Upload
literaturabamaubere
View
241
Download
5
Embed Size (px)
Citation preview
© Instituto Nacional de Linguística (Timor-Leste), 2003
1
Matadalan Ortográfikuba Lia-Tetun
(Lista Badak)
Lista tuirmai ne�e badak de�it, hato�o liafuan tetun sira ne�ebé uza beibeik, atu emasira ne�ebé hakerek lia-tetun bele hatene ortografia be loos, katak tuir banati.
Liafuan tetun lista tomak ida ne�ebé fixeiru ida-ne�e nia hun Institutu NasionálLinguístika maka fahe ona nu�udar livru naran Matadalan Ortográfiku ba Tetun-Prasa.
Fixeiru ida-ne�e bele imprime hodi uza ba estuda ka hanorin lia-tetun. Maibé ukun-fuan direitu autór nian (©) bandu ema imprime fixeiru ne�e hodi fa�an nu�udar livruka uza fixeiru ne�e nia isin atu halo livru foun bainhira seidauk hetan lisensa hosiInstitutu Nasionál Linguístika nian.
This wordlist is protected by East Timorese and international copyright laws. Itscontents may not be used to produce any publication for sale, or to create any newwork without the express permission of the Instituto Nacional de Linguística.
A
aasabanaban-bainrua s.
abiiabó-fetoabó-maneabónabouabregarrafaabrelataabridórAbríl (fulan-)absolutamente
absolutuabsolveabsolvisaunabuabuabutabuza vt.abuzu s.adeusadisaunadjetivu
administradóradministrasaunadmiraadmiraduadmiraveladmiteadolexénsiaadolexenteadoraadota
© Instituto Nacional de Linguística (Timor-Leste), 2003
2
adultériuAdventuadvérbiuadvogaduaéreuaeroportuafiadórafianafinálafisionaduÁfrika (rai-)afrikanaafrikanuagoraAgostu (fulan-)agradesiduagradesimentuagresaunagresivuagriaunagrikultóragrikulturaaguarrásaguentaahiahi-funanahi-kadesanahi-koseahi-lakanahi-matanahi-naromanahi-suarahuahu-ruinai-abutai-ataai-balunai-beenai-buburai-daakai-diikai-donaai-farinaai-fuanai-funanai-habitai-haliai-han
ai-hunai-kabelakai-kakeuai-kameliai-kasiai-knaarai-knanoikai-knotakai-kulitai-kusanai-laranai-letenai-lolonai-manasai-mateai-morukainain-aatai-nanikAinaruain-badakain-fatinain-kelenain-kelenain-kloorain-lirasain-moturai-notakain-tananain-tubanain-tuurai-oanaipuai-rahunai-riinai-saarai-sanakai-sasi�ikai-suakai-tahanai-tarakai-tato�anai-tonkaai-tubunai-tutunajénsiaajenteajuda
ajudanteakademiaakadémikuakarakesedórakompañaakonteseakontesimentuakorduakuzaakuzaduakuzasaunalarmeAlasalbanésalbanezaAlbánia (rai-)alegrealegriaaleijaduAlemaña (rai-)alemaunalfabetizadualfabetualfaiatealfándegaalfasealfinetealgarizmualgoritmualiadualiansaalinalin-fetoaljemasalkarialkatraunalkaxofraalkolalkólikualkolizmualkuñaalmirantealmóndegaalmosualojaAlor (rai-)Alpes (Foho-)
altáralternativa s.altofalantealturaalugaalumíniualunalunaalunuamanaman-bootaman-hakiakaman-klaranamanteamareluAmbenu (rai-)ambientálambienteambíguuambisaunambisiozuambispuAmbon (rai-)ambulánsiaameasaameixaaménduaAmérika (rai-)amerikanaamerikanuamiamiantuami-ataamígdalaamiguami-niaamizadeamlulikamnistiaamóramostraamplifikadóramuananalfabetuanaliza vt.análize s.ananás
© Instituto Nacional de Linguística (Timor-Leste), 2003
3
anaranaunandáranemiaanesteziaanglisizaanglisizmuAngola (rai-)angolanaangolanuanimaanimálaninanin-bootanin-fuikanin-laekanin-teenaniversáriuanjuankoranóanoiansiantenaantesantiantiantibiótikuantiguantipatiaantipátikuantiséptikuantropóloguantropolojiaanuálanulaanulasaunanúnsiuanxovaapáapaizanaaparadóraparelluaparénsiaaparenteapareseaparisaunapartaduapatiaapela
apelasaunapeliduapéndiseaperitivuapetiteapetrexusapezardeapitu s.aplaudeaplauzuapoiaapoianteapoiuapóliseaportugezaduapóstoluapóstrofuapozentasaunaprendeaprendísaprendizajenapresiaaprezentaapropózituapropriaduaprovaaprovasaunaproveitaaptidaunárárabearabiArábia (rai-)Arafúr (Tasi-)aramearbiruarbitrajenárbitruardóziaáreaargamasaargolaargoliñaargumentaargumentuaristokrasiaaristokrataaristokrátikuaritmétika
Arjélia (rai-)arjelinaarjelinuArjentina (rai-)arjentinaarjentinuarkeóloguarkeolojiaarkitetuarkivuarmadillaarmáriuarmazeinarmistísiuarmoniaaromatizaduarpaarrañaseuarranjaarranjuarrastaarrastadeiraarredoresarrependiduarrependimentuarrogánsiaarrogantearrotaarrumaarsebispuarsenálarteartériaartiartifisiálartiguartillariaartistaartriteásasafraunasaltaasasina adj.f., s.asasina vt.asasíniuasasinuasaunasédiuasegura
aseleradórasentuasesaunasesivelasesórasfaltuasidentálasidenteásiduasimilaasimilasaunasinaasinanteasinaturaAsores (rai-)asorianaasorianuasosiasaunaspasaspetuaspirinaasteriskuasteroideastrolojiaastronomiaastrónomuasua�inasu-heinasu-kutunasuliarAsunsaunasuntuasu-oanasuba�inata AtabaeatakaatakeAtambuaatan-ha�uataúduAtaúru (rai-)atéateízmuatenaten-baraniatensaunatensiozuatentadu
© Instituto Nacional de Linguística (Timor-Leste), 2003
4
ateuatisatitudeatividadeAtlántiku (Tasi-)atletaatletizmuatmosferaatrazaduatrísAtsabeatuálatubele konj.atuhalonu�usáatu konj.atúnatusauau-betunauditóriuaulaau-lakuaumentaaumentuAustrália (rai-)australianaaustralianuÁustria (rai-)austríakaaustríakuauténtikuautobiografiaauto-eskolaautokarruautoklizmuautomátikuautonomiaautópsiaautórautoridadeautorizaauzénsiaauzenteavaliaavaliasaunavansaaveiaavelán
avenidaaventálaventuraaveriguaaviadóraviasaunaviaunavizaavizuavontadeaxadrezaduAxensaunazárÁzia (rai-)aziátikaaziátikuaziluazmaazmátikuazúlazulejus
B
ba prep.bá vi., adv.Ba�agiababababa-dookbabebeikbabeurbabotonbabuarbabuburbabukubadadaunbadainbadain-aibadain-besibadain-sapatubadain-sukubadakbadibadinas
bagajenbaibainbaikenubailadubailebailoroba�inbainbainakabainhirabainóbainruabairrubaixabakabakallaubakatbakibaktériabakubalabalada balandabalansubalaunbaldebalebaliBalibóBalidibalidinbaliubalizabalkaunbaloisubalubalukbalunbalxaunbá-maibanatibandeirabandejabandubañeirabangasálbanibani-been
baninbani-umabankáriubañubapabárbarabarakbarakbarakliubaranibarata s.baratubareBarikibarkubarlakebarrabarrajenbarrakabarreirabarrikadabarrílbarudibarukbaruk-teenbarullubasá konj.basa vt.basarbasiabatakbatallabatallaunbatarbatar-fulinbatatiñasbateriabatinabatizmubatonBatugadéBaukaubaunillabaur s.Bazartetebázikubebarbebé
© Instituto Nacional de Linguística (Timor-Leste), 2003
5
bee s.bee-ákuabee-dalanbee-hamutinbeek�bee-lihunbee-matanbeenbee-na�inbee-saranibee-takabee-tisakbei�alabeibeikbeikbeik-teenbein-oanbe�isbekais (lia-)bekokbelakbelarbelebelgabelitBéljika (rai-)belobelunbenefisiáriubenefísiubenfeitórbensabenvindubenzebe pron.beranberelikuberinjelaBerlínberobersubesibesi-asubesi-habitbesi-kalsubesi-kusanbesi-meakbesi-riinbesi-teen
bestaBetanubetumebiarbibanbiberónbibibibi-ainbibi-fulunbibi-malaebibi-oanbibi-timurbibliotekabibliotekáriubidónbidubiinbikanbilánbilingebillárbilletebinókulubintésbiografiabiolojiabirakbirmanésbirmanezaBirmánia (rai-)birubisibisibisikletabiskatebiskoitbisolebispubitibixabixubizavónblasfémiablokubluzaboatubobarbobar-teenBobonaruboboot
boekboiboikotaboikotajenboinabokarbokonboksebokseurboksistabokurbolaboleiaboletínBolívia (rai-)bolivianabolivianubolsabolsa-estudubolsubolu s.bolu vti.bombabombeirubonbondiabonébonekabonkarbonoite!bonproveitu!bookbootborboletaborbullabordadubornálBorneu (rai-)boronborraborraxaborusbosanbosokbosubotarde!botasbotaunbotaundepuñu
botebotirbouboulinbounboviajen!Bóznia (rai-)bozníakabozníakubragillabraseletebravu!Brazíl (rai-)brazileirabrazileiruBrazíliabrinkedubrinkusbritasbronkitebronzebroxabrutubuabuan buatbuatamakbuat hotubuatinakbubrutububububukbuburbudistabudubufabufa-na�inbuiberebuisbukabukaebuka-hatenebukaliadórbulakbuldozerbulelubuli bunak (lia-)buras
© Instituto Nacional de Linguística (Timor-Leste), 2003
6
burgésburgeziaburokrasiaburokrataburokrátikuburrubusabusa-amanbusa-inanbusa-oanbutanubutibuti-dodokbuti-liman s.butukbuzina
D
daakda�andadadadalakdadeerdadolikdadudadurda�etdahaatdahaatnulukdahitukdahitunulukdaidaiadaktilografadaktilógrafadaladalan
dalan-saidalan-sorindalan-tesikdalimakdalimanulukdamaskudamedaneendansadansarinaDao (rai-)daruakdaruanulukdasadasakdasiakdasianulukdasindatodatolukdatolunulukdaualunulukdaudaundaukdaundawan (lia-)debundedáldedetédedikadedikadudedikasaundefeitudefeituozudefendedefensivudefensórdefezadehande�itdékadadeklaradeklarasaundekretu delekdelikadezadelitudemais
demokrasiademokrátikudemokratizademokratizasaundentáldentistadepartamentudependedepoisdeportadudepozitadepózitudepresaundepresivudeprimedeprimidudeputaduderedermatolojistaderokderok-beenderok-lotukderok-masinderrapaderrepentedesentedesfavórdesidedesizaundeskafeinadudeskansadeskargadeskobredeskobrimentudeskoñesidudeskonfiadeskonfiadudeskontudeskrevedeskulpadespededespertadórdesportivudesprezadesterradestinatáriudestinu destrui
destruisaundetalle detetivedetidude�utdevedevérdezafia vt.dezafiu s.dezagrada vt.dezagradaveldezagradu s.dezanimadezanimadórdezánimudezaparesidudezaprovadezaprovasaundezarmadezarmadudezarmamentudezastredezastrozudezekilibraduDezembru (fulan-)dezempregadudezentopedezeñudezerdadezesperadezesperadudezesperudezgostudezigualdadedeziludedezinfetadezinfetantedezintegrasaundezleáldezmilitarizadezmoralizadezmoralizadórdeznutrisaundezobedesedezodorizantedezordeirudezorganizadudezrespeitozu
© Instituto Nacional de Linguística (Timor-Leste), 2003
7
dezrespeitudezvalorizadezvantajendezvantajozudiabetediabiñudiabudiagnozediagramadi�akdiákonudialetudiálogudiamantediáriudidi�akdidin-lolondietadiferensadiferentedifikuldadedifisildifteriadignidadedihidijeredijestaundikadikindikurdiladilemaDilidilijénsiadimanDinamarka (rai-)dinamarkésdinamarkezadinamite dinosaurudiosezanudiplomatadiplomátikudireitudiresaundiretórdiretoradiretudirije
disidentedisionáriudisketediskórdiadiskotekadiskretudiskriminasaundiskrisaundiskudiskursudiskusaundiskutedisponibilidadedisputadistánsiadistribuidórdistribuisaundistritudistúrbiuditadórditaduditaduraditongudiukdiversaundiversidadedivertedivertidudividedivinudivizaundivorsia vt.divorsiadudivórsiu s.dixiplinadobendobradisadodokdois vi.doitdokodokumentáriudokumentudolar s.dolar vi.dolendoméstikudomingudomíniu
dondookdoosdormitóriudosedoutórdoutorandadoutrinadoze s.dramadramátikudrogadrogadudududuirduké konj.dukurdulasdunidunitándurantedurubasaduruhuidu�udu�utdu�ut-morindúvida s.duvida vi.dúzia
E
edifísiuedisauneditoriáledukaduedukativueepa!efeituefikásegoístaegoízmueh konj.
ehasei!eixuejípsiaejípsiuEjitu (rai-)ekilibraduekipaekivalenteekolojiaekonomiaekonómikuekonomistaekoturizmuekránEkuadórekuatorianaekuatorianuekuménikuelástikuelefanteelegánsiaeleganteeleisauneleitóreleitoradueleitorálelejeelementuelenkuelétrikueletrisidadeeletrisistaeletrokutaeletrónikuelevadórelikópterueliteElsalvadór (rai-)emaema hotuema-lubunemarembaixadaembaixadórembalajenemblemaembootembora
© Instituto Nacional de Linguística (Timor-Leste), 2003
8
emboskadaembraiajenembriaunementaemigraemigraduemigranteemigrasaunemisaunemisoraemiteemosaunemosionálempadaempregaempregaduemprestaemprezaemprezáriuenderesa vt.enderesu s.enerjiaenfeita vt.enfeite s.enfermariaenfermeiraenfermeiruenfínenfrentaengajaduengomaengomaduengrasaduengraxaengrenajenenjeñeiruenkadernaenkadernadórenkadernaduenkantadórenkantaduenkantuenkarnasaunenkarregaduenklaveenkontruenkuantuenorme
ensaiuensenadórensiklopédiaensinuentaunentradaentretantuentrevistaentrevistadórentrevistaduentuziastaentuziazmuenvelopeenvésenvezdeenvolveenvolvimentuenxadaenxakekaenxotamoskaepatiteepenaepidemiaEpifaniaepístolaépokaerdaereditáriuereziaErmeraérniaeroikueroínaeroízmuerozaunerudituervillaesénsiaesensiálesforsu eskadaeskalaeskandalizaeskandalozueskándalueskaniñueskapeeskasés
eskasueskeletueskemaeskerdaeskerdistaeskíeskiaeskinaeskizituesklareseesklaresimentueskluieskluzauneskoadóreskolaeskolanteeskoláreskolaridadeeskopueskoséseskosezaEskósia (rai-)eskovaeskova-nehaneskravidauneskritaeskritóriueskrituraeskrupulozueskrúpulueskuadraeskultóreskulturaeskursauneslovakaEslovákia (rai-)eslovakueslovenaEslovénia (rai-)eslovenuespageteEspaña (rai-)españólespañolaesparguespasuespedisaunesperansa
esperimentálesperimentuespertuespesiálespesialistaespésieespesífikuespetakulárespetákuluespiaunespinafreespingardaespírituesplikaesplísituesploraesploradóresplorasaunesplozaunesplozivuespoletaesponjaespontáneuesportaesportadóresportasaunespresa vt.espresaunespresu adj.esprimeestabeleseestabelesimentuestabilidadeestabilizaestadaestádiuEstadu Naklibur SiraEstadus Unidusestanteestañuestasionaestatálestatístika s.estátuaestatuetaestatutuestavel
© Instituto Nacional de Linguística (Timor-Leste), 2003
9
estenógrafaestenografiaestenógrafuesterilizaesterilizasaunesterióresternuestetoskópiuestiluestimulaestimulanteestímuluestofaestofadórestofuestómaguestorsaunestraestradaestraduestragaestraguestranjeiruestraordináriasestratéjiaestratéjikuestravaganteestreiaestremistaestremizmuestremuestresanteestrikaestrofeestronduestruturaestruturálestudaestuduetapaeternidadeétika s.étiku adj.etíopeEtiópia (rai-)étnikuetuEukaristiaEuropa (rai-)
europeiaeuropeuevanjelluevaporaeventuáleventualmenteevidénsiaevoluievolusaunexarpaexelénsiaexesaunexetu prep.ezajeraezajeruezaminanduezatidaunezatuezekutaezekutivuezemplárezempluezerseezérsituezgotaduezijeeziladuezitaézituezmeraldaezmola
F
faakfábrika s.fabrika vt.fabrikantefafirukfafo�atfafu�ikfafulufahe
fahifahi-amanfahi-inanfahi-luhanfahi-minafahi-oanfaifai-malu s.faixafakarfaksfaksaunfaksímilefaktufakuldadefakultativufalabaratufalénsiafalifalidufallafalsáriufalsufalta vi., s.falukfalunfalurfamafamíliafamiliárfanátikufanifantástikufanunfardafariñafarmaséutikufarmásiafarólfarolínfarrapufarufaru-limanfasefasilfasilidadefasilitafatálfatalidade
fatiafatinfatórfatudebañufatukfatuk-kuakfatu-makakufatu-párfaturafaunafavórfavoravelfavoresefavoritizmufavoritufaxistafaxizmufazefebrefederálfederasaunfeenfehukfehuk-midarfeitiufekitfelizmentefeltrufemininufenómenuferaferiadufériasferikfermentufermentu-rahunferramentafertilfertilidadefertilizafesta-na�infestiválfetofeto-falukfeto-klosanfetonfeto-oanfeto-raanFevereiru (fulan-)
© Instituto Nacional de Linguística (Timor-Leste), 2003
10
fexu-eklérfiadórfiambrefiar-laekfibrafibradevidrufigufigurafiguraunfihirfiksaunfilas.fila vti.filafali adv.filahikasfilakfilipinaFilipinas (rai-)filipinuFillufilma vt.filme s.filozofiafilózofufiltru s.finálfinansasfinanseirufinansiafinifinjeFinlándia (rai-)finlandésfinlandezafintafirakufiskálfisurfitafitunfiu s.fi�u vt.fivelafixa fixeirufízika s., adj.f.fízikuflauta
fláxfleksibilidadefleksivelflorafloreanuFlores (rai-)florestálfloristafófo�atfó-bensafó-emprestafó-entendefogaunfogetefó-hanfoho-leetfohoraifoho-tutunfoin-sa�e s.fokarfokitfokufó-laran adj., s.fó-liman s.folin-aasfolin-bootfolin-laekfolin-todanfolklorefolletufó-malisanfó-mimufó-neon adj., s.fonesfonétikufontefoosforadeleiforefore-mungufore-taliformaformálformatuFormoza (rai-)fórmula s.formuláriu
fornesefornuforruforsafortalezaforteforumfosefosfatufó-sokufó-susufó-terusfoti-an adj., s.foti-oin adj., s.foti-ulun adj., s.fotografa vt.fotografiafotógrafufotokópia s.fotokopia vt.fotokopiadorafoufounfrakezafrakufraldasframbuezafranjafrankamentefrankuFransa (rai-)fransésfransezafraternufrazeFreifrentefreskuFretilínfreunfroñasfronteirafrotafrustradufrustrasaunfrustrafruteirufuanfuan-tuku
fuhukfui vt.fu�i vi.fuikFuilorofukukfulafulanfulanfulan-founfulan-naromanfulan-sonafulan-tomakfulunfumafumadórfunanfundafundamentálfundasaunfundusfunílfunsaunfunsionáriufunufunu-malukfurakfurinfurriélfutarfutebólfutufutu-kabunfutu-manufuturufuukfuuk-dalisfuuk-mean adj.fuuk-mulatukfuzivel
G
© Instituto Nacional de Linguística (Timor-Leste), 2003
11
gabagaiolagaitagalaungalegagaleguGalileia (rai-)Galiza (rai-)galolengama (ikan-)gama s.gangrenagansuganxugarajengarantiagaratujagarfugargóngarnélgarotugarridugásgastrenteritegatillugavetagazolinagerrilleirugiadórGiné Foun (rai-)gitarragixéglándulaGlenoglóriaGoa (rai-)goésgoezagolagolpedestadugolugomagorjetagostagostu s.governadórgovernugozagraduál
grafiagráfikugramagramátika s.grampeadórgrampugranadagranitugrasagrasiozugratidaungratuitugraugravagravasaungravatagravuragraxagregagreguGrésia (rai-)grevistagrilugripegruagrupuguardaguardafatuguardakostaguardanapuguarda-tránzituguarnisaun
H
haashaathabadakhabaihabaluhabaranihabarukhabee
habeerhabeikhabelakhabelehabelithabeluhabesikhabiithabit vt., s.habokohabokurhaboothabouhabuanhabuarhabubuhabulakhabun (lia-)haburashadahada�ethadakhadamehadauhadedarhadeerhadelehadera-an adj., s.hadi�ahadiu vt.hadomihadookhadulashae hafahehaferahafetuhafiarhafilahafóhafoinhafolihafounhafuhuhafuikhafukuhafunanhafutarhahaas
hahaekhahalokhahánhahi�ihahirushahoahahorishahúhaka�ashakahikhakaithakanekhakarak vt.hakaran adj., s.hakathakbesikhakdookhakdulashakerekhaketa vt.hakfetikhakfudikhakfu�ikhakiakhakidukhaki�ikhakilarhakiukhaklakenhakle�uhakliburhakloothakmahanhakmatekhakmumuhaknatahakne�akhakohakhakoihakolehakonuhakotuhakribithakridakhakru�ukhaksalakhaksesudórhaksesukhaksi�ak
© Instituto Nacional de Linguística (Timor-Leste), 2003
12
haksoithaksolokhaktamakhaktenikhaktuirhakurhalaihalaishalai-taruhalakonhalanuhala�ohaleethalenahalerikhale�uhaleurhalihaliburhali�ishalimarhaliri vt.hali�urhalohalonu�usáhalooshaloothalo-tinan s.haluakhaluhahalulihamaanhamahanhamamarhamamukhamanashamarahamatakhamatehamatekhamaushameahameakhameerhameikhamenohamenushamerak
hametakhametanhametinhamidarhamihishamiishamlahahamnasahamoehamolikhamonuhamooshamorashamorehamorinhamorishamorukhamosuhamouthamriikhamrookhamseruhamsuhuhamta�ukhamulakhamutinhamutukhanhana�ihananuhanaranhanarukhan-dadeerhandórhanehahanekhanerashanerukhan-fatinhaninihan-kalanhanoinhanoin-hikas
adj.,s.hanorinhanurakhanu�usáhapara
haraanharabatharahunharaikharamehareharee-borusharee-hetanharekashariiharikuharo�atharohanharomaharomanharooharukahasa�ehasa�e-kopu s.hasahúnhasaihasalahasalakhasanhasan-tooshasarahasarahunhaseeshasemohasolokhasoruhasubarhasusarhatadakhataishatasakhatauhata�ukhatebeshatekehatenehatenuhatetehatete aat vt.hatete-aat s.hatetedórhatobahatomak
hatomanhato�ohatooshatuanHatubuilikuhatuduhatudu-dalan s.Hatuliahatutanhatuurha�uha�u-niaheanhebaihedanhedihe�ehei!heinhelahelihemuhemu-raan s.henahena-nininhéndiplastHerahesukhetokhi�ithikar vt.hikas adv.hilihili-votahirahirikhirinhirus-kaekhirus-matanhitinhitunuluhobanhoburhodihoishokuhomanhopu
© Instituto Nacional de Linguística (Timor-Leste), 2003
13
horihoribainhirahorikedashoriohinhorisehikhorokhoron vt., s.horunhosihosikedashotuhotu-hotuhotutihahudihu�inhulanhumurhunhurunhusihusikedashusuhusu-emprestahuu vi.
I
ibuibunibunibun-kabeeribun-kro�atibun-midaribun-rahunibun-toosidaida-idak adj.idalaka (lia-)idealistaidealizmuideiaidentifikasaun
idéntikuideolojiaidratu-karbonuierarkiaifenignisaunigualdadeihaiisiis-kotu s.iis-laekijieneijiénikuikan-gamaikan-lirasikan-matanikan-ruinikan-toluníkoneikuikusikunikusilegálilejítimuIliomarillailójikuiluminasaunilustraduimajenimajináriuimanimaturidadeimediatamenteimensuimiimi-niaimitasaunimobiliária s.,adj.f.imobiliáriuimorálimovelimpaktuimparimpasiénsiaimpediduimperadórimperativuimperfeitu
imperialistaimpériuimpesoálimplísituimportánsiaimpotenteimprensaimpresionanteimpresizuimpresoraimpresuimprimeimprovavelimprovizaimprovizaduimpulsivuimpurezaimuneimunizasauninabitaduinadmisivelinaninan-bootinan-hakiakinan-ki�ikinan-saraniinan-susuinasauninaugurasaunindefiniduindelikadezaindeskritivelindestrutivelindeterminaduÍndia (rai-)indianaindianuindíjenaindikaindikativuindiretuindiskretuindiskrisaunindispensavelindispostuindividuálindividualistaindividualizmuindivíduu
indixiplinaindixiplinaduIndonézia n.indonézia adj.,n.indonéziuindonezizmuindúindústriaindustrializaduinédituinesperiénsiainevitavelinezatuinfánsiainfantílinfartuinfernuinfiltrainfiltrasauninfinitivuinflamaduinflamavelinflasauninflavelinfleksivelinformainformálinformasauninformátikainformatizainfraestruturainfundaduInglaterra (rai-)inglésinglezaingratidauninibiduinimiguinisiais s.inisiativainjénuuinjesauninjúria s.injustisainjustuinkapásinkilinuinklinasauninkluzivu
© Instituto Nacional de Linguística (Timor-Leste), 2003
14
inkomoda vt.inkómoduinkomparavelinkompeténsiainkompletuinkonstitusionálinkontestavelinkonxienteinkorrijivelinkorruptibilidadeinkorruptivelinkultuinofensivuinoportunuinosénsiainovasauninsatisfasauninsatisfatóriuinsatisfeituinseguransainséndiuinsensatuinsentivu insertezainsetuinsignifikanteinsinseridadeinsinuasauninsisteinskreveinsólituinsóniainspesionainspirainspirasauninstabilidadeinstantáneuinstavelinstintivuinstrumentuinsubordinaduinsulinainsultu s.intaktuintegrálintegrasaunintegrasionizmuintegra vt.
integristaintelektuintelijénsiaintensaunintensionálintensuinteresa vt.interesaduinteriórinternaduinternatuinternétinterpreta vti.intérprete s.interrogainterrogatóriuinterrompeinterruptórintervaluintimidasaunintoleránsiaintrigaintrodusaunintruzuinusinus-kuakinus-metininváliduinvazauninvensauninventórinvernuinversuinvestigainvestigasauninvizivelinvokasauninvoluntáriuioduipersensivelipókritaipokriziaipotekaipotétikuipótezeIrake (rai-)irakianairakianu
Iraun (rai-)iranianairanianuIrlanda (rai-)irlandésirlandezairmánirónikuirrefutavelirrelevanteirresponsabilidadeirrezistivelisinisin-balunisin-di�akisin-laisisin-malirinisin-metakisin-molikisin-ruaisin-tananiskeiruisterektomiaistérikuistóriaistoriadóristória-kuadriñusistórikuistori vi.itaItália (rai-)italianaitalianuita-niaitineráriuizentuizlámikuizlandésizlandezaIzlándia (rai-)Izlaunizoladuizola vt.Izraél (rai-)izraelita
J
JakartaJaku (rai-)Jamaika (rai-)jamaikanajamaikanujambataJaneiru (fulan-)jantárJapaun (rai-)japonésjaponezajardínjardineirujarraJava (rai-)javanésjavanezajeitujejúnjelujeneráljeneralizajénerujenétikujéniujentiujenuinujeografiajeolojiajeometriajeradórjerasaunjerentejerikánJeruzaleinjestujigantejinjinástikajinekolojistajipejirafa
© Instituto Nacional de Linguística (Timor-Leste), 2003
15
jísjoalleirujogadórjogujókeijordanaJordánia (rai-)jordanujornáljudeujudujugoslavaJugoslávia (rai-)jugoslavujuisjulgajulgamentujuntaJuñu (fulan-)jurajuradujuramentujurusjustifikajustisajuveníl
K
ka konj.ka�an-fuanka�an s.kaan vti.kabakabaaskabalakabeenkabelakkabelak-estrikakabelereirakaben-na�inkabide
kabinekabogramakabresikabukabuarkabubunkabukkabunkabun-dulaskabun-larankabun-teekkaburaKabuverde (rai-)kabuverdianakabuverdianukadadakkadastrukadavéskadeadukadeiakadeira-rodakadelikadernetakadesankadiukkadookaduakkadunankaebaukkaerkafékafé-hunkafeikulturakafé-musankafé-sooskafeteirakafeziñukafu�akkafunankaha kahurkaidanikaikolikailkail-ikan s.kail-isinkail-talinkainkairui (lia-)
ka�it vt.kaixakaixafortekaixa-korreiukaixa-rejistadorakaixaunkaixeirukaixotekajúkakakakaekaka-fukunkakalukkaka-talinkakatuakakaukakehekakeukakíkakorakkakorokkakorok-bokakakorok-fukunkakorok-marankakorok-moraskakorok-talinkaktukakulukkakunkakutakkakuukkakuunkala adv.kalabousukaladikalakalankalamidadekalankalan-kalankalaunkaldeirakaldeiradakaldukalénkalenankale�ukkaligrafiakalilikalix
kalkuladorakalkula vt.kalkulistakálkulu s.kalmantekalma s.,adj.kalohankaloriakalsakalsaunkalúniakalu s.kamakámarakamaradakamaruakamatkambateKamberrakambistakámbiuKamboja (rai-)kambojanakambojanukamedarkamelikamelukamiaunkamiikamiñudeferrukamizakamiziñakamomilakampaíñakampañakamparakampukampunkamriakamuda kamudikamuflajenkanaKanadá (rai-)kanadianakanadianukanálkanalizadórkáñamu
© Instituto Nacional de Linguística (Timor-Leste), 2003
16
kanapékanáriu (manu-)kandelabrukandidata vt., adj.f.kandidatukandidaturakanekkanekakanek-folokkanetakánforakanipakanivetekankunkanonizakanonizasaunkanosianakantakantigakántikukantórkantorakantukanukanurukaoskaótikukapa kapáskapasetekapatáskapa vt.kapitálkapitalizmukapitaunkapítulukapotakápsulakapuxukarabinakarakkarak-teenkaralunikaramelukarankaratkaraterkaraterístika s.
karaukarau-bakakarau-inankarau-oankarau-timurkarburadórkarburantekardeál s.kardinál adj.kareakarekakargakargukarikarikkarikaturakarílkarimbu s.kariñukarizmátikuKarnaválkarónkarpinteirukarreirakarretakarrílkarriñukarrukarruajenkartakarta-kondusaunkartáskartaunkarteirakarteirukartuxukarukarudukarukkaruutKasakasa s., vt.kasadórkasarapukasarolakasetekasiankaskadu
kaspakastañakastelukastetekastidadekastigukasukasuadakatakkatalaunkatáloguKataluña (rai-)katanakatarkatástrofekátedrakatedrálkategoriakatekistakaterikkatólikukatolisizmukatuaskatumakauáKaualimakausaunka�utkautelakauzakavalariakavaleirukavaletekavalleirukawaimina (lia-)kaximbukazadebañukazakukazukazulakbiitkebranozeskedakedaskedoke�ekehekeiju
kelakelakkelenKelikaikemak (lia-)Kénia (rai-)kenianakenianukepenakerelakerelantekermesekerozenekesakkesarkesikesi-ibun s.kestaunkestionáriuketaketahalobékiakkiarkibukibukidankidunkidun-tahanki�ikki�ikoankikir vi.kikitkilatkilat-musankilat-rahunkilikilogramakilómetrukímika s.kímikukinikinikininakininukintakintálkinurKisar (rai-)kiukklamar
© Instituto Nacional de Linguística (Timor-Leste), 2003
17
klandestinuklaranklarekklarineteklaruklaseklasifikaklasifikasaunklásikukláuzulaklavekle�ankleeskleetklekatklériguklerikálklerukle�ukkle�unkleurkliakklientekliirklimaklínika s.klínikuklipekloorklootklosanklubekluniklusinkmaanknabanknananukknanoikknorukknosenknotakknotak-morasknuaknuanknuukko�ako�aliakobaiakobarde
kobertórkobra vt.kodeínakoellukoezistekofrekohekohukoiKoímbrakoinsidekoirkoitadukokaínakokeluxekokokokoreekkokoteekkolakolaborasaunkolaborasionistakolankolarkolekolegakoléjiukolenkólerakolesaunkoletakoletekolokaKolómbia (rai-)kolombianakolombianukolóniakoloniálkolonializmukolonizasaunkolonukolukolxaKomkomandantekomandukomarkakombatekombinakomboiu
komédiakomediantekomemorakomemorasaunkomentakomentáriukomersializadukomersiantekómikukomisáriukomisaunkomitékómoda s.kómoduKomoro (Mota-)kompaixaunkompañiakomparativukomparavelkompatibilidadekompetekompleksukompletukomplikakomplikadukomplikasaunkompoinkompostukompotakomprendekomprensaunkomprimidukompromisukomputadórkomúnkomuñaunkomungakomunidadekomunikakomunikasaunkomunistakomunizmukonakona-bakoñakekonde kondenakondenadukondisaun
kondisionálkondolénsiaskondúskondusaunkondutórkoñesekoñesimentukonferénsiakonferénsia-
imprensakonfesakonfesionáriukonfesórkonfiansakonfirmakonformekonfortukonfundekonfuzaunkonfuzukongregasaunkongresukonjelakonjeladukonjestaunkonjestionadukonjunsaunkonkistakonkluikonkluzaunkonkordakonkretukonkursukonlisensakonsagradukonsagrasaunkonsegeKonseisaunkonseitukonsekuénsiakonselleirukonsellukonselludegerrakonsentrakonsentradukonsentrasaunkonsertu konservakonservadór
© Instituto Nacional de Linguística (Timor-Leste), 2003
18
konservasaunkonsesaunkonsesionáriukonsiderakonsiderasaunkonsideravelkonsoantekonspiradórkonspirasaunkonstantekonstituikonstituisaunkonstitusionálkonstruikonstrusaunkonstrutórKonsuadakonsulkonsuladukonsultakonsultórkonsultóriukonsume vt.konsumidórkonsumizmukonsumu s.konta s., vt.kontabilidadekontabilistakontadórkontajiozukontakilómetrukontakta vt.kontaktu s.kontaminakontaminasaunkonteinkontemplasaunkontemplativukontemporáneukontentekonterráneukontestukonteúdukontinénsiakontinentekontinua vi.kontra
kontrabandistakontrabandukontradískontradisaunkontraprodusente
kontrasta vt.kontraste s.kontratukontratu-na�inkontribuikontribuisaunkontrola vt.kontrole s.kontrovérsia s.kontroversukontukonukonvalexensakonvenientekonvensekonventukonversakonversaunkonvertekonvertidukonvidakonvidadukonviksaunkonvinsentekonvitekonxiensalizakonxiénsiakonxiensiozukonxientekooperakooperasaunkooperativa s.kópia s.kopia vt.kopirraitekopukórkora vt.korekoreanakoreanuKoreia (rai-)kore-metan
kór-kafékorkundukoroakoronélkorporálkorpuKorpudedeuskorredórkorreiakorreiukorrente s.korresaunkorrespondekorrespondénsiakorrespondentekorretukorrimaunkorrompekór-rozakorrupsaunkorruptukór-saburakakortekortéskortezaunkortinakorukosarkosokKostarrika (rai-)kostarrikeñukosteletakostumadukosturakotakotokotukotukkotuk-ruinko�uskouve-BruxelasKoweit (rai-)koweitianakoweitianukoziñeirakozmétikukraikkraviñu
kredakredibilidadekréditukrekaskremekriakriadakriadórkriadukriasaunKribaskrimekriminál adj.kriminalidadekriminozu s.krioulukristálkristaunkristianizmuKristukritériukritika vt.krítikukrizeKroásia (rai-)kro�atkroatakronómetrukruélkrueldadekrúskrusifikasaunkrusifiksukrustakrutukkruzeirukuadradukuadrukuadru-anúnsiukuadru-metankuakkualidadekualifikakualifikadukualifikasaunkualkérkuanakuandu
© Instituto Nacional de Linguística (Timor-Leste), 2003
19
kuantiakuantidadekuarentenakuarezmakuartakuartélkuartél-jenerálkuartukuazeKuba (rai-)kubanakubanukubukuda s.kuda-amankuda-freunkuda-inankudakukuda-luhankuda-talinkuda vt.kude�i vt.kude�ik adj.kudikkuekaskuidadukuidadu-laekkuitkukulaikukunkukurkulankulapurkulitkulpakulpabilidadekulpadukultivakulu-nakakulu-tunukumbilikúmplisekumukunakuñadakunirkunusKupankupaun
kurakurakurankurankuriozidadekursa vt.kursukurtekurukurutkusakusankusikustakutunku�u
L
laanlabadainlabadain-umalabaraklabariklabarik-fetolabele adj., konj.laboratóriulabulaburaslabutaladaíñaladakladi�akladukurladúnlaela�enlaeskolalafaeklafaek rai-maranlafatiklafolinLagalahakmatek adj.
lahalimar adj.lahanlahein adj.lahodi prep.lahó prep.laho s.lai adv.laiha prep.lailaislaislajeitulaka s.lakalei (lia-)lakar s.lakar vi.lakatlakatarulakateulakat-ruinlakauklakerulakleurLaklubarlakohilakole adj., adv.lakonlakonformistalakonformizmulakon-neon adj.,s.lakontentelaku lala�eklailais adv.lala�oklalar s.lalar vt.lalataklalatiklalatik-railalehanLaleialalenoklaleteklali�an lalikalalisuklaloilalooslaloran
lamaslambelametinláminalámpadalanlantenlanulanukla�olaoraslapislapizeiralaranlaran-aatlaran-di�aklaran-fo�erlaran-haksoloklaran-kmaneklaran-kraiklaran-lametinlaran-luaklaran-makereklaran-manaslaran-metinlaran-mutinlaran-nuraklaran-soloklaran-taridularan-todanlasala adj., adv.lasanlaselu adj., adv.laserve adj.lasulasu-laholasusarlata s.lata-lixulata�uk adj., adv.latebeslatín s.latoman adj.latoosLauteinlavatóriuleaunlebolee
© Instituto Nacional de Linguística (Timor-Leste), 2003
20
leesleetlegalegadulegállegalizaleiLei (rai-)leiguleilaunleitórleituralejendalejítimuleka s.lekarlekiraukléksikulelanlelirlembransalemo-rai adj., s.lenalenanleno vt.lensóllentelentillalenukleoklepra (moras-)leprozulereklestelesunLetefoholetenletrale�u vt.le�uk adj.le�un s.lialia-ainlia-beiklia-bosoklia-founlia-gregulia-hatán
lia-husulia-kotunlia-latínlianlian-laeklia-portugéslia-tatolilia-tetunlibanéslibanezaLíbanu (rai-)liberaliberasaunliberdadelibertalibertasaunLíbia (rai-)líbialíbiulibraliderlidinlidunliga vti.ligaduligaduraligasaunlihunliislikiLikisálikórlilimetanlilinlilin-oanlilulimalimafuanlimafuan-bootlimanliman-borusliman-fuanliman-humurliman-kukunliman-meanliman-raanliman-tanenlimita vt.
limite s.limonadalimpaparabrizalimpezaliñalinguajenlinguistalinguístika s.linguístikulipaLirar (rai-)lisaklisensalisensiadulisensiaturaliseulista litaliterálliteralmenteliteráriuliteraturalitiklitruliturjialitúrjikuliuliubáliuhosi prep.liukedasliuliuliurailiurai-fetoliurai-oanliutánliutihalivrarialivre adj.livreirulivriñulivrulivru-xekelixeirulixuLoes (Mota-)lohiloiruloja
loja-na�inlójika s.lójiku adj.lojistalokállokelokoloko-an adj., s.loko an vref.lokulokutórlolein (lia-)lolonlolooslolo s.lolo vt.lolurLomblen (rai-)lonaLondreslongarlook vt.loosloraikloresaalorilori-lia adj., s.loroloro-kraikloroloronloro-matanloromonuloronloro-naromanloron-bootloron-kabenloron-kintaloron-kuartaloron-sábaduLospaloslosulotarialotuklousalouvórlovaia (lia-)luademélluak
© Instituto Nacional de Linguística (Timor-Leste), 2003
21
luan lubrifikantelubuk adj.lubuk s.lubunluflafuluhanLukalukrululalulik-na�inlulunlumutlupalurónlutalutu luunluvasluxemburgésLuxemburgu (rai-)luxuluxuozuluzifikaluzizmuluzofilialuzófiluluzofobialuzófobuluzófobuluzofonia
M
maas vi.Madagaskar (rai-)madremadurezamadurumaestrumáfiamagnétikumahar
maheinmahonmahon-beenmaimaibémainmain-kolumaioriamaisMaiu (fulan-)maizumenusmajiamájikumakmaka�asmakaensemakakumakalero (lia-)makasaeMakasárMakau (rai-)makdadimakerekmakikitmakillamakillajenmákinamákina-sukumákina tesi- du�utmaksoikmaksorinmakterismalamalabaristamalae-metanmalahukmalaikatmalaiumalandrumaláriaMalázia (rai-)maláziumaldozumaledukadumalentendidumalgaxeMalianamaliboo
malirinmalisanmalkriaduMalta (rai-)maltemaltésmaltezamalumalukMaluku (rai-)malusmamamamámamainmamarmambae (lia-)mamíferumamiikmamukmamutmañamanabemanamanasmanánmanasmandamentumandukumanemane-amanmane-falukmane-founmaneiramanekmanekínmane-klosanmane-oanmangamemangoñamanifestantemanifestasaunmanikómiumaningamanivelamankomanobramañozumantamanteigamantein
manumanu-ainmanu-amanManufahimanu-fuikmanu-inanmanu-knuukmanu-liinmanu-oanmanu-rademanuskritumanu-talinmanu-tolunmapamaranmaravillamaravillozumarfínmargarinamariñamariñeirumaripozamarkamarkadórmarksistamarmelamármoremaromakMaromakmarrokinamarrokinuMarrokus (rai-)martelumartirmasajenmasakre masánmasinmasin-midarmaskavumaskimasonikmassín konj.matabixumatadalanmatadourumatak adj., adv.matak s.matan
© Instituto Nacional de Linguística (Timor-Leste), 2003
22
matan-aasmatan-beenmatan-delekmatan-fukunmatan-kidukmatan-kulitmatan-moosmatan-teenmatematebianMatebian (Foho-)mate-hamlahamatemátika s.matenmatériamateriálmaterialistamaterializmumaternidadematísmatríkulamatrísmatroosMaubaramaubeikmaubereMaubisimauhuumaunmaun-alinmaupagadórmausmaxibombumeakmeanme�armedamedallamédiamedieválmédikumedíokremedisinameditameditasaunMediterráneu (Tasi-)mee
meermehimeianoitemeiasmeikmeiumeiudiameiutermumekánikumekanizmumelodiamelok!membrumemorandumemóriaMena (Mota-)meninaMeninamenonmenopauzamensajeirumensaunmenstruasaunmenusmerakmerendameresemerikmerinméritumerkadoriasmesakmestisumestramestremestre-
serimóniasmetametakmetálmetanmetemetimetinmeti-ulunmétodumetralladorametru
Méxiku (rai-)mexikanamexikanumezameziñamézmukemidarmídiamidiki (lia-)migrasaunmihismiimii-morasmiismikróbiumikrofonemikro-ónibusmikroskópiumilagremilagrozumilionáriumilísiamilisianumilitantemilitármillaunmimadumimumina mina-fahimina-morinmina-raiminasmina-saraniminerálmínimuministériuministruminúskulaminutu miraimisamisálmisaunmisionáriumisteriozumistériumitra
Moa (rai-)mobília s.modamodelu moderadumodernumodéstiamodestumodomodokmodo-tahanmodumoemoedórmoe-laekmohumoíñumolamolduramolikmollumolokmomentumomoosmonarkiamonetáriumongólMongólia (rai-)monjemonokmonopóliumonótonumonseñórMonseñórmonumonumentumoosmorálmorangumoras-fulanmordasamoremorfinamorinmoris-hikasmoris-maimorteenmoruk adj.
© Instituto Nacional de Linguística (Timor-Leste), 2003
23
morun s.mósmosambikanamosambikanuMosambike (rai-)moskiteirumostardamosteirumostramosu vi.motamota-ainmota-nininmotélmoti vi.motik adj.motínmotivumotokmotorizadamotosikletamourumoutmovimentumudamukitmulamulatukmultamultíplikamundiálmungumunisaunmunisipálmunisípiumunukmurak adj.murak s.murak-meanmurmuramurónmusanmúskulumusulmanumuta vi.mutan s.mutinmutisalamuzeu
muzikálmúzika s.múziku
N
naanna�anna�an-beenna�an-fahina�an-karauna�an-manunabee vi.nabeen adj.nabilannabirnafatinnaftalinanafunannaha vt.nahan s.nahenahinahisiknahisina�ina�i-fetona�inna�in-ruanakalinakarnakarasnakbelaknakbisiknakdedarnakdokonakfahenakfakarnakfekitnakfera vi.nakferak adj.nakfilanakfu�a
nakfunannaklekarnaklenannakle�uknaklokenaklosunaknahenakonunakrahu vi.nakrahuk adj.nakraiknaksala vi.naksalak adj.naksobunakukunnalihunalinnamanasnamdorasnamkarinamkorenamkurutnamlaiknamlelenanálnanaraknanarak-oannaninanisnanu�una�okna�ok-teennarannaran-fo�ernaran-ki�iknaran-ruaknaresinnaroman s.naroma vi.naruknasaunNasaun Naklibur
SiranasionálnasionalizmuNasoins UnidasnataNatálnatalidade
natarnatar-na�innatinatoonnaturálnaturalmentenatutunnaueti (lia-)naunaunaválNazaréne�ene�ebéneenneganegativuneglijénsia s.neglijensia vt.negoseianegosiantenegósiunehannehan-kulitnehekneineiknein konj.neonneon-halaineon-karineon-kmaanneon-laisneon-morisneon-salaneozelandésneozelandezaNepál (rai-)nepalésnervozunervozudórnervunesesáriunesesidadenesunnetikneurótikuneurozeneutrálneutralidadeneutru
© Instituto Nacional de Linguística (Timor-Leste), 2003
24
nevenianiannihiNijéria (rai-)nijeriananijerianuNikarágua (rai-)nikaraguensenikelninianininnirannisikNítibenivelnó vok.nobrenoinoivanomeadamentenonanononordestenorinormanormálnormalidadenorteNoruega (rai-)noruegésnoruegezanoruestenotaNovaiorkenovelaNovembru (fulan-)novidadenovisunukanúkleunúmerunune�enununnuraknusanutrisaun
nutritivunuunuu-beennuu-funitnuu-koirnu�usá?
O
oanoan-fatinoan-kaduakoan-kiakoan-kosokoan-maneoan-saraniobediénsiaobedienteobjetuobraobrigadiñuobsekaobsekaduobservaobservasaunobsesaunobstetraodamatanodanodiódiuoeOekusi (rai-)Oesiluofendeofensaofensivuofertaofisiálofisinaohinoho
oho-na�inoinoin-bubuoin-di�akoin-halaioin-hanesanoin-kamutisoin-kraikoin-merikoin-midaroin-naburutoin-na�inoin-namkurutoin-oinoinsáoioinokaziaunokosoksijéniuókuluókulu-metanokupaokupasaunOlanda (rai-)olandésolandezaolat (rai-)olimpíadasolímpikuolofoteOmbai (rai-)omeletaomisaunomiteonaOnduras (rai-)ondureñaondureñuó-niaonraópera s.operadóroperasaunopera vt.opiniaunoportunidadeoportunistaoportunizmu
oportunuopostuopozisaunopresaunopresivuopresóroprimeopsaunoradóroráloraorasoráriuorasorasaunorasidaordenordenaduordináriuorfanatuorganizaorganizadórorganizasaunorganizmuórgaunorgulluorientadórorientálorientasaunorijenorijinálorizonteorkestraorkídeaormonaorrivelorrórorsamentuortelaunortodoksuosanosan-funanosan-koleosan-mutinosan-rahunosan-trokaOseánia (rai-)oseanuospedeira
© Instituto Nacional de Linguística (Timor-Leste), 2003
25
ospitálóstiaotimistaoutonuOutubru (fulan-)ováriu
P
padraunpaipainxónpaíspaizajenpájinapakistanéspakistanezaPakistaun (rai-)pakotePalestina (rai-)palestinapalestinupalestrapalitupallasuPanamá (rai-)panamensePantar (rai-)Pante-Makasárpapapapélpapél ijiénikuPapua-Giné FounpárparabénsparadaparadeiruparágrafuParaguai (rai-)paraguaiaparaguaiuparaízu
parakedistaparaparedeparéntezepareseParísparkeparlamentuparókiapárokuparseiruparseriaparteparteirapartidapartidupartikulárpartikularespartisipapartisipantepartisipasaunpartupásPásabepasadeirapasadupasajeirupasajenpasaportepasatempupasa vt.paseiupasiarpasiénsiapasientePasífiku (Tasi-Boot)pasivuPáskuapastapasta-nehanpasteleirupastorálpasupatamárpatekapatentepátiupatraunpatrimóniu
patriótikupatronupatrosinapatrosinadórpatrosíniupatrullapatupaunpaun-fuanpaun-kulitpaunziñupauzapeaunpebexíspedálpedasukpedidupeixeirupekadupelikanu (manu-)pelotaunpelumenuspenapenalidadepeneirapenetrapenínsulapenisilinapeniténsiapenitentepeñórpensaunpensionistapensupensu-rápidupenteadupenúltimupepinuperaperdaunperdiduperduaperegrinasaunperegrinuperfeisaunperfeituperfílperguntaperigozu
períoduperísiaperituperjúriupermanentepermisaunpermisivelpérolapersegepersegisaunpersentajenpersianapersistentepersonalidadeperspetivapersuadepertensepertinentePeru (rai-)peruanaperuanuperukaperversaunpervertidupesapésegupesimistapesimizmupeskapeskadórpeskizapeskizadórpesoálpestepestisidapetisaunpetróleupezadelupézamespiapianistapia-saranipijamapikenikepillapilotupimentapinsapintór
© Instituto Nacional de Linguística (Timor-Leste), 2003
26
pinturapionéspirespiskapiska-matanpistolapivetepixinaplakaplanaltuplaneiaplantaplástikuplebixituplurálpneupobrezapodérpoetapoeziapoispolakapolakupolémika s.polémikupoliomielitepolísiapolísia-fetopolisiamentupolítika s.polítikuPolónia (rai-)poluisaunpombupontapontariaponteponte-kaispontupontuasaunpontudepartidapontu-ruapopulárpopulasaunporakazuporezempluporkariapormenór
pornografiaportabagajenportadaportaluvasportariaportatilportatoallaportavósporteiruPortuportuPortugál (rai-)portugésportugezaposibilidadeposteriórpostupostulantepostu-polísiaposupotalkupotensiálpoukupouzadapozgraduadupozitivupraiaprasaprateleirapratika vt.prátika s., adj.f.pratikanteprátikupratuprazérpreavizupredisaunpredominanteprefereprefiksupregasaunpreguprekonizaprekonseitupreliminárprémiuprenda s.prende vt.
prensa s.prenxe vt.preokupapreokupantepreokupasaunpreparapreparasaunprepozisaunpresaunpresiza vt.prestapresizu adj.prestíjiupresupretendepretestupreveepreveneprezensaprezenteprezidenteprimáriuprima s.primeiruprimuprinsipálprinsípiuprioridadeprivadupriviléjiuprizaunproblemaprodusaunprodutuprofesórprofesoraprofisaunprofisionálprogramaprogresuprojetupromesaprometepromovepronomeprontuprontu-sokorrupronúnsia
propoinpropostapropriedadeproprietáriuprópriuprosesuprostitutaproteínaprotejeprotesaunprotestaprotestanteprotestuprovaprovavelproveituprovérbiuprovínsiaprovokapublika vt.públikupublisidadepudínpuñupuxadór
R
raanraan-fakarraan-kahurraan-kroekraan-mutinrabarabarabat-rairabatrabekarabiskaraderadiadórrádiuraga
© Instituto Nacional de Linguística (Timor-Leste), 2003
27
rahukrahun-aatrahun-di�akrahun rai s.rai vt.rai-aburai-fatinrai-fuikrai-hali�israi hamutukrai-henekrai-hirus s.rai-kabelakrai-kalanrai-kalohanrai-ketakraiklaranrai-kle�anrai-kotunrai-kuna s.rai-lakanrai-laranrai-lolonrai-malirinrai-manasrai-maranrai-monurai-mutinrainrai-nabeenrai-na�inrai-nakarasrai-nakukunrai-naromarai-nininrai-oanrai-rahunraiselukrai-taruturai-tetukrai-udanraiu-xísrama rama-inanrama-isinramatarame adj.Ramelau (Foho-)
rame-ramerápidurapozararurasarasikraskuñurateraunrazaunreajereálrealidaderealistareasaunrebelarebelderebeliaunrebentarebokarebokurebusaduredatórrederedúsreen-toosrefeinrefeisaunreferendureferénsiareflesaunreformareformadurefreskarefujiaduregaregadórregraréguaregulárre�i vt.re�in s.reinurejeitarejiaunrejimerejionálrejistarejistu
rekargarekerenterekerimentureklamareklamasaunrekomendarekomendasaunrekomendavelrekoñeserekonsiliasaunrekreiarekreiurekrutarekrutamenturekursurelasaunrelativurelatóriurelaxarelaxadurelijiaunrelijiozurelójiuremédiuremetenteRemexiurenda rende anrendisaunrentavelrenunsia vt.reparasaunrepartisaunrepasa vt.repeterepetisaunrepollureportajenreporterreprezentareprezentanterepúblikareputasaunreseitaresenseamenturesenteresiburesikresikliu
resinresipienterespeitarespeitavelrespeitozurespeituresponsabilidaderesponsabilizaresponsavelrespostarestauranteresturetiruretraturetrovizórreuniaunreveerevelasaunreverendísimurevistarevoltarevolusaunrevolverrezarezduxaunrezervarezervadurezidenterezisterezisténsiarezolverezultadurezumu s.rianriba vt.ridíkulurihunriinrikezariku adj.rikusoinriskuritanrórodarohan-laekrohan ró-kidunrolu
© Instituto Nacional de Linguística (Timor-Leste), 2003
28
RomaRoman (rai-)romanseromanaromanuRoménia (rai-)romenaromenuronarondaropa adj.ró-riinrotaró-tasiRote (rai-)rouparozaruaRuanda (rai-)ruandésruandezaruanuluruinruinarumarupiarusa adj.,f.rusa s.Rúsia (rai-)rusuruu
S
sásaansábadusabaunsabotajen
sabrautsaburakasaderesadi�asadiksa�esagradusaisaiasaida pron.saiotesakramentusakrifísiusakristiasakusakunarsala s.sala s.saladasala-jantársala-laeksala-na�insaláriusalasalasalaunsalendasalezianusalmusalsasaluriksalvadoreñasalvadoreñusamasamatukusameasamodosanak s.sanametansanansanduixesani vt.santa s.santansanta santidadesantusanulusapateiru
sapatusapatu-fatinsaranisardiñasarjentusaruntusasánsasinsasirinsasorosasuitsatán adv.satisfássatisfeitusaugatisaunSavu (rai-)se conj.sedésedokseduseeseessegredusegunda s.segunduseguransaseguruseiseidauksekretáriasekretáriusekretuseksaunseksuseksuálsékuluselaselaeSelebes (rai-)selebrasaunselu vt.selukselusseluseluksemanaseminaristasemináriu
semitériusemosempreSenegál (rai-)senegaléssenegalezasé-niaseñórseñorasensibilidadesensivelsensusentesentidusentimentálsentimentusentímetrusentinasentrálsentruserbíserbisuserbisudórserejaserensérieserimóniasériusertidaunserveservejaserventaserventeSérvia (rai-)sérviaservisusérviusesarfogusesaunsesta sestu Setembru (fulan-)
sia num.sirasi�aksianulusidadaniasidisiénsia
© Instituto Nacional de Linguística (Timor-Leste), 2003
29
sientífikusientistasigarrasigarrusignifikasignifikadusihisi�iksiinsiklonesiklusikunsílabasilénsiusilusímbolusimentusimpatiasimpátikusimpatizasimpatizantesimplessimusinsinálsindikalistasindikalizmusindikatusinemaSingapura (rai-)sínikusinizmusinseridadesintomasintusinu sipusirasira-niaSíria (rai-)síriasíriusirkusírkulusirkunfleksusirkunstánsiasirurjiasirurjiaunsirze
sisisisidórsistemasitasitasaunsituasaunsivílsivilizasaunsoallusobresobrepelíssobrevivesobrevivénsiasobreviventesobriñasobriñusobusoesoe-hela vt.sofresoi vt.so�i vt. (= merese)
soinsojasokusoldasoldadusoletrasolidariedadesolidáriusolokSolor (rai-)solursolusaunsombrelusombriñasonsonasondajensoosoossopasoransorisorinsorosortesorusorun
sorvetesosasosiálsosialistasosializmusosiedadesotakesuarsubarsubdezenvolvidusubjetivusubkontratasubkontratantesubkonxiénsiasubkonxientesubliñasublokatáriusubmarinusubornasubornusubsídiusubstánsiasubstituisubstitutusubúrbiusudestesudisuduestesuekasuekuSuésia (rai-)sufiksusuhuksuiSuisa (rai-)suisasuisusuisídiusujeitusujeresujestaunsukaersukatsuku s.suku vt.súlsulasulisuntu
sunusuperasuperfísiesuperiórsuperiorasupermerkadusuperstisaunsupervisórsupervizionasupoinsurasuratsurat-tahansurik s.surprezasurususarsusedesusesususpeitasusususubeensusuksusunsuut
T
tabakutabelatabelentada vt.tadan s.ta�estafuitahan s.tahan vi.tahutailandéstailandezaTailándia (rai-)taistaka
© Instituto Nacional de Linguística (Timor-Leste), 2003
30
taksitalastalentutalitali-huntalintali-oantamatamañutambórtamistampauntampaun-tiluntamuntantanantanbasátanetanentanistanis-teentanketansátansaidatantutapetetarataraktardetarefatarutarututasaktasitasi-baluntasi-boottasi-fetotasi-ibuntasi-manetasi-nakonutasi-tuntatatátika s.tatolitatuajentauta�ukta�uk-teen
taxa taxuteatrutebetebe-bolatebestebetebesteeteentee-oantee-raantee-tooste�intekitekitekirteklatekladutéknika s. adj.f.téknikuteknolojiatelatelefonatelefonetelefonematelejornáltelekomanduteleskópiutelespektadórtelevizauntelevizórtellatematemperamentutemperaturatemperustemplutemputendatendénsiatenetenentetenistenketensauntentateolojiateolójiku
teoriaterapiateriterik adj.terik vt.terilenetermómetrutermu s.territóriuterroristaterrorizmutersaterseirutersuterustesitestamentutestemuñatestemuñutestutetaktetutetuntetun-DilitezetiantibatibetanatibetanuTibete (rai-)tifutigretiha vt.tiha mark.tiha-na�inti�itíltiluntilun-diuktilun-teentimirtimisTimór (rai-)timór adj.Timór Loromonutimoroan adj.Timoroan s.timur adj.
tinantinan-tinantintatintutinturariatintureirutípikutiputirantirastiruTitiatítulutiuntoallato�antobatoba-dukurtodantohartohutokaTókiutokodede (lia-)tokontolantoldutoleránsiatoloktoluntolunulutomadatomaktomantomatetonéltonkato�oto�ok adv.toosto�osto�os-na�intoratorneiratorradatorretorrezmutorsida
© Instituto Nacional de Linguística (Timor-Leste), 2003
31
torturatotáltoukadebañutoukadórtousiñutraballistatradisauntradisionáltradústradusauntradutórtraidórtraisauntraisueirutrajédiatrankatrankuilutransformatransparentetransplantetransportetranzistórtranzmigrantetranzmigrasauntrasatratatratadutraumatravauntréguatreinatreinadórtreinutrexutriángulutribunatribunáltributatributaveltrikotatripulasauntristetristezatrokatrokutrombetatrombonetropatropikál
trosatruketuatuakatua-mutintua-nasuntua-siintua-uvastuba vt.tuba rai v.tubarauntuberkulozetubérkulutubu tubuntudatudiktudik-tahantufauntuirtuirbátuirmaituituirtukirtukutulatuluntuntunaTunízia (rai-)tunizinatunizinutun-sa�eturíbuluTuriskaituristaturizmuturkaTurkia (rai-)turkuturnuturuturuntusantutantutututuntuturtuu
tuurtuur-fatin
U
ualuudanudan-rahunudan-turunUganda (rai-)ugandésugandezauharuitUkránia (rai-)ukranianaukranianuukunukun-fuanularúlseraultrapasaulukuluklaiulukliuuluknainuluknanainulunulun-aatulun-bootulun-fatukulun-halaiulun-molikulun-ruinulun-toosumauma-hanuma-kainuma-laranuma-lulikuma-morasuma-na�inumanidade
umanuumorizmuumpaunarúngaraúngaruUngria (rai-)uniaununidadeuniduunifikaunifikasaununiformeunilateráluniversáluniversidadeuniversitáriuuniversuurániuurbanuurjénsiaurjenteursiñuursuutilutilidadeutilizautuutu-tolunuutuvasuzauzu
V
vadiuvagaun
© Instituto Nacional de Linguística (Timor-Leste), 2003
32
vákuuvalapenavalevalidadeváliduvalórvalorizaválvulavandalizmuvándaluvantajenvapórvarandavariedadevaríolavariselavasinaVatikanuvazelinaveíkuluvela-ignisaunvelosidadeveluduvenenuVenezuela (rai-)venezuelanavenezuelanuVenilaleventuiñaverbuverdevernísversuvésvestiduveterináriuveuviajenviasakravibravibrasaunvidavídeovidruvidru-tahanvielaVietname (rai-)vietnamita
Vikekevilavingavingansavinílviola s.viola vt.violasaunviolénsiaviolenta vt.violentuvírgulavirjenvirtudevirusviseprezidentevísiuvistavistuvitaminavítimavitóriavitrinaviva!vizaunviziñuvizitavizitantevogálvokabuláriuvokasaunvolantevoleibólvoltavoltajenvolumevoluntáriuvontadevotavotasaunvotuvouvulgár
W(Mosu de�it ihaliafuan la�ós tetun-prasa nian)
waimahaWatulariWaxintón
X
xadrésxaleiraxampañaxampóxanfaraduxansexanselérxantajenxapaxapeuxaropexarutuxateiaxauvinistaxavexaveiruxave-metinxavinglezaxefexekaxekexekuxikotexikraXile (rai-)xilenaxilenuxinaXina (rai-)
xinelusxinésxinezaXipre (rai-)xipriotaxoférxokaxokantexokexokolatexokusxourisuxumasuxumingálxupaxupaxupetaxuteiraxuveiru
Z
zeladórzeladoraZelándia Foun (rai-)zerozinkuzombariazonaZumalai