Manual Pengurusan Konflik Manusia-Harimau di Semenanjung

manual pengurusankonflik manusia–harimaudi semenanjung malaysia

jabatan perlindungan hidupan liardan Taman negara (perhiliTan)

PERHILITAN

JD119153 Title Page 1 3/22/07 1:06:12 PM

JD119153 Title Page 2 3/22/07 1:06:18 PM

manual pengurusan konflik manusia-harimaudi semenanjung malaysia

penaung

En. Abd Rasid bin SamsudinKetua Pengarah Jabatan PERHILITAN

penasihat

Hajah Siti Hawa binti YatimPengarah Bahagian Konservasi Biodiversiti

pengarang

Salman bin Haji SaabanIdlan bin Rasdi

penyunting

Dr. Zaaba Zainol AbidinDr. Zainal Zahari Zainuddin

Dr. Kae Kawanishi

disember 2006

JD119153 Title Page 3 3/22/07 1:06:23 PM

Cetakan pertama 2006

Hak Cipta Jabatan Perlindungan Hidupan Liar dan Taman Negara

Hak cipta terpelihara. Tiada bahagian daripada terbitan ini boleh diterbitkan semula, disimpan untuk pengeluaran atau ditukarkan ke dalam sebarang

bentuk atau dengan sebarang alat jua pun, sama ada dengan cara elektronik, gambar serta rakaman dan sebagainya tanpa kebenaran

bertulis daripada Jabatan Perlindungan Hidupan Liar dan Taman Negara terlebih dahulu.

Diterbitkan di Malaysia olehJabatan Perlindungan Hidupan Liar dan Taman Negara,

KM 10 Jalan Cheras,56100 Kuala Lumpur.

Tel: 03-90752872Faks: 03-90752873

Dicetak di Malaysia olehPercetakan Nasional Malaysia Berhad

Jalan Chan Sow Lin50554 Kuala Lumpur

ISBN 983-41965-3-9

JD119153 Title Page 4 3/22/07 1:06:26 PM

�

PENGHARGAAN

Pengarang �ng�n mengamb�l kesempatan mengucapkan r�buan ter�ma kas�h dan set�ngg� penghargaan kepada Ketua Pengarah, Jabatan Perl�ndungan H�dupan L�ar dan Taman Negara (PERHILITAN) kerana member� peluang untuk menerb�tkan Manual Pengurusan Konfl�k Manus�a-Har�mau d� Semenanjung Malays�a �n�. Penghargaan juga d�tujukan kepada Pengarah Bahag�an Konservas� B�od�vers�t� yang banyak member� kh�dmat nas�hat dan tunjuk ajar bag� mereal�sas�kan hasrat penerb�tan manual �n�. Ter�ma kas�h juga d�tujukan kepada kak�tangan Bahag�an Konservas� Ex-s�tu, �a�tu Dr. Za�nal Zahar� Za�nudd�n serta Dr. Abraham Mathew kerana member� komen serta tunjuk ajar dalam penggunaan ubat-ubatan bag� tujuan pengurusan konfl�k manus�a-har�mau �n�. Ter�ma kas�h juga d�tujukan kepada kak�tangan Un�t Pengurusan Har�mau, Jabatan PERHILITAN Temerloh, Pahang kerana member�kan pandangan dan serta tunjuk ajar kaedah pemasangan perangkap har�mau. Sesungguhnya sumbangan mereka telah menjad�kan penerb�tan manual �n� leb�h bermakna.

JD119153 Title Page 1 1 3/22/07 1:10:24 PM

��

KATA-KATA ALUAN

Penerb�tan Manual Pengurusan Konfl�k Manus�a-Har�mau D� Semenanjung Malays�a �n� merupakan satu langkah proakt�f Jabatan Perl�ndungan H�dupan L�ar dan Taman Negara (PERHILITAN) d� dalam usaha untuk mengenengahkan kaedah pengurusan konfl�k manus�a-har�mau yang telah d�jalankan oleh Jabatan PERHILITAN. Pelbaga� kaedah pengurusan konfl�k manus�a-har�mau yang d�prakt�kkan telah banyak membantu jabatan mengatas� masalah konfl�k manus�a-har�mau d� Semenanjung Malays�a. Kaedah-kaedah yang d�jalankan merupakan salah satu kaedah pengurusan �n-s�tu h�dupan l�ar serampang dua mata yang berkesan d� mana �anya bukan sahaja dapat mengurangkan konfl�k manus�a-har�mau bahkan telah menjam�n konservas� har�mau bag� jangkamasa panjang. Dengan �tu, sudah t�ba masanya kaedah-kaedah �n� d�dokumentas�kan untuk d�kongs� bersama dengan p�hak yang berkepent�ngan untuk d�guna-paka� atau untuk pengetahuan umum atas dasar perkongs�an dan pengembangan �lmu. Manual �n� telah d�susun-atur dalam bentuk yang mudah d�faham� oleh pelbaga� per�ngkat terutamanya bag� mereka yang terl�bat secara langsung dengan tugas-tugas pengurusan h�dupan l�ar d� lapangan. Penerangan yang r�ngkas dan padat serta d�bantu dengan keterangan bergambar banyak menolong pembaca memaham� tentang manual �n�. Manual �n� dapat membantu pembaca menghayat� dengan leb�h dekat berkenaan tugas-tugas serta prosedur-prosedur yang perlu d��kut� sepanjang sesuatu operas� pengurusan konfl�k manus�a-har�mau d�jalankan. Akh�r kata adalah d�harapkan agar penerb�tan Manual Pengurusan Konfl�k Manus�a-Har�mau D� Semenanjung Malays�a �n� mencapa� tujuannya.

ABD. RASID BIN SAMSUDINKetua PengarahJabatan Perlindungan Hidupan LiarDan Taman Negara (PERHILITAN)Semenanjung Malaysia

Disember 2006

JD119153 Title Page 1 2 3/22/07 1:10:30 PM

��

KANDUNGAN

Muka surat

PENGHARGAAN �

KATA-KATA ALUAN ��

KANDUNGAN ��

1.0 PENDAHULUAN 1

1.1 Sejarah pengurusan har�mau d� Semenanjung Malays�a 1 1.2 Status perl�ndungan har�mau d� Semenanjung Malays�a 2 2.0 OBJEKTIF 3 3.0 FAKTA ASAS HARIMAU 4

4.0 ETIKA DAN PRINSIP PENGURUSAN KONFLIK MANUSIA-HARIMAU 4

4.1 Etikapengurusankonflikmanusia-harimau 4 4.2 Prinsippengurusankonflikmanusia-harimau 5 5.0 CARTA ALIRAN PENGURUSAN KONFLIK MANUSIA-HARIMAU 5

5.1 Bidang-bidangtugasdalampengurusankonflik 5 manus�a-har�mau

6.0 PERANGKAP HARIMAU 9

6.1 Penyelenggaraan perangkap 9

7.0 SENJATA API, SENJATA BIUS DAN UBAT-UBATAN 11

7.1 Senjata ap� 11 7.2 Senjata b�us 11 7.3 Ubat pelal� 11

8.0 KENDERAAN DAN PERALATAN LAIN 16

8.1 Kenderaan 16 8.2 Peralatan la�n 16

9.0 MENGUMPUL DAN MEREKOD DATA 17

9.1 Borang aduan (Borang A) 18 9.2 Borang t�ndakan (Borang T) 18

JD119153 Title Page 1 3 3/22/07 1:10:37 PM

�v

10.0 PROSES SIASATAN 18

11.0 PROSES KHIDMAT NASIHAT 20

11.1 Kh�dmat nas�hat kepada penternak lembu 20 11.2 Kh�dmat nas�hat kepada penoreh getah 21

12.0 PROSES TEMBAK-HALAU HARIMAU 22 13.0 PROSES TANGKAP PINDAH HARIMAU 22

13.1 Tekn�k tangkapan 22 13.2 Tekn�k mem�ndahkan har�mau dar�pada lokas� 23 tangkapan ke Zoo Melaka 13.3 Proses pemantauan har�mau d� dalam perangkap 23 pem�ndah

14.0 OPERASI BERSEPADU DAN TEMBAK MATI 24

14.1 Faktor menembak mat� har�mau 24 14.2 Langkah-langkah keselamatan 26

15.0 RAWATAN 26

15.1 Asasrawatanharimauyangtercedera 27 15.2 Etikamerawat 29

16.0 TABUNG BANTUAN MANGSA SERANGAN BINATANG BUAS 29 LAMPIRAN-LAMPIRAN 31

GLOSARI 51

KANDUNGAN—(samb.)

Muka surat

JD119153 Title Page 1 4 3/22/07 1:10:40 PM

Manual Pengurusan Konflik Manusia-Harimau Di Semenanjung Malaysia

�

1.0 PENDAHULUAN

JabatanPerlindunganHidupanLiardanTamanNegara(PERHILITAN)adalah sebuah agensi di bawah Kementerian Sumber Asli danAlamSekitaryangbertanggungjawabdalammenguruskanmasalahkonflikmanusia-hidupan liar (KMHL)diSemenanjungMalaysia.KMHLberlaku disebabkan oleh beberapa faktor, di mana kehilanganhabitat merupakan faktor yang utama. Hal ini telah menyebabkanhidupan liar hidup dan mencari makanan di tempat-tempat yangtidak sepatutnya seperti di ladang-ladang pertanian dan kawasanpenempatanmanusia.KMHLkadangkalamenyebabkankehilangannyawa,kecederaan,kemusnahantanam-tanaman,kematianbinatangternakan dan juga kemusnahan harta benda. Risiko dan kerugianyangdihadapiolehorangramaitelahmengubahpersepsimasyarakatterhadap hidupan liar yang menjurus kepada tanggapan bahawahidupan liar yang tertentu sebagai haiwan perosak.

Oleh itu adalah menjadi tanggungjawab besar Jabatan PERHILITANbagimengatasiataumengurangkanmasalahinidenganmenjalankanpengurusan KMHL. Ini adalah untuk menyelamatkan hidupan liaryangterbabitdaripadakemusnahandanjugamenghalangdaripadaberlakunya perkara-perkara yang tidak diingini terhadap manusiadan binatang ternakan mereka. Pengurusan konflik yang sistematikdanberkesanadalahdiperlukanbagimemenuhikehendakmanusia-harimau.

HarimauBelang(Panthera tigris)merupakansalahsatuspesieshidupanliaryangkadangkalamenimbulkanKMHLterutamanyadinegeri-negeriyang mempunyai kawasan hutan yang luas seperti Pahang, Perak,TerengganudanKelantan.Kehilanganhabitat,ancamanpemburuanharam serta kecuaian manusia adalah antara faktor-faktor yangmenimbulkan permasalahan ini.

1.1 Sejarah pengurusan harimau di Semenanjung Malaysia

Pada zaman dahulu harimau boleh dijumpai di seluruh kawasanhutandiSemenanjungMalaysiadandiburusecaraberleluasasebagaihaiwan trofi (Locke�954).Penggunaansenjataapidan jeratdawai(wire snare) oleh Pentadbiran Tentera British pada tahun �945-�946juga banyak memberi kesan kepada populasi harimau. Sehinggatahun�950-an,harimaudiumpamakanmempunyaistatusyangsamaataupun lebih rendah daripada babi hutan, tikus ataupun tupai dimana ia akan dibunuh apabila orang ramai mempunyai peluangberbuat demikian (Mohd Khan, �986) (Gambar �).

JD119153 Teks 1 3/22/07 1:13:23 PM


�

Pada akhir �960-an dan awal �970-an beberapa agensi pertaniankerajaansepertiFELDA,FELCRAdanRISDAbergiatsecaraaktifdalampembukaantanah.Senarioinitelahmengancamdanmengurangkanlagi habitat harimau di negara ini. Sementara itu pembukaankawasanhutanjugatelahmenyebabkanwujudnyajalan-jalanbalakyangmemudahkanpemburu-pemburuharammasuk jauhkedalamhutanuntukmemburuharimau(Gambar�).JabatanPERHILITANmulamengambillangkahuntukmemuliharaharimaudinegarainidenganmenghentikan lesen pemburuan harimau dan mengkategorikannyasebagai binatang liar yang diperlindungi sepenuhnya pada tahun�976menerusiAktaPerlindunganHidupanLiarNo.76,�97�.Jabatanjuga cuba mengelakkan tindakan tembak mati sekiranya terdapataduan gangguan serangan harimau diterima.

1.2 Status perlindungan harimau di Semenanjung Malaysia

Di bawah Akta Perlindungan Hidupan Liar No. 76, �97�, harimaudiklasifikasikansebagaispesiesyangdilindungi.Walaubagaimanapunpada tahun �976, statusnya telah diubah menjadi spesies yangdilindungisepenuhnya.Bagikesalahanmenembak,membunuhataumengambil (apa-apabahagiananggota),pesalahakandikenakanhukumandendatidakmelebihiRM�5,000dan/atautidakkuranglimatahun penjara. Jerat dawai yang sering digunakan oleh pemburu

Gambar�: Pada zaman dahulu harimau akan ditembak mati bagi menyelesaikan masalahgangguanharimau

JD119153 Teks 2 3/22/07 1:13:29 PM


�

adalahdiharamkandanpesalahyangmemilikilebihdaripada�5utasjeratbolehdihukumpenjaramandatorisehingga�0tahun.Bagiyangmemiliki kurang daripada �5 jerat, pesalah boleh dikenakan dendamaksimum RM5,000 dan/atau penjara sehingga lima tahun. Spesiesmangsautamaharimausepertibabihutan, rusa sambardankijangjugaadalahspesiesburuanyangdilindungidimanapemburuannyamestilah mendapatkan lesen daripada Jabatan PERHILITAN.

Di peringkat antarabangsa, Convention on International Trade in Endangered Species of Wild Fauna and Flora(CITES)telahmenyenaraikanharimaudidalamAppendik�yangmembawamaksudsemua jenisperdagangan komersil spesies ini adalah dilarang. Harimau jugadikategorikan sebagai terancam dalam Senarai Data Merah IUCN,�00�. Penggunaan senjata api berlesen untuk memburu spesiesyang tertentu adalah dikawal oleh Jabatan PERHILITAN. Malaysiamempunyaiundang-undang senjataapiyangketat.Hukumanmatimandatori boleh dikenakan jika sabit kesalahan memiliki senjataapi atau peluru tanpa lesen. Hal ini telah berjaya mengurangkankegiatan memburu di kalangan masyarakat.

2.0 OBJEKTIF

Objektifmanual ini ialahuntukmemberigarispanduanyangpiawaibagikakitanganyangterlibat secara langsungdenganpengurusankonflik manusia-harimau di seluruh Semenanjung Malaysia.

Gambar�: Harimaujugadiburusecaraharamkerananilaipasarannyayangtinggi

JD119153 Teks 3 3/22/07 1:13:36 PM


4

3.0 FAKTA ASAS HARIMAU

Harimau merupakan spesies pemangsa terbesar di SemenanjungMalaysia di dalam Kumpulan Karnivora dan Famili Felidae. Harimauadalahspesiesyangbolehmenyesuaikandiri,terutamanyadimanaterdapatnyakawasanyangmempunyaivegetasiyangtebal,bekalanair yang mencukupi dan sumber makanan yang banyak. Ia bolehditemuidipelbagai jenishabitatyangmeliputihutanbelukar,hutansekunder dan hutan primer.

Sebagai pemangsa utama dalam ekosistem, harimau berupayamenjadikan mamalia besar yang lima kali ganda daripada beratbadannya sebagai mangsa. Di Malaysia, spesies utama mangsaharimauialahbabihutan,kijangdanrusasambar.Spesies-spesieslainialahlandak,kancil,berukdankera.Haiwanternakanseperti lembudankambingyangberkeliaranberhampirandenganhabitatnyajugaboleh menjadi mangsa.

Harimau adalah haiwan yang hidup bersendirian (solitary) kecuali

ketika hendak mengawan dan ketika masih beranak kecil. Walaubagaimanapundalamkeadaandantempoh-tempohyangtertentu,kumpulan-kumpulan kecil yang terdiri daripada individu-individudewasa jugawujud.Prosesmengawanberlakupadabila-bilamasasepanjang tahun dan biasanya menghasilkan dua atau tiga ekoranak.Anakharimauakantinggalbersamaibunyauntuktempohduatahun, di mana mereka akan diajar cara memburu dan mengenalbahaya.

4.0 ETIKA DAN PRINSIP PENGURUSAN KONFLIK MANUSIA-HARIMAU

4.1 Etika pengurusan konflik manusia-harimau

Etika pengurusan konflik manusia-harimau bermasalah ialah:

a. Setiap aduan mengenai gangguan harimau mestilah diambilsecara serius

b. Selaras dengan Piagam Pelanggan Jabatan PERHILITAN, setiapaduangangguanharimauperludiambiltindakanselewat-lewatnyatigahariwaktubekerja.Namunbagiaduanyangserius,tindakanperlu diambil seberapa segera.

JD119153 Teks 4 3/22/07 1:13:42 PM


5

c. Dalam operasi tangkap pindah, harimau yang sudah ditangkapperlu dipindahkan dengan segera dan diberikan perlindungandaripada panas dan hujan semasa dalam perjalanan.

d. Jikaadahalangansemasaprosespemindahan,bekalanmakanandan air perlu dibekalkan secukupnya kepada harimau tersebutsementara menunggu masa ia dipindahkan.

e. Selepasharimauberjayaditangkapdanseterusnyadipindahkankeperangkappemindah,harimautersebutmestilahdiberikankawalansepanjang masa sehingga dipindahkan ke lokasi pemindahan.

f. Selepassesuatuoperasitembakmatiharimaudijalankan,bangkaiharimautersebutperludilupuskandenganincineratoratauditanamsekurang-kurangnya dengan �.0 meter kedalaman lubangnya.

g. Sebelumbangkaiharimauditanamataudibakar,segalamaklumatyang diperlukan mestilah direkodkan untuk tujuan penyelidikan.Initermasuklahmengambilbeberapasampeldaripadaanggotaharimau tersebut sebagai bahan ujian DNA.

4.2 Prinsip pengurusan konflik manusia-harimau

Prinsip pengurusan konflik manusia-harimau ialah:

a. Harimaumerupakanhidupanliaryangdiperlindungisepenuhnyadi bawah Akta Perlindungan Hidupan Liar No. 76, tahun �97�.

b. Tindakantembakmatiadalahjalanterakhir jikaoperasitangkappindah dan usaha-usaha lain tidak berjaya dijalankan.

5.0 CARTA ALIRAN PENGURUSAN KONFLIK MANUSIA-

HARIMAU

Carta � menunjukkan carta aliran pengurusan konflik manusia-harimaubermuladenganpenerimaanaduandaripadaorangramaisehinggalah penyelesaian masalah aduan tersebut.

5.1 Bidang-bidang tugas dalam pengurusan konflik manusia-harimau

Bidang-bidangtugasdalampengurusanharimaubermasalahadalahmerujukkepadajenisaktivitiyangdijalankansertajawatankakitangan

JD119153 Teks 5 3/22/07 1:13:48 PM


6

yangterlibat.Sebagaicontohdibawahinidisertakanbidang-bidangtugas yang dimaksudkan.

a. Ketua Unit (G4�/G�7)

Bidang tugas:

q memastikan kakitangan dilengkapi dengan lesen senjataapi yang sah

q memastikan kelengkapan bertugas mencukupi

q memastikan peralatan kerja mencukupi

q memastikansetiapkakitangandiberilatihankemahiranyangberkaitansecukupnya(pengurusansenjataapi,penggunaanubatan, pemasangan perangkap)

q menyediakanlaporandananalisisuntukdiserahkankepadaPengarah PERHILITAN Negeri apabila diperlukan

b. Penerima aduan/perekod aduan/penjaga kaunter (G�7)

Bidang tugas:

q menerimadanmemastikanmaklumataduanyanglengkapdan tepat direkodkan

q mengagihkan Borang Aduan (Borang A) kepada pegawaibertindak

q memasukkandataBorangAdanBorangTindakan(BorangT)kepangkalandata

q memfailkan borang-borang aduan

q memberikhidmatnasihatawalpadapengaduketikaaduanditerima

c. Ketua pegawai operasi (G��/G�7)

Bidang tugas:

q menerima Borang A daripada pegawai penerima aduan/kaunter aduan

JD119153 Teks 6 3/22/07 1:13:55 PM


7

q memastikan peralatan diselenggara dengan baik

q memastikan kenderaan sentiasa diselia dengan baik

q memastikan kakitangan mencukupi sewaktu mengambiltindakan

q memastikan Borang A dan Borang T dilengkapi sebelumdiserahkan semula kepada pegawai perekod/kaunter

d. Pegawai operasi (G�7/R�)

Bidang tugas:

q menerimadanmelaksanakanarahandaripadaketuapegawaibertindak/Ketua Unit/Pengarah PERHILITAN Negeri

q menyelenggara perangkap harimau

q memastikansenjataapidiselenggaradandisimpandenganselamat

q memastikan kenderaan jabatan diselenggara denganbaik

q memastikan perangkap dibersihkan selepas digunakan

JD119153 Teks 7 3/22/07 1:14:01 PM


8

JD119153 Teks 8 3/22/07 1:14:09 PM


9

6.0 PERANGKAP HARIMAU

Peralatanyanglengkapdansesuaiamatdiperlukanbagimenjamintugas mengurus konflik manusia-harimau dapat dijalankan dengansempurna. Perangkap harimau yang digunakan adalah diperbuatdaripada besi padu dan berukuran ��’ X 6’ X 4.5’ dan dikenalisebagaiPerangkapWahab(Gambar�).Iamempunyai�4komponendan satu set sistem trigger. Komponen dan set tersebut ialah:

q 4 komponen bahagian tapak

q 7 komponen bahagian dinding

q � komponen bahagian dinding dengan pintu perangkapumpan

q 4 komponen bahagian bumbung

q � komponen bahagian pintu

q � komponen bahagian perangkap umpan

q � komponen perangkap umpan bersaiz �’ X 4’ X �‘

q � set sistem trigger (pemijak, kabel dan suis)

Kebiasaannyahampirsatusetengahjamdiperlukanbagimemasangperangkap ini dengan tujuh hingga �0 orang kakitangan. Kaedahpemasangan Perangkap Wahab adalah seperti ditunjukkan dalamLampiran �.

6.1 Penyelenggaraan perangkap

Penyelenggaraan perangkap adalah merangkumi tugas-tugasmerekodpergerakan,menyimpan,menyelenggaradanmembersihkanperangkap.

a. Merekod pergerakan perangkap

q Setiappergerakanperangkaphendaklahdirekodkandalambuku pergerakan perangkap.

q Setiap perangkap mestilah diberikan nombor siri inventorisebagai rujukan.

q KetuaUnitperlumemastikanrekodkeluar-masukperangkapdikemaskini setiap masa.

JD119153 Teks 9 3/22/07 1:14:15 PM


�0

b. Penyediaan tempat menyimpan dan penyelenggaraanperangkap

q Sebuahtempatpenyimpananberbumbungdanberkunciperludisediakanbagimenyimpanperangkapuntukmengelakkankerosakan dan kecurian.

q Kerosakan-kerosakankecilpadaperangkapperludiperbaikidengan kadar segera bagi mengelakkan kerosakan yanglebih besar.

q Perangkap-perangkap yang telah rosak dan tidak bolehdigunakan lagi perlu dilupuskan segera agar permohonanbaru bagi pembelian perangkap dapat dibuat.

Gambar�: HarimauyangtelahberjayaditangkapdenganmenggunakanPerangkapWahabdiKampungUbai,Kuantan,Pahang

JD119153 Teks 10 3/22/07 1:14:22 PM


��

7.0 SENJATA API, SENJATA BIUS DAN UBAT-UBATAN

Selain daripada perangkap harimau, penggunaan senjata api danubat-ubatan juga diperlukan dalam pengurusan konflik manusia-harimau.

7.1 Senjata api

SenjataapiutamayangdigunakanolehkakitanganJabatanPERHILITANdalam menjalankan tugas pengurusan konflik manusia-harimauialah senapang patah. Senapang patah ini terbahagi kepada tigajenis iaitu double barrel side-by-side, double barrel top-down dansemi-automatik. Ianya menggunakan peluru buckshot dan mampumenghasilkanbunyiyangkuatapabiladitembak.Sesuaidigunakanuntuk proses tembak mati dan tembak halau harimau terutamanyadi kawasan perkampungan atau di kawasan ladang. Peluru yangpalingsesuaidigunakanuntuktindakankawalanharimauialah jenisbuckshot 12 bore (OOB, OOOB, SG dan LG). Ini adalah kerana saizpenabur yang digunakan mampu membunuh harimau serta-mertaapabila ditembak.

7.2 Senjata bius

Senjata bius yang digunakan ialah drug gun dari jenis long range capture rifle dandigunakanuntukmenembakdartkepadaharimausama ada di habitat liar atau di dalam kurungan. Drug gun sesuaidigunakan ketika menangkap harimau di habitat liar di manadart aluminium digunakan. Bagi drug gun ia menggunakan rubber plunger dan capchur charge bagi menolak dart keluar daripadalarassenapang.Capture pistoldanBlow pipepulasesuaidigunakanuntuk menembak bius harimau di dalam kurungan (Gambar 4). Iamenggunakan kaedah tekanan gas bagi menolak dart daripadablow pipe.Ketepatandartmenggunakanblow pipebolehmencecahsehingga �0 meter. Dart aluminium digunakan jika menggunakandrug gun dan dart plastik digunakan jika menggunakan blow pipe.Terdapat tiga jenis dart plastik yang digunakan iaitu bersaiz � ml, 5mldan�0ml(Gambar5).Terdapatjugadartyangmempunyairadio transmitter di pangkal dart, di mana pergerakan harimau tersebutboleh dikesan menggunakan receiver.

7.3 Ubat pelali

Penggunaan ubat pelali dan juga proses rawatan harimau adalahdilakukanolehPegawaiVeterinaratauPenolongPegawaiVeterinarJabatan PERHILITAN. Ianya boleh dilakukan sama ada di lokasi di

JD119153 Teks 11 3/22/07 1:14:28 PM


��

mana harimau tersebut ditangkap atau semasa harimau tersebutdi dalam kurungan. Terdapat beberapa jenis ubat-ubatan yangdigunakan dalam pengurusan harimau iaitu:

a. Ketamine hydrochloride dan Xylazine hydrochloride

Ubat pelali Ketamine hydrochloride (Jenama: Ketalar, KetapekatauKetamav)merupakansejenisubatpelalicecairyangdisuntikke dalam badan harimau bagi menidurkan harimau berkenaan(Gambar6). Iadigunakanbersama-samaXylazine hydrochloride(Jenama:RompunatauRomazine)dimanasukatanyangdigunakanialah sebanyak �00 mg Ketamine HCl + �50 mg Xylazine HCl.Kesan daripada ubat pelali ini akan bertahan sehingga �4 jam.Jikaselepas�5hingga�0minitubatpelalidiberikandanharimaumasihtidaktidurmakatambahanseparuh(�50mgKetamine HCl+ 75 mg Xylazine HCl) daripada campuran tersebut ditambahbagi memberikan kesan. Bagi harimau yang beratnya di antara90 kg hingga ��0 kg sukatan sebanyak �00 mg Ketamine HCl +�00mgXylazine HCldiberikan.Bagianakharimauyangberatnyakurangdaripada90kg,separuhdaripadasukatantersebutakandiberikan.Harimauakanmenampakkankesanubatpelalitersebutselepas �0 minit suntikan diberikan.

b. Tilatamine dan Zolazepam

Tilatamine dan Zolazepam (Jenama: Zelotil, Telazol) memainkanfungsiyangsamasepertiKetamine HClnamuniabolehdigunakantanpa campuran Xylazine HCl. Bagi harimau yang beratnya diantara 90 kg hingga ��0 kg, penggunaan �50 mg Zelotil sudahmemadai menidurkan harimau tersebut. Namun jika campuranXylazine HClhendakdigunakancampurannyaialah�00mgZelotil+50mghingga�00mgXylazine HCl.Kadardosyangdigunakanjuga akan mempengaruhi kecepatan harimau tersebut tersedardaritidurnya.Penggunaandosyangtinggitidakakanmembunuhharimau tetapi masa yang diambil untuk ia sedar akan lebihlama.

c. Antidot

Antidotmerupakanubatuntukmeneutralkankesanubatpelaliyangterdapatdidalambadanharimau.AntidotyangdigunakanialahYohimbine hydrochloride(Jenama:Reversine)dimanadosyangdiperlukan ialah sebanyak � mg bagi setiap 5 mg penggunaanXylazine HCl (Nisbah�:5).Terdapatdua jenisYohimbine HCl iaituSA(small animal)danLA(large animal),dimanaYohimbine HClLA digunakan dalam kes seperti harimau (Gambar 6).

JD119153 Teks 12 3/22/07 1:14:34 PM


��

d. Picagari

Picagaridatangdalampelbagaisaiznamundemikiansaizyangdisyorkanuntukpengurusanharimauadalah�mldan�0mlyangmempunyai skala bacaan 0.� ml. Cara penggunaan picagariyangbetulakanmemberikanhasilyangdiharapkan.Silapastikanpenunjuk sukatan berada di bahagian atas agar mudah dilihatdanpastikantiadagelembungudaradidalampicagaritersebutsemasahendakdigunakan.Jikaada,keluarkangelembungudaraterlebih dahulu. Kehadiran gelembung udara akan menjejaskanketepatan kuantiti ubat yang hendak digunakan.

e. Jarum suntikan

Saiz jarumsuntikanyangsesuaidigunakandalammerawatataumembiusharimauialah��gaugedenganpanjangjarum�½incihingga �¾ inci.

f. Sarung tangan getah

Ketika membuat persediaan ubat-ubatan, sarung tangan getahperludipakaibagimengelakkanubat-ubatanberkenaantersentuhpadakulit.Disampingitupemakaiansarungtangangetahakanmenghindarkan jangkitan kepada harimau yang dirawat.

g. Pengusung

Pengusung (Stretcher) digunakan bagi proses mengangkatharimau daripada perangkap harimau ke atas kenderaan dandaripadakenderaankedalammakmalataukedalamkurungan.Ia diperbuat daripada kanvas yang tahan lasak dan kalis air.Pemegang pengusung adalah diperbuat daripada aluminiumyang ringan tetapi tahan lentur.

BB

CCDD

JD119153 Teks 13 3/22/07 1:14:40 PM


�4

Gambar4: Setpistoldanblow pipe yangdigunakanuntukpelalianharimau

Gambar5: Tigasaizdartplastikyangdigunakaniaitu�ml,5mldan�0ml

Capturepistol

Blowpipe

Transmitter

JD119153 Teks 14 3/22/07 1:14:48 PM


�5

Gambar 6: Jenis-jenis ubat pelali dan antidot yang digunakan dalam pengurusan konflik manusia-harimauiaituA)Ketamav,B)Zelotil�00,C)RompundanD)Reverzine

A B

D C

JD119153 Teks 15 3/22/07 1:14:56 PM


�6

8.0 KENDERAAN DAN PERALATAN LAIN

Kenderaan yang sesuai amat diperlukan bagi memindah sertamemudahkanpergerakanoperasipengurusankonflikmanusia-harimau.Sementara itu peralatan lain juga diperlukan sebagai peralatansokongan bagi melicinkan lagi sesuatu operasi pengurusan.

8.1 Kenderaan Pengangkutan merupakan keperluan asas penting yang diperlukan

dalampengurusanharimau.Pengangkutandiperlukanapabilahendakmengangkut perangkap ke kawasan kejadian, begitu juga untukprosespemindahanharimauyangtelahditangkap.Jeniskenderaanyang digunakan bergantung kepada keperluan sesuatu tindakan.Duajeniskenderaanyangsesuaidigunakanialahpikapdanpacuanempat roda.

a. Pikap Kenderaanyangpalingsesuaidigunakanuntukpengurusankonflik

manusia-harimauialahdarijenispikap,contohnyaHi-LuxatauHi-LuxTwincab.Kenderaaninibiasanyadigunakanuntukmengangkutperangkapdarisatukawasankekawasanyanglain.Hanyasatuperangkap harimau sahaja boleh dimuatkan ke dalam pikapdalamsatu-satumasa.Ianyajugasesuaidigunakankeranatahanlasak serta boleh membawa makanan untuk binatang umpanketika operasi pemantauan perangkap harimau dijalankan.

b. Pacuan empat roda Pacuanempatrodakebiasaannyadigunakanbagitujuanuntuk

meninjau atau menyiasat sesuatu aduan yang diterima. Selainitu kelengkapan kerja yang lain juga boleh dibawa bersamaseperti ubat-ubatan, senapang, peluru dan segala keperluanlain yang bersangkutan dengan tindakan pengurusan harimau.Kenderaanpacuanempatrodaamatpentingdigunakankeranakebiasaannya kawasan konflik ialah di pinggir hutan yang tidakmempunyai jalan berturap (off-road).

8.2 Peralatan lain

Bagi memastikan keselamatan kakitangan terjamin sewaktumenjalankan tugasdi sampingmemberikan imejyangbaikdimataumum, beberapa peralatan sokongan berikut amatlah diperlukan.

JD119153 Teks 16 3/22/07 1:15:02 PM


�7

Peralatan tersebut ialah:

a. Kasut keselamatan

Kasut keselamatan amat penting kerana kakitangan terlibatdalam mengangkat dan memasang perangkap harimau yangberat. Dengan memakai kasut ini, keselamatan kaki kakitanganakanterjamindandilindungidaripadaterkenahentakanbesi-besiperangkap tersebut.

b. Sarung tangan

Sarungtangandiperlukanapabilahendakmemasangperangkapharimau. Ia dapat melindungi tangan daripada terkena besiperangkapyangkadangkalaberkaratdanbolehmendatangkankecederaan.Sarungtanganyangpalingsesuaidigunakan ialahyang diperbuat daripada kulit kerana ia tahan lasak dan tidakmudah terkoyak.

c. Kanvas

Kanvasdigunakansebagaipenutupkepadaperangkappemindahyang menempatkan harimau yang ditangkap di atas pikap.Penutupkanvasiniperlulahmempunyailubangyangmembolehkanpengaliran udara dan bagi mengelakkan harimau tersebutkepanasan.

d. Peralatan-peralatan lain

Peralatan-peralatanlaintermasuklahpemutarskru,cangkul,pelincir,spanar, playar dan tali nilon. Peralatan ini penting terutamanyaketika operasi memasang perangkap harimau dilakukan. Talinilon penting untuk mengikat perangkap dengan kemas ketikadiletakkandiataspikapagartidakterjatuhataubergerak-gerakketika dalam perjalanan. Peralatan seperti pemutar skru, playar,spanar dan pelincir perlulah disimpan di dalam tool box agartidak bersepah-sepah atau tercicir semasa hendak digunakan.

9.0 MENGUMPUL DAN MEREKOD DATA Pengumpulan dan merekod data merupakan perkara penting dan

berkaitan dengan jenis tindakan yang sesuai dan perlu diambil.Data yang direkodkan juga akan digunakan oleh kakitangan yangmengambil tindakan. Oleh itu data-data tersebut perlulah jelas,tepat dan betul. Pengambilan data terbahagi kepada dua, iaitumerekod aduan (Borang A) dan merekod tindakan yang telahdiambil(BorangT).Pengambilandata-datainiadalahmenggunakanformat standard bagi semua jenis konflik manusia-hidupan liar diSemenanjung Malaysia.

JD119153 Teks 17 3/22/07 1:15:08 PM


�8

9.1 Borang aduan (Borang A)

Terdapat empat seksyen utama yang diperlukan untuk merekodkandata-data aduan, iaitu:

Seksyen A – Maklumat pengadu dan aduan Seksyen B – Tindakan Seksyen C – Maklumbalas pengadu Seksyen D – Kegunaan pejabat

9.2 Borang tindakan (Borang T)

Terdapat empat seksyen utama yang diperlukan untuk merekodkandata-data tindakan iaitu:

Seksyen A – Lokasi aduan Seksyen B – Maklumat populasi Seksyen C – Gangguan manusia Seksyen D – Gangguan tanaman/ternakan/hartabenda Seksyen E – Tindakan

Pengumpulandata-dataaduandantindakanbolehdilihatdaripadagaris panduan di Lampiran �.

10.0 PROSES SIASATAN

Sebaik sahaja aduan gangguan harimau diterima, siasatan perludibuat bagi menentukan jenis tindakan yang sesuai dijalankandi samping menentukan sama ada aduan tersebut berasas atautidak.Terdapatjugaaduanyangditerimaadalahaduanyangtidakberasas.Contohnyakucingbatuyangdisangkakananakharimaudankesantapakkakianjingyangdisangkakantapakharimau.Siasatandijalankan dengan cara meninjau kawasan kejadian dan melihatjenis tindakan yang sesuai, sama ada perlu memasang perangkapatau menembak halau harimau yang terbabit.

Salah satu elemen penting yang perlu ada dalam satu siasatanadalah bukti kehadiran harimau sama ada bangkai, tulang, kesandarah,kesantapakkakiatauapa-apabuktilainyangmenunjukkankehadiran harimau. Apabila siasatan dijalankan ke atas aduanternakandibahamharimau,bangkaiyangkelihatandimakantidakbolehterusdianggapberpuncadaripadaseranganharimau.Siasatanrapibiasanyaakanmenunjukkansamaadahaiwanternakandibunuholeh haiwan pemangsa atau disebabkan oleh punca-punca lain.

JD119153 Teks 18 3/22/07 1:15:14 PM


�9

Langkah-langkah dalam siasatan ialah:

q Memeriksa sekitar bangkai atau mayat yang dijumpai samaada dibunuh di tempat kejadian atau tempat lain. Jika matidi tempat lain, mungkin ia telah diheret dari tempat dibunuholeh haiwan lain seperti biawak atau babi hutan.

q Mencari tanda-tanda pergelutan seperti percikan darah,tinggalanbulu,cebisankulit,vegetasiyangrosak,permukaantanah atau batu yang terusik.

q Mencari tanda-tanda kehadiran harimau di sekitar bangkaiataumayatsepertikesantapak,najisataubulu.Penyiasatperluberhati-hati bagi mengelakkan bukti daripada terganggu.

q Rakamkanpenemuanbuktidenganmenggunakansamaadakameraatauvideokamera.Rekodkanjugaukurantapakyangdijumpai dan buatkan plaster cast bagi tapak tersebut.

q Mengadakan temuramah dengan pemilik ternakan bagimendapatkanmaklumat sepertianggarankerugiandan lain-lain untuk diisi ke dalam Borang T.

q Rekodkan maklumat-maklumat lain yang berkaitan denganmenggunakanBorangInventoriHidupanLiar.Maklumattersebutadalah seperti jenis habitat, bacaan grid rujukan, ketinggian,lokasi sebenar, tarikh dan sebagainya.

q Tentukanlangkahpengurusanyangsepatutnyadijalankanbagimenangani masalah gangguan harimau tersebut. Keputusanmengambiltindakantersebutmestilahdiputuskanberdasarkanperbincangansesamaahlikumpulandanmaklumat-maklumatlain seperti populasi harimau di kawasan tersebut, senariosemasa dan kemungkinan tindakan alternatif yang boleh diambil.

q Maklumkan kepada Ketua PERHILITAN Daerah, Timbalan Pengarah atau Pengarah PERHILITAN Negeribagimendapatkanpandanganataukeputusanmuktamad. Iniadalahpentingagar tindakanyangdiambildiketahuiolehPengarahPERHILITANNegeridankesahihan sesuatu tindakan itu tidak dipertikaikan kelak.

JD119153 Teks 19 3/22/07 1:15:20 PM


�0

11.0 PROSES KHIDMAT NASIHAT

Adaketikanyatindakantidakdapatdiambildengansegeradisebabkanolehbeberapafaktoryangtidakdapatdielakkan.Dalamkessebegini,khidmat nasihat akan diberikan kepada pengadu terlebih dahulu.Terdapatduakategoriutamapengaduyangseringterlibatdengankonflikmanusia-harimauiaitupenternaklembudanpenorehgetah.Olehitukandungankhidmatnasihatjugaadalahberbezamengikutkategori.

11.1 Khidmat nasihat kepada penternak lembu

Di Semenanjung Malaysia, penternak lembu biasanya membiarkanhaiwan ternakan bebas berkeliaran tanpa penyeliaan sehinggamemasukikawasanbelukarataupinggirhutan.Perkarainimendorongharimaumenjadikanlembusebagaisumbermakananselaindaripadaspesies mangsa hidupan liar yang lain di dalam hutan. Khidmatnasihat yang boleh diberikan kepada mereka termasuk:

q Memastikan haiwan ternakan diberi pemantauan rapi danmenjauhkannyadari kawasanbelukardanpinggiranhutandimana harimau mungkin berkeliaran.

q Mengumpulhaiwanternakandalamkandangberpagarpadawaktu malam.

q Menyelenggara kandang supaya bertambah kukuh ataumenggunakan pagar elektrik bagi menghalang kemasukanharimau.

q Mencegah haiwan ternakan merayau ke pinggir hutan ataumasuk ke dalam hutan.

q Membuat pemantauan terhadap haiwan ternakan dari masake semasa.

q Melupuskanbangkaiternakandengansegerabagimencegahharimau memakan bangkai tersebut.

q Membuat aduan segera kepada Jabatan PERHIL ITANterdekat jikaadatanda-tandakehadiranharimaudikawasanberhampiran.

JD119153 Teks 20 3/22/07 1:15:26 PM


��

11.2 Khidmat nasihat kepada penoreh getah

Kebanyakankeskematianmanusiaakibatseranganharimaumelibatkanpenorehgetahyangsedangbekerjadidalamkawasankebunatauladangberhampirandenganhutan.Kedudukanposisibadanpenorehyang membongkok ketika menoreh telah menyebabkan harimaumenyangka penoreh adalah mangsa untuk diserang. Keadaankebun getah yang tidak diurus dengan baik juga menyebabkanianyadijadikansebagaikawasankeliaranharimau.Selaindaripadaitu waktu menoreh di awal pagi juga merupakan faktor lain yangmenyebabkanpeningkatanseranganharimaukeranadiawalpagiharimau sangat aktif mencari makanan.

Khidmat nasihat yang boleh diberikan kepada penoreh getahialah:

q Membersihkan ladang atau kebun getah daripada semaksamun.

q Menoreh secara berkumpulan dan sekiranya berdua, janganberjauhan di antara satu sama lain.

q Janganmembawakanak-kanakbersamaketikabekerjakeranahaiwanpemangsalebihgemarmangsayangmasihkecilkeranaia lebih mudah diserang.

q Jangan biarkan kanak-kanak bermain sendirian di kawasankebun getah atau belukar.

q Jikaterserempakdenganharimau,jangansekali-kalimenghalakanbelakang badan ke arah harimau. Bergeraklah secaramengundurperlahan-lahandandalamkeadaanbersediauntukmempertahankan diri jika harimau menerkam.

q Bagi menghilangkan rasa takut apabila terserempak denganharimau,segeralahbertempikataubersorakuntukmenghalauharimau tersebut.

q Sentiasaberhati-hatiketikabekerjajikaterdapatberitakehadiranharimau dalam sesuatu kawasan. Bawa bersama senjata apijika ada atau senjata tajam ketika berkerja.

q Jangan menggunakan walkman ketika menoreh, kerana iaakan melalaikan penoreh daripada peka kepada kejadian disekeliling mereka.

JD119153 Teks 21 3/22/07 1:15:32 PM


��

q BuataduansegerakepadaJabatanPERHILITANyangterdekatjikaterdapattanda-tandakehadiranharimaudikawasankebungetah tersebut.

12.0 PROSES TEMBAK-HALAU HARIMAU

Tembak-halaumerupakantindakankawalanyangbiasadijalankanapabilakawasangangguanberhampirandengankawasanberhutanterutamanya di kebun-kebun getah dan di ladang-ladang sawit.Ini akan memberi peluang kepada harimau melarikan diri jauh kedalamhutandan tidakakandatangmengganggu lagi. Senapangpatahdigunakanbagimenakutkanharimauinikeranakeupayaannyamenghasilkan bunyi tembakan yang kuat.

13.0 PROSES TANGKAP PINDAH HARIMAU

Tujuantangkappindahharimaudijalankanialahuntukmengurangkankonflik manusia-harimau di kawasan terbabit dan bagi menjaminharimautersebuttidakdibunuh.Buatmasainiharimauyangditangkapakan dipindahkan sama ada ke Zoo Melaka, Zoo Taiping atau ZooNegara. Walau bagaimanapun kesemua harimau yang ditangkapsehingga kini hanya dipindahkan sama ada ke Zoo Melaka atauZoo Taiping.

13.1 Teknik tangkapan HarimauditangkapdenganmenggunakanPerangkapWahabdimana

umpan yang digunakan adalah kambing atau anjing. Perangkapyang telah diletakkan umpan perlu diperiksa dua hari sekali untukmemastikan umpan tidak mati di samping memberikan makanandan air kepada umpan tersebut. Semasa pemeriksaan dijalankan,kambingatauanjingyangdigunakansebagaiumpanperludibawakeluarbuatseketikabagimengurangkantekananyangdialaminyasepanjangberadadidalamperangkaptersebut.Pemeriksaanumpanhanya dijalankan pada sebelah siang hari. Binatang umpan yangcedera atau sakit perlulah diganti dengan umpan yang baru.

Padakebiasaannyasebanyaktigahinggalimaperangkapdipasangdi kawasan di mana kejadian serangan harimau berlaku. Lebihbanyakperangkapdipasanglebihtinggikemungkinanharimaudapatditangkap. Perangkap dipasang di kawasan di mana kesan laluanharimau atau di mana bangkai binatang ternakan yang dibunuhdijumpai.Kebiasaannyaharimauakanmendatangisemulabangkaiyang ditinggalkan dan memakannya sehingga habis. Sesetengahpendapat menyatakan umpan anjing adalah yang paling sesuaidigunakan kerana salakannya boleh menarik perhatian harimauuntuk memasuki perangkap.

JD119153 Teks 22 3/22/07 1:15:38 PM


��

13.2 Teknikmemindahkanharimaudaripada lokasi tangkapankeZoo Melaka

Harimauyangtelahberjayaditangkapperludipindahkansegerake

Zoo Melaka agar ia tidak berada dalam keadaan tekanan yanglama. Untuk proses pemindahan harimau tersebut perlu diberikanubatpelalian sebelumdipindahkankeperangkappemindah.Ubatpelaliakanditembakdenganmenggunakancapture pistol.Hanyabahagian-bahagian badan harimau yang tertentu sahaja yangsesuai ditembak bius (Gambar 7).

Apabila harimau telah diberikan ubat pelali, beberapa kesan ubatakandapatdilihatsepertikelopakmatahampirtertutup,ekortidakbergerak, kepala tertunduk, pengeluaran air liur meningkat danberjalanatauberlaridalamkeadaanmenggeletar.Selepasmemastikanharimautelahbetul-betulpengsan,pastikanpernafasannyaadalahdalamkeadaanbaikdankedudukankepalanyadalamposisiyangselesa dan selamat. Kelopak mata harimau juga perlu dilindungidaripada habuk dan kekeringan.

Masayangpalingsesuaiharimaudipindahkanadalahdiawalpagi(sebelumjam7.�0pagi)ataupadalewatpetang(selepasjam5.00petang) bagi memastikan harimau tidak kepanasan dan stress.Pemindahanpadawaktumalamadalahyangpalingsesuaikeranasuhu yang sejuk. Sepanjang perjalanan mata harimau hendaklahditutup bagi menghalang cahaya mengenai matanya. Krim matadiletakkanbagimengelakkannyadaripadakekeringankorneamataharimau tersebut.

13.3 Proses pemantauan harimau di dalam perangkap pemindah Harimau yang sudah dipindahkan ke dalam perangkap pemindah

perludilindungidaripadapanasdanhujan.Jikaterdapat lukaataukudisianyaperludiberikanrawatansegera.Orangramaijugaperludinasihatkan tidak berdiri terlalu hampir dengan harimau keranadikhuatiriakanmembuatbisingdanmengambilkesempatanmencabutmisaiharimautersebut.Kakitanganperluditugaskansepanjangmasabagi memantau harimau yang sudah berada di dalam perangkappemindah agar tidak diganggu oleh orang ramai.

JD119153 Teks 23 3/22/07 1:15:44 PM


�4

14.0 OPERASI BERSEPADU DAN TEMBAK MATI

Selain daripada proses khidmat nasihat, tangkap pindah dantembak-halau terdapat kes-kes serius yang menyebabkan JabatanPERHILITANterpaksamengambillangkahyanglebihtegasiaitusecaratembakmati.Kebiasaannyakes-kestembakmatiinimelibatkankes-kes serangan harimau yang mencedera dan membunuh manusia.SelaindaripadakakitanganJabatanPERHILITAN,operasibersepadumenjejakiharimauyangtelahmenyerangmanusiajugaakandibantuoleh Pasukan Gerakan Am (PGA), Polis Di-Raja Malaysia (PDRM)dan Angkatan Relawan Rakyat (RELA). Ketua operasi ini mestilah diketuai oleh sama ada Pengarah PERHILITAN Negeri atau Timbalan Pengarah PERHILITAN Negeri.

Kumpulanmencariakandibahagikankepadabeberapakumpulanyang mempunyai anggota sekurang-kurangnya lima orang yanglengkap bersenjata api (Gambar 8). Mereka akan berpecah danmencarikesan-kesanharimauterbarusebelummenjejakinya.Merekaakansalingberhubungandenganmenggunakanwalkie-talkiebagimengkordinasikankedudukanmerekadalammengesanpergerakanharimau tersebut. Namun proses menembak mati bukanlah satutindakanmuktamadjikaharimautersebuttelahmembunuhmanusiakeranaperangkap juga turutdipasangberhampirandengan lokasikejadian.Kebiasaannyasekurang-kurangnyatigaperangkapharimauperlu dipasang di sekitar lokasi kejadian.

14.1 Faktor menembak mati harimau

Menurut Seksyen 56, Akta Perlindungan Hidupan Liar No. 76, �97�,harimaubolehditembakmatijikaiatelahmenyebabkankecederaanataukematiankepadamanusia.Kebiasaannyakesharimaumencederadan membunuh manusia berlaku apabila harimau tersebut telahtercedera disebabkan oleh jerat dawai atau kecederaan terkenatembakanpemburuharam.Kesukaranmencarimangsasepertirusa,kijang dan babi hutan telah menyebabkan ia menyerang manusiayang merupakan mangsa yang mudah untuk diserang.

JD119153 Teks 24 3/22/07 1:15:51 PM


�5

Gambar7: Tempatyangpalingsesuaidibadanharimauuntukditembakubatpelali

Gambar8: Taklimatlengkapmestidiberikansebelumoperasibersepadudijalankan

JD119153 Teks 25 3/22/07 1:15:59 PM


�6

14.2 Langkah-langkah keselamatan

Beberapa langkah-langkah keselamatan perlu diambilkira sebelumproses mencari dan menembak mati harimau, iaitu:

q Pastikan setiap anggota mencari harimau dilengkapi dengansenjata api yang berfungsi dengan baik. Ini bagi memastikanmereka boleh bertindak dengan pantas jika terjadi seranganharimau ketika operasi dijalankan.

q Pastikan anggota yang terlibat mahir menggunakan senjataapi dan pengendaliannya.

q Pastikansetiapkumpulandibekalkandenganalattelekomunikasisupaya memudahkan perhubungan antara kumpulan.

q Pastikan setiap ahli anggota mempunyai semangat yangkuat dan keberanian serta tidak mudah menggelabah ketikaberhadapan dengan situasi yang mencemaskan. Ini bagimemastikan anggota yang lain tidak turut menggelabah danboleh mengancam keselamatan mereka.

q Pastikan anggota mencari diberikan taklimat secukupnyamengenaitujuanoperasitersebutdanmaklumatyangsepatutnyamengenai tabiat harimau ketika dalam keadaan terdesak.

q Setiapkumpulanmencariperludibekalkan first-aiddan lampusuluh bagi menghadapi sebarang kemungkinan.

Ketua Operasi mestilah memastikan langkah-langkah keselamatanini dipatuhi.

15.0 RAWATAN Adalah menjadi kelaziman harimau yang ditangkap kadang-kala

mengalami kecederaan ketika ianya ditangkap. Rawatan lukapada harimau hanya boleh dijalankan oleh Doktor Veterinar atauPenolong Pegawai Veterinar Jabatan PERHILITAN. Mereka perludimaklumkan seberapa segera apabila harimau tersebut berjayaditangkap. Kecederaan ini mungkin disebabkan oleh luka lama,seperti lukajeratdawaiataukesantembakanpelurupenaburataulukabaruyangdisebabkankecederaanketikamenyerangmangsayang mempertahankan diri daripada serangannya. Harimau yangluka perlu diberikan rawatan yang sepatutnya bagi mengelakkanjangkitan kuman.

JD119153 Teks 26 3/22/07 1:16:05 PM


�7

15.1 Asas rawatan harimau yang tercedera Rawatanharimauyang tercederaakandilakukanapabilaharimau

tersebuttelahdibiusdenganubatpelali.Rawatandijalankansamaada di Pejabat PERHILITAN Daerah atau Pejabat PERHILITAN Negeriselepas ianya dibawa keluar dari lokasi tangkapan. Alat jahitandiperlukan jika lukaharimau ituperludijahit.Hanya lukayangbarusahaja sesuai untuk dijahit selepas dicuci dan dibubuh ubat luka.Bagilukayangkurangseriusataulukalama,semburanatausapuanantiseptikdiberikanselepaslukatersebutdibersihkandenganalcoholswab bagi mengelakkan jangkitan kuman (Gambar 9). Kawasanluka tersebut akan dibersihkan terlebih dahulu dengan pembersihluka seperti Dettol sebelum dibubuh ubat luka seperti iodin atauubatkuning.Kadangkalaterdapatlukayangagakdalamdanperludijahit.Namunhanyalukayangbarusahajasesuaidijahit(Gambar�0). Antiseptik juga digunakan apabila perlu bagi mengelakkanjangkitan kuman atau dihurungi lalat.

JD119153 Teks 27 3/22/07 1:16:11 PM


�8

Gambar�0:Harimauyangtercederaperludiberikanrawatansegerabagimengelakkanjangkitankuman

Gambar9: AntiseptikyangdigunakanbagimerawatlukapadaharimauadalahdalambentukA)semburanataupunB)sapuan

A B

JD119153 Teks 28 3/22/07 1:16:20 PM


�9

15.2 Etika merawat Perkara-perkarayangperludiambilkiraketikamelakukankerja-kerja

merawat harimau, ialah:

q Pastikan ubat pelalian telah memberikan kesan dan harimaubenar-benar tidur.

q Gunakan sarung tangan getah dan penutup mulut. Ini perlubagi tujuan keselamatan perawat.

q Janganmakan,minum,merokokataubergurauketikamemberikanrawatan.

q Mencuci tangan selepas mengendalikan pembersihan lukaatau apa-apa proses kerja berkaitan dengan rawatan.

q Jangan berbual-bual kosong ketika merawat harimau keranaia akan mengurangkan tumpuan perawat.

16.0 TABUNG BANTUAN MANGSA SERANGAN BINATANG BUAS

TabungBantuanMangsaSeranganBinatangBuastelahditubuhkanuntukmembantumangsayangdiserangolehbinatangbuas.Terdapat�� spesies binatang buas yang dikenalpasti iaitu gajah, harimaubelang,seladang,harimaukumbang,babihutan,babibodoh,harimaudahan, kera, buaya tembaga, ular tedung selar, ular senduk, ularsawa dan beruang. Tabung ini ditubuhkan pada �8 Mei �00� olehKabinet dan diletakkan di bawah Kementerian Perpaduan NegaradanPembangunanMasyarakat.JabatanKebajikanMasyarakatakanmengurus pembayaran pampasan manakala Jabatan PERHILITANbertanggungjawab menentukan kesahihan tuntutan oleh mangsa(Carta�).Hanyakesmelibatkankematiandankecederaansahajalayak menerima pampasan. Kecederaan bermaksud kecacatanataukehilangananggotabadandankehilangankeupayaankekal.Mangsa yang layak menerima bantuan ini mestilah warganegaraMalaysia,termasuklahkakitanganJabatanPERHILITANyangbertugasdankakitangankerajaan lainsertaanggotapasukankeselamatan.Bagaimanapun, kes serangan yang berlaku semasa mangsasedangmemburudankesyangberlakuakibatdaripadaperbuatanmangsa mengganggu atau mencederakan binatang berkenaandikecualikandaripadamenerimapampasan.Borangyangberkaitandengan pampasan tersebut adalah seperti yang dilampirkan diLampiran �.

JD119153 Teks 29 3/22/07 1:16:26 PM


�0

JD119153 Teks 30 3/22/07 1:16:34 PM

Lampiran1

KAEDAHPEMASANGANPERANGKAPHARIMAU

JD119153 Teks 31 3/22/07 1:16:39 PM

JD119153 Teks 32 3/22/07 1:16:45 PM


��

Langkah�: Pastikankomponen-komponenperangkapmencukupi

Langkah�: Pemasangan4komponenlantaiperangkap

JD119153 Teks 33 3/22/07 1:16:53 PM


�4

Langkah4: Pemasangan4komponenbumbungperangkap

Langkah�: Pemasangan8komponendindingperangkap

JD119153 Teks 34 3/22/07 1:17:02 PM


�5

Langkah5: Pemasangankomponenperangkapumpan

Langkah6: Pemasangansistemtriggerperangkap

JD119153 Teks 35 3/22/07 1:17:09 PM


�6

Langkah7: Pemasangan � komponen pintu perangkap (A) dansistemtrigger terdiridaripadasuis(B)danpemijak(C)

Selakdipasangbagimenampungpintuperangkapsemasapemasangansuistrigger untukkeselamatankakitanganyangbertugas

A

B C

JD119153 Teks 36 3/22/07 1:17:17 PM


�7

Tigajenispenyambungan(joint)yangdigunakanuntukperangkapharimauiaitupenyambunganskru�5mm(A),skru�5mmyangdiubahsuai(B)untukkomponenbumbungdansistemselak(C)

Peralatanlainyangdigunakanuntukmembantudalamprosespemasanganperangkapharimau

A

B C

JD119153 Teks 37 3/22/07 1:17:26 PM


�8

LAMPIRAN 2

GARIS PANDUANPENGGUNAAN BORANG ADUAN (BORANG A) DAN BORANG

TINDAKAN (BORANG T)

Borang-boranginimestilahdilengkapkanolehpegawaibertugassebelum,semasa dan selepas menjalankan tugas-tugas pengawalan gangguanhidupan liar.

BORANG ADUAN (BORANG A)

A. MAKLUMAT PENGADU DAN ADUAN

1. Tarikh:Tarikhaduanditerimadaripadapengadudenganmencatathari, bulan dan tahun dengan format hh/bb/tttt. Contohnyaaduan pada �� April �005, hendaklah ditulis ��04�005.

2. Masa:Isikanmasaaduanditerimadalamformat�4jam,contohnya

�505 petang bersamaan dengan jam �.05 petang.

3. Saluran aduan: Catatkan saluran aduan diterima. Terdapat 6saluranaduan iaitumelalui telefon(Kod-�), faks(Kod-�),surat(Kod–�),hadir(Kod–4)ataumediamassa(Kod–5)dane-mail(Kod – 6).

4. Nama: Nama pengadu hendaklah ditulis secara lengkap danjelas mengikut kad pengenalan untuk memudahkan semakansemula

5. No.KadPengenalan:Maklumatiniperludilengkapkanterutamanyabagi kes kematian atau kecederaan yang serius. Namun begitujika pengadu enggan memberikan nombor kad pengenalanmereka, tinggalkan ruangan ini kosong.

6. Alamat: Alamat pengadu di mana pengadu tinggal. Mungkinberbezadenganalamatsebenardimanaberlakunyagangguantersebut. Catatkan juga alamat tempat kejadian jika berlainandaripada alamat pengadu.

7. Daerah: Nyatakan daerah di mana kejadian gangguanberlaku berdasarkan senarai daerah yang disediakan di dalamprogram.

JD119153 Teks 38 3/22/07 1:17:32 PM


�9

8. Negeri:Nyatakannegeriyangberkaitandenganalamatpengaduyangditerimaberdasarkansenaraiyangdisediakan, iaituJohor(Kod – �), Kedah (Kod – �), Kelantan (Kod – �), Pulau Pinang(Kod–4),NegeriSembilan(Kod–5),Pahang(Kod–6),Melaka(Kod–7),Perak (Kod–8),Perlis (Kod–9), Selangor (Kod–�0),Terengganu (Kod – ��) dan Wilayah Persekutuan (Kod – �4).

9. Nombor telefon: Nombor telefon perlu ditulis dengan tepatbersama dengan kod kawasan atau kod talian telefon bimbit(0�9, 0��, 0��, 0�7, 0�6 dan sebagainya).

10. Spesies: Nama spesies perlu dicatatkan mengikut kod spesiesyang telah disediakan. Kod spesies adalah mengikut indeksspesies berkenaan, iaitu:

Kod Spesies Kod Spesies

Mamalia Mamalia M�77 Babihutan M�74 Tapir

M�45 Berok M�5� Tenggiling

M��5 Beruang Reptilia

M�7� Gajah R�66 Buaya

M�64 Harimaubelang R�6� Biawakair

M�66 Harimaudahan R009 Ularsawa

M�65 Harimaukumbang R�08 Ulartedung

M0�5 Kelawar RLLN Lain-lainular

M�44 Kera Burung

M�67 Kucingbatu BHNT Burunghantu

M��9 Lotongcenekah BHLG Burunghelang

M��8 Lotongcengkong BLYG Layang-layang rumah

M�44 Memeranglicin BLLN Lain-lainburung

M�50 Musangpandan Lain-lainspesies

M�45 Musangtenggalung L�00 Lain-lainspesies

JD119153 Teks 39 3/22/07 1:17:38 PM


40

Kod Jenisgangguan Keterangan

� Bunuhmanusia Melibatkankehilangannyawamanusia

� Cederakanmanusia Melibatkankecederaanmanusiaseperti digigit,dicakar,dipukul,dipijak,ditanduk danditolak.

� Rosakkanhartabenda Melibatkankerosakanhartabenda sepertistrukturbangunan,peralatan, perkakasandankenderaan.

4 Rosakkantanaman Melibatkankerosakandankemusnahan tanamanpertanianatautanaman semulajadi

5 Bunuhternakan Melibatkankematianbinatangternakan sepertilembu,kambing,kerbau,ayam,itik, puyuhdanbiri-biri.

6 Mendatangkanketakutan Menimbulkanketakutandikalangan manusiasepertitakutdiserangjikakeluar rumahatauketikabekerjadiladang/ kebun.

7 Berkeliaran Melibatkanpemerhatianspesiesyang berkeliarantetapitidakmenimbulkanapa- apakemusnahanatauketakutan.

8 Gangguanketenteraman Melibatkangangguanemosiuntuk mendapatkanketenangandan kedamaianhidup

9 Lain-lain Selain daripada yang dinyatakan di atas.

11. Jenis Gangguan: Terdapat 9 jenis gangguan utama. Sila pilih ikutjenis gangguan yang diterima.

JD119153 Teks 40 3/22/07 1:17:44 PM


4�

12. Penerimaaduan:Catatkannamapenerimaaduanyangmenerimaaduan daripada pengadu.

B. TINDAKAN

13. Pegawaiyangmengambiltindakan(Ketua):Namaketuasemasakerja-kerja kawalan hidupan liar dilakukan.

14. Tandatangan:Ketuaoperasihendaklahmenandatanganiborangaduan

15. Tarikh: Tarikh tindakan diambil dan direkodkan dengan formatbulandantahundengankaedahhh/bb/tttt.Contohnyaaduanpada �� April �005, hendaklah ditulis ��04�005.

C. MAKLUMBALAS PENGADU

16. Atastindakanyangdiambil:Pengaduakanmencatatkansamadamereka berpuashati atau tidak ke atas tindakan yang diberi.Cadangan mereka juga boleh dikemukakan bersama-sama diruang yang ditetapkan.

17. Tarikh: Semasa tindakan dibuat pengadu haruslah mencatattarikh dengan format bulan dan tahun dengan kaedahhh/bb/tttt. Contohnya aduan pada �� April �005, hendaklahditulis ��04�005. Minta pengadu tandatangani di ruang yangditetapkan.

18. Nama: Isikan nama pengadu

19. No. Kad Pengenalan: Pengadu perlu lengkapkan bahagian ini.Jika mereka enggan, jangan paksa.

20. Tanda‘X’jikapengadutidakdijumpai:Jikapengaduatauwakilpengadu gagal dijumpai maka perlu ditanda X di kotak yangdisediakan.

D. KEGUNAAN PEJABAT Sudah rekod – untuk diisi oleh perekod pangkalan data.

Belum rekod – jikabelumdirekodkanmakaperlulahdicatatkanbelumdirekod.

22. Tarikh rekod:Mengikut format formatbulandantahundengankaedah hh/bb/tttt. Contohnya aduan pada �� April �005,hendaklah ditulis ��04�005.

JD119153 Teks 41 3/22/07 1:17:49 PM


4�

BORANGTINDAKAN (BORANGT)

A. LOKASIADUAN

1. Lokasi aduan: Tulis lokasi sebenar gangguan berlaku. Ia mungkinberbezadenganalamatsipengadu.Sebagaicontohalamatpengadudi KotaBharu tetapi kesgangguanberlakudi GuaMusang.

2. Tempat: Nyatakan jenis tempat kejadian berlaku. Terdapat �� jenistempat, iaitu:

KOD Tempat

� Kampung

� Tamanperumahan

� Perkampunganasli

4 Kebun

5 Dusun

6 Ladang(>�00ha)

7 Pinggirhutan

8 Dalamhutan

9 Kawasanbandar

�0 Kawasanperindustrian

�� Kawasanpelancongan/rekreasi

�� Lain-lain tempat

3. Aduan berasas: Nyatakan sama ada aduan berasas atau tidak.Aduan tidak berasas ialah aduan yang melibatkan luar bidangkuasaJabatanPERHILITAN.Contohaduantidakberasasialahaduangangguananjing-anjing liar ataugagakdi kawasan perumahan.

4. Spesies: Nyatakan spesies yang terlibat. Kemungkinan spesies yangdiadukanolehpengadu tidak tepat.Contohnyakucingbatuyangdisangkakan sebagai anakharimauolehpengadu.

5. BacaanGPS:CatatkanbacaanGPS lokasi kejadiandengan6digituntukgridXdan6digituntukgridY.

6. No.Siriaduan:NomborsiriaduanadalahnomborsiripadaBorangAdandigunakansebagairujukankesapabilasesuatutindakanhendakdiambil. Kemungkinan nombor siri aduan lebih banyak berbandingdengan bilangan tindakan kerana aduan yang bertindihan atauberturutandisesuatukawasan.Olehituhanyaperlukansatutindakanuntukbanyak aduanyangdibuat.

JD119153 Teks 42 3/22/07 1:17:56 PM


4�

B. MAKLUMAT POPULASI

7. Anggaran populasi: Anggarkan bilangan populasi di kawasantersebut berdasarkan klasifikasi di bawah:

Klasifikasianggaranpopulasi �ekor �ekor �ekor 4ekor 5ekor 6-�0ekor ��-�0ekor ��-�0ekor ��-40ekor 4�-50ekor 5�-60ekor 60-�00ekor > �00 ekor

8. Anggaranbilanganmengganggu:Nyatakananggaranbilangansebenar yang menimbulkan masalah. Contohnya anggaranpopulasi kera di kawasan tersebut 60 – �00 ekor, namun yangmenimbulkan masalah cuma � ekor.

C. GANGGUAN MANUSIA

9. Nama: Nyatakan nama mangsa berserta dengan nombor kadpengenalansertatandakantahapgangguansamaadacederaatau meninggal dunia.

JD119153 Teks 43 3/22/07 1:18:01 PM


44

D. GANGGUAN TANAMAN/TERNAKAN/HARTABENDA

10. Jenistanaman/ternakan/hartabenda:Nyatakanjenistanaman,ternakanatauhartabendayangterlibat.Terdapat��jenisyangterlibat iaitu:

Perihal Kod Perihal Kod

Tern

aka

n

� Ayam

Tan

am

an

ko

me

rsia

l

�4 Kelapasawit

� Itik �5 Getah

� Telurayam/itik �6 Koko

4 Kambing/Biri-biri �7 Kopi

5 Lembu �8 Tembakau

6 Kerbau �9 Pisang

7 Lain-lainternakan �0 Kelapa

Bua

h-b

ua

ha

n

8 Rambutan �� Padi

9 Dokong/Langsat/Duku �� Tembikai

�0 Cempedak/Nangka �� Lain-laintanamankomersial

�� Durian

Stru

ktu

r

�4 Kantin

�� Tanamankontan �5 Bangsal

�� Lain-lainjenisbuahan �6 Pagareletrik

�7 Pagarchain-link

�8 Kongsipekerja

�9 Dapur

�0 Tandas/Bilikmandi

�� Lain-lainhartabenda

11. Bil.tanamanmusnah(keseluruhan):Nyatakanbilangantanamanyang musnah akibat gangguan hidupan liar sama ada dalamunit pokok, ekar atau hektar.

12. Bil.ternakanmusnah(keseluruhan):Nyatakanbilanganternakan

yang musnah dimakan atau dibunuh oleh hidupan liar dalamunit ekor.

13. Bil. harta benda musnah (keseluruhan): Nyatakan bilanganhartabenda/struktur yang musnah.

14. Anggarankerugiankeseluruhan(RM):AnggarkankerugianyangdihadapiolehpengaduberdasarkanstandardsepertidiJadual�.

E. TINDAKAN

15.Tarikh: Tarikh tindakan diambil. Format tarikh adalah mengikutformathari,bulandantahundengankaedahhh/bb/tttt.Contohnyaaduan pada �� April �005, hendaklah ditulis ��04�005.

JD119153 Teks 44 3/22/07 1:18:08 PM


45

16. Tindakan:Nyatakan jenis-jenis tindakanyangdiambil. Terdapat8 jenis tindakan iaitu;

KOD Jenistindakan

� Siasat

� Tembakhalau

� Pasangperangkap

4 Tangkap-pindah

5 Tembakmati

6 Pemandulan

7 Pemantauan

8 Khidmat nasihat

17. Tangkap-pindah(ekor):Nyatakanbilangan(ekor)yangditangkap-pindah berdasarkan komposisi jantan, betina, anak atau tidakpasti.

18. Lupus/tembak-mati (ekor): Nyatakan bilangan (ekor) yangdilupuskan atau ditembak mati berdasarkan komposisi jantan,betina dan tidak pasti.

19. Lokasi d ipindahkan: Nyatakan lokas i spes ies tersebutdipindahkan.

20. BacaanGPS:CatatkanbacaanGPSlokasidipindahkandengan6 digit untuk grid X dan 6 digit untuk grid Y.

21. Pegawai yang mengambil tindakan: Nyatakan nama-namakakitangan yang terlibat dalam operasi tersebut.

22. Tandatangan Ketua: Ketua kumpulan operasi perlu turunkantandatangan untuk pengesahan tindakan.

JD119153 Teks 45 3/22/07 1:18:14 PM


46

JD119153 Teks 46 3/22/07 1:18:23 PM


47

JD119153 Teks 47 3/22/07 1:18:31 PM

48

Jeni

sm

ang

saJe

nis

kem

usna

han

Ang

ga

ran

nila

ike

rug

ian

(RM

)

A

� � � 4 5 6 7

Tern

aka

n

Aya

mIti

kTe

lura

yam

/itik

Kam

bin

g/B

iri-b

iriLe

mb

uKe

rba

uLa

in-la

int

ern

aka

n

Dib

un

uh

/dim

aka

nD

ibu

nu

h/d

ima

kan

Dim

aka

nD

ibu

nu

h/d

ima

kan

Dib

un

uh

/dim

aka

nD

ibu

nu

h/d

ima

kan

Dib

un

uh

/dim

aka

n

�0.0

0se

eko

r�0

.00

see

kor

0.�0

se

ns

eb

iji50

0.00

se

eko

r�,

500.

00s

ee

kor

�,00

0.00

se

eko

r�0

0.00

se

eko

r

B

8 9 �0 ��

Bua

h-b

uaha

n

Ra

mb

uta

nD

oko

ng

/La

ng

sat/

Du

kuC

em

pe

da

k/n

an

gka

Du

rian

Tan

am

an

ko

nta

nLa

in-la

inje

nis

bu

ah

an

Jeni

ske

mus

naha

n

Dim

aka

n/d

ica

bu

t/d

ipa

tah

kan

@b

ua

hd

ima

kan

Dim

aka

n/d

ica

bu

t/d

ipa

tah

kan

@b

ua

hd

ima

kan

Dim

aka

n/d

ica

bu

t/d

ipa

tah

kan

@b

ua

hd

ima

kan

Dim

aka

n/d

ica

bu

t/d

ipa

tah

kan

@b

ua

hd

ima

kan

Dim

aka

n/d

ica

bu

t/d

ipa

tah

kan

@b

ua

hd

ima

kan

Dim

aka

n/d

ica

bu

t/d

ipa

tah

kan

@b

ua

hd

ima

kan

�00.

00/p

oko

k@

50.

00p

oko

k/se

ran

ga

n�5

0.00

/po

kok

@�

00.0

0p

oko

k/se

ran

ga

n�0

0.00

/po

kok

@5

0.00

po

kok/

sera

ng

an

�00.

00/p

oko

k@

�00

.00

po

kok/

sera

ng

an

600.

00/h

a50

.00/

po

kok

@5

00.0

0/h

a

C

�4 �5 �6 �7 �8 �9 �0 ��

Tana

ma

nko

me

rsia

l

Kela

pa

sa

wit*

Ge

tah

*Ko

koKo

pi

Tem

ba

kau

Pisa

ng

Kela

pa

*Pa

di

Tem

bik

ai

Lain

-lain

ta

na

ma

n

Jeni

ske

mus

naha

n

Dim

aka

n/d

ica

bu

t/d

ipija

k/d

ipa

tah

kan

Dim

aka

n/d

ica

bu

t/d

ipija

k/d

ipa

tah

kan

Dim

aka

n/d

ica

bu

t/d

ipija

k/d

ipa

tah

kan

Dim

aka

n/d

ica

bu

t/d

ipija

k/d

ipa

tah

kan

Dim

aka

n/d

ica

bu

t/d

ipija

k/d

ipa

tah

kan

Dim

aka

n/d

ica

bu

t/d

ipija

k/d

ipa

tah

kan

Dim

aka

n/d

ica

bu

t/d

ipija

k/d

ipa

tah

kan

Dim

aka

n/d

ica

bu

t/d

ipija

k/d

ipa

tah

kan

Dim

aka

n/d

ica

bu

t/d

ipija

k/d

ipa

tah

kan

Dim

aka

n/d

ica

bu

t/d

ipija

k/d

ipa

tah

kan

�50.

00/p

oko

k�5

0.00

/po

kok

�00.

00/p

oko

k�0

0.00

/po

kok

�0.0

0/p

oko

k�0

.00/

po

kok

�00.

00/p

oko

k�,

758.

00/h

a5,

000.

00/h

a69

0.00

/ha

@�

00.0

0/p

oko

k

D

�4 �5 �6 �7 �8 �9 �0 ��

Stru

ktur

**

Kan

tin

Ban

gsa

lPa

ga

rele

trik

Pag

arc

ha

in-li

nk

Kon

gsi

Da

pu

rka

yuTa

nd

as/

Bilik

ma

nd

iLa

in-la

inh

art

ab

en

da

Jeni

ske

mus

naha

n

Diro

sakk

an

/diro

bo

hka

nD

irosa

kka

n/d

irob

oh

kan

Diro

sakk

an

/diro

bo

hka

nD

irosa

kka

n/d

irob

oh

kan

Diro

sakk

an

/diro

bo

hka

nD

irosa

kka

n/d

irob

oh

kan

Diro

sakk

an

/diro

bo

hka

nD

irosa

kka

n/d

irob

oh

kan

�,00

0.00

se

bu

ah

�00.

00s

eb

ua

h50

.00

seb

ata

ng

50.0

0se

ba

tan

g�,

000.

00s

eb

ua

h�,

000.

00s

eb

ua

h�0

0.00

se

bu

ah

�00.

00s

eu

nit

*ta

rik p

ele

pa

h/p

ata

h d

ah

an

tid

ak

dia

mb

ilkira

No

ta:

�.A

ngg

ara

nin

iha

nya

seb

ag

ai

ga

risp

an

du

an

jik

ak

eru

gia

n

seb

en

art

ida

kd

ipe

role

hi.

�.A

ng

ga

ran

ke

rug

ian

te

lah

m

era

ngku

mi

kos

pe

ngur

usa

n

tan

am

an

a

tau

te

rna

kan

ya

ng

te

rlib

at.

�.*

*Stru

ktur

ya

ngd

ima

ksud

kan

m

est

ilah

ma

sihd

igu

na

kan

.

4.

Jika

te

rda

pa

tnya

n

ilai

kero

saka

n

leb

ih

tep

at

da

ripa

da

ma

ngsa

ga

ngg

uan,

ia

nya

pe

rlud

iuta

ma

kan

.

Jad

ual1

:Pe

neta

pa

nka

da

rke

rosa

kan

da

nke

mus

naha

nd

ise

ba

bka

no

leh

hid

upa

nlia

r

JD119153 Teks 48 3/22/07 1:18:38 PM


49

LAMPIRAN 3a

JABATAN PERLINDUNGAN HIDUPAN LIAR DAN TAMAN NEGARA

KEMENTERIAN SUMBER ASLI DAN ALAM SEKITAR

BORANG PERMOHONAN

BANTUAN MANGSA SERANGAN BINATANG BUAS

(perlu diisi dalam 3 salinan)

BANTUAN INI DIPOHON OLEH: ………………………......……………………………...............

PEMOHON ADALAH *MANGSA / WARIS MANGSA: ………………………………………….

PERMOHONAN DIBUAT ATAS SEBAB SERANGAN OLEH ……………………………………...

TELAHMENYEBABKAN………………................……KEPADA………….............………………

SERANGAN BERLAKU DI…………………………………………........………….., ……..............

………………………… , …………………., SEPERTI LAPORAN POLIS:………………………....

PERAKUAN PEMOHON :

SAYA ……………………………., ….……………………………………………………. ADALAH

*MANGSA / ISTERI / SUAMI / ANAK ………….……………………………………... KEPADA

MANGSA, DENGAN INI MENGAKU BAHAWA SEGALA BUTIR-BUTIR DAN MAKLUMATYANG DINYATAKAN DI ATAS ADALAH BENAR

………………………………..

(tandatangan pemohon)

(no. kad pengenalan)(nama pemohon)

(jika waris nyatakan hubungan)

(nyatakan jenis binatang)

(kematian/kecederaan) (nama mangsa)

(alamat) (mukim)

(daerah) (negeri)

(nama pemohon) (no. kad pengenalan)

(nyatakan hubungan)

JD119153 Teks 49 3/22/07 1:18:44 PM


50

LAMPIRAN 3b

PENGESAHAN / PERAKUAN

ADALAHDENGANINIDISAHKANBAHAWALAPORANKEJADIANSEPERTIREPOTPOLISNO:…………………………..ADALAHBENARDANBANTUANDIPOHONOLEH*MANGSA/SUAMI/ISTERI/ANAK

DISAHKAN BAHAWA PERMOHONAN INI DISERTAKAN DENGAN

(i) SALINAN LAPORAN POLIS ( )

(ii) SALINAN SIJIL KEMATIAN ( )

(iii) LAPORAN PEGAWAI PERUBATAN HOSPITAL KERAJAAN ( )

(iv) SALINAN KAD PENGENALAN PEMOHON YANG DISAHKAN ( )

(iv) SIJIL NIKAH ( )

……………………………………………………..

Nama: …………………………………………...

Jawatan: ………………………………………..

* Potong yang tidak berkenaan

JD119153 Teks 50 3/22/07 1:18:50 PM


5�

GLOSARI

Antidot ubatyangdiberikanataudisuntikkepadaharimauuntukmeneutralkan kesan ubat pelali untuk kembali kepadakeadaannormal.

DNA berasaldariperkataande-oxyribonucleic aciddanbolehdigunakan untuk membezakan satu individu denganindividuyanglain.

Druggun senjataapi yangdigunakankhususuntukmelancarkandartyangmengandungiubatpelali.

Habitat satutempatdimanasuatupopulasibagispesiestertentuyangbolehhidupdantinggal.Habitatdicirikanolehciri-ciri fizikal atau jenis tumbuhan tertentu yang dominan.

Hutansekunder hutanyangpernahdibalak.

Hutanprimer hutandaraatauhutanyangtidakpernahdibalak.

Incinerator mesinkhususuntukmembakarsesuatubahansehinggamenjadiabu.

Konflik satu pertembungan kepentingan antara dua pihakataulebihkeataskehendak-kehendakyangsamadansumberyangterhad.

Karnivora Kumpulan haiwan yang menjadikan daging sebagaimakananutamanya.

Transmitter pemancaryangdigunakanuntukmengesankedudukandan berupaya menghantar isyarat kepada alatpenerima.

Vegetasi semuajenistumbuhanyangmeliputisesuatukawasan.

JD119153 Teks 51 3/22/07 1:18:56 PM

DICETAK OLEHPERCETAKAN NASIONAL MALAYSIA BERHADKUALA LUMPUR, 2007www.printnasional.com.myemail: [email protected]: 03-92366895 Fax: 03-92224773

JD119153 Teks 52 3/22/07 1:19:00 PM

Documents

Manual Pengurusan Konflik Manusia-Harimau di Semenanjung