1

MİNERALLERİN VÜCUTTAKİ YERİ VE

FONKSİYONLARI I

Doç.Dr. Mustafa ALTINIŞIKADÜTF Biyokimya AD

2006

2

• Sodyum (Na) • Potasyum (K) • Klor (Cl) • Magnezyum (Mg) • Kalsiyum (Ca) • Fosfor (P) • Bakır (Cu) • Demir (Fe) • Çinko (Zn) • Kobalt (Co) • Molibden (Mo)• Manganez (Mn)

• Kadmiyum (Cd) • Lityum (Li) • Selenyum (Se) • Krom (Cr) • Nikel (Ni)• Vanadyum (V)• Arsenik (As)• Silisyum (Si)• Bor (B)• Kükürt (S) • İyot (I) • Flüor (F)

Mineraller

Na+, K+, Ca2+, Mg2+, Cl, HCO3, HPO4

2 önemli elektrolitlerdir.

3

4

Elektrolitlerin fonksiyonları

• Elektrolitler, vücut sıvılarında çözünmüş olarak bulunan yüklü taneciklerdir.

5

Elektrolitler,• Ozmotik basıncın düzenlenmesinde rol oynarlar. • Suyun vücut sıvı bölüklerine dağılımında etkili

olurlar.

6

Elektrolitler,• Asit-baz dengesinin düzenlenmesinde etkindirler. • Kalp ve kas işlevlerinin düzenlenmesinde rol

oynarlar.

7

Elektrolitler,• Oksidoredüksiyon olaylarının düzenlenmesine

katkıda bulunurlar. • Metabolik olayları etkilerler. • Katalizde kofaktör görevi üstlenirler.

8

Sodyum (Na)

vücutta özellikle ekstrasellüler sıvıda temel katyon olarak bulunur

9

Hücre içi sıvı ile hücreler arası sıvı arasındaki sodyum konsantrasyon farkı, Na+-K+ ATPaz ile sağlanan aktif taşınımın bir sonucudur.

10

Sodyumun işlevleri:

ozmotik basıncın düzenlenmesinde etkilidir; suyun dağılımında rol oynar

asit-baz dengesinin düzenlenmesinde Cl ve HCO3 ile

birlikte rol oynar

11

12

Sodyum,

hücre zarı geçirgenliğini düzenler

önemli bileşikler ve hücrelerin yapısında yer alır

kas-sinir uyarılmasında rol oynar; kas-sinir uyarı denkleminin pay kısmında yer alır

13

Erişkin sağlıklı bir insanda serum sodyum düzeyinin normal değeri 1407,3 mEq/L

Serum sodyum düzeyinin normalden yüksek olması hipernatremi olarak tanımlanır.

Serum sodyum düzeyinin normalden düşük olması hiponatremi olarak tanımlanır

14

Potasyum (K)

vücutta özellikle hücre içinde bulunur; intrasellülerin temel katyonudur.

15

Potasyumun işlevleri:

sodyumun ekstrasellülerdeki işlevlerini intrasellülerde üstlenir

glikolitik yolda görevli pirüvat kinazı aktifleyen bir katyondur

doku hücrelerinin fazlalaşmasını sağlayıcı etkisi vardır

16

Potasyum,

ekstrasellülerde kas aktivitesi ve özellikle kardiyak aktivite açısından önem taşır

kas-sinir uyarılmasında rol oynar; kas-sinir uyarı denkleminin pay kısmında yer alır.

diüretik etkisi vardır

17

Erişkin sağlıklı bir insanda serum potasyum düzeyinin normal değeri 3,5-5,1 mEq/L

Serum potasyum düzeyinin normalden yüksek olması hiperpotasemi (hiperkalemi) olarak tanımlanır.

Serum potasyum düzeyinin normalden düşük olması hipopotasemi (hipokalemi) olarak tanımlanır.

18

Klorür (Cl-)

temel ekstrasellüler anyondur.

Proteinat ve diğer anyonların bulunduğu yerde klorür iyonu azdır.

19

Plazmada HCO3 konsantrasyonu artınca klorür

kayması diye tanımlanan olayla klorür iyonu eritrositlerin içine kaçar. Plazmada bikarbonat konsantrasyonu azalınca da klorür iyonu plazmaya geri döner.

20

Klorürün işlevleri:

plazma ozmotik basıncının düzenlenmesine katkıda bulunur

asit-baz dengesinin düzenlenmesinde rol alır

21

Klorür,

su metabolizmasının düzenlenmesine katkıda bulunur

amilazı aktifler

mide özsuyunda HCl oluşumuna katılır

22

Erişkin sağlıklı bir insanda serum klorür düzeyinin normal değeri 98-108 mEq/L

Serum klorür düzeyinin normalden yüksek olması hiperkloremi olarak tanımlanır

Serum klorür düzeyinin normalden düşük olması hipokloremi olarak tanımlanır.

23

Magnezyum (Mg)

potasyum ile birlikte temel intrasellüler katyonlardandır

24

Magnezyumun işlevleri:

Enerji transferi, depolanımı ve kullanımı ile ilgili enzimatik reaksiyonların katalizinden sorumludur. Hücre solunumu, glikoliz, kalsiyum ve sodyum gibi diğer katyonların membrandan taşınmasında önemli bir kofaktördür.

Hücre içi kalsiyum iyon konsantrasyonunun dinlenme sırasında düşük tutulmasını sağlamaktadır.

25

Magnezyum,

sinir impulslarının iletilmesinde gerekli olan asetil kolinin sentezinde ve yıkılmasında rol oynar

kas-sinir uyarı denkleminin payda kısmında yer alır; sinir sisteminin aşırı duyarlılığını azaltır. Plazmada %5 mg üzerinde magnezyum bulunması anestezi yapar

26

insanda serum magnezyum düzeyinin normal değeri 1,7-3,0 mg/dL

Serum magnezyum düzeyinin normalden yüksek olması hipermagnezemi olarak tanımlanır

Plazmada %5 mg üzerinde magnezyum bulunması anestezi yapar

Serum magnezyum düzeyinin normalden düşük olması hipomagnezemi olarak tanımlanır

27

Kalsiyum (Ca)

Vücutta iskelet sistemi başta olmak üzere yumuşak dokularda ve hücre dışı sıvılarda bulunur.

İskelet sistemi, hücre içi ve hücre dışı sıvılara kalsiyum sağlayan ana depo olarak fonksiyon görmektedir.

28

Plazma kalsiyumunun yaklaşık olarak %50 kadarı serbest halde, %40 kadarı proteine bağlı, %10 kadarı ise bikarbonat, laktat, fosfat ve sitrat gibi diffüze olabilen küçük anyonlarla kompleks oluşturmuştur. Plazmada serbest (iyonize) kalsiyum fizyolojik olarak aktiftir.

29

Kalsiyumun işlevleri:

kemiklerin ve dişlerin oluşumunda yapı taşı olarak yer alır

kapiller damarların ve membranların geçirgenliğini azaltır

normal kas kasılması için gereklidir

30

Kalsiyum,

kanın pıhtılaşması için gereklidir

hormonal etkinliklerin başlatılmasında ikinci haberci olarak rol oynar

31

Kalsiyum,

sinir impulslarının naklinde etkindir. Plazma iyonize kalsiyum konsantrasyonu, kas-sinir uyarı denkleminin payda kısmında yer alır

lipaz, ATPaz, süksinat dehidrojenaz gibi bazı enzimlerin aktivatörüdür

32

Erişkin sağlıklı bir insanda serum total kalsiyum düzeyinin normal değeri 8,5-11,5 mg/dL

Serum kalsiyum düzeyinin normalden yüksek olması hiperkalsemi olarak tanımlanır

Serum kalsiyum düzeyinin normalden düşük olması hipokalsemi olarak tanımlanır

33

Fosfor (P)

Fizyolojik olarak hücre içi ve dışında fonksiyon görür, ana deposu iskelet sistemidir.

Hücre dışı sıvıda inorganik fosfat şeklinde çoğunlukla primer fosfat (H2PO4

) ve

sekonder fosfat (HPO42) olarak bulunur.

34

İnorganik fosforun işlevleri:

kemik ve dişlerin oluşumunda kalsiyum ile birlikte rol alır

kanın normal kalsiyum konsantrasyonunun korunmasında gereklidir

nükleik asitlerin yapı taşlarındandır

35

İnorganik fosfor,

asit-baz dengesinin düzenlenmesinde rol alır; H2PO4

/ HPO42 tampon sistemi böbreklerde

önemli bir tampon sistemidir

enerjinin hücre aktivitesine transfer edilmesinde ve karbonhidrat metabolizmasında gereklidir; ATP ve fosforile metabolik ürünlerin yapı taşlarındandır

36

Erişkin sağlıklı bir insanda serum inorganik fosfor düzeyinin normal değeri 2,5-4,5 mg/dL

Serum inorganik fosfor düzeyinin normalden yüksek olması hiperfosfatemi olarak tanımlanır

Serum inorganik fosfor düzeyinin normalden düşük olması hipofosfatemi olarak tanımlanır