Monumentet e Durresit

7/22/2019 Monumentet e Durresit

1/32

MONUMENTET E DURRESIT:

1. Muri rrethues i kalase.2. Amfiteatri.3.

Forumi Bizantin. (rotonda).4. Banesa Aleksander Moisiu

5. Hamami Mesjetar.6. Termat Antike (poshte Teatrit Aleksander Moisiu )7. Pusi Top-Hanes.8. Cisterna Mesjetare (prane Varrezave te Deshmoreve ).9. Xhami Fatih.10.Banesa 115.11.Mozaiku prane depos ujit.12.Mozaiku te Pallati Sportit.13.Bazelika e Shen Mehillit Arapaj.14.Bazelika Gjuricaj Ishem.15.Kalaja e Ishmit.16.Kulla Sulejman Kulles Ishem.17.Kalaja te Kepi Rodonit.18.Kisha e Shen Ndoit.(Kepi Rodonit).19.Muri Porto Romane.

Rrethi Kavaje.

1. Muzeu Etnografik.2. Portiku tek Xhamia.3. Ura Bugaqit.4. Kisha e Shen Premtes. (Cete ,Kavaje)5. Kulla Sahatit.6.

Depo Kripes ,Karpen.7. Banesa Haxhi Alushi.

8. Banesa Haxhi Myftari.9. Banesa Man Kashami.10.Banesa Bajram Xhani.11.Banesa Kadri Xhafa.12.Banesa Bardhyl Gorani.13.Ndertesa Bashkise.14.Kalaja Bashtoves (Bashtove).


2/32

Rrethi Peqin:

1.

Kalaja Peqinit.2. Kulla e Sahatit.3. Ura Antike (Fshati Fatish Peqin).

1. MURI RRETHUES I KALASE.Muri rrethues i qytetit te Durresit,mesojme nga burimet historike seDurresi ka qene I fortifikuar edhe me pare.Mund te themi sendertimet mbrojtese te kesaj perjudhe ishin ne gjendje te dobet,ngaqepak vite me vone ju be nje rikonstruksion I plote I mureve rrethuesete qytetit.Veprimtari qe mund te jete bere me e nevojshme edhe ngapasojat e shkaterrimeve qe sollen Gotet.Teknika e ndertimit me fugame te ngushta se trashesia e tulles,I pergjigjet fare mire karakterit te

ndertimeve mbrojtese te shek.III- IV te eres sone,perjudhe kur urrethuan mure mbrojtese edhe ne qytete te tjera te rendesishem teperandorise per tI shpetuar vales se dyndjes se popujve.


3/32

Ne antikitetin e vone qyteti I Durresit,mbrohej nga mure dhe kulla tefuqishme,te cilat perbenin bazen e fortifikimeve dhe gjate mesjetesse

hereshme e te mesme deri ne pushtimin Turk,si ngamadhesia,konstruksioni dhe teknika e ndertimit kalaja e Durresitpredominon mbi gjithe fortifikimet perreth.Fortifikimet rreth Durresitmund ti ndajme sipas funksioneve ne mure barrjere,kulla vrojtimit,dhekeshtjella.Tre rrethimet e Durresit te perfunduara nga Anastasi I kaneqene me afer ketij qyteti,keshtu rrethimi I pare qe formonte Akropolin ,arrijne ne lartesine deri ne 8 m.Rrethimi I dyte perbente kalane e madhekaterkateshe,ndersa I treti murin pa kulla ne veri te Durresit.

2. AMFITEATRI.Germimet Arkeologjike te bera rreze mureve te keshtjelles kane nxjerrene drite rrenojat e nje Amfiteatri te madh,I vetmi I ketij lloji ne Shqiperidhe nder me te medhenjte ne boten antike.Amfiteatri eshte ndertuar nefillim te shekullit II e.s.Ky Amfiteater ka permasa te krahasuesheme meAmiteatrot e medhenj te asaj kohe.Amfiteatri eshte nje deshmi e fuqiseekonomike te Dyrrahut,si dhe nje nga qytetet me te medhenj te

Adriatikut,dhe e njohurive te plota teknike te ndertuesve Ilir.Deri tanieshte zbuluar vetem gjysma e monumentit qe perfaqesohet ngashkallarja,galeritedhe dy menianume.Amfiteatri eshte ndertuar me murature te perzier ose vetem metulla.objekti ka formen e Elipsit,ku aksi I madh eshte I gjate 132.4X113.2m.dhe me nje arene ne qender prej 61.4 X 42.2 m,dhe lartese qearrinte 20 m.Mendohet qe kapaciteti I Amfiteatrit te kete qene reth 18000 spektatore.


4/32

Ne Amfiteater organizoheshin ndeshje midis Gladiatoresh, aktivitete te

ndryshme,artistike,etj.Amfiteatri I Dyrrahit eshte ndertuar ne faqen lindore te kodres ne kuoten59 m,ne pjesen juglindore te keshtjelles,ne mes te harkut verior dhe

jugperendimor te mureve te kalase.Amfiteatri u braktis ne shekullin Vpas Kr.,cka u pasua me grabitjen e pllakave mveshese.Ne shek.V pasKr.,ne nje nga galerite e Amfiteatrit,u ndertua nje kapele,ndersa arena ushnderrua ne varreza.

Amfiteatri filloi te zbulohej ne vitin 1966,ku punimet arkeologjikedrejtoheshin nga Arkeologu Vangjel Toci.

Kur Amfiteatri nuk perdorej me,mbi germadhat e tij u ndertua neshekullin e VI nje kapele e thjeshte me gure e copa tullash te mbledhuraperreth.Ne kapele hyhet nepermjet galerive te objektit ku eshte endertuar nje vaske pagezimi,Fillimisht kapela ka qene e pikturuar dhe mepas mbi pikturat,mesa duket te fshira pjeserisht,jane vendosur ne muretanesore panele mozaiku.Kapela vlersohet per historine dhe mozaikun (unikal ne vendin tone,pervete pozicionin e tij vertikal qe ky mozaik ka),qe jane vendosur ne njenga qemeret e Amfiteatrit,ndoshta para ndertimit te mureve.Ato lidhenme fillimet e Krishterimit ne kete qytet te madh,te Adriatikut dhe Ikushtohet Shen Astit,peshkop dhe martir I pare e Durresit.


5/32

Amfiteatri ka pesuar nderhyrje restauruese te vazhdueshme nder vite,pornderhyrjet te konsiderueshme jane bere ne vitin 2004.

Aktualisht ka nje kontrate me ekipin Italian te universitetit teParmes,dhe me M.T.K.R.S. Tirane dhe I.M.K Tirane,ne kuader teprogramit te UNOPS it,I cili parashikon daljen e rrenojave dhe gjetjevearkeologjike fare prane kuotes ekzistuese te arenes.

3. FORUMI BIZANTIN (rotonda).Nga germimet arkeologjike te viteve 1987 -1990,prapa Pallatit te Kultures

Aleksander Moisiu,me autor Arkeologun Afrim Hoti,u zbuluan rrenojate nje Shesh Tregu te periudhes Bizantine .Mendohet qe monumenti tejete ndertuar ne fund te shekullit V.pas Kr. ,dhe te kete funksionuar si Itille deri ne shekullin VII.Me vone ai eshte kthyer ne varreza.Monumenti eshte kompozuar ne formen e nje Portiku rrethor,ne mesin ete cilit gjendet nje podium .Portiku I shtruar me pllaka mermeri eshterrethuar me nje kolonade 40 m.Ne shpine te Portikut shtrihet grupi Idyqaneve,Ky monument ka funksionuar si shesh publik,duke qene Ipajisur dhe me mjedise tregetimi aty jane organizuar panaire dhe pazareper popullaten e qytetit dhe rrethinave te tij.


6/32

Objekti ka pesuar nderhyrje restauruese ne vitin 2003,ku eshte realizuarngritja e kollonave dhe restaurimi I mureve.

4. BANESA ALEKSANDER MOISIU.

Qyteti I Durresit ka pesuar ndryshime te vazhdueshme gjatehistoriese.Jeta qytetare nuk eshte nderprere asnjehere qe nga koha ethemelimit te tij dhe per pasoje urbanistika e qytetit dhe banesat e kane

patur shume te veshtire te mbijetojne gjate shekujve.Breza te tereqytetaresh kane qene te detyruar te prishnin perpara se tendertonin,mbasi hapesira e qytetit ishte e kufizuar dhe nuk lejontezgjerime te ndjeshme te siperfaqes se banuar.


7/32

Per pasoje sot ne Durres ka shume pak banesa qytetare te tradites.Vetempjesa e qytetit brenda kalase ka disa banesa,nje deri ne tre kate,te

ndertuara ne fund te shekullit.XIX dhe fillimi I shekullit XX.Ne mes tyremund te vecohet ndertesa ku ka jetuar femijerine aktori I shquarAleksander Moisiu.Ndertimi perfaqeson nje banese me cardak e tipit tearkitektures qytetare te fundit te shekullit XIX.Ne kete banese jane bere restaurime te konsiderueshme vazhdimishtnder vite dhe gjendja e baneses eshte ne kondicione te mira,Banesashfrytezohet ne ambjentet e katin e pare per zyrat e D.R.M.K se dhe neambjentet e katit te dyte per Muzeun Etnografik Durres.

5. HAMAMI MESJETAR.Hamami (banjo Turke) e vjeter publike ne qender te qytetit,duketndertim i shekullit XVIII-te..Ne keto kushte ai perbehej nga pjesa e vjeterqe perban pjesen qendrore te hyrjes mbuluar me Kupole masivesferike,dhe dy ambjenteve te vogla per larje qe I sherbeninHamamit,kurse ne krahun lindor te objektit ndodhet kazani prej bakri Icili ngrohej ne sherbim te Hamamit,ku avulli kalonte nepermjet tubave


8/32

prej qeramike te fiksuara ne muret brenda HamamitDhe dyshemeja eHamamit ngrohej nepermjet kaldajes.Rreth ketij objekti ka gjurme te tjera ndertimi te cilat vertetojne qe kyobjekt mund te kete qene me I madh.

6. TERMAT ANTIKE (poshte Pallatit Aleksander Moisiu)Permiresimi I jetes publike ne qytetet romane,solli ne perhapjen epraktikave higjenike dhe te ndertimeve perkatese si banjot private(balnea) dhe banjot publike (thermae),sipas tradites shekullore te lindurne Itali rreth shekullit II para Kr,.nga ku u perhap ne te gjitha vendet esunduara nga Roma.Ne Durres jane zbuluar disa ndertesa antike me ambjente qe ngroheshinnga poshte dyshemese (hypocaust),disa prej te cilave e referohen banjovekarakter publik banjot e zbuluara ne vitin 1960 gjate ndertimit te Pallatitte Kulture Aleksander Moisiu Durres,qe I atribohen fazes se

rendesishme urbanistike te gjysmes se pare te shekullitII mbas Kr,.Ketobanjo ishin te pajisura me tepidarium,frigidarium,piscina.Ato paraqesin nje


9/32

dysheme te thjeshte,te shtruar me pllaka katrore te alternuara bardhe ezi.Ne nje faze te antikitetit te vone ndoshta mbas termetit te 346 mbasKr,.u bene modifikime dhe ndertesa ndryshoi funksionin per shkak tenderprerjes se tubacioneve te ajrit te ngrohte (hypocastium)dhe me pas

per tu perdorur si varreeze.Aktualisht jane te dukshme vetem dyambjente.Ne perendim te ketij kompleksi kalon rruga e vetme romake egjetur,me drejtim veri jug (cardo).

7. PUSI TOP HANES.Pusi I Top Hanase eshte nje monument qe I perket shekullit te XVI-te.Mendohet qe me origjine mund te kete qene nje Nymfe Antike .Gjate

mesjetes ka sherbyer per funksionimin e populates me uje,qe e cilakavazhduar deri ne vitet 1970 .Ne perjudhen Veneciane duhet te ketepesuar nje nderhyrje serjoze e cila duket nga perdorimi I elementeveantike sic jane kolonat e granitite,guret e medhenj katerkendor qerrethojne gryken e pusit ne forme kalldremi.


10/32

Me shpikjen e barutit ky pus I perkiste nje punishte per prodhimin ebarutit,nga e cila ka marre dhe emrin.Eshte shpallur Monument Kulturene vitin 1973.Ne vitin 2005 ka pesuar nderhyrje restauruese tekonsiderueshme,per ta sjelle kete monument ne kushte te vizitueshme.

8. CISTERNA MESJETARE (Prane Varezave te Deshmoreve).Ndersa Durresi,nje nder qytetet me te medhenj te botes Antike,furnizohej me uje nga burimet e ndryshme te kodres mbi te cilen ngrihej

qyteti dhe nga lumi I Erzenit,prej ku uji cohej me anen e nje ujesjellesi.Metej shperndarja e ujit kryhej me ane tubacionesh prej plumbi.Nje nga keto deshmi eshte dhe Cisterna mesjetare e Durresit e cilandodhet prapa muzeut te deshmoreve ,kjo cisterne perfaqeson njendertim interesant ne llojin e vet.Perbehet prej nje volumiparalelopipedik qe mbulohet siper prej nje qemeri cilindrik.

Per perballimin e presionit te ujit ne faqet e jashteme te mureve te

objektit jane ndertuar kontraforte me gure e breza tullash.Ndertimi ICisternes duhet ti takoje, shekullit te XIX te.


11/32

9.

XHAMIA FATIH.

Xhamia Fatih,eshte ndertuar ne fillim te shekullit XVI ,pas pushtimit teqytetit te Durresit nga Turqit.Xhamia Fatih eshte ndertuar mbi rrenojat enje Bazelike te vjeter ne qendren me te madhe te kesaj periudhe ne vendintone.nga ndertimi I vjeter I kesaj Bazelike ruhen dhe pak mure metulla,ruhet gjithashtu pjeserisht Arkada veriore dhe muri perendimor Irindertuar me tekniken e Kluasonazhit qe I takon shekujve XIII XIV.

Xhamia Fatih eshte nje nga Xhamite me te vjetra ne vendin tone,ajo eshtene kondicione te mira per vete faktin qe kjo Xhami shfrytezohet ngaKomuniteti Musliman.

10. BANESA 115.Banesa ne Durres,ne lagjen Nr.3 ,Nr 115 e cila eshte shpallur MonumentKulture e kategorise se pare.Banesa I perket tipit te banesave te gjysmesse dyte te shekullit XIX dhe fillim te shekullit XX,qe I takon shtreses sere te Borgjezise qe po lindetene kete periudhe.Nga zgjidhja funksionaledhe trajtimi I jashtem arkitektonik ajo eshte shkeputur nga tipettradicionalete ndertuar ne qytetin e Durresit dhe qytetet e tjera teShqiperise se mesme.Ne zhvillimin planimetrik ka formen katrore dheeshte se bashku me katin nen cati.


12/32

Banesa eshte ndertuar ne vitin 1884,.Ne oborrin e kesaj banese ndodhetdhe nje sterre e cila mbushtet ne menyre natyrale nga ujrat e shiut,kugrumbullohet nga catia,dhe nepermjet ulluqeve,dergohet ne sterre.

Banesa eshte ne podhuajse e amortizuar dhe ka nevoje urgjente pernderhyrje restauruese.

11.MOZAIKU PRANE DEPOS SE UJIT,Durres.Mozaiku ndodhet ne pjesen veri perendimore te qytetit te Durresit,ne

nje nga kodrat e qytetit ne nje lartesi rreth 70-80 m mbi nivelin e detit.Jane dy ambjente te shtruara me mozaik qe I takojne nje baneseantike,nder me te hershmet,me vlera te vecanta historike ne vendintone,ato I takojne shekullit te III-II p.e.r.Njeri nga ambjentet eshte dyshemeja e dhomes se pritjes,dhe shtrojatjeter eshte oborri I kesaj banese.Ne te dyja shtrojet nuk gjejme vizatimine asnje motive,por vihet re nje vendosje e harmonishme e gureve(teselash,zajesh).I pari eshte punuar me gure te bardhe (gelqeror),prere pak a shume neforme katerkendeshi ne madhesine 2x2x2 cm i realizuar ne sektoregjatesor me trashesi rreth 50 cm,per efekt koloristik tek tuk ndihet


13/32

venndosja e gureve me ngjyre jeshile.Shtroja e dyte (oborri) eshterealizuar me gure me te medhenj lumi (zaje),dhe me shume ngjyra si:ekuqe,e zeze,e bardhe dhe jeshile.

12. MOZAIKU TE PALLATI SPORTIT Durres.Mozaiku eshte I zbuluar ne vitin 1968 gjate punimeve per ndertimin ePallatit te Sportit Ramazan Ngjala. Ky mozaik I perket dyshemese senje godine antike te shekullit te III IV pas Kr.Me anen e kubikeve shumengjyresh jane paraqitur ne te motive tendryshme si: gjethet e akanthit,luspat e peshkut,gersheti,etj.Brendaemblemes ruhet mbishkrimi me shkronja latine Martinia.


14/32

Mozaiku eshte I zbuluar pjeserisht,ku nje nje pjese e mozaikut eshte nenoborrin e shkolles Marie Kaculini.Mozaiku eshte I pa vizitueshem perarsye sepse mbi te jane bere ndertime,ne vitet e fundit.

13.BAZELIKA E SHEN MEHILLIT Arapaj.Rrenojat e Bazelikes se Shen Mehillit jane zbuluar ne fshatin Arapaj,rreth6 km,ne lindje te qytetit.Bazelika ka permasa 90 X28 m,tre absida.tre nefe

dhe tre hyrje.Ndertimi eshte bere me murature te perzier (gure,tulla e llacgelqeror).Ne anen jugore te bazelikes eshte punuar me gure kubike polikrom njeMozaik me permasa 9 X6 m.Mozaiku ka dy emblema,ne emblemen e pareeshte dhene skena e eukaristise:nje karakter me gjethe rrushi dhe dydrere,ndersa emblema e dyte perfaqeson nje kompozim pastromal mebarinj, kuaj,qen,e dhi.


15/32

Monumenti eshte ngritur ne shekullin e VI dhe ka ruajtur funksionet e tijderi ne shekullin e XI.

Per nje jete te ngjeshur kishtare flasin edhe gjurmet e ndertimeve te njesere kishave,qe jane te dokumentuara ne qytet si:Te shenjtet Kozma eDamian,Shen nikolla,Shen Teodori,Shen Pali,Shen Jaku etj.Ndermjetketyre ndertesave,me e rendesishmja eshte Bazelika e Arapaj,kushtuarShen Mehillit.nje ndertim tipik per epoken e Justinianit I (527 565).Sitip bazelike trikonke ajo pasuron fondin planimetrik te bazelikave nevendin tone,duke u bere keshtu nje nder bazelikat me te medha tezbuluara ne vendin tone.Mozaiku dhe varri nen ten e kompleksitetin e

bazelikes radhit kete monument nder me te shquarit jo vetem ne vendintone por dhe me tej.Vete mozaiku I kesaj bazelike tregon vlerat e njeshkolle te larte qe Dyrrahu I tregonte botes se krishtere te shekullit teVI-te.

14. BAZELIKA GJURICAJ Ishem.Ishem eshte ndertuar Bazelika e njohur sot si,Bazelika ne Gjuricaj.Ne

gjendjen e ruajtur ajo ka permasa 47 X 20 m.Kisha eshte e tipit


16/32

bazikal,njekonshe me tre Nefe.Ne nje kohe me te vone (shek.VII),brendanefit qendror eshte adaptuar nje kapele e vogel.Nga monumenti ruhet ne nje gjendje relativisht te mire nje pjese emureve,dyshemete dhe disa detaje arkitektonike prej mermeri.Sipas

studiuesit Halil Myrto objektet e zbuluara ne kete Bazelike,datojne neshekullin e IV III p.e.s,si dhe ne shekullin.V VI te e.s.

Kisha eshte e ndertuar me murature guri dhe breza prej 5 rradhe tullashte lidhura me llac gelqeror.Mbi dyshemene e objektit jane gjetur detajearkitektonike prej mermeri si; kolona (te fragmentuara )baza,kapitele,imposte,pllaka ikonastasi e pllaka te tjerame dekoracion nereliev.Sipas autorit jane zbuluar dhe objekte qe dallohen ne periudhenhelenistike,ne shekujt e pare te eres sone,si dhe ne mesjeten e mesme e te

vone .

15. KALAJA E ISHMIT.Keshtjella u ndertua ne vitet 1572 1574,nga feudali vendas,Mehmeti,meporosi te Portes se Larte Osmane.Pas perfundimit te punimeve keshtjellau pajis me topa dhe net e u vendos nje garnizon ushtaresh.Keshtjella me

planimetri keterkendeshe (100 X40 m )ka dy porta,dhe 5 kulla vrojtimi.


17/32

Nga burimet historike njihet me saktesi si qellimi dhe koha e ndertimit tesaj.Gjate shekullit te XVI te,Ishmi perfshihej ne Sanxhkun e Ohrit qeishte nje krahine e mbushur me revolta fshatare dhe trazira perperandorine Osmane,per kete arsye dhe feudali Mehmet I propozoi

Portes se Larte qe te ndertohej nje kala ne Ishem,e cila do te ruantevilajetin nga kryengritesit,me kusht qe tI jepej Sanzhaku ne sipermarrjeper mbledhjen e detyrimeve fiskale te shtetit.

Keshtjella eshte ndertuar mbi nje koder ne lindje te fshatit Ishem.Prej sajshikimit I hapet nje horizont I gjere.Nga veriu dhe lindja vrojtohen fushapjellore I Ishmit dhe shikimi ndahet ne vargmalin Kruje Dajt,ndersa ngaperendimi vrojtohet grykederdhja e lumit,Kepi Rodonit dhe nje pjese ebregut te Detit Adriatik.Muret forcohen nga pese kulla te cilat meperjashtim te nje kulle kendi me planimetri rrethore dhe nje tjetre

pesekendeshe,kane forma drejtekendeshe.Kulla e I-re dhe kulla e II-tejane ruajtur ne lartesine e mureve ,ndersa kulla e III, IV ,V-te,jane terrenuara,prej tyre ruhen ne rrafshin e tokes vetem muret anesore,ndersamuret ballore jane zhdukur krejtesisht.

16. KULLA SULEJMAN KULLES Ishem.

Kulla e Sulejman Kulles ndodhet ne fshatin Kullas te Ishmit.Eshte evetmja kulle ne rrethin e Durresit, ajo eshte e shpallur MonumentKulture rreth vitit 1983.Eshte ndertim tre katesh I ndertuar me materialguri.Kulla ke rreth 20 te frengjij,te cilat sherbenin per mbrojtjen e kullesne rast sulmi.Kati I I-re I kulles sherbente si magazine,ndersa katet e tjera

per te banuar.Kulla ka dhe dy ballkone te cilat I sherbenin banoreve.


18/32

Kulla eshte restauruar rreth vitit 1988.Sot eshte e ne kushte funksionale

dhe e vizitueshme.

17. KALAJA TE KEPI RODONIT.Nder fortifikimet e ngritura nga Skenderbeu,per te mbrojtur vendin nelufte kunder pushtimit Turk,ben pjese dhe keshtjella ne Kepin e

Rodonit,e njohur me toponimin Keshtjella e Skenderbeut ndertuar nevitin 1465.

Keshtjella kishte planimetri drejtekendeshe dhe ishte e pajisur me 4 kullambrojtese ne cdo qoshe te saj.Ajo u rrenua nga Turqit ne vitin 1467 dhe urindertua nga Venediku 33 vite me vone .Ne ditet tona ruhen kryekulla

me lartesi 10 m ,dhe disa mure mbrojtese me trashesi 3.5 m.18. KISHA E SHEN NDOIT, Kepi Rodonit.


19/32

Kisha e Shen Ndoit ndodhet afer bregut te detit ne veri te kalase seSkenderbeut ne Kepin e Rodonit.Kisha I perket tipit arkitekturorromaniko gotik dhe eshte ndertuar ne fund te shekullit te XIII-te.

Burimet e shkruara permendin se ne afersi te Kepit kishte edhe tri kishate rendesishme:kisha e Shen Marise,ajo e Shen Anastasise,dhe e ShenKollit,ku ushtronin aktivitetin e tyre kuvendet franceskane.

Ne muret veriare e jugore te kishes kalojne mbi pilastra harqe te verberme profil te mprehte.Ne murin lindor ndodhet absida gjysem rrethore,nebrendesi dhe ne anen e jashtme.Brenda kishes,mbi murature shihen dyshtresa pikture murale.Sipas historiese thuhet se Skenderbeu ka kaluarpushime per rastin e marteses se tij.Kisha eshte restauruar ne vitin 2003.

19. MURI I PORTO ROMANE.Muri I Porto Romane rreth 7 te km,ne veri te qytetit te Durresit,ruhen

ended he sot mbetjet e nje muri qe mbyllte dikur rripin e ngushte te tokes,nepermjet detit dhe kenetes.Hezei I permend shkurt keto ndertime,dukevene ne dukje se muret mbyllin istmin qe kishte nje gjatesi jo me teper se200 m,dhe sistemi I tyre me breza tullash paraqiste nje ngjashmeri temadhe me pjeset me te rregullata dhe me te vjetra te rrethojes se madhete Durresit.Sipas studiuesve muri verior qe mbyllte ngushticen,ishte I pajisur mekulla kendrejte te vendosura ne largesi te barabarte.


20/32

Sipas tyre >.Qe nga vizita e Prashnikerit gjendja e ketyrefortifikimeve ka ndryshuar mjaft.Muri qe mbyllte ngushticen ndermjetdetit dhe kenetes eshte ndertuar me tekniken >.Harku Iportes qe pershkron murin eshte rrezuar,ndersa muri qe I ngjitej kodresderi ne lartesine 80 eshte zhdukur thuajse krejtesisht,nga viti 1970 nemurin e Portes jane kryer disa punime restauruese ku konsistonin nekonsolidimin e mureve.

20. MUZEU ETNOGRAFIK Kavaje.

Muzeu Etnografik eshte nje nga banesat me karakteristike ne qytetin eKavajes,kjo banese I perket ndertimit te banesave me cardak,ajo eshtendertuar ne fund te shekullit XIX te dhe fillim shekulli XX te.Kjobanese ruan mjaft mire gjendjen e saj origjinale.Ne qender te baneses janevendosur dy shtepite e zjarrit dhe anash tyre dy dhoma,kurse ne ballin e

tyre pergjate ketyre kater ambjenteve,shtrihet hajati.Ne dy krahet etij,perbri dy dhomave anesore,fill mbas dyerve qe te cojne ne to ai ngrihetduke formuar dy sofa.Siperfaqje e tyre ngushtohet nga nje perde e hollendarese e cila kufizon ambjentet sanitare te dy dhomave te miqve.Ketoambjente dalin jashte hajatit ne forme krahesh ,te ngritur nga trualli I tij1.20 m.


21/32

Tavanet e kesaj banese ne ambjentet kryesore jane te punuara medekor,dritaret ne te dy ambjentet anesore kane rrjete druri,telajoxhamash,dhe kapake druri.Aktualisht kjo banese shfrytezohet si MuzeuEtnografik te qytetit.

21. PORTIKU TEK XHAMIA Kavaje.Ne prodhimtarine artistike dhe arkitektonike mesjetare te trojeveshqipetare,nje vend te rendesishem zene veprat e artit dhe te arkitektures

se sferes islamike .Ato jane te lidhura me pushtimin osman teShqiperise,prandaj ato fillojne te shfaqen qysh ne fund te shekullit teXIV-te.Si rrjedhim xhamite e ndertuara ne perandorine Osmane paraqesinndryshime te rendesishme nga faltoret e ndertuara ne atdheun exhamise,ne Arabine Saudite.

Si elemente te ketij orjentimi ne arkitekturen e faltoreve islamike do tedallonim silueten e portikut me arkade ne hajatin e xhamise te Kavajesndertuar ne (1735 36),ne finesen e punimit te gurit ne siperfaqen e

fasadave,ne finesen dhe motivet arkitektonike apo zbukurimore me te


22/32

cilet jane realizuar kollonat,kornizat ,dritaret,kapitelet,kornizatportale,etj.Ne vitin 1971,me prishjen e Xhamive dhe Kishave ne Shqiperi,portiku Ixhamise te Kavajes u transportua ne muzeun e aekeologjik te Durresit

dhe nje pjese e tij ne Korce,per tu montuar perseri ne xhamine e Kavajesne vitin 1998 99.

22. URA BUGAQIT. Bugaq Kavaje.Ura e Bugaqit mbi perroin e Fokes,2 km,ne perendim te qytetit te Kavajesne fshatin Bugaq.Ndertuar gjate shekullit XVII-te

Ura perbehet nga tri harqe me nje hark kryesor dhe me dy harqendihmese anash.Kjo ure sherbente per te lidhur qytetin me fshatinBugaq,dhe disa fshatra te tjere.

23. KISHA E SHEN PREMTES .Kavaje.Kisha e Shen Premtes ndodhet rreth 4 Km nga qyteti I Kavajes,ne fshatinCete,mendohet te jete ndertuar rreth shek.XIV-XV.Kjo kishe ka vlerate medha historike,brenda se ciles eshte e pikturuar e gjitha meafreske,afreske te cilat jane te realizuara nga vellezerit Zeografi.Eshterestauruar ne vitin 1990,ku eshte nderhyre te catia,ajrimi I dyshemese dhepastrimi I afreskeve.


23/32

Kjo Kishe eshte funksionale dhe ne ditet tona.

24. KULLA SAHATIT Kavaje.E para kulle sahati mendohet te jete ndertuar ne qytetin e Shkupit rrethviteve 1560 70. Kulla sahati u ndertuan gjate shekullit te XIX- te edhene qytetet me te reja zejtare si Kavaje, Tirane Peqin etj.Kulla sahatitKavaje eshte ndertuar ne sheshin e pazarit qe kulla te dominonte jovetem pazarin por dhe gjithe qytetin.Kulla eshte konstruktuar dukeruajtur nga projektiorigjinar vetem kati I pare

25.BANESA HAXHI ALUSHI.Banesa I perket ndertimit te shekullit XIX-te,ne lagjen e vjeter te qytetitte Kavajes,banese me dy kate,eshte zbukuruar me afreske ne fasadat e

jashteme te baneses,e ndertuar nga familjet e pasura te Alusheve.


24/32

Ambjentet brenda baneses jane zbukuruara me tavane dekorative dhekorniza dekorative.Banesa ka pesuar restaurime te pjeseshme ne vitin1999 2002.Banesa eshte e shpallur monument e kategorise se I-re,ne

vitin 1986.

26. BANESA HAXHI MYFTARI.Banese qytetare,ndertuar ne fillim te shekullit XX-te.Perfaqeson njerryme te caktuar arkitektonike.Eshte ndertim dy katesh dhe vlersohetper trajtimin e elementeve te arkitektonike te pamjes se jashteme si

,dritaret,kornizat,dekoraticionet ne suva etj. Monument I kategorise seII-te.

27. BANESA MAN KASHAMI.Banese qytetare,ndertuar ne fillim te shekullit. XX-te.Perfaqeson njerryme te caktuar arkitektonike ,me dy kate.Vleresohet per trajtimin eelementeve arkitaktonike te pamjes se jashtme.Monument I kategorise seII-te.


25/32

28.BANESA BAJRAM XHANI.Banese qytetare ndertuar ne vitin 1920.Perfaqeson nje rryme te caktuararkitektonike.Eshte ndertim tre kate,dhe vleresohet per trajtimin epamjes se jashtme.Monument I kategorise se II-te.

29. BANESA KADRI XHAFA.Banese qytetare ndertuar ne fillim te shekullit te XX-te.Perfaqeson njerryme te caktuar arkitektonike,eshte ndertese dy kate,dhe vleresohet perpamjen e saj te jashtme.Monument I kategorise se II-te.


26/32

30. BANESA BARDHYL GORANI.Banese qytetare ndertuar ne fillim te shekullit te XX-te.vleresohet peranen arkitektonike te pamjes se jashtme.Monument I kategorise se I-re.

31. NDERTESA BASHKISE KAVAJE.Ndertese administrative ,ndertuar ne fillim te shekullit te XX-te,perfaqeson nje rryme te caktuar arkitektonike,eshte ndertese dykateshe,vleresohet per skemen planimetriko funksionale dhe trajtimin eelementeve arkitektonike te pamjes se jashtme sidritaret,kornizat,dekoracionet ne suva etj.Aktualisht funksionon siintitucioni I bashkise.Monument I kategorise se II-te.


27/32

32.

KALAJA BASHTOVE (Bashtove).

Keshtjella e Bashtoves eshte ndertuar mbi nje terren fushor e cila ndodhetrreth 1 Km,larg fshatit bashtove,dhe ndodhet rreth 400 metra ne veri telumit Shkumbin,3-4 Km larg derdhjes se tij ne det.Keshtjella eshtendertuar,ndermjet viteve 1467 1478.Keshtjella ruhet ne gjendje mjaft temire.Muret jane kudo thuajse ne lartesine e tyre fillestare ndersa disakullave u mungojne vetem catite dhe konstruksionet prej druri.

Keshtjella ka permasa 60 X 90 m,dhe orjentohet me brinjet me tengushta ne drejtim veri jug.Keshtjella,ka terhequr vendjen prej koheshudhetareve dhe dijetareve te ndryshem,te cilet kane faqur edhe ndonjemendim per te.Ipari,qe na jep disa te dhena te vlefsheme perkeshtjellen,eshte udhetari turk Evlia elepia.Ai thote se keshtjella uthemelua nga Venedikasit dhe u pushtua nga turqit ne kohen e SulltanFatihu,Iu drejtua Skenderise Shqipetare (Shkodres).Gjithashtu,elebiuna informon per nje mur te forteses,te cilin e kishte shembur lumi,pornuk thote nese ishte rindertuar ne kohen kur ai e vizitoi.


28/32

Nga ana e brendeshme muret jane ndertuar me nje system kontrafortashne distance prej 3 m.Bedenat e keshtjelles jane te pajisura me frengji,fundiI te cileve eshte ndertuar ne nje nivel me pjesen e siperme te murit te tyre.

Kullat e keshtjelles ruhen mire me lartesine e tyre te plote,te demtuarme shume jane kullat V,VI,VII,ndersa te tjerave u mungojne vetemelementet prej druri,catia,shkallet dhe ndarjet e kateve,kullat sot kane

lartesine rreth10.4 m.Bashtova eshte keshtjellae e ndertuar mengut,duke patur parasysh nje kursim sa me te madh te materialit.Kete edeshmojne muret e holle port e konbinuara nga ana e brendeshme mekondraforte,kullat me kurriz te hapur qe jane me pak rezistente,si dhekatet e ulet te kullave te destinuar vetem per luftim.Keshtjella nuk pati

jete te gjate ne duart e venecianeve,sipas elebiut thote se ajo u pushtuanga turqit ne kohen kur Sulltan Mehmeti iu nis Shkodres,ne vitin1478.Turqit bene disa punime ne keshtjelle ,sic eshte kthimi I disakateve te kullave ne ambjente banimi per rojet,dhe ndertimi I njexhamie mbi hyrjen kryesore te portes,te gjitha keto para vitit 1521.


29/32

33. KALAJA PEQINIT (Peqin).Ne te djathte te lugines se lumit Shkumbin,30 km ne perendim teElbasanit,shtrihetqyteti I peqinit me nje kala te vogel ne qender.Klajaruhet ne gjendje te mire.Muret e saj ne pjesen me te madhe qendrojne nekembe deri ne lartesine ,ku fillon trapi per qarkullimin mbi mur,ndersatri kullave me te ruajtura u mungojne vetem catite.Ajo ka formen e njekaterkendeshi kendrejte me permasa 57 X 51 m,e cila ka dy hyrjekryesore.

Problemi I datimit te kalase praqet veshtiresi,mbasi nga dokumentatmund te percaktojme me afersi vetemperiudhat e mevonnshme tendertimit.Ivetmi burim,ku mund te mbeshtetemi,eshte pershkrimi Iudhetarit turk Evlia elebiut,I cili qe te merret me I sakte,ka nevojen tembeshtetet dhe nga argument ate tjere.Nje nga keto eshte ngjashmeria e

saj me kala te tjera,ku te dhenat per datimin e tyre jane me te sakta,p.sh sikalaja e Prezes dhe ajo e Peqinit eshte ndertuar kryesisht per funksionkontrolli.Ajo mbikqyrte levizjen ne rrugen qe kalonte prane saj dheushtronte kontroll per mbledhjen e taksave popullsise se kesaj zone tepasur bujqesore.Pervec ketij funksioni te perbashket,keto dy kala kanengjashmeri edhe ne tekniken dhe ne arkitekturen e tyre.


30/32

Pra mund te themi qe kalaja e Peqinit eshte themeluar pak a shume net e

njejten kohe me ate te Prezes ne shekullin e XV-te ,ne periudhen pas vitit1431-32. Ne nje perjudhe me te vone,para vitit 1670,ka te beje mendertimin brenda ambjenteve te kalase ngritja e nje xhamie.Rreth vitit 1770,ne kete kohe,ka te beje me kthimin e kullave nga njeforme te rrumbullaket ne forme poligonale,me ndertimin e frengjive tetopave,sepse ne kete kohe kalaja ishte shnderruar ne shesh betejashndermjet Bushatllinjve te Shkodres dhe Ahmet Kurt Pashes se Beratit persundimin e mukatase se Durresit.Kalaja duke qene ne kufi te ketyre dypashalleqeve te medha dhe nga politika perca e sundo e Portes seLarte,shpeshhere mbas perpjekjesh te armatosur kalonte nga ndikimi IBushatllinjve ne ate te sundimtareve te Beratit.Kalaja ka pesuarrindertime ne periudha te gjata qetesie.Nje periudhe ka qene edhe ajondermjet viteve 1775 dhe 1785.Kalaja e peqinit,pasi humbi funksionin si kala,eshte perdorur per njekohe te gjate per banim dhe me tej u braktis.Gjate kesaj periudhe kalajaka pesuar demtime te pjeseshme,Restaurimi I kalase u be per here te parene vitin 1966,per te vazhduar ne vitet ne vazhdim ku ka pesuarrestaurime te pjeseshme.


31/32

34. KULLA E SAHATIT, (Peqin).Kulla e sahatit ne Peqin shquhet per origjinalitet ne formiminkompoziciponal,propocione harmonike ne teresi,mjeshtri te holle e njeteknike,te pjekur.Kulla u ndertua rreth viteve 1840 se bashku mexhamine,si pjese perberese e te njejtit project.Mesohet nga tradita gojorese per ndertimin e kulles u perdoren guret nga nje faltore me e vjeter,dherealizimi u be nga po ato mjeshtra qe kishin ndertuar me pare kullen esahatit Tirane.Kulla e Peqinit eshte e tipit trekatesh e cila arrin ne lartesine prej21m,kati I pare si ambjent ku varen peshatka brenda akoma sot shkalletorigjinale te drurit.Kti I dyte fillon me dysheme,kundodhet I montuarmekanizmi I ores.

Pjesa e kubese ka sot dy dalje,njera eshte e vone ,kurse tjetra,ajoorigjinarja,te drejton per ne ambjentin e trete ne ate te kambanes.Kyambjent I fundit,I formuar nga kater kolona te gurta njecopeshe,mekapitele te gdhendura,harqe e kube ka qene I hapur.

35. URA ANTIKE (Fshati Fatish Peqin).Ura e Fatishes mbi perroin me te njejtin emer ndodhet ne pariferi teqytetit te Peqinit.Ura e vogel ka vetem me nje qemer guri.Ne aksin erruges se hereshme romake Via Egnatia,paraqet nje ndertim te periudhesse pushtimit turk,mundet nga shekulli I XVII- te.Nga te dy anet e saj

ruhen gjurme kalldremi nga kjo periudhe,deshmi e adaptimit te ViaEgnatias edhe ne periudhen turke.


32/32

Shenim: I gjithe materiali I pergatitur, eshte marre nga autoret dhestudiuesit e ketyre objekteve si :

Apollon BACE, Valter SHTYLLA, Emin RIZA, Vangjel TOCI, Gjerak

KARAISKAJ, Sulejman DASHI, Shpresa PRIFTI, Latif LAZIMI, AfrimHOTI, Lazer PAPAJANI, Uljam CIKOPANO, Pirro THOMO, Sali HIDRI,Halil MYRTO etj.

Documents

Monumentet e Durresit