Mga Bugso ng Saliksik-salin:

Direksiyon at mga Pagtugon

Raquel E. Sison-Buban

Email: sison-bubanr@dlsu.edu.ph

Twitter: @rakkisisonb

cp#0998 9717362

Ano-ano ang mga naghihintay na

posibilidad para sa mga

mananalisik na nagnanais na

magsagawa ng mga saliksik-salin?

mahahalagang salitang magsisilbing

angkla ng pagtalakay:

pagsasalin, pananaliksik, at araling

pagsasalin

Subalit, ano nga ba ang

pagsasalin?

Ang pagsasalin ay ang paglilipat ng

kahulugan ng isang teksto mula sa isang

wika patungo sa ibang wika para sa isang

partikular na layunin o intensiyon.

Isang partikular na impormasyon o

kaalamang nasa iba’t ibang wika.

Ano naman ang pananaliksik?

“Isang sistematikong imbestigasyon

tungo sa pag-aambag sa kadluan ng

mga kaalaman.”

(Chambers 1989:845)

“Kaalamang bago, inobatibo, at mga

napapanahong mga kabatiran na

maaaring mula at ugnay sa iba’t ibang mga disiplina.”

Ang paglikha ng bagong kaalaman--

“Paglikha ng mga bagong kaalaman” ang

pagbubuod ng mga bagong pananaliksik mula sa

isang sumisibol na larang o paglalaan ng mga

bagong pagpapanukala at asampsyon upang

patunayan o pasubalian ang isang umiiral na

hipotesis, patungo sa pagbubuo ng mga bagong

metodolohiya mula sa mga itinuturing na “best

practices” para sa kasaysayan ng pagsasalin.

Layunin naman ng pananaliksik

mula sa araling pagsasalin--

(1) pag-aambag ng mga bagong datos;

(2) pagpapanukala ng mga kasagutan sa isang tiyak

na katanungan;

(3) pagtataya o pagpapatining sa isang umiiral na

hipotesis, teorya o metodolohiya, at

(4) paghaharap ng mga bagong ideya, hipotesis,

teorya o metodolohiya.

Gayunpaman, dapat nating isaisip na

sadyang likas, natural, at normal ang

ganitong pag-iral sa larangan ng araling

pagsasalin dahil tulad ng anumang

disiplina, ang pagsasalin ay isang

gawaing masaklaw at tiyak na ang

pangunahing katangian ay pananaliksik.

Ano-ano ang mga pangunahing erya

ng pananaliksik sa larangan ng

araling pagsasalin?

Pagsusuri ng mga teksto

at Pagsasalin

Pagsusuri ng simulaang teksto

Pagsusuri sa sitwasyong pangkomunikatibo ng

mismong tekstong isasalin: para kanino, intensiyon

ng salin, at iba pang kaugnay na komponent ng

mga kontekstong pangkomunikasyon bilang

paghahanda sa gawaing pagsasalin

Paghahambing ng mga

isinagawang salin sa

simulaang teksto

Ebalwasyon at kritisismo ng salin (pagtukoy

sa pangunahing suliranin sa pagsasalin at

mga isinagawang estratehiya bilang

solusyon sa mga naging suliranin sa

pagsasalin)

Pagsusuri ng isinagawang salin

sa simulaang teksto

Pagsusuri sa mga isinagawang salin at

paghahambing nito sa mga tekstong

orihinal bilang pagtaya sa lapit o layo ng

katangian ng wikang ginamit sa orihinal at

salin

Parallel texts corpus/comparative

texts sa Araling Kompyuter

Pagsusuri ng mga pagsasaling may

komentaryo o anotasyon ng salin

Introspective at retrospective research

Pagtaya sa kalidad ng isang salin

perspektibang SL,

perspektibang TL,

impact, epekto ng salin

Pagsasaling pang-genre

Dula (“page to stage” issues,

adaptasyon)

Panulaan

Prosa

Tekstong panrelihiyon

Panitikang pambata

Tekstong panturismo

Tekstong teknikal

Tekstong legal

Pagsasaling

pangmulti-media

Revoicing/Dubbing

Subtitling

Pagsasalin at Teknolohiya

Evaluating software

Software localization

Mga epekto ng teknolohiya

Pagsasalin ng website

Papel ng teknolohiya sa

pagsasanay ng mga tagasalin

Pagsasaling Pangkasaysayan

Sino, Ano, Bakit, Paano

Ano ang papel na ginampanan ng

pagsasalin sa kasaysayan ng Pilipinas sa

panahon ng rebolusyon, kolonyalismo,

postkolonyalismo, at iba pa)

Rafael 2001; Savory 1957

Etika ng Pagsasalin

Iba’t ibang uri ng etika

Mga salik na kultural at ideolohikal

Koda ng Propesyon

Propesyonal vs Personal na Etika

Mga Terminolohiya at Glosaryo

Terminology theory

Ano ang konseptong isinasalin?

Ano ba ang mga kahulugang materyal at

simbolikal na kinakatawan ng terminong

isasalin?

Ano ang kaugnayan ng mga pahiwatig na

linggwistikal sa mga pahiwatig na hindi

linggwistikal?

Paano nagbabago ang mga

terminolohiya? (panahon? teknolohiya?,

at iba pa)

Paano tumatawid sa mga hangganan ng

pakahulugan ang mga salita?

Paano nagkakaugnay ang terminolohiya

at kaalamang pang-inhenyeriya?

Wright at Budin 1997; 2001

Interpreting

Healthcare studies

Sociological studies, ethics, history

Pagsasanay/treyning ng mga

interpreter

Quality assessment

Espesyal na uri ng interpreting

Proseso ng Pagsasalin

Workplace studies

Protocol studies

Treyning ng Tagasalin

Disensyo ng kurikulum pampagsasalin

Implementasyon

Karaniwan o tipikal na eryang

problematiko

OJT Isyu sa pagsasalin

Industriya ng Pagsasalin

Kwalipikasyon para sa pagkakategorya

ng mga nagpapamiyembro

Employment istatus ng mga

nagpapamiyembro

Etika ng mga asosasyon

Mga benepisyo ng miyembro

Papel ng asosasyon sa paglinang ng mga

patakaran sa lokal at pambansang antas

Programa ng pagsasanay para sa

propesyonalisasyon ng mga tagasalin sa

mga ahensiya at industriya

Kung magpapakatotoo tayo, sa ating

bansa,

mas pinagkakakitaan ang pagsasalin

kaysa “pinagkakatutunan.”

Pag-isipan:

Ang pagsasalin ay hindi na

lamang upang pagkakakitaan,

kundi, upang maging kadluan ng

pagkakakilanlan ng bayan.

Paano maisasagawa?

(1) katuturan kung ano nga ba

talaga ang pagsasalin

(2) internasyonalisasyon ng

pagsasalin

(3) bugso at lapat ng

modernong teknolohiya

(4) paggamit ng iba’t ibang lente

ng pagteteoriya

India-- dalawa ang salitang

karaniwang iniuukol sa pagsasalin--

rupantar, o ‘change in form’ at

anuvad, ‘speaking after, following’.

Ang salin ay hindi salitang Tagalog.

Sa halip, ito ay salitang Javanese na

ang dalawa ang ibig ipakahulugan—

“to change, and to shift or to transfer.”

Ano, kung gayon, ang

pagsasalin sa Filipino?

Isang bukas na larangan ang araling

pagsasalin. Bukas ito sapagkat ang

pagsasalin ay dapat na magsilbing

tagapag-ugnay ng mga diwa, buhay, at

kaluluwa ng mga pamayanan at lipunan ng

kanyang panahon. Mangyayari lamang ito

kung ang pagsasalin ay tatangkilik sa iba’t

ibang lente ng pagpapakahulugan,

diskurso, at representasyon sa pagbasa at

pagbibigay-halaga sa mga gawaing

pagsasalin.

Subalit, sa lahat ng ito, kinakailangang

matukoy ng Pilipino ang kanyang sarili

hindi lamang bilang tagakonsumo ng mga

produktong salin, o nangangamuhang

tagasalin, kundi higit sa lahat, bilang

tagasaling may angking kapangyarihang

makisangkot at mag-ambag para sa

ikasusulong ng kanyang dangal bilang

Pilipinong tagasalin na bahagi ng isang

lipunang marangal.

Maraming salamat po!