İŞLETMEYE GİRİŞgozdemert.com/akademik/ig/isletmeye_giris4.pdf · 2019-12-13 · Tam Zamanında Üretim (Just in Time) JIT, ilk defa Toyota baş mühendisi Taiichi Ohno tarafından

İŞLETMEYE GİRİŞ

DR. ÖĞR. ÜYESİ GÖZDE MERT

[email protected]

İŞLETMEYE GİRİŞ

1. Üretim Fonksiyonu

2. Pazarlama Fonksiyonu

3. Finans Fonksiyonu

4. Muhasebe Fonksiyonu

5. İnsan Kaynakları Fonksiyonu

6. Halkla İlişkiler Fonksiyonu

7. Araştırma ve Geliştirme (Ar-Ge) Fonksiyonu

Dr. Öğr. Üyesi Gözde MERT 2

1. ÜRETİM FONKSİYONU








Üretim sistemlerinin birbirinden çok farklı şekillerde sınıflandırıldığı görülmektedir.

1. Kullanılan Üretim Yöntemlerine Göre Sınıflandırma

2. Üretilen Mamul Cinslerine Göre Sınıflandırma

3. Üretim Akışı veya Miktarına Göre Sınıflandırma

4. Kesikli ve Sürekli Üretim

5. Esnek Üretim Sistemleri

6. Bilgisayar Destekli Üretim

7. Çekme ve İtme Sistemleri

8. Hizmet Üretimi

9. Tam Zamanında Üretim (Just in Time)




Bu sınıflandırmada üretimin meydana gelmesinde uygulanan genel yöntemler

dikkate alınır.

• Birincil Üretim: Yeryüzünde kullanılan her türlü malın üretiminde yer alan

malların üretimine denir. Demir, bakır, çinko, petrol, kömür, orman ürünleri gibi.

Bu maddeler her türlü malın hammaddesini oluştururlar.

• Analitik Üretim: Temel hammaddeler ayrıştırılarak bunlardan birçok mamul

üretilmesidir. Örneğin; şeker pancarından şeker, alkol, küspe; hampetrolden

çeşitli petrol ürünleri üretilmesi gibi.




• Sentetik Üretim: Tabiatta bulunan değişik maddelerin bir araya getirilerek yeni

ürünler ortaya çıkarılmasıdır. Örneğin; alaşımlı çelik, bronz, kauçuk üretimi gibi.

• Fabrikasyon Üretim: Tabiatta bulunan maddeleri keserek, tornalayarak ve

değişik fiziki ve kimyasal yolla şekillerini değiştirerek yeni mallar üretilmesidir.

• Montaj Üretimi: Çeşitli hammadde, yarı mamul ve mamuller sistemli bir şekilde

bir araya getirilerek yeni mamullerin ortaya çıkarılmasına denir. Örneğin;

otomobil, radyo, televizyon vb.



2. Üretilen Mamul Cinslerine Göre Sınıflandırma

Bazı durumlarda üretilen mamullerin özellikleri, o mamulü üretecek olan tesislerde

uygulanacak üretim sisteminin karakteristiğini önemli ölçüde etkiler.

Bunlarda kullanılacak makineler, uygulanacak üretim yöntemleri ve orada

çalışacak olan personelin kalifikasyon durumu, fabrika binasının şekil ve konumları

üretilecek mamullerin özelliklerine uygun bir şekil alır.

Bunlara demir, çelik, kömür, çimento, takım tezgahları, kimyevi maddeler, elektrik

araç ve gereçleri, elektronik ve tekstil mamulleri üretimini örnek olarak

gösterebiliriz.




Üretilecek mamullerin miktarı ile bu mamullerin üretim sırasında fabrika içinde takip

ettikleri yola göre yapılan sınıflandırmadır.

• Sipariş Üretimi: Bu üretim tarzında önceden ne üretileceği belli olmadığından belirli bir

malı devamlı şekilde üretmek mümkün olmayabilir. Bu üretim sisteminde piyasa ihtiyacı

değil, alınan siparişleri gerçekleştirmek için üretim yapılır. Çok değişik malların

siparişleri gelebildiğinden üretilen mal çeşidi de oldukça fazladır. Bu nedenle de her

türlü malı üretebilecek çok amaçlı makineler kullanılır.

Alınan siparişin tamamlanmasından sonra başka bir sipariş henüz gelmemişse üretim

faaliyetleri durur. Eğer yeni bir sipariş gelmişse makineler bu yeni tip malları üretecek

şekilde ayarlanarak, üretime devam edilir. Gemi, buhar kazanları, özel elektronik cihazlar

ve prototip makinelerin yapımı bu gruba girer.




• Seri Üretim (Parti Üretimi): Bir malın özel bir siparişi veya piyasadaki talebi

karşılamak amacıyla belirli süre üretilmesidir. Üretilen seri dolduktan sonra bir

başka mal serisinin (A serisi, B serisi, C serisi gibi) üretimine geçilir.

• Sürekli Üretim: Bu üretim sisteminde makine ve tesisler yalnız bir tek çeşit malın

üretimine hazır edilir. Devamlı olarak aynı malın üretimi gerçekleştirilir.




Sipariş ve parti üretimi kesikli, akış üretimi de sürekli üretim olarak sınıflandırılmaktadır.

a) Kesikli üretim sisteminde üretim miktarı daha az, sürekli üretimde daha fazladır.

b) Kesikli üretimde her cins malı imal edecek çok amaçlı fakat düşük hızda üniversal tip

makinelerin kullanılmasına karşılık, sürekli üretim tek amaçlı, yani yalnız bir tek malın

üretiminde kullanılabilen yüksek üretim hızına sahip makineler kullanılır.

c) Kesikli üretimde makineler iş yerinde yerleştirilirken belli bir sıra tespiti zordur. Ancak

genelde en çok kullanılan makineler birbirine yakın yerleştirilebilir. Sürekli üretimde ise

kullanılan makineler üretim prosesinde yer alan işlemlerin sırasına göre yerleştirilmek

zorundadırlar.




d) Kesikli üretimdeki makinelerin bir kısmı çalışırken diğer kısmı boş durabilir.

Sürekli üretimde makinelerde boş durma söz konusu değildir. Makinelerin iş

yükü dengesi sağlanmıştır.

e) Kesikli üretimde çalışacak işçiler her türlü malı imal edecek bilgi ve beceride

yüksek kalifikasyona sahiptir. Sürekli üretimde çalışanların çok kalifiye

olmasına gerek yoktur. Sadece belirli bir işlemi gerçekleştirecek bilgi ve beceride

olması yeterlidir.

f) Kesikli üretimde iş yeri içinde taşıma faaliyetleri çok fazladır. Sürekli üretimde

ise mallar sadece önceden belirlenmiş güzergahları takip ederler. Bu nedenle

taşıma faaliyetleri düzenli ve daha azdır.




g) Kesikli üretimde makinelerin tamir ve bakımı kolaydır. Tamir, bakım faaliyetleri

üretimi aksatmaz. Makinelerin bir kısmı çalışırken boş duranların bakımları

yapılabilir. Ayrıca makineler birbirinden bağımsız çalıştıkları için tamir bakım

işlerinden üretim hizmetleri etkilenmez. Sürekli üretimde makinelerin birisindeki

duraklama bütün makinelerin durmasına sebep olur ve üretim faaliyetlerini

aksatır. Bu nedenle sürekli üretimde kullanılan makinelerin koruyucu bakıma

ihtiyacı vardır.

h) Kesikli üretim sistemi uygulanan iş yerlerinin üretim kapasiteleri düşüktür. Buna

karşılık, sürekli üretim sistemi uygulanan işletmelerin üretim kapasiteleri

yüksektir.



5. Esnek Üretim Sistemleri

Çevresel faktörlerdeki değişimlere tepki vermek ve uyum sağlamak organizasyon

yapısının dinamik olmasına ve üretim sürecinin esnekliğine bağlı olmaktadır.

İşletmedeki esnek yapı arttıkça tüketici istek ve davranışlarına daha hızlı yanıt

verebilmekte, hedef kitle ya da pazar korunup, büyütülebilmektedir.

Esnek üretim sistemleri taşıma, bekleme, yükleme, boşaltma gibi işlemlere zaman

kayıplarını önlediği için, üretkenliğin de büyük oranlarda artmasını sağlamaktadır.



6. Bilgisayar Destekli Üretim (CAM / Computer Aided Manufacturing)

Bir malzemeyi satışa hazır hale gelmiş ürüne çeviren denetimli üretim teknikleri ile

onların ön hazırlık basamaklarının tamamıdır. Amaç, imalat sürecinde tezgahların

bilgisayarla programlanması ve çalıştırılmasıdır.

Bilgisayar destekli üretim; bilgisayar sayısal kontrollü tezgahlara, robotlara,

koordinat ölçüm cihazlarına ve diğer programlanabilir cihazlara imalat plan ve

programları hazırlamak suretiyle kullanıcılara veri işlem desteği verme ve

hammaddenin satışa hazır hale getirilene kadar bilgisayar kontrollü tekniklerden

yararlanılarak işlenmesidir.



7. Çekme ve İtme Sistemleri

Burada üretim planlaması doğrudan pazardan gelen talebi karşılamak üzere

yapılır. Doğrudan pazardan etkilenen bir üretim söz konusudur. Pazardan talep

geldikçe üretim miktarı buna göre düzenlenir ve gerçekleştirilir. Böylece elde

herhangi bir stok kalması söz konusu değildir. Fazla stokları eritme gibi bir sorun ve

endişe olmaz. Buna çekme sistemi (pull system) denir.

Pazardan doğrudan etkilenmeyen ve pazarda bilinmeyen bir talebi karşılamak

üzere yapılan üretim sistemine de itme sistemi (push system) denir.

Burada üretilen mallar stoklanır ve pazarda bilinmeyen bir müşteriye satmak için

beklenir.



8. Hizmet Üretimi

Bu üretim türüne depo edilemeyen üretim de denir. Banka ve sigorta işlemleri,

eğitim ve pazarlama hizmetleri, otel, ulaştırma ve her türlü turistik hizmetler vb.




JIT, ilk defa Toyota baş mühendisi Taiichi Ohno tarafından geliştirilmiştir. Japonların 2.

Dünya Savaşı sonrasında içinde bulundukları ekonomik şartlarda ortaya çıkmış bir

yöntemdir.

Savaştan sonra, zaten sınırlı olan doğal kaynaklara iş gücü ve sermaye kaynaklarının da

yetersizliği ilave edilince Japonya, iktisadi varlığını devam ettirebilmek için sınırlı

durumdaki kaynakları mümkün olan en düşük maliyetle kullanmayı öğrenmek durumunda

kalmışlardır. Bu felsefenin ortaya çıkışında bu tür bir ihtiyaç yer almaktadır.

1971 Petrol Krizi sonrasında JIT felsefesinin taşıdığı önem diğer Japon işletmeleri

tarafından anlaşılmış ve ülke genelinde uygulama alanı bulmuştur. 1980’lerin başından

itibaren ise Amerika ve Avrupa’da da uygulanmaya başlanmış ve hızla bütün dünyaya

yayılmıştır.




«Tam zamanında» ifadesi genellikle, yalnız gerekli parçaların, gerekli olduğu

miktarlarda, gerekli görülen kalite seviyesinde, gerekli olduğu zaman ve yerde

üretilmesi olayını ifade eder.

Aynı zamanda israfın önlenmesi yoluyla maliyetlerin azaltılması amacını taşır.

JIT felsefesinin özünde, üretim sürecinin her aşamasında israfın önlenrek

maliyetlerin aşağıya çekilmesi amacı yer alır. Bir işletmede, israfın tamamen

önlenebildiği durumda JIT gerçekleştirilecektir. Yani, JIT’ın gerçekleşebilmesi israfın

engellenme derecesine bağlıdır.




JIT felsefesi, ürünün değerini yükseltmeyen bütün unsurları israf olarak kabul eder.

Bu bağlamda üretim sürecinin her aşamasındaki stoklar ile kalitesizlik en temel

israf unsurları biçiminde değerlendirilir.

Bu bakımdan hedef;

- Sıfır stok

- Sıfır hata

2. PAZARLAMA FONKSİYONU






3. FİNANS FONKSİYONU






4. MUHASEBE FONKSİYONU


4. MUHASEBE FONKSİYONU


5. İNSAN KAYNAKLARI FONKSİYONU










6. HALKLA İLİŞKİLER FONKSİYONU






7. AR-GE FONKSİYONU






TEŞEKKÜRLER

Documents

İŞLETMEYE GİRİŞgozdemert.com/akademik/ig/isletmeye_giris4.pdf · 2019-12-13 · Tam Zamanında Üretim (Just in Time) JIT, ilk defa Toyota baş mühendisi Taiichi Ohno tarafından