NJOHJA DHE VLERESIMI I AKTIVEVE AFATGJATA

5

TEMA V-te : NJOHJA DHE VLERESIMI I AKTIVEVE AFATGJATA” Aktivet e njesise ekonomike,klasifikohen ne dy grupe kryesore:

Aktive Afatgjata Aktive Afatshkurtra

Aktivet Afatgjata

Cdo aktiv, do te konsiderohet i tille (kushtet), atehere kur: Kontrollohet nga njesia Pritet qe prej tij te kete perftime ekonomike per mbi 12 muaj Vlera (kosto) mund te matet me besushmeri Klasifikimi :

Materiale Jomateriale Financiare

Klasifikimi ne keto tre grupe, mban parasysh : Kane apo jo permbajtje materiale, pra trupezohen apo jo. Rolit qe luajne ne sigurimin e fitimit dhe politikat e njesise per zevendesimin

e tyre.

Paraqitja ne PF : Duhet te jete:

Reale Sinqerte Vertete

Aktive Afatgjata Materiale (AAM)

VleresimiVleresimi, behet kur :

Hyjne per here te pare ne njesi Paraqiten ne PF Dalin nga njesia

Metodat e vleresimit : Me koston historike (kosto) -“- korente Me vleren e realizushme -“- aktuale -”- e drejte

Kostoja historike e aktivit, eshte ai qe eshte llogaritur ne momentin e hyrjes,

Kostoja korente, perfaqeson parate qe duhen paguar nqs i njejti aktiv ose ekuivalenti i tij eshte blere me pare,ndertohet sot.

Vlera e realizushme (e shlyerjes), percaktohet nga mjetet monetare qe mund te merren nga nje shitje normale ne nje moment te caktuar

Vlera aktuale: * Koncepti: Eshte disponimi i se njejtes shume te mjeteve monetare duke e pare ne vartesi te kohes kur ajo disponohet, prandaj dhe kemi: - vlere aktuale - vlere te ardhshme dhe, sa me shpejte qe te disponohet kjo shume, aq me shpejt mund te depozitohet apo te investohet.

Vlera aktuale

Psh. Pas nje viti do te arketohen 500.000 leke dhe norma vjetore e skontimit eshte 8%. Atehere : Vlera aktuale pas nje viti = 500.000 :108% = 462.963 leke, pra,ne se shuma prej 500.000 leke do te investohet sot, dobishmeria per perdoruesin eshte me e madhe. Vlera aktuale, eshte ne raport te zhdrejte me normen e skontimit dhe me kohezgjatjen e periudhes se arthshme dhe ne raport te drejte me normen e interesit. Pra.

Vlera e ardhshme, eshte nocioni i kundert i vleres aktuale dhe kjo llogaritet:

Vl.Ardhshme = Vl.Aktuale sot + (% interesit x vitet) 500000 + (500000 x 8 % x 1) = 540.000 leke

Vlera e drejte: Eshte shuma me te cilen nje aktiv mund te kembehet dhe detyrimi eshte shume me te cilen mund te shlyhej nje pasiv mes paleve te vetedishme dhe te vullnetshme. Perdorim me te gjere gjen metoda e kostos historike sepse :

Llogaritet me lehte dhe me thjeshte Saktesia eshte me e madhe se metodat e tjera.

Perdorimi i metodave me vleren e tregut :

mbart rezikun e faktoreve subjektive gabimeve njerezore ne procesin e vleresimit rezikun e manipulimit te te dhenave te kontabilitetit dhe te PF Megjithate, ne hartimin e PF, SNK rregullojne problemet e vleresimit sipas grupeve te vecanta te Aktiveve Afatgjata.

Aktivet Afatgjata Jomateriale (AAJM)

Bejne pjese :

Licensa, Marka, Patenta, Metoda, Programe, Projekte, Modelime, Emri i mire, AAJM ne proces.

Njohja

Te plotesojne 3 kushtet: Indentifikimin Te kontrollueshme Perfitime mbi 12 muaj

- Indentifikimi: Te dallohen nga “Emri i mire” qe nuk indentifikohet Te jepen te ndara,me qira,shiten,kembehen, transferohen, etj

Ne se nuk indentifikohet, klasifikohet ne emrin e mire. Te kene ardhur nga nje e drejte kontraktuale apo te drejte ligjore.

Ne se nuk plotesohen kushtet e ketij standardi, shpenzimet kalojne ne ato te periudhes (shpenzimet qe behen psh per nje studim per njohjen e nje patente).

- Kontrolli: Shprehet ne ate qe njesia ekonomike ka fuqine qe te marre perfitime ekonomike dhe njekohesisht te kufizoje te tjeret qe te marrin pjese ne keto perfitime.Kjo vjen kryesisht nga te drejtat ligjore.

- Perfitimi ekonomik: Si rrjedhoje e perdorimit te AAJM :

Sigurohet rritja e te ardhurave, Ulet kostoja (ka aktive qe edhe pse nuk rriten te ardhurat,ulet

kostoja, psh “Pronesia intelektuale”) Rritet fitimi.

Prioritet ne njohjen e AAJM marrin dy momente kryesore:

Kushtet e njohjes nuk duhen kerkuar vetem kur prodhohet, blihet apo krijohet nje AAJM,

por, edhe Kur kryhen shpenz. pas njohjes per shtimin, zevendesimin apo sherbime te ndryshme

Te dallohen AAM nga AAJM, psh

- Kur kompjuteri mund te perdoret vetem se bashku me programin: evidentohen te dyja se bashku ne AAM

- Kur kompjuteri perdoret edhe vecmas nga programi i kontabilitetit programi evidentohet ne AAJM.

Hyrja e AAJomateriale

Hyrja realizohet e vecante ose me aktive te tjera se bashku dhe vleresohet me kosto.

Hyrjet realizohen :

Blerjet Bashkim bisnesi Grantet Dhuratat Prodhuar nga vete njesia Kembim me aktive te tjera.

Blerjet: Ne koston e blerjes bejne pjese:

Cmimi i blerjes Taksat doganore dhe taksat e pakthyshme Shpenzime te tjera deri sa AAJM te jete gadi per pune (sherbime

ligjore,etj) Interesat e kredise kur blerja zgjat mbi nje vit.Nderpritet kur aktivi

eshte gadi. Kur blihet me aksione, me vleren e drejte te ketij instrumenti. Ne se behen skonto dhe zbritje tregtare, keto zbritje ulin vleren e

aktivit.

Nga bashkimi i bisneseve : Kostoja = Vleren e drejte = Cmimin e kuotuar ne treg Ka treg aktiv Cmimi i kuotuar ne treg caktohet ne mvartesi: apo Nuk ka treg aktiv Kushtet per te ekzistuar nje nga te dy tregjet e siperme:

Kur ka treg aktiv, kerkohet te plotesohen:

Elementet qe tregtohen te jene homogjen Te bien dakord bleresi me shitesin dhe transaksioni te

realizohet me vullnet te lire Te jete i mjaftushem informacioni nga te dy palet.

Kur nuk ka treg aktiv: Vlera do te percaktohet nga niveli i transaksioneve te koheve te fundit

* Ne ato raste kur nga bashkimi i bisneseve, vlera e AAJM, nuk mund te matet me besushmeri, atehere do te beje pjese ne grupin e Emrit te Mire.

Dhurata ose Grante Qeveritare

Qeveria ose Pushteti Vendor, jep : Licensa per TV Licensa per shfrytezimin e burimeve te kufizuara Licensa importi Te drejten e tokes per aeroporte, etj.

Me vleren e drejte fillestareVleresimi : ose Me nje vlere nominale + Shpenz. perg.deri ne shfrytezim

Blerje me kembim, realizohet :

Duke dhene nje aktiv tjeter ” ” nje aktiv tjeter + mjete monetare

- Vleresimi ( ne kater menyra)

Me vleren e drejte te aktivit te mare. Kjo behet kur transaksionet kane natyre tregtare,dmth risku,flukset monetare jane te ndryshme per aktivet qe kembehen

Me vleren e aktivit te dhene.

Kjo behet kur dhenia dhe marja e aktivit behet me besushmeri.

Me vleren e aktivit te marre

Kur vleresimi me besushmeri behet vetem per aktivin e marre.

Diferencat negative (marre-dhene), shkon ne vleren Aktivit marre ndersa diferencat pozitive, nuk merret ne kontabilitet (parimi kujdesit)

Me Vl.Kont.Neto te aktivit te dhene+- diferencen e mjet. Monetare dhe kjo behet

kur transaksioni ka natyre jo tregtare dmth mungon informacioni

Emri i mire i prodhuar.

Eshte diferenca midis Vleres Globale te pasurise dhe Kapitalit.

Megjithate, ne kushtet qe nuk mund te evidentohet vecmas, nuk merret ne evidencen e aktiveve.

Merret ne evidences e aktiveve te bleresit kur shoqeria shitet.

AAJM te prodhuara:

KerkimiKalon ne dy faza kryesore : * Persosje teknollogjike

Zhvillimi

Kur keto mbleksen te dyja, quhen sikur jane per kerkim.

* Nuk do te evidentohen ne AAJM disa shpenzime qe kryhen nga njesia ekonomike per prodhimin :

Markave Emrit te mire

Dhe kjo per faktin se kostoja e tyre nuk mund te dallohet nga vete shpenzimet qe behen per zhvillimin e vete veprimtarise se bisnesit.

Vleresimi i AAJM te prodhuara:

Per nje AAJM qe ploteson per here te pare kriteret e njohjes dhe vleresimi behet me koston e prodhimit, ku futen:

Shpenzimet materiale Shpenzimet per pagat Kuotat per rregjistrimin ligjor Amortizimi i patentes dhe e licenses te perdorura Shpenzimet e pergjithshme

* Kur drejtimi i njesise, gjykon se nuk plotesohen kushtet per te njohur AAJM, atehere shpenzimet shkojne ne rezultatin e vitit.

Pakesimi i vleres te AAJM.

* Shperndarja e kostos, realizohet nepermjet amortizimit, dhe per te realizuar kete, per AAJM dallohen:

Te pafundme 2 Jetegjatesi te dobishme: Te fundme

Jetegjatesi e dobishme e pafundme e cila nuk ka kufizime per kohen e perdorimit. Ne kete rast, AAJM nuk amortizohen.

Megjithate duhet te testohen se mos si rrjedhoje e teknollogjive te reja, aktivi eshte zhvleresuar. Ne se vlera kontable neto, eshte me e vogel se shuma e rikuperuar, diferenca shkon ne humbje nga zhvleresimi.

Jetegjatesi e dobishme e fundme dhe qe ka te beje me afatin e kontrates dhe ne se kjo rinovohet, shtohet afati.

Amortizimi behet me metoden lineare, fillon kur nis perdorimi dhe nderpritet kur del jashte njesise ose mbahet per shitje

Vleresimi ne Bilanc.

Trajtimi standard.

Me Vleren Kontable Neto (Kosto–Amort.Akum.+Humbje te Akum.)

Trajtimi alternativ i lejuar.

Me vleren e drejte ne daten e rivler.- (Amort.Akum.+Humbjen e vleres) dmth me Vleren e Drejte Neto dhe kjo

Kerkon ekzistencen e tregut aktiv (reference per cmimin)

dhe kur s’ka treg aktiv:

do te merret rivleresimi i fundit.

Sistemimi nga rivleresimi.

Ka te beje: Si del diferenca, + apo - Ne se rivleresimi behet per here te pare apo eshte bere edhe here te

tjera.

* Kur rivleresimi eshte bere per here te pare:

- Rritja e vleres shkon ne Kapitalin neto (Plusvlera nga rivleresimi)

- Ulja e vleres shkon ne Humbje nga rivleresimi (Minusvlera)

* Kur vleresimi eshte bere edhe here te tjera :

Rasti i I-re 1) Rivleresimi i meparshem ulje 10.000 leke: Humbje 10000 te AAJM 10000 2) Rivleresimi i ri me rritje 13.000 leke :

AAJM 13000 te Fitimi 10000 Kap.Veta 3000 Rasti i II-te

1) Rivleresimi i meparshem rritje 13.000 leke AAJM 13000 te Kap.Veta 13000

2) Rivleresimi i ri, ulje 15.000 leke Kap.Veta 13000 Humbje 2000 te AAJM 15000* Kur AAJM del nga njesia (shitet,dhurohet,del jashteperdorimit),plusvlera e rivleresimit mund te mos kaloje ne te ardhura por ne Fitim te Pashperndara C’Vleresimi.

C’vleresimi konstatohet kur: Vlera e rikuperushme nga perdorimi ose shitja,

eshte me e vogel, se Vlera Kontable Neto

Demtimi,ulja e aftesise perdorueseFaktoret qe ndikojne : (faktore te brendshem) Ndryshime ne treg, teknollogjia e re (faktor i jashtem)

Njesise ekonomike i kerkohet qe per AAJM, cdo vit dhe ne te njejten kohe, te beje test zhvleresimi. Me koston e amortizuarMetodat (modelet): Me vleren e drejte

Modeli me koston e amortizuar (psh licensa)

Kostoja 1 miliard leke (afati 15 vjet)Me 1/1/2012 Amortizimi 333 milion lekeMe 31/12/2012 Testi : Vlera e rikuperusme 570 milion leke

Si do te paraqitet licensa ne PF te dt. 31 dhjetor 2012 ?

Vl.K.N = Kosto – (Amort.Akum. 1/1/2012 + Amort.2012) ,

1.000.000 – ( 333000 + 67000 ) = 600.000 (000/leke) Rezultatet e zhvleresimit = 570.000–600.000= 30.000 leke ulje Veprimi kontabel :

Shpenzime(Humbje) Zhvleresimi 30.000 Te AAJM (Licensa) 30.000 Ne PF te dt. 31/12/2012, licensa do te paraqitet me vleren :

1.000.000 - (333000+67000+30000) = 570.000 Vlera Rikuperushme

Modeli me vleren e drejte

Kjo metode mban parasysh edhe faktin ne se me pare dhe te paraqitur ne bilanc, kemi plusvlere nga rivleresimi e paraqitur ne Kapitalet e veta. Ne se psh, ne

bilancin e vitit 2010 figuronte nje plusvlere nga rivleresimi i licenses 50.000 leke, llogaritjet dhe veprimi kontabel do te ndiqnin kete rrjedhe:VKN = 1.000.000 – 400.000 = 600.000 leke Shuma e rikuperushme - VKN ; 570.000 - 600.000 = - 30.000 Humbje nga ulja e vleresVeprimi kontabel: Plusvlera nga rivleresimi AAJM 30.000 te AAJM “Licensa” 30.000

* Me veprimin e siperme, ne kushtet qe testimi ne fund te vitit dha humbje, ky efekt shkon ne paksim te plusvleres te ardhur nga testimet e meparshme.

* Ne se ulja e vleres do te ishte me teper se 50.000 leke qe ishte me pare plusvlera, psh 56.000 leke,diferenca prej 6.000 (56000-50000) do te kalonte ne paksim te rezultatit te periudhes.

C’regjistrimi i AAJM, behet :

Kur shiten , Kur dalin jashte perdorimit, Kur nuk priten me perfitime ekonomike

* Shkarkimi behet me vleren e mbetur te AAJM .

* Shitja behet me vleren e drejte te tregut. Diferenca, Fitim ose Humbje paraqitet ne PASH si te ardhura ose si shpenzime

* Kur mbahet per tu nxjere jashte perdorimit, ne fund te cdo viti, njesia ben testimin dhe per uljen e vleres pakson vleren e mbetur.

Paraqitja ne PF te publikushme.

Rendesi te vecante dhe ne dobi te perdoruesave, mer saktesia e informacionit duke i dalluar mire AAJM nga aktivet e tjera te patrupezuara.Informacioni kryesor qe duhet dhene ka te beje:

AAJM te prodhuara nga vete njesia ekonomike

Jeten e perdorimit ose normen e amortizimit te perdorur Cila nga metodat e amortizimit eshte perdorur Cila eshte vlera e mbetur e AAJM ne total dhe cdo lloji.

=============

AKTIVET AFATGJATA MATERIALE (AAM)

Kushtet: Indentifikimi (fizike,jomonetare) Kontrolli (mbi 12 muaj) Perfitime ekonomike

Klasifikimi (sipas natyres homogjene)

Objekt konsumi :Ndertesa, Makineri, Pajisje zyre dhe inform. Objekt harxhimi : Miniera, Pyje, Puse nafte, etj Objekt jo konsumi: Toka .Troje, Terene , etj.

Karakterisikat :

Marrin pjese ne shume cikle prodhime apo sherbimi Konsumohen pjese-pjese Ruajne formen e tyre te jashtme

Njohja : Te jape perfitime mbi 12 muaj

(shkalle sigurie per perfitime ekonomike,ndryshe nuk meret ne evidence) Kostoja te matet besushem

Prodhimi vetiak,me shpenzimet e kryera Hyrjet e tjera, ne vartesi te kushteve specifike:

- Dy AAM te lidhura me njera tjetren, kostoja llogaritet se bashku (bazamenti me antenen),- Ne se koha e shfrytezimit ndryshon, amortizimi llogaritet sipas jetes se dobishme te cdo njerit.

Vleresimi : Ne hyrje

Nga blerjet , Nga prodhim vetiak, Nga kembimi, Nga kontributi ne natyre, Nga dhuratat

Gjate perdorimit

Ne dalje

Lidhur me vleresimin, disa percaktime qe duhen patur parasysh Kostoja Historike, eshte vlera e Aktivit ne momentin e hyrjes ne njesine

ekonomike:

Kostoja e kujdesit, qe perfaqeson nje mbi kosto ne rastet e prodhimit vetiak dhe qe nuk rrit koston e aktivit,por shkon ne humbje te njesise (shpenzime te cilat tejkalojne dobishmerine e aktivit sic eshte psh

rrehimi i antenave te telekomunikacionit).

Vlera Kontable (e mbartur), qe paraqitet ne kontabilitet: Vl.Kontable = Vl.Fillestare +- shtesat ose paksimet nga Rivler.

Vlera Kontable Neto : Vl.Kont.Neto = Vlera Fill.ose Vl.Rivl. -Amort.&Zhvleresimet

E pergjithshmja eshte qe cdo aktiv, ne castin e hyrjes, ka nje vlere dhe kjo perben Vleren Fillestare e cila e shoqeron mjetin gjate jetes se tij ne kontabilitet, perjashtuar rastet:

Kur rritet si rrjedhoje e permiresimeve, Kur rivleresohet me vleren e tregut Kur eshte zhvleresuar

Shtesat AAM Blerja e AAM Vleresimi behet me Koston e blerjes:

- Cmimi i blerjes- Taksat e pakthyshme- Kostot e tjera deri ne gjendje gadi per pune:

o Pergatitja e vendit te punes (bazamenti)o Transportio Instalimio Testimio Sherbime profesionale (arkitekt,inxhinjer)o Shp.parashikuar per heqjen ose levizjen e tijo Kostoja e huamarjes (kapitalizohet):

Nuk bejne pjese ne koston e blerjes:

- Shpenzimet e pergjithshme qe nuk i atribuohen blerjes te aktivit - Shpenzimet e nisjes dhe te paraprodhimit te cilat nuk e sjellin aktivin ne kushte pune - Shpenzimet qe behen ne ato raste kur disllokohet aktiviteti i njesise. Prodhimi ( per shitje dhe per vehte )

Vleresimi: - Me shumen e shpenzimeve direkte dhe te pergjithshme, Jo : fitimi, firot dhe skarcot jo normale. - Kapitalizohen interesat, me perjashtim : * kur perfundon prodhimi ne shpenzimet e vitit * kur prodhimi nderpritet

Nga kembimi : Aktiv me aktiv Kembimi behet : Aktiv me aktiv + Mj.monetare

Vleresimi ne hyrje, paraqet vecori sipas aktiveve dhe ne se ,

Ka thelb tregtar - Transaksioni dhe vlera e drejte,te jete e besushme. Nuk ka thelb tregtar

Kur ka thelb tregtar:

Hyrja dhe dalja behet me vleren e drejte te sejcilit aktiv dhe diferenca qe rezulton midis dy vlerave, kalon ne F/H

Shembull (per njesine qe mer aktivin)

Rasti I-re:

Jepet BMW me vleren e drejte 3.670.000 leke.Meret Bens me vleren e drejte 3.600.000 leke. AA Bens 3.600.000 Humbje 70.000 te AA BMW 3.670.000

Rasti II-te:

Jepet BMW me vleren e drejte 3.600.000 lekeMeret Bens me vleren e drejte 3.670.000 leke

AA Bens 3.670.000 te AA BMW 3.600.000 Fitim 70.000

Ne se ne rastin e II-te, nuk do te kishte informacion per vleren e drejte te BMW-se (aktivin e dhene) dhe vlera e Bensit eshte e besushme, vleresimi i aktivit te dhene dhe te mare do te behet me vleren e drejte te aktivit mare (bensit) 3.670.000 leke.

Kur nuk ka thelb tregtar:

Vleresimet behen kryesisht si ne rastin e thelbit tregtar. Megjithate ne rastin kur kemi te bejme me thelb tregtar, ne pergjithesi dalin diferenca midis vleres se drejte te aktivit te dhene dhe te mare si dhe mund te kete raste qe te jepen edhe mjete monetare.

Shembull: Njesia qe meret si shembull, jep nje magazine te perdorur: - Kostoja historike 4.000.000 leke - Amortizimi i akumuluar 1.000.000 leke - Vlera Kontable Neto 3.000.000 leke - Paguan mjete monetare 400.000 leke Ne kembim si me siper,mer nje automjet me vlere te drejte 3.500.000 leke

Permbledhje : Njesia ka mare 3.500.000 Njesia ka dhene 3.400.000 (4000000-1000000+400000) Diferenca + 100.000 leke.

Veprimi kontabel ne njesine e mare si shembull do te jete :

AA “Mjete transporti” 3.400.000 Amortizimi i AA “Magazina” 1.000.000 Te AA “Magazina” 4.000.000 Mjete monetare (banka) 400.000

Sic shikohet, hyrja u be me VKN te magazines + mjetet monetare, dhe diferenca ne +100.000 leke, nuk evidentohet ne rezultat (fitim)sepse ne veshtrim te parimit te kujdesit, fitimi do te perftohet si rrjedhoje e shfrytezimit te automjetit.

Rasti me humbje: Te supozohet se paguhen mjete monetare jo 400.000 leke, por 520.000 leke.

Permbledhje: Njesia ka mare 3.500.000 Njesia ka dhene 3.520.000 (4000000-1000000+520000) Diferenca - 20.000

AA “Mjete transporti” 3.500.000 Amortizimi AA “Magazina” 1.000.000 Humbja 20.000 Te AA “Magazina” 4.000.000 Mjete monetare (banka) 520.000

Ne kushte qe diferencat vijne nga mjetet monetare, keto regjistrohen ne humbje.

Ne rastin kur nuk njihet vlera e drejte e te dy aktiveve (magazines dhe automjetit),vleresimi behet me VKN te magazines (aktivit te dhene) dhe veprimi do te jete :

AA “Automjete” 3.000.000

Amortizimi “Magazines” 1.000.000 te AA “Magazina” 4.000.000

Nga Kontributi ne natyre e ortak/aksionareve:

Vleresimi behet nga profesionist te pamvarur duke mbajtur parasysh:- Vleren e tregur- Dobishmerine e aktivit te dhene

Veprimi kontabel:

Sipas statutit: Kap.Nenshkruar i pa dhene (papaguar) x

te Kapitali aksionar x Dorezohet aktivi: AAMaterial x te Kap.Nen. i pa dhene x

Nga dhurimet :

Vleresimi behet :- Me vleren e drejte te aktivit te dhuruar- Me vleren e cmuar ne dhurim

Mund te merreshin vetem shpenzimet plus, pa vleren historike te dhuruesitt (noterizim,transport,instalim,etj). Mirpo nuk do te paraqitesh realisht vlera pasurore e njesise ekonomike dhe do te injorohesh dobishmeria e aktivit te dhuruar.

Dhuratat kryesisht vijne nga Grandet Qeveritare te cilat paraqiten ne dy grupe: Grante te marra ne formen e te ardhurave. Grante Aktive

Grante te marra si te ardhura : Jepen ne mjete monetare per te mbuluar shpenzime te caktuara sic mund te jete : mbulimi i diferences se cmimit te energjise per shtresat e varfera, urbanin, etj

Grantet Aktive, jane ato qe materializohen ne aktive afatgjata nepermjet blerjes,ndertimit ose marrjes se tyre duke i caktuar

njesise edhe kushte plus sic mund te jete vendi,koha e marrjes,etj.

Vleresimi i tyre behet me koston e blerjes ose koston e prodhimit dhe do te njihet nga njesia si e ardhur e shtyre (detyrim) . Ne te ardhurat do te shkoje pjese-pjese ne raport me amortizimin e llogaritur te AA

Shembull :

Ne mars te vitit 2011, qeveria jep njesise (objekt i veprimtarise eshte nxjerrja dhe eksportimi i mineralit te hekur-nikelit me kohezgjatje 8 vjet), nje grand prej 60% per blerje eskavatoresh me vlere 4 milion leke(granti 4000000x60: 100 = 2.400.000 leke)

1) Me 25 mars, njesise i xhirohet shuma prej 2.400.000 leke Banka Te Grante (Te ardhura te shtyra) 2.400.000

2) Me 1 prill, blihet eskavatori me vleren 4.000.000 leke AA « Makineri » Te Furnitore 4.000.0003) Me 31 dhjetor 2011, llogariten:

a) Amortizimi i eskavatorit: 4000000 : 8 =500.000 x 9/12= 375.000 Shpenzime Amort. Te Amort.Eskavatorit 375.000

b) Merren ne te ardhurat e v.2008,pjesa e te ardhurave te shtyra : 2.400.000 : 8 = 300.000 x 9/12 = 225.000 Grante Te Ardhura te Tjera 225.000

Dhe keshtu do te vazhdohet per cdo vit deri me 31/3/2019, por per 12 muaj. Keshtu per vitin 2012 dhe per vitet ne vijim, llogaritjet jane : - Amortizimi sipas SNK : 4000000 : 8 = 500.000 ndersa, - Marrja nga te ardhurat e shtyra : 2400000 : 8 = 300.000

Mund te kete raste qe njesia ekonomike, te mos respektoje kushtet e vena qe ne fillim per perfitimin e grantit si psh, nuk respekton afatin prej 8 vjetesh por veprimtarine e nderpreu ne janar te vitit 2013.

Ne kete rast,njesia eshte e detyruar te ktheje grantin dhe llogaritjet do te jene : - Granti qe duhet te kthehet 2.400.000 leke - Jane marre nga te ardhurat e shtyra : Ne vitin 2011 = 225.000 leke

Ne vitin 2012 = 300.000 leke Ne janar 2013 = 25.000 leke ( 300000 : 12 ) Shuma : 550.000 leke

Veprimi ne kontabilitet : Grante (Te ardhura te shtyra) 1.850.000 (2400000-550000) Shpenzime te tjera 550.000 Te Grante per tu paguar 2.400.000

Vleresimi i AAM ne fund te vitit, behet ne dy menyra :

Me Koston Historiek te Amortizuar (KHA) Me vleren e rivleresuar (VR)

KHA = Vlera Historike – (Amort. i Akum. + Zhvleresimet)

* Ne fund te cdo viti, kerkohet testimi lidhur me uljen e vleres si rrjedoje e demtimeve,ndryshimit te vleres se tregut, teknologjis se re, etj.

VR=Vlera e Drejte-(Zhvl.Akum.+Humbje Akum.Rivl. fundit) Rivleresimet :

Behen kur ka informacion te mjaftushem.

Rivleresimi behet :

Cdo vit kur ndryshimet jane te shpeshta dhe materiale Cdo 3-5 vjet kur ndryshimet nuk jane materiale Rivleresimet duhen bere per gjithe klasen e AAM.

Burimi per te bere rivleresimin e AAM :

Kur ka treg aktiv, me cmimet e ketij tregu Kur nuk ka treg aktiv, vleresimi behet nga profesionistet Kur nuk gjendet vlera e drejte, me Koston e zevendimit te

akumuluar ose me te Ardhurat qe priten te merren

Efektet e rivleresimit, reflektohen edhe ne Amortizimin e Akumuluar

Metodat e llogaritjes te rivleresimit te AAM

Proporcionalisht me VKBruto:

Vlera historike e nje automjeti…………………… 5.000.000 lekeAmort.Akumuluar per 3 vjet……………………...-2.400.000 “VNK para rivleresimit……………………………. 2.600.000 “Rivleresimi 10% (2600000x110%)………………2.860.000 “ Vlera historike pas rivleresimit (5000x110%)……. 5.500.000 “Vlera e Amort. pas rivleresimit (2400x110%)……. 2.640.000 “Vlera Neto ne Bilanc pas rivleresimit…………….. 2.860.000 “ Veprimet kontable : AAM “Automjete” 500000 Te Kapitali 500000 (5500-5000) Kapitali 240000 Te Amortizimi 240000 (2640-2400)

* Amortizimi i akumuluar nuk c’regjistrohet por rivleresohet proporcionalisht me rivleresimin e aktivit.

Me eliminimin e Amort. te Akum. pra rivleresuar me VKN te Mbetur.

VNK = 5.000.000 – 2.400.000 = 2.600.000 Amortizimi i Akumuluar 0Veprimet kontable: 1) Amortizimi Te AAM “Automjete” 2.400.000 (eliminohet Amortizimi i akumuluar)

Behet rivleresimi i AAM dhe llogaritet diferenca : - Vlera e rivleresuar 2.860.000 - VKN 2.600.000 Diferenca 260.000 2) AAM “Automjete” Te Kapitale te veta 260.000 ( regjistrimi i diferences nga rivleresimi)

Sistemimi i diferencave nga rivleresimet:

Rritje vlere nga rivleresimet Ne kredi te llog. Kapitale te Veta“Plus Vlera nga Rivleresimi” dhe qe ketej ,

ne llog. “ Fitime te Pashperndara “ ( fitimi perftohet, kur aktivi perdoret, shitet ose del jashte perdorimit)

Sipas shembullit te mesiperme, efekti i diferences se amortizimit pas rivleresimit, llogaritet dhe do te sistemohet:

- Amortizimi pas rivleresimit : 2860000 x 20% = 572.000 - Amortizimi para rivleresimit: 2600000 x 20% = 520.000 Diferenca : +52.000

Diferenca prej 52.000 leke nuk kalon ne shtim te shpenzimeve te amortizimit,por ne debi te llogarise “Fitime te Pashperndara”.

Vecori : Kur ne rivleresimin e meparshem,eshte vertetuar ulje (humbje) nga rivleresimi, me pare mbulohet humbja, pastaj diferenca shkon ne Kapitalet e veta.

Ulje te vleres nga rivleresimet: Shkon te humbje te periudhes

Vecori: Kur me pare, ishte vertetuar rritje vlere (fitim),humbja me pare mbulohet nga fitimi (plusvlera) dhe diferenca shkon ne shpenzimet e periudhes.

* VKN, mund te ulet jo vetem nga rivleresimet,por edhe nga situata kur Vlera e Rivleresuar eshte nene VKN. Edhe ne kete rast,diferenca mbulohet me pare nga plusvlera. Trajtimi Fiskal :

Behet ne mvartesi te legjislacinit fiskal te cdo vendi. Keshtu :

Diferencat nga rivleresimi, sipas rastit, njihen si shpenzimeose si te ardhura te tatushme,

Diferencat evidentohen pa efekte tatimore te periudhes. - Ne se keto aktive do te shiten me vleren e tregut, fitimi ose humbja do te njihen si rezultat i tatushem. - Ne se do te perdoren nga njesia, te ardhurat e realizuara nga perdorimi, do te tatohen. Vleresimi i AAM ne Dalje

Shiten Dhurohen Dalin jashte perdorimit ose nuk priten perfitime ekon.

Shitja: - Ndodh ralle ,(zevendesim,nderprerje veprimtarie,etj) - C’regjistrime behet me VKN, diferenca mes te ardhurave dhe VKN, ne rezultat - Shpenzimet me VKN Ne PF - Te ardhurat me cmimin e shitjes

Vecori : Zhvleresimet e akumuluara, rimeren ne te ardhura.

Shembull: Me 30 qershor shitet nje makineri prodhimi per ta zevendesuar si rrjedhoje e teknollogjive te reja. Kostoja historike 200.000 leke Amortizimi i akumuluar 70.000 leke Amortizimi vitit 13.000 leke (200-70x20%x6/12) Cmimi i shitjes 120.000 leke Zhvl.akumuluar nga ulja vl. 5.000 leke

1) Shpenzime Amortizimi Te Amortizimi i Makinerise 13.0002) Klienta 144.000 Te Te ardhura 120.000 Shteti TVSH 24.0003) Zhvler. nga ulja e vleres Te Te ardh.nga rim.zhvl. 5.0004) Amortiz.Akum. 83000 Te AAM “Makineri” 200.000 Te ardhurat 117000 (KASH= 200-70-13) 5) Te ardhura Te Rezultati periudhes 8.000 Kur AAM shitet me kembim,vleresimi behet me vleren e mbartur te aktivit te dhene. Kur AAM dhurohet, c’regjistrohet me vleren e mbetur.

Kur terhiqet nga perdorimi, pra,- nuk ka perfitime nga perdorimi- jane te demtuara

Vleresimi:

Kur shitet,c’regjistrimi sic u trajtua me siper (fitim ose humbje)

Kur flaket(nuk mund te shitet)vleresimi me VKN,ne humbje

Kur digjet,permbyten,termet etj natyrore, vleresimi me VKN. Shumat qe merren nga Org.Sigurimeve ne te ardhura, ndersa, diferenca midis ` Te ardhurave - VKN = F/H

Kur nuk perdoren por mbahen per shitje, evidentohen ne llogarine “AAM per Shitje” dhe vleresimi behet me vleren me te ulet midis:

VKN dhe Vleres se Realizushme

Shpenzimet qe kryhen pas hyrjes se AAM.

1) Shpenzime te cilat:

Zgjasin jeten Shtojne kapacitetin prodhues Permiresojne cilesine Rinovojne dhe rikonstruksionojne aktivin,

dhe kur shkojne mbi 15% te VKN te aktivit, amortizohen vecmas ne masen 5% mbi kete vlere, pra njesoj si vet aktivi fillestar (ligji 10228 dt. 4/2/2010).

2) Shpenzime per mirembajtje te vogla me efekt me pak se 12 muaj dhe qe kane vleren me pak se 15% te VKN, kalojne ne shpenzimet e periudhes me shumen e shpenzuar efektivisht.

Pakesimi i Vleres kontable te AAM

- AAM, konsumohen fizikisht dhe ekonomikisht- Amortizimi i AAM, koregjon vleren historike dhe e sjell aktivin ne Vleren e Mbetur.- Ne bilanc,AAM paraqiten me vleren e mbetur, nepermjet dy pozicioneve: Vl.Historike dhe Amortizimit te Akumuluar.

- Amortizimi synon shperndarjen sistematike te kostos te AAM gjate jetes se dobishme te perdorimit. Ai llogaritet edhe kur mjeti nuk eshte ne perdorim. Pushon se llogarituri,kur aktivi kalon per shitje.

Si rrjedhoje e perdorimit te gjate, demtimeve ose zhvillimit te teknollogjis se re, ulet vlera e aktiveve, pra kur hartohen PF duhet pare ne se AAM jane zhvleftesuar apo jo.

Zhvleresimi eshte kur: VKN > Vlera e Rivleresuar dhe kur rezulton diference ne minus, formulohet veprimi :

Humbje Te Zhvleresimi i Akumuluar, ose AAM

Duhet bere dallimi midis, Zhvleresimit nga Rivleresimit.

Zhvleresimi vjen si rrjedhoje e demtimeve, vjeterimit, mos shfrytezimit te kapacitetit te plote dhe kjo tregon zvogelim te VKN.

Rivleresimi behet zakonisht ne daten e hartimit te bilancit, ka te beje kryesisht me vleren e tregut dhe me efekt ne rritje ose ne ulje te vleres se aktivit ne bilanc.