Upload
others
View
4
Download
0
Embed Size (px)
Citation preview
108
109
LEH
RA
NG
EB
OTE
PFL
ICH
TFÄ
CH
ER
DIP
LOM
STU
DIE
NG
AN
G A
RC
HIT
EK
TUR
110
111
Bau
kons
truk
tiver
Ent
wur
f
In G
rupp
enar
beit
wer
den
die
Ent
wür
fe a
us d
em S
omm
erse
mes
ter
2008
wei
terb
earb
eite
t un
dso
woh
l ba
ukon
stru
ktiv
(6.
2) a
ls a
uch
ausb
aute
chni
sch
(6.9
) ve
rtie
ft. E
s si
nd d
aher
nur
beg
renz
tzu
sätz
liche
Neu
aufn
ahm
en m
öglic
h. E
ine
vorh
erig
e K
onta
ktau
fnah
me
mit
den
Sem
inar
grup
pen
des
Som
mer
sem
este
rs u
nd d
en W
isse
nsch
aftli
chen
Mita
rbei
tern
des
Fac
hgeb
iets
ist
Vor
raus
setz
ung
für
Neu
aufn
ahm
en.
Beg
leite
nd is
t ei
n W
orks
hop
zu d
en T
hem
en K
limat
echn
ik, A
kust
ik u
nd B
rand
schu
tz v
orge
sehe
n.
blac
k bo
xm
eets
whi
tecu
be-
Eine
Kun
stha
lle fü
r B
erlin
D
as S
emin
ar is
t di
e Fo
rtfü
hrun
g de
s E
ntw
urfs
sem
inar
s au
s de
m S
omm
erse
mes
ter
2008
.
.Win
ters
emes
ter
2008
/09
A-H
S:P
Fach
gebi
etKo
nstru
ktiv
es E
ntw
erfe
n un
d kl
imag
erec
htes
Baue
nFa
ch/M
odul
(lt.
StuP
o)1.
3 Ba
ukon
stru
ktiv
es E
ntw
erfe
nTi
tel d
er L
ehrv
eran
stal
tung
Bauk
onst
r. En
twer
fen
Art
der
Leh
rver
anst
altu
ngEP
/ VL
Them
a b
lack
box
mee
ts w
hite
cub
e - E
ine
Kuns
thal
le fü
rBe
rlin
SWS
/ LP
(nac
h EC
TS)
6+1
/ 10+
1Le
istu
ngsn
achw
eis
Entw
urf m
it Ve
rtief
ung
Bet
reuu
ngPr
of. H
asch
er I
Ch.
Stre
mm
enos
I N
NPr
üfre
cht
Has
cher
Teiln
ehm
erza
hl60
Ort
Rau
m 2
06 -
Bitte
Aus
hang
vor
A 6
02 b
each
ten
Zeit
Mitt
woc
h un
d D
onne
rsta
g I 1
0.00
- 18
.00
Uhr
1. V
eran
stal
tung
ster
min
16. 1
0. 2
008
I 10.
00 U
hr I
Rau
m A
606
Anm
eldu
ngbi
s zu
m 0
9.10
.200
8 in
Rau
m A
602
Die
se V
eran
stal
tung
ist k
ompa
tibel
mit
dem
Fac
h (D
iplo
mst
udie
ngan
g)Zw
eise
mes
trige
s, in
tern
atio
nale
s un
d in
terd
iszi
plin
äres
Ent
wur
fs-
und
Rea
lisie
rung
ssem
inar
in Z
usam
men
ar-
beit
mit:
TE
K- (
Bau
kons
trukt
ive
Verti
efun
g), L
ands
chaf
tspl
anun
g un
d de
r UN
AM
-Uni
vers
idad
Nac
iona
l Aut
óno-
ma
de M
éxic
o.D
ie e
igen
händ
ige
baul
iche
Rea
lisie
rung
der
eig
enen
Pla
nung
in M
exik
o st
eht i
m M
ittel
punk
t.W
S 08
/09:
Ein
ode
r zw
ei B
aupr
ojek
te w
erde
n b
is z
ur A
usfü
hrun
gsre
ife in
Abs
prac
he m
it de
n lo
kale
n B
au-
herr
en e
ntw
icke
lt un
d ka
lkul
iert.
K
ennt
niss
e üb
er L
and,
Kul
tur
und
Ort
bild
en d
ie G
rund
lage
. D
er B
aupr
ozes
s w
ird v
orst
rukt
urie
rt, d
ie lo
gi-
stis
chen
Vor
bere
itung
en w
erde
n ge
troffe
n, d
ie B
auge
lder
wer
den
eing
ewor
ben.
Win
ters
emes
terf
erie
n 09
: Rea
lisie
rung
der
Pro
jekt
e in
den
Gem
eind
en in
Zus
amm
enar
beit
mit
Stu
dier
ende
nde
r UN
AM
und
mit
Unt
erst
ützu
ng d
er B
auhe
rren
(Anr
echn
ung
als
Bau
prak
tikum
).SS
09:
Pla
nung
s- u
nd B
aupr
ozes
s w
erde
n do
kum
entie
rt un
d ev
a-lu
iert.
Aus
stel
lung
, Kat
alog
und
Pro
jekt
präs
enta
tion
bild
en d
en A
b-sc
hlus
s.
Die
lok
alen
, ex
trem
en B
edin
gung
en,
das
loka
le K
now
-How
, da
sei
gene
Wis
sen,
die
phy
sisc
he L
eist
ung
sow
ie d
ie T
eam
fähi
gkei
tbi
lden
die
Gre
nzen
die
ses
Pro
jekt
es. E
s w
ird e
rwar
tet:
Team
fähi
g-ke
it, I
nter
esse
an
inte
rkul
ture
ller
Aus
eina
nder
setz
ung,
han
dwer
k-lic
he G
esch
ickl
ichk
eit,
min
. G
rund
kenn
tnis
se i
n S
pani
sch
bis
zur
Abf
ahrt
und
unge
wöh
nlic
hes
Eng
agem
ent i
n ei
ner u
ngew
öhnl
iche
nLe
hrve
rans
taltu
ng.T
eiln
ahm
e oh
ne E
ntw
urf i
st m
öglic
h (je
2-4
SW
S/
Sem
este
r).
Die
Tei
lnah
me
in b
eide
n S
emes
tern
ist
beim
Ent
wur
f ve
rbin
dlic
heVo
raus
setz
ung.
Kos
ten:
ca.
400
Eur
o pl
us F
lug
für
den
zwei
mo-
natig
en A
ufen
thal
t DA
AD
Rei
seko
sten
zusc
huss
ist m
öglic
h (a
bge-
schl
osse
nes
Gru
ndst
udiu
m).
I
NFO
RM
ATIO
N Z
UM
PR
OJE
KT
2008
-09:
„Ver
sam
mln
gsra
um fü
r UM
CA
MIX
“:
w
ww
.a.tu
-ber
lin.d
e/m
exik
o
Win
ters
emes
ter
2008
/09
A-B
A:P
/ A
-HS:
P / A
-BA
:W
Fach
gebi
etM
exic
oFa
ch/M
odul
(lt.
StuP
o)1.
3 Ba
ukon
stru
ktiv
es E
ntw
erfe
nTi
tel d
er L
ehrv
eran
stal
tung
Entw
erfe
n un
d Ba
ukon
stru
ktio
n 5
Art
der
Leh
rver
anst
altu
ngEP
/ EP
/ VL
/ VL
Them
aPr
aktik
umss
emin
ar M
exik
oSW
S / L
P (n
ach
ECTS
)6+
7+1+
1 / 1
0+11
+1+1
Leis
tung
snac
hwei
sSt
udie
nbeg
leite
nder
Lei
stun
gsna
chw
eis
Bet
reuu
ngU
rsul
a H
artig
Prüf
rech
tH
artig
Teiln
ehm
erza
hl20
Ort
wird
bek
annt
gege
ben
Zeit
wird
bek
annt
gege
ben
1. V
eran
stal
tung
ster
min
Don
ners
tag
16.1
0.08
Anm
eldu
ngBe
wer
bung
bis
10.
10. R
aum
A 8
09 o
der
Brie
fkas
ten
A 4
Die
se V
eran
stal
tung
ist k
ompa
tibel
mit
dem
Fac
h (D
iplo
mst
udie
ngan
g)1.
3, 1
.2
112
113
Win
ters
emes
ter
2008
/09
A-H
S:P
Fach
gebi
etEn
twer
fen
von
Hoc
hbau
ten
eins
chl.
städ
teba
ulic
hes
Entw
erfe
nFa
ch/M
odul
(lt.
StuP
o)2.
2 St
ädte
baul
iche
s En
twer
fen
Tite
l der
Leh
rver
anst
altu
ngSt
ädte
baul
iche
s En
twer
fen
Art
der
Leh
rver
anst
altu
ngEP
/ VL
Them
aBe
rlin
Ran
dsta
dtSW
S / L
P (n
ach
ECTS
)6+
1 / 1
0+1
Leis
tung
snac
hwei
sSt
ädte
baul
iche
Ana
lyse
, Ent
wur
f, D
okum
enta
tion
Bet
reuu
ngSc
hultz
Prüf
rech
tSt
ollm
ann
Teiln
ehm
erza
hl8
Ort
A815
Zeit
Don
ners
tag,
Fre
itag
10-1
8 U
hr1.
Ver
anst
altu
ngst
erm
in16
. Okt
ober
200
8, A
815
, 10
Uhr
Anm
eldu
nger
ste
Vera
nsta
ltung
Die
se V
eran
stal
tung
ist k
ompa
tibel
mit
dem
Fac
h (D
iplo
mst
udie
ngan
g)
Win
ters
emes
ter
2008
/09
A-H
S:P
Fach
gebi
etEn
twer
fen
von
Hoc
hbau
ten
eins
chl.
städ
teba
ulic
hes
Entw
erfe
nFa
ch/M
odul
(lt.
StuP
o)2.
2 St
ädte
baul
iche
s En
twer
fen
Tite
l der
Leh
rver
anst
altu
ngSt
ädte
baul
iche
s En
twer
fen
Art
der
Leh
rver
anst
altu
ngEP
/ VL
Them
aSq
uat C
ity M
anua
lSW
S / L
P (n
ach
ECTS
)6+
1 / 1
0+1
Leis
tung
snac
hwei
sSt
ädte
baul
iche
Ana
lyse
, Ent
wur
f, D
okum
enta
tion
Bet
reuu
ngSt
ollm
ann
Prüf
rech
tSt
ollm
ann
Teiln
ehm
erza
hl8
Ort
A815
Zeit
Don
ners
tag,
Fre
itag
10-1
8 U
hr
1. V
eran
stal
tung
ster
min
16. O
ktob
er 2
008,
A 8
15, 1
0 U
hr (A
usha
ngbe
acht
en)
Anm
eldu
ngin
der
ers
ten
Vera
nsta
ltung
Die
se V
eran
stal
tung
ist k
ompa
tibel
mit
dem
Fac
h (D
iplo
mst
udie
ngan
g)
114
115
Neu
e A
lte
Sta
dt
Üb
er B
ran
den
bu
rg a
.d. H
avel
un
d R
ath
eno
w
154.
AIV
-SC
HIN
KE
L-W
ET
TB
EW
ER
B
ww
w.a
iv-b
erlin
.de
Win
ters
emes
ter
2008
/09
A-H
S:P
Fach
gebi
etEn
twer
fen
eins
chl.
Stad
tteilp
lanu
g un
dSt
adte
rneu
erun
gFa
ch/M
odul
(lt.
StuP
o)2.
2 St
ädte
baul
iche
s En
twer
fen
Tite
l der
Leh
rver
anst
altu
ngSt
ädte
baul
iche
s En
twer
fen
Art
der
Leh
rver
anst
altu
ngEP
/ VL
Them
aSc
hink
el W
ettb
ewer
b 20
09SW
S / L
P (n
ach
ECTS
)6+
1 / 1
0+1
Leis
tung
snac
hwei
sPl
äne,
Mod
elle
, Zei
chnu
ngen
Bet
reuu
ngPr
of. K
. Zilli
ch, W
M A
ndre
as Q
uedn
au, W
MLi
ndsa
y W
ebb
Prüf
rech
tZi
llich
Teiln
ehm
erza
hl24
Ort
Arbe
itsra
um A
816
Zeit
Don
ners
tags
, Fre
itags
10.
00-1
8.00
Uhr
1. V
eran
stal
tung
ster
min
wird
per
Aus
hang
bek
annt
geg
eben
Anm
eldu
ng
i
n de
r ers
ten
Ver
anst
altu
ng
Die
se V
eran
stal
tung
ist k
ompa
tibel
mit
dem
Fac
h (D
iplo
mst
udie
ngan
g)
WA
HLP
FLIC
HT-
UN
D W
AH
LMO
DU
LEW
AH
LPFL
ICH
T- U
ND
WA
HLF
ÄC
HE
R
(BA
CH
ELO
R/M
AS
TER
/DIP
LOM
)
Nac
h F
äche
rgru
pp
en g
eord
net.
116
117
RETH
INKI
NG B
ERLI
N // b
erlin
-toky
o [3
] …
.......
a sh
ort d
esign
exer
cise -
wha
t mak
es a
drea
m ma
chine
?
Win
ters
emes
ter
2008
/09
A-B
A:F
WP,
W
Fach
gebi
etEn
twer
fen
und
Inne
nrau
mpl
anun
gFa
ch/M
odul
(lt.
StuP
o)1.
1.6
Entw
erfe
nTi
tel d
er L
ehrv
eran
stal
tung
Enw
erfe
nA
rt d
er L
ehrv
eran
stal
tung
EPTh
ema
BER
LIN
& T
OKY
O //
3SW
S / L
P (n
ach
ECTS
)2
/ 3Le
istu
ngsn
achw
eis
draw
ings
, mod
els,
text
sB
etre
uung
Vass
al K
lauc
kPr
üfre
cht
Vass
alTe
ilneh
mer
zahl
40O
rta2
04Ze
ittb
a - t
hurs
days
and
frid
ays
10 a
.m. -
6 p
.m1.
Ver
anst
altu
ngst
erm
intb
a - w
ww
.a.tu
-ber
lin.d
e/ad
ip/
Anm
eldu
ngen
roll
in a
61
afte
r 10.
Oct
ober
Die
se V
eran
stal
tung
ist k
ompa
tibel
mit
dem
Fac
h (D
iplo
mst
udie
ngan
g)1.
2 St
egre
if
Dek
odie
rung
VIII
- B
ache
lors
tudi
enga
ng
Wer
hat
Ang
st v
or P
arti
zipa
tion
? Re
m K
oolh
aas
hat
die
drei
Sta
dien
der
Ver
zweiflun
g ei
nes
Arch
itek
ten
wie
fol
gt b
esch
rieb
en:
In d
er Z
eich
nung
ist
zunä
chst
no
ch a
lles
exak
t un
d sa
uber
. D
ie e
rste
Unz
ufri
eden
heit
tri
tt in
der
Bau
phas
e ei
n, w
enn
das
Geb
äude
dan
n do
ch n
icht
gan
z se
iner
Vor
stel
lung
ent
spri
cht.
Vol
lend
s re
sign
iert
er,
wen
n di
e Be
woh
ner
einz
iehe
n un
d ih
re G
ardi
nen
aufh
änge
n.Is
t de
r N
utze
r bl
oßes
Sch
reck
gesp
enst
des
Arc
hite
kten
? O
der
ist
er v
ielle
icht
auc
h ei
n Ex
pert
e? W
elch
es P
oten
zial
bes
itze
n se
ine
Vors
tellu
ngsw
elte
n? U
nd w
ie in
tegr
iert
man
sie
in d
ie P
lanu
ng?
Wir
wol
len
mit
Euc
h ve
rsch
iede
nste
, sp
anne
nde
Arch
itek
turp
roje
kte
mit
par
tizi
pati
vem
Ans
atz
entd
ecke
n un
d di
skut
iere
n.D
azu
lade
n w
ir e
in:
Muf
Arc
hite
kten
, Lo
ndon
; M
icro
clim
ax,
Séte
und
tx-
Arch
itek
ten,
Ber
lin v
eran
stal
ten
jew
eils
ein
en W
o-kr
shop
. (D
ie A
nfor
deru
ngen
an
die
Dok
umen
tati
on u
nd R
eflek
tion
sin
d un
ters
chie
den
nach
Bac
helo
r-,
Mas
ter-
ode
r D
iplo
m-
stud
ieng
ang.
)
Bild
ungs
reis
e: W
ir fl
iege
n zu
Luc
ien
Krol
l, d
em P
ioni
er d
er P
arti
zipa
tion
, na
ch B
rüss
el!
Besu
cht
die
Baup
ilote
n im
Rau
m A
201a
ode
r im
Web
unt
er w
ww
.bau
pilo
ten.
com
!
coll
ecti
f ex
yzt,
Le
Rab,
Par
is
Win
ters
emes
ter
2008
/09
A-B
A:W
,WP
Fach
gebi
etD
ie B
aupi
lote
nFa
ch/M
odul
(lt.
StuP
o)1.
1.8
Inte
rior S
pace
s / I
nnen
raum
gest
altu
ngTi
tel d
er L
ehrv
eran
stal
tung
Inne
nrau
mpl
anun
gA
rt d
er L
ehrv
eran
stal
tung
PiV
Them
aD
ekod
ieru
ng V
III: W
er h
at A
ngst
vor
Par
tizip
atio
n?(B
ache
lor)
SWS
/ LP
(nac
h EC
TS)
2 / 3
Leis
tung
snac
hwei
sR
eche
rche
, Dis
kuss
ions
beitr
agB
etre
uung
Mar
len
Wei
ser
Prüf
rech
tH
ofm
ann
Teiln
ehm
erza
hl15
Ort
Hal
le 2
Zeit
5 Ve
rans
taltu
ngen
1. V
eran
stal
tung
ster
min
Frei
tag,
17.
10.0
8, 1
0:00
Uhr
Anm
eldu
ng1.
Ver
anst
altu
ng
Die
se V
eran
stal
tung
ist k
ompa
tibel
mit
dem
Fac
h (D
iplo
mst
udie
ngan
g)1.
2.6.
118
119
FG L
eib
inge
rS
chw
erp
un
kt d
es F
ach
geb
iets
ist
das
Th
ema
Mat
eria
l in
der
Arc
hit
ektu
r.
Zie
l vo
n L
ehre
un
d F
ors
chu
ng
ist
das
sys
tem
atis
che
Era
rbei
ten
, Sam
mel
n
un
d d
ie V
erm
ittlu
ng
vo
n W
isse
n ü
ber
die
Mat
eria
lität
vo
n R
aum
un
d
Ko
nst
rukt
ion
. Die
Ko
mp
eten
z d
es A
rch
itek
ten
als
Ko
nst
rukt
eur,
Erf
ind
er
un
d r
äum
lich
er G
esta
lter
lieg
t d
arin
, die
inn
eren
Zu
sam
men
hän
ge
zwis
chen
Mat
eria
len
tsch
eid
un
g u
nd
Idee
nfi
nd
un
g z
u e
rken
nen
un
d d
iese
fü
r d
as e
igen
e kr
eati
ve H
and
eln
zu
ers
chlie
ßen
.
Ko
nst
rukt
ion
. Die
Ko
mp
eten
z d
es
dA
rchc
iteke
ten
als
Ko
ns
otr
ukt
eur
e, E
rfin
der
u
nd
räu
mu
mlic
her
Ges
taalt
er li
elg
t d
arinn
, die
inn
eren
Zu
sam
men
hä
enh
ng
e zw
isw
chen
Mat
eria
len
tsch
eeid
un
g u
nu
d Idd
een
fin
du
ng
zzu
erk
enn
en u
nd
dn
iese
fü
r d
as e
igen
e k
nre
ativ
e H
and
eln
zu
ers
chsch
ließ
lieen
.
Geg
enst
and
der
Lehr
vera
nsta
ltung
ist d
ie v
ergl
eich
ende
Unt
ersu
chun
g vo
n M
ater
ial-
konz
epte
n in
der
Arc
hite
ktur
. Bau
wer
ke u
nd T
exte
wer
den
eina
nder
geg
enüb
er g
este
llt
und
unte
r au
sgew
ählte
n A
spek
ten
anal
ysie
rt. D
ie S
tudi
eren
den
lern
en ü
ber
die
An
alys
e di
e in
nere
n Z
usam
men
häng
e zw
isch
en Id
eenb
ildun
g un
d M
ater
ialit
ät k
enne
n. D
urch
die
E
rarb
eitu
ng e
iner
Do
kum
enta
tio
n w
erde
n ge
mei
nsam
Krit
erie
n zu
r K
ateg
oris
ieru
ng d
er
betr
acht
eten
Bau
wer
ke fe
stge
legt
. Pro
toty
pis
che
En
twu
rfsp
roze
sse
wer
den
ersc
hlos
sen,
nac
hvol
lzie
hbar
und
auf
eig
ene
Arb
eite
n an
wen
dbar
gem
acht
. Erk
ennt
nis-
se a
us d
em S
emin
ar k
önne
n un
mitt
elba
r in
die
par
alle
l ang
ebot
enen
Ent
wur
fsse
min
are
einf
ließ
en.
Win
ters
emes
ter
2008
/09
A-B
A:F
WP,
W
Fach
gebi
etBa
ukon
stru
ktio
n un
d En
twer
fen
Fach
/Mod
ul (l
t. St
uPo)
1.1.
X [M
ater
ial P
IV]
Tite
l der
Leh
rver
anst
altu
ng[M
ater
ial P
IV]
Art
der
Leh
rver
anst
altu
ngPi
VTh
ema
EIG
EN-A
RTI
GE
MAT
ERIA
LIEN
Mat
eria
lkon
zept
eSW
S / L
P (n
ach
ECTS
)2
/ 3Le
istu
ngsn
achw
eis
Reg
elm
äßig
e Te
ilnah
me/
Ref
erat
/ Hau
sarb
eit
Bet
reuu
ngPr
of. L
eibi
nger
und
Cor
neliu
s N
ailis
Prüf
rech
tLe
ibin
ger
Teiln
ehm
erza
hl25
Ort
sieh
e Au
shan
g am
Fac
hgeb
iet
Zeit
Mi 1
0-13
Uhr
1. V
eran
stal
tung
ster
min
22.1
0.20
08An
mel
dung
Eint
ragu
ng a
m 2
9.10
.200
8
Die
se V
eran
stal
tung
ist k
ompa
tibel
mit
dem
Fac
h (D
iplo
mst
udie
ngan
g)
Dek
odie
rung
VIII
- M
aste
rstu
dien
gang
Wer
hat
Ang
st v
or P
arti
zipa
tion
? Re
m K
oolh
aas
hat
die
drei
Sta
dien
der
Ver
zweiflun
g ei
nes
Arch
itek
ten
wie
fol
gt b
esch
rieb
en:
In d
er Z
eich
nung
ist
zunä
chst
no
ch a
lles
exak
t un
d sa
uber
. D
ie e
rste
Unz
ufri
eden
heit
tri
tt in
der
Bau
phas
e ei
n, w
enn
das
Geb
äude
dan
n do
ch n
icht
gan
z se
iner
Vor
stel
lung
ent
spri
cht.
Vol
lend
s re
sign
iert
er,
wen
n di
e Be
woh
ner
einz
iehe
n un
d ih
re G
ardi
nen
aufh
änge
n.Is
t de
r N
utze
r bl
oßes
Sch
reck
gesp
enst
des
Arc
hite
kten
? O
der
ist
er v
ielle
icht
auc
h ei
n Ex
pert
e? W
elch
es P
oten
zial
bes
itze
n se
ine
Vors
tellu
ngsw
elte
n? U
nd w
ie in
tegr
iert
man
sie
in d
ie P
lanu
ng?
Wir
wol
len
mit
Euc
h ve
rsch
iede
nste
, sp
anne
nde
Arch
itek
turp
roje
kte
mit
par
tizi
pati
vem
Ans
atz
nich
t nu
r re
cher
chie
ren
und
disk
utie
ren,
son
dern
auc
h th
emat
isie
ren,
inw
iew
eit
Wis
sens
prod
ukti
on g
esel
lsch
aftl
ich
eing
ebet
tet
ist
(u.a
. „s
ozia
l ro
bust
es
Wis
sen“
, H
elga
Now
otny
).D
azu
lade
n w
ir e
in:
Muf
Arc
hite
kten
, Lo
ndon
; M
icro
clim
ax,
Séte
und
tx-
Arch
itek
ten,
Ber
lin v
eran
stal
ten
jew
eils
ein
en W
o-kr
shop
. (D
ie A
nfor
deru
ngen
an
die
Dok
umen
tati
on u
nd R
eflek
tion
sin
d un
ters
chie
den
nach
Bac
helo
r-,
Mas
ter-
ode
r D
iplo
m-
stud
ieng
ang.
)
Bild
ungs
reis
e: W
ir fl
iege
n zu
Luc
ien
Krol
l, d
em P
ioni
er d
er P
arti
zipa
tion
, na
ch B
rüss
el!
Besu
cht
die
Baup
ilote
n im
Rau
m A
201a
ode
r im
Web
unt
er w
ww
.bau
pilo
ten.
com
!
coll
ecti
f ex
yzt,
Le
Rab,
Par
is
Win
ters
emes
ter
2008
/09
A-H
S:W
P
Fach
gebi
etD
ie B
aupi
lote
nFa
ch/M
odul
(lt.
StuP
o)1.
2.6
Inne
nrau
mpl
anun
g un
d -g
esta
ltung
Tite
l der
Leh
rver
anst
altu
ngIn
nenr
aum
plan
ung
(4SW
S)A
rt d
er L
ehrv
eran
stal
tung
PiV
Them
aD
ekod
ieru
ng V
III: W
er h
at A
ngst
vor
Par
tizip
atio
n?(M
aste
r)SW
S / L
P (n
ach
ECTS
)4
/ 5Le
istu
ngsn
achw
eis
Rec
herc
he, D
isku
ssio
nsbe
itrag
Bet
reuu
ngM
arle
n W
eise
rPr
üfre
cht
Hof
man
nTe
ilneh
mer
zahl
15O
rtH
alle
2Ze
it5
Vera
nsta
ltung
en1.
Ver
anst
altu
ngst
erm
inFr
eita
g, 1
7.10
.08,
10:
00 U
hrAn
mel
dung
1. V
eran
stal
tung
Die
se V
eran
stal
tung
ist k
ompa
tibel
mit
dem
Fac
h (D
iplo
mst
udie
ngan
g)1.
2.6.
120
121
Publ
ic G
arde
ns P
rivat
e Sp
aces
Gar
dens
hav
e be
en p
lace
s of
con
tradi
ctio
n, m
ixin
g ut
ilitar
ian
func
tion
with
orn
amen
tal f
orm
. His
toric
ally,
arti
sts
have
re
pres
ente
d th
em a
s cu
ltiva
ted
encl
osur
es th
at c
onve
y a
sens
e of
par
adis
e w
hen
juxt
apos
ed w
ith th
e re
ality
out
side
th
e ga
rden
gat
es. T
his
sem
inar
aug
men
ts a
n on
goin
g fil
m b
ased
art
inst
alla
tion
abou
t the
Ber
lin K
lein
gärte
n co
loni
es
inco
rpor
atin
g ph
otog
raph
s, v
ideo
and
aud
io re
cord
ings
of t
he g
arde
ners
in th
eir g
arde
n sp
aces
that
will
be c
ompl
eted
in
201
0.
The
Ger
man
gar
den
plot
exe
mpl
ifies
the
chal
leng
es a
nd c
reat
ive
poss
ibilit
ies
inhe
rent
to th
e pr
actic
e of
mai
ntai
ning
natu
re in
a c
ity.
Berli
n is
now
hom
e to
833
Kle
ingä
rten
colo
nies
that
cov
er 4
% o
f the
city
. The
y oc
cupy
a c
urio
us s
pace
th
at c
onne
cts
urba
n pl
anni
ng,
arch
itect
ure,
his
tory
and
the
atre
. Thi
s se
min
ar f
ocus
es o
n an
his
toric
al o
verv
iew
of
Ger
man
Kle
ingä
rten,
as
wel
l as
cont
empo
rary
arti
sts
and
film
mak
ers
who
em
ploy
land
scap
e ar
chite
ctur
e an
d ga
rden
th
emes
in th
eir a
rtwor
k. It
will
addr
ess
the
cent
ral q
uest
ion:
Whe
n fil
min
g pe
ople
in th
eir i
deal
ized
env
ironm
ent,
whe
re
does
the
line
betw
een
docu
men
tary
and
spe
ctac
le e
xist
?
Allo
tmen
t gar
den,
Ber
lin
Win
ters
emes
ter
2008
/09
A-H
S:W
P
Fach
gebi
etEn
twer
fen
und
Inne
nrau
mpl
anun
gFa
ch/M
odul
(lt.
StuP
o)1.
2.6
Inne
nrau
mpl
anun
g un
d -g
esta
ltung
Tite
l der
Leh
rver
anst
altu
ngIn
nenr
aum
plan
ung
(4SW
S)A
rt d
er L
ehrv
eran
stal
tung
PiV
Them
aR
ETH
INKI
NG
BER
LIN
// p
ublic
gar
dens
priv
ate
spac
esSW
S / L
P (n
ach
ECTS
)4
/ 5Le
istu
ngsn
achw
eis
film
, tex
t, re
sear
chB
etre
uung
Luis
a G
reen
field
Prüf
rech
tVa
ssal
Teiln
ehm
erza
hl30
Ort
tba
Zeit
tba
1. V
eran
stal
tung
ster
min
tba
Anm
eldu
ngen
roll
in a
61 o
n or
afte
r Oct
ober
, 10t
h
Die
se V
eran
stal
tung
ist k
ompa
tibel
mit
dem
Fac
h (D
iplo
mst
udie
ngan
g)1.
1.7
/ 1.1
.8
The
AD
IP M
AG
AZI
NE
ADIP
offe
rs a
sem
inar
that
giv
es in
sigh
t in
the
wor
ld o
f pub
licat
ions
with
an
eye
tow
ards
the
actu
al fa
bric
atio
n of
a
mag
azin
e –
from
con
tent
col
lect
ion,
to g
raph
ic d
esig
n, to
the
insi
ght i
n th
e pr
intin
g pr
oces
s. In
wor
ksho
ps a
nd s
emin
ardi
scus
sion
s im
porta
nt to
ols
for t
he m
akin
g of
a m
agaz
ine
are
pres
ente
d an
d te
sted
.
The
purp
ose
of th
is m
agaz
ine
is to
sum
mar
ize
the
stud
ents
wor
k th
at h
as b
een
done
dur
ing
the
pres
ence
of J
ean-
Philip
pe V
assa
l as
Gue
st-P
rofe
ssor
at t
he T
echn
isch
e U
nive
rsitä
t Ber
lin. F
our s
tudy
-term
s of
und
erta
ken
rese
arch
in
Berli
n an
d th
e de
sign
of c
ity-s
peci
fic u
rban
and
arc
hite
ctur
al in
terv
entio
ns h
ave
dete
rmin
ed A
DIP
s re
cent
teac
hing
ph
iloso
phy.
Thu
s w
e w
ant t
o in
vite
all
of y
ou, a
ll st
uden
ts w
ho h
ave
wor
ked
with
us
durin
g th
ese
past
mon
ths,
as
wel
las
oth
ers
who
are
cur
ious
eno
ugh
to c
ome
join
us
and
wor
k on
the
publ
icat
ion
of th
e AD
IP M
AGAZ
INE.
This
sem
inar
is a
lso
offe
red
as a
‘Ver
tiefu
ng’ t
o ou
r des
ign
sem
inar
s.
Arch
itect
ural
mag
azin
es
Win
ters
emes
ter
2008
/09
A-H
S:W
P
Fach
gebi
etEn
twer
fen
und
Inne
nrau
mpl
anun
gFa
ch/M
odul
(lt.
StuP
o)1.
2.6
Inne
nrau
mpl
anun
g un
d -g
esta
ltung
Tite
l der
Leh
rver
anst
altu
ngIn
nenr
aum
plan
ung
(4SW
S)A
rt d
er L
ehrv
eran
stal
tung
PiV
Them
aR
ETH
INKI
NG
BER
LIN
// th
e ad
ip m
agaz
ine
SWS
/ LP
(nac
h EC
TS)
4 / 5
Leis
tung
snac
hwei
sre
sear
ch, t
ext,
film
, pub
licat
ion
wor
kB
etre
uung
Konr
ad, K
lauc
k, V
assa
lPr
üfre
cht
Vass
alTe
ilneh
mer
zahl
15O
rta6
06Ze
ittu
esda
ys &
app
oint
ed th
ursd
ays
3-6p
.m.
1. V
eran
stal
tung
ster
min
21.1
0.20
08An
mel
dung
enro
ll in
a61
on
or a
fter O
ctob
er, 1
0th
Die
se V
eran
stal
tung
ist k
ompa
tibel
mit
dem
Fac
h (D
iplo
mst
udie
ngan
g)1.
1.7
/ 1.1
.8
122
123
Kaum
ein
and
erer
arc
hite
kton
isch
er B
egrif
f ist
dur
ch d
ie M
oder
ne d
es 2
0. J
ahrh
unde
rts e
inem
sol
chen
radi
kale
n Be
deut
ungs
wan
del a
usge
setz
t wor
den,
wie
jene
r der
Fas
sade
. Der
nac
h Au
ßen
gew
andt
en F
läch
e de
s H
ause
s ha
t Al
berti
im 1
5. J
ahrh
unde
rt al
s er
ster
ein
e ko
nsis
tent
e Th
eorie
als
vor
nehm
ste
und
öffe
ntlic
he S
eite
der
Arc
hite
ktur
ge
gebe
n, d
ie m
ehr o
der m
inde
r bis
ins
19. J
ahrh
unde
rt G
ültig
keit
behi
elt.
Mit
der A
bleh
nung
alle
r his
toris
chen
Stil
e un
d de
r Ver
bann
ung
des
Orn
amen
ts a
us d
er A
rchi
tekt
ur m
eint
e di
e M
o-de
rne
alle
Fas
sade
nkun
st a
ls M
aske
rade
und
lüge
nhaf
ten
Sche
in e
ntla
rven
und
gru
ndsä
tzlic
h ab
lehn
en z
u m
üsse
n,
gest
ützt
auf
ein
en G
laub
en a
n fu
nktio
nale
Wah
rhaf
tigke
it, d
emzu
folg
e da
s Äu
ßere
ein
es G
ebäu
des
als
das
wah
re
Abbi
ld s
eine
s In
nere
n zu
ver
steh
en s
ei.
Erst
mit
der K
ritik
an
der f
unkt
iona
listis
chen
Ges
icht
slos
igke
it m
oder
ner A
rchi
tekt
ur e
rfähr
t der
Beg
riff F
assa
de a
ls
takt
isch
e O
berfl
äche
der
vis
uelle
n Ko
mm
unik
atio
n w
iede
r neu
e W
erts
chät
zung
. Inz
wis
chen
ist s
ogar
vol
ler O
ptim
is-
mus
im H
inbl
ick
auf d
en E
insa
tz e
lekt
roni
sche
r Med
ien
von
eine
r „in
tellig
ente
n Fa
ssad
e“ d
ie R
ede.
Das
Sem
inar
will
durc
h da
s St
udiu
m v
on Q
uelle
ntex
ten
und
geba
uten
Bei
spie
len
das
Spek
trum
der
theo
retis
chen
Ko
nzep
te z
um B
egrif
f „Fa
ssad
e“ a
uslo
ten
und
dadu
rch
das
arch
itekt
onis
che
Urte
ilsve
rmög
en s
chul
en.
Win
ters
emes
ter
2008
/09
A-B
A:F
WP,
W
Fach
gebi
etAr
chite
ktur
theo
rieFa
ch/M
odul
(lt.
StuP
o)3.
1.2
Arch
itekt
urth
eorie
Tite
l der
Leh
rver
anst
altu
ngAr
chite
ktur
theo
rieA
rt d
er L
ehrv
eran
stal
tung
SE
Them
aD
as G
esic
ht d
er A
rchi
tekt
ur: W
as is
t ein
eFa
ssad
e?SW
S / L
P (n
ach
ECTS
)2
/ 3Le
istu
ngsn
achw
eis
Ref
erat
, Hau
sarb
eit
Bet
reuu
ngPr
of. D
r. Fr
itz N
eum
eyer
Prüf
rech
tN
eum
eyer
Teiln
ehm
erza
hl30
Ort
A 31
0Ze
itD
iens
tag,
14:
00 -
16:0
0 U
hr1.
Ver
anst
altu
ngst
erm
in21
. Okt
ober
200
8An
mel
dung
in d
er e
rste
n Ve
rans
taltu
ng
Die
se V
eran
stal
tung
ist k
ompa
tibel
mit
dem
Fac
h (D
iplo
mst
udie
ngan
g)3.
6
Das
Gru
ndla
gens
emin
ar b
efaß
t sic
h m
it „k
lass
isch
en“ Q
uelle
ntex
ten
der A
rchi
tekt
urth
eorie
und
beh
ande
lt di
e w
ich-
tigst
en D
enka
nsät
ze u
nd d
eren
Bed
eutu
ng fü
r den
Dis
kurs
. Lek
türe
und
Dis
kuss
ion
der a
usge
wäh
lten
Schl
üsse
ltext
e so
llen
Einb
lick
in d
ie D
enki
nhal
te u
nd th
eore
tisch
en B
egrü
ndun
gen
des
Baue
ns g
ewäh
ren
und
dadu
rch
das
Gru
ndla
-ge
nwis
sen
für d
ie g
edan
klic
he A
usei
nand
erse
tzun
g m
it de
r Arc
hite
ktur
ver
mitt
eln.
D
as S
emin
ar d
es W
inte
rsem
este
rs 2
008/
09 b
efaß
t sic
h m
it de
n w
icht
igst
en V
ertre
tern
der
Arc
hite
ktur
theo
rie d
es 2
0.
Jahr
hund
erts
und
der
en P
ositi
onen
.
Win
ters
emes
ter
2008
/09
A-B
A:F
WP,
W
Fach
gebi
etAr
chite
ktur
theo
rieFa
ch/M
odul
(lt.
StuP
o)3.
1.2
Arch
itekt
urth
eorie
Tite
l der
Leh
rver
anst
altu
ngAr
chite
ktur
theo
rieA
rt d
er L
ehrv
eran
stal
tung
SE
Them
aG
rund
lage
n de
r Arc
hite
ktur
theo
rie: D
as 2
0.Ja
hrhu
nder
tSW
S / L
P (n
ach
ECTS
)2
/ 3Le
istu
ngsn
achw
eis
Ref
erat
, Hau
sarb
eit
Bet
reuu
ngPr
of. D
r. Fr
itz N
eum
eyer
Prüf
rech
tN
eum
eyer
Teiln
ehm
erza
hl30
Ort
A 31
0Ze
itM
onta
g 16
:00
- 18:
00 U
hr1.
Ver
anst
altu
ngst
erm
in20
.10.
2008
Anm
eldu
ngin
der
ers
ten
Vera
nsta
ltung
Die
se V
eran
stal
tung
ist k
ompa
tibel
mit
dem
Fac
h (D
iplo
mst
udie
ngan
g)3.
6
124
125
»Unt
ersu
chun
gen
über
den
Cha
ract
er d
er G
ebäu
de«.
So
laut
et d
er T
itel e
iner
178
5 er
schi
enen
en A
bhan
dlun
g. M
an
kann
die
se Ü
bers
chrif
t abe
r auc
h gl
eich
für d
ie g
anze
Deb
atte
neh
men
: Mit
der u
nmitt
elba
ren
Wirk
ung
der G
ebäu
de
auf d
as m
ensc
hlic
he G
emüt
, mit
der s
ich
der b
is h
eute
unb
ekan
nt g
eblie
bene
Ver
fass
er d
er »
Unt
ersu
chun
gen«
be
fass
t, be
schä
ftige
n si
ch g
egen
End
e de
s 18
. Jah
rhun
derts
auc
h vi
ele
ande
re A
utor
en. G
enan
nt s
eien
nur
Étie
nne-
Loui
s Bo
ullé
e un
d N
icol
as L
e C
amus
de
Méz
ière
s, H
einr
ich
Gen
tz, J
ohan
n W
olfg
ang
von
Goe
the
und
Karl
Frie
dric
h Sc
hink
el. G
esuc
ht w
ird e
in n
eues
Ver
stän
dnis
für d
ie M
öglic
hkei
ten
der A
rchi
tekt
ur, d
ie G
efüh
le d
es B
etra
chte
rs
anzu
spre
chen
und
ihn
in e
ine
beso
nder
e St
imm
ung
zu v
erse
tzen
. Die
Fra
ge n
ach
der a
ngem
esse
nen
Ersc
hein
ungs
-w
eise
ein
es G
ebäu
des
wird
dam
it ne
u ge
stel
lt, u
nd d
as k
onve
ntio
nelle
Sys
tem
der
kla
ssis
chen
Arc
hite
ktur
theo
rie,
in d
em d
er S
chm
uck
und
die
Maß
verh
ältn
isse
der
übe
rlief
erte
n Sä
ulen
ordn
unge
n di
e W
idm
ung
eine
s G
ebäu
des
able
sbar
gem
acht
hat
ten,
übe
rwor
fen.
Der
Blic
k ric
htet
sic
h da
mit
auf d
as G
ebäu
de a
ls in
divi
duel
les
Gan
zes,
ebe
n au
f des
sen
Cha
rakt
er –
in d
er g
egen
wär
tigen
Deb
atte
wür
de m
an v
ielle
icht
von
sei
ner A
tmos
phär
e sp
rech
en. D
ies
nur a
ls a
bsch
ließe
nder
Hin
wei
s au
f die
Akt
ualit
ät d
iese
r Tex
te, d
ie a
uch
zum
Nac
hden
ken
über
heu
tige
Ges
taltu
ngs-
frage
n an
rege
n m
ögen
.
Win
ters
emes
ter
2008
/09
A-B
A:F
WP,
W
Fach
gebi
etAr
chite
ktur
theo
rieFa
ch/M
odul
(lt.
StuP
o)3.
1.2
Arch
itekt
urth
eorie
Tite
l der
Leh
rver
anst
altu
ngAr
chite
ktur
theo
rieA
rt d
er L
ehrv
eran
stal
tung
SETh
ema
Unt
ersu
chun
gen
über
den
Cha
rakt
er d
er G
ebäu
deSW
S / L
P (n
ach
ECTS
)2
/ 3Le
istu
ngsn
achw
eis
Ref
erat
, Hau
sarb
eit
Bet
reuu
ngD
r. Ja
sper
Cep
lPr
üfre
cht
Neu
mey
erTe
ilneh
mer
zahl
30O
rtA
310
Zeit
Die
nsta
g, 1
6:00
- 18
:00
Uhr
1. V
eran
stal
tung
ster
min
21. O
ktob
er 2
008
Anm
eldu
ngin
der
ers
ten
Vera
nsta
ltung
Die
se V
eran
stal
tung
ist k
ompa
tibel
mit
dem
Fac
h (D
iplo
mst
udie
ngan
g)3.
6
Geg
enst
and
des
Verti
efun
gsse
min
ars
ist d
ie g
rund
sätz
liche
Aus
eina
nder
setz
ung
mit
dem
Fac
h Ar
chite
ktur
theo
rie in
in
haltl
iche
r, m
etho
disc
her b
egrif
flich
er F
orm
anh
and
spez
ifisc
her T
exte
und
The
men
stel
lung
en.
Die
Sch
wer
punk
tset
zung
für d
as W
inte
rsem
este
r bes
teht
in d
er L
ektü
re u
nd D
isku
ssio
n au
sgew
ählte
r Tex
te v
on
Juliu
s Po
sene
r, de
r die
inte
llekt
uelle
Aus
eina
nder
setz
ung
mit
der A
rchi
tekt
ur n
ach
1960
hie
rzul
ande
ent
schi
eden
ge
präg
t hat
. N
eben
der
Lek
türe
und
Dis
kuss
ion
der P
osen
er-T
exte
kön
nen
nach
Abs
prac
he a
uch
Them
en e
igen
er W
ahl e
rarb
eite
t un
d zu
r Dis
kuss
ion
gest
ellt
wer
den.
Das
Sem
inar
sol
l zum
wis
sens
chaf
tlich
en A
rbei
ten
anle
iten
und
richt
et s
ich
an
Stud
ente
n m
it G
rund
lage
nken
ntni
ssen
.
Win
ters
emes
ter
2008
/09
A-B
A:F
WP,
W
Fach
gebi
etAr
chite
ktur
theo
rieFa
ch/M
odul
(lt.
StuP
o)3.
1.2
Arch
itekt
urth
eorie
Tite
l der
Leh
rver
anst
altu
ngAr
chite
ktur
theo
rieA
rt d
er L
ehrv
eran
stal
tung
SE
Them
aVe
rtief
ungs
sem
inar
. Arc
hite
ktur
den
ken:
Tex
te v
onJu
lius
Pose
ner (
1904
-199
6)SW
S / L
P (n
ach
ECTS
)2
/ 3Le
istu
ngsn
achw
eis
Ref
erat
, Hau
sarb
eit
Bet
reuu
ngPr
of. D
r. Fr
itz N
eum
eyer
Prüf
rech
tN
eum
eyer
Teiln
ehm
erza
hl30
Ort
A 31
0Ze
itM
onta
g, 1
8:00
-20:
00 U
hr1.
Ver
anst
altu
ngst
erm
in20
.10.
2008
Anm
eldu
ngin
der
ers
ten
Vera
nsta
ltung
Die
se V
eran
stal
tung
ist k
ompa
tibel
mit
dem
Fac
h (D
iplo
mst
udie
ngan
g)3.
6
126
127
Das
Ein
führ
ungs
sem
inar
bef
asst
sic
h m
it de
r Lek
türe
und
Dis
kuss
ion
»kla
ssis
cher
« Q
uelle
ntex
te u
nd
beha
ndel
t die
wic
htig
sten
Den
kans
ätze
in d
er G
esch
icht
e de
r Arc
hite
ktur
theo
rie u
nd d
eren
Bed
eu-
tung
für d
en D
isku
rs. A
nhan
d de
r Lek
türe
und
ein
gehe
nden
Dis
kuss
ion
ausg
ewäh
lter S
chlü
ssel
text
e so
ll ei
n Ei
nblic
k in
die
Den
kinh
alte
und
theo
retis
che
Begr
ündu
ng d
er A
rchi
tekt
ur g
ewäh
rt un
d da
s R
üstz
eug
an h
isto
risch
em G
rund
lage
nwis
sen
verm
ittel
n w
erde
n, d
as fü
r die
gei
stig
e O
rient
ieru
ng in
de
r Aus
eina
nder
setz
ung
mit
der A
rchi
tekt
ur u
nver
zich
tbar
ist.
Beh
ande
lt w
erde
n vo
rneh
mlic
h di
e Sc
hrift
en, d
ie a
uch
Geg
enst
and
der
Vorle
sung
sin
d un
d in
der
Kl
ausu
r abg
efra
gt w
erde
n. D
as S
emin
ar is
t dah
er z
ur P
rüfu
ngsv
orbe
reitu
ng u
nd z
ur V
ertie
fung
des
in
der V
orle
sung
beh
ande
lten
Stof
fes
best
ens
geei
gnet
.
Mon
tags
, 18:
00 -
20:0
0 U
hr
21. O
ktob
er 2
008
A 92
1
Einf
ühru
ng in
die
Arc
hite
ktur
theo
rie (B
ache
lor)
128
129
Semi
nar m
it Exk
ursio
n. Zie
l der
gepla
nten L
ehrve
rans
taltun
g ist
es, a
nhan
d von
prak
tisch
en B
eispie
len di
e Arch
itek-
tur de
s Dek
onstr
uktiv
ismus
nähe
r zu e
rläute
rn un
d bau
gesc
hichtl
ich zu
defin
ieren
. Obw
ohl d
er D
ekon
struk
tivism
us
als A
rchite
kturb
eweg
ung n
och v
erhä
ltnism
äßig
jung i
st, ge
winn
t er in
der D
ebatt
e übe
r neu
ere E
ntwick
lunge
n zun
eh-
mend
an B
edeu
tung.
Desh
alb is
t es w
ichtig
, Ents
tehun
gshin
tergr
ünde
und d
ie En
twick
lung i
n den
verg
ange
nen 2
0 Ja
hren
aufzu
zeige
n. Im
Rah
men z
weier
vorb
ereit
ende
r Ver
ansta
ltung
en w
ird di
e jun
ge G
esch
ichte
des D
ekon
struk
-tiv
ismus
aufge
arbe
itet u
nd za
hlreic
he B
eispie
le für
geba
ute A
rchite
ktur g
egeb
en. E
s sch
ließe
n sich
Bes
ichtig
unge
n in
Berlin
und e
ine E
xkur
sion n
ach W
ien an
. Geb
äude
folge
nder
Arch
itekte
n wer
den b
esich
tigt (
Plan
ung)
: Libe
skind
, Ko
olhaa
s, Ha
did, G
ehry,
Coo
p Him
melb(
l)au,
Dome
nig, B
enisc
h. Te
rmine
: 11.1
1.08 (
TU),
13.01
.09 (T
U) un
d am
10.02
.09 (im
Jüdis
chen
Mus
eum)
. Wien
-Exk
ursio
n: 29
. Mär
z bis
01. A
pril 2
009.
Anme
ldung
: List
e im
Aush
ang v
or R
aum
A 90
2 od
er pe
r eMa
il: dr
-koell
ner@
t-onli
ne.de
Win
ters
emes
ter
2008
/09
A-B
A:F
WP,
W
Fach
gebi
etBa
u- u
nd S
tadt
baug
esch
icht
eFa
ch/M
odul
(lt.
StuP
o)3.
1.3
Baug
esch
icht
eTi
tel d
er L
ehrv
eran
stal
tung
Baug
esch
icht
e (4
sws)
Art
der
Leh
rver
anst
altu
ngSE
Them
aSE
Dek
onst
rukt
ivis
mus
in E
urop
aSW
S / L
P (n
ach
ECTS
)4
/ 6Le
istu
ngsn
achw
eis
Bet
reuu
ngD
r.-In
g. R
aine
r Köl
lner
(Prü
frech
t)Pr
üfre
cht
Cra
mer
Teiln
ehm
erza
hl25
Ort
A 05
3 un
d ex
tern
Zeit
Einz
elte
rmin
e un
d Ex
kurs
ion
1. V
eran
stal
tung
ster
min
11.1
1.20
08An
mel
dung
List
e vo
r A 9
02 o
der e
Mai
l: dr
-koe
llner
@t-o
nlin
e.de
Die
se V
eran
stal
tung
ist k
ompa
tibel
mit
dem
Fac
h (D
iplo
mst
udie
ngan
g)3.
2
Die K
irche
n Ro
ms
Rom
als Z
entru
m de
r röm
isch-
katho
lisch
en K
irche
ist s
eit de
m frü
hen C
hrist
entum
Bau
platz
unzä
hlige
r Kirc
heng
ebäu
de. K
lei-
ne un
d gro
ße, P
farr-,
Klos
ter-,
Titula
r- un
d Pilg
erkir
chen
fi nde
n sic
h in n
ahez
u jed
er S
traße
. Auc
h heu
te we
rden
- an
ders
als in
Be
rlin! -
in R
om ne
ue K
irche
n geb
aut.
Das S
emina
r will
einen
Übe
rblic
k geb
en üb
er de
n Kirc
henb
au
in Ro
m im
Spe
zielle
n, vo
r alle
m ab
er üb
er di
e Bau
aufga
be K
ir-ch
e im
Allge
meine
n - w
as ge
hört
zu ei
ner K
irche
, wie
funkti
o-nie
rt sie
und w
ie än
dern
sich
die A
rchite
ktur u
nd K
unstf
orme
n?Da
s Sem
inar d
ient a
ls Gr
undla
ge fü
r eine
Exk
ursio
n nac
h Rom
, die
vora
ussic
htlich
im S
omme
rseme
ster 2
009
durch
gefüh
rt wi
rd.
Lite
ratu
r: Be
ny, R
oloff/
Gunn
, Pete
r: Di
e Kirc
hen v
on R
om, F
reibu
rg 19
82 -
Zimme
rman
n, Fr
anz X
.: Die
Kirch
en
Roms
, 193
5 - G
rimal,
Pier
re: D
ie Ki
rchen
Rom
s, St
uttga
rt 19
97 (B
ildba
nd) -
Bra
nden
burg
, Hug
o: Di
e frü
hchr
istlic
hen
Kirch
en in
Rom
vom
4. bis
7. Ja
hrhu
nder
t: Der
Beg
inn de
r abe
ndlän
disch
en K
irche
nbau
kuns
t, Reg
ensb
urg 2
004
- De B
laauw
, Sibl
e: Cu
ltus e
t dec
or. Li
turgia
e ar
chite
ttura
nella
Rom
a tar
do an
tica e
med
ievale
– Ba
silica
Salv
ation
is,
Sanc
tae M
ariae
, San
cti P
etri, 2
Bde
., Vati
kans
tadt 1
994 -
Kra
utheim
er, R
ichar
d/ Fr
ankl,
Wolf
gang
/ Cor
bett,
Spen
cer/
Fraz
er, A
lfred K
.: Cor
pus b
asilic
arum
Chr
istian
arum
Rom
ae, 5
Bde
., Vati
kans
tadt 1
937-
1980
Leist
ungs
nach
weis:
rege
lmäß
ige Te
ilnah
me, a
ktive
Bete
iligun
g im
Semi
nar, R
efera
t, Prä
senta
tion,
Hand
out,
Beitra
g zum
Exk
ursio
nsre
ader,
wiss
ensc
haftli
ches
Arb
eiten
Anm
eldun
gin
der e
rsten
Ver
ansta
ltung
am 22
.10., 1
2-14
Uhr,
A06
0
Win
ters
emes
ter
2008
/09
A-B
A:F
WP,
W,W
P
Fach
gebi
etBa
u- u
nd S
tadt
baug
esch
icht
eFa
ch/M
odul
(lt.
StuP
o)3.
1.3
Baug
esch
icht
eTi
tel d
er L
ehrv
eran
stal
tung
Baug
esch
icht
e (2
sws)
Art
der
Leh
rver
anst
altu
ngSE
Them
aSE
Die
Kirc
hen
Rom
sSW
S / L
P (n
ach
ECTS
)2
/ 3Le
istu
ngsn
achw
eis
Bet
reuu
ngD
r.-In
g. B
arba
ra P
erlic
h-N
itzPr
üfre
cht
Cra
mer
Teiln
ehm
erza
hl30
Ort
A 06
0Ze
itM
ittw
och,
12
- 14
Uhr
1. V
eran
stal
tung
ster
min
22.1
0.08
Anm
eldu
ngBe
im e
rste
n Te
rmin
Die
se V
eran
stal
tung
ist k
ompa
tibel
mit
dem
Fac
h (D
iplo
mst
udie
ngan
g)3.
2
130
131
Der I
slam
breit
ete si
ch sc
hnell
über
weit
e Ge-
biete
aus.
Die E
ntsteh
ung d
er M
osch
ee hi
nge-
gen e
rstre
ckt s
ich üb
er lä
nger
e Zeit
räum
e. Ei
n Sa
kralba
utyp
muss
te er
st en
twick
elt w
erde
n. In
den w
eit au
seina
nder
geleg
enen
Teile
n des
He
rrsch
aftsg
ebiet
es w
urde
n un
tersc
hiedli
che
Lösu
ngen
gefu
nden
– n
icht
selte
n ge
präg
t vo
n de
r Arch
itektu
r vor
islam
ische
r Kult
uren
. Re
giona
l ver
breit
ete E
ntwur
fskon
zepte
, Bau
-tec
hnike
n und
Bau
forme
n steh
en in
Ause
inan-
derse
tzung
mit
dem
Einfl
uss
von
Bauw
erke
n „in
terna
tiona
l ane
rkann
ter“ H
errsc
her.
Im S
emina
r wer
den
die E
ntsteh
ung
der M
o-sc
hee
und
ihre
erste
n Fo
rtentw
icklun
gen
an-
hand
von B
aube
ispiel
en –
in Da
mask
us, K
airo,
Córd
oba o
der S
amar
ra –
verfo
lgt. D
en A
ufbau
un
d die
Funk
tions
weise
von M
osch
een e
rklär
t ein
e Ku
rzexk
ursio
n zu
eine
m Be
rliner
Obje
kt.
Die
Unter
such
ung
der E
inzelb
auwe
rke e
rfolgt
du
rch d
ie Te
ilneh
mer i
n Fo
rm v
on R
efera
ten
und e
iner s
chrift
liche
n Aus
arbe
itung
am E
nde
des S
emes
ters.
Win
ters
emes
ter
2008
/09
A-B
A:F
WP,
W,W
P
Fach
gebi
etBa
u- u
nd S
tadt
baug
esch
icht
eFa
ch/M
odul
(lt.
StuP
o)3.
1.3
Baug
esch
icht
eTi
tel d
er L
ehrv
eran
stal
tung
Baug
esch
icht
e (2
sws)
Art
der
Leh
rver
anst
altu
ngSE
Them
aSE
Die
früh
en M
osch
een
bis
um 1
000
SWS
/ LP
(nac
h EC
TS)
2 / 3
Leis
tung
snac
hwei
sB
etre
uung
Dip
l.-In
g. T
obia
s R
üten
ikPr
üfre
cht
Cra
mer
Teiln
ehm
erza
hl30
Ort
A 31
0Ze
itD
iens
tag,
12
- 14
Uhr
1. V
eran
stal
tung
ster
min
21.1
0.20
08An
mel
dung
beim
ers
ten
Term
in a
m 2
1.10
.08
Die
se V
eran
stal
tung
ist k
ompa
tibel
mit
dem
Fac
h (D
iplo
mst
udie
ngan
g)3.
2
Mitte
lalter
liche
Stad
tgrun
driss
e (Be
nevo
lo 19
90)
Weit
ere I
nform
ation
en zu
m Se
mina
r auf
unse
rer W
ebse
ite:
http:/
/baug
esch
ichte.
a.tu-
berlin
.de/bg
/lehr
e/ver
ansta
ltung
.php?
vera
nstal
tung=
semi
nar
Win
ters
emes
ter
2008
/09
A-B
A:F
WP,
W,W
P
Fach
gebi
etBa
u- u
nd S
tadt
baug
esch
icht
eFa
ch/M
odul
(lt.
StuP
o)3.
1.3
Baug
esch
icht
eTi
tel d
er L
ehrv
eran
stal
tung
Baug
esch
icht
e (2
sws)
Art
der
Leh
rver
anst
altu
ngSE
Them
aSE
Grü
ndun
gsst
ädte
im M
ittel
alte
rSW
S / L
P (n
ach
ECTS
)2
/ 3Le
istu
ngsn
achw
eis
Bet
reuu
ngPr
of. D
r.-In
g. J
ohan
nes
Cra
mer
Prüf
rech
tC
ram
erTe
ilneh
mer
zahl
30O
rtA
310
Zeit
Mon
tag,
14
- 16
Uhr
1. V
eran
stal
tung
ster
min
27.1
0.20
08An
mel
dung
Beim
ers
ten
Term
in
Die
se V
eran
stal
tung
ist k
ompa
tibel
mit
dem
Fac
h (D
iplo
mst
udie
ngan
g)3.
2
132
133
Qasr
al-Ms
chatt
a, Fa
ssad
enan
sicht
(Brü
nnow
1905
)
Weit
ere I
nform
ation
en zu
m Se
mina
r auf
unse
rer W
ebse
ite:
http:/
/baug
esch
ichte.
a.tu-
berlin
.de/bg
/lehr
e/ver
ansta
ltung
.php?
vera
nstal
tung=
semi
nar
Win
ters
emes
ter
2008
/09
A-B
A:F
WP,
W,W
P
Fach
gebi
etBa
u- u
nd S
tadt
baug
esch
icht
eFa
ch/M
odul
(lt.
StuP
o)3.
1.3
Baug
esch
icht
eTi
tel d
er L
ehrv
eran
stal
tung
Baug
esch
icht
e (2
sws)
Art
der
Leh
rver
anst
altu
ngSE
Them
aSE
Qas
r al-M
usha
tta -
Dok
umen
tatio
n un
dBa
ufor
schu
ngSW
S / L
P (n
ach
ECTS
)2
/ 3Le
istu
ngsn
achw
eis
Bet
reuu
ngPr
of. D
r.-In
g. J
ohan
nes
Cra
mer
Prüf
rech
tC
ram
erTe
ilneh
mer
zahl
30O
rtno
ch o
ffen
Zeit
noch
offe
n1.
Ver
anst
altu
ngst
erm
inno
ch o
ffen
Anm
eldu
ngBe
im e
rste
n Te
rmin
Die
se V
eran
stal
tung
ist k
ompa
tibel
mit
dem
Fac
h (D
iplo
mst
udie
ngan
g)3.
2
Baua
ufna
hme
Mess
el-Ba
uten,
ehem
. Gas
omete
r-Gelä
nde
Die Ü
bung
biete
t eine
n Übe
rblic
k übe
r die
versc
hiede
nen
Metho
den d
er B
auau
fnahm
e und
erklä
rt ihr
e Anw
endu
ng am
konk
reten
Obje
kt. D
ie Ba
uaufn
ahme
träg
t mit A
ufmaß
pläne
n im
Maß
stab 1
:50, e
inem
Raum
buch
, eine
r Foto
doku
menta
tion
und a
nalyt
ische
n Skiz
zen z
ur D
okum
entat
ion de
s Bes
tande
s un
d zur
Vor
bere
itung
von B
auma
ßnah
men b
ei.
Liter
atur:
CRAM
ER, J
ohan
nes:
Hand
buch
der B
auau
fnahm
e. St
uttga
rt 19
84 -
ECKS
TEIN
, Gün
ter(H
rsg.):
Emp
-feh
lunge
n für
Bau
doku
menta
tione
n. St
uttga
rt 19
99 -
GROS
SMAN
N, G
eorg
Ulric
h: Ei
nführ
ung i
n die
histor
ische
Ba
uforsc
hung
. Dar
mstad
t 199
3
Beme
rkung
: Einf
ühru
ngsv
eran
staltu
ngen
dien
stags
21.10
.08, 2
8.10.0
8, 12
-14 U
hr, A
053
Nach
bere
itung
: 27.0
1.09,
12-1
4 Uhr,
A 05
3Ex
kursi
onsw
oche
: 8.-1
2. De
zemb
er 20
08
Die B
auau
fnahm
e im
WiS
e 08/0
9 fi nd
et au
ssch
ließli
ch fü
r das
FG
Fran
k stat
t.
Anme
ldung
in de
r erst
en E
infüh
rung
sver
ansta
ltung
.
Win
ters
emes
ter
2008
/09
A-B
A:F
WP,
W
Fach
gebi
etBa
u- u
nd S
tadt
baug
esch
icht
eFa
ch/M
odul
(lt.
StuP
o)3.
1.3
Baug
esch
icht
eTi
tel d
er L
ehrv
eran
stal
tung
Baug
esch
icht
eA
rt d
er L
ehrv
eran
stal
tung
UE
Them
aU
E Ba
uauf
nahm
e - B
A 1
-SW
S / L
P (n
ach
ECTS
)2
/ 4Le
istu
ngsn
achw
eis
Bet
reuu
ngD
r.-In
g. B
arba
ra P
erlic
h-N
itzPr
üfre
cht
Cra
mer
Teiln
ehm
erza
hl30
Ort
A 05
3 un
d ex
tern
Zeit
Die
nsta
gs u
nd E
xkur
sion
swoc
he N
ov./D
ez. 2
008
1. V
eran
stal
tung
ster
min
21.1
0.20
08, 1
2 - 1
4 U
hrAn
mel
dung
Beim
ers
ten
Term
in
Die
se V
eran
stal
tung
ist k
ompa
tibel
mit
dem
Fac
h (D
iplo
mst
udie
ngan
g)3.
2.1
134
135
Baua
ufna
hme
Mess
el-Ba
uten,
ehem
. Gas
omete
r-Gelä
nde
Die Ü
bung
biete
t eine
n Übe
rblic
k übe
r die
versc
hiede
nen
Metho
den d
er B
auau
fnahm
e und
erklä
rt ihr
e Anw
endu
ng am
konk
reten
Obje
kt. D
ie Ba
uaufn
ahme
träg
t mit A
ufmaß
pläne
n im
Maß
stab 1
:50, e
inem
Raum
buch
, eine
r Foto
doku
menta
tion
und a
nalyt
ische
n Skiz
zen z
ur D
okum
entat
ion de
s Bes
tande
s un
d zur
Vor
bere
itung
von B
auma
ßnah
men b
ei.
Liter
atur:
CRAM
ER, J
ohan
nes:
Hand
buch
der B
auau
fnahm
e. St
uttga
rt 19
84 -
ECKS
TEIN
, Gün
ter(H
rsg.):
Emp
-feh
lunge
n für
Bau
doku
menta
tione
n. St
uttga
rt 19
99 -
GROS
SMAN
N, G
eorg
Ulric
h: Ei
nführ
ung i
n die
histor
ische
Ba
uforsc
hung
. Dar
mstad
t 199
3
Beme
rkung
: Einf
ühru
ngsv
eran
staltu
ngen
dien
stags
21.10
.08, 2
8.10.0
8, 12
-14 U
hr, A
053
Nach
bere
itung
: 27.0
1.09,
12-1
4 Uhr,
A 05
3Ex
kursi
onsw
oche
: 8.-1
2. De
zemb
er 20
08
Die B
auau
fnahm
e im
WiS
e 08/0
9 fi nd
et au
ssch
ließli
ch fü
r das
FG
Fran
k stat
t.
Anme
ldung
in de
r erst
en E
infüh
rung
sver
ansta
ltung
.
Win
ters
emes
ter
2008
/09
A-B
A:F
WP,
W
Fach
gebi
etBa
u- u
nd S
tadt
baug
esch
icht
eFa
ch/M
odul
(lt.
StuP
o)3.
1.3
Baug
esch
icht
eTi
tel d
er L
ehrv
eran
stal
tung
Baug
esch
icht
eA
rt d
er L
ehrv
eran
stal
tung
UE
Them
aU
E Ba
uauf
nahm
e - B
A 2
-SW
S / L
P (n
ach
ECTS
)2
/ 4Le
istu
ngsn
achw
eis
Bet
reuu
ngD
ipl.-
Ing.
Tob
ias
Rüt
enik
Prüf
rech
tC
ram
erTe
ilneh
mer
zahl
30O
rtA
053
und
exte
rnZe
itD
iens
tags
und
Exk
ursi
onsw
oche
Nov
./Dez
. 200
81.
Ver
anst
altu
ngst
erm
in21
.10.
2008
, 12
- 14
Uhr
Anm
eldu
ngBe
im e
rste
n Te
rmin
Die
se V
eran
stal
tung
ist k
ompa
tibel
mit
dem
Fac
h (D
iplo
mst
udie
ngan
g)3.
2.1
Baua
ufna
hme
Mess
el-Ba
uten,
ehem
. Gas
omete
r-Gelä
nde
Die Ü
bung
biete
t eine
n Übe
rblic
k übe
r die
versc
hiede
nen
Metho
den d
er B
auau
fnahm
e und
erklä
rt ihr
e Anw
endu
ng am
konk
reten
Obje
kt. D
ie Ba
uaufn
ahme
träg
t mit A
ufmaß
pläne
n im
Maß
stab 1
:50, e
inem
Raum
buch
, eine
r Foto
doku
menta
tion
und a
nalyt
ische
n Skiz
zen z
ur D
okum
entat
ion de
s Bes
tande
s un
d zur
Vor
bere
itung
von B
auma
ßnah
men b
ei.
Liter
atur:
CRAM
ER, J
ohan
nes:
Hand
buch
der B
auau
fnahm
e. St
uttga
rt 19
84 -
ECKS
TEIN
, Gün
ter(H
rsg.):
Emp
-feh
lunge
n für
Bau
doku
menta
tione
n. St
uttga
rt 19
99 -
GROS
SMAN
N, G
eorg
Ulric
h: Ei
nführ
ung i
n die
histor
ische
Ba
uforsc
hung
. Dar
mstad
t 199
3
Beme
rkung
: Einf
ühru
ngsv
eran
staltu
ngen
dien
stags
21.10
.08, 2
8.10.0
8, 12
-14 U
hr, A
053
Nach
bere
itung
: 27.0
1.09,
12-1
4 Uhr,
A 05
3Ex
kursi
onsw
oche
: 8.-1
2. De
zemb
er 20
08
Die B
auau
fnahm
e im
WiS
e 08/0
9 fi nd
et au
ssch
ließli
ch fü
r das
FG
Fran
k stat
t.
Anme
ldung
in de
r erst
en E
infüh
rung
sver
ansta
ltung
.
Win
ters
emes
ter
2008
/09
A-B
A:F
WP,
W
Fach
gebi
etBa
u- u
nd S
tadt
baug
esch
icht
eFa
ch/M
odul
(lt.
StuP
o)3.
1.3
Baug
esch
icht
eTi
tel d
er L
ehrv
eran
stal
tung
Baug
esch
icht
eA
rt d
er L
ehrv
eran
stal
tung
UE
Them
aU
E Ba
uauf
nahm
e - B
A 3
-SW
S / L
P (n
ach
ECTS
)2
/ 4Le
istu
ngsn
achw
eis
Bet
reuu
ngPr
of. D
r.-In
g. J
ohan
nes
Cra
mer
Prüf
rech
tC
ram
erTe
ilneh
mer
zahl
30O
rtA
053
und
exte
rnZe
itD
iens
tags
und
Exk
ursi
onsw
oche
Nov
./Dez
. 200
81.