D. O. M. D.

DISSERTATIO ACADEMICADe

MORALITATELUDORUM ALEM,

CujusPartern Posteriorem

Ex Cons. Ampl. Facult. Phil. I>l Reg,Aez.o. Aboensi,Prsside

Mag. gOHANNE BILMARK,Hiftor. If Phihfoph. Pratf. Profcff. Reg. & Ori.

Pro (3lt.^OU

ventiltmdum exhihetSVENO H^F/)/A<3,

WcN!'OF«tK<!s,tn Auclitorio Majori Die XVII. Junit

An. MDCCLXXXII.H. a. i^l. C.

ALOFImpreffa apuä Fiduam Reg. Acad. Typ. J. C. FrenckElCj

Md-och Handelsnnmmt < Borås,2zdel c»eh högaktad,

Hen* Anders BredingSamt

Fm Johanna Cäthar» Fastberg,

Mue Huldaste Föräldrar,

i?^-ir stal mg Er titiiT wördnad unset,Hwars lmustst ämne ar, at I miglffwet gedt>

Hur stat jag Et omwärdnad prisa,Som mina fat pa dygdetiK bana ledt:Den ringa iWnck jag Er har gifwerErsätter ej Er godhet pä långt nar;Men dock et wedermale bttfwerNtaf den tacksamhets hwarmed jagstädse är

Mine Huldaste Föräldrars

lydiM sonSTEN BMDING.

5. IX.

Per ludos quoque aleae habitum Cefe infolenter er--^- ga a bos gerendi fenfirn contrabunt fodales. Po-nimus enim lucioB buB tales, quales plerumque funt,non quales mente eoneini poffunt: fpe igitur lueriobtinendi formantur focietates aleatoriae; quocircalufor quivis non aämodum curat di^nitatem focio-rum,laetus, o^uod normullos inveniat, fatis opulentosut volbnt, ö^ fatis ternerarioB ut velint, bona fua a-lese committere. Si igitur contingat, ut juvenem, epulvere fcholallico e^relfum, comiteturopinio, quod in-ZenteB oneBvel poffideat, vel poftaliquodtemporisf^a-tium certo lit habiturus, hic in eireuloB elegantiorumfneietatum nrotinuB cooptatur , invitatur ad convi-via, abacis denique luforiis propofitis eernit fe adse-quari viris, quos propter munerum prasftantiam vixe lonAin^uo fufpicere, ingenua fua nuper aufa fuit fim-plicitas. Crefcit hoe modo imperiti juvenis animus,qui iibi imprudenter tribuit bonorem, quem fueii o-pibus ipfius tantummodo deferunt: atc^ue pari cumcas-

A 2 teris

A ) 4 ( O'ter'l3inter hidendnm jn^e Muden3, iriulta iibi eontrHnonsl^utig & decorl* reFulliB fubinde permittit^ veni-am tamen liaud difficilem invenit, liczuidem niulKazeasdemque s3tiB inii^neB suge vetulantise «Me pende-re snlsatcziiam abacum relinquat. Enimvero jnk?c in-ter ludendum contraéta arrogantia in consvetudinemabit, adeo vt in aliis ljuoljue ne^otiiz eeczue irnnoten-ter i'ese gerat er^a ec>3, eum c^uibuZ iili^uod commer-cium i^ili intereedit, atqne alese focios exei^ere con-svevit. Quera itaque f)ueruni omnes od niodessiam.in fchola aniaruntf eundein adultum ö^ rnuneri ciii-dam admatam ob ferociam öc luHeritateni vix ullusamplius lerre poteft.

§. X

(^uilibet Hui non eH vel animo vi'c>rsu3 abjeftoVe! indole liiäeo ieroei, vt aliorum hominum de se ju-dicia nc>n curet, nmnein impendit ooeram^ ut^ ii noneximiam inter cives l'uc>3 confequi pollit farnarn, in-teKrit3tiß t3M?n ae probitatis oninionein retinelit. Eftlioe etjam Juris I^3tur2liß prseceptum, vt unu3<^uiß^u6exiftimationem fuam confervare «nnitlitur. Qualisauteiu , «^useso , est. celebrisaleatorisexlftimatio? Pro-fe&o »vt deflorataT aut Viilcls ambigua. Nonnnlli e-nitu, c^uit>uß curn nullum ipfi intereeliit ne^atiuni^di-gko monstrant Polydorum, flieeat it« alearurem nun-cupare) vt hominem, gueni non fua virtus fed foitu-na. reddit notabilem, qui ex li,liem3 infortuniis ditefcit,

öl ne-

K, ) 7 s H*

öc nemini bLnesaeit alii^ öT bi sunt, quorum pecuni-as obtinuit eontendunt, quod nee fcrtmige, nedumingenio aut peritise, led artificiis quibußdam, qxise in-dagare non potuerunt, luum in iudendo debeat fuc-eelsum.' atii denique öc bi funt, quibus inter luden^-dum semel iterumve suceubuit Polydorus, adsevera-re non dtibitant, ipfum, quamviß male audiat, esse vi-rnm bonum & dignnm,- eum quo etjam in tenebrißquis mieet. Tandem Zequi rerum Vliimatoreß opi»nantur, Polydorum eiTe noxium civitatis membrum,quippe qui imperitorum juvenum bona Ilrangulet, «inoreß corumpat, tatern proinde cujus eonsortium,quilibet falutis suse non incurius eKugere debeat. Si-nistram opinionem aleatoribns inde ab antiqiiiffimisretro temporibu3 adbsesiile, vei ex (Hicerone disci-lnii3, qui licet non improbet ludoß ae iocos, dum poftexantlatos labores animi iisdem reficiuntur (a);attamen haec deZe^ationum genera ad hidos aleee nonextendit. Conftat enim, ipsum Marco Antonio Confu-li, in medio senatu sedenti, graviter objeciiTe, quoclIJcinium Dentieulam y colluforefn fuum, qui non dubharetin foro aka ludere y tunc cmtrm kge, quce de aka 'efl y

condemnatum , in ifitegrum refiituere vettet (b). Immo'sequemi uu^um est tempore, ut il!i, qui ludis alesemaxims delectarentur, nomen samen aleatorum dere-ftarpntur. Oiseimuß boe ex Amroiano Marcellino:Quidam, inquif, a/5ssW?'UW vocabutum t/e5/M<7f/ts^j _/^ <*«-piunt appellari tejjerarios, wter qv.os tantum differt,quantum interfures & latroties (c).

A 3 {a) Vid.

H- ) s ( *fa) Vid. Libr. I. de offläis cap. XXIX. (b) Vid.

Oration, Philipp. 11. C. 23. (c)Vid. Libr. XXVIII.§. XI.

Sicuti ad vigorem tam anirai, guam corporis,Jilurimum eonlert aequabilis animus ; ita lbrtem illiusNierito eensemuB inseiieem, qui inträ exiguum ter-n intervallum in se experitur eontinuaB intenlim-mi oum gaudii, tum doloris viciiTitudines» Enimve-ro in hoc adfeétuum aeitu, nunc bue, nunc iliue flu-

Polydorus, quiproinde guam mu!taB patiatur ae-gritudines, etjam dumbaB fcite diffimulat, quiäque fa-eile Hnimadvertit, Docet fåne experientia, quod a-leatores plerumque melancholia laborent. Åtque nonpraeter rarionem quaeri poteft : annon Polydorus, cu-jus eonseientiam nondum penitus oecalluiiTe ponimus ,fixprobrationes quaBdam in fuo peötore, qualemcun-<que jaiea babuerit exitum, persentiseat? 8i enim fe-ounda jnter ludendum ums lit fortuna, collusorum bo»Nis iniqua Hc legibus prohibita ratiorie luaB auxit o-pes; quoB proinde Ad miferrimam laepe redigit con-Äitioyem. I^l 3Utem imprudentiae fuae poenas ita lu-«ntes, xjuum horieftis vitam fuKentandi modis nonfunt aHsveti, ultima <*>uaeviB Hc fibialiisque funelta fae-P6tentant, ut ex diflÉjcilljmo boc labyrintbo sese ex-Psdiant, f^aee autem sodalium infelicitas parum for-te movet Polydorum, fjui parataB babet piureF excu--■fationes; tjuod ceeteri collufores aleae von coafti, fed

ipon-

f)7 ( fsponte fua fefe commiferlnf: quod vofenti nulla fiatinjuria, & quud fin^uii sequafi perieuio fuas expotu-erint pecunias. Sed ealvae adtnodum hge funt excu-farwnez: coltufores enim, li fapiant/ non vokmt id,cjiiod in alelV ludo ipfis accidit, led hujus contrarinmj,adeöque voiuntas ipforum eit guam maxime aegra,tjuippe qn33 vanis regitur praefumtionibus, nee piaei-dse obtemperat rationi; quin vero ita volssnti fieri pos-Kd injuria, tanto minus erle dnbitandum^ quod ex t6<nore rurlL llaruralis, nnn folum lllrerum injuria affi-cit, qui ipfium l'sedit 7 led eyam fo, qui quum poteftl,non avertit 638 oecafiones,. quibus alter in .caiTes" in-felicitaris per luam temeritatem inciderS poflfet (a)./llllk haec difcrimina, in quae1 colluibres fut praecipites-ruunt, confideråfe Polydorus, aur eadem,. iucro inten-tus fut7, naruni cnratf in pofijeriori cafu humam-tatis fenfumexuiflfevidetur,in prioriexprobationes has-ee judicis,& pecuniis& fophtsmatibusfallinefcii,intrafe exPerierur: tu tarnen aucTor' es, quod ille, qnon-dam tuus fodalis, sam ad incitas- fit redacTus; in opi-busaliorum tibi vindicandis nfusesmodis, qnos jus na-tursb improbat & le^es civiles coodemnant. 81 de-nique fortuna Polydorum deftituat, exiguo temporisif»atio jacTuram faciet borrorum, rnultis curis acper-tinacibus vtgiliis colleérorurn jquorum reparatio quunifit inc6rfa, furiis miferi ftatus» die nocTeque tor^uedi-tur.

5 Xll.sa^ Vid. Ciceroms libr.. deOjjiciis Capi. /<//.

#)8 l $

§. XIINeaufcematriori, guam par siiit, carbone Katum.

Polydori adunibraffe videamur, fiftamns nobis i^lumludo aleae, in quo eft eontentio de magnis pecuniarum.iiimmis, occupatum, ponamus vero, quod omnia co-namina prseter snem 6c opinionem ipfi infeliciter ce-dant; quantum-ne exaeerbatur, guam seintillant oculi,tremunt membra, guam sa?ps extra se rapitur, guamlongarn maledi^tionum lerieminebartas 6c in fortunanievomit? IVe dicam,, quod oculis 6c manibus elevatisDivina? Providentias quali inlultare videatur, preeser.Tim fi cholerico lit temperamento. 'Purbidum semi-varum, ludo aleae cum diftinentur, ltatum grapbiesdepingit illultris Auftor Lkterarum Perficarum: /' <??,vu Jouvcnt neuf ou dix femmes, ou plutot neuf ou dix jié-c/e^, rangées autour i/ m/e table; ks ai vues dans leurs.efpérances, dans leurs craintes, dans kurs joies1fur-toutdanskurs fureurs ; t5/ aurois dit qu' e//e^ il' auroient /l?<mats le tems de s ' appaifer, & que la vie alloit ks quit-ter avant kur dffefpoir: tu aurois été en doute,fi ceuxqu' elles payoient ctoient kurs créanciers, ou kur kga-t^>e^. (a). 8i iubitaneo buie ae violento adfecluumseftui, quem ludi alese solent exeitare, addamus lon-gam temporis moram, qua aleatores abaeo adfidentluforio; mirum non erit, fi bumores corporum, ex u«traque caula corrupti, materiam plurium morborumprZebeant. Obfervatum igiturfuit, quod tlifpani, qui

pr«e

', c, ,^ -KpriV,.e?roi"?3 papulis in ludos propendent memorato,3,arrN ethun bilis injurias admodum fentiant.

(a) Vid.Lettrés /^i^i/.'^ de Mr. Montesquieup. m.128.§. XIII.

Bicut divitiae a mukis babentur inftrumenta feli-okat!3 ne commoditatis suN promoveud^: ita spe eas-dem obtikendi uu!!l>^ iiii fugiunt molekias, nee u!!a ex-horreTcunt pericula; led quo majores pr^sumunturope-;, öc quo celeripr ad eardm iVukionem patere vi-detur aeeeku«, eo irtajori lirdore ö: contentione easfibi viudienre ltud^nt. Atque liinc procul dubio «r---ceiTenda ek camTa, quare uonnullorum animi oculi-qué mole pf^politN peeuniarum summa? ita per-ftfineantur, ut eum manifeftö vkae ac s<kut!3 difben-aio compendia opum per ludos aleee quarere non du-bitent. Stupendum bujusmodi cafnm, quem nunc at-tuliile non pigebit, abeubi legimus. Interfnit juvenissoeietati, in qua plurez ludendö sunm experiebanturfortunam; ipie an^em ut speekiitor tantum ale»3 pri-mu'n adftitit; fed quum summa inter certandum val-de inerevisfet, antequam cbarta extrabei^tur decre-torili,dum cuilibet prseféåtiöm exdenuntiationethefau-rarii reknquebatur poteftas, kuim experiendifortunam,juveni3 memoratus fe continere non potuit, quin inämbiguam, quas aperiebÄtur, deseenderet areuum.Quum autem probe kiret, fe solvendo miliime ekeparem, k ebarta extracla iibi non faveret, nee igno-

B raret,

■f ) io ( -vå-raret, quod propter ges hoc modo contraclum, vel inperpetuutnincluderetur carcerem,vel remis mancipare-tur, ad fenekram acceffit, eamque aperuit, per bane exfuperiori aedium parte, übi ludebatur, in prolluentemtorrentem. li quid adverk accidiket, fese praecipita-turus. En quo facra auri sames mukos rapit, quivitam iplam divirii.3, voluptatum kiarum inkrumen-tiji, poltponere, fibi non ducunt religioni. Dubium>autern ek, an tales seeum habitent, pra?sertim cum,temeritas ukim rationis impediat. Denique cum l^o-l/doru.3 ludos, vt rem maxime seriam, tra<ket, exa-men vitN kuO vix unquam inliituit; qnare, dum se-,kus a!eatc)!'iuß ipkim detiuet, Deum, leipsum o^ alioshoVnines parum curat. kl!x quibus omkkus, in medi-um jana allatis, concludinms, quod cum bommes perIndos, in tot vitiorum devia, quot vidimus, incidant,c< eoriur. dulcedine saleinati ex uno extremoin aliud.prolabantur, nemo eisdem se kiasque opes commit-.tat, cvi integra conkientia fuaque falus cura? cordi-.que lint.

§. XVI.

Porro li iusluxum aleas in katum oeeonomicumattentis oculis aninksque confideremus, funeltilbmumeundem effe inveniernus. Ad familiae euim lloremnecelfarium cli, vt fingula juko ordiue peraganturnegotia, atque ka adminikrentur, vt accepti ö< ex-penli rationes libi conkent. Enirnvero k vel pater

vel

H. v 11 / H»

vel mäter familias in ludos l!«ea> propendeat, eisdem-que terk3, quocies kit oiYerat, occalio, interlit; pla-ne ignoratur, quantn? fint famiiia? illius facultates;qui euim hodie crumenas pecuuiis diflentas pofkdet,brevi pok éasdem per akam penitns exbaukas re-perit. Oportunitati igitur res uecekarias minimo,quo fieri pokt, pretio libi comparandi non infervitaleator, iatus k in diem modo vivere poffit. Docetetiara experientia, quod dentur patres samiliarum, qui■ludos alea? ita deperiant, vt, Viras sorte chartis luforiis,nuncu pata in borum exfecrationem vota temere negli-gant,l'uisuorumqueobbvilcantnr,& aiééesortunamrur-fus experiri tantomagis cupiant, quodpecunia? fummamcobegerint, adeoqueiolvendolintpares. Adabacumigi-tur luibrium nec voieutes, nee prorfus nolentes accedunt,a quo pok varias sortuna? viciktudines non prins re-cedunt, quam laborum 6: indukria? kipendia dikipa-runt. /^d uxores igitur öc liberos adlkctos ac neceka-ria vitae adminicula extenfis bracbiis pofcentes, hi ni-mium leves redeunt, quorum miferiam sua ex inseli-ci ludo contraeka animi agritudine non minuunt, sedopum öc cotkiliorum inopes Isepe augent? Alius, cu-jus pracordia ex fimili faka funt luto, accepit pecu-nia? fummam, guam hofpiti fuo, cvi jam per annuniö< viekum ö^ aka vita? commodioris praelidia debet,dekinat, fed antequam ex condi<ko keri debet folu-tio, adducitur in foeietatem bominum, deleckationiscauffa congregatorum; a qnibus invitatur, vt per lu-dum alese horas aliquot fallat. Lidret fufpenfus quid... B 2 faciet?

O- ) M ( ffaciet? Si oblatam acceperit conditionem, potek fum-mam, quam fecum attulk, vel augcrc vel amittere; fifocialiter vivere detreclaverk, vereretur, ne pro ho-mine fordido habeatur, 6c circo tot egregiorum bo-sninurn exciudatur. In ancipiti bocce caki cedit fuisadseekibus 6^ cerebrina? honekati, atqne tamdiu ebar-tas vel tekeras verfat, donec tantum, quantum attu-iit, debeat. Quocirca in mente hujus debitoris novusexoritur scrupulus, cni in I'olvendo a?re contrafto,cum utrique non kikiciant pecuniae, primas deseret,vel kio lioipiti, vel aleee foeiis? Uatio dkkitat, bospi-tem tanto magis elfe pr^eferendum, quod non folumtempore lit prior, sed fine ipfius auxilio neceifariamu!ta vitse adminicula desideraifet debitor. Attamenrationern suam conticefeere hie jubet, öl folvit pro-tiuus alea? foeiis, cauiatus, quod ses ad abacum alea-torium eontraekum ex honefta inter bomines politio-ris.ordinis recepta confvetudine e vekigio fit folven-dum. Atque boc modo aleator kt improbus civis, vtprobas liabeatur fodalis.

§. XV.An get vitatern ludorum memoratorum, qnod

aleatores in fooietafem fua?, fa?pe non immerita?, ca-lamitatis interdum rapiant perfonas, optime de is me-ritas. f^flecTuß temeritatis aleatorum quotidie fefecernimus funeilifiimos. Antiquam eandemqne illu-ftreni famiiiam, qu^ ex pluribus iuis prseuiis mognes

quotan-

t ) 53 ( H

quolamks fecifc redkus, q^ibu^ avitum gentis sua:fplendorem confbrvavk, ve! focietatem mereatoriam,qua' artes 6>'. eommereia pro!uc)velido, öl fuas öl pa-trke o^>e3 admodum auxit, opiikone citius ad incitasredigk ikius aut nepos, qui in opoleatiae linu educa»tus, nibil nulgis guam fuas voluptates, quas in ludoaleae invenit pracipuas, curat. Contracio enira lerisolvendo quum annui non kilkeianc reditus, illinc a-vita preedia, hinc metabifodiuae, näves öl fabrica?baka? fubjiciuntur publica?; adeo ut ca nomina, qu£etotidem fidei pignora hand ita pridem fuerunt, infida?deinceps habeantur malese. Utcunque autem graviskt ha?c jactura refpecku familiarum öl focietatum,qua? eam perferunt, illam tamen minus fentit respu-blica, b tantum in sere civium fuorum fuerit aleator;in mali autem bujus focietatem venit integra civitas,k in exteris regionibns patrimonkim fuum atque ki-pendia ipse dilperdat. Crikas tamen nonnunquamtollit aleator, L^ egregie serern mam egike venditat,quod patriZe honorem suis opibus apud exteros pro-motum iverit. Bed quum lilec jackantia (it a^que va-na, ac ludus aleas, cvi opes fuas expoluit, fuit teme-rarius, bominl'3 enim ex probis faelis, non autern exdivitiis a Majoribus quidem relitkis, fed ab ipbs levi-ter diklpatis cekimantur, hane etiam imprudentiaeposnam fert aleator, ut odio ab iis habeatur, quornrncrumenas, dcmec aka? fortuna ipli vit, exliaulk,öl infuper in fua mikrki irrideanir ab iis, quc>s pra?-ter suam ditavit opinionem. Magna hsec eke iuk:r-

li 3 tunia,

^ ) 14 ( ttunia, quse per ludos alea? familias adfligant, corda-tus quibbet agnofcit, kd quod eäckm ildbue elfe pos-fint majora, triftis docuit experientia, qua conltat^quosdam horum ludorumfafcino ita kulle correptos,ut cum nibil amplius iplis fuppeteret, uxores öl li-beros fuos a!ea? expoluerint. 13x quibus omnibiis pa-tet, vix quidquam dari, quod familias in ukimammiferiam citius aut profundius detnuiat, quam lu-dum aleae, qui ufum rationis in bominibus magis fe-quekret, quam famofa inter veteres pocula Cirasa.

§. XVI.

Vidimus modo, quantam noxam per unius cul-pam tarn famiiiis, quam focietatibus vel adferant, veladferre pokint aleae ludi, dum hi non folius dele<ka-tionis, fed lucri pot-ikimum caufa frequentantur; quipraeterea integree civitati valde nocent, k viri illu-ftres, qui in prsecipuam negotiorum publicorum cu-ram veniunt, ab eorum illecebris non abkineant. Bic-ut enim nihil alea ek incertius; ita rationes aleato-rum raro fibi conkant; quare qui Attalicas fere poffi*dent opes, paulo pok necekaria tarn vitae, quam di-gnitatis tuendae adminicula defiderabunt. 8i in exte-ris conkitutus terris, übi Regis fui mandata öl pa-,trias falutem procurare tenetur, legatus in has inci-derit angukias, multas occafiones egregie quid in pa-triae fekcitatem agendi intermittet, mukaque faepe in-digna patietur, praefertim fi negotium ipk fuerit cum

credi-

'K' ) i) ( 'D'creditore ve! morofb ve! callido. De Galiia? RegeLudövtcö XI memorise prodtn.r annales, quod Re-gis Angliae Miniftris, quos exiguis frui kipendiis co-gnoverat, magnas peeuniarum fummas coueelferit,,nec aliam ab i!iis lbkitionem,quamehirograpbainlidemaccepti pokulaverit; quibus reeeptis, hos fbi magis,quam Regi, qni eos milerat, reddidit devotos. Eequis»autem dubiv.t,quineadempropemodum feena cum mi-nikro, qui in ludum alese nimis propendet, etiamnumltidi queat? bkaterea quum rerum minimarum ilrfelieitatem pub!icam maximus nonnunquam lit influ-xus,accidere potek,ut propter ludosl^egatorumnes ipfa? labyrinthis dilTenkonum, quin etiam bellorum,ex improvifo implicentur. Picla in prakentem rem nonloquimur; memoria enim non exeidit, quid in Hifpanianonmukis abhinc lukris contig.it, uc legatus hucmikus, quod ludis aleae impotenter uteretur,ölmetropoliöc regno propediem exire juberetur. Quod vero nul-la hinc exkiterit Miilorum feges, id partim fatorum be-nignitati, partim iplbrum Principum bumanitati erit.adfcribendum. Allavice dikenlionum kintillas, in aba-co lulbrio exekatas, in gravikima bellorum incen-dia erupilfe, conkat. Ita, ut alia reticamus exempla,Scriptor Galliens: Notre Hiftoire nous /m't voir, queRobert & Henri, enfans de Guilkaume le Conquerant, kantvenus vifiter le Roi Philippe Premier å Conflans furCife, & s' itänt mis a jouer å /' Echiquier auec Lou-i^ le (7^o^ fils du meme Philippe, ils 5' ec/^l^?-meUilement å cc jcu, que fe quérälant ils en vinrent aux

malm.

* ) is ( 'V'malms. . Notre Louis Ko/?iMH Henri F/5 H bdtard, i*e-lui-ci /e//-H/?M de i' Echiquier, V/ s?^/^^t-étre tué,F /^oö^/on frere fle \l' e?l eut <??«^55//^. Les Normans/e/l?H^'^i H/*?'es ce/H c/^e^* el^/ mats 55 /^t /' origine't/e quatre cm-5 a??5 H F?^s^)-^, qui 50ss.<kn^i*F«t /i^^i^entré eux & nous. Le fecond exemplefera tränger , &d' l/?i pais, qu' ON/*cMis /WMMS?' /' H^^"F nionde. V hi-ca Manco jouant aux quilles avec des Efpagnols, quis' eio^mi refugiés i>'e/^ lut, /' l/« /i' M/H7 nomnié i3oWsxlPerez pr it quereäe a^c cc Prince, V is t«a /i' un coupde quillefur /H ie^e/ 55 quiporta Indiens åfairedre la vie å tous ees Efpagnols (a).

fa) Vid. Oeuvres de la Mothe de Vayer Tom. V,Part. 11.p. m. 2^^.

§. XVII.Ne autem quis exikimet, quod Pbiiosoplriam ni-

xnis umbraticam fapiant illa, qua? a nobis aliat:a kmt,argumenta, öl quod aliter lentiant Vivi, qui in popu-lorum luce veriantur, bos etiam confulere juvabit,ita tamen ut eiegantiarum mtigikros, turbinn nimislevsm, prsetereamus, öl eorum adferamus lententias,quibus propter perspieaeiam, probitatem ac diguita-tatem ceniorium merko competit munus. Proleta-riam eke Arikotelis Plklofopbiam multi quidem nuncexikimant, led quum vakam iple rerum civilmni pe-ririam babuerk, nec leviter öl prater rutionem quid-quana adseruerit, dignus ek, qui in boc argumento

andi-

$ ) I7 ( faudiatur, Jpfe autern akatores, fures A /atz-on^ c/V^«■iem c^/tt»/««'^ cenkiit (a), <)uantum (^icero ludosalew improbaverit, fupra a nobis fuit obfervatum.Quum gråvitas Spartana in aukeritatem senne abierit,nee illos ferre potuerunt Lacedsemonii, qui ludis a»leae bona sva exponerent. lielatum igitur legimus,quod cum legatus quidam bujus civitatis Corintbummilfus eket, vidilfet autem reipublicae hujus fenato-res ludis aleas iele exercentes, infeöto binc difces-ierit negotio, quod turpe ac perieulofum I^acedaemo-niis duceret, eum ikiusmodi kkbribus foedus öl a»micitiam inire (b). Quando Bvetonius vitam Impe-,ratoris AuriusTi a fe conlignatam exhibet,atque in ift-bac tabula tam virtutum ipfius lumen, quam vitio-rum umbram fcite depingit, ad bsec nimiam e^us inludos aleac> proelivitatem refert: a/s^, inquit, rumoremnullo mo/io e^/)al.'ii, lufitquefimpliciter V M/a/n oö/eK^i-tnmti ca^a, fenex, a<? />^iric/'alil?W Äc?s<"mö?*i me«-

fe, aliis a?/oa?^c? feftis profcftisquc diebus. Adfert adhncepikolam Imperatoris ad Ikberium datam, in quaferibit: lufinius per omn^ iiiFs,/tt?'?i!/«lfsi6 n/sa^o?'/^m ca/-feciwus Ego pcrdidi viginti millia muiimum meonomine k^- I^^ quum infequentes Romanorum Impe-ratores satis aikmadverterent danma, qu«? ex ludisaleae in rempubbeam redundant, toti etiam in id in-cnbuerunt, vt bis, inter cives kios magis magisque ingraveleentibus, flrnklbma opponerent repagula. Sa-tis igirur non habuerunt, aieatoribus poenam propo-fuike, fed quum fcirent, plerosque lufores kudio per

t^ ,tcme»

*" ) IH ( -^temerarium bocce compendium suas augendi opes,katuta optima eludere, lpem ipfis praeripuerunt fum-.mam peeuniarum aleae expolitam, tarn obtinendi,quam lorte obcentam retinendi. Unicuique enim,cujus vel ex eognatione vel ex olkeio intereat, saeul-cultatem eoneedekaut valide repetendi quod amifkimerat, ceu ex >ure Roraano colligere licet. Perhibentetiam armales Eccleliakici, quod veteres Chrikiani lu-sum aleae pro iuvento babuerint diabolieo, atque inactu baptismali nominatira alearum otio bis verbisrenuneiaverint: Abnuncio rapinis, a/ea/'^m oi/o V ia-bularum lufni (d).

(a) Vid. I/ö. IV. Ethic. (B) Vid. Lambert. Da-fl^^ö' H ludo a/eH 6a/). 7. <k) Vid. Cap. LA^V/. ("ai)Vid. Ludov. Duxri: ca/?.^ 6'o?^ie«^'a? p. m. F^^?.

§. XVIII.Pmimvero baud opus est, ut ex antiquitatis bnu

senteutias quasdam de moralitate ludorum alea? de-promamus; iis vivimns temporibus, quibns b^urop'aePrincipes aiiique eximii viri plura-quotidie dant cf>z.«>K^^,kc^ exempla, guam sortitudinis Ipecinkna ve^teres ediderunt Heroes. De Magno (Ilomice de P^i.--I<^XB^^!^, ieu J.vnperatore Romano (l^ermanieo Jo-.^ssfnc) II reiatnm legimus, quod cum in peregrina ea-dcu.que splei-ldidilkiuia Europa? aula, guam iuvilit,ad ludum c^artarnm invitaretur, relponderit, se, quodpecunias non liaberet, in foeietatem veikre non pos-,

fe:

"O> \ ly s nH>

ic: attonitis ad hane excufationem adkantibus, fuamita expiicuit mentem: Pecuniae, quas b.abeo, non meae,fed meor^m funt eivium, qui easdem adminiftrandasmihi tradiderunt; fas igitur non ek, vt ego fortunsearbitrio leviter . committam depobtum, quod civesmci non line multo ludore öl labore mibi compara-runt. Auguko huic refponfo confona ek alius viriprobitate magis, guam dignitate confpicui, in pari ca-luexcufatio: öfabeo, inquit, centum aureos, nolo au-tern fummam bane aleae exponere, keri enim potek,vt sam perdam, quo facko opitulari non ppkem ami-co, vel alii bene merito, parem fummam a me in fuiconfervationem eras forte petenti., Gnr aliquid ho-die tentarem, cujus me propsdiem veliementer pce-niteret? . I^on tarn hominum, quam petius humanita-tis bos eke vitae canones, forte non praeter meritumdici potek.

§. XIX.Antequam disquitioni huic de moralitate ludorum

aleae finem imponitnus, paucis erit dispiciendum, quoloco hos inde ab antiquilkmis temporibus Gens Scan-dica babuerit. De antiquis Germaniae incolis memo-riae prodit Tacitus, quod in ludos alese nimiuinquantuni propenderint. _^/eam, inquit, aUO^/ mirere,fobrii interferia exercent, tanta lucrandi perdendive te-W<?/'/^aiF, vt cum omnia defecerunt, e^*i/^.'/w ac novi/pwojatlu de libertate &decorpore contendant. Vitius voiun-

■ C 2 tariam

H' >" "i* -' s -H'tårlim /ef-i.'!s//^'^ ndft, guamvis junior, guamvis robufti-or, attigari /t- 65 venire Dc^iM?' (a). Qtiamvis auternScandinaviaJiokra Germaniae nonkne ab autiquis Hi-ftoricis fubinde' comorehendatur, nullo tarnen conkatdocumento, vettres Gotbos in parem cum Germanishidendi vecordiam fuike prolapfos; contra ca docentannales, ipfos cum mala quaevis potius, quam fervitu-tem perpeilbs, turn etiam hominibus, deleckationi tan-tum inferyientibus,nu!lumkatuike pretium (b). TraditOlaus Nagnus,(zotbos adhibuifle ludos aleae ad explo-randani animorum in proeis indolem sc)> Neganduniforte non ek, quod unus alterve procus ikboc artiiicioleviter prodiderit, in quantum fuis imperare poketadfe<kibus fed quum vix ulla hujus confvetudinis tx-empla in antiquis bikoriis, quas res minimi momentifesquipedalibus non raro defcribuntverbis, oceurrant,morem hunc nee generalern fuike opinamur. Poft-quam autern priorum temporum fimplieitatem Unioexcepiket Calmarienfis,, qua periodo, Svecis admo-dum fatali, exteri contra iidem a Principibus datamad fupremos bonorum gradus in patria evehebantur;faétum ek, ut illi privatum luxum ex publica alerentmiferia, ludosque alese frequentiores redderent. Qua-re in jure aulieo tarn Regina? Margaretha?, quam Re-gis Erici Pomerani gravia in aleatores edieka occur-runt. In jure MunieipaU 1"kulo de furto proxime an-neätitur Titulus de ludis aleae '(Dobblara ZalKer);per quam conkitutionem nemini conceditur faeukasultra unam marcam ludorum difcrimini exponemk,

tccus

I- ) 21 i -H»

secus faciens gravi mulctaretur poena ; adeo, vt aleato-res, m magnum periculnm iine pari ditefcendi fpefefe conjicerent. Prsecipue litterarum alumnis inter-diötus elt ludus aleae, ex tenore d!onltitutionum /^ca-demicarum (d). Quae fingula flatuta tarn aK^S««,quam rigore fuperaftt binZe eonftitutiones lieginae gl.m. U1.610H: ELEONORA, Stockbolmiae d. 12NoVembr. K^ Z Decembr. 1719 datae, dignissimLe o-mnino, quae integrae legantur; vt alia edifta brevita-tis cauffa nunc praetereamus.

f ■ ■ - ■ " — - ■ ■ -(a) De moribus Germanice Cap. XXIV. (b) Vid.

QftG* Lag. Drapß. 18. Cap. §. 1. (c) Vid. Hifior. deGentibus Septemtr. Libr. XV. (d) Cap. XXIII. jf, /<?,