn 101

2.2. S dng cc bc nh gia nh 101

2.3. Cu hi xoay vng 101

2.4. p tng (iu khc) gia nh 102

2.5. Chic gh trng 102

Phn III: CHM SC BN THN I VI NHN VIN CTXH 103

1. ngha ca chm sc bn thn i vi nhn vin x hi* 103

2. Cng vic ca NVXH v vn x l cng thng thn kinh 104

3. Mt s chin lc c bn trong ng ph 108

TI LIU THAM KHO 110


8/112

8


9/112

9

PHN I

LM VIC VI C NHN

Bi 1

KHI NIM CHUNG V CTXH C NHN

1. Khi nim v c im cng tc x hi c nhn

Cng tc x hi c nhn (trong ting Anh l Case Work hay Working withindividuals). Cng tc x hi c nhn (CTXHCN) c xem nh phng php ca

CTXH thng qua mi quan h tng tc 1-1 gia NVXH vi c nhn thn ch nhmtr gip h gii quyt cc vn ny sinh t s thay i (kinh t - x hi) ca mi

trng, gip h iu chnh bn thn v cch thc tng tc vi mi trng. (Charle

Zastrow, 2003). Fardey O.W.et la (2000) cng coi CTXH c nhn l phng php trgip m NVXH s dng h thng gi tr, kin thc hnh vi con ngi v cc k

nng chuyn mn v cng tc x hi gip c nhn v gia nh gii quyt cc vn

tm l x hi, x l cc mi quan h gia con ngi vi mi trng xung quanhthng qua mi quan h tng tc 1-1.

Nh vy c th thy CTXH c nhn c nhng c im nh sau:

CTXH c nhn l mt phng php tr gip trong CTXH thng qua mi quan htng tc trc tip 1-1.

Mc ch ca CTXH c nhn l gip cho c nhn gii quyt vn ny sinh tmi quan h, t nhng thay i ca mi trng xung quanh. V d nh c nhn gp

kh khn v tm l, kinh t, vic lm

i tng tr gip l c nhn nhng c khi cn can thip vi c gia nh ca h

nhm to s thay i ca c nhn v nhng ngi lin quan trong gia nh, l nhng

ngi ang c vn v tm l, x hi.Ngi tr gip l NVXH, h l nh chuyn mn c kin thc nn tng nh hnh

vi con ngi, x hi v k nng chuyn mn v CTXH.


10/112


11/112

11

gio x ca mnh mt chng trnh t thin t nhn da vo vin tr cng ng. ng

ch trng rng nhng ngi c hon cnh kh khn, thay v ch phn pht cu trhoc b th, h nn c can thip c gc c nhn, nh iu tra, xc nh nguyn

nhn ca hon cnh kh khn trn c s a ra gii php cho vn ca h. ng

nhn mnh rng cn duy tr li ch c nhn trong cuc sng ca h phc hi chcnng v nng cao i sng cho c nhn cn s tr gip.

Hip hi cc t chc t thin Anh (COS)

50 nm sau bc i tin phong ca Chalmer, tng ca ng c hin thc

bi nhng nhn vin cng tc t thin Anh. H kt hp hai tng, c nhn ha vvin tr cng ng c nhn theo cch tip cn trong x l cc vn i vi nhng

ngi ngho.

Hip hi cc t chc t thin London (COS) c thnh lp vo nm 1869 vn

hnh mt chng trnh cu tr da trn tng ca Chalmer, t nn mng cho spht trin ca CTXH c nhn nh l mt phng php cho vic gip ngi ngho.

H xy dng mt chnh sch tr gip c m rng trn c s tng i tng tythuc vo tng hon cnh c nhn. Ngay sau , mt s COS xut hin ti Anh. Cc

tnh nguyn vin c k nng c tuyn dng tr gip cho cc gia nh ngho.

Quan nim v ngho i v s tr gip

Cc nhn vin t chc t thin ca th k XIX tin rng c nhn chu trch

nhim cho tnh trng ca bn thn, ngho i v l do yu km c nhn hocthiu nim tin vng chc. Tuy nhin, cc nhn vin t chc t thin cng bn khon

khi c quan im cho rng vic chp nhn cu tr cng ng c th lm suy gimlng t trng ca nhng ngi cn s tr gip v lm cho h tr nn ph thuc vos tr gip. V vy, cc tnh nguyn vin thy rng nhng ngi ngho kh cn n

lc t gii quyt vn ca mnh.

Hn na, cc tnh nguyn vin c trang b nhng quy tc o c trong

tr gip nn c nhng tcdngtrong tham vn can thip thay i thi v

hnh vi cho i tng. Cc COS kh ph bin Anh v hot ng hiu qu khi c bit thng qua s dng nhng ngi n thm thn thin, iu tra hon

cnh, xc nh nhu cu. iu ny t nn mng cho cng tc x hi vi c nhn

(lm vic vi trng hp c nhn).Hip hi T chc t thin ca Hoa K: S xut hin ca CTXH c nhn (Ines

V. Danao, 2000)


12/112

12

Trc nm 1920

Ngi n thm thn thin tin thn ca nhn vin x hi, gip nhng ngi

nh c u tin, nhng ngi khng th thch nghi vi nn vn ha mi hay ang

sng trong ngho i. Mary Richmond, tc gi ca tc phm Chn on X hi (19)

a ra m hnh l thuyt cng tc x hi. L thuyt ny cho rng vic thu thp thngtin hiu bit nguyn nhn vn , t a ra bin php khc phc. Vo thi im

, kin thc x hi hc c nh hng ln i vi cc kin thc cng tc x hi.Nhng gii thch ca tm l hc khng cn chim u th nh trc y.

1921-1930

Thn ch l nhng ngi c hnh vi khng thch hp v h c nghin cu theoquan im phn tm hc ca Freud. Vic pht trin mi quan h tt p v gip thn

ch c ci nhn su sc v hnh vi thn ch c nhn mnh. Trong bo co ca

Hi ngh Milfored c hai quan im phn i can thip iu tr mang mu sc y t.

Cc tnh nng thc hnh CTXH c nhn trong giai on ny bao gm: 1) tr liu

nhm gip thn ch iu chnh; 2) cc quy trnh c bn c s dng l: s dngngun ti nguyn; h tr thn ch t hiu bit v pht trin kh nng gii quyt cc

vn x hi ca mnh; 3) tp trung vo vic nghin cu hnh vi c nhn, mi quan h

da trn thi nhn mnh vo nhng kinh nghim thi th u; 4) tp trung vo cnhn tm kim thng tin tm hiu ngha ca kinh nghim i vi h; 5) quan tm

n vic gio dc v pht trin l thuyt.

1930-1945

Do tc ng ca suy thoi kinh t, ngho i v s lch lc x hi xut hindi nhiu hnh thc khc nhau. Vn khng ch l tc ng ca s thiu thn ca c

nhn m cn do nh hng ca hon cnh x hi m h sng trong .

Cch tip cn theo chc nng c pht trin trong nhng nm 1930 bi cc

ging vin ca Trng o to Cng tc X hi Pennsylvania. Khi nim ny c gii thiu bi Jessie Taft, trong khi Virginia Robinson xc nh cc k nng

cn thit cho cc phng php tip cn nh xc nh nhu cu/vn ca thn ch v

chng trnh v dch v cho gii quyt vn . Can thip chc nng x hi ca c nhnc xem nh mt phn khng th tch ri ca can thip cng tc x hi.

Nm 1937, Gordon Hamilton cng b mt bo co v cch tip cn chn onv ch yu da vo l thuyt ca Freud trong tm hiu cc vn c nhn. Bo co

chn on ny thng mang tnh din gii v d kin. N bao gm phng hng p


13/112

13

ng s thiu ht ngun lc x hi, sa i chng trnh, iu chnh ngun lc cng

nh t vn hoc iu tr.

Nhng nhn vt hng u ng gp vo s pht trin ca trng phi t tngtm l x hi bao gm Richmond, Charlotte Towle, Annette Garrett v mt s ngi

khc. Cch tip cn tm l x hi tp trung vo c nhn trong hon cnh tc l, c nhntrong s tng tc vi nhng ngi khc trong mi trng gia nh, cng ng, nhth, trng hc v cc hon cnh x hi khc. Phng php ny c gng huy ngngun lc bn trong thn ch cng nh ngun lc bn ngoi tr gip cho c nhnthc hin chc nng hiu qu hn.

1945-1960

Trong thi gian ny, thn ch ca cng tc x hi khng cn gii hn trongnhng ngi ngho, m c nhng ngi thuc tng lp trung lu gp cc vn gianh v h cn c s tr gip iu chnh. Trong giai on ny, vic thc hin chc

nng x hi ni ln nh l trng tm ca cng tc x hi.Nm 1957, Felix Bestek vit cun sch, mi quan h CTXH c nhn trong

ng nh ngha mi quan h CTXH c nhn l s tng tc nng ng gia thi vcm xc gia cc nhn vin x hi (ngi qun ca) v thn ch to s iu chnhtng tc ca c nhn vi mi trng. ng cng xc nh by nguyn tc trong miquan h ni trn. Gn cui thi gian ny, Helen Harris Perlman a ra cun schCTXH c nhn x hi: Quy trnh gii quyt vn . iu ny nh du s kt thcnhng tranh lun v chc nng chn on, bi v cc khi nim quan trng ca c haicch tip cn hp nht vo qu trnh gii quyt vn . Trong phng php tip cnny, cc yu t chnh ca CTXH c nhn l: c nhn, ngi c vn , c s chuynmn, qu trnh tr gip. Perlman s dng thut ng chn on ng ngha vi nhgi. Mi quan h chuyn mn c xem l mt thnh phn thit yu ca qu trnh giiquyt tr gip.

1961-1975

Trong giai on ny, l thuyt tp trung vo vic tip tc pht trin cc phngphp truyn thng, pht trin cc cch tip cn tng qut hoc tch hp trong thc hnhv pht trin cc cch tip cn mi trong thc hnh s dng trong dch v cho ccnhm thn ch c th nh phn tch tng tc, thay i hnh vi, liu php thc t, canthip khng hong v CTXH c nhn ly nhim v lm trung tm. Trong nhng nm

1960, cch tip cn chn on (gi y c gi l cch tip cn tm l x hi biFlorence Hollis) v cch tip cn chc nng tip tc c m rng v cp nht. Cc hthng x hi v l thuyt giao tip c p dng trong thc hnh cng tc x hi.


14/112

14

Trong nhng nm 1970, cc phng php tch hp hoc thc hnh tng qutc pht trin cho ngh nghip cng tc x hi hp nht v p ng cc vn /nhu cu phc tp ca thn ch. Cc tc gi sau y ng gp vo s pht trin ca

thc hnh tng qut: 1) Thc hnh Cng tc X hi, S phn ng trc khng hong

th ca Carol Meyer. B coi qu trnh chn on l mt cng c nh gi v canthip, c nhiu kh nng c gi l hnh ng can thip. 2) C s chung ca thc

hnh cng tc x hi ca Harriet Bartlett, cng vi nhng n lc ca Hamilton trongvic a ra khun kh khi nim thng nht (bao gm mc ch, cc gi tr, s ng

h, kin thc v k nng thng thng), b pht trin nhng quan im tng qut vcng tc x hi. 3) Thc hnh cng tc x hi: M hnh v phng php ca Allen

Pincus v Anne Minahan coi cng tc x hi l s thay i theo k hoch vi k

hoch can thip da trn vic nh gi vn .

1976-1990

Thn ch c th l bt k c nhn hoc gia nh no cn c gip thc hinchc nng x hi tt hn. Thn ch tham gia trong cc bc gii quyt vn : t xc

nh ti nh gi v la chn gii php can thip. Thi gian ny, CTXH cp ti cc

vn x hi: nh v gia c, AIDS, lm dng cht gy nghin, ha bnh v cng l cngnh cc vn phn bit i x trong x hi, ph n v cc nhm dn tc thiu s.

Sau y l mt s cc khi nim chnh c s dng trong qu trnh gip cngtc x hi: 1) nh gi, c coi nh l mt qu trnh pht trin s hiu bit v c nhn

lm c s cho k hoch tr gip. 2) C nhn s dng mng li h tr x hi nh l

mt phn ca qu trnh gip v tip cn h thng x hi. 3) Mi quan h thng qua

cc mi quan h khng nhng vi cc h thng x hi quan trng m cn vi nhngngi c nh hng trong h thng . 4) Qu trnh cp n cc bc theo chu k

to s thay i trong thi gian nht nh. 5) Can thip cn linh hot v ph hp vi mitnh hung.

Mt pht trin quan trng trong xy dng l thuyt l m hnh sinh thi, ci

thin m hnh giao tip c nhn m hnh ny c xy dng bi James K. Wittaker,Steven P. Schinke v Lewayne Gilchrist. M hnh ny c hai tnh nng chnh: ci thin

h tr x hi thng qua cc hnh thc khc nhau: gip mi trng v nng cao nng

lc c nhn.

2.2. CTXH c nhn ti PhilippinesViloria (1971), trch dn mt lun n cha cng b bo co v mt c quan dch

v x hi u tin c t chc vo nm 1915 ti Bnh vin a khoa Philippine. CTXH


15/112

15

c nhn c gii thiu vi cc c quan t chc ti Philippines thng qua cc n lc

tin phong ca Josefa Jara Martinez. Nm 1921, b nhn Vn bng v cng tc x hica Trng o to Cng tc X hi New York. Trong nm 1926, cng tc x hi tm

thn c tin hnh ti Bnh vin Tm thn Quc gia (nay l Trung tm Quc gia

v Sc khe Tm thn).Nm 1940, chnh quyn thnh ph ca Thnh ph Manila thnh lp S Y t v

Phc li x hi. Nhn vin cng tc x hi cng c S tuyn dng cng vi cc nhnvin khc. Trong nm 1949, dch v y t x hi c thnh lp ti bnh vin San

Lazaro ni nhng lo lng v mt x hi v tnh cm ca bnh nhn c cc cn b

y t x hi quan tm. Thng t s 146 ca S Y t ban hnh nm 1954, quy nh phic t nht mt nhn vin y t x hi ti cc bnh vin cp quc gia, cp tnh, thnh ph

v bnh vin cp cu. o lut 747 yu cu vic xc nh iu kin tr gip y t

phi cn c vo vic nh gi tiu chun sinh hot.

Ban u, nhng ngi tin phong Philippines c xu hng rp khun theo ccnhn vin CTXH c nhn t M. Trong thp nin 1960 v thp nin 1970, Philippines nghim tc theo ui mc tiu xy dng t nc ph hp vi mc tiu Pht trin

thp k ca Lin Hp Quc. Mt c trng khc bit ca thi k ny chnh l s lan

ta tinh thn dn tc v s tm kim quc gia v bn sc Philippines. Do , ngh cngtc x hi buc phi tin hnh nh gi t gn lin vi cc mc tiu pht trin quc

gia v p ng nhu cu ca thn ch.

Cc s kin sau y gp phn vo vic chuyn bin thc hnh cng tc x hi

Philippines: 1) Hi ngh Cng tc X hi Quc gia ln th 5 (1962) vi ch

"nh gi ton cnh Philippines: Nhng thch thc i vi Cng tc X hi, Hingh Chu - Thi Bnh Dng ln th nht v Xc nh v Lm r Kh nng ng

dng cc phng php v k thut ca M v Anh trong thc hnh Cng tc X hi

cc nc ang pht trin ca Chu - Thi Bnh Dng". 2) Ba hi tho quc giav gio dc cng tc x hi (1967-1969) ngh sa i chng trnh ging dy

cng tc x hi cc mc tiu cng tc x hi ph hp vi mc tiu pht trin

quc gia. Nm 1969, hi tho quc gia ln th ba v gio dc cng tc x hi thcy vic thc hnh cng tc x hi tng qut.

Trong nhng nm 70 n nhng nm 90 ca th k XX, nhu cu ngy cng tng

dnh cho cc nhn vin x hi c k nng lm vic vi c nhn vi vai tr l cc nhcung cp dch v hoc t vn trc tip do tc ng ca s gia tng cc Trung tm nui

dng, bo tr tr em c hon cnh c bit kh khn (CEDCs). Cc trung tm ny


16/112

16

c t di s qun l ca cc t chc phi chnh ph (NGO). Do vic to thu nhp l

mt trong nhng dch v m rng ca cc c quan chnh ph v t nhn, nn cng victr gip ca nhn vin cng tc x hi cho cc c nhn v gia nh bao gm bo m

cc xut gim st trong vic ti tr cho cc d n sinh k.

2.3. Cng tc x hi c nhn Vit Nam

Cho n nay, Vit Nam cha c nhiu ti liu vit v s pht trin ca phng

php cng tc x hi c nhn. Qua qu trnh tm hiu v tng hp thng tin cho thynhng nhng hot ng mang tnh cng tc x hi bao hm phng php cng tc x hi

c nhn v ang trin khai trong hot ng h tr nhng ngi yu th ti Vit Nam.

Bt ngun t vn ha tng thn, tng i su sc ca ngi Vit t thi L CaoTng (1176-1210) c hnh thc cp pht go cho ngi dn b thin tai, l lt. Vua

L Thnh Tng (1054-1072) a ra chnh sch nhn o quan tm n nhng phm

nhn nh h c hai ba n mi ngy v c cung cp chn chiu. n thi ktrc giai on Vit Nam tr thnh thuc a ca Php (trc nm 1862), cc nh cm

quyn nhn mnh vic m bo cng bng v bnh ng x hi. Nhng ngi viphm php lut b pht mt phn c ng gp cho nhng ngi cn s gip . Bn

cnh , h cn a ra cc vn bn php l quy nh phn chia la go cho nhngngi ngho kh. Ngi giu c yu cu chm sc v chia s mt phn ba n cho

ngi ngho. Nhng vn x hi khc nh nghin thuc phin cng c triu nh

Nh nguyn a vo quy nh x pht nghim minh, (Nguyn Th Oanh, 2002). Thik Php thuc (1862-1954: ti min Bc 1862-1945, min Nam 1862 - 1954), di nh

hng ca tn gio, cc tri, chm sc tr em m ci, tr em khuyt tt, trng hc

ginh cho tr cm ic c thnh lp. y c coi l mt loi hnh dch v cngtc x hi cho cc c nhn b tn thng trong x hi. Ni dung cng tc x hi trong

c phng php lm vic vi c nhn c a vo ging dy ti Trng Cng tc

x hi Caritas vo nm 1947.

Trong thi k trc khi thng nht t nc, min Nam, cc hot ng cng tc

x hi, trong c cng tc x hi c nhn hnh thnh mang tnh chuyn nghip vc nhng bc pht trin c ghi nhn. Theo tc gi Nguyn Th Oanh (2002), cng

tc x hi c ging dy trong cc chng trnh ngn hn v 2 nm v bt u hnhthnh chng trnh c nhn. Cng tc x hi c nhn c a vo thc hnh gip

nhng ngi khn kh trong nh th.Trong thi k xy dng t nc, min Bc c nhiu hnh thc gip cc

c nhn c nhng kh khn: i thm v tm hiu ngi ngho tr gip, hay hnh


17/112

17

thc n chm sc nhng ngi gi neo n, thng bnh binh, ngi khuyt tt ca

cc thnh vin thuc cc t chc on th: Thanh thiu nin, on thanh nin Cng snH Ch Minh, Hi ph n, Hi Ch Thp , Cng on, Chnh ph cng a ra rt

nhiu cc chnh sch tng cng cc hot ng cu tr x hi nh Thng t 202/CP v

cu tr t xut cho nhng i tng l ngi gi c n, tr em m ci, ngi gp riro, ngi b i; ngy 18/9/1985 Hi ng b trng (Chnh ph trc y) ban

hnh Ngh nh 236/HBT sa i li mt s ch tr cp v nui dng i vi ccloi i tng cu tr x hi nh ch nui dng vi tr m ci, ngi gi yu,

ngi tn tt khng ni nng ta.1

Nh cp, v cng tc x hi ang trn hnh trnh hng n mc tiu ccng nhn l mt ngh chnh thc, nn cc phng php v m hnh cng tc x hi cnhn hin nay mi ch c a vo gip phn no cho nhng i tng trong cctrung tm, c s chm sc tp trung. V phng php ny cha c u t nhn rng

trong hot ng h tr nhng ngi d b tn thng ngoi cng ng.Tuy nhin, cng tc x hi c nhn l mn hc sm c a vo o to, tp

hun t nhng nm u nhng nm u ca thp k 90 ca th k XX. u tin l titrng i hc M bn cng Thnh ph H Ch Minh (nay l trng i hc MThnh ph H Ch Minh) v Trng Cao ng Lao ng - X hi (nay l trng ihc Lao ng - X hi), ni dung cng tc x hi c nhn c o to trong ccngnh hc Nghin cu Ph n v X hi hc.

n nm 2004, hc phn ny c chnh thc quy nh trong Chng trnhkhung ca B Gio dc v o to ban hnh km theo Quyt nh s 35/2004/Q-

BGD&T ngy 11 thng 10 nm 2004 ca B trng B Gio dc v o to p dngcho tt c cc trng trong c nc c php o to ngnh cng tc x hi. Trongchng trnh khung, cng tc x hi c nhn l mn hc bt buc nm trong khi kinthc ngnh.

Bn cnh , vi cc chng trnh o to ngn hn, bi dng kin thc chuynmn cho cn b c s nhng ngnh, lnh vc an sinh x hi v tr gip x hi, ch

phng php cng tc x hi c nhn c a vo l mt ni dung tp hun. V dnh trong chng trnh o to cn b ngnh Lao ng - Thng binh v X hi,ngnh Dn s, Gia nh v Tr em, cn b Hi ch thp , cn b on thanh nin,cn b Hi ph n, cc t chc Lin Hp Quc nh Qu nhi ng Lin Hp Quc(UNICEF), t chc Cu tr tr em, cc t chc phi chnh ph quc t...

1Gio trnh Tr gip x hi, Trng i hc Lao ng - X hi, 2009


18/112

18

Trong nhng nm va qua c nhiu hi tho, hi ngh sinh hot chuyn mnc t chc v ni dung cng tc x hi c nhn c bn tho v cng nhn chnhthc trong gii chuyn mn cng tc x hi.

Tuy cha c s ghi nhn chnh thc l mt phng php trong ngh nghip

chuyn mn cng tc x hi Vit Nam, nhng cn phi khng nh cng tc x hi cnhn Vit nam c nn tng hnh thnh v ang giai on pht trin ban u c vic pht trin cc m hnh can thip, tr gip v o to chuyn su. Hin nay, cng

tc x hi c nhn phn no khng nh tnh hiu qu trong qu trnh h tr nhngthn ch yu th gii quyt nhng kh khn v tm l x hi v ho nhp cng ng.

Khi cng tc x hi tr thnh mt ngh chuyn mn Vit Nam, phng php cng

tc x hi c nhn s c c hi pht trin mnh m hn, chuyn nghip hn gpphn nng cao cht lng cuc sng ca nhng ngi yu th ni ring v ca ton x

hi ni chung.

3. Cc yu t cu thnh v tin trnh ca cng tc x hi c nhn3.1. Cc yu t cu thnh cng tc x hi c nhn

(Trch t Helen Perlman, 1957, Mendoza, 2002; Eufemio, v cng s, 1981)

Theo Perlman, cc yu t cu thnh ca CTXH vi c nhn bao gm:

1. C nhn: ngi cn s tr gip

2. Vn : kh khn tr ngi m c nhn ang gp phi

3. C quan: t chc cung cp dch v, i din cho t chc l NVXH

4. Tin trnh l cc hot ng i theo tun t vi cc hot ng nhm nng caochc nng ca c nhn h c kh nng t gii quyt vn ca h.

C nhn

C nhn c th l bt c ai: ngi n ng, ph n, tr em, thanh nin, ngigi m h thy cn c s tr gip v nhng vn trong cuc sng. Khi h bt unhn c s tr gip , h c gi l "thn ch". Mi c nhn lun thay i v

hon chnh qua qu trnh sng.

Khi lm vic vi cc c nhn c vn v tm l x hi, vic nh gi th mnhca c nhn v nng lc gii quyt vn ca h l ht sc quan trng, cn xem xt

con ngi trong tng th, con ngi trong mi trng.Con ngi trong mi trng/hon cnh (People in Invironment)(PIE) nhn mnh

tm quan trng ca con ngi trong mt bi cnh tng tc hn l ch xem xt c nhn


19/112

19

nh mt c th c lp. Khi nim ny t con ngi vo v tr trung tm m bao quanh

n l cc mi trng x hi, cc nhm x hi khc nhau. Cc nhm chnh l nhngngi quan trng nht v c nh hng ln nht i vi cuc sng ca c nhn nh gia

nh, bn b, nhm cng vic,...; Cc nhm th cp: l nhng ngi trong nhm nh

ni lm vic, h thng trng hc,...); bi cnh vn ha x hi (di sn dn tc v trt tx hi,), mi trng vt cht (th ch v thi gian thc t m c ta/anh ta thc hic

chc nng ca mnh).

Vn

Vn ca c nhn l khi nhu cu ca h khng c p ng, h c nhng tr

ngi trong cuc sng, s tht vng hoc khng thch nghi. Nhng yu t ny e dacuc sng ca h, khin h hot ng khng hiu qu, km thch nghi.

Vn ca thn ch thng phc tp v a dng. Do vy cn "chia nh" vn gii quyt. Thn ch v NVXH cn cng lm vic xc nh vn u tin, vn

trng tm gii quyt trong cc vn thn ch ang gp phi.

C quan

l cc c quan/t chc cung cp dch v x hi hoc c s x hi cung cpdch v x hi thuc c quan phc li. y l c quan v t chc x hi c thit

lp gii quyt cc vn x hi ca con ngi, gip nhng ngi ang gp cc

vn trong cuc sng.

3.2 Tin trnh cng tc x hi c nhn

Tin trnh l s trao i tng tc gia nhng cn b chuyn nghip (nhn vin

x hi) v thn ch theo cc bc vi nhng hot ng c th nhm gii quyt vn .

Tin trnh ny c th c phn thnh cc bc khc nhau. C tc gi phn thnh

7 bc nh Perlman (Xc nh Vn ; Thu thp thng tin; nh gi; Ln k hochcan thip; Thc hin; Gim st v lng gi; Chm dt)

Tuy nhin c mt s tc gi gp cc bc trn a ra tin trnh Cng tc xhi c nhn gm 4 hoc 5 bc nhng vn y cc ni dung trn.

(Ni dung tin trnh CTXH c nhn s c cp chi tit trong nhng mc sau

ca ti liu)


20/112

20

Bi 2

MT S QUAN IM C BN TRONG CTXH C NHN

1. Quan im con ngi trong mi trng

Trong sut lch s, nhiu kin nhn mnh rng tnh cht v mc ch ca cngtc x hi l hng ti gip cc nhm i tng phc hi, duy tr v tng cng thchin chc nng x hi thng qua cc bin php can thip ca nhn vin x hi. iuny c ngha l thay i khng ch hng ti c nhn m c thay i mi trng/honcnh m c nhn tng tc trong v tng tc gia c nhn v mi trng.

C nhn c xem nh mt ngi tch bit vi nhng ngi khc bi nhng cim ring ca h v nhu cu, phong cch sng v mong mun. C nhn m ch mt cth tn ti c lp vi quyn ring ca h vi nim tin ring v s c lp ca c th trong mt tp hp nhm ngi.

C nhn l mt trong nhng i tng tc ng ca nhn vin cng tc x hi.Khi c nhn c nhu cu khng c p ng, ri vo tnh hng kh khn, chc nngx hi ca h b suy gim. C nhn lun gp phi nhng vn trong cuc sng nhvn lin quan n cng vic, hc tp, vn lin quan n cc mi quan h trong xhi, sc kho, tinh thnV khi h khng c kh nng t gii quyt c vn khi h cn n s gip ca x hi.

Con ngi sng khng ch cn c khng kh, c nc ung, n m h rt cnti s tng tc trong nhm x hi. Nhu cu ny cng quan trng khng km g so vinhu cu sinh l hay vt cht thit yu nh khng kh, nc ung v n. Mi trngx hi lm cho con ngi sng khc vi loi vt. Nh Cc Mc ni, con ngi ltng ho cc mi quan h x hi. Cht lng tng tc ca c nhn vi mi trngxung quanh h ni ln cht lng ca cuc sng ca mi c nhn cng nh x hi mh tn ti. Do vy, mt trong nhng mc tiu ca cng tc x hi c nhn l hng tito nn s tng tc tch cc ca con ngi vi mi trng x hi, gip c nhn v gianh tip cn c nhng ngun lc trong cng ng, pht huy nhng ni lc v ngoi

lc tng cng s tng tc gia c nhn, gia nh, cng ng vi mi trng.Hnh 1 cho thy s hnh thnh cc yu t cn c xem xt trong qu trnh

nghin cu vn hay tc nhn bin i ca con ngi. Hnh 1 cng ch r rng


21/112

21

hnh vi ca con ngi cn phi c thc hin trong mt bi cnh ln hn bao gmcc mi trng khc nhau trong h thc hin chc nng ca mnh. Tt c nhngyu t ny nh hng n mi c nhn v c nhn cng c th nh hng n tt cnhng yu t ny. Nhn vin x hi cn tr gip trong khun kh bi cnh mi

trng rng ln v tt c nhng yu t u quan trng trong vic tr gip c nhnxy dng nng lc.

C NHN

L MT CON NGI C CIM SINH TM L

Cc mi quan h x hi vvt cht/sinh hctm ltnh cmnhn thc

MI TRNG BN VNG

MI TRNG GIO DC

Gia nh trc tipBn bHng xmCc nhm nh

Cng ng chungTruyn thngH thng chnh trCc ngun lc kinh tH thng gio dcC quan phc li x hiH thng x hi ln hn

Hnh 1:Con ngi trong mi trng x hi ca c nhn


22/112

22

Tp trung vo

CON NGI v X HI(MI TRNG)

Con ngi c tm sinh l

Cc t chc x hi,chnh tr v kinh t

trong mi trng

C mong mun c sng trong iu kin sng cn bngc chp nhn, sn xut, pht trin, p ng cc nhu cuca con ngi

Khng th tha mn nhng nhu cu v:

Kh khnv mt c nhn

Mi trng x hi khc nghit vkh khn

(cc c hi tng trng v phttrin ca c nhn khng y )

Khng c kh nng gii quyt cc vn trong cuc sng

Suy yu chc nng x hi

M HNH CON NGI TRONG MI TRNG


23/112

23

gii quyt cc vn tng tc ca con ngi v mi trng, thc hnh CTXHtng qut kt hp cc h thng chung, h thng x hi v cc qu trnh sinh thi.

Phng php tip cn ny m t cc h thng con ngi v mi trng x hi cp vi m (c nhn), trung m (gia nh, nhm nh) v v m (ln nhm, t chc,cng ng) c hnh ng, tng tc v trao i ci m, t t chc, t iu chnhv chc nng thch nghi, cc tiu h thng phc tp v ph thuc ln nhau.

V vy, theo quan im cc h sinh thi, con ngi c xem nh mt h thngvi cc b phn ph thuc ln nhau bao gm sinh hc, tm l, chnh tr, kinh t, tinhthn, x hi v mt s cc yu t khc na. Mi trng c xem nh l mt h thngchc nng bao gm nui dng(gia nh, bn b v nhm nh) v duy tr(t chc, cquan v cc chng trnh trong x hi ni chung).

Tm li, quan im h sinh thi tng cng s hiu bit v con ngi trong mitrng, nhn mnh cc hnh ng, tng tc v s trao i din ra gia cc b phnkhc nhau (con ngi (sinh vt) v mi trng).

2. Quan im kh nng phc hi

2.1. Khi nim kh nng phc hi

Kh nng phc hi c nh ngha l kh nng chu ng v khi phc tr li,thm ch pht trin sau nhng bin c m h tri qua. iu ny cng c xem ltrng tm ca quan im th mnh (Cohen, 1999). Con ngi c k nng, kin thc vcch t duy su sc c tch ly theo thi gian v h s dng n vt qua honcnh, i ph vi nhng thch thc ca cuc sng.

Kh nng phc hi sau hon cnh kh khn s gip con ngi tr nn mnh mv nng ng hn; n c xem l mt yu t quan trng i ph v thch ng vihon cnh kh khn, vi s tn thng v mt mt (Walsh, 2004; Walsh &McGoldrick 1991, trong Hien, 2011). Goldstein coi nh l mt "hnh thc phc tpca tnh linh hot v kh nng kim sot c nui dng t qu trnh x hi ha cac nhn..." (Goldstein, 1997, Cohen, 1999).

2.2. Cc loi kh nng phc hi

Thut ng kh nng phc hi m t cc c nhn, nhng ngi t c nhngkt qu khi phc tch cc sau nhng tnh hung kh khn, thch thc. Qu trnh ny

c c trng bi ba loi kh nng phc hi khc nhau:- Loi th nht: c nhn t c mt kt qu tch cc sau tnh hung c vn

c gi l vt qua hon cnh kh khn.


24/112

24

- Loi kh nng phc hi th hai: l c nhn khi phc li trng thi cn bng sau

tnh hung cng thng c gi l khi phc sau tnh hung cng thng.

- Loi kh nng phc hi th ba: l s thch nghi thnh cng khi c nhn i

mt vi hon cnh kh khn, hoc s phc hi thch nghi.

Kh nng phc hi l mt hin tng sinh thi theo (Greene, 2002; SimbeniMeares, 2002; Richman & Fraser 2001, trong Brooks, 2006) cho rng n khng th

c pht trin nu ch c sc mnh ch c nhn, nhng n s c pht trin thngqua tng tc vi mi trng gia nh, trng hc, khu ph v cng ng x hi.

Mi trng x hi va c th l ni cung cp cc ngun lc, tng cng sc

mnh cho c nhn i ph vi vn , nhng cng c th l ni to nn nhng khkhn cho c nhn v gia nh cn phi vt qua.

2.3. Yu t nguy c v cc yu t bo v

Nguy c v cc yu t bo v c coi l cc tc nhn ngn nga hay phthuy kt qu phc hi trong mt gia nh, c nhn, cng ng.

Yu t nguy c cp n bt k s kin, iu kin hoc tri nghim lm tng tcng tiu cc ca hon cnh kh khn v bt li. Yu t bo v lin quan n nhng

yu t lm gim nh hng tiu cc ca tnh hung cng thng v tng kh nng thch

nghi. Trng tm cng vic ca nhn vin x hi l xc nh cc yu t bo v lm gimnguy c v lm tng kh nng phc hi cho c nhn.

Cc yu t bo v c th l yu t bn trong hoc bn ngoi gip ci thin nguyc, chng cng bao gm nhng n lc lin quan n ba lnh vc vi m, trung m v

cc h thng v m. Bng vic xc nh cc yu t gy nguy c v thc y kh nngphc hi c ba cp ca h thng, NVXH khng ch ch tm ti nh gi, can thipvn n thun ca thn ch.

Yu t bo v mi trng lin quan n c hi mang li trng thi khe mnh choc nhn v x hi.

cc cp v m, cc yu t bo v nh: to c hi vic lm, nh , gio dc, y

t, thng tin lin lc v giao thng vn ti, chm sc tr em,...; cc yu t nguy c bao

gm cc ro cn tip cn c hi, tr ngi, bt cng bng x hi, ngho i, phn bit

i x v gio dc khng y .Cc h thng trung m l cc h thng c quy m trung bnh - gia nh, khu ph,

cc nhm nh,... Yu t bo v mc h thng ny bao gm mi quan h gia nh


25/112

25

tch cc nh nui dy con hiu qu, s hin din ca hng xm h tr, cng ng an

ton, mi quan h gia nh - nh trng - cng ng mnh m. Yu t nguy c baogm s thay i cu trc gia nh truyn thng, mu thun trong gia nh, ngc i tr

em, c lp cng ng, gia nh khng hp tc vi c quan/t chc trong cng ng v

d nh trng hc ca con em h.H thng vi m cp n nhng c im c nhn lin quan n s pht trin

sinh hc, nhn thc, php lut, tng trng tm l x hi v tinh thn. Cc yu t bo

v cho cc c nhn nh sc khe th cht, tr thng minh bnh thng, tnh cch cnbng, lng t trng... Yu t nguy cl nhng thiu st trong sinh hc, hoc tm l x

hi v tinh thn hoc cc ro cn c nhn.

Danh mc cc yu t bo v ca Benard (1995, trong Brooks, 2006) thng c

trch dn bao gm cc kin thc x hi, cc k nng gii quyt vn , s t ch, thcv mc ch v tng lai, mi trng chm sc v h tr tch cc, k vng cao v c

hi cho s tham gia c ngha.2.4. Mt s k thut tng cng kh nng phc hi cho c nhn

- Xy dng nim tin vo kh nng cho c nhn

- Khuyn khch h xy dng mc ch trong cuc sng

- Pht trin mt mng li x hi trong cuc sng

- To c hi thay i

- Xy dng nim tin lc quan

-

Hy nui dng bn thn- Pht trin k nng gii quyt vn

- Tng cng k nng gii quyt vn

- Lm vic da trn nng lc v th mnh

3. Quan im kh nng th mnh (Saleeby '; 1997)

3.1. Khi qut v quan im th mnh

Quan im th mnh l cch tip cn khi NVXH tp trung ch ti th mnh,kh nng v phm cht tch cc ca thn ch hn l bn thn vn , cc yu t mang

tnh khim khuyt, bnh l hay s bt lc ca thn ch.Saleeby cho rng c thi Cng tc x hi c quan nim rng c nhn l thn

ch bi v h c vn , c thiu st, khng khe mnh m c bnh tt, h trong tnh


26/112

26

trng yu km. Quan im ny bt ngun t trong qu kh khi m nhiu ngi cho

rng s ngho kh l bt ngun t khim khuyt o c c nhn (v d nh li laong, li...).

Quan im th mnh thay i cch nhn nhn trn trong CTXH t NVXH

lm vic vi c nhn xut pht t nhng im mnh ca h. Nhn vin x hi c nhimv khm ph v khai thc cc th mnh v ngun lc ca thn ch v cung cp dch v

nhm h tr h tho g nhng vng mc v tr ngi, t c mc tiu c nhn, thchin mong mun c nhn.

Quan im th mnh nh hng cch t duy, tip cn ca nhn vin x hi rng cnhn d c vn g, h yu t th no i chng na, h vn c kh nng thc hin, huy

ng cc ngun lc i ph vi vn , thm ch cn pht trin mnh. iu quan

trng l chng ta cn phi bit h lm g, lm th no, h hc c g t vic lm v nhng ngun lc no h c (c bn trong v bn ngoi) vt qua kh khn hin

thi. Con ngi lun lun c kh nng thch ng vi hon cnh, vi vai tr l nhngngi tr gip, NVXH cn gip h khm ph v xy dng kh nng cho h.

3.2. Trit l v quan im th mnh

Thn ch c rt nhiu th mnh: cc c nhn v nhm thng c nhng kho tng

nng lng, ti nguyn v nng lc rt ln v th cht, tnh cm, nhn thc, giao tip, xhi v tinh thn, nhng tim nng ny cha c khai thc v nh gi ng mc. i

khi, cc c nhn khng nhn thc c th mnh ca mnh; kin thc, ti nng v kinh

nghim ca c nhn c th c s dng gip h phc hi v pht trin.

Tn trng nhng th mnh ca thn ch: thc hnh cng tc x hi c nhhng trc ht bi s nhn thc su sc v tn trng cc thuc tnh tch cc ca thnch, cng nh tim nng v ngun lc, mong mun v nguyn vng ca h.

ng lc ca thn ch c tng cng qua nui dng th mnh ca h: cnhn v cc nhm c kh nng tip tc t tng trng v pht trin khi h c trang b

nn tng kin thc, nng lc v k nng. Chng ta c th gip h xy dng gi tr tch

cc di lu ngay c trong tnh hung h ang b suy gim chc nng.

NVXH l mt cng tc vin vi thn ch: ngi tr gip c th c xem nhl mt cng tc vin, mt nh t vn, ng thi l mt nh chuyn mn, c kin thc,

c o to chuyn su v c kinh nghim. Tuy nhin, cc thn ch cng l chuyngia v hon cnh ca ring ca h. V vy nu nm bt c th mnh ca cc c nhn,

c ngha l NVXH nm bt c s c o ca h.


27/112

27

Trnh nhng kiu suy ngh li: nhn mnh th mnh ca thn ch c th gipNVXH trnh " li cho nn nhn", n lc hiu vn ca thn ch, khai thc, nhgi th mnh ca h.

Mi trng no cng c ngun lc tim nng: d mi trng c khc nghit

n my, n vn c th l mt mnh t ti tt cho cc ngun lc v kh nng ca conngi pht trin. Trong mi mi trng, u tn ti nhng c nhn hay t chc c ci

g cho ci m nhng ngi kh khn ang cn ti nh kin thc, s tr gip, ti

nguyn, n c th n gin ch l thi gian v a im.

3.3. Nguyn tc chnh ca quan im th mnh

- Mi c nhn, gia nh, cng ng u c nhng th mnh, ti sn v cc ngun lc.

- Tn thng v lm dng, bnh tt v u tranh c th tn ph, nhng chng

cng c th l c hi, l thch thc con ngi vt ln v trng thnh.

- Kh nng ca mi c nhn u c th thay i v pht trin.- Cn nhn nhn nhu cu, mong mun ca c nhn, gia nh v cng ng

- Mi trng no cng c nhiu ngun lc tim nng.

3.4. Cc khi nim chnh trong quan im th mnh

3.4.1.Trao quyn (Saleeby 2002)

Thc y vic trao quyn c ngha l tin tng rng mi ngi c kh nng ara s la chn v quyt nh ca mnh. N khng ch c ngha l con ngi c nhng

th mnh v tim nng gii quyt hon cnh cuc sng kh khn ca h m cn tngsc mnh cho h. Vai tr ca NVXH l nui dng, khuyn khch, h tr, cho php,

kch thch v gii phng th mnh trong con ngi, lm sng t nhng th mnh sn ccho mi ngi trong mi trng ring ca h; v thc y cng bng v cng l tt

c cc cp ca x hi. lm c iu ny, cc NVXH tr gip thn ch lm r

bn cht ca hon cnh ca h, xc nh nhng g h mun, khm ph cc la chnthay th t c nhng iu mong mun v sau thc s t c chng.

Cng c tc gi cho rng: Vai tr ca nhn vin x hi khng phi l thay i mingi, iu tr cho mi ngi, gip mi ngi i ph, hoc t vn cho mi ngi, haytrao quyn cho mi ngim lgip h t trao quyn cho chnh mnh. Thn ch ch

khng phi l nhn vin x hi, cn s hu sc mnh thay i.

NVXH l ngi c o to chuyn mn, kinh nghim, pht trin v s dngcc ngun lc, chia s kin thc, gip mi ngi nhn ra quyn ca mnh, kim sot

cuc sng v gii quyt cc vn ca ring h.


28/112

28

Khi , trao quyn khng ch l chuyn quyn sang cho mi ngi, m cn lpht hin ra th mnh trong chnh con ngi . khm ph ra th mnh , NVXHcn ph mc xu x; loi b li suy ngh li, gn nhn; to c hi kt ni h vigia nh, t chc, v cng ng, tin tng vo tri gic, suy ngh, quan im ca h.

(Saleebey,1992).Trao quyn khng ch lm gim cm gic bt lc ca c nhn v cng ng, m

cng cn gip h khm ph cc th mnh trong chnh h, gia nh v cng ng xungquanh h ca h (Saleebey, 1992)

3.4.2. Ti sinh v v t lnh- Bnh v bnh hc l c thc, con ngi c th cbnh. Tuy nhin cc nh khoa hc thn kinh tm ra mi quan h phc tp gia b no,c th, tm tr ca con ngi v cu trc x hi v h a ra tng th v v bn chtt cha lnh v t cm gic khe mnh ca con ngi.

3.4.3. i thoi v Hp tc - con ngi ch c th suy ngh sng to khi h c

mt mi quan h vi th gii bn ngoi. i thoi bao gm s ng cm, nhn bitngi khc; Tnh yu, c khim tn, lng tin, s gip cho cc bn i thoi bnh ng,tin tng ln nhau v hp tc.

3.4.4. Ph b hoi nghi

T duy hoi nghi c th bt ngun t yu t vn ha v n nh hng ti nghnghip khin cho trong tnh hung ngh nghip, NVXH c th khng nh iu g da trn l thuyt, cch gii thch ca ring mnh, hay gi thuyt ca c nhn, t

phng v bn thn trong tnh hung lm vic vi thn ch c xem l kh tnh haylu c, hay la di

3.5. Xy dng quan im th mnh trong cng tc x hi(Saleebey, 1992)

Quan im th mnh c to thnh bi cch nh gi v vn , v bn cht conngi, bn cht ca s pht trin con ngi v bn cht kin thc cng nh kinhnghim ca h. Mi ngi u c im mnh, lun im ny c xy dng trn ba ginh sau:

- Trc ht, mi ngi u c tim nng v n l ng lc cho cuc sng, mingi u c kh nng thay i, c nng lng cho cuc sng, tim nng ti sinh vkh nng phc hi.c trao quyn, n s nh thc hoc kch thch nng lng t

nhin con ngi.- Th hai, th mnh l sc mnh s nh hng s chuyn bin ca c nhn

v x hi.


29/112

29

- Th ba, khi nng lc tch cc ca mt ngi c h tr, h s c kh nng t

hnh ng da trn sc mnh ca h.

"Nu chng ta xem xt mt ngi pht hin ra im yu, sai lm thiu xt,chng ta c th lun lun tm thy mt s im, v c th khc nhau. Mt khc nu

chng ta nhn mt ngi l khe khon v lnh mnh, chng ta hy suy ngh tmthy c im g h" (Beisser, 1990 trong Cowger & Snively, 2002).

Nu mun tm th mnh, hy ngh th mnh ang tn ti v sau tm kimchng. Cn m rng tm nhn v s dng cch nh gi c tri thc v chuyn mn

tm ra tim nng trong mi c nhn, nhm, hoc gia nh theo quan im lc quan.

Mi ngi thng lm rt tt, v tt nht l khi h ri vo tnh hung kh khn,c nhn c gng i mt trn c s h c cc ngun lc i ph.

Khi vt qua kh khn tn ti tng, nim tin v nhng tri nghim k nng

c nhn ca h cn c nhn bit v cao.Thay i ca thn ch ch c th xy ra nguyn vng, nhn thc v sc mnh ca

h c nhn bit v tin h.

tm sc mnh trong con ngi v hon cnh ca h, hy tin vo cch thc tri

nghim v cch m h suy ngh v thc ti, hon cnh cuc sng ca h hin,

NVCTXH khng th p t t th gii ring ca chng ta vo h.


30/112

30

Bi 3

MT S M HNH CAN THIPTRONG CNG TC X HI C NHN

I. QUN L TRNG HP

1. Khi qut v qun l trng hp

1.1. Khi nim

Qun l trng hp cn c gi l qun l ca (ting Anh l Case managment)

trong cng tc x hi l mt phng php cung cp dch v, NVXH nh gi nhucu ca thn ch v ca gia nh thn ch, iu phi, gim st, huy ng dch v

p ng nhu cu ca thn ch.

Qun l trng hp l mt qu trnh nh gi tng th tnh hnh ca thn ch

xy dng k hoch gii quyt vn , p ng nhu cu ca thn ch c xc nh sau

khi c nh gi. Trong qu trnh ny, im mnh v mi quan tm ca thn ch thngc s dng nh yu t quan trng nh hng cho tin trnh gip .

1.2. nh ngha

C nhiu nh ngha khc nhau v qun l trng. Sau y l mt s nh nghav Qun l trng hp ca cc tc gi trn th gii. Luise Johnson (1995) cho rngqun l ca l s iu phi cc dch v trong qu trnh ny NVXH lm vic vi thn ch

xc nh dch v cn thit, t chc v theo di s chuyn giao cc dch v ti

thn ch c hiu qu (Social Work Practice, 1995). Moore (1995) cho rng: vichoch nh v phi hp mt gi cc dch v y t v x hi c c nhn ha p

ng cc nhu cu c th ca mt thn ch (Moore, 1995, tr. 444). Intagliata (1981)

cho rng: mt tin trnh hay phng php m bo rng khch hng c cung ngbt c dch v no h cn bng mt phng thc c phi hp, hiu quv kt qu

Ballew and Mink (1996); gip nhng ngi m cuc sng ca h khng tha mn

hay khng phong ph do gp nhiu vn cn s tr gip cng lc ca nhiu ni gip (Ballew and Mink, 1996, tr. 3); Rapp (1992) cho rng: h tr bnh nhn ti nhn

thc v cc ngun lc bn trong nh s thng minh, ti nng v kh nng gii quyt


31/112

31

vn ; thit lp v thng lng cc quy tc lm vic v giao tip gia bnh nhn v

cc ngun lc bn ngoi; v bin h vn ng cc ngun lc bn ngoi tng cngtnh lin tc, kh nng tip cn, tinh thn trch nhim v tnh hiu qu ca nhng

ngun lc (Rapp et al., 1992, tr. 83).

Trong cun US National Association of Social Workers (1992) cho bit: nhgi nhu cu ca thn ch v gia nh thn ch, v sp xp, phi hp, gim st v bin

h mt gi nhiu dch v p ng nhng nhu cu phc tp ca thn ch c th(trang 5). Cun Case Management Society of America (CMSA) c vit: l mt tin

trnh hp tc trong vic nh gi, hoch nh, to thun li v bin h cho nhng

phng n v dch v p ng cc nhu cu sc khe ca mt c nhn thng qua giaotip v cc ngun lc sn c thc y nhng kt qu c cht lng v hiu qu.

1.3. Lm vic vi nhm a ngnh/lin ngnh

Nhu cu ca thn ch rt khc nhau v thay i. iu ny i hi phi cc ngunlc h tr khc nhau trong cng ng: chnh ph v t nhn, chnh thc v khng chnh

thc, chuyn bit v chung. NVXH cn mang li s nh hng ton din, nhn nhntt c cc kha cnh ca con ngi, hon cnh v mi trng ca h. Ngi thc hnh

ngh l nh son nhc ca nhiu dch v a dng, mt s dch v c th do h cungcp, nhng dch v khc do nhng ngi ngnh ngh khc cung cp. Cc dch v cho

thn ch c th c cung cp bi cc nh chuyn mn cc ngnh khc nhau nh:

cng tc x hi, tm l hc, y t, lo khoa, tm l hc v y t. NVXH cn c mi linh hiu qu vi nhng chuyn gia n t cc ngnh ngh khc nhau phi hp cung

cp dch v cho thn ch.

Nhm a ngnh/lin ngnh (NN)

L mt nhm cc chuyn gia i din cho cc ngnh ngh khc nhau v cng hp

tc thc y cc hot ng: nh gi vn v hon cnh thn ch t a ra cchnh ng p ng vi vn ca thn ch mt cch ton din v hiu qu c th.

Mc ch ca hp tc lin ngnh l iu phi can thip gim nguy c tn

thng i vi c nhn v gia nh, ng thi vn bo v v tn trng quyn v ngha

v ca mi c quan t chc tham gia cung cp dch v.

a ra c ch kim tra v cn bng nhm m bo li ch v quyn ca thn

ch. Cc c ch ny tng cng tnh chuyn nghip thng qua cc bui hp, hi thokhi m cc nh chuyn mn c c hi tho lun chung v chin lc, ngun lc v gii

php cho vn ca trng hp/ca.


32/112

32

1.4. Yu cu v chuyn mn i vi ngi qun l trng hp

- Tin tng vo thn ch v m bo mi quan h tin tng gia thn ch v

NVXH

- Quyn v trch nhim t quyt nh xut pht t thn ch

- Tn trng tnh bo mt v thng tin ring t do thn ch cung cp

- Thi khng pht xt i vi thn ch.

- Chp nhn mi thn ch

- Ghi nhn tnh khc bit mi c nhn, trng hp

- Lng nghe: ngheiu h ni nghe ccm gic h biu hin v nghe ton bni dung

- C u c t chc

- Quyt nh a ra trn c s ca theo di v gim st- Thi linh hot khng cng nhc hay p t

- Tn trong thn ch, quan tm n vn , cm xc ca thn ch

2. Cc bc trong qun l trng hp

Trong ti liu ny, cc bc trong qun l trng hp c xy dng nh sau:

(1) Tip nhn trng hp v thit lp quan h

(2) nh gi

(3) Lp k hoch can thip(4) Thc hin k hoch v gim st

(5) Lng gi v kt thc

2.1. Tip nhn

y l khu tip nhn ca/tnh hung (c th l thn ch hay h s ca thn ch t

ni khc chuyn ti).

2.2. nh gi

Nn lin h cng sm cng tt vi thn ch sau khi nhn c thng bo. Cn to

ra mi quan h thn thin ci m ngay t ban u. Thng tin u vo c tc dng nhhng cho k hoch dch v cho thn ch.

Cc hp phn ca thng tin u vo:


33/112

33

1. Thu thp cc thng tin c bn - bao gm thng tin v thn ch nh v gii tnh,c tr, hon cnh ti chnh

2. Tiu s trng hp - tm hiu nhng s vic trc y lin quan n kh khn

ca thn ch v cc dch v c cung cp

3. Lm r vn hin ti - thn ch nhn nhn vn nh th no v NVXH hiun nh th no.

Xc nh tnh trng s b ca vn / nh gi

a) Mc ch

Mc ch ca nh gi l thu thp thng tin cn thit nh gi nhng g cnphi thay i, nhng ngun lc no cn c em li thay i, nhng vn no cth xy ra do thay i, cn nh gi nhng thay i nh th no

nh gi l mt hot ng lin tc trong sut qu trnh can thip c bit trong

giai on ban u. Epstein (1988) gi rng nh gi c bn n trc nh gi sm,nhanh xc nh vn mc tiu v theo sau l nh gi hot ng vi mcch thn ch cng tham gia v thng nht hnh ng (c th bng vn bn, hoc gilhp ng).

nh gi bao gm chn on v tm l v x hi v c th bao gm c nhngnhn t y t. Nhng nhn t tch cc, bao gm tim nng v im mnh ca thnch cng c a ra. y l hot ng a dng v i hi phi c s tham gia canhiu ngi, a ngnh.

b) Ni dung nh gi

Moxley (1989) a ra ni dung nh gi bao gm: 1) nhu cu ca thnch; 2) nng lc gii quyt cc vn ca thn ch; 3) ngun h tr khng chnh thcv 4) ngun lc h tr chnh thc (t c quan dch v an sinh).

* nh gi cc nhu cu c th:

- Thu nhp - Gii tr

- Nh - Cc hot ng trong cuc sng hng ngy

- Vic lm - i li, giao thng

- Y t - Yu t lin quan php l

- Sc khe tm thn - Gio dc

- Mi quan h x hi - Thng tin c bn ca c nhn


34/112

34

* nh gi kh nng hot ng c lp:

Xc nh hot ng c lp thn ch v cc kha cnh sau.

- nh gi tnh trng hot ng th cht:

Tnh trng th cht, bnh tt, khuyt tt, thuc men, tt xu, kh nng cc gicquan v nhng c im khc lin quan trng sc khe hoc tm l.

- nh gi chc nng hot ng nhn thc:

Kh nng nh hng thi gian, khng gian, kh nng tr tu, linh hot, tri gic,

s nht qun vi hnh vi, t nhn thc bn thn.

- nh gi hot ng cm xc:

Tnh trng tm l nh c trm cm khng, thn ch c th hin lo lng hoc suy

nhc khng, thn ch c kh nng kim sot cm xc g, chng c nh hng th no

ti thn ch.

- nh gi hnh vi:

nh gi cc k nng x hi (s nhy cm, s hp tc v quyt on), v sinh c

nhn, cch n mc, kh nng t chc cuc sng, kh nng lng nghe, th hin s bc

tc, hnh vi hung d, hnh vi th hin trch nhim.

* nh gi ngun lc tr gip khng chnh thc:

nh gi mc mng li tr gip khng chnh thc bao gm c nhn, nhm

trong cng ng c th tham gia tr gip thn ch (v d h hng, ngi nhn nui

gip trong cng ng).

Cn thu thp thng tin v: h l ai, a ch, h c mi quan h th no vi thn

ch, h c th gip kha cnh no.

* nh gi ngun lc tr gip chnh thc:

nh gi nhng t chc tr gip chnh thc, chuyn nghip, nhng c quan cung

cp dch v x hi chnh thc.

Cn thu thp thng tin v: l t chc no, mc tiu v cc dch v h cung cp,

a ch, in thoi, ngi chu trch nhimNi dung ny kh quan trng lm c s cho xy dng k hoch hnh ng cho

thn ch. Cng cn lu vic ph hp gia cc dch v vi nhu cu ca thn ch.


35/112

35

c) Mt s cng c nh gi c nhn v gia nh

* S ph h gia nh

S ph h gia nh l mt bc tranh v gia nh, bao gm nhiu thng tin cha

ng nhiu ngha hn ch l mt s . N cng c s dng thu thp thng tinv cc thnh vin trong gia nh v mi quan h ca h (thng t nht l 3 th h). S

ph h gia nh cn cung cp thng tin lin quan hnh vi no . Cy ph h gia

nh a ra ci nhn rng m hn v v tr ca c nhn trong gia nh.

Tm quan trng ca s ph h gia nh:

- M phng sinh ng v gia nh v mi quan h trong gia nh. y l mi

quan tm i vi nh can thip/tr liu.

- D dng thc hin vi thn ch, to nn bc tranh cu trc gia nh v c th

cp nht.

- C th nm bt nhanh v gia nh v thng tin v vn tim n

-Gip nh can thip/tr liu c thng tin lm cn c chn on, ln k hoch v

mi quan h ca thn ch, k c lin quan ti sc khe v bnh tt ca h

- Gip c nh can thip/tr liu v c nhn, gia nh thy c bc tranh ln

hn v gia nh c qu kh v hin ti.

Xy dng s ph h gia nh:

- V s cu trc gia nh

- M t bng th mi lin h v nhng c im khc ca cc thnh vin khcnhau trong gia nh (nh mi quan h trong php lut v ngoi php lut)

- Ghi li cc thng tin gia nh

- Nhn khu hc: tui, ngy sinh, a im, ngh nghip, trnh hc vn

- Chc nng: y t, cm gic, chc nng hnh vi, sao nhng cng vic

- Cc s kin gia nh quan trng: Chuyn bin, thay i mi quan h, di c, tht

bi, thnh cng

- M t cc mi quan h x hi trong s ph h- Xem vic cc mi quan h l rt gn gi hoc lng lo, mu thn, khng thn

thit hay thn thit, khng giao tip hay xa lnh


36/112

36

Tm kim cc thng tin:

cp c nhn:

- Nguy c d b tn thng

- im yu

- Tht bi

- Cc vn cha c gii quyt, bun ru, tht bi, chp nhn, mt danh tnh

- Pht l, k nng x hi, k nng lm cha m, k nng ring

- Cch phn ng vi vn

- nh kin v thnh kin

- Vn cha c gii quyt, tht bi, cu knh, on gin, bc bi

- im mnh (tm hiu c)

- Kh nng nhy cm- C ch i ph

- Kh nng qun l khng hong

- K nng gii quyt vn

H thng/ mi quan h:

- Gn gi hay xa cch

- Tng tc - thn thit - hay xa lnh

- Gia nh thn mt hay lnh nht

Quyn lc:

- Ln t hay phc tng

- Khng linh hot hay linh hot

- Chuyn ch dn ch

- Truyn thng hay thch nghi vi s thay i

- Lng trung thnh c th thy (nhng hng hn tm linh ca gia nh)

(Xem mu gia ph km theo)

Cc nguyn tc c bn khi v s ph h:

Nu bn hiu c cc nguyn tc c bn trong v s ph h bn c th d

dng v c s trong mi trng hp m khng gp kh khn g.


37/112

37

- n ng c biu th bng hnh vung, n b c bit th bng hnh trn, gia

nh c biu th bng mt ng thng ni gia n ng v n b.

- Ngi b lun bn tri ca gia nh v ngi m lun bn phi ca gia nh.

- Cc con trong gia nh lun v bn di gia nh v c v t ngi nhiu tui

nht cho n ngi t tui nht bt u t bn tri.

- Thn ch c biu th bng hnh vung hoc trn vi ng kp.

- Trong s nn ghi c cc mc thi gian v d nm sinh, kt hn, ly hn, lythn, nm cht, c gng ghi c cng nhiu cc thng tin v thn ch trn so ph

h cng tt.

-Trong nhng trng hp phc tp bn nn nh lm theo ng quy tc trn.

V d:Ngi n ng c v th nht v 3 a con, mt trai v mt cp sinh i

mt trai, mt gi ly d, c v th hai ly thn v c 2 con gi, hin gi ng angsng vi ngi bn tnh. S ph h v trong trng hp ny nh sau.

K hiu trong s ph h gia nh

Cc thnh vin trong gia nh

ChngV 1 V 2 Bn tnh

K.h L.h L. t


38/112

38

nam gii n gii i tng

Mang thai

Ngi chtSy thai

Ph thai con nui

song sinh khc trng song sinh cng trng

Lin kt

Kt hn Ly hn

Ly thn Cp i khng kt hn

L.t

Kt hn nhiu ln

Quan h

rt gn gi Ngi sng cng

trong mt gia nhgn

xung t hp nht v xung t

xa cchct t, xa l

ng tnh luyn i i nam i n

Lm dng

tnh dc

Ngichm sc

K.h L d


39/112

39

S ph h Gia nh (v d)

Nhng thng tin chnh c din gii t s

"Gia nh thn ch" ca chng ti bao gm ca Helen, Chris, Molly v Brett.

Tt c h u sng trong cng mt gia nh.

Helen kt hn vi George cha ca Brett v Molly vo nm 1987.George, mt nhn vin dch v dn s, phn bi v v cp v chng ny ly d vo

nm 1994. Khng c nhiu thng tin v gia nh ca George v c rt t lin h vi Helen.

Hot ngtrong cngng a

phng

S 1939

M 1989

Nghin

K. h1959

K.h 1996K.h 1987L.h 1994

B s nhakhoa

K.h1961

L.T

1999


40/112

40

George v Brett vn gn gi vi nhau v hng tun vn thng thm nhau.

Brett sinh nm 1987 v hin ang gp kh khn, thng xuyn n nh ca cha

mnh George.

Helen tng b sy thai vo nm 1991.

Molly sinh nm 1993. Helen v Chris kt hn vo nm 1996 v hin ang mangthai a con u tin ca h vi nhau.

Helen l mt Bc s Nha Khoa v Chris l mt k s.

Hon cnh ca Helen:

Cha m ca Helen l Herman v Joyce kt hn vo nm 1959 cho n khi

Herman cht vo nm 1989.

Herman l mt ngi nghin ru.

Helen gn gi vi cha ca mnh hn so vi m.Joyce l rt tch cc trong cng ng a phng ca mnh.

Helen c hai ngi anh song sinh cng trng, Jason v Jared. H ang rt gn gi

vi nhau.

Hon cnh ca Chris:

Cha m ca Chris Sirus v Mary kt hn vo nm 1961, nhng ly thn tnm 1999.

Sirus c vn v sc khe do bnh tiu ng v thng da vo Chris.

Em gi ca Chris, Anna, c quan h vi Donna, chnh iu ny lm c xa cchvi m mnh Mary.

Chris rt gn gi vi Anna.

* S sinh thi:

L mt cng c c s dng nh gi chc nng gia nh v xy dng cc

can thip iu tr. L mt bn m phng ranh gii bao quanh c nhn, gia nh v

cc t chc x hi nh mi trng x hi xung quanh h. Bn sinh thi m phngcuc sng gia nh ca thn ch v mi quan h gia nh h vi nhng ngi trong v

ngoi gia nh.Ngi ta thng s dng s sinh thi m hnh ho nhng mi quan h gia

thn ch v ngun lc dch v trong cng ng. Khi pht hin ra cha c mi lin h


41/112

41

gia t chc dch v cn c, NVXH cn tc ng nh gii thiu cho thn ch v bin

h vi i tc, iu phi ngun lc thn ch c th tip cn dch v .

V d, trong trng hp mt tr c cha/m mt v nhim HIV em rt cn c htr v mt tm l cng nh vt cht v iu kin khc, tr cn c gii thiu ti trung

tm tham vn hay trung tm y t tr gip y t, v d nh t vn xt nghim tnguyn, hay iu tr thuc, cc em cng cn c gii thiu ti t chc NGO ang lmvic trn a bn c tr gip dinh dng...

S sinh thi ca thn ch

(Em Thanh, 14 tui m ci cha m, c hai em nh)

T chc

NGOHng

xm

Hi ph

n

Trung tmBo tr x

hi

Chnh quyna phng

C quan

L XH

Trng

hc

H hng,ngi thn

Thnch

B mt

M mt

Emgi

Em trai

K hiu:---------- Mi quan hlng lo

Mi quan

h c tc ng qua li.


42/112

42

Mt iu quan trng l NVXH cn lm th no cho thn ch nhn cng dch v cn thit v dch v c cht lng do vy cn c nh gi theo di

dch v. Thng trong mt khu vc c nhiu cc chng trnh dch v, nht l nhng

thnh ph ln, nn NVXH cn ni kt bit ai nhn c dch v, dch v g, ai

cha nhn c. Hin nay, Vit Nam do tnh ni kt cha cao nn khng t trnghp c thn ch (c bit tr em c HIV) nhn c kh nhiu, c c nhn li khngnhn c. NVXH l cu ni, l u mi gia thn ch v cc dch v do vy NVXH

l ngi hiu r hn ai ht v dch v ai cn v cn nh th no v nn cung cp choai. Do vy vic xy dng bn sinh thi s thy c trong cng ng ca c nhn v

gia nh c nhng ngun lc no v ngun lc no h cha c tip cn t c

can thip kp thi.

2.3. Lp k hoch

Theo Schneider (1998), lp k hoch can thip l mt chc nng quan trng trong

qun l trng hp. NVXH cng thn ch a ra chng trnh hnh ng nhm giiquyt vn t c nhng mc tiu ngn hn v di hn ca thn ch.

2.3.1. Xc nh mc tiu

Vic ra mc tiu l mt bc quan trng ca hnh thnh k hoch dch v.Mc tiu cn c nu c th, tnh thc t, c tho lun cng vi thn ch. Mc tiu

l nn tng cho vic lp k hoch can thip. Khi ra mc tiu, cn kim tra nhng

ngun lc cn thit thc hin k hoch.

Mt mc tiu tt c xem nh p ng cc yu cu sau (cn gi l mc tiu

SMART) vit tt ca:Specific (C th)

Measurable (C th o lng c)

Action-oriented (nh hng hnh ng)

Realistic (mang tnh thc t)

Timely (kp thi)

Cc mc tiu c xc nh theo phong cch SMART thng d hiu, d thchin, hon thnh v nh gi hn. Egan (1982) gi , nhng mc tiu hiu qu l:

Nu nh cc ni dung s hon thnh

Nu bng cc thut ng r v c th


43/112

43

Mang tnh thc t (VD c c hi thnh cng hp l)

Nu t c th s ci thin tnh hnh g.

Ph hp vi gi tr v h vn ha ca thn ch

C th v mt thi gian (VD bao gm khun kh thi gian t c mc tiu)

2.3.2. Cc hp phn ca k hoch can thip

Vic lp k hoch can thip c kt qu l mt k hoch dch v di dng vn

bn vi mt s c im c bn.

a. Mc tiu: NVXH cn xc nh r nhu cu ca thn ch v a ra th t u tin

thit k mc tiu.

b. Ngun lc: Nhng yu t, iu kin g cn c thc hin

c. Cc hot ng: Cc hot ng c th, c phn cng r rng trch nhim chotng ngi.

d. Thi gian: Thi gian cn c xc nh khi no bt u, khi no kt thc.

e. Nhng kh khn c th gp phi: cn ch ra nhng tr ngi v nhng xut

gii php thay th.

f. Kt qu d kin

2.3.3. Cc nguyn tc trong lp k hoch trong qun l trng hp

Vic lp k hoch can thip c hng dn bi nhng nguyn tc c bn m

nhng ngi thc hnh ngh thng thng nht. Cc nguyn tc ny bao gm:

a) C nhn ha cc dch v.

l s p ng khc bit i vi mi trng hp c nhn hay gia nh ty thuc

vo iu kin sc khe, s pht trin cm xc v mc x hi ha, hon cnh...

Khng c thn ch no c i x ging nhau v cng khng c k hoch can thip

no l chun mc. Mi k hoch can thip cn c thay i khi hon cnh i sng

ca mi c nhn thay i.

b) Tr gip mang tnh ton din.

Dch v ton din bao gm lp k hoch cho tt c cc dch v ph hp vi thnch, c chnh thc v khng chnh thc. V nhu cu ca con ngi cng a dng v

nhim v cu qu trnh ny cng xung quanh vn , k hoch can thip phi mang


44/112

44

tnh lng ghp. Vic lp k hoch cho mt c nhn ln tui c th bao gm iu tr y t,

tr gip giao thng, dch v lm nh v thm nom t h hng.

c) Tit kim chi ph.

Nguyn tc tit kim lin quan n c thc v chi ph trong cung cp cc dchv. Khng nn c qu nhiu hay qu t dch v trong bn k hoch. Cn trnh s trnglp. Thng th thn ch nu lm vic vi hai hoc ba t chc dch v cng mt lc sc nhng kh khn nht nh. K hoch can thip cn phi quan tm n kh nng tipnhn ca thn ch v lin quan ti nhng yu t cn theo di nh ngy v ni hn,qun l giao thng (i li) v thu xp chm sc tr. Nu lin h nhiu qu dch v iuny c th lm cho thn ch qu ti dn n h h nn ch lin h vi cc c quan dchv. Ngc li, nu qa t dch v c thit k trong k hoch s lm cho khng hot ng tr gip h.

d) Trao quyn cho thn ch.

Trao quyn cho thn ch l to iu kin thn ch tham gia mc ti avo vic chn dch v. Vic xem xt quyn ca thn ch c lin quan ti nguyn tcny. Trong qu trnh lp k hoch can thip, thn ch phi c thng bo v quynca h. H c quyn nh gi v a ra phn hi v cht lng dch v. To iu kincho thn ch l cho h tham gia vo qu trnh lp k hoch can thip.

e) m bo s khc bit vn ha.

S ph hp v vn ha i hi k hoch can thip phi coi trng cc gi tr, chunmc v ngn ng ca thn ch.

f) m bo tnh lin tc ca chm sc.Nguyn tc lin tc chm sc p dng vi vic cung cp dch v trn c s di

hn, khng xc nh thi gian. Gi nh ca nguyn tc lin tc chm sc, hay lp khoch di hn nh chng ta thy phn trc l thng khng c gii php cuicng no cho iu kin ca thn ch, nh trong trng hp ngi gi yu, tr em mci, ngi b bnh tm thn kinh nin. Theo , k hoch can thip phi hng ti viccung cp dch v trn c s m, lu di x l nhng tnh hung c th cn tr hotng ca thn ch.

2.3.4. Tiu ch thit k chin lc

a) Tnh kh thi.

b) Tnh hiu qu. Chin lc ny c to ra thay i c mong mun mt cchhiu qu khng? C kh nng khng? Nhng tc dng ph tch cc v tiu cc ca


45/112

45

n l g? K hoch ny c th c khi qut ha vi hon cnh trc mt khng? Ktqu c tn ti lu khng? Kt qu trc mt c hp l v o lng c khng?

c) Chp nhn c. Chin lc ny c ph hp v mt vn ha khng? N cph hp vi h gi tr v khun kh tham chiu ca ngi tham gia khng? N c tp

trung tch cc khng hay l mang tnh trng pht?d) C th thc hin c.Chin lc ny c th hot ng c khng? C k

thut no hin c thc hin chin lc ny?

2.3.5. Hi tho ca / hi tho lp k hoch dch v

Mt trong nhng chin lc i vi lp k hoch l t chc hi tho ca. Vic nyc thc hin khi c cc k hoch chm sc thn ch hoc dch v. mt s cquan, vic ny c thc hin khng chnh thc. mt s ni, tr em vo h thngc NVXH trnh by trc cuc hp vi nhng ngi ch cht bao gm nh tm lhc tr em, chuyn gia tm thn hc tr em, NVXH lm cng tc x hi, bc s nhi v

nhng ngi khc phc v tr em.

V d trong trng hp tr b lm dng, hi tho ca vi s tham gia ca cc nhchuyn mn s c t chc. Hi tho trng hp a ngnh ny l ni cc chuyn giatrc tip tham gia cng vi tr, gia nh ca tr, chia s kin thc, thng tin v tr.Mc tiu ca hi tho l:

Phn tch nguy c v khuyn ngh hnh ng lin quan n lp k hoch an sinhca tr v gia nh, tn trng ngha v lut php ca c nhn cc thnh vin.

Hi tho c th xem xt cc vn sau:

- Mc nguy c;- K hoch an sinh bo v tr nh l: a tr v sng vi cha m/ngi gim

h hay sng nh h hng hoc a tr ra khi nh v ti nh nui dng, nhcho tr em,... Hi tho c th xem xt nhng vn sau:

Thi ca cha m i vi quyt nh chm sc thay th cho con ca h.

Mc ri ro i vi nhng tr khc trong gia nh.

Nhu cu ca nhng thnh vin khc trong gia nh.

2.4. Thc hin v gim st

Trong giai on ny NVXH cng thn ch trin khai cc hot ng c a ratrong k hoach. Vai tr ca NVXH khi ny l thc y, iu phi cc dch v v trgip v tm l cho thn ch, h tr h khi h gp kh khn trong qu trnh trin khaithc hin.


46/112

46

Mt nhim v quan trng ca NVXH trong giai on ny l gim st cc hotng, dch v c din ra theo nh k hoch khng t c tc ng thc y.

Khi nim gim st:

Gim st l vic nh gi lin tc s tham gia ca thn ch v dch v m h

c cung cp. Mc tiu ca gim st l m bo dch v c trin khai v png c hiu qu cho thn ch. Gim st cn gip cho phng nga v ng ph nhanhvi nhng s c c th xy ra trong qu trnh tr gip. i khi n c tc dng gip chocan thip kp thi v thn ch khng ri vo tnh trng khng hong.

Gim st c thc hin nh sau:

a. Trao i vi thn ch thng xuyn xem xt s tin b thn ch cng nhxc nh cht lng dch v, tm hiu xem thn ch c hi lng vi dch v hay khng.

Nu thn ch xut iu chnh k hoch th NVXH cng cn xem xt v lu chnh ng p ng kp thi.

b. Nhng ngi tham gia, c trch nhim trong tr gip cng cn c gp v traoi, h a ra nhn xt v s tin b ca thn ch, rng liu dch v c nn tip tcna hay khng? Dch v c nn iu chnh g khng cho ph hp vi nhu cu thn ch?

c. Lin h vi nhng ngi, c quan v dch v khc c lin quan n thn ch.

Yu cu trong gim st:

a. Ngun thng tin a dng. Gim st hot ng ca thn ch c th c tinhnh bng cch da trn thng tin t nhiu ngun bao gm cc sng kin ca nhngngi khc/t chc khc trong vic cung cp thng tin cho ngi thc hnh ngh vcn phi gin tip hoc khng c ba bi.

b. Lng ghp. Gim st c th lng ghp vi nhng hot ng din ra trong qutrnh tr gip c trong v ngoi t chc, v d nh trong khi tham vn thn ch.

c. Nhiu hot ng c th. Gim st cht lng cung cp dch v, thi gian vtnh ph hp vi nhu cu ca thn ch l nhng nhim v quan trng, bao gm cchnh ng c th ra quyt nh. Kt qu ca gim st s cung cp nhng c s cho viccn nhc ra quyt nh cho hot ng no .

2.5. Lng gi, kt thc

2.5.1. Lng gi

Lng gi l hot ng r sot li cc hot ng, s tin b ca thn ch. iuny c ngha quan trng trong lng gi. NVXH cn thu ht thn ch tham giavo tin trnh ny.


47/112

47

NVXH v thn ch c th xc nh s tin b thng qua s thay i (vi cc chs mc t c mc tiu, tn sut, im s, thng tin c ghi li ).

S bui vng mt hay c mt trong cc hot ng cng th hin s thay i

C th chia s vi thn ch cc hnh,cc giy t vn bn, cc chng c ca stin b thc y thn ch thc hin hnh ng. Qua mt thi gian, nu kt qu lnggi cho thy thn ch khng c s tin b, NVXH v thn ch cn xem li k hoch

hot ng, kim tra gii php, hng i

2.5.2. Kt thc

C mt s l do kt thc ca:

a. Thn ch c nhng tin b. iu ny chng t qu trnh tr gip v dch v

thnh cng v khng cn tip tc.

b. Thn ch qua i hay chuyn i ni khc: khi ny ng ca v c th h yu cuchuyn h s ca h sang ni khc.

c. Ngun lc ti chnh cho dch v khng cn na. Nhng hn ch v dch v

chm sc cn c thng bo cho thn ch ngay t u. C th chng trnh c bitc ti tr khng cn kh nng cung cp v vy cn dng dch v

d. Thn ch khng mun dch v na. Thn ch c th khng hi lng vi dchv v yu cu chm dt ca. Trong tnh hung ny, NVXH cn tho lun vi thn ch

tm hiu iu g khin h khng hi lng. iu ny s cung cp thng tin quan trng

cho NVXH v bn thn mnh vi t cch nh chuyn mn v dch v h cung cp ng

thi n cn c tc dng c th khch l thn ch quay tr li khi h thy cn thit.e. Thn ch ri b, khng ti na. Khi ny hy m bo rng c nhng ghi chp

v trng hp/ca v nhng tm lc v kt thc cn c ghi li v phn nh nhng c

gng tr gip ngay c khi h ri b,

II. KHNG HONG V X L KHNG HONG

1. Khi nim chung

Khng hong l mt trng thi mt cn bng v suy gim chc nng x hi di

s tc ng ca mt s kin hoc mt tnh hung, t gy ra nhng vn nghim

trng m bn thn c nhn khng th t gii quyt c (Roberts, 2000).Khng hong l mt trng thi sc tinh thn b to bi mt s kin hoc chui s

kin bt thng v n gy ra nhng nh hng tiu cc trm trng ti c nhn.


48/112

48

Trong tnh trng ny, c nhn cm thy mt cn bng, cng thng v gim st cc hot

ng chc nng vn c.

Hu ht c nhn u c nhng khng hong ring trong cuc sng ca mnh.

Khng hong chnh l nhng vn thc y h n vi can thip ca cng tc x hi.

Do , mi thn ch u c xem xt l nm trong khng hong. V th can thipkhng hong l ph hp vi mi can thip ca cng tc x hi.

Khi b khng hong, c nhn cng c gng i ph vi vn , nhng cc phngn ng ph vi s kh khn thng ngy t ra khng cn hu hiu na v c nhn trnn b ht hng.

Can thip khng hong cp n phng php c s dng a ra cc htr tc th v hiu qu gip c nhn phi tri qua nhng s kin gy tc ng tiucc ln cm xc, tm l, sinh l v hnh vi.

Tnh trng khng hong c mt s c im nh sau:

-Cc hot ng chc nng tm sinh l v x hi ca c nhn b nh hng tiu cc.

-C nhn tr nn ri tr, bt lc v mt t ch.

-Thng ko di 1- 6 /8 tun.

-Tnh hung khng hong va mang tnh khch quan va mang tnh ch quan.Mc trm trng ca khng hong cng ph thuc vo c im c tnh ca c nhn.

2. Cc dng khng hong

Tnh trng khng hong c th ny sinh do hon cnh c bit hay do c im

ca qu trnh pht trin con ngi.2.1. Khng hong trong qu trnh pht trin

Thng xy ra trong cc thi k qu gia cc giai on pht trin ca conngi. S chuyn tip t giai on ny sang giai on khc i hi c nhn c mt scc vai tr trch nhim mi m h c th cha c chun b y v tm l x hi.Mt vi trng hp in hnh:

- Chuyn tip t la tui thanh thiu nin sang la tui trng thnh.

- Bc sang tui gi hoc khi v hu.

2.2. Khng hong ny sinh do tnh hungLoi khng hong ny thng i hi c nhn phi c mt s phng n i ph

mi ng u vi s kin v tnh hung. Mt s trng hp in hnh nh:


49/112

49

-S mt mt ngi thn.

-B m hoc mt kh nng v th cht hay tinh thn.

-Thin tai.

-Khng hong do tnh hung c th l:

+ Khng hong d on c trc: khi c nhn bit trc s c mt s kincng thng xy ra trong tng lai (thay i ch , cng vic, thnh vin trong gia nhi xa, ci hi).

+ Khng hong bt ng: khi c mt s kin bt ng xy ra (tai nn giao thng,ho hon, l lt, ng t).

3. Mt s cm xc v phn ng thng thy trong khi khng hong

3.1. Cm xc

- Lo hi: l mt phn ng bnh thng vi tnh hung cng thng. N c th thc

y c nhn hnh ng, song cng c th ny sinh mt s hin tng tiu cc khcnh: cm gic hn lon, gim kh nng t duy, ra quyt nh khng chn chn, mt shnh vi t hy hoi.

- Cm gic mt t ch: l mt cm xc thng thng khi mt c nhn sdng tt c cc cch thc gii quyt nhng vn trong mt tnh hung cng thng vcm thy bt lc.

- H thn: khi cm thy mnh khng kh nng trong vic gii quyt vn vphi da vo ngi khc qu nhiu.

- Tc gin: khi c nhng bc tc vi nhng ngi xung quanh nh v chng, gia

nh, ng nghip, hoc tc gin ngay c vi bn thn c nhn.

- Mu thun trong t tng: c nhn cm thy bt lc nhng vn mun mnhc t ch.

- Trm cm: to bi nhng xc cm bt lc v hn lon.

3.2. Nhng phn ng trong tnh trng khng hong

Trong tnh trng v cng cng thng, mi c nhn thng phn ng bng nhiucch khc nhau. Mt ngi c th c mt hay nhiu phn ng km theo. Chng ti

phn loi cc phn ng nh sau:

Cc biu hin sinh l:-Nhp tim tng

-Huyt p tng


50/112

50

-Kh th

-Bun nn

-au bng, i tiu chy

-Mt mi-Chng mt

-Thiu nng lng

-au u.

Biu hin xc cm:

-T chi, ph nhn

-Hi tic (c gng tho thun)

-

Tc gin-Trm cm

-Histeria (cm gic ri lon, lung cung)

-Lo lng

-S hi

-Cc cm xc khc nh bun phin, bc bi, chn nn.

Biu hin v t duy:

-Hi tng lin min (v nhng tnh hung tri qua)

-Thiu tp trung, khng nh hng c

-D b git mnh

-Bi ri, kh ra quyt nh

-C hoang tng, hay ng vc

-Hay qun.

Biu hin hnh vi:

-Ku tht, chi bi, p ch ngi khc, tn cng, nh p

-Khng hot ng, hoc cc hot ng rt chm chp

-Ni lp, ging run


51/112

51

-i i, li li

-Mp my mi khng bnh thng

-Hay nhn l ng, trng vng

-ng ngi khng yn-Khng quan tm ti v sinh thn th (git gi, tm, thay qun o)

-Mt ng, n t

-Khng mun i lm hoc n trng

-Khng thch tham gia vo cc hot ng nh: th thao, tnh dc, vui chi

-Xa lnh ngi xung quanh.

4. Cc giai on khng hong

Mt c nhn ang trong tnh trng khng hong thng tri qua cc giai on sau:4.1. Giai on trc khng hong

Trc khi b khng hong c nhn trong mt tnh trng thng bng, hot ngchc nng bnh thng.

Nhng kinh nghim trc y v s chun b hu hiu cho tnh hung khnghong c th lm gim tc ng tiu cc ca khng hong vi c nhn.

4.2. Giai on bt u b tc ng ca khng hong

C nhn giai on ny c th b:

- Cng thng v b sc mnh.

- Ph nhn tnh trng khng hong.

- C th c gng s dng tt c nhng phng n i ph gii quyt vn .

- S cng thng s tng ln nu mi cch thc gii quyt vn u tht bi.

4.3. Giai on bi ri, qun tr

Giai on ny ph thuc vo tnh cht t nhin ca s kin khng hong v ccc ch i ph ca c nhn, cc ngun h tr cho c nhn.

C nhn giai on ny c th tri qua cc cm gic:- Cng thng trm trng.

- Lng tng hoc ri tr.


52/112

52

S lng tng, bi ri c th tng thm bi:

+ S cng thng

+ S bt ng

+ Thiu c chun b v tm l+ Thiu thng tin v tnh hung

- Cm gic bt lc

- Cm gic tc gin v bun.

4.4. Giai on th nghim cc cch ng ph khc nhau

C nhn giai on ny c th thc hin mt s hnh ng thot khi tnhtrng khng hong nh sau:

- Th dng phng n no i ph vi vn .

- Suy ngh tm chin lc i ph c hiu qu. y l mt yu t tch cc i vic nhn, n s to nn kinh nghim gii quyt khng hong hiu qu hn.

- C nhn cng c th a ra phng n i ph tiu cc, khng ph hp. Khi

ny c nhn c th li tri qua s cng thng tt , v tng thm ri lon dn n squn tr c hi ti bn thn.

4.5. Giai on x l khng hong

Vi s gip ca cn s x hi, c nhn c th lm mt s vic sau:

- Khm ph cc phng n thch ng mt cch hp l hn.- Trn tnh v ly li s t ch v thng bng.

Ly li mc hot ng trc tnh trng khng hong, hoc vi mt mc hotng cao hn.


53/112

53

Di y l biu v cc giai on ca khng hong

Trc tnh

trng khnghong

Tnh trng khng hong

Sau tnh

trng khnghong

A) Tng

cng chcnng

Quay tr lichc nng

trc khng

hong

B) Bnh

thng

C) Gim stchc nng

Giaion

bi ri

Giai onc giiquyt

Giai on thnghim v

mc li

S tc ng


54/112

54

5. Can thip khng hong

Can thip tnh trng khng hong l cc hot ng ca nhn vin x hi gip

i tng (c nhn, nhm hoc t chc) vt qua tnh trng bi ri, b tc, nhng suy

ngh, cm xc tiu cc trong giai on ny.

Can thip khng hong thng c gii hn thi gian v vo lc thn ch angtrong tnh trng cm thy tuyt vng. Khi khng hong c nhn c th phn ng mt

cch tch cc hoc tiu cc. V th, c nhn cn c s tr gip tc thi.

M hnh can thip khng hong rt ch trng ti giai on chia s trng thi cm

xc khng hong (giai on u) trc khi bc vo can thip gip h thot khi

cm xc . Thng thng, theo Naomi, mi khng hong u tm c gii phptrong khong thi gian t 6 n 8 tun.

5.1. Cc mc tiu ca can thip khng hong

- Bo v c nhn khng tip tc ri vo cng thng.

- H tr c nhn bng vic huy ng cc ngun h tr ca bn thn v gia nh,

cng ng v cc t chc.

- Gip thn ch khi phc li mc hot ng nh trc khi b khng hong

cng sm cng tt.

5.2. Cc bc gip thn ch ang trong tnh trng khng hong

*Bc 1: To dng mi quan h tch cc vi thn ch:

Dn xp gp mt vi thn ch cng sm cng tt

Gii thiu mc ch gip vi thn ch: nn t ra knh trng v chp nhn

thn ch.

T ra t nh vi nhng cm xc ca thn ch, nht l v vn cn gip .

*Bc 2: Nng khuyn khch thn ch biu l cm tng

Phn ln nhng ngi trong tnh trng khng hong thng biu l r rngmt s cm xc au kh v bi ri. Nhn vin cn gip h gim bt nhng cm xc

bng cch:

- T s ng cm (nghe mt cch chm ch)- H tr tm l bng cch trn an thn ch rng nhng xc ng mnh l phn

ng t nhin trong tnh hung kh khn ny


55/112

55

- Hng dn thn ch mt s k thut th gin c bn (vi cch th n gin)

Mt s cu hi gip thn ch bc l cc cm xc:

- Bn c th ni bn cm thy th no?

- Bn c th m t bn cm thy th no?.

* Bc 3: Tho lun v s kin tch cc to tnh hung khng hong:

Sau khi tho lun v cc chi tit ca s kin tc ng to tnh hung khng

hong, nn ch n thi ca thn ch ang k li chi tit v s vic xy ra. Nu

thn ch k s kin mt cch khng hp l v lgc th s dng k thut phng vn

gip thn ch nhn nh cc cm xc, tng v nhn xt mt cch chnh xc.

* Bc 4: Nhn nh tnh hung

Nhn vin nn xc nh tnh cht v nguyn nhn ca tnh hung khng hong.Mt s c im quan trng cn ch :

- Tc ng ca tnh hung khng hong vi thn ch

- ngha ca s kin v tnh hung khng hong vi thn ch

- Mc chc nng hot ng v nhn thc ca thn ch lc ny

- Thn ch nhn thc v tnh hung nh th no

- Thn ch i ph vi tnh hung nh th no

- Thn ch c nhng ngun h tr no gim bt tnh trng khng hong

*Bc 5: Phn tch tnh trng khng hong

Sau khi phn tch v s kin tc ng to tnh hung, nhn vin cn phi hiu

r cc nguyn nhn v ngha ca tnh hung i vi thn ch. Nhn vin c th

gip thn ch bng cch dn gii v phn t ch thn ch nhn thc v hiu bit v

tnh trng ca h.

*Bc 6: Khi phc l tr

Da trn gi thuyt rng sau khi c bc l cc xc cm v tnh hung ththn ch mi ly li bnh tnh hiu v nhn nh v vn mt cch tch cc.

Nhn vin c th gip thn ch ly trntnh c kh nng suy ngh r rng h


56/112

56

ln k hoch cc phng n i ph gim bt tnh trng khng hong. Xin mi

xem biu di y ch ra t l gia l tr v tnh cm trc khi v trong tnh

trng khng hong.

*Bc 7: Thc hin k hoch v hot ng

Khi ln k hoch nhn vin nn ch n nhng kh nng ca i tng. Nn

ng vin thn ch rng h c th vt qua c v vn c th gii quyt c. Vnhc li l s gip h vt qua nhng thi im kh khn. Nu cn, nhn vin nn

gip thn ch tip cn vi nhng ngun h tr khc.

*Bc 8: nh gi v tng kt

Sau khi tnh trng khng hong c gii quyt v thn ch tr li mc hot ng trc khng hong th cn lp k hoch lm tng kt kt qu ca qu trnh

hnh ng vi thn ch.

L trTnh cm

Bnh thng ang trong thi k khng hong

L tr Tnh cm

T l gia l tr v tnh cm


57/112

57

* Bc 9: Theo di phn cui cng ca hot ng l gip thn ch nhn nhnhng tin b c c v chun b tinh thn ng ph cho nhng kh khn sau ny cth xy ra. Nhn vin cng d tnh vic theo di nu cn thit.

* Ghi ch: trong qu trnh thn ch can thip khng hong, cc bc trn y khng

p dng mt cch cng nhc: theo th t m n c th xen k tu tng trng hp.5.3. Mt s gi tr gip c nhn i ph vi cm xc khi b khng hong

5.3.1. Cch thc gip thn ch trong tnh trng b sc v lo hi:

-Trong trng hp b e do, gip thn ch chuyn n mi trng an ton hn

-Trn an thn ch, ng vin h thy c s c mt ca cn s x hi nhm

gip h

-Ni chuyn vi thn ch

-Tip cn gn gi vi h nu thy thch hp

-Hng dn h trc tip lm nhng vic c th. V d: ni vi h: ngi xung,cm ci ny, v tr li cc cu hi ca bn.

5.3.2. Cch gip thn ch khi h ph nhn tnh hung:

-C thn ch ph nhn mc d khng ng tnh vi h

-Nhc li cc chi tit c th ca vn mt cch nh nhng v thn trng

-Nhc i nhc li nhng thng tin c th

-Khng nn ha nhng iu khng thc t, iu khng th c

-Nn t ng cm v thng cm.

5.3.3. Cch gip thn ch khi h ang tc gin:

-Nn nh h khng gin bn. H ang tc gin v phn ng v thc

- h c c hi bc l

-Khng nn thn ch nh bn

-T ra t tin. Ni vi h bn hiu h v bit h ang tc gin v bc bi, nhngbn c mt v bn s c gng gip h mt cch tch cc

-Khng nn tranh ci vi thn ch trong tnh trng khng hong.

5.3.4. Cch gip thn ch trong lc au kh:

-Lng nghe tch cc

-Trn an thn ch


58/112


59/112

59

1.2. Cc l lun c bn ng gp cho c s ca iu chnh hnh vi(trch dn

Miltenberger, 2008)

Ivan P. Pavlov (1849-1936)Pavlov thc hin nhng th nghim v nhng qu

trnh c bn ca phn x c iu kin (Pavlov, 1927).

Edward L. Thorndike (1874-1949). S ng gp chnh ca Thorndike l m tlut tc ng. Lut tc ng nu rng hnh vi a ra tc ng mong mun v mi

trng c xu hng c lp li trong tng lai. ng nhn mnh hc hi hnh vi(Thorndike 1911)

John B. Watson (1878-1958).Watson khng nh rng hnh vi c th quan st v

tt c cc hnh vi c kim sot bi cc s vic trong mi trng. c bit, Watsonm t mi trng vi nhn t kch thch to nn p ng.

B. F. Skinner (1904-1990)Skinner m rng lnh vc ch ngha hnh vi c m

t ban u bi Watson. Skinner gii thch s khc bit gia phn x iu kin v tphn x thao tcL thuyt ca Skinner l cn c quan trng cho iu chnh hnh vi.

(Ni dung ny c cp mn hc Hnh vi con ngi v mi trng)

2. Cc bc c bn trong iu chnh hnh vi

(Chng trnh t iu chnh Weiten, 1989 )


60/112

60

Biu cc bc thc hin chng trnh t iu chnh

Thu thp d liuc s

Xc nh nhngtin l c th

Quyt nh mc phn ng banu

Xc inh cc huqu c th xy ra

Nu r hnh vi

mong munBc

1

Kt thc chng trnh

Thit k chngtrnh

Chn cc chinlc tng p nghoc nhm gim sc

mnh phn ng

Thc hin v nh gi

chng trnh

Bc

2

Bc

4

Bc

3

Bc5


61/112


62/112

62

b. C th lp mt vn bn tha thun v thay i hnh vi cng vi nhng yu t kch

thch hay hn ch hnh vi mong mun.

5. Kt thc chng trnh

Khi bn thit k chng trnh nn ra nhng iu kin kt thc. Nn t ra mctiu chm dt v d t c bao cn (vi ngi mun gim cn) hoc khng dng bao

nhiu thuc l trong giai on thi gian nht nh. Chng trnh nn a ra k hoch

gim dn mt hoc hiu lc ca s cng c i vi hnh vi.

6. Mt s k thut c s dng trong iu chnh hnh vi (Miltenburger, 2008)

6.1. Sn sng hnh ng v gim dn:

- Sn sng hnh ng c s dng tng kh nng mt hnh vi. Chin lc

ny c s dng trong tp hun v ging dy .Nhng chin lc sn sng hnh ng

l nhn t kch thch c a ra trc hoc trong qu trnh thc hin hnh vi. Chng

gip cng c hnh vi.mong mun .

- Chin lc sn sng hnh ng.Xem v d sau - mt hun luyn vin dy hc

sinh cch nh bng. i vi mt cu th, ng a ra ch dn cch nh bng ng

(sn sng hnh ng); i vi ngi khc, ngi hun luyn vin a ra ch dn bng

c ch v bng ng tc lm th no cu th nh bng; i vi cu th th 3, ng

a ra chin lc sn sng lm mu - ng ni vi cu th cch nh bng v ch cho

anh ta hnh vi mong mun. Cui cng, i vi cu th th 4, ng cung cp chin

lc sn sng phn ng th cht. Vi chin lc sn sng phn ng th cht, ng

hng dn v mt th cht cho cu th (cm tay ch vic) thng qua hnh vi ng cho

n khi anh ta c th t lm. Cho n khi no hc vin thc hin c hnh vi ng,

ngi hun luyn vin cng c, thng qua khen tng, v vai...).

- Chin lc gim dn: l vic gim dn cc chin lc sn sng phn ng,

c s dng lm cho hnh vi xy ra cng vi nhn t kch thch m khng cn

chin lc sn sng phn ng. Mc tiu ca chin lc sn sng phn ng v gim

dn phn ng l c s tham gia ca c nhn vo hnh vi m khng cn chin lc

sn sng phn ng;(V d, khng cn phi gip na).

6.2. Liu php tm l th i hng

Liu php hnh vi l k thut iu chnh hnh vi trong nhng nhn t kchthch c s dng nh mt yu t tng trng tng cng nhng hnh vi mong

mun thn ch.


63/112

63

Trong liu php tm l dng th i hng, hnh vi mong mun c xc nh v

khi ngi ta a cho c nhn mt ci g tng trng cho mt vt, mt iu g m

c nhn mong mun nhng n c tch ly li v sau khi t c mt ngng no

ca hnh vi mong mun, c nhn s c c iu m h mun thc s. V d tr

c 10 phiu b ngoan s c i cng vin.6.3. o to/rn luyn k nng hnh vi (BST)

o to/rn luyn k nng hnh vi bao gm 4 hp phn: lp m hnh, ch dn,tp dt v ly phn hi, nhng hp phn tp hun ny c s dng cng nhau

dy nhiu k nng quan trng khc nhau cho ngi khuyt tt v tr em, ngi ln.

-u tin, ging vin a ra cch lm mu ngi hc quan st hnh vi.Lm

mu c th hin qua phim video, bng hoc phim hot hnh.

-Ging vin a ra nhng ch dnmt cch c th cch thc hin hnh vi. S ch

dn cn c th, theo th t, chnh xc.-Tp dt hnh vi. Ngi hc thc hnh cc hnh vi d trc, kh sau.

-Vic tp dt v thc hin tt hnh vi mong mun nn lun lun theo cngc hnh vi.

-Sau khi tp dt, ging vinphn hi. Phn hi s c a ra cho n khi hcvin th hin c hnh vi mong mun. Phn hi c th n t pha ging vin hocnhng thnh vin khc trong nhm.

6.4. Hp ng hnh vi

Hp ng hnh vi l nhng tha thun bng vn bn c s dng bi nhngngi mun tng hoc gim mc hnh vi mong mun hoc khng mong mun.

l ti liu bng vn bn nu hnh vi mc tiu, kt qu ca vic xy ra hoc khng xyra hnh vi mc tiu (cng c v/hoc trng pht), khun kh thi gian tha thun v

cch thc hnh vi mc tiu s c nh gi, ai s l ngi thc hin cc kt qu ca

hnh vi mc tiu.

Vic vit mt hp ng hnh vi khin c nhn tham gia vo hnh vi mong muntrong hp ng. Hp ng hnh vi c th hot ng thng qua qu trnh cam kt, hnhvi c chi phi bi nguyn tc v thit lp c ch han thnh hnh vi trong hp ng.

6.5 K thut gim lo lng v s hiTh gin, gim mn cm h thng (Masters, Burish, Hollon & Rimm, 1987;

Spiegler & Guevremont, 1998, Miltenburger, 2008).


64/112

64

Bi tp th dc th gin thng gip c nhn th gin trong tnh hung lo lng.C 4 k thut c bn sau y: Bi tp th gin c, bi tp th bng c honh, bi tp

tp trung s ch (v d vo hnh nh) v tp hun hnh vi, tp trung vo cc ng tc

th gin.

Gim mn cm h thng l cch gip mt c nhn vt qua ni s hi c

Joseph Wolpe xy dng (1958, 1961, 1990 ti Miltenburger, 2008). ng a ra kthut khi mt nh tr liu a ra nhng li ni, k thut gip c nhn tng tng hgim s hi bng cch hc th gin trong khi tng tng. C nhn va th gin v tngtng cc tnh hung gim s hi c sp xp theo th bc t t n s hi nht.

6.6. Thay i nhn thc thay i hnh vi

Mt trong s nhng cch iu chnh hnh vi thng qua c cu li nhn thc.Trong c cu li nhn thc, nh tr liu gip thn ch xc nh nhng suy ngh tiu ccv thay th bng nhng suy ngh tch cc t h thay i hnh vi.

Cc bc c cu li nhn thc

- Xc nh cc suy ngh v tnh hung gy lo lng - C nhn c th vit ra hay mt v tnh hung v nhng suy ngh xy ra vi h.

- Xc nh nhng phn ng cm xc hoc hnh vi i km theo nhng suy ngh .

V d:Tnh hung : Chng i lm v mun

Suy ngh: Chc l anh ta vo qun ru, anh ta i tn tnh ph n.

Hnh vi hoc cm xc: gin gi, b mc chng khi anh ta v nh, ht vo mtchng khi anh ta v mun.

Nh tr liu gip thn ch nh gi tnh hp l v chnh xc ca suy ngh ca h.Thng qua qu trnh ny, thn ch c th bt u ngh theo cch chnh xc v l gchn v gip h loi b cc hnh vi hoc cm xc tiu cc khng chnh xc.

IV. PHNG PHP TIP CN TP TRUNG VO GII PHP

1. Tng quan v cc phng php tip cn tp trung vo gii php

Can thip tp trung vo gii php c nh hng t nhiu cch tip cn khc nhautrong tham vn. Nhiu m hnh tham vn khc yu cu rng vn cn c c nhtham vn/ngi cung cp dch v v thn ch hiu nhau trong qu trnh cnglm vic.

S hp tc trong qu trnh tr gip vn c ngha rt quan trng, v s can thip tptrung vo gii php khng qu yu cu mi lin h rng buc gia vn c NVXHcm nhn v kt qu ca gii php m h mong mun t c. Do , vic tm hiu


65/112

65

v nguyn nhn ca vn trong qu trnh i thoi gia NVXH v thn ch khngc qu coi trng m iu quan trng hn c l ch h cn lm g mang li sthay i. Gii php cho vn v kt qu mong mun ca can thip l rt khc nhau.

De Shazer (1985) l tc gi chnh v l NVXH gn kt vi cch tip cn ny.

iu tr nhanh gn tp trung vo gii php l:

- Qu trnh gip mi ngi thay i bng cch xy dng cc gii php ch khngphi l ch trng lm vic vi vn .

- Trng tm ch khng phi l vn , xc nh v gii thch vn v ngungc ca vn .

- Trung bnh cn ti 4-5 bui lm vic, i khi mt bui cng t c mc tiu.

2. Gi thuyt v can thip tp trung vo gii php

(O'Hanlon Weiner Davis 1989)

- Mi ngi u c im mnh, ngun lc v kh nng gii quyt nhng thch

thc m h phi i mt trong cuc sng.

- Thay i l lun lun c th v xy ra.

- Cng vic ca ngi tham vn l gip thn ch xc nh cc thay i ang

xy ra v gip h nhng i thay.

- Hu ht cc vn khng i hi phi c bc thu thp thng tin mang tnh

ngun gc cho gii quyt.

- Gii php ca mt vn i khi khng cn phi bit nguyn nhn gy ra n l g.- Nhng thay i nh dn n thay i ln hn.

- Thn ch l ngi xc nh mc tiu ca vic iu tr.

- Thay i v gii php vn c th xy ra mt cch nhanh chng.

- Lun lun nn c nhiu hng gii quyt khi xem xt mt tnh hung c vn .

Giai on xy dng gii php:

De Shazer nhn thy thn ch thng a ra gii php cho vn ca h m

khng c s nh gi ca h hoc cc nhn vin x hi v bn cht ca cc vn .

Tuy nhin cu trc xy dng gii php kh khc bit so vi cch tip cn giiquyt vn .


66/112

66

Cc gii on Gii quyt vn Tp trung vo gii php

1.M t vn - y l bc u tin ca

gii quyt vn khi thn

ch m t vn ca mnh.

- Chng ta hi, "Lm thno chng ti c th c

ch cho bn?"

- Thn ch thng m tvn chi tit

- Dnh nhiu thi gian v n lc hn

cho xy dng gii php so vi vic gii

quyt vn .

- Chng ta ch yu cu v mt s thngtin: tnh cht, mc nghim trng ca

cc vn v khng hi nhiu v nguyn

nhn ca vn .

- Lng nghe mt cch trn trng cc vn ca thn ch v bin cuc hi thoi

bng vic ni chuyn v gii php.

2. Pht trin

mc tiu hp l

- NVXH thc hin vicnh gi theo cch tip

cn gii quyt vn .

- Nhn vin x hi khich l thn ch mt v nhng iu s thay i trong cuc

sng khi vn ca h c gii quyt.

3. Kt thc buitrao i

a ra phnhi

- L thi im m ccnhn vin gii quyt vn s tin hnh can thip

c ra trn c s kt

qu nh gi trc .

- Khi kt thc cuc tr chuyn v xydng gii php, chng ta a ra chothn ch nhng li khen ngi v mt s

gi . Cc li khen ngi nhn mnh

nhng g thn ch lm c trongvic gii quyt vn ca h.

- Nhng gi nn hng n nhng gthn ch c th thc hin tip tc

gii quyt cc vn ca h.

- Thng tin phn hi da trn thng tinm thn ch tit l cho chng ta v

mc tiu v cc ngoi l.

- Lun lun tp trung vo vic thn chcn lm g, lm cch no khc (theonh suy ngh ca h) i n mc

tiu v thnh cng.

4. nh gi stin b ca thn

ch

- Trong gii quyt vn ,xy dng gii php c th

c coi nh bc tham

- NVXH cng thn ch, r sot xem h lm g t c gii php lm

tha mn chnh h. iu ny c thc


67/112


68/112

68

- Mt im khc ch

Documents

lam viec voi ca nhan va gia dinh