MEDİKOLEGAL DÜZLEMDE TIPTA UYGULAMA HATALARI · 2015. 2. 23. · Medikolegal düzlem, Tıpta Uygulama Hataları II kitabımız yararlı olursa mutlu olacağız. Kitapla ilgili eleştirilerinizi

MEDİKOLEGAL DÜZLEMDETIPTA UYGULAMA

HATALARI

Tasarım ve Baskı:Ankara Üniversitesi Basımevi

Dağıtım:Ankara Üniversitesi

Ankara - 2014

ISBN:

Medikolegal düzlem, Tıpta Uygulama Hataları II kitabımız yararlı olursa mutlu olacağız. Kitapla ilgili eleştirilerinizi

aktarırsanız hata düzeltme, önleme, ortadan kaldırma yönünde yararlanacağız. Kitabın hazırlanmasında yazı yazan

Öğretim Elemanlarına, meslektaşlarımıza,Canan Bayram’a, Prof. Dr. Doğan Atılgan’a,

Basımevi Müdürü Hakan Büyükçaylı’ya çok teşekkür ederiz.

Varlıkları ile çalışmamıza destek olan ÖĞRENCİLERİMİZE İthaf olunur.

içindekilerAÇILIŞ KONUŞMASI .............................................................................. 1 Prof.Dr.YaşarBilge,Ank.Ünv.TıpFak.AdliTıpAnabilimDalı

RİSK DEĞERLENDİRME STANDARTLARI ........................................... 4 Prof.Dr.YaşarBilge,Ank.Ünv.TıpFak.AdliTıpAnabilimDalı

SAĞLIK ÇALIŞANININ HAK VE YÜKÜMLÜLÜKLERİ ........................... 12 Prof.Dr.YaşarBilge,Ank.Ünv.TıpFak.AdliTıpAnabilimDalı

TÜRKİYE’DE HEKİM RAPORLARININ TARİHSEL PERSPEKTİFİDÜNDEN BUGÜNE BAKIŞ ..................................................................... 26 Prof.Dr.EthemGeçim,Ank.Ünv.TıpFak.Gen.CerrahiAnabilimDalı

SON 10 YILDA HEKİMLİK MESLEĞİNDEKİ DÖNÜŞÜM VEGELİŞİMİN TIP UYGULAMALARINA ETKİLERİ .................................... 34 Uz.Dr.İsmailTamer,KayseriMilletvekili

DOKTOR RAPORLARI ............................................................................ 38 Prof.Dr.A.ÖzdemirAKTAN TTBMerkezKonseyiBaşkanıMarmaraÜnv.TıpFakültesi, GenelCerrahiABDÖğretimÜyesi

HUKUK PERSPEKTİFİNDEN TIBBİ KAYITLAR VE BUYÜKÜMLÜLÜKTEN KAYNAKLANAN CEZAİ SORUMLULUK .............. 41 GürselYalvaç,YargıtayÜyesi

TIBBİ ONKOLOJİ TEDAVİ İLKELERİ VE UYGULAMA HATALARI ....... 48 Prof.Dr.HakanAkbulut,Ank.Ünv.TıpFak.TıbbiOnkolojiBilimDalı

ONKOLOJİK RADYOLOJİDE GÜNCEL UYGULAMA HATALARI ........ 55 Uz.Dr.EvrenÜstüner,Ank.Ünv.TıpFak.RadyolojiAnabilimDalı

ONKOLOJİDE PATOLOJİNİN TANIDA, TEDAVİDE YERİ,SINIRLARI VE TIPTA UYGULAMA HATALARININ SINIRLARI ............. 65 Prof.DrEsraErden,AÜTFPatolojiABD

MEME KANSERİ TANI VE TEDAVİSİNDE UYGULAMA HATALARI ..... 69 ProfDrSavaşKoçak,Ank.Ünv.TıpFak.Gen.Cer.ABDÖğretimÜyesi

RADYOTERAPİ TANIMI İLKELERİ VE RADYOTERAPİDEUYGULAMA HATALARI .......................................................................... 65 Prof.Dr.ŞabanÇakırGÖKÇE,Ank.Ünv.TıpFak.RadyasyonOn.A.D.

BİR KOLONYA HİKAYESİ ....................................................................... 74 Dr.İbrahimAcungilProf.Dr.YaşarBilge,Ank.Ünv.TıpFak.AdliTıpA.D.

OLGU SUNUMU ...................................................................................... 95 Prof.Dr.YaşarBilge,Ank.Ünv.TıpFak.AdliTıpAnabilimDalı

DOĞUŞTAN KALP HASTALIĞI .............................................................. 88 Dr.SündüzAdıyaman,Prof.Dr.YaşarBilge,Ank.Ünv.TıpFak. AdliTıpAnabilimDalı

TIBBİ MALPRAKTİS KAVRAMI VE BİR OLGU SUNUMU ..................... 95 KılıçS,BilgeY..Ank.Ünv.TıpFak.AdliTıpAnabilimDalı

HASTA MERKEZLİ GÜVENLİK KILAVUZU ........................................... 101 Prof.Dr.YaşarBilge,Ank.Ünv.TıpFak.AdliTıpAnabilimDalı

NADİR HASTALIKLAR VE YETİM İLAÇLAR ......................................... 108 Prof.Dr.YaşarBilge,Ank.Ünv.TıpFak.AdliTıpAnabilimDalı

Diğer Yazılar ........................................................................................... 143 Prof.Dr.YaşarBilge,Ank.Ünv.TıpFak.AdliTıpAnabilimDalı

.............................................................................................................. 144 Prof.Dr.YaşarBilge,Ank.Ünv.TıpFak.AdliTıpAnabilimDalı









Medikolegal Düzlemde Tıpta Uygulama Hataları

1

Sayın Rektörüm, Sayın Dekanım, Sayın öğretim üyelerim, Sayın milletvekillerim, Sayın meslektaşlarım, Sayın öğrencilerim;

Dördüncü tıpta uygulama hataları sempozyumuna onur verdiğiniz içinteşekkür ederim. Disiplinler arası çalışma gerekleri becerileri bir arayagetirmek, bilgi paylaşımını artırmak, sürekliliği sağlamak, hesap vermeyive sorumluluğu sağlamak, planlamayı ve kaynakları koordine etmektir.Bunun için ortak amaca yönelmek, işbirliği taahhüdünde bulunmak, farklıkurumlarınamaçvedeğerlerininfarkındalığınısağlamak,sorumlulukverolleriaçıklamak, desteklemek, destekleyici yönetim, esnek finans mekanizması,veripaylaşımanalizi,akrediteeğitim,anahtarkişilerinrolü,doğruveetkileyiciiletişimi temin etmek gerekir. Hizmetin kalitesi güvenilirlik, uygulanabilirlik,ulaşılabilirlik, yeterlilik, karşılık verebilirlik, inanırlık, iletişime uygun, fizikselvarlığı koruyucu ve geliştirici özellikleriyle ölçülür. Hastanın ayarlanmışyaşam süresi, kaliteye göre yaşam süresi değerlendirilir. Prognoz işaretiverinin kanıt değeri ve önemdeğeri ile değerlendirilir. Bu açıdan otopsininyeri tartışmasız öncelikli üst sıradadır. Özen durumu ihtiyat, risk yönetimi,kritiktehlikesınırlarınınbelirlenmesi,ortadankaldırılması,önlenmesi,kontrolve denetimi ile ölçülebilir. Konsültasyonun akademik seviyede yapılması,diğer bilim dalına olan güvenin gerekliği, ortak raporla bilirkişilik yapılmasıilebusüreçgeliştirilebilir.Tıptauygulamahatasınıbelirten,düzeltmeyapankişininkusuru,hastaşikayeti veyaamir tarafından tespitedilenkişiyegöredahahafiftir.Çatışmaalanınıntanımlanmasıhalindeyatay ilişkileryanısıradikey ilişkilerevedisiplinlerarasıçalışmalar iledeğerlendirilebilir.Eşdeğerlisistemlerkanıtadayalıtıpkurallarınagöreyararlılık,hukukigereklilikesasınadayanılarakusulgeliştirilmesiileçözümlenebilir.

Sayın Rektörüm, Sayın meslektaşlarım,Hasta insan kaygılıdır. “Tıpta ve aşkta ne asla ne daima” kuralı olmasınarağmenhastaveyakınlarıözelliklenadirhastalıklar,yetimilaçlar,kanservetravmasonrası inkâr,öfke,pazarlık,kabullenme,depresyonudiğerolaylaragöredahauzunveşiddetli yaşamaktadır.Kabuledilir risk ilehizmet veren

Açılış Konuşması Prof. Dr. Yaşar Bilge

AnkaraÜniversi tesi TıpFakül tesi Adl i TıpAnabi l imDalı


2

sağlıkçalışanınınfarklıönerilerikaotiksürecinanlaşılmasınıgüçleştirmektedir.Buendişeiletişimibozduğundansağlıkçalışanınıanlamamaya,tarafolmaya,gruplaşmayaveşiddetuygulanmasınayolaçar.Sağlıkçalışanlarınayönelikşiddet sıklıkla güvenlik tedbirlerinin arttırılmasıyla sonlanmaktadır. Bununözellikle% 85 gibi çoğunun acil servislerde olması insanların sağlıkla ilgilibeklentilerinin yüksekliğini göstermektedir. Özellikle muayene, beklemedurumları ile ilgili iddialar öfkeyle beraber birleşince şiddete yönelimkolaylaşmaktadır.Diğer taraftandefansif tıp kuralları çerçevesindehastalıktanılarıgeçkonulmaktavetedavigecikmektedir.İdareninperformansölçütügereğiyüzellikadarhastanınmuayeneveraporununbeklenilmesidetıptauygulama hataları riskini yükseltmektedir. Bunu yanı sıra ekipte hiyeraşikdüzenlemenin iş akış şemasını bozarak iş yerinde şiddete ve sonuçtatükenmişliğe yol açılması da sorunlardandır. Çalışma süresinin haftada 40saati aşmaması ve tatil, dinlenme sürelerinin bulunması, çalışanın eğitimve öğretimine de zaman ayrılması çalışanların ihtiyaçlarındandır. Hastanınmümkünse hekimini seçmesi, saygı, eşitlik bilgilendirmeye dayalı iletişimibeklenen durumdur. Dökümanlara ve raporlara ulaşıp yanlışlık varsadüzeltmeyi ister. Sağlıkta eksik olanı yerine koyma önceliklidir. Koruma vetedavietmeesaslıyaklaşımdakarşılıklısaygı,zararvermeme,yararsağlama,özerklik,adalet,hakkaniyet,dürüstlük,güven,gizliliğesaygısözkonusudur.Tıptauygulamahatalarıaçısındansağlıkçalışanınınsırsaklamayükümlülüğümakulgizliliktegerçekleşmesivetıbbideğerlendirmeningizlilikleyürütülmesigerekir.

Sakınca olmayan durumlarda bir yakının durması izin verilir. İlgisizlerinmüdahalede bulunmaması gerekir. Hastanın kişilik ve aile hayatınakarışılmamalıdır. Kamu sağlığının tehlikeye düşürme hallerinde ve 3.şahıslarınüstünçıkarıolduğudurumlardasırsaklanmayabilir.Sağlıkharcamakayıtlarıgizlitutulmalıdır.Kayıtlarmutlakadenetlenmelidir.Konsültasyonlarınmümkünseöğretimüyesidüzeyindevesorumlulukalarakyapılmasıyönündeçabaharcamalıyız.İyiklinikuygulamalariçinstandardizevakabulmayöntemleriveverigeçerlilikkontrolleridesteklenmeli.Yeterlidestekvekaynaksağlanmasıiçinuğraşılmalıdır.Hekiminsıkyaptığıhatalar iletişimhataları,uygunkişiyeaydınlatmayapmama,teşhishatası,tedavihataları,yetkisınırlarınınaşılması,girişim ve teknik hataları, terk etme, özen eksikliği bulunmaktadır. Hizmetkusurları hastanede uygun araç ve gereçlerin olmaması, kişinin hizmetialmasını engelleyen koşulların varlığıdır. Düzenleyici ve önleyici etkinliklereksikveyayoktur.Uygunişlemveölçütgeliştirmek,standardizevakabulma


3

yöntemlerigeliştirmek,kritiktehlikedurumlarınıbelirlenmek,önlemalmakveriskgerçekleştiğindetedavisürecibelirlemekönemlidir.Buaçıdankanserdetedavisınırlarıtoksikoloji,mortalitevemorbiditeaçısındanönemliolduğundanöğledensonrabukonu tartışılacaktır.MichaelJackson’aüç farklı yerdevezamanda yapılan otopsi ile gerçeğe nasıl ulaşıldı ise ülkemizde de otopsiyapmada istekliliğimiz fazla olmasında fayda bulunmaktadır. Bunun yanısıradanışmanraporlarıiletarafbilirkişiliğiyaparakçaprazsorgudagerçeğinbulunmasınadestekverebiliriz.

Sonuç olarak sağlık çalışanlarının konuşulmasından rahatsızlık duyduğutıptauygulamahatalarınıdüzeltmeveönlemekonusundastratejigeliştirerekakrediteolmayolundailerlemesağlamışbulunmaktayız.Sempozyumumuzuonurlandırdığınıziçinteşekküreder,saygılarsunarım.

20.12.2012


4

Risk:İstenmeyenbeklenmedik,öngörülmeyen,öngörülen,belirsizdurumlarıntehlikeoluşturma,gerçekleştirme,ilerletmesüreçdeğerlendirilmesidir.Risk değerlendirme: Öngörülen-Beklenen tehlike (Proflaksi tedbiri). Kritiknoktalaraulaşımveuygulamakolaylığı(Yaşamsaltehlike-İşlevyitimi).Rutinuygulama: Hareketsizliğin engellenmesi veya sağlanması uygulamaları.Solunumkolaylaştırıcılar:Oksijen tüpü.Sinir sistemi:Enfeksiyon:Kontrolü.Dokularınkorunması,azyoğunluktauğraşılması,çevredengeçilmesi,Ruhsal:İletişim yollarının açık olmasıdır. Öncelik belirleme standartları geliştirilir.Kontroledilebilen:Zarar/YararÖnlenebilen:Önlemebariyerleri:Planlama(konsültasyon:Ulaşılabilen-Uygundurumdaolan-Elverişli)-Standartuygulamasürdürülebilirniteliktedir.Önlenemeyen:Belirsizlik.Alternatifseçenekli,planlıuygulama.Lokusminorisrezistansiya.Sağlık Çalışanı hasta ve yakınları ilişkisi: Kişi zamanında muayene edilipedilmediğiKanuni hakları hatırlatılıp aydınlatılmış onam alınıp alınmadığı (tedbirlerinneolduğu,bualtyapıyasahipolunduğuhakkındabilgilerverilerek,hastanındüşünmesi ve danışması müteakiben yapılan işlemler). Üçüncü şahıslarınkonuyu bilme hakları hasta ile karşılıklı değerlendirilir. Üçüncü şahıslarınşiddetle karşılaşma, enfekte edilme, kamu hizmeti alırken karşılaşacağıyüksekriskdeğerlendirilir.Aydınlatılmış onam çerçevesinde ortak değerlendirme uygun koşullardayapılıp yapılmadığı Sorun tespit edildiğindemakul sürede gerekeni yapılıpyapılmadığı,gereklikonsültasyonlarınolupolmadığı;Yaşamsal tehlike, olumsuzprognoz işaretleri, işlev yitimi; tanı ve tedavi ilebağlantısıdeğerlendirilir.Hukukiyetersizlikgörüldüğündeyüksekriskintedavigerektirirdurumunagöremahkemelerdenyardımistenir.Ölçülü,savunmacıtıpkuralları,lokusminörisrezistansiya,resipsalokoiturdurumunagörekabuledilir risk çerçevesinde işlem yapılır. Kubler Ross’a göre tıbbimalpraktislekarşılaşan hekim inkar, öfke-kızgınlık, pazarlık, depresyon ve kabul etmesüreciyaşar.

RİSK DEĞERLENDİRME STANDARLARI Prof. Dr. Yaşar Bilge

AnkaraÜniversi tesi TıpFakül tesi Adl i TıpAnabi l imDalı


5

Abraham MaslowA theory of Human motivation and his book, Toward apsychologyofBeing”kitabındatehlikeanındayaşananruhsaldurumuşöyleaçıklıyor:1.Psikolojik:Nefesalma,yemek,su,cinsellik,uyku,homeostatisveboşaltımsistemiblokeolduğundayaşamıntemelihtiyaçlarıengellenmişolur.2. Güvenlik: Vücut güvenliği, kaynak sağlanmasına ait sorunlar ve aileyaklaşımı, mal güvenliği öncelikli değerlendirilir. Buna korku ve anksiyeteeklenir.3.Sosyal: Sahip olunan değerler aşk, sahiplik, arkadaşlık, ailevi ve cinselyakınlık durumuna uygun grup, toplum değerlendirmesi öncelik-önemlilikbelirlenmesindeetkilidir.4.Saygı:Kendilik,sır,addedilensaygıkendilikdeğerindekarşılıkbulur.5. Kendini gerçekleştirme: Moral değerler, yaratıcılık, spontaneousluk,problemçözme,önyargıyokluğu,gerçeklerikabuletmeihtiyaç,beklenti,dilekdurumuiledeğerlendirilir.Tehlikeilebaşetmestratejisişunlardır:1. Öncelik, önemlilik, faydacılık açısından konu belirlenir. Bununla ilgiliolarakşunlardüşünülerekkararverilir.1a)Kontroldeegodurumunuzkontrolaltındadır.Egodağınık,aşırıkontrollüdeğildir.1b) Dinleyiniz. Aktif dinleme için anlıyorum, devam ediniz, mmmm gibikelimelerkullanınız.1c) Sakin olun ve daima profesyonel olduğunuz aklınızda bulunsun.Gülümseyiniz.Girişveamaçcümlesimisyonu,görevitanımlamayayöneliktir.Vizyon geleceği düzenlemek olduğuna göre uygun usul,metot ile bulgularaçıklanır. Avantaj ve dezavantajı vurgulayıp sınırlığı tanımlayıp sonucagiderseniz başarılısınızdır. Bununla birlikte olguya özgü konuşmanızdaöncelikgenelinönünegeçer.Onauygunkısasorularındacevabınıiçerir.İyibelgeleyin.Hatadaözürdileyin.Aydınlatılmışonamiçeriğibilgilendiriciolsun.Sorularıkolay-zor,iyi-kötüyerineöncelik,faydalılık,fonksiyonelliküzerindencevaplandırınız. Risk değerlendirmede tıp kurallarına uygun davranışüzerindensavunmayapılacağındanaydınlatılmışonamlıkayıttutunuz.1.Kişidikkatiniavukat,savcı,hakimüzerineyoğunlaştırır.2.Duruma odaklanılır. Belirlilik üzerinden belirsizlikler azaltılarak anksiyetedüzeyidüşürülür.Bilgi,deliltoplanır.3.Objektif olunur. Duygusal bağlamdaki süreçler azaltılır. Sorularauzmanlığınız alanında yoğunlaşarak yanıt veriniz. Duyulan değil, görülen,bilinen tanımlamalar yeterli sürede yanıtlanır. Yalan söylenildiği anlaşılırsa


6

başlangıçtadurumbelirlenir.Sonrakonutartışılır.Aksi takdirdesuçlamavesuçlanmadurumlarındaöfkeveşiddetdoğar.4.Oyununkurallarıöğrenilir.5. Yardım istenir. Ortak savunucuların fikirleri incelenir. Temel tıp bilgileri,tanık, bilirkişi saptanır. Uygun yer ve zamanda iş insanı edası, davranışıile durum değerlendirilir. Güven ile soruların yanıtı aranır. Çift negatifsorularbasitleştirilerekyanıtlanır.Bileşiksoruyanıtıana tümceyeyöneliktir.Anlaşılmayan,çiftyanıtlıkelimelerinanlamısorankişiyesorulur.Gerçeküzerineyoğunlaşılır.Tıbbikelimelerkullanılır.Konuşmadakısaltmakullanılmaz.Azkonuşmaiyikonuşmadır.Evet.Hayır.Hipotezlereyanıtaranmaz.Tahminyapmayınız.Öğütverilmez,az tercihedilir.Karşıgrup içinaceleetmeyiniz.Aşırı-yoğuncümlekullanmayınız.Aynıgörüşteolduklarınızıbelirtiniz.Sorularıgeçiştirmeyiniz. Haklarında olumsuz düşünmeyiniz. Yalan söylemeyiniz.Kollar, bacaklar ve eller açık, doğal hareket eder. Yanıt verirken kişilerinyüzünebakınız.2/3kuralınagöreönceolayıbütünüiledüşününüz.Molaistenilebilir.Konuştuğunuzunkaydedildiğinidüşünün.Mahkemeyibitincekısasüredeterkediniz.Davayı kaybederseniz tecrübelendiniz, bundan başkasının yararlanmasınısağlayınız. Tehlike tanımlamasındaki hatanızı bularak düzeltin, azaltın,ortadankaldırın.RİSK TEORİLERİ1)Tekfaktörteorisi2)Enerjiteorisi3) İnsan faktörleri teorisi 4)Sistem teorisi 5)Kombinasyon teorisi 6)Epidemiyolojikteori7)Çoketkenteorisi8)DominoetkisiBART( TEMEL RİSK DEĞERLENDİRME ÖLÇÜTÜ)1-Düzelticihareketetkinlikleri2-Önleyicibariyerkullanımı3-Kazasonrasıortamdüzeltimi4-Yaraşiddetiniazaltmaetkinlikleri5-Yaralanmasıklığınıazalmaişlemleri6-Gelecektedüzenleme,nüksvetoleransdurumlarınıdeğerlendirmeşeklindeolur.RİSK ANALİZİİşgüvenlikanalizEğervarsaanaliziKontrollistesiriskanaliziMatris


7

ÇokdeğişkenlianalizHataağacıOlasılıkdeğerlendirmeGüvenlikdenetimiOlayağacıNedensonuçilişkisiEmniyetkritiksistemAmacıkritiksistemİşkullanıcısıkritikolansistemGüvenliğikritiksistemGörevikritiksistemKAZAANALİZİOlasıhatatürleriveetkianaliziGüvenlikfonksiyonanaliziHataağacıanalizi:BayesianKoşulluolasılıkdurumlarıdeğerlendirilir.Olayağaçanalizi:Olaysırasıyazılır.Önemlihatalarbelirlenir.OYUNTEORİSİ:Rekabet,baskındurumlar,işyerikoşullarıkarmamekanizmaileincelenir.Oyunteorisindeolduğugibibaskındurumlarönceliklielealınır.ZÜRİCH TEHLİKE ANALİZİZürihetkileşimsistemindeilaçiçindeğerlendirmeyapılmış,4seviyebelirtilmiş.Grade 1: Kontrendike durum vardır. Böbrek yetmezliği olana digoksinverilmesi.Aslikusurlufiildir.Grade 2: Kontrendike durum ilacın serum düzeyinin monitorizasyonu ileyapılır.Toksikdüzeytakibigerekendurumdur. Lityumtedavisi.Grade3:Monitorizasyonyapılmayabileceğiancaktoksikdüzeyinaraştırıldığıdurumlardır.Antikoagülantedavisi.Grade4:Minimalrisk,herhangibirtedbiralmayagerekyoktur.Antihistaminikalandabulantıolması.Grade 5: Risk yoktur, hiç bir olumsuz durum tanımlanmamıştır. Gereklihallerdeuygundozdasıvı-elektrolittedavisi.İlaçlarınTeratojenikRisklerineGöreSınıflandırılması:A kategorisi: Gebelerde en güvenilir ilaçlardır. Kontrollü araştırmalarda builaçlarınfetusazararlıolduğugösterilememiştir.Bkategorisi:Deneyhayvanlarındateratojeniketkigösterilmemişsedegebekadınlardayapılmışkontrollüçalışmalareksiktir.Yahutdeneyhayvanlarındateratojenetkigösterilmişancakgebekadınlardayapılankontrollüçalışmalarlabu etki doğrulanmamıştır. Gerekiyorsa bu kategorideki ilaçlar rahatlıklakullanılabilir.C kategorisi:Deneyhayvanlarında teratojenetki gösterilmiştir, ancakgebekadınlarda yapılmış klinik deneyim yetersizdir ya da gebe kadınlarda vedeneyhayvanlarındailaçincelenmemiştir.Bukategorideki ilaçlarpotansiyelriskikarşılayacakterapötikyararöngörülüyorsakullanılabilir.D kategorisi: Bu kategorideki ilacın insanda fetus üzerinde zararlı etkisi


8

kanıtlanmamıştır.Ancakgebedeterapötikyararıfetustabeklenenzararındanfazla iseveyaşamıtehditedenbirdurumuntedavisindealternatifsizolarakkullanılmasızorunluysayaratabileceğiolasıriskleranneadayınadetaylarıylaanlatılarakkullanılabilir(yarar/zararoranıdikkatealınmalıdır).Xkategorisi:Deneyhayvanlarıvegebelerdeincelemeler,ilacınfetusakesinzararını göstermiştir.(teratojenik). Gebelerde terapötik yararı fetusta olanzararınagöreihmaledilebilir.Bukategoridekiilaçlargebelerdevegebekalmaolasılığıbulunanlardahiçbirbiçimdekullanılmaz.Markov modellemesi: Gizli gözlenmeyen durumların tespitinde kullanılır.BasitdinamikBayesİstatistikideğerlendirilmesiyapılır.Stokastikbirsüreçtir.Sistembelirlibirolasılıkdağılımınabağlıolarakkendidurumundanbaşkabirduruma geçebilir yahut aynı durumda kalabilir. Durumda olan değişikliklergeçiş olarak bilinir ve çeşitli durumdeğişmeleriyle ilişkili olasılıklardageçişolasılıklarıolarakadlandırılır.Sapmaanaliz:EnerjianaliziYönetimbakışıveriskanaliziGüvenlikbariyerdiyagramıBowtiemetodolojisi:Olayınkendisindenveçevresel faktörlerdenetkilenenunsurlar vardır. Olayın kendisi: yanlış operasyonlar, aşırı baskılar, kişiselhatalar.Çevreselunsurlar:Dedektörünçalışmaması,patlamalarSıfırkazanılmadığıdurumdur,%10akadartehlikedüşük,%10-40arasıortaseviyede%40’danfazlaolmasıiseyüksekriskdeğerlendirilmesidir.Şans;gerçekleşmeolasılığıbeklenmesikesinise10,yüksekise8,olasıise3,düşükolasılık1,nadir0.5,beklenmez0.2Frekans;sürekliise10,sıkise6,arasıraise3,bazenise2,seyrekise1çokseyrekise0.5puanverilir,Şiddet;birdenfazlaölümlüolayda100,yaşamsaltehlikeoluşturanyaralanmada40,maluliyette15,basittıbbimüdahaleilegiderilmeyendurumda7,basittıbbimüdahaleilegiderilende3,tehlikelidurumlakarşılaşmadaise1puanverilir.HURWİCS KRİTERİ:Eniyikoşullardakikatsayıdeğerleriylealfasabitiçarpılır,eşitolasılıkkriteridikkatealınabilir.Risk düzeltici hareket, önleyici bariyer, gerçek tehlike önleme bariyeri,tehlikeningerçekleştiğidurumlarınazaltılması,tehlikeninşiddetininazaltılmasıve düzeltici-önleyici önlem olan gelecekteki risklerin ortadan kaldırılmasıişlemiyapılır.Birolayındeğerlendirilmesindeşiddetölçüsüolarakdüşük,orta


9

veyüksekolmaküzeresınıflandırmayapılır.PATH ANALİZİ:1)Değişkenlerarasındadoğrusal,eklenebilir,sebepsonuç ilişkisivardır.2)Sebebintekyönlüakışıolmalıdır3)Ölçümlerkantitatifdeğişkenlerdenhatasızeldeedilmiştir4)Model içindeki hatlar kendi aralarında vemodeldeki diğer değişkenlerleilişkisiyoktur.Sebepsonuçilişkisi:a)Doğrudanetkib)Dolaylıetkic)İkiortaksebeplietkid)ÇoketkenliNedensellikbağı:Şart,etkinsebep,hukukiönem,uygunsebep.Nedensellik bağını ortadan kaldıran haller: mücbir sebep-Ağır kusur- 3.şahısların etkileri. SONUÇ: Hayal kırıklığı, korku, öfke gözlenir. Arkadankonuşmagözlenir.Utançvesuçlamatükenmişlikdurumuileilerletilir.İdari:GüvenliUygulamalarıntetkikiaşağıdabelirtilmiştir:1-yapılarvesistemler.2-kültürtedbirlerivemüdahaleleri.3-ekipeğitimvetakımmüdahaleler,riskvetehlikeler.4-Riskbelirlenmesiveazaltılması.5-Riskaçıklanması.6.bakımsağlayıcıiçinsistem.7-Hastaİletişimi.8-Hizmetdanışı.Kişiseldurumlar:Kasıtlıfiiller:Etkilieylemler.İhmal:İdarikusur:Aydınlatılmışonamaçıklamama,kayıttutmama.Taksir:Malpraktisalanındaönerdiğimizstandartlaraşağıdabelirtilmiştir:USUL: YÖNTEM1-Hata türü ve etkileri analizi (FMEA): Kontrol ederek yap-hata durumbelirlenir.Bununşiddetiolasılıkveetkiaçısındanbelirtilir.RiskÖncelikSayısıhesaplanır.Farkederek belirleme, zamanındamüdahale uygulanır. Başarım değerlendirmeölçütü:En iyiuygulama ilkesine,enkötüuygulamadurumunagöreölçülür.Empati, samimiyet durumuna göre özür konumu açıklanır. Beklentilersınırlılıklaragörenetleştirilir.


10

2-ökNedenAnalizi(RCA)3-TehlikeveİşletilebilmeÇalışmasıMetodolojisi(HAZOP)4-Sıfırhataprogramı(ZFP)5-Paretoanalizi,balıkkılçığıvb.sorunbelirlemeyaklaşımlarıdır.6-RiskİhtiyaçUygunlukModeli.7-ToplamKaliteYETERLİ DOĞRULUKTA HASTALIK TANISI:1.Yeterlibilgi2.Ayırıcıtanı:Karşılaştır.Venşemasıkullan.3. Doktorun bellek veya kaynaklarına olası tanı (hipotez)’i epidemiyolojikdeğerlendirmelerle(demografik,çoğrafi,hastalıközellikleri)yapınız.4.Hastalıknedenleri,mekanizması5.Hastalık ihtimali açısından tekrarlı analizler yap.Hatalı tanı:Miyokardialiskemibulguları,akutkarın(apandisitis,ülserperforasyonu,abdominalaortanevrizması,pnömoni)6. Endişesini değerlendir. Kaygılı insanın hastalığının önemlilik, etkililik,epidemiyolojikincele.Uzlaşıkültüründebelirtilerinişlevyitimiileilişkisiesasalınır.7.Gereklitetkik,testlerlekararver.Sendrom,tanıilişkisinideğerlendir.Tüm önemli semptom ve bulguları birleştirmeyiniz. En öznel özelliklerinivurgulayınız.Minörbulgularıgözardıetmeyiniz.Hastalığınöznelbelirteçleriniaçıklayınız.Akut,subakut,kroniktanımlayınız.Tipik,patognomik,karekteristik,yüksekolasılıklı,düşükolasılıklı,uyumsuzolarakaçıklayınız.YETERLİ DOĞRULUKTA TEDAVİ1Tanıkoymasüreçvedeğerlendirmekriterleriyeterinceyapılmıştır.2.Uygulanantedavişemasıtıpstandartlarınauygundur.2.1Kanıtadayalıtıpverilerinegöreuygulamakabuledilirniteliktedir.2.2Hekimin tedavisiçekirdekeğitimmüfredatprogramındatanımlanmışveyeterlieğitimivardır.2.3 Uygulama ile ilgili bilgi beceri ve tutum aydınlatılmış onam bilgileri ileuyumludur.Tıbbikayıtbilgileriaydınlatılmışonambilgileriyleçelişki içermezveyaçelişkiminimaldir.2.4 Tedavi basamakları tanımlanmış, sınırlılıklarıyla beraber dökümanteedilmiştir.


11

2.4.1Basamaksıralamasızamanabağlıdır.2.4.2Tedaviilgisizolduğudokularıorganlarıminimaletkilerveyaetkilemez.Budokularkorunmuştur.2.4.3Hastalık lokazisyonuyla ilgili bölgesel sınırlar tanımlanmıştır.Hastalıkbölgesietkinbirşekildeortadankaldırılmıştır.2.4.4 Hastalık bölgesinin genel etkileri dikkate alınmıştır. Kalp, solunummerkezisinirlermukozalarönceliklikorumayerleridir.2.4.5Tedavisonrasıgelişenyenihastalıklardikkatealınmıştır.Anafilaktikşok,ARDS,ABY,MODS,Bu açıdan prognoza etkili dokular gerek vital bulgularla gerek labaratuarbulgularladeğerlendirilir.Hastailebütünsellikaçısındanuygunluğunabakılır.Gerekirse yenimuayene ve tetkik yapılır. Lokusminöris resistansia gereğiameliyatsonutakipkansertedavisiprotokollerleyapılır.2.5Kontrendikedurumlartedavininherbasamağındadikkatealınmıştır.2.6Hastagüvenliğiprotolkolüuygulanmıştır2.52.7 Beklenmedik durumlar( intihar cinayet ölüm maluliyet) üst amirebelgeler en kısa zamanda bütünüyle ve aslı teslim edilerek olan süreçhakkındabilgiverilir.


12

Bilirkişi raporu hazırlanırken güvenilirlik, adalet, tarafsızlık, etkinlik (Hız,esneklikve

verimlilik),saydamlık,sorumlulukbilinci,çözümodaklılık,yetkinliközellikleridenetleme ve kontrole hazır tutulacak tarzda davranılır. Kaynaklara göreönemlibulunantanımlamalaraşağıdabelirtilmiştir.Hastaveyayakınlarısağlıkçalışanınakızarakdavaaçmasebeplerişunlardır(1):

1.Hastanınişlevdurumunadikkatetmemektedir.

2.Kabalıkyapılmıştır.

3.Alayedilmiştir.

4.Arandığındabulamamış,ulaşılamamıştır.

5.Randevuyagelmemiştir.

6.Hastanınzamanınıboşaharcamıştır.

7.Başkadoktoragereksizveyazararnedeniylesevketmiştir.

8.Üçüncüşahıslarameslekiyetkidışıbilgiverilmiştir.

9.Ücretyüksektir.

10.Beklenmedikölümveyafonksiyonelarazgerçekleşmiştir.

11.Etkiliiletişimdilikullanılmamıştır.

Hakveyükümlülüklerhastavehekimiçintanımlanarakdeğerlendirilir.Sağlıkhizmetlerindenfaydalanmahakkı,bilgiisteme,hakkaniyeteuygunluk,sağlıkkuruluşunuseçme,personelitanıma,önceliksırasınınbelirlenmesiniisteme,tıbbigereklereuyguntanı,teşhisvetedavi,özençerçevesindedeğerlendirilir.Hastanınkayıtlarıinceleme,bilgiverilmesiniyasaklama,mahremiyetesaygıisteme hakkı vardır. Tıbbi araştırmalarda gönüllülükte araştırmanın amacı,metodolojisi,beklenenyararı,öngörülebilir riskleri, zorlukları, kişininsağlığıveözelliklerinegörekararalınır.Çocuklardavehukukiyeterliliğiolmayanlardaveli, yasal temsilci görüşü olmalı, araştırmada ikna edici, teşvik,mali teklifolmamalıdır. Hasta yükümlülükleri istenilen bilgi ve belgeleri verme, ücretödeme, sağlık kuruluş kurallarına uyma, iyi niyet, gerçekçi yaklaşımdabulunma,diğerhastalarasaygıgösterme,sağlıkhizmetinevetedaviyeuygunişlemlereuymaktır.Hekimlerinçalışma,bilimselgelişmeleritakipetme,saygı

SAĞLIK ÇALIŞANININ HAKVE YÜKÜMLÜLÜKLERİ

Prof. Dr. Yaşar BilgeAnkaraÜniversi tesi TıpFakül tesi Adl i TıpAnabi l imDalı


13

görme, mesleki dayanışma, tedavi belirleme, sağlığını koruma, danışma,hastayaiyileşmegarantisivermeme,ücretisteme,hukukiyardımalmahakkıvardır. Hekimin tarafsız olma, hastalıkları önleme, etik kurallara uyma, sırsaklama,aydınlatma,acilyardımdabulunma,ticariamaçveyasakreklamınauyma,suçolayınıihbaretme,gereksiztedaviveharcamayaptırmayasağınauyma, adli vakalara bakma, cinsel ilişki muayenesi yapmama, bulaşıcıhastalıklarıihbaretme,malisorumluluksigortasıyapmayükümlülüğüvardır(2). Tıbbimüdahaleninhukukauygunlukkoşullarışunlardır:Hekimintıpmesleğiniicraya kanunen yetkili olması 2. Hastanın rızasının bulunması 3. Eylemintıp biliminin objektif ve subjektif sınırları içinde kalmasıdır(3).Mücbir sebep:Dışardangelenkuvvetefailinkarşıkoyamamasıveönleyemeyeceği,nitelikvenicelikbakımından iradesinizorlamasıdır.Hatagerçeğinyeterderecedebilinmemesiyadabildiğinizannettiğişeylerhakkındahükümvermesidir.Cebirve şiddet, korkutma-tehdit hatalı fiillere yol açabilir(3).Cerrahi hatalar branşdışıhastakabulü,yetersizoperatif,postoperatifdeğerlendirme, tanıhatası,hastayı bilgilendirmeme, rüşvet, irtikap, görevi kötüye kullanma, anestezihataları,hastaonayıalmama,gereksizsevk,adligörevhataları,yenitedaviuygulama,sırsaklamamadır(3).

Hasta ile serbest çalışan hekim arasında vekalet sözleşmesi(TBKm502),estetikamaçlıoperasyonveyaprotezişlemleriesersözleşmesine(TBKm471),sorumsuzluk anlaşması (TBKm116), tazminat davaları (TBKm51) TBK’nınilgili maddelerine göre değerlendirilir. Hekimin öldürme( TCK m81),yaralama(TCK m86) intihara yönlendirme (TCK m84), insan üzerindedeney(TCKm90), organ ve doku ticareti(TCKm91,92), işkence ve eziyet(TCK m94), terk (TCK m97), yardım ve bildirim yükümlülüğünü yerinegetirmeme(TCKm98),çucukdüşürtme(TCKm99),kısırlaştırma(TCKm101),cinsel saldırı(TCKm102), çocukların cinsel istismarı(TCKm103), cinseltaciz, ayrımcılık(TCKm122), özel hayatın gizliliğini ihlal(TCKm134), kişiselverilerin kaydedilmesi(TCKm135), verileri hukuka aykırı olarak vermeveya elle geçirme(TCKm136), radyasyon yayma(TCKm172), zehirlimadde katma(TCKm185), bozulmuş veya değiştirilmiş gıda, ilaç ticaretiyapma(TCKm186), kişilerin hayatını ve sağlığını tehlikeye sokacak şekildeilaç yapma ve satma(TCKm187), uyuşturucu veya uyarıcı madde imal veticareti(TCKm188), bunu kolaylaştırma (TCKm190), satmak (TCKm191),zehirlimaddesatmak(TCKm193),sağlıkiçinzararlımaddetemini(TCKm194),bulaşıcı hastalıklara ilişkin tedbire aykırı davranma(TCKm195), soy bağıdeğiştirme(TCKm231), suçu bildirmeme(TCKm280), suç delillerini yoketme, gizleme değiştirme(TCKm281), genital muayene(TCKm287), resmi


14

belgedesahtecilik(TCKm204),resmibelgeyibozmak,yoketmek,gizlemek(TCK205), zimmet(TCKm247), irtikab(TCKm250), denetim görevini yerinegetirmeme(TCKm251),rüşvet(TCKm252),görevikötüyekullanma(TCKm257),göreve ilişkin sırrı açıklama(TCKm285), ticaret yapma(TCKm259), kamugörevini terk etme(TCKm260), yetkili olmadığı bir hizmet için yararsağlama(TCKm255), kamu görevini usulsüz olarak üstlenme(TCKm262),gerçeğeaykırıbilirkişilikyadatercümanlıkyapmak(TCKm276)suçtur(2).

İDARİ KUSUR: Anayasa 40/3, 125/son, 129/5; Devlet Memurları Kanunu43;2547sayılıYüksekÖğretimKurulum12;HastaHaklarıYönetmeliği43maddeleri gereği sağlık çalışanı, kamu görevlisi olduğundan görev kusuruhizmetkusuruolarak idarikusuraçısından incelenir.Ağırkusur,düşmanlık,siyasal kin, kötüniyet, intikam, kıskançlık kişisel kusurdur.Eser vevekaletsözleşmesi, özel muayene işletenlere aittir. Tecrübe kuralına göre resensomutolayauygulanır.İspatlehesonuççıkaracaktarafaaittir.Delilhayatınolağanakışınauygundur.Bilirkişiözenlehazırlanmışsorularaeksikincelemeyapmaksızınkararverir.Kusurhukukinitelemedir.Hekimtıpkurallarınıbelirler.Bunauyulmuşmuyabakar.Tazminatsınırımülkiyethakkınınihlaliolmamalıdır.Aydınlatılmışonamagöreyapılanameliyatıngenişletilmesivarsayılan iradeüzerindenyadavarsayakınlarındanizinleyapılır.

Sistembozukluklarısıklıklaeğitimveöğretimeaitbilgiorganizasyonu,altyapıve ekipman teknik uygunsuzluğudur. Devletin idari eylem ve işlemlerindendolayı verdiği zarardan kusursuz sorumluluk çerçevesinde sorumluluğusöz konusudur(4).Anayasanın 129.maddesine göre görevini yerine getirenve yetkisini kullanan kişinin kusurlu olmayacağı ve husumeti olmadığıanlaşıldığından olayda idari değerlendirme yapmak gerekir(2). İnsan gücüeksikliği,altyapıeksikliği,aşırıişyükü,tıbbibakımınkarmaşıkolması,ekipçalışmasındakisorunlardır. İşegörekişininyerleştirilmesiyapılmamıştır.Biryönetici,anjiyoplastiyapmabecerisiolmayankardiyoloğuişealmasıhalindeklasikmiyokardinfarktüsütedavisininyapılmasıhalindehastanınölmesindensorumludur. Miyokard infarktüsüne bağlı tromboemboli engellenmesindeanjiyoplasti yapmama sonucu hastanın ölmesinden hekim sorumludur. Birdermatoloğunacilservisteçalıştırılmasıdır(5).

HEKİM SORUMLULUĞUNA DAİR OLGULAR:Klinikbakımlailgiliolanlarsıklıklaenfeksiyon,gecikme,tedavi,ortopedik,ağrıtromboemboli,anemi,diyabet,düşmeilgilidir(6).SEBEPLERİ:Hastahekiminiletişim kurmaması, kendi başına gelenin başkasının başına gelmesiniengellemek, intikam, ekonomik, doktorları suçlayarak kendini rahatlatma,


15

doktorlarıeleştirmesinedeniyledavaaçmaktadır(6).

Olaybildirimiveraporlaması:Bildirimleranonimolmamalıdır.Ancakanonimbildirimlerşikayetolabilirveyagerçeğiyansıtmayabilir.Gizlilikkuralıuygulanır.Suçlama,kesinhükümyerineöğrenmeamaçlı sorgulamahızlı yapılır.Köknedenanalizinegöresentinelolayölümyadasüreklimaluliyeteyolaçanyahuthastada ciddi fiziksel ve ruhsal etkileyen olaydır. Neredeyse hata olayları,tekrarlayanolaylarvesentinelolaypotansiyeliolandurumlardır.Köknedenanalizikasıtlıtehlikeliolaylarda,adlivakalarda,alkolyadamaddebağımlılığıolaylarında,istismarolayında,çıkarçatışmalarındakullanılmayarakamirdenyardımistenir.Olayınne,neiçin,kolaylaştıranunsurlar,hızlandıranunsurlar,anlaşılmasını güçleştiren hususlar, zaman ve yer değerlendirilerek analizyapılır. Risk analizinde şiddet, olasılık, risk skorları belirlenir. Hata etkisikatastrofik,major,hafif,minörolabilir(5).

İşlemebağlıhatalar:Yanlışişlemyapmaktır.Önlenebilir.Hastakimliğidoğrutanımlanmamıştır.Yanlıştanısözkonusudur.İlacınyanlışdoz,yanlışverilişşekli,ilaçetkileşimi,alerjisiolanailacınverilmesidir.Yüksekriskliilaçyönetimiaçısındankonsantrasyonhesaphatalarısözkonusudur.Yetkisizilaçkullanımı(hekim onayı olmadan ilaç verilmesi). Hatalı test seçimi, hatalı test girişi,uygun test hazırlığının yapılmaması, örneğin laboratuara uygun şartlardailetilmemesidir(5).

Yerli kuduz aşısı sonrası geçirilen Gullian-Bare hastalığı yüzünden ithalkuduzaşısınındahaazkomplikasyonuolduğundanyaşamhakkıvesosyalhukukdevletiningereklerikarşısındamaddiolanaksızlıkgibibirsavınkabuledilmemesinedeniyleaşınınteminedilmemesiağıridarihatadır(7).

İhmale bağlı hatalar: Doğru işlem yapmamaktır. Ek tetkik yapmamaktır.Karıniçindeunutulanaletinolupolmayacağınadairkontrolyapmayanhekimsorumludur.Supervizyoneksikliğiveeğitimyapmamaktır(5).Asistanhekimlereancakaltındankalkabilecekyükümlülükverilir.Meslektetecrübekazandıkçagözetimyükümlülüğüazaltılarakgecenöbeti verilir(7). İnternhekimlere tıbbimüdahaleyaptırılmamalıdır(7).

Hırsızlık nedeniyle sedyeyi duvardaki sabit yere kilitleyen müstahdemi 1saatbulamayarakameliyathaneyegötüremeyerektedavisiniuygulayamayanaritmidenölmesiniengelleyemediğindendolayıhastaneidaresininkusurludur.

Beklenti hataları hastaya olacakları anlatırken saptırma veya saklamasuretiyle farklı beklentilere sokmaktır. Sistem hataları uygulama şeklindenveyakurumlardankaynaklananhatalardır(6).

DİĞER:


16

Doktorungözaltındançıkartılanmağdurunadlimuayenesiniyöntemeuygunyapmayarak beyana göre rapor düzenleme eylemi görevde yetkiyi kötüyekullanmadır(2).

KUSURSUZEndometrioma+dismenoretanısındatercihedilen laparoskopikmüdahalenin en az doku hasarı ve en yüksek çocuk sahibi olma şansıyaratanyöntemolması,cerrahisonrasıenfeksiyonolasılığınındüşükolması,ayrıcaameliyatsonrasıoluşanenfeksiyon tedavisindeuygulanantedavi tıpkurallarınauygunolduğundankusurluolmadığıbildirilmiştir(2).Hekiminolayıile ölüm arasında nedensellik bağı kurmadan iddia sınırı dışına çıkılarakhüküm kurulması yanlıştır. TTB ücret tarifesine uymamak zorunlu vebağlayıcıolmamasınedeniylesuçdeğildir.Vücuttaiğneucuunutmahalindearamalara rağmen bulunamadığı zorunlu olarak ameliyatın sonlandırıldığıdurumdahekiminkusurluolmadığıaçıklanmıştır(2).Tıptakibelirsizlikbilgiden,bilgiyi kullanırken yetkinlik konusundan ve bu ikisini ayırma konusundankaynaklanabilir(6).

Terminal dönem kanser hastasında tedavi yanı sıra deneme mahiyetindeilaç hasta rızasıyla verilebilir. Eğitim maksatlı biber gazının çalışan kişiyeuygulanması deneme mahiyetinde olduğundan kasten rıza ile kişininyaralanasıdır.Hukukihaklardanvazgeçmeolmaz.

Faz1ürününfarmakokinetiketkisininaraştırıldığı,faz2ürününterapötikdozsınırlarının araştırıldığı, faz 3 ürünün hasta popülasyon üzerine etkilerininaraştırıldığı,faz4ürünündiğertedaviürünleriylekarşılaştırıldığıdönemdir.

Prenataltanı,çocukveyatakipedileceknesilleriçinağırmaluliyetaraştırılmasıyadaanneninyaşamını tehlikeyesokacakdurumlarınönlenmesive tedaviedilmesi amacıyla yapılır(7). Beyin tümör ameliyatının ağır ve ciddi oluşunuhastanın bilmediğini kabul etmek mümkün değildir(7). Anastomoz yerindekaçak veya perforasyon görülmemesi halinde ameliyat sonrası gelişenperitonitinolmasındanhekiminkusurluolmayacaktır(6).

Göğüsboşluğunanafizyaralanmasıolanhastanınyarasınaatılandikişsonrasıhematomunbüyümesivefluktuasyonvermesihalindedamaryaralanmasının(vertebral arter yırtığı) tespitinin zor olmasının nedeniyle hekimin kusurludeğildir(6).

İntestinal psödoobstrüksiyon hastalığı nedeniyle yapılan ameliyatlara,bağlı gelişen komplikasyonları sonucu ölen kişinin on yıl boyunca yapılantedavilerinintıpkurallarınauygunolduğubununhastanınaydınlatılmışonamiletedavisininözenleyapıldığınınkabulühayatındoğalakışınauygundur.

Kesin bulgu elde etmedikçe kanser olasılığı hakkında hekimin bilgi verme


17

yükümlülüğüyoktur(7).

Kan nakli: Hastaya uygun olmayan kan verilmesinde hemoliz, hipovolemi,intravaskülerkoagulasyonsorunuolduğundandenetimvekontrolyetkisiolansorumluhekimkusurludur.KUSURLU:Hekimingarantörlükvezararazaltmayükümlülüğüçerçevesindeözenliliğiölçülebilir(7).

Uygulamayabağlıhatalar:Doğruişlemiyanlışuygulamadır.Cerrahihatalardır.Yanlış taraf,yanlışhasta,yanlışbölgeameliyatısözkonusudur(5).Sağgözyerine sol göz enukleasyonu yapan uzman kusurludur. Karın içinde ped,makasunutanhemşireözensizdir.

Yanlışdişçekimimeslekvesanattaacemiliktir.Nöbetçihekiminnöbetgünügörevegelmemesi disiplin cezasını gerektirir.Otopsi için görevegelmeme,görevisavsamasuçudur(2).

Solgözderetinoblastomaolduğuhaldesağgözünalınmasıkusurdur(2).

Karın ağrısıyla gelen kişide laparoskopik incelemede nekrotik jejenum veileumbulunduğu,(mezenterventrombozu)anlaşılmışolupilkmuayenesindenovalginvediazemyaptıranpratisyenhekiminkusurlu1/8olduğu,dahiliyeuzmanı doktorun gerekli özen ve uygun takibi yapmadığından 3/8, geneldurumubozukolmasınarağmentanıkoymadanbaşkayeresevkedengenelcerrahiuzmanının3/8oranındakusurluolduğu,hemşirelerinkusurluolmadığıaçıklanmıştır(2).

BebeğinNST‘sininbilgiyetersizliğiiledeğerlendirmebecerisininolmamasındaidari kusur vardır.Tetkik yapmadan reçete yazılmasında hekim kusurludur.İntiharetmeolasılığıciddivekesinolanbirkişininhastaneyeyatırılmamasıkusurdur(2).

Doğum sırasında hipoksik kalması nedeniyle çocuğun beyin ve beyincikbölgesindeki hasara bağlı spastik olması kusurdur. Sağ hipokondriyumdabez unutma sorumluluğu gerektiren ağır ihmal olduğu, göz kapağındakalıcı iyatrojenik ektropiyon oluşumuna yol açan hekimin kusurlu olduğu,damaktaortayaçıkanfistülünameliyatsırasındakianesteziileilgiliözensizlikaraştırılmasıgerektiği,kolukırıkhastanıkolunaplaktakıldığıikinciameliyattaplakçıkarılırkensinirzedelenmesiolduğundandoktorkusurlubulunmuş(2).Gebekadınındoğumunadahavardiyerekevinegönderendoktorlarkişininhayatını koruyamadığından Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi’nin yaşamhakkıylailgili2’incimaddesiniihlalindensorumludur.

Caplansınıflamasıameliyatlailgiliölümsebebitanımlamasıylailgilidir.Sınıf1.Ameliyatlailgisiolmayanhastalığabağlıölüm:


18

Acil laparoskopi sırasındaabdominalaortanevrizma ruptürünebağlı ölüm;hipertansifkalphastalığı.

Sınıf2.Hastalıkağırlıklıölüm:Dizameliyatsırasındakonjestifkalphastalığı,pnömoni.Otopsidekardiyomegali,koronerarteraterosklerozubulunur.Morbitobezite olan hastaya gastrik düzeltmeameliyat sonrası gelişen immobilite,stazabağlıderinventrombozundanbağlıtromboemboli.

Sınıf 3.Ameliyat ve hastalığın ölümüzerine etkisi%50 olup eşittir. Balonanjioplastilikardiyakkateterizasyonyapılanhastadakoronerarterhastalığınabağlıölüm.

Sınıf4.Ölümüzerineameliyatındahaetkiliolduğudurumdur.Kronikalkoliksirotikhastayainguinalkesisırasındaretroperitonealkanamayabağlıölümdür.

Sınıf5.Ameliyata,tedaviyebağlıölüm:

Anestezi: yanlış entübasyon, endotrakeal tüpün kapanması-tıkanması,mide içerik aspirasyonu, hipoksi, hipoventilasyon, ilaç-sıvı-kan endikasyonuygunsuzluğu (halotan+adrenalin verilmesi), aspiratör ve diğer cihazlarınkullanımaelverişsizliği(oksijenyerinenitrikoksitverilmesi,tüpkatlanma).

Cerrahi:Kanama,yanlışkişi,yanlıştaraf,yanlışyer,yanlışameliyat,yanık,havaembolisi,anastomozkaçağı,yabancıcisimbırakma,siniryaralanması,tromboflebit.

Hasta:Malignhipertermi,bronkospazm,anaflaksi,aritmi,bilinmeyenanatomikvaryasyon,idiosenkrazi,karaciğeryetmezliği.

İdare: Doktorların işbirliğini sağlamama, talimat vermeme, standartgeliştirmeme,postoperatifizlemihmalinintakipsizliği.

Kişininhizmettenkaynaklanan,hizmetinkendisindengelenkusurdakusurunağırolmasıhalindeyönetiminsorumluolacağı,sebepsizzenginleşmeyeyolaçacakmiktarda tazminat verilmeyeceği, akıl hastasının tedavisi sırasındahastanıkaçmasınabağlızararmeydanageldiğindetasarruftedbirlerinedeniylepersonel yetersizliğinin ağır hizmet kusur olduğu, sezeryan ameliyatındansonra spanç unutulması halinde sağlık hizmetini yerine getirmede eksikliğiolanyöneticininbarsaktazarargörmeyeyolaçtığındankusurluolacağı,sağkol ameliyatı yerine sol kol ameliyatı yapılması halinde idari kusur olduğu,epizyoyabağlıanalsfinkteryırtığı,rektummukozayırtığıolmasıhalindeprimeronarımın yapılmaması idarenin kusurudur. Eksik inceleme( ilgili uzmanınolmaması),dosyadakiincelenmesigerekenhususundeğerlendirilmemesi,buhusushakkındaverilençelişkiliraporlarındüzeltilmemesidir.Kalprahatsızlığınedeniyle by-pass ameliyatı sırasında sağ bacağından damar alındığı, bu


19

bacağında tutmama olduğunda müdahalelerin beklenebilir sonucu anjiyokatateri ucu giriş yerinde damar tıkanıklığı ve kompartman sendromuaçısındanzamanındadeğerlendirmemekkusurdur.Siyatiksinir lezyonundahemşirenin kusursuz olması, enjeksyonu uygun yere yapmadığına dairbulgununolmamasısinirinfarklıanatomikseyrininolabileceğidurumlarındankusurluolmadığı,ayıplıdişprotezyapımıesersözleşmesindezorunluşekilsözleşmesinebağlıolmadığındanverilecekzararda tedaviyiyapanhekiminsorumlu olacağı, ilaca, halotana bağlı panlobüler nekrozla seyreden ağırhepatitnedeniylehekiminhatalıolmadığı.Doğumhanedenarkozitörolmadankürtajişleminebaşladığı,kasgevşeticiilacınhastayaverilmesisonucuhayatfonksiyonları durması ve bitkisel hayata girmesi halinde idari kusur olduğuaçıklanmıştır(2).Üstdışkadran”haricindekienjeksiyonpiküryeribelirlenerekultrasonografiilesinirdeödemvehemorajivarlığıilesiyatiksinirinkonjenitalanormalliğininyokluğundaenjeksiyonyapanınsorumluluğudüşünülebilir.

Ulnadakırıkolmadığıhaldealçıyaalarak2ayişgörmezhalegetirenhekimkusurludur.

Tuşe rektalenin dikkatsizlikle vajinadan yapılması halinde himen yırtılmasıolayında hekimin bu riski bilme ve anlama kabiliyetinin olduğuna kararverilmiştir(7).

KASITLI FİİLLER: Deneme bilimsel amaçlı deney sonuçlarının henüz birkesinliğe varmasa da hastalığın tedavisi konusunda ulaştığı somut bazıfaydalardanyolaçıkarakhastabirinsanauygulamaişlemidir(7).

Enjeksiyonyapmayetkisiolmayankişi,sınıkçıhakkında1219sayılıkanunun25. maddesi gereğince, kasıtlı yaralama, dolandırıcılık nedeniyle davaaçılabilir(7).

Müdahale yapılmaması halinde hastanın karşılaşacağı sonuçlar hakkındabilgiverilmemesihayatındoğalakışınaaykırıdır(uyarıyükümlülüğü)(7).

Aydınlatılmışonam; rızanınhiçalınmaması, rızanınesaslınoktalarda farklıgerçekleştirilmesi ya da rıza kapsamının aşılması durumunda sorumlulukgerektirir(7).

Sünnet ağır bir müdahale olduğundan ve endikasyon olmadan dayapılabildiğindenhemanneninhemdebabanınrızagöstermesigerekir(7).

Rızavermeyerekçocuğunukoruyucuveönleyiciniteliklitıbbimüdahaleolanaşılamayıengelleyenailetaksirleöldürmedensorumlututulabilir(7).

İntihar girişiminde bulunan bilinci yerinde olan kişinin tedaviyi reddetmesihalindetedaviuygulanmaz(7).


20

Hukukiyeterliliğiolanbirşahsınresüsitasyonistememesihalinde;1.Terminaldönemdeykenhekimresüsitasyonyapmayabilir.

2.Yaşatma durumunda ise resüsitasyon sonrası hastanın davası hayatındoğalakışınauygunolmamasınedeniylereddedilebilir.

Rıza açıklama durumunda olmayan kişilere hayatın korunması, intiharınönlenmesi,masum3. kişilerin korunması(epileptik şoförünaraç sürmesininengellenmesi,paranoyakhastanınperseküteolduğuşahsınbilgilendirilmesi),sağlık personelinin etik standardının korunması(aile içi şiddette mağdurunsağlık kurumundan yararlanma hakkı çerçevesinde adli vaka ihbarıyapılmayabilir.)yönündemüdahaleyapılabilir(7).

Doktorunşokyapmaolasılığıbulunanilacıbizzatyapmamasıveyaenjeksiyonyapacakkişiyiuyarmamasısorumlulukgerektirir.Epizyoyuhemşireyeyaptıranhekiminyaraenfeksiyonuolmasıhalindetaksirleyaralamadanhakkındaişlemyapılır(7).

Teletıpaçısındankonsültanhekimintıpstandartlarınauygunhareketigerekir(7).

Yenidoğançocuğuninsanonurunauygunkoşulları(olanaklılık,beklenilebilirlik,oranrtılılık)varsayaşatılabilir(7).

Kayıt tutma yükümlülüğü tedavinin emniyet içinde yapılması, delilleringüvenceyealınmasıvesağlıkçalışanınsorumlututulabilmesiamacıylayapılır(7).

Ameliyatın acil olması, pazar günü yapılması ve eldeki mevcut olanak vearaçlarlayetinilmesifenkurallarıuygulayandoktorunmazeretiolamaz(7).

Ülserperforasyonunedeniyleölenkişininakutkarınlagelmesihalindehatalıteşhis yapan hekime kasten veya ihmalen öldürmeolayından ceza davasıaçılabilir(7).

NST’lerde tekrarlayan deselerasyonlar bulunmasına rağmen iskemikensefalopatigelişenbebeğindurumundanhekimler8/8kusurludur(7).

Kalpkrizigeçirenhastayadoktorlarınyardımdankaçınmalarıkusurluluktur(7).

Kulak zarı delik olan hastanın Casteliani solüsyün tedavisi risk olmasınedeniyletehlikeyeatılanhastadadozayarlanmayaraközengösterilmemesiağırkusurdur(7).

Sondayıyanlışyeresokanhekiminyaşamı tehlikeyegirenhastadandolayısorumluluğuölçüsüztıbbimüdahaledendolayıdır(7).

Koltukaltındakikitleninalınmasıdurumundakolunfelçolmasıhalindehekimkusurludur(7).Uzmandangeçkonsültasyonisteyerekapendixperforasyonuna


21

bağlıperitonitvesepsistenölenhastadandolayıhekimkusurludur(7).

Ameliyathane ve yoğun bakım ünitelerini dezenfekte etmeyerek ameliyatadevamedenklinikşefikusurludur(7).

Karındapetunutmahalindepet’in radyoaktifolmaözelliğiaraştırılmaksızınönceden unutulduğu yönünde karar verilmesi ve ameliyatta unutulduğubildirilenpet’indelilolarakmahkemeyesunulmamasıkusurdur.

Tıpöğrencisiolan2kişininkendilerinihekimolaraktanıtaraktedavietmelerikastenyaralamadır(7).

Anestezisırasındakisüksinilkolinebağlıbradikardiyitakipetmeyen,anesteziuzmanıolmaksızınameliyatyapanhekiminkusurluolduğuaçıklanmıştır(6).

Açıkkırıkolankişininyarayeriüzerindepansuman içinalçıpenceresiyeriişaretlemediğiiçinkusurludur(6).

Kemik çimentosu koyması gereken yere uygun inceleme yaparakyerleştirmeyenhekiminkusurludur(6).

Purpura fulminalis nedeniyle klinikte hiperbarik oksijen verilen hastada solbrakiyelarterdeendotelhasarıolduğu için,solkolunaenjeksyonyapılmasısonrası endotel hasarı olan kişinin durumunu zamanında bilgi vermemesisebebiylekusurludur(6).

Barsakameliyatısırasındagörülenyapışıklıklarvegenitalsistemdegörülenkitle nedeniyle kadın doğum uzmanını çağırmayan cerrahın adneksleriçıkartma sırasında özen göstermemesi nedeniyle ölüme yol açtığındankusurludur(6).

Düşme sonrası kolunda ezik iddiasıyla alçıya alınması sonrası flegmonozenfeksyonvenekroztoksienfeksyonusonucuhastanınölmesindekusurludur(6).

Penaduru intramuskuleryerine intraarteriyel yapmasısonucusağayak1-2metakarptanamputasyonayolaçmasınasebepolduğundankusurludur(6).

Acil sezeryan sırasında entübasyonu uygun yapmayan hekimin kusurluolduğubildirilmiştir(6).

İskiyumpubisramuskırığınagereksiztraksyonuygulayarakenfeksiyonayolaçanhekiminkusurluolduğuaçıklanmıştır(6).

Bilateral kalça aseptik nekrozunu erken dönemde teşhis edip ona yönelikuyguntedaviyiyapmayanhekimsorumludur(6).

Sağ radius alt uç kırığına acilmüdahale yapmayan ve ortopedi uzmanınasevketmeyendoktorunkusurludur(6).

Akut karını olan hastanı ameliyatında patoloji tespit edilmediği karna dren


22

yerleştirilerek kapatıldığı, ancak hastanın genel durumugiderek bozulmasıvesonucundaölmesiseptikşoktandolayıolduğudurumdahekiminkusursuzolduğuaçıklanmıştır(6).

Omuz distosisi olan bebeğin doğumu sırasında beklenmedik durumlarınolmasısözkonusuolduğundanmanevralarıyapanhekiminkusursuzdur(6).

Sezaryenledoğurtulanbebeğinölümününkonjenitalmalformasyonlarabağlıolduğundanhekiminkusursuzdur(6).

Rahim ağzının (6cm) açık olduğu durumda amniyon sıvısı gelmiş çocuğukolununöndeveyandadurmasıdurumundasezaryenyapılmamasıkusurlufiildir(6).

Trafikkazasısonrasıyaralananhastayatetanozaşısıyapmayarakölümüneyolaçanhekiminkusurludur(6).

Tiroidektomi sonrası ses kısıklığından tedbir almayan hekimin kusurludur.Tuballigasyonsonrasıtüpünyenidenaçılmaişlemiendikasyonuygunsuzluğunedeniylehekimkusurludur.Sezeryansonrasıplasentaartıkkalıntıolmaması,uterus atoni saptanmaması, damar dikilmesi halinde hipovolemi bulgularısaptanmamasıhalindehemoglobinin5saptanmasıhalindeklinikhipovolemibulguları saptanmaması ve bulgunun teyit edilmemesi halinde hekimkusursuzdur.Yüksekrisklidurumlardadokumantebelgeyegöretedavi,tıbbimüdahale,hospitalizasyoniletakipvetedavitercihedilebilir.

İntiharriskinitahminetmedurumlarışunlardır:Niyetiniaçıklayan,intiharnotubırakan,ilaçbiriktiren,ekonomiksorunuolan,son6ayiçindekendisiniyaralayanveyazehirleyen,ciddidepresyon(kendisisuçlamanedeniylecinayet-intiharbirliktelikleriolabilir)veyamaddebağımlısı,şizofren,krizdönemleri(kanser,doğalnedenler)dir(6).Hastanınyatırılaraktedavisindeihmalolabilir.Cinayetriskinitahminetmedurumlarıiseşunlardır:Niyetiniaçıklayan,silahveyasaldırıaracı alan, saklayan, biriktiren, taşıyan,madde bağımlısı, şizofren( aile veyakınlarıriskaltındadır),krizdönemleri,iletişimkurmamaveizolasyonhalleri,anti sosyaller ve davranış bozuklukları, son 6 ayda şiddet uygulamaktanceza alanlar, öfke kontrolünde sorun olanlardır(8,9). Bu durumlarda hastayakınları veya perseküte olanlar bilgilendirilir. Bu kişiler dilerse güvenlikgüçleriyle bağlantı kurar. Bilgilendirilmezse görevi ihmaldir. Yöneticiler bukonudadiğeryöneticilerle işbirliği yapabilir, istihbaratönemliolabilir.Hakimvesavcılar tehditdolayısıyla ilgilikişiyicezalandırabiliryadamahkemedendışarı çıkarılabilir, güvenlik güçlerinden yardım istenir, güvenlik güçlerişiddetolmaksızın3dakikalıkprotestoya izinvermelidir,provakatifdurumlarbu sırada gözlenerek tedbir alınmalıdır. Şiddet aracı varsa el konulur, kişi


23

uzaklaştırılır,nefesalmasınıkolaylaştıracaktarzdatesbitedilirkensaldırganaişbirliğiyapmasıhalindeonayardımcıolunacağıaçıklanır.Saldırganakısa,kesin emir verilir. Saldırgan tespit edilemiyorsa olay mahallinden kaçılır.Kaçmaimkânıyoksagüvenlikgüçlerininyardımıgelenekadarsaldırganınenazzararvermesinisağlayacaktarzdasaldırganlaişbirliğiyapılır.Saldırganıngüçlü olacağı mutfak, kontrolü altındaki yerlerde bulunulmaktan kaçınılır.Yardımetmemesihalindemümkünseonahissettirmedenyardımistenir.Zorbirdurumlakarşılaşıldığındakişi4şekildebudurumatepkiverir.Bunlar:

1.DonupKalma:Kişininkarşılaştığıdurumkarşısındatepkiverememesi,neyapacağınıbilememesidurumudur.Busüreciolabildiğincekısatutmakgerekir.Aksitakdirdeşiddetindevamına,dozununartmasınaolanaksağlanmışolur.Çözümolasılığıazalırvegeçenherdakikadakarşıtarafınüstünlüğüpekişir.Rüyamsı hal veya rüya durumlarında farkındalık “gerçek olsa idi şu belirtiolurdu”tarzısüreçgeliştirilmesiönerilir.

2.ŞiddetleKarşılıkVermeveÖfke:Kişininzorveyaşiddetiçerenbirdurumlakarşılaştığında öfke kontrolü yapamayıp şiddete başvurması ve öfkesiniyenememesidir.Budavranışbiçimiolayınçözümünüengellediğigibişiddetindozununartmasınaveherikitarafındahafazlazarargörmesinenedenolur.Budavranışbiçimiensıkgörülen tepkidir.Çözümeulaşılması içinöfkeveşiddetinsonaerdirilmesiyönündekonuşmaönceliklidir.

3.Kaçma: Kişinin zor durum karşısında bir an önce olay yerinden veyaetkilerindenuzaklaşmaçabasıdır.Bazıdurumlardaörneğinyangın,depremvb. yapılması faydalıdır. Bazı durumlarda ise iletişimin engellenmesine vebundandolayıçözümüngecikmesinenedenolur.

4.Şaşırtma:Kişininzorbirdurumkarşısındabeklenmeyenbirtepkivermesikarşısındakikişininşaşırmasınanedenolur.Budurumdakarşıtarafbeklediğitepkiyialamadığıiçindurumdeğerlendirmesiyapmaihtiyacıhissederveçoğuzamanbudeğerlendirmesüreciöfkeveşiddetindüzeyininazalmasınısağlar.Bu davranış biçimini uygulamak için önceden hazırlıklı olmak gerekir.Geridönüşümsüz(cinayet)durumundaolaysonrasıolayyerikarıştırılması,delilkarartılmasıgözlenmektedir.

Zorluhastaylailetişimnasılkurulur?

Amaç:Doktorabağıran,onaöfkelenen,şiddetuygulayankişiileiletişimkurmabilgi,becerivetutumunusağlamaktır.

Araç: Günümüzde yaşadığımız bağırma, kızma, gitme, tehdit tarzı hastakonuşmalarıörneklerleaçıklanarakkonuüzerindedikkatimizsağlandı.


24

Hastadireniyorvebağırıyorsaönceliklehedefimizhastayıoturtmakolmalıdır.

Öncelikle şiddeti önlemekve veyadurdurmakgerekir.Bunoktadaşiddetinmeşrulaştırılması da önlenmelidir. Kim, kime, neyi, niçin, ne zaman, nasılilkesi çerçevesinde olay etraflıca hastayla değerlendirilmelidir. Tüm bunlaryapılırken zamanın uygunluğu gözetilmelidir. Hastayı iletişime açık halegetirebilmekiçinuygunbirortamaalınmalıdır.Gerekirseçay,su,kahvegibiikramlardabulunulabilir.Hastabudurumdadailetişimkurmamaktaısrarlıysaamireyönlendirilebilir.Oturttuktansonrahastanıniletişimeaçıkveyeterliolupolmadığıdeğerlendirilmelidir.Yeterliolmaktankasıtkişininalkoltesirialtındaolmamasıveöfkekontrolüyapabilmesigibidurumlardır.Bunoktadansonrahastanınsorusormasısağlanıp ihtiyaçbelirlenerekbuyöndeaktifdinleme,gerekliempatikgeribildirimyapılmalıdır.Sorununçözümübasamakbasamakolmalıdır. Sonuç olarak iletişime geçmeden bir strateji belirlenmeli ve tümsüreçbudoğrultudayönetilmelidir.

Şiddetli başağrısı çekenhastanındişlerinin hepsinin çekilmesi sonrasındahekimendikasyonşartınıngerçekleşmemesinedeniylekusurludur(7).

Şeker hastasının insülin tedavisinden vazgeçirilmesi neticesi itibariyleağırlaşmışyaralamadır(TCK87/4)(7).

Beyintümörütanısıkonanhastanınprolaktindüzeyinebakılmayaraktümörünçeşidininbelirlenmemesineticesiitibariyleağırlaşmışsuçtur(7).

Katarakt ameliyatına alınacak hastaya rahimde kist zannı ile histerektomiyapanhekimlerinfiiligörevikötüyekullanma,taksirleyaralamadır.

Ölümüntıptauygulamahatasıaçısından;

Kişinin yeterliği, yetkinliği: Board sınavı veya resertifikasyondan geçmişuzmançekirdekeğitim-öğretimprogramındaolanameliyatıyapmıştır.Ölüm,işlev yitimi, işgörmezlik, aydınlatılmış onam almama, diğer (görevi ihmal,istismar, irtikap, rüşvet) nedeniyle dava açılır. Beceri eksikliği açısındanameliyat sonrası zarar; olgu sayısına, komplikasyon raporlamasına göreincelenir. Endikasyon dışı ilaç kullanımıTCKm 90’a göre deneme, deneyolarak değerlendirildiğinden Sağlık Bakanlığı Türkiye İlaç ve Tıbbi CihazKurumundanizinalınmalıdır.

SONUÇ:Genelyaşamkaliteölçeğinegörehastabeklentileriniveihtiyaçlarınıbelirler. Sağlık çalışanı aydınlatılmış onam çerçevesinde dosyaya tanı vetedavi ile yazar. Hekim prognostik değerlendirme durumunu son dönemhastalıklarına, fonksiyonel ve işlev yitimine göre kayıt tutar. Tanı koymakriterlerine göre tedaviyi tıp kuralları içinde yaptığında kişinin iatrojenik, az


25

direnç gösteren durumuna göre kabul edilir riski belirlenir. Kontr endike,boşuna tedavi, zararın varlığı olan duruma göre de kusur saptanır. Hastabilgilerinin doğru, eksiksiz kaydını yönetim izler. Kusur bildirimi idareyeaktarılması halinde tedbir alma, tehlike, kritik durumları ortadan kaldırma,önleme, düzeltme-önleme yükümlüğüne göre idari sorumluluk öncelik alır.Zorunludurumlar,üçüncüşahıslarınetkisi,beklenmedikdurumlaragöredekusursuzsorumlulukyadasorumsuzlukdeğerlendirilir(9-11).

KAYNAKLAR

1. Brenner IR. How to survive a medical malpractice lawsuit. S 161, Wiley-Blackwell,

USA,2010.

2.AkyıldızS.,ÖzkanH.,Hasta-HekimHaklarıveDavaları,SeçkinYayıncılık-Hukuk,2008

İstanbul.

3. Savaş H. Sağlık çalışanlarının ve sağlık kurumlarının tıbbi müdahaleden doğan

sorumlulukları.SeçkinYayıncılık,2007,Ankara.

4. Gökçen H T, Hukukumuzda Haksız Fiil Sorumluluğu ve Tazminat Davaları, Seçkin

Yayıncılık,2003Ankara.

5.TürkTabiplerBirliğiMerkezKonseyi.HastaGüvenliğiTürkiyeveDünya.Sayfa1-191,

TürkTabiplerBirliğiYayınları2011Ankara.

6.PolatO,TıbbiUygulamaHataları,SeçkinYayıncılık,2005Ankara.

7.HakeriH.,TıpHukuku,SeçkinYayıncılık,2012Ankara

8.TawadrosAM,PrahlowJA.Deathrelatedtonasalsurgery.TheAmericanJofForensic

MedicineandPathology29/3:260-264,2008.

9.AkyıldızS,ÖzkanH,Hasta-hekimhaklarıvedavaları.SeçkinYayıncılık,2012,Ankara.

10.BilgeY,İ.EthemGeçim.MedikolegaldüzlemTıptauygulamahataları.OfsetDigital,s

104,İstanbul,2012.

11.BilgeY,AdliTıpKitabı,Üçüncübaskı,İstanbulTıpKitabevi,2013.


26

Tarihimize bakıldığında, mevcut durumumuzun devraldığımız mirasa layıkolduğumuzu göstermekten uzak kaldığını görürsünüz. Mesleğimizle ilgiliyüzlerceyıl önceortayaçıkangelişmelerebakıldığında “neoldudabugünolmamamızgerekenyerinçokgerisindekaldıkdemememkmümkünmü?

Günümüzdeülkemizdebirçokhastaneyetarihimizisüsleyenünlühekimlerin,İbniSinaların,Farabilerinadıverilmişsedeaslındatarihimizgünlükhayatımızayansıyandançokdahazengindir.İştebirörnekFatimilerdönemindeyaşamışolan Ibn-ülHaytham (Ethemoğlu)(965-1040), daha o yıllardaNöro-oftalmikanatomi ve görme fizyolojisinin tanımlanmasını yaparak, görüntününbeyindeoluştuğuteziniilkkezortayakoyanbilgindir.Birdiğeri,Ibnal-Nafis,batıda kan dolaşımının babası olarak bilinenHarvey’den yüzlerce yıl önceKardiyopulmoneranatomivepulmonerdolaşımınkeşfetmişti.AcabaİbniSina,Farabi, El Razi sonrasında İslamDünyası Tıp BilimindeGeri mi Gitti? BuaçıdanbakıldığındaözellikleOsmanlıdönemininsankibazıduraksamalardansorumluolduğuizlenimiçokdatutarsızdeğildir.ÖrneğinOsmanlıdönemindebazışüpheliölümlerinaraştırılmasınayönelikotopsivemezaraçmaişlemleriiçinresmimakamlarabaşvurularyapılmışisede,zamanınŞeyh-ülİslamlarıtarafındanbuişleriyapanlarınkafirolacağınadairverilenfetvalarnedeniyle,uzunsürebu tür işlemlerdenkaçınılmıştı.Derken14Mart1827de ıslahathareketlerinin bir parçası olarak Tıbhâne-i Amire (Tıp Fakültesi) urularakmoderntıbbadoğruönemlibiradımatılmıştır.BumeyandaAdli tıpderslerideülkemizdeilkkez1839’da,II.Mahmutzamanında,AskeriTıbbiyeMektebi’ndeTıbbi-iKanuniadıileokutulmayabaşlanılmıştı.Ardından1840’daCezaKanunname-i Hümayun’u (Ceza Kanunu) yürürlüğe girmiş ve adli olaylarda bilir kişi olarak hekimlerden yararlanılmasına dair usuller belirlenmişti.Tıbhane-iAmire’deilkadlitıphocasıBernardolup(Avusturya),ilkotopsideonunyönetiminde1843yılındabaşınasırıkdüşerekölenbirişçinincesedineuygulanmıştı.

Osmanlı’daümitvericigelişmelerolmaktaykenkaderağlarınıördüveortaşarktipi kurnazlık tıp mesleğinin gücünü tespit ederek çıkarlarına alet etme

TÜRKİYE’DE HEKİM RAPORLARININTARİHSEL PERSPEKTİFİ DÜNDEN BUGÜNE BAKIŞ

Prof. Dr. Ethem GeçimAnkaraÜniversi tesi TıpFakül tesi Genel Cerrahi Anabi l imDalı


27

çabalarınıntarihtekientipikörneklerinivermeyebaşlamışlardır.

Şimdi tarihçiler tarafından bu kurnazlardan sayılan ve SultanAbdülaziz’inTahttan İndirilmesi olayında baş rolleri oynayan 4 kişiden söz edelim.Mesleğimiz tarih değil ve bu nedenle de kaynaklarda bu kişilerhakkındakibirbirine taban tabana zıt yorumlar konusuna girmeyeceğim. Ancak bazıtarihçilerinErkan-ıErbaa=DörtlüÇetediyeandıklarıbudörtkişi

•HüseyinAvniPaşa

•MütercimRüştüPaşa

•MithatPaşa

•ŞeyhülislamHayrullahEfendi’lerdir.

BunlardanHüseyinAvni Paşa’nın rakibi ŞirvanizadeRüştüPaşa’yı emrineverdiğiikiaskeritabiptarafındanfazlakanalınaraköldürttüğürivayetolunur.

TarihçiAhmetCevdetPaşadaŞirvanizade’ninölümününcinayetolduğunuyazar.

DahasonrayineiyisıhhatteolsunlaraisnadedilenolaylarneticesindeEsadPaşa, Müftü Ahmed Hilmi Efendi gibi birçok şüpheli ölüm “araştırılmadandefnedilmiştir“(1).

Diğertartışmalışahsiyet,bucoğrafyanınçağdaşlaşmasındavaliliktenbankakuruculuğuna kadar bugün dahi izlerini görebildiğimiz Mithat Paşa’danbaşkasıdeğildir.

İşte Mithat Paşa ile şeyhülislamın fetva vermeye yetkili yardımcısı arasındaki dialog tarihe şöyle yansımıştır.

- Padişah milleti mahvetti, devlet hazainesini israf etti. Bunun düzeltilmesi için Sultan’ın tahttan indirilmesi düşünülüyor. Dinimizce bu işi yapmak uygun mudur?

• Fetva emini (Şeyhülislam Hayrullah Efendi’nin Vekili) - Bu hayırlı işe, çarşaf kadar fetva veririm… 30 Mayıs 1876 Sultan Abdülaziz işte bu fetva ile tahttan azledildi... Sultan V.Murad’ın tahta çıkmasına kadar ilerleyen olaylar bu diyalogla başlamıştır.

GaziAhmetMuhtarPaşaKorkusu

Daha sonraları dünyanın her yerinde darbelerin bir anatomisi oluşmuşve bölgesel değişikliklere rağmen ana hatlar hep sabit kalmıştır. Örneğinanatomininbirparçasıolarak,halkınbirkesimiveordudakiAbdülazizyanlılarıdarbeyibenimsemezvekarşıdarbeolasılığıbelirir.SultanAbdülaziz’ebağlıolanAhmetMuhtarPaşacinayetihaberaldığızamanKocaelibölgesindeki


28

askerleri ile İstanbul’a doğru yürüyüşe geçer. İstanbul’a gelip SultanAbdülaziz’i tekrar tahta geçireceği haberi yayılır. Durumun darbecilercefarkedilmesiüzerine4HaziransabahıSultanAbdülaziz“hal”edilir.Cenazesibir perdeye sarılarak Fer’iye karakoluna götürülür, ölüm raporu vermekiçin çağırılan doktorlar cenazeyi muayene etmek isteyince, Hüseyin AvniPaşa–BucenazeAhmetAğa,MehmetAğadeğilki;birpadişah.Onunhertarafınıaçıpsizegösteremem…diyerekölümuayenesineengelolur.Tarihemalolacakbilimsellikte,perdearkasındanvebirkaçmetremesafedenhalagündemimizdeolanbirölümraporutanzimedilir.Raporunözeti:

4.Haziran.1876(19imzalı)

…”kollarıylaayaklarınaörtülenbezlerkandansırılsıklamdı.Kolundakibezlerkaldırıldığındasolkolunbükümününbirazaşağısındaki5cmgenişlik,3cmderinliğinde, kenarları pürüzlü ve gayrimuntazam bir yara ile sağ kolununbüklümyerinde2.5cmgenişliğindebiryaragörünüyordu….”

Sonuç:

1- Sabık Hüdavendigâr Abdülaziz Han’ın vefatına kol bükümlerin dekidamarlarınınkesilmesiyleoluşankankaybınedenolmuştur.

2-Bizegösterilenalet,sözedilenyaralarımeydanagetirmişolabilir.

3-Yaralarıngörünenyönündenvebunlarımeydanagetirmişolanyaralayıcıalettenbirintiharyaniözkıyımolduğudeliledayanarakçıkarılmıştır.BundandolayıÇırağanKarakolhanesi’ndeyapmışolduğumuzişbuyazılıâcizânemizimzavetakdimedildi.

Dr.MarcoPaşa,C.Caratheodory(Karatodori-t.e.),JuliusMillingen,İngiltereElçiliği Tabibi, P. D. Dickson, Dr. Edward Spendaro, Sıhhiye Tabibi Dr. O.Vitaki, Dr. Nurican, Dr. Milinadis, Dr. Mustafa, Dr. Nuri Paşa, AvusturyaMacaristanElçiliğiTabibiDr.Sotto,Dr.MarcMarkel,Dr.Spagnolo,Dr.Castro,Dr.Abdünnur, Dr. Jatropolo, Fransa Elçiliği Tabibi Marvan, Dr. Servet, Dr.Mehmed...(2)

Ahmet Cevdet Paşa daha sonra bu ölümü yorumlarken şu noktalar üzerinde durmuştur:Padişah’ın…küçük birmakas ile sol kolunun damarlarını kestikten sonra,o yaralı el ile sağ kolunun damarlarını da kesmesinin inanılmasımümkünolmayanbirhadisedir...Gasilhanedeyıkamaişleminiyapanveşahitolanlar,sultanın sakalının yolunmuş ve kalbin üstünde de bir kesici cisim yarasıolduğunuanlatmışlardır…

GelelimSultanAbdülaziz’inkişiseldoktoruÖmerPaşa’ya.SultanAbdülaziz’in


29

vefatıduyulurduyulmazDrÖmerPaşaFer’iyekarakolunakoşar..Müteveffasultanı muayene etmek ister. Padişahı daha önce kendi rızası ile çıplakgördüğünü, zaten vücudunu da tanıdığını, onu tekrar örtüsüz muayeneetmesinin sakıncası olmadığını söyler. Muayeneye pek niyeti olmadığıanlaşılan Hüseyin Avni Paşa hiddetlenerek “Edepsizlik ediyorsun” diyebağırır ve general rütbesindeki doktorun rütbelerini söker ve onu ordudankovar,dolayısıylaPaşanınmuayeneetmeyetkisiortadankalkmışolur!AncaksonralarıYıldızmahkemesidenilenyargısürecindeogünSultanAbdülaziz’in“hallinde görev alan” Mustafa Çavuş, Boyabatlı Hacı Memed isimli katillerdahasonracinayeti itirafeder.Ancakolaydevletkayıtlarına“intihar”olarakgeçmiştir bir kez. Geri dönüşü kolay değildir. Başka bir yoruma göre debaşınagelenlerikendinerevagörmeyensultanAbdülazizgerçektencanınakıymıştır?Kimbilir?

Zaten sorunumuz da bunu bilmek ya da bilmemek değil, bırakınız birvatandaşın, koskoca sultanının dahi bunca sahipsiz olması ve ölümündekigerçeği tartışmalara mahal olmaksızın ortaya koyamamaktır acı olan. Buölüm olduğunda ülkede 30 yıldan fazladırAdli Tıp eğitimi ve uygulamalarıyapılmaktaysa da bu uygulamanın padişahın ölümünde bile bir yararıolmaması tercihedilmiştir.AynıyıllardaSirConanDoyle,SherlockHolmeskitaplarıyazmaktaveadlitıpbilimindenbirazhayalyardımıyladaolsahalenzevkleokunanörneklervermekteyken,Osmanlıpadişahınınnasılöldüğühalatartışmalıdır.

İştesizebaşkabirdoktorraporu.BilmemizistenenklasiktarihegöreSultanV.Murad,amcasınınkatliniöğreninceruhsaldengesi iyicebozulurvebelkidebuyüzdengörevyapamazhalegelir.Aslında ruhsağlığınınokadardabozukolmadığını,OsmanlıveAvrupaelitininonuçokbeğeniptakdirettiğini,iyibirmüzisyen,yeteneklibirressam,eleteköpülmesineizinvermeyenbirmodernist, Fransızca konuşan bir entellektüel olduğunu gösteren kanıtlarhalen her yerdemevcuttur. Belki de güvendiği kişilerin, amcasını hesaptaolmaksızınkatlettiğinifarkedinceveazmettiricilerleişbirliğiyapmayıreddeder.ResmiTarihdebudurumlayüzleşmekyerine,V.Murad’adelidamgasıbasıpdurumukurtarmayaçalışır!ÖteyandanamcasınınölümündeverilenraporlailgilişaibedensonraaslındaSultanV.Murad’a“deliraporu“verecekhekimbulmakmümkünolmaz.BuişiçinViyana’danbirdoktorgetirilir.ViyanalıDoktorbaşkanlığında toplanan sağlık kurulu, Sultan V.Murad’ın akıl hastalığınıniyileşemeznitelikteolduğunadairraporverir,31.8.1876daV.Muradtahttanazledilir,kimsedeçıkıpda“pekiyamademadamdeliydi,yanayakılatahta


30

çıkarıncaya,koskocadevlet-i aliyeyiemanetedinceyekadardeliolduğunuanlayamadınızmı, sizin aklınız nerdeydi” diye sorma cesareti gösteremez.YerineII.Abdülhamidtahtaçıkar.18Aralık1876dadaMithatPaşasadrazamolur. Hani derler ya postacı kapıyı iki kez çalar diye. Sultan Abdülhamit,tahta çıktıktan ve yerini biraz sağlama aldıktan sonra amcasının katli ileilgili şüpheler olduğunu öne sürer ve durumu tetkik için özel birmahkemekurdurur.HüseyinAvniPaşazatensultanAbdülazizinkayınbiraderiYüzbaşıÇerkezHasan tarafındanbulunduğuev basılarak intikama kurbangitmiştirbile.OlaydansonrayakalananHasan‘Nefsimiçinbuişiyapmadım,milletiçinyaptım.Gayem;bundansonrakimsepadışahhal’etmek falangibişeylerecesaretedemesin’demiştir.ErtesigünBayazıtmeydanında idamedilmiştir.Mahkeme,MithatPaşa,DamatNuriPaşaveşeyhülislamHayrullahEfendi’yiSultanAbdülaziz’in katlinden suçlu bularak idama mahkum etmiştir ancakSultanAbdülhamitmeşrutiyetinkendisineverdiğiyetkiyedayanarak,idamlarıaffedipTaif’esürgüncezasınaçevirmiştir.(1881)

Taif’esürgünedilenlerdenörneğinMithatpaşaoradaboğdurularaköldürülmüş,DrYüzbaşıNaşitEfendiise,MithatPaşa’nıncinayetekurbangittiğinideğilde,şir-ipençevehıyarcıkyanifronkülvelenfadenitnedeniylevefatettiğinedairbaşkabirsahteraportanzimetmiştir(Rumi:1Mayıs1300)(3).

Yaniözetle “UlusalSahteDoktorRaporu”GenotipimizaçıkçaOsmanlı’danMiraskalmıştır.AcababugenotiphalazamanzamanFenotipedönüşüyormunedersiniz?

Bundan10-15yılkadarönceydi....’nın…İlçesi…Köyü’ndeki‘….İlköğretimOkulu’nda .. Adet kız öğrenci, kısa süreli aralıklarla ‘Zeka geriliği var;Öğrenime devam edemez’ raporu alarak, okulu bıraktı. Zorunlu 8 yıllıkeğitimdenkurtulmakamacıylayapıldığı ilerisürülen ilginçolayı,MilliEğitimBakanlığımüfettişleri ortaya çıkardı…..Gazeteler…Okulun 5. sınıfında…isimlikızöğrenci,enaz3.5notortalamasıyla6’ncısınıfageçti.Aynıokulun6.sınıfındaki..ve…isimlikızlardaaynıdönemdeiyiderecelerle7’ncisınıfageçtiler. Kızlar …Devlet Hastanesi’ne götürülerek, psikiyatri servisindenöğreniminedevamedemeyeceğinibelirtenbir raporaldılar. ‘Hafifderecededebilite’tanısıkonulup,‘Öğreniminedevamedemez’notudüşülenburapor,…DevletHastanesiSağlıkKurulu’nunonayınasunuldu.Onaylandı.Ancakmüfettişlerinraporlarıdoğrultusundabaşhekimvediğerimzasahiplerininbaşıepeybirderdegirmişti.

Dahageçen1-2 yıl içinde ise 4+4+4 İçin,OkulaGitmelerineEngelOlmakİstediğimizÖğrencilereVermemizÜzereBizeUlaşanÖrnek(?)


31

Rapor…

İSTANBUL Tabip Odası’nın bakanlık, üniversite ve eğitim hastanelerine,başhekimliklere, özel hastanelere ve tüm hekimlere gönderdiği bu örnekraporda: “İlgili Makama ... doğumlu, ........ ‘nin (ad, soyad), ...... Tarihindemuayeneedildiğini,muayenesisonucu,hâlenoyunçocuğuolduğunuvebuyaşgrubundaki çocukların genel olarak, fiziksel, ruhsal, bilişsel ve zihinselgelişimiokulabaşlamasınayeterliolmadığından,ilkokulabaşlamasınınuygungörülmediğinibildirirrapordur.”

“Meslek örgütü olarak, tüm klinik şeflerini, hastane başhekimlerini, çocuksağlığı ve hastalıkları uzmanları ve uzmanlık derneklerini, bu rapor isteğiile karşılaşacakgençmeslektaşlarımızaveçaresizbırakılmışebeveynlere,dahadaönemlisigelişimaşamalarınınçoküstünde‘performans’göstermeleribeklenençocuklarımızasahipçıkmayaçağırıyoruz.”

Birşeydahaekliyordu:“Özelçalışanhekimraporlarınındamevcutdurumdageçersizsayılmasıkeyfi,hukuksuzvebilimdışıdır.”Evetbencedeöyleydi.Benaynı bendimvemuayenehanemdeattığım rapor imzası geçersiz, İbniSinahastanesindeattığımaynıimzageçerliydi.Hepaynışeyisöylesemdesöylediğimsözündoğruluğundançokosözüneredesöylediğimönemliydi..

ProfDrAhmetRasimKüçükustaHocabakınbenzerbirolayınasılyaşamışveanlatıyor:

…Özelokulözeldoktorraporunukabuletmiyor.Geçengün lisesonsınıftaokuyanbirhastamamuayenehanedenbirraporyazdım.Ertesigünçocuğunannesi geri geldi. ‘Doktor Bey, bu raporu özel doktor raporu diye kabuletmediler’dedi.‘Peki,sizinçocukhangiokuldaokuyor’dedim.‘Özel….Koleji’dedi.Okulmüdürünüaradım.‘MüdürBey,siznasılözelbirokulsanızbizdeözeldoktorlarız.Sizinburaporusaymamanızkendivarlığınızıdainkâretmekdeğilmidir?’ dedim…..Müdür bey sustu kaldı. ‘Mevzuat böyleymiş’. Elbettesadece raporu sayan saymayanları suçlamak da doğru değil verenler heptemizmidiyedesormazlarmıadama?Gerçektendetümhekimlerimahcupedenraporlaradarastlanmıyordiyebilirmiyiz?

Örneğin İstanbul’da bir vatandaşı dövdükleri iddiasıyla yargılanan polismemurları“Ellerimizincindi”diyerekdoktorraporualdılar.Jandarmanınyaptığıoperasyonda, sahte “askerlik yapmaya elverişsiz” raporu düzenledikleriiddiasıyla6’sıdoktor50kişigözaltıalındı.Zanlıların2001’denbugünekadaryaklaşık250kişiye,10ile30binliraarasındaparaalarak“askerlikyapmayaelverişsiz”raporuverdikleri……Gazeteler

HekimİtibarınaDairBirÖrnek…


32

FutbolcuArdaMilliTakımdaOynasınmı,Oynamasınmı“

OsıradaGSyöneticisiAdnanSezginelindekidoktor raporlarınıgösteriyor:“Doç.Dr.BurakKunduracıoğluveMuratÇevik ‘oynayamaz’diyor.Bu ısrarniye?”OaradasanırımBaşkanAdnanPolat’ladakonuşuyor,ısrarıaktarıyor.

TeknikDirektörHiddink:“Gelsingörelim,Hakan’ıdadeneyeceğim.”Sezgin:“DoktorraporuvarsayınHiddink...”

Hiddink:“Bizimdoktorlarımızdabirgörsünbakalım...

ÖSYM’deSorularınÇalındığıİddiaEdilenŞaibeliBirSınavınTekrarlanmasıiçinAdaylarTekrarSınavaÇağrıldılarve…AcabaHastalananRaporSistemimizmiyoksaSınavaGirenlermiydi?….Zira,İlksınavda…120sorununtamamınıyanıtlayan 352 kişiden 80’inin çeşitli sağlık sorunları gerekçesiyle doktorraporu alarak ikinci sınava girmediği öğrenildi. Sınava giren yaklaşık 290“şüpheliadayın”büyükbirbölümü ise100net yapmabaşarısını yenilenensınavda gösteremedi. YÖK’ün bu adaylarla ilgili yeni sınav sonuçlarını dasavcılığa ilettiği öğrenildi……GazetelerATOBaşkanıProfDrÖzdenŞeneranlatıyordu: Veliler çocuklarının üniversite sınavının yaklaştığı dönemlerderaporalmakiçindoktorlarabaşvuruyor.

….Eğerdoktorraporvermetaraftarıdeğilsebazıvelilerdoktorlarıyetkililereşikayetetmekle tehditediyor.Ahoşikayethatlarınıbaşımızabelaedenler,sizenediyeyim..

Lise Son Sınıf….Üniversiteye hazırlanan öğrenciler….. TED’in yaptığıaraştırmaya göre, öğrencilerin yüzde 88’i rapor almayı düşünüyor. Raporukesinalacağınısöyleyenlisesonsınıföğrencilerininoranıiseyüzde55.Bunagöre yaklaşık 860 bin lise son sınıf öğrencisinin 400 bini rapor alacak.…Lisesonöğrencisiyine‘hasta’olacak……gazeteler…SabahGazetesiYazarSayınSaitGünerbildiriyordu:..İlkveortaöğretiminsonsınıflarındaokuyan2milyonayakınöğrencininbüyükbölümüYGS,LYSveSBS’yehazırlanmakiçin sahte doktor raporu alarak okul sıralarını boşaltmaya başladı. Hastaraporualanöğrencilerokulagitmiyor,amadershaneyegidebiliyor…..

Acababunubirihbarmıkabuletmeli?Pekidenirönerin,nasılçözülürbusorunderseniz,hekimraporudüzenlenmeleri,doğrulukvegüvenilirliğikonularınınhekimlerindoğru raporvermelerihalindegirecekleri riskekarşınenyüksekdevlet koruma ve garantisi altına alınmalarının… Raporların denetim verapordüzenleyenlerindisiplineedilmeleri ilesepettekiolasıçürükelmalarınayıklanıp çöpe atılmasının ….YASAL ZEMİNİNİN OLUŞTURULMASI içinelbirliği,yürekveişbirliği…sağlanırsaherşeyçokkolaydır.


33

Bizleringençleredevredeceğimizbirtanemesleğimizvebumeslektehizmetedeceğimiz,eniyiyihakettiğinehiçbirşüpheduymadığımızbirtaneülkemizvar…

HekimAndıİçerken:………………….Onu(mesleğimi)doğruyapacağımadınaaçıkça,özgürcevenamusumüzerineandiçerim….demiştik.

Birgünherkesinbuyemineihtiyacıolacaktır,unutmayın!

KAYNAKLAR1.CanAlpgüvenç.Şeyhülislam’ınFetvası.SultanAbdülazizHanveDarbeciPaşalar.

KaynakYayınları.sf73-79,2010.

2.ZiyaNurAksun.OsmanlıTarihi.İstanbulCilt4sf.152,1994.

3.İsmailHakkıUzunçarşılı.TürkTarihKurumuYayınları1992.


34

Dünya Tabipleri Birliğinin 1992 yılındaki genel kurulunda tıbbi uygulamahataları “Hekimin tedavi sırasında standart uygulamayı yapmaması, becerieksikliğiveyahastayatedavivermemesiileoluşanzarar”olaraktanımlanmıştır.

Hekimlereyönelik tıbbiuygulamahatası iddialarısonyıllardaülkemizdedegiderekartanoranlardakarşımızaçıkmaktadır.Son10yıliçindekonuçeşitliboyutlarda tartışılmayabaşlanmıştırveçözümarayışlarıhalensürmektedir.Tıbbi uygulama hata iddiası ile açılan davalarda artış, yeni Türk CezaKanunundacezaoranlarınınartması,verilencezalarınparayaçevrilmemesi,ertelenmemesi, kimi zaman ise yüksek tazminat ile sonuçlanan davalarneticesindehekimlerindekonuyaduyarlılığınıartırmıştır.

McNuttvearkadaşları(2002),tıbbihatanedenleriniinsanfaktörü,kurumsalfaktörler ve teknik faktörler olarak üç grupta incelemiştir. Bu faktörler vefaktörlerinaltındatoplanantıbbihatanedenlerişunlardır(McNuttetal,2002)

İnsan faktörü: Yorgunluk, yetersiz eğitim, iletişim yetersizliği, güç/kontrol,zamansızlık,yanlışkarar,mantıkhatası,tartışmacıkişilik.

Kurumsal faktörler; İşyeriyapısı,politikalar, idari/finansalyapı, liderlik,geridönüm,konulardayetersizlik,personelinyanlışdağıtımı.

Teknik faktörler:Yetersizotomasyon,yetersizcihazlar,eksikcihazlar, kararvermedestekeksikliği,entegrasyoneksikliğidir.

Sağlık Bakanlığının sağlık hizmeti sunumuna yönelik altyapı faktörlerinidüzenlemesi yani kurumsal ve teknik faktörlerde iyileştirme yaparakbunlardankaynaklanacaktıptauygulamahatalarınınönünegeçilmesiönemtaşımaktadır.

Hekimin sorumluluğu açısından tıbbi uygulama hatası (malpraktis) vekomplikasyonkavramlarıvebukavramlarınayrılmasıbüyükönemtaşımaktadır.Zira, tıbbiuygulamahatasıolmasıdurumundahekimsorumluluğundansözedilirken, hastalıktan kaynaklanan komplikasyon olduğu takdirde, hekimsorumluolmayacaktır.

SON 10 YILDA HEKİMLİK MESLEĞİNDEKİ DÖNÜŞÜM VE GELİŞİMİN TIP UYGULAMALARINA ETKİLERİ

Dr. İsmail TamerKayser i Mi l letveki l i


35

Komplikasyon; yetkili bir sağlık çalışanının hastasına uyguladığı standarttedavisırasındaveyasonrasındaöngördüğühaldeönleyemediği,istemediğibirzararlısonuçlakarşılaşmasıdır.İzinverilenriskçerçevesindestandartbiruygulamasonucuzararoluşmuştur.

TıbbiUygulamaHatasıise;yetkilibirsağlıkçalışanınınbilgisizlik,dikkatsizlik,tedbirsizlik veya özensizlik yahut hizmet koşulları nedeniyle hastasınauygulaması gereken standart tıbbi fiili yapmaması veya yapması sonucuoluşan zararın öngörülebilir veya engellenebilir özelliğine rağmen gerekeniyapmaması, konsültasyonu yapmaması veya konsültasyonda gecikmesiya da standardize uygulamayı usulüne uygun olmayan başka şekildeyapmasıdır.Sonuçolarak,eğerhekiminkoyduğutanıdoğruysa,tedavidoğruşekildeyürütülmüşse,hekimhastaüzerindeher türlüözenigöstermişseveöncedenöngörülebilenrisklerekarşıtamanlamıylaönlemalınmışsa,buradamalpraktistensözedilemezvehekimsorumlututulamaz.

Aynı şekilde mevcut bilim ve teknoloji vasıtasıyla ortaya çıkabilecekkomplikasyonbilinemiyorsaveyahutbukomplikasyonaönlemalmakmümkündeğilse,yineburadahekiminsorumluluğundabahsedilemeyecektir.

Tıbbi uygulamada hata alanları, iletişim eksiklikleri, kayıt hataları, yetkisınırlarınınaşılmasıvekonsültasyon,Aydınlatmaveonam,tanıhataları,tedavihataları, teknik hatalar, özen eksikliği gibi insana bağlı alanların yanı sıra,yetersizdonanım,personelveyataksayısıgibihekimdışındankaynaklananhizmetkoşullarıdaetkiliolmaktadır.

2003 yılından itibaren Sağlıkta Değişim ve Dönüşüm programıuygulanmaktadır.Programıntemeli,vatandaşlarınkalitelisağlıkhizmetlerineeşitbiçimdeerişmeleri,“insanodaklı”etikanlayışlaülkemizinsosyoekonomikgerçeklerine uygun, yapısal planlı ve sürdürülebilir bir sistem olmasıdır.Çoklu ve parçalı yapıda bir sağlık finansmanı olan eski sistemde sigortalıvatandaşlarınçoğunluğuhizmeteulaşamıyordu.

Kayıt dışılık, israf, uzun bekleme süreleri, gereksiz sevkler (veya gerekliolanlarınsevkedilememesi),acilhizmetlerdeaksama,koruyucuhizmetlerdeyetersizlik, bazı bölgelerde yüksek hizmet açığı ve dengesizlik, bakımsızhastanelerveyaygınkoğuştipiodalar,tıbbicihazfakirliği,hizmetsunumundaaşırı bürokratik süreçler, personel atama ve nakillerinde kuralsızlık sonucudengesizdağılım,ilaçfiyatlarınınsistemsizbirşekildebelirlenmesi,hastalarınhertürlüproblemdeikinciveyaüçüncübasamaksağlıkkurumunayönelmesi,hasta uyumunu değiştirici programların olmayışı (anne sütü, DGT vb.)hastaların hakkını koruyacak kurumsal yapıların olmayışı, kamuda hekim


36

seçme hakkının olmayışı gibi sorunlar karmaşası hasta ile hekimi karşıkarşıyagetirenherikisinindemağdurolmasınanedenolmaktaydı.

2002yılıile2011yıllarıarasındakiverilerkıyaslandığında;

a)Hastanelertekçatıaltındabirleştirildi,

b)Ailehekimliğiuygulamasınageçildi,

c)MerkeziHastaneRandevuSistemi(MHRS)oluşturuldu,

d)Acil vakalar içinambulans vediğerhizmetlerdenözel sektör dahil ücretalınmamasısağlandı,

e)KoruyucuveTemelSağlıkHizmetleriücretsizoldu,

f)Aşılama Hizmetleri % 97 oranına çıktı.Sağlık tesisi ve çalışan personelsayısı2katınaçıkarıldı.

g)KamuAğız-DişsağlığıHizmetleriverenmerkezsayısı9katınaçıkarıldı,

h)SağlıkBakanlığıHastanelerindekiHemodiyalizHizmetlerindecihazsayısı2katınaçıkarıldı,

ı)GörüntülemeCihazSayılarıBTveUSG3katına,MR14katınaçıkarıldı,j)YoğunBakımÜnitelerindeyataksayısı9katınaçıkarıldı,

k)Coğrafyaveiklimşartlarısebebiyleulaşımdagüçlükçekilenbölgeleriçin134adet“karpaletliambulans”hizmetesunuldu.

l) Hava ambulans hizmetinde Ambulans helikopter Ekim 2008, AmbulansuçakNisan2010tarihindenitibarenhizmetegirdi,

m)AfetveAcilDurumlardaSağlıkHizmetlerioluşturuldu,

n) Evde Sağlık Hizmeti (Yatağa bağımlı hastaların, özürlülerin evdeyapılabilecektıbbibakımverehabilitasyonlarısunuldu,

k) o) Mobil Eczane uygulaması (Eczane bulunmayan kırsal bölgelerdeyaşayanhalkınilacaulaşımınıkolaylaştırmakiçin)

p) Sigara, obezite ve diyabet gibi knonik hastalıklara savaş programlarıhazırlandı,

r)HastaHaklarıbürolarıyaygınlaştı,

s)Malpraktisiçinsigortasisteminegeçildi,

t) Vatandaşın tıbbi uygulama hatalarından kaynaklanan zararları tazminedilmeyebaşlandı.v)Alınanönlemlerlebirliktebebekölümhızı%30lardan% 9.1 lere,Anne ölüm hızı da%

Documents

MEDİKOLEGAL DÜZLEMDE TIPTA UYGULAMA HATALARI · 2015. 2. 23. · Medikolegal düzlem, Tıpta Uygulama Hataları II kitabımız yararlı olursa mutlu olacağız. Kitapla ilgili eleştirilerinizi