Tomasz Sadowski , Piotr Szymański

MODELOWA FARMA EKO i PRO-KLIMATYCZNA

W CHUDOBCZYCACH GMINA KWILCZ

oraz w filiach w Marszewie i Władysławowie gmina Lwówek Wlkp

Projekt modelowej farmy eko i pro-klimatycznej przygotowywany jest w partnerstwie publiczno-prywatnym. Wśród partnerów znajdują się organizacje, instytucje publiczne i osoby prywatne, m.in. partnerzy z USA („Animal Welfare Instytut”), farmerzy holenderscy, Związek Owczarzy Francuskich, Uniwersytet Przyrodniczy w Poznaniu, Urząd Marszałkowski Województwa Wielkopolskiego, Urząd Gminy Kwilcz, Urząd Gminy Lwówek Wlkp, Starostwo Powiatu Międzychodzkiego, Starostwo Powiatu Nowy Tomyśl, oraz Stowarzyszenie Integracyjne Wspólnot, Fundacja Edukacji Ekologicznej i Fundacja „Barka”. Dla realizacji i tego projektu tworzona jest „spółka publiczno-prywatna non-profit” z udziałem powyŜszych partnerów. Modelowa farma eko i pro-klimatyczna składać się będzie z następujących działów: 1. Dział rolny: w tym uprawy rolne, łąki, plantacje owocowe, warzywne i zielarskie, 2. Dział nawoŜenie-nawadnianie 3. Dział maszyn i urządzeń 4. Dział hodowlany: trzoda chlewna, owce, kozy, króliki, kury, w tym dział rybacki 5. Dział przetwórczy: zakłady przetwórczy (w zaadoptowanych budynkach) 1. w Chudobczycach oraz filiach w Marszewie i Władysławowie, przenośna ubojnia, 2. zakład makaronów w Chudobczycach (Spółdzielnia Socjalna „Świt”), 6. Dział magazynowy 7. Dział sprzedaŜy w Poznaniu(ul. Dąbrowskiego): targowisko, sklep oraz sieć

sprzedaŜy 8. Dział szkoleniowy:

a) Centrum konferencyjne; dwór w Chudobczycach z salami, pokojami gościnnymi i własnym zapleczem kuchennym

b) Centrum Integracji Społecznej w Chudobczycach z restauracją, hotelem, klubem i salami edukacyjnymi (Stow. Integracyjne Wspólnot oraz spółdzielnia socjal. „Świt”)

c) c. Ośrodek edukacji ekologicznej w Marszewie (Fundacja Edukacji Ekologicznej oraz Spół. Socj.,Marszewo,),

d) Ośrodek ziół i przetworów tradycyjnych we Władysławowie (Stow. Pomocy Bezrobotnym „Lepsza Przyszłość” i spółdzielnia socjalna EkoFarma

e) Centrum rekreacyjno-szkoleniowe „Ośrodek nad Jeziorem” w Chudobczycach

9. Dział energii odnawialnej oraz ekologicznych technologii budownictwa:

a) farma 24 wiatraków (na ziemi Agencji Własności Rolnej oraz Fundacji „Barka”)

b) osiedle 25 domów jednorodzinnych ( Osiedle Liderów) z materiałów ekologicznych

10.Dział administracji i budŜetu - w poszczególnych działach oraz razem w sieci gospodarczej

Opis gospodarstwa i plany rozwoju produkcji ekologicznej i zwierzęcej Gospodarstwo edukacji ekologicznej w Chudobczycach posiada 445 ha uŜytków rolnych po byłym PGR, w tym: 425,53 ha gruntów rolnych. W październiku 2003 r. gospodarstwo otrzymało certyfikat AgroBioTestu na uprawy ekologiczne. Fundacja „Barka” jest właścicielem 60 ha gruntu oraz zespołu pałacowo parkowego i Ośrodka nad Jeziorem. Pozostałe grunty rolne, wraz z zabudowaniami gospodarczymi, są dzierŜawione od Agencji Rolnej Skarbu Państwa na podstawie umowy dzierŜawy z dnia 4 października 1999 r. na czas nieokreślony. W gospodarstwie prowadzone są następujące uprawy ekologiczne: Ŝyto, jęczmień jary, mieszanka zboŜowa, ziemniaki jadalne, trawa nasienna, łubin słodki, lnianka, gorczyca, lucerna, wiesiołek, łąki na gruntach ornych, łąki, pastwiska oraz 2 ha sad starych odmian drzew owocowych. Ze względu na powtarzające się susze, planowane jest zbudowanie systemu melioracyjno-nawadniającego oraz poprawa struktury zdegradowanej gleby po byłym gospodarstwie państwowym poprzez nawoŜenie organiczne ( zakup humusu itp). W gospodarstwie prowadzone są następujące kierunki produkcji ekologicznej:

• stado owiec rasy białej Masywu Centralnego, 309 szt. (owce zakupione zostały od farmerów francuskich - odnowione 2009 r.)

• stado kóz rasy barwnej uszlachetnionej, 75 szt. • stado trzody chlewnej rasy złotnickiej pstrej, 125 szt. • stado kur rasy zielononóŜka, 250 szt. • produkcja warzyw pod folią, 2 folie • produkcja warzyw gruntowych, 1 ha. • produkcja jabłek z drzew tradycyjnych, 4,29 ha.

Ponadto w gospodarstwie znajdują się:

• dojarnia pięciostanowiskowa dla kóz wraz w wyposaŜeniem do produkcji serów • warsztat, wyposaŜony w dwie tłocznie oleju o wydajności 24 kg rzepaku na

godzinę kaŜda • urządzenie do produkcji estrów metylowych o wydajności 800 litrów na dobę • pracownia przetwórstwa spoŜywczego do rozlewania i pakowania olejów

ekologicznych z pierwszego tłoczenia • wytwórnia produkcji makaronów ekologicznych, obsługiwana przez spółdzielnię

socjalną „Świt” • blok mieszkalny, zaadaptowany do pełnienia funkcji hotelu (hotelik obsługiwany

jest przez spółdzielnię socjalną „Świt”) • pracownia gastronomiczna w dworku oraz druga w budynku hotelu

(obsługiwana przez spółdzielnię socjalną „Świt”) • budynki gospodarcze, tj. owczarnia, koziarnia z halą udojową (dar Holendrów),

budynek chlewni, kuźnia, magazyny na zboŜa, garaŜe, wiata na maszyny, cielętnik

• maszyny: nowoczesny kombajn zboŜowy, trzy ciągniki rolnicze duŜej mocy, maszyny uprawowe, siewnik zboŜowy

• restauracja, budowana przez Stowarzyszenie Integracyjne Wspólnoty Barka • dworek z XIX w. z salkami konferencyjnymi i wykładowymi,

Planowany jest dalszy rozwój stada owiec w oparciu o zakupione w tym roku we Francji nowe stado w liczbie 300 matek i 8 tryków, wybranych spośród najlepszych sztuk z rasy BMC przez związek rolników francuskich. Docelowo, stado podstawowe będzie liczyć 600 owiec przy produkcji 1100 sztuk jagniąt. Stado kóz zostanie wzbogacone przez zakup kóz rasy holenderskiej białej i kozła nubijskiego we współpracy z farmerami holenderskimi, zajmującymi się produkcją ekologiczną. Planowane jest utrzymanie stada podstawowego na poziome 120 kóz mlecznych. Produkcja mleka koziego będzie w całości przetwarzana na sery i produkty nabiałowe. Planowana jest rozbudowa stada trzody chlewnej rasy złotnickiej pstrej do poziomu 20 sztuk macior i dwóch knurów, prowadzonej w czystości rasy i w oparciu o wychów pastwiskowy. Cała produkcja będzie przetwarzana, włącznie z ubojem (ubojnia szwedzka). Stado kur zielononóŜek zostanie podniesione do poziomu 500 sztuk, dla których będzie zaadaptowane nowe pomieszczenie i wybieg. SprzedaŜ jaj i innych przetworów będzie oparta o centrum sprzedaŜy w Poznaniu przy ul. Dąbrowskiego. Planowany jest zakup bydła rasy mięsnej w celu odtworzenia stada podstawowego, liczącego 30 sztuk. Rozwinięta zostanie hodowla koni rasy Konik Polski. Obecne stado zostanie powiększone z 3 sztuk do 10. Prowadzona będzie hipoterapia i nauka jazdy

na koniach. Do kompleksu ekologicznego w Chudobczycach będą podłączone dwa pozostałe gospodarstwa ekologiczne, funkcjonujące w ścisłej współpracy, których właścicielem jest fundacja „Barka”, tj. gospodarstwo ekologiczne w Marszewie oraz gospodarstwo ekologiczne we Władysławowie.

Zdjęcia gospodarstwa w Chudobczycach z lotu ptaka. Widoczna zabudowa folwarczna z dworem i zespołem parkowym

Schemat Organizacyjny produkcji ekologicznej w gospodarstwach

ekologicznych fundacji „Barka”

Fundacja Pomocy Wzajemnej Barka

Produkcja Ekologiczna

Gospodarstwo Produkcji

Ekologicznej w Chudobczycach

Gospodarstwo Produkcji

Ekologicznej w Władysławowie

Gospodarstwo Produkcji

Ekologicznej w Marszewie

• Produkcja zbóŜ ekologicznych

• Produkcja jabłek z drzew tradycyjnych

• Produkcja warzyw foliowych

• Produkcja warzyw gruntowych

• Produkcja baraniny i jagnięciny

• Produkcja kóz i przetworów z mleka koziego,

• Produkcja trzody złotnickiej pstrej i wyrobów mięsnych,

• Produkcja makaronów

• Produkcja biopaliw

• Produkcja ziół • Produkcja czarnych porzeczek, • Produkcja warzyw foliowych, • Produkcja warzyw gruntowych • Produkcja królików

Produkcja zbóŜ ( orkisz), • Produkcja ziemniaków, • Produkcja warzyw pod folią • Produkcja warzyw gruntowych, • Produkcja kóz i serów kozich, • Produkcja kur i jaj rasa zielononóŜka kuropatwiana, Produkcja trzody chlewnej

Stado owiec rasy białej Masywu Centralnego w budynku owczarni w

Chudobczycach

Stado kóz rasy barwnej uszlachetnionej w budynku koziarni w

Chudobczycach

Stada kóz na pastwiskach wokół gospodarstwa

Produkcja trzody chlewnej rasy złotnickiej pstrej

Produkcja warzyw foliowych w dwóch foliach

Produkcja warzyw gruntowych na ogrodzie o powierzchni 1 ha

Produkcja ekologiczna kur rasy zielononóŜka w oparciu o wybieg

pastwiskowy

Współpraca z Animal Welfare Institut z USA - hodowla świni na pastwiskach Hodowla świń na pastwiskach, to hodowla w naturalnych warunkach, które pozwalają zwierzętom na naturalne, instynktowne zachowania. Maciory mają mozliwość budowania gniazd i Ŝycia w stadzie. Świnie spędzają duŜo czasu ryjąc i bawiąc się. ŚwieŜe powietrze i bakteriobojcze słońce sprzyjają zdrowiu zwierząt. Maciory i ich prosięta, jak równieŜ odsadzone prosięta, warchlaki i tuczniki mają stały dostęp do schronu przed upałem, wiatrem, zimnem lub opadami w prostych, stalowych lub drewnianych kojcach w kształcie "chatek". Taki system hodowli zastosowany zostanie w farmie w Chudobczycach.

Zdjęcie: Diane Halverson/AWI

Zdjęcie: Diane Halverson/AWI

Adaptacja zabytkowego dworu w Chudobczycach na centrum konferencyjno-

edukacyjne

Renowacja zabytkowego dworu w Chudobczycach, którego właścicielem jest fundacja „Barka”, prowadzona jest od 1998 r., zgodnie z zaleceniami konserwatora zabytków. W najbliŜszych latach planuje sie kolejne prace adaptacyjne, takie jak: wykonanie kuchni wraz ze stołówką i ich wyposaŜeniem w oficynie dworku, prace adaptacyjne strychu i parteru dworku z przeznaczeniem na pokoje gościnne, spełniające wymogi pokoi hotelowych i agroturystycznych wraz z łazienkami i umeblowaniem oraz renowację elewacji zewnętrznych zabytkowego dworku.

„Barka” uzyskała decyzje o warunkach zabudowy oraz zgodę konserwatora zabytków na przeprowadzenie dalszej renowacji dworu.

Dwór w Chudobczycach, zaprojektowany w XIX w. przez słynnego architekta,

Rogera Sławskiego

Dwór, po renowacji, stanowić będzie bazę dla powstającego w Chudobczycach centrum konferencyjno-edukacyjnego, w którym prowadzone będą następujące szkolenia:

1. Szkolenia w produkcji ekologicznej w zakresie upraw polowych, ogrodniczych i sadowniczych.

2. Szkolenia w zakresie hodowli ekologicznej owiec rasy białej Masywu Centralnego, kóz rasy barwnej uszlachetnionej, trzody chlewnej rasy złotnickiej pstrej.

3. Szkolenia w zakresie produkcji makaronu ekologicznego. 4. Szkolenia w zakresie produkcji olejów ekologicznych jadalnych z pierwszego

tłoczenia. 5. Prowadzenie szkoleń w zakresie produkcji paliw odnawialnych, produkcji estrów

metylowych. 6. Szkolenie w zakresie restauracji zabytkowych dworków. 7. Szkolenia w zakresie róŜnych technologii budowy budynków. 8. Szkolenia w zakresie gastronomi i cateringu. 9. Szkolenia w zakresie hotelarstwa. 10.Szkolenia w zakresie prowadzenia agroturystyki. 11.Szkolenia w zakresie przetwórstwa owocowo-warzywnego oraz mięsnego.

12.Szkolenia w zakresie przedsiębiorczości społecznej i ekonomii solidarnej.

Budowa restauracji z zapleczem kuchennym i salkami edukacyjnymi przez

Stowarzyszenie Integracyjne Wspólnoty Barka

Obok dwóch bloków zakupionych przez Fundację Barka w stanie surowym i zaadoptowanych na cele mieszkaniowe i hotelowe, Stowarzyszenie Integracyjne Wspólnoty Barka buduje restaurację z zapleczem kuchennym i salkami edukacyjnymi. Powstanie więc nowy kompleks szkoleniowo- edukacyjny z hotelem usytuowanym w jednym z bloków (prowadzonym przez Spółdzielnię Socjalną „Świt”) oraz restauracją prowadzoną przez w/w Stowarzyszenie.

SprzedaŜ produktów regionalnych i ekologicznych

Sklep tradycyjnych produktów regionalnych i ekologicznych w Poznaniu przy ul. Dąbrowskiego wraz z rynkiem hurtowym warzyw ekologicznych, powstaje przy współpracy z Urzędem Marszałkowskim oraz związkiem producentów produktów tradycyjnych i regionalnych. Obecnie prowadzona jest sprzedaŜ straganowa warzyw ekologicznych, a po renowacji sklepu, równieŜ pozostałych wyrobów.

Centrum sprzedaŜy sieciowej z targowiskiem dla produktów tradycyjnych i ekologicznych w Poznaniu przy ul. Dąbrowskiego

Stragany na targowisku w Poznaniu przy ul. Dąbrowskiego

SprzedaŜ produktów ekologicznych w marketach (M 1)

Przetwórstwo Wyprodukowane produkty ekologiczne będą równieŜ przetwarzane. Obecnie, produkowane są makarony w makaroniarni, mieszczącej się w gospodarstwie w Chudobczycach. Przetwory warzywne, wytwarzane w oparciu o produkty ekologiczne z gospodarstwa w Chudobczycach, prowadzi warsztat gastronomiczny Centrum Integracji Społecznej w Poznaniu na Zawadach. Przetwory mięsne wytwarzane są w oparciu o współpracę z zakładem „Karweks” w Pniewach oraz wytwórnię wędlin w zakładzie rodzinnym w Zębowie. Planowana jest produkcja serwów kozich w ramach współpracy z mleczarnią w Nowym Tomyślu, a następnie takŜe we własnej przetwórni, która powstanie w budynku byłego jałownika w Chudobczycach.

Budynek gospodarstwa w Chudobczycach, w którym planowana jest

przetwórnia warzyw, owoców, mięsa oraz mleka

SprzedaŜ bezpośrednia wędlin dla klientów Ośrodek rekreacyjno-szkoleniowy nad jeziorem Lubosz Wieki oraz plany rozwoju infrastruktury sportowo- rekreacyjnej Ośrodek rekreacyjno-szkoleniowy w Chudobczycach został wybudowany dzięki grantowi, uzyskanemu ze środków Fundacji Villum Kann Rasmussen. Fundacja ta załoŜona została przez jeden z największych koncernów, produkujących okna dachowe - duńską firmę „Velux”. Fundacja jest finansowana z zysków, uzyskanych ze sprzedaŜy okien w Polsce oraz na Węgrzech. Środki przeznaczane są głównie na wsparcie rozwoju projektów edukacji ustawicznej oraz wsparcie wypoczynku dzieci biednych. Ze środków grantu w Chudobczycach zostało wybudowanych dziesięć domków wypoczynkowych wraz ze świetlicą i infrastrukturą. Ośrodek jest połoŜony przy zachodnim brzegu jeziora Lubosz Wielki, na ziemi naleŜącej do „Barki”. Prace, związane z wykonaniem fundamentów, infrastruktur, instalacji wod.-kan. oraz ogrodzenie terenu i drogi dojazdowe powierzono Stowarzyszeniu Integracyjnemu Wspólnoty Barka z Chudobczyc, które prowadzi dom wspólnoty z 60 mieszkańcami. Natomiast dostawcą domków została firma „Ficus” z Poznania, od której zakupiono drewniane domki i świetlicę. Dalszy rozwój to rozbudowa ośrodka w oparciu o partnerstwo publiczne z gminą Kwilcz, Urzędem Marszałkowskim Województwa Wielkopolskiego, Lasami Państwowymi, związkiem wędkarskim oraz innymi partnerami społecznymi, takimi jak stowarzyszenia i organizacje, działające w Partnerstwie Lokalnym. Wspólnie przygotowany został projekt budowy plaŜy, zagospodarowania akwenu wodnego, wycinki trzciny, budowa pomostów, punktów widokowych i przystani Ŝeglarskich. Są tu sprzyjające warunki do tworzenia szlaków wodnych, poniewaŜ jezioro Lubosz Wielki

łączy się z dwoma jeziorami: Lubosz Małe oraz Pniewskim tworząc, połączony strumykiem oraz podmokłymi szuwarami z lęgowiskiem ptactwa, małe pojezierze trzech pięknych jezior. Tutaj fundacja „Barka” planuje, we współpracy z Gminą Kwilcz, utworzenie trasy kajakowej wraz z przystaniami. W samym ośrodku powstaną nowe domki całosezonowe, wiata na sprzęt wodny, większa oczyszczalnia ekologiczna, pole namiotowe, boiska do uprawiania sportów, plac zabawy dla dzieci i sklepik letni.

Ośrodek rekreacyjno-szkoleniowy „Barki” w Chudobczycach z lotu ptaka

Ośrodek „Barki” nad jeziorem Lubosz Wielki w czasie letnich turnusów wypoczynkowych Farma wiatraków

W Chudobczycach podjęte zostały teŜ działania w kierunku utworzenia farmy 24 wiatraków o wysokości ok. 100 metrów kaŜdy, usytuowanych peryferyjnie względem wioski, na ziemi będącej częściowo własnością fundacji „Barka” oraz Agencji Własności Rolnej. Fundacja „Barka” złoŜyła wniosek do Premiera RP o przejęcie, w formie zakupu, ponad 300 ha ziemi, dotychczas dzierŜawionej od państwa i uprawianej ekologicznie od 12 lat. Gmina Kwilcz opracowuje program zagospodarowania obszaru pod tę inwestycję. Zainteresowanie inwestycją wykazuje firma portugalska. Jest to kontynuacja działań proklimatycznych w Chudobczycach. Funkcjonują juŜ tam 2 kotłownie na biomasę ( zrębki, słoma), a obecnie istnieje moŜliwość uruchomienia produkcji energii odnawialnej w ramach farmy wiatraków. Planowane są tam równieŜ inwestycje w zakresie baterii słonecznych i małych wiatraków gospodarskich (do 10 metrów wysokości).

Osiedle Liderów Plany zbudowania „Osiedla Liderów” związane są z dalszymi etapami rozwoju Liderów Barki, ich rodzin, a takŜe całego lokalnego środowiska. Liderami Barki nazywane są osoby, które pokonały swoją bezdomność, uzaleŜnienia, bezrobocie i pełnią kluczowe role w ramach Sieci Barki. Liderzy Barki prowadzą dzisiaj stowarzyszenia samopomocowe, spółdzielnie socjalne, pracują w centrach integracji społecznej, w

przedsiębiorstwach społecznych lub spółkach non-profit oraz w ramach Sieci Integracji Migrantów (Barka UK) w Centrach w Londynie, Hamburgu czy Kopenhadze. Ich doświadczenia Ŝyciowe są kluczowym elementem wspierania rehabilitacji i reintegracji osób znajdujących się w kryzysach Ŝyciowych. Pracując zagranicą są teŜ w stanie podjąć się budowy własnego domu jako końcowego etapu pełnej integracji społeczno-zawodowej. Osiedle Liderów tj. osiedle 25 domów jednorodzinnych powstanie przy drodze łączącej Chudopczyce z Luboszem na ziemi będącej własnością Fundacji Barka. Działki pod budowę o powierzchni 300 m 2 ufundowała Fundacja Barka (istnieje moŜliwość powiększenia działki). Liderzy otrzymują ją jako nagrodę za ich zaangaŜowanie w pomoc innym i świadectwo przemiany Ŝycia. Konkurs pn. „Drabina Jakubowa” organizowany jest w ramach Sieci Współpracy Barka. „Drabina Jakubowa” symbolizuje rozwój i dąŜenie do doskonałości. Dotychczas Nagrody w postaci działki otrzymali: Tomasz Flinik prowadzący Stowarzyszenie Integracyjne Wspólnoty Barka w Chudopczycach, Anna Polańska prowadząca dom Wspólnoty Barka we Władysławowie oraz Spółdzielnię Socjalną EcoFarma, Zdzisław Molenda prowadzący Spółdzielnię Socjalną „Świt” oraz uprawy w farmie ekologicznej w Chudopczycach, Zbyszek Ściana prowadzący Fundację Edukacji Ekologicznej oraz Spółdzielnię Socjalną „Marszewo”. W najbliŜszych latach kolejni Liderzy otrzymają nagrody w postaci działek budowlanych. Obecnie Gmina Kwilcz przygotowuje plan zagospodarowania przestrzennego dla w/w inwestycji.