MUKİMLİK KAVRAMI – MUKİMLİK BELGESİ –ÇİFTE VERİLENDİRME ANLAŞMALARI

GÜRAY ŞERİFOĞLUSMMM

MUKİMLİK KAVRAMI – Mukimlik Nedir ?

Günümüzde şirketlerin büyük bir kısmı globalleşen dünya ve ekonomi nedeniyle Türkiye’de yerleşik olmayan kişilerden ve kurumlardan hizmet almaktadır. Yine globalleşmenin bir sonucu olarak Türkiye bu güne kadar 84 ülke ile Çifte Vergilendirmeyi Önleme Anlaşması imzalamıştır.

Çifte vergilendirmeyi önleme anlaşmalarının hükümlerinin dikkate alınabilmesi ve anlaşma hükümleri çerçevesinde stopaj yapmamak ya da stopaj oranını indirimli olarak uygulamak için mukimlik belgesi alınmış olması gerekmektedir.

MUKİMLİK KAVRAMI – Mukimlik Nedir ?

Mukimlik Belgesi Nedir?

Mukimlik belgesi, Çifte Vergilendirmeyi Önleme Anlaşması’na(ÇVÖA) taraf diğer ülkede gelir elde eden kişi veya firmanınmukimi olduğu ülkenin yetkili makamlarından alınan ve o kişi

veya kurumun ilgili ülkede yerleşik ve vergi mükellefi olduğunu gösteren resmi bir belgedir.

• Çifte Vergilendirmeyi Önleme Anlaşmaları Sirküleri’nde bu konu ile ilgili aşağıdaki açıklamalar yer almaktadır:

• “… Diğer taraftan Anlaşmaya taraf diğer ülkede yerleşik (tam mükellef) olanların Türkiye’de elde ettikleri kazanç veya iratların ilgili anlaşma çerçevesinde vergiye tabi tutulabilmesi için de kendi ülkelerinin yetkili makamlarından mukimlik belgesi almaları ve bu belgenin aslı ile birlikte Noterce veya bu ülkelerdeki Türk konsolosluklarınca tasdik edilmiş Türkçe tercümesinin bir örneğini ilgili vergi dairesine veya kendilerine yapılan ödeme üzerinden vergi sorumlularınca vergi tevkifatı yapılması durumunda ise vergi sorumlularına ibraz etmeleri gerekmektedir.

• Vergi sorumluları teslim aldıkları söz konusu mukimlik belgelerini gerektiğinde yetkili makamlara ibraz etmek üzere muhafaza edeceklerdir. Mukimlik belgesinin ibraz edilememesi durumunda ise ilgili anlaşma hükümleri yerine iç mevzuat hükümlerimiz uygulanacaktır.”

• Anlaşma hükümlerinden faydalanabilmek (anlaşma hükümleri çerçevesinde stopaj yapmamak ya da stopaj oranını indirimli olarak uygulamak) için mukimlik belgesi ibraz edilmelidir. Aksi takdirde iç mevzuat hükümleri uygulanacaktır.

Konuyla İlgili Muktezalar

• Mukimlik belgesi ile ilgili Gelir İdaresi Başkanlığı tarafından verilen birçok özelge bulunmaktadır.

• GİB İstanbul Vergi Dairesi Başkanlığı 02.05.2012 tarih ve B.07.1.GİB.4.34.16.01-KVK 30-1497 sayılı özelgesinde;

• “Diğer taraftan, Fransa mukimlerinin Türkiye’de elde ettikleri kazanç veya iratların ilgili Anlaşma çerçevesinde vergiye tabi tutulabilmesi için Fransa yetkili makamlarından mukimlik belgesi almaları ve bu belgenin aslı ile noter veya bu ülkedeki Türk konsolosluklarınca tasdikli Türkçe tercümesinin bir örneğini, kendilerine yapılan ödeme üzerinden vergi tevkifatı yapacak vergi sorumlularına ibraz etmeleri gerekmektedir.Vergi sorumluları teslim aldıkları söz konusu mukimlik belgelerini gerektiğinde yetkili makamlara ibraz etmek üzere muhafaza edeceklerdir. Mukimlik belgesinin ibraz edilememesi durumunda ise ilgili Anlaşma hükümleri yerine iç mevzuat hükümlerimiz uygulanacaktır.” denilmektedir

• GİB İstanbul Vergi Dairesi Başkanlığı’nın 15.07.2014 tarih ve 62030549-125[30-2012/266]-1874 sayılı özelgesinde;

• “Anlaşma hükümlerinin iç mevzuata göre değişiklik getirdiği durumlarda, Anlaşma hükümlerinden yararlanabilmek için Portekiz mukimi söz konusu şirketin Portekiz'de tam mükellef olduğunun ve tüm dünya kazançları üzerinden bu ülkede vergilendirildiğinin Portekiz yetkili makamlarından alınacak bir belge (mukimlik belgesi) ile kanıtlanması ve bu belgenin aslı ile noterce veya Portekiz'deki Türk Konsolosluklarınca tasdik edilen Türkçe tercümesinin bir örneğinin vergi sorumlularına veya ilgili vergi dairesine ibraz edilmesi gerekmektedir.” ifadeleri yer almaktadır.

Mukimlik Belgesinin Yenilenmesi

• 257 Sıra No’lu Gelir Vergisi Genel Tebliği’nde mukimlik belgelerinin geçerlilik sürelerine yer verilmiş ve 258 Seri No’lu Gelir Vergisi Genel Tebliği’nin 3.9 bölümünde aynı Tebliğ’e atıfta bulunularak;

• “Öte yandan, anılan Tebliğin (10) numaralı bölümünde; bir takvim yılına ilişkin mukimlik belgesinin, izleyen yılın dördüncü ayına kadar geçerli olduğu ve söz konusu belgenin her yıl yenilenmesi gerektiği belirtilmiştir.” ifadesine yer verilmiştir. Bu belge, dar mükellef gerçek kişiler tarafından her yıl yenilenecek olup, dar mükellef kurumlar tarafından ise üç yılda bir yenilenecektir.

• Yurt dışından sağlanan hizmetlerde ÇVÖA hükümlerinden yararlanılabilmesi için mukimlik belgesi temin edilmelidir. Mukimlik belgesinin alınamaması ve yetkili makamlara ibraz edilmemesi halinde ilgili anlaşma hükümleri yerine iç mevzuat hükümleri uygulanacaktır.

• Örnek: İtalyada ki avukat makbuz kesip ödeme talep etti .. mukimlik belgesi alınmadan ödeme yapılmamalı ..serbest meslek kazanç konusu stopaj uygulanmalı !***

Türkiye’de Çifte Vergilendirmeyi Önleme Anlaşmaları

Türkiye, ilk Çifte Vergilendirmeyi Önleme Anlaşması’nı 03.11.1970 tarihinde Viyana’da Avusturya ile imzalamıştır. Halen yürürlükte olan anlaşmalar Gelir İdaresi Başkanlığı Web Sitesinde yer almaktadır. Son rakamlara göre toplam 84 adet anlaşma mevcuttur. Anlaşmalar genel olarak gelir ve servet üzerinden alınan vergiler konusunda yapılmıştır.

Bu anlaşmaların bazılarında, bilgi değişimi ve vergi kaçakçılığına ilişkin hükümlere de yer verilmiştir.

Gelişmiş ülkelerle yapılan Çifte Vergilendirmeyi Önleme Anlaşmaları kaynak ülkesine ağırlık veren BM modeline, gelişmekte olan ülkelerle yapılan anlaşmalar ise ikamet ilkesineağırlık veren OECD modeline göre düzenlenmiştir.

ANLAŞMALARDA DÜZENLENEN GELİR UNSURLARI

• Gayrimenkul varlıklardan elde edilen gelirler,• Ticari kazançlar,• Uluslararası taşımacılık kazançları,• Temettü gelirleri,• Faiz gelirleri,• Gayrimaddi Hak Bedelleri (Royalty gelirleri)• Sermaye değer artış kazançları,• Serbest meslek faaliyetlerinden elde edilen gelirler,• Ücret gelirleri,• Şirket yönetim kurulu üyelerinin gelirleri,• Sanatçı ve sporcu gelirleri,• Özel sektör çalışanlarının emekli maaşları,• Kamu çalışanlarının ücret gelirleri ve emekli maaşları,• Öğretmenler ve öğrencilerin elde ettikleri gelirler ve• Diğer gelirler gibigelirler düzenlenmektedir.

Yukarıda belirtilen gelir unsurları Anlaşmalarda ayrı ayrı ele alınmakta ve vergileme yetkisi duruma göre mukim olunan ülkeye veya gelirin elde edildiği kaynak ülkeye bırakılmakta, bazen de her iki ülke arasında paylaştırılmaktadır. Vergilemenin her iki Devlette de yapıldığı durumda aynı kazançlar üzerinden mükerrer vergilendirmeyi önlemek için diğer Devlette ödenen vergi mukim olunan devlette Anlaşmanın Çifte Vergilendirmenin Önlenmesine ilişkin madde hükümleri çerçevesinde duruma göre mahsup veya istisna edilmektedir.

Mukimliğin Belirlenmesi

• Anlaşma kapsamına giren kişilerin hangi Devletin mukimi olduğu konusu Anlaşmaların 4. maddesinde yer almaktadır. Anlaşmaların pek çok maddesinde vergileme yetkisi mukim olunan Devlete bırakılmış olduğundan, mukim olunan devletin belirlenmesi bu açıdan önem kazanmaktadır. Yine Anlaşma hükümlerinden

• yararlanmak isteyenlerin mutlak surette ilgili makamlara mukimlik belgesi ibraz etme zorunluluğu da bulunduğundan, bu maddede mukimliğin belirlenmesine yönelik getirilen kriterler önem kazanmaktadır

• Anlaşmalarda gerçek veya tüzel kişiler ikametgah, ev, kanuni merkez, iş merkezi veya benzeri yapıda diğer herhangi bir kriter nedeniyle bir Devlette vergi mükellefiyeti altına giriyorlarsa artık bu Devletin mukimi olarak kabul edilmektedirler. Ancak, bir gerçek veya tüzel kişi yukarıda belirtilen kriterler nedeniyle bazen her iki Devlette birden mukim kabul edilebildiklerinden, çifte mukimlik sorunu ortaya çıkabilmektedir.

• Böyle bir durum ortaya çıktığında, gerçek kişiler, Anlaşmaya taraf Devletlerden birinde devamlı bir meskenlerinin bulunması halinde bu Devletin, her iki Devlette de bir meskene sahip olmaları durumunda ise, kişisel ve ekonomik ilişkilerinin daha yakın olduğu Devletin mukimi olarak kabul edilmektedirler. Ancak, yukarıdaki kriterler kullanılmasına rağmen sorun çözülemiyorsa, bu defa sırasıyla mutat oturma yeri ve uyruklukları bu kişilerin mukimliğinin belirlenmesinde kriter olarak kullanılmaktadır. Bununla beraber, gerçek kişinin her iki Devletin de uyruğunda olması veya hiç birinin uyruğunda olmaması durumunda ise sorun taraflarca karşılıklı anlaşma yoluyla çözümlenmektedir.

Çifte mukimlik sorunu ?

• Çifte mukimlik sorununun gerçek kişiler dışında ( tüzel kişi olup olmadıklarına bakılmaksızın şirketlerde, diğer tüzel kişi ve kurumlarda ) ortaya çıkması halinde sorunun çözümünde hangi kriterin esas alınacağı yine Anlaşmaların ilgili maddesinde belirlenmektedir. Yürürlükteki Anlaşmalar dikkate alındığında bu sorun, iş merkezi, kanuni merkez, kurumlaşılan yer kriterlerinden birine yer vermek suretiyle veya yetkili makamlara sorunun çözümü konusunda yetki vermek suretiyle çözümlenmektedir.

http://www.gib.gov.tr/fileadmin/CifteVergilendirme/cifte_vergilendirme.htmGelir Unsurları türlerine göre vergilendirme hakkında Açıklamalara yer verilmiştir.Bir tanesi;

Türkiye’de Elde Edilen Ticari Kazançlar• Anlaşmaya taraf diğer Devlette bulunan bir işyeri veya daimi temsilci

vasıtasıyla elde edilen ticari kazançlar, “Ticari Kazançlar”a ilişkin ( Madde 7 ) madde hükümleri uyarınca, diğer Devlette, yalnızca bu işyeri veya daimi temsilci vasıtasıyla elde edilen kazançlarla sınırlı olmak üzere, bu Devletin iç mevzuatının öngördüğü usul ve esaslar uyarınca vergiye tabi tutulmaktadır.

• Diğer Devlette yapılacak faaliyetlerin hangi hallerde işyeri veya daimi temsilci oluşturacağı konusu ise ayrıntılarıyla Anlaşmalarda ( Madde 5 ) açıklanmaktadır.

• Örneğin, Türkiye’de mukim olan bir kişinin Rusya’da bulunan bir işyeri veya daimi temsilci vasıtasıyla ticari faaliyette bulunması durumunda, bu faaliyetten elde edilecek kazançlar yukarıda bahsedilen şekilde Rusya’da, bu Devletin iç mevzuatı çerçevesinde vergiye tabi tutulacaktır.

http://www.gib.gov.tr/fileadmin/CifteVergilendirme/cifte_vergilendirme.htm

• Çifte Vergilendirmeyi Önleme Anlaşmaları ile ilgili İkincil Mevzuat

Yayınlanan Genel Tebliğler

• Çifte Vergilendirme ile ilgili olarak bugüne kadar 4 adet Genel Tebliğ yayınlanmış olup bunlardan 3 No.lu Genel Tebliğ 4 No.lu Genel Tebliğ ile yürürlükten kaldırılmıştır. Düzenlenen Genel Tebliğler ile konuları aşağıdaki gibidir;

• Tebliğin Sayısı Resmi Gazete Tarih/ No. Konusu

• 1 No.lu Tebliğ 15.05.1996/22637 Türkiye ile Hollanda arasında "Gelir Üzerinden Alınan Vergilerde Çifte Vergilendirmeyi Önleme"

• 2 No.lu Tebliğ 14.03.1998/23286 Yabancı Ulaştırma Kurumlarının Türkiye'deki faaliyetleri

• 3 No.lu Tebliğ 15.07.2015/29417 Almanya'da mukim kişilerin Türkiye'deki Serbest Meslek Faaliyetleri (Yürürlükten kaldırılmıştır)

• 4 No.lu Tebliğ 26.09.2017/30192 Diğer ülkelerde mukim kişilerin Türkiye'deki Serbest Meslek Faaliyetleri

2. Yayınlanan Sirkülerler Çifte Vergilendirme ile ilgili olarak bugüne kadar 3 adet Sirküler yayınlanmış bulunmaktadır.

Sirkülerin Tarih/ Sayısı Konusu

• 13.02.2007/ÇVÖA-2007-1 Mukimlik Belgesi Hk. (Başvuru usul esas ve Yerleri belirlenmiştir.)

• 12.10.2012/ÇVÖA-2012-1 Almanya ile işlemlerin düz.Hk.

• 20.12.2013/ÇVÖA-2013-1 Mukimlik Belgesi Hk. (Başvuru usul ve esaslar tekrar belirlenmiştir.)

3. Yayınlanan Özelgeler

• 1999-2018 yılları arasında verilmiş ve G.İ.B WEB Sitesinde yayınlanmış olan toplam 133 adet özelge bulunmaktadır. Yayınlanan özelgelerde vergi türleri itibariyle uygulamaya ilişkin açıklamalar yer almaktadır.

(özelgelerde özellikli hususlar )

Çifte Vergilendirmeyi Önleme Anlaşmalarının imzalanmasında göz önünde bulundurulan ilkeler

a) İkamet ilkesi: Ev sahibi ülkede yerleşik bulunan kişinin tüm diğer ülkelerde elde ettiği gelirleri, elde edildiği kaynağa bakılmaksızın aynı biçimde vergilendirilmektedir. Diğer deyişle bir kişinin tüm dünyada elde ettiği gelirleri; ikametinin bulunduğu ülkede toplanarak vergilendirilmektedir.

b) Kaynak İlkesi: Bu ilkeye göre; bireylerin ikametettikleri ülkeye değil, gelirin elde edildiği yere bakılır.Örneğin; Almanya’da yabancı vergi mükelleflerininsadece Almanya kaynaklı gelirleri üzerinden Almanya’davergilendirilmesi gibi.

c) Uyrukluk İlkesi: Bu ilke gereği bir ülkeye vatandaşlık bağıyla bağlı olan kişi o ülkeye vergi ödemektedir. Bağımsız bir vergileme ilkesi olmayan “uyrukluk ilkesi” genellikle büyük ekonomik potansiyele sahip ülkelerin diğer ülkelerle yaptıkları anlaşmalarda söz konusu olabilmektedir. Türk Vergi Sisteminde GVK 3.maddede belirtildiği gibi hem uyrukluk ilkesi hem de ikametgâh ilkesine göre vergilendirme yetkisi tespit edilmiştir.

Kanun: 193 - GELİR VERGİSİ KANUNU

MükelleflerMadde 3

Aşağıda yazılı gerçek kişiler Türkiye içinde ve dışında elde ettikleri kazanç ve iratların tamamı üzerinden vergilendirilirler:

1. Türkiye'de yerleşmiş olanlar;

2. (202 sayılı Kanunun 1'inci maddesiyle değişen bent)

Resmi daire ve müesseselere veya merkezi Türkiye'de bulunan teşekkül ve teşebbüslere bağlı olup adı geçen daire, müessese, teşekkül ve teşebbüslerin işleri dolayısiyle yabancı memleketlerde oturan Türk vatandaşları

(Bu gibilerden, bulundukları memleketlerde elde ettikleri kazanç ve iratları dolayısıyla Gelir Vergisi'ne veya benzeri bir vergiye tabi tutulmuş bulunanlar, mezkur kazanç ve iratları üzerinden ayrıca vergilendirilmezler.)

SONUÇ

• Çifte vergilendirmeyi önleme anlaşmaları gelir üzerinden alınan vergileri kapsama aldığından, gerek mükelleflerin gerekse vergi uygulamalarıyla ilgili görevlilerin, uygulamada iç mevzuat hükümlerimizin yanı sıra bu anlaşmaları da dikkate almaları gerekmektedir.

• Yine anlaşmalarda yer alan bilgi değişim maddesi hükümleri çerçevesinde yetkili makamlar arasında Anlaşmaların kapsamına giren vergilere yönelik bilgi değişiminde bulunulabildiğinden, vergilerin eksiksiz ve daha doğru tahakkuk etmesi imkanı sağlanmış olmaktadır.

• Çifte vergilendirmeyi önleme anlaşmalarına yönelik bilgiler yukarıda belirtilen GİB web sayfasında yer almakta ve zaman içerisinde güncellenmektedirler.

YABANCI ÇALIŞMA İZNİ

• Türkiye Cumhuriyeti Devleti ile Vatandaşlık Bağı bulunmayan kişilerin Türkiye’de Çalışma ve İkamet iznidir.

• Çalışma İzni 6735 Sayılı Uluslararası İşgücü Kanunu ile Düzenlenmiştir.

• Kanunun amacı; Uluslararası İş gücüne ilişkin politikaları belirlemek, uygulamak ve izlemek, Yabancılara verilecek çalışma izni ve çalışma muafiyetlerine ait iş ve işlemlerde izlenecek usul ve esasları yetki ve sorumlulukları ve hak ve yükümlülükleri düzenlemektir.

• Bu İzin belgesi Bakanlıkça resmî bir belge şeklinde düzenlenen ve geçerlilik süresi içinde yabancıya Türkiye’de çalışma ve ikamet hakkı vermektedir.

Kanunun Kapsımı:

• Türkiye’de Çalışmak için başvuruda bulunan veya çalışan

• Mesleki eğitim görmek üzere başvuruda bulunan veya görmekte olan

• Staj yapmak üzere başvuruda bulunan veya staj yapan

• Türkiye de geçici nitelikte sınır ötesi hizmet sunucusu olan yabancılar ile Yabancı çalıştıran veya çalıştırmak üzere başvuruda bulunan gerçek ve tüzel kişileri

• Çalışma izni almaktan muaf tutulan iş ve işlemleri kapsar.

Yabancı Personel Çalışma İzni;

• TC Aile, Çalışma Ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı Uluslararasıİşgücü Genel Müdürlüğü tarafından verilir.

• Yabancıların çalışma izni olmaksızın, Türkiye de çalışmaları ve çalıştırılmaları yasaktır. (Cezai müeyyidesi vardır)

• Çalışma izni, çalışmaya başlamadan önce alınır.

• Başvurular bir işyeri veya işletme üzerinden işverence yapılır.

• Başvurular e-Devlet Kapısı (www.turkiye.gov.tr) üzerinden Şirket Yetkilisi tarafından yapılır. (E-bildirge Yetkilisi).

• Türkiye’nin taraf olduğu ikili veya çoklu anlaşmalar veya uluslararası sözleşmelere göre çalışma izni almasına gerek olmayanlar, izin almadan çalışabilir.

• 5901 sayılı Türk Vatandaşlığı Kanunu’nun 28.maddesi kapsamında olanların çalışma hakkı saklıdır. (Mavi Kart)

Çalışma iznine Yurtdışından Başvuru;

• Yabancılar, yurtdışından çalışma izni başvurularını T.C. Temsilciliklerine yaparlar. (Başkonsolosluk ve Elçiliklere)

• Başvuru esnasında Türkiye’deki işverenle imzalanmış iş sözleşmesini ibraz ederler.

• Temsilcilikçe verilen referans numarasının alınmasını takip eden 10 iş günü içinde Türkiye deki işverenin çalışma izin başvurusunu yapması gerekir.

• Başvuru bitiminde sistemce üretilen başvuru formu ve işverence hazırlanan başvuru dilekçesi taraflarca imzalanarak bakanlığa teslim edilirdi.. Artık değil Sistem üzerinden işlem yeterlidir.

• Buna neden gerek duyuluyor? Yabancının İkamet İzni olmaması durumunda!

• Çalışma iznine Yurtiçinden Başvuru;

• Müraacatlar e-devlet kapısı üzerinden TC Aile, Çalışma Ve Sosyal Hizmetler Bakanlığına (AÇSHB) Yapılır.

• İçişleriBakanlığı’ndan en az “6ay” süreli ikamet izni almış ve ikamet izninin süresi sona ermemiş bir yabancıyı (ikamet izni süresisinin bitiminde 1-1,5 ay kurumun değerlendirme süresi göz önünde bulundurulmalı) çalıştırmak isteyen işveren veya işveren vekili başvuru yapabilir.

• Başvuru bitiminde Bakanlığa elden dilekçe göndermeyip tüm yazışmalar eksik evrak talepleri vs. uluslararası işgücü genel müdürlüğü sistemi üzerinden takip edilmektedir.

• Başvuruda eksik bilgi ve belge varsa, eksiklik tamamlanana kadar başvuru değerlendirilmesi ertelenir. Mücbir sebep varsa resmi makamdan belgelenmek kaydıyla erteleme 30 günü aşabilir. Yoksa, erteleme süresi sonunda eksiği tamamlanmayan başvurular reddedilir.

• Usulüne uygun olarak yapılan başvurular, bilgi ve belgeler tam ve eksiksiz olması kaydıyla 30 iş günü içinde tamamlanır. Harç ödeme bilgisi kayıtlı mail adresine gönderilir ödeme sonrası çalışma izni belgesi 1 hafta içerisinde işyeri adresine gönderilmektedir.

• Çalışma İzninde Ön Onay Alınması Gereken Haller;

• Mesleki yeterlilik gerektiren sağlık ve eğitim hizmetlerinde, Sağlık ve Millî Eğitim Bakanlığınca verilir. Ar-Ge Merkezi Belgesi olan firmalarda Ar-Ge personeli olarak çalışacak yabancıların çalışma izni Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığının olumlu görüşü olması halinde değerlendirilir.

• Serbest Bölgeler Kanunu kapsamında çalışacak yabancıların çalışma izni başvuruları Ekonomi Bakanlığına (Serbest Bölge Müdürlüğüne) yapılır.

Çalışma izni başvurusunun reddi(Md.9)

• Uluslararası işgücü politikasına uygun olmayan,

• Sahte veya yanıltıcı bilgi ve belgelerle yapılan,

• Yabancı istihdam edilmesine ilişkin gerekçesi yeterli görülmeyen,

• Diğer kanunlarda Türk vatandaşlarına hasredilen iş ve meslekler için yapılan( devlet ülke sırları ve istihbarat vb.?)

• Gerekli nitelik ve uzmanlığı taşımadığı anlaşılan yabancılara ilişkin olan(bu hüküm ön izin alan yabancılarda dikkate alınmaz.)

• Bakanlıkça belirlenen değerlendirme kriterlerini karşılamayan

• 6458 sayılı Kanunun 7 nci, 15 inci ve 54 üncü maddeleri kapsamında olduğu İçişleri Bakanlığınca bildirilen yabancılara ilişkin olan,

• Kamu düzeni, kamu güvenliği veya kamu sağlığı açısından Türkiye’de çalışmasında sakınca görülen yabancılara ilişkin olan, başvurular red olunur.

Başvurusu Onaylanan Yabancının Sigorta Girişi;

• Yurt içinden yapılan başvurunun onaylanmasına müteakip 30gün içinde,

• Yurtdışından yapılan başvurularda ise yabancının yurda giriş tarihinden itibaren 30 gün içinde

• İşten ayrılan veya görevine hiç başlamayan yabancının 15 gün içerisinde Bakanlığa bildirilmesi zorunludur. Sistem üzerinden işverenin bildirimde bulunması halinde çalışma izni iptal edilmektedir.

Başvuru Sahibi İşyerlerinin Değerlendirme Kriterleri ;

1-Çalışma izni talep edilen işyerinde her bir yabancı için 5 T.C. vatandaşı istihdamı zorunludur.(Dernek ve vakıflar hariç)

2-İşyerinin ödenmiş sermayesinin en az 100.000 TL veya brüt satışlarının en az 800.000 TL veya son yıl ihracat tutarının en az 250.000 USD olması gerekmektedir.

Dikkat: Yabancı devlet havayollarının Türkiye temsilciliklerinde, eğitim sektörü ve ev hizmetlerinde çalışacaklar için, 1 inci ve 2 ncimaddeler uygulanmaz.

3-Başvuru tarihi itibariyle yürürlükte bulunan asgari ücret tutarı dikkate alınmak suretiyle yabancıya ödenecek ücretin en az asgari ücretin;

• Üst düzey yöneticiler, pilotlar için 6,5 katı,

• Birim veya şube müdürleri ile müh.ve mim. için 4 katı,

• Uzmanlık ve ustalık gerektiren işlerde çalışacaklar, öğretmenler ile psikolog, fizyoterapist, müzisyen ve sahne sanatçısı unvanlarında çalışacak yabancılar için 3 katı,

• Turizm-Animasyon organizasyon firmalarında akrobat ve benzeri unvanlarda çalışacak yabancılar ile masör, masöz ve SPA terapisti gibi işlerde çalışacak yabancılar için 2 katı.

• Yukarıda sayılanlar dışındaki diğer mesleklerde ( Satış elemanı, pazarlama-ihracat görevlisi gibi görevler ) çalışacak yabancılar için asgari ücretin 1,5 katı olması gerekmektedir.

• Dikkat! Yabancılara ödenecek ücretinin her yıl belirlenen asgari ücrete göre düzenlenmesi gerekmektedir.

Çalışma İzni Türleri ve Süre Uzatımı;(Md.10)

Süreli Çalışma İzni;

• Yapılan iş veya hizmet sözleşmesinin süresini aşmamak koşulu ile gerçek , tüzel veya kamu kurum ve kuruşlarına ait belirli bir işyerinde veya bunların aynı işkolundaki işyerlerinde belirli bir işte çalışmak şartıyla;

• İlk başvuruda en çok 1 yıl süreli çalışma izni verilir.

• Çalışma izni süre uzatmımı hâlinde yabancıya aynı işverene bağlı olarak ilk uzatma başvurusunda en çok 2 yıl, sonraki uzatma başvurularında ise en çok 3 yıla kadar çalışma izni verilir.

(her yıl için ayrı ayrı harç tutarı hesaplanır)

Süresiz Çalışma İzni;

• Türkiye’de uzun dönem ikamet izni veya en az 8 yıl kanuni çalışma izni olan yabancılar süresiz çalışma iznine başvurabilir.

• Süresiz çalışma izni olan yabancı, uzun dönem ikamet izninin sağladığı tüm haklardan yararlanır. Ancak seçme-seçilme, kamu görevlerine girme hakkı ve askerlik yapma yükümlülüğü yoktur.

• Süre uzatım başvurusunun mutlak surette çalışma izni süresi dolmadan yapılması zorunludur. Bu süre dolduktan sonra yapılan uzatma başvuruları reddedilir. Mevcut çalışma izni süresinin dolmasına 60 gün kalmasından itibaren süre uzatımı başvurusu yapılabilir. (süre geçirilmesi halinde ilk başvuru gibi yapılacaktır)

• Farklı bir işveren yanında çalışmak üzere yapılan başvurular ilk başvuru usul ve esaslarına tabi olarak değerlendirilir.

• Çalışma İzni Muafiyeti;(Md.13)

• Çalışma izni muafiyeti kapsamında olan yabancılar, çalışma izni muafiyeti almak kaydıyla çalışabilir.

• Çalışma izni muafiyeti başvuruları yurt içinde doğrudan Bakanlığa, yurt dışında yabancının vatandaşı olduğu veya yasal olarak bulunduğu ülkedeki Türkiye Cumhuriyeti büyükelçilikleri ya da başkonsolosluklarına yapılır.

• Çalışma izni muafiyeti başvurusunda bu Kanunun 7 nci maddesinin 4, 5. ve 7.fıkraları uygulanır.

• Başvurusu olumlu değerlendirilen yabancılara Bakanlıkça çalışma izni muafiyeti düzenlenir.

• Çalışma izni muafiyetiyle geçirilen süreler, kanuni çalışma izni veya ikamet izni sürelerinin hesabında dikkate alınmaz.

• 6102 sayılı Kanuna göre kurulmuş anonim şirketlerin; Türkiye’de ikamet etmeyen yönetim kurulu üyeleri

• Diğer şirketlerin yönetici sıfatı olmayan ortakları

• Türkiye’de gerçekleştirdiği faaliyetleri 180 gün içinde 90 günü geçmeyen sınır ötesi hizmet sunucuları çalışma izni muafiyeti kapsamında değerlendirilir.

GEÇİCİ KORUMA SAĞLANAN YABANCILARIN ÇALIŞMA İZİNLERİ

• 28/4/2011 tarihinden itibaren Suriye Arap Cumhuriyeti’nde meydana gelen olaylar sebebiyle geçici koruma amacıyla ülkemize gelen bu ülke vatandaşları ile vatansızlar ve mülteciler geçici koruma altına alınmaktadırlar.

Başvuru Şartları;

• Yabancının geçici koruma kapsamında olduğunu belirten geçici koruma kimlik belgesinin/ yabancı tanıtma belgesinin ve yabancı kimlik numarasının olması,

• Çalışma izni başvurusunun yapıldığı tarih itibarıyla en az 6aylık geçici koruma süresinin doldurulmuş olması,

• Geçici koruma kaydına göre yabancıya kalma hakkı sağlananil de çalışmak üzere başvuru yapılması,

• Geçici koruma sağlanan yabancının başka bir işverenin yanında çalışmak üzere düzenlenen çalışma izninin yada bu yabancı için daha önce yapılmış sonuçlanmayan bir başvurusunun bulunmaması.

• Ön izin alma zorunluluğu olan mesleklerde çalışacak geçici korunanların, ilgili Bakanlıklardan ön izin belgesinin alınmış olması.

İstihdam Kotası ;

• İşyerinde geçici koruma kapsamında çalışan sayısının, aynı işyerinde çalışan Türk vatandaşı sayısının % 10 unu geçmemesi esastır.

• Ancak, hiç Türk vatandaşı çalışanı bulunmayan veya toplam çalışan sayısı 10 dan az olan işyerlerinde, geçici koruma sağlanan en fazla 1 yabancıya çalışma izni verilebilir.

• İşveren tarafından; işyerinin kayıtlı bulunduğu iş kur İl Müdürlüğünden, çalışma izni başvurusu tarihinden önceki dört haftalık süre içerisinde yabancının çalıştırılacağı işi yapacak aynı nitelikte Türk vatandaşı bulunamadığının belgelendirildiğibaşvurularda istihdam kotası uygulanmayabilir.

• Bu amaçla işverenlerce İşkur il müdürlüklerine yapılan başvuruyu izleyen 4 haftalık süre içerisinde, istihdam edilmek istenen geçici koruma sağlanan yabancının çalıştırılacağı işi yapacak aynı nitelikte Türk vatandaşının bulunup bulunmadığına ilişkin olarak il müdürlüklerince gerekli değerlendirme yapılır. 4 haftalık sürenin bitiminde, yabancının çalıştırılacağı işi yapacak Türk vatandaşının o ilde bulunmadığının tespit edilecek olması halinde, il müdürlükleri tarafından işverenlere, geçici koruma sağlanan yabancının istihdam edilebileceğine yönelik bir belge verilir

• Geçici koruma sağlanan yabancılara yürürlükteki asgari ücretin altında ücret ödenemez. (asgari ücretten daha fazla ücret ödeme şartlarına tabi değildir)

• Geçici koruma sağlanan yabancılara verilen “çalışma izin belgesi” ikamet izni yerine geçmez.

• Başvuru esnasında istenilen belgelerin yanı sıra Bakanlıkça gerek görülmesi halinde ek belge talep edilebilir.

• Geçici koruma sağlanan yabancılara her seferinde en fazla 1 (bir) yıl süreli çalışma izni verilecektir.

• En az 6 aylık geçici koruma süresini doldurmuş olan yabancılar, Çalışma ve İş Kurumu İl Müdürlüklerine başvurarak “iş arayan” olarak kurum hizmetlerinden yararlanmak amacıyla kayıt yaptırabilirler.

• Geçici koruma kaydına göre yabancıya kalma hakkı sağlanan ilde ve sadece mevsimlik tarım ve hayvancılık işlerinde çalışacaklara çalışma izni muafiyeti belgesi verilir.

• Çalışma izni muafiyet başvurusu, yabancı tarafından geçici koruma ile kalma hakkı sağlanan İl’deki İşkur İl Müdürlüğüne yapılır.

YABANCILARIN İŞ KURMASI

Şirket ortağı yabancıların çalışma izni 6735 sayılı yeni Uluslararası İş gücü Kanunu’nda güncellenmiştir.

Yeni kanuna göre;

• Anonim şirketlerin; Türkiye’de ikamet etmeyen yönetim kurulu üyelerine

• Limited şirketlerin; şirket yetkilisi olmayan diğer yabancı ortaklarına

çalışma izni alma zorunluluğu kaldırılmıştır.

• 13/01/2011 tarihli ve 6102 sayılı Türk Ticaret Kanununa göre kurulmuş olan;

• Limited şirketlerin şirket ortağı olan müdürü

• Anonim şirketlerin şirket ortağı olan yönetim kurulu üyesi,

• Sermayesi paylara bölünmüş komandit şirketlerin yönetici olan komandite ortağı, olan yabancılar

çalışma izni alarak çalışabilirler.

• Şirket yeni kurulmuş ise 100.000 TL ödenmiş sermayesi olması yeterlidir. Ödenmiş sermayenin 100.000 TL olmaması durumunda ise geçmiş dönem cirolarının 800.000 TL ve üzeri olması gerekmektedir.

• İzin isteyen şirket ortağı yabancının, 40.000TL’den az olmamak üzere sermaye payının en az %20 olması zorunludur.

• Yabancı şirket ortağının, şirketin ödenmiş sermayesinin 100.000 TL olması durumda en az %40 hisse sahibi olması gerekmektedir, ödenmiş sermaye 200.000TL ve üzerinde olması durumunda ise %20 hisse sahibi olması yeterlidir.

• İlk 6 ay içinde 5 Türk vatandaşı çalıştırılması zorunlu değildir. Lakin şirket kuruluşundan itibaren 6 ayın dolmasına müteakip, 5 Türk vatandaşı çalıştırmak zorundadır, 5 Türk vatandaşı çalıştırmayan şirketin yabancı ortağı için, uzatma başvurusu bakanlık tarafından reddedilir.

• Ayrıca; Yabancı ortağın, Türkiye de geçerli bir ikamet tezkeresi bulunması durumunda yurt içinden, ikamet tezkeresi olmaması durumunda vatandaşı olduğu ülkenin Türk büyükelçiliği aracılığıyla çalışma izni müracaatı yapılır.

• Suriye vatandaşları; Suudi Arabistan, Lübnan ve Kuveyt deki Türk büyükelçilikleri vasıtasıyla Yurt dışı çalışma izni başvurusu için gerekli olan referans numaralarını alabilirler.

• Birinci senenin sonunda yapılan çalışma izni uzatma başvurularında, şirketin, SGK, VERGİ, BAĞKUR borcu bulunmaması veya yapılandırılmış olması gerekmektedir.

• Geçici koruma kapsamında kendi adına ve hesabına bağımsız çalışan yabancılar vergi numaraları olması kaydıyla işyerinin kuruluş işlemlerinin tamamlanması sonrasında, şirketler için ticaret sicil gazetesi, gerçek kişi tacirler ile esnaf ve sanatkarlar için ilgili oda sicil kayıt belgesi gibi işyerinin faaliyetini gösterir belgelerin başvuru esnasında otomasyon sistemine taranılması suretiyle çalışmaya başlamadan önce çalışma izni almak zorundadır. Yetkili idarelerce, işyeri açma ve çalışma ruhsatı verilirken yabancının çalışma izninin bulunması koşulu aranılacaktır.

DİNLEDİĞİNİZ İÇİN TEŞEKKÜR EDERİZ.

GÜRAY ŞERİFOĞLU