ULUSLARARASI ÇİFTE VERGİLENDİRME

ÇÖZÜM YOLUNDA YAPILAN DÜZENLEMELER

Doğan ERDEM

İstanbul - 2011

22

ÇİFTE VERGİLENDİRME UYUŞMAZLIK VE ÇÖZÜM

YÖNTEMLERİ Uluslararası vergi uyuşmazlıklarını önlemek ya da ortaya çıkan sorunları çözebilmek için bazı yol ve yöntemler öngörülmektedir.

- Karşılıklı anlaşma usulü, - Peşin fiyat anlaşmaları,- Ulusal ve uluslararası

mahkemeler,- Tahkim

33

Ulusal Hukuk / Mahkemeler ve Çifte Vergilendirmenin Önlenmesi Anlaşmaları

Uluslararası hukuk açısından geçerlilik kazanan anlaşmaların iç hukuk bakımından geçerliliği, anlaşmaların iç hukuk düzeninin bir parçası haline dönüşmesi ve bir hukuk kaynağı olarak uygulanabilirlik kazanmasıdır.

44

Uluslar arası Hukuk / Mahkemeler Çifte Vergilendirmenin Önlenmesi Anlaşmaları

Yalnızca ÇVÖA için değil, genel olarak uluslararası toplumda anlaşmazlıkların çözüm yolları geleneksel ve yargısal çözüm yolları olarak sınıflandırılabilir. Geleneksel yöntemler;

- yargı-dışı; görüşmeler, dostça girişim, arabuluculuk, uzlaştırma ve araştırma ve soruşturmalar,

- yargısal çözüm yolları; uluslararası hakemlik ve uluslararası mahkemeler ve adalet divanı olarak sınıflandırılabilir.

55

Devletlerin Yargı Yetkisi Tanıması

Devletlerin yargı yetkisini tanıması ise dört yolla olabilmektedir.

Tahkimname (özel anlaşma) ile, Kabul yoluyla tanıma (forum

prorogatum) ile, Antlaşma ile, Tek taraflı bildiri ile,

66

Karşılıklı Anlaşma Usulü

- Türkiye’nin akdettiği çifte vergilendirmeyi önleme anlaşmalarının (ÇVÖA) tamamında eğer ihtilaflar söz konusu olursa bu ihtilafların da karşılıklı anlaşma usulü (KAU) ile çözüleceği hüküm altına alınmaktadır (25’nci maddeler). - Uyuşmazlık çıkması bir ihtimalden öte kaçınılmaz bir durum olarak görülmektedir.

77

OECD Karşılıklı Anlaşma Usulü Düzenlemesi

- Çifte vergilendirmenin önlenmesi

anlaşmalarında uygulama sorunları çıkarsa çözüm için başvurulacak yetkili makamların tespiti konusunda OECD’nin Vergi Model Sözleşmesinin 25’nci maddesi açıklama getirmektedir.

- 25’nci madde hem transfer fiyatlandırması düzenlemelerinden kaynaklanacak çifte vergilendirmenin ortadan kaldırılması

- Vergi anlaşmalarının uygulanmasına dair diğer hususlara uygulanabilmektedir.

- KAU ilişkili kişiler arasında işlemlerin olması halinde Vergi Model Sözleşmesi’nin 9’ncu maddesinin 2’nci paragrafına dayalı olarak da uygulanabilecektir

88

Karşılıklı Anlaşma Usulü Talep

-Karşılıklı Anlaşma Usulü’nü

başlatacak olan mükellefin Anlaşmaya taraf olan devletlerden birinde mukim olması gerekmektedir.

-Durumları anlaşmaların “Ayrım Yapılmaması” maddesinin 1 inci fıkrasına uygun düşenlerin, yani uyrukluk nedeniyle ayrımcı muameleye maruz kalan vatandaşların da KAU’nun başlatılmasını talep etme hakları bulunmaktadır.

99

Karşılıklı Anlaşma Usulü Müracaat Makamı

-Mükellef, mukimi olduğu Akit Devletin

yetkili makamına başvuruda bulunacaktır.

- Uyrukluğu nedeniyle ayrımcı muameleye maruz kalan kişiler, taleplerini mukim olduğu devletin yetkili makamına değil, vatandaşı oldukları devletin yetkili makamlarına iletebilirler.

- Her iki Akit Devletin de mukimi olmayan vatandaşların KAU’nun başlatılmasını talep etme hakları bulunmaktadır.

1010

Karşılıklı Anlaşma Usulü Yetkili Makam

- ÇVÖA’ nda, Türkiye yönünden yetkili makam teriminin Maliye Bakanını veya onun yetkili kıldığı kişileri ifade ettiği belirtilmiştir. - ÇVÖA kapsamında karşılıklı anlaşma usulü hali hazırda Gelir İdaresi Başkanlığı Avrupa Birliği ve Dış İlişkiler Daire Başkanlığı tarafından yürütülmektedir. - Diğer devletler yönünden yetkili makamların kimler olduğu yine Anlaşmaların “Genel Tanımlar”a ilişkin 3 üncü maddesinde belirtilmektedir.

1111

Karşılıklı Anlaşma Usulü Müracaat Süresi – OECD modeli esas alındığında

başvuru süresi üç yıl olarak ifade edilmektedir.

– Devletler imzaladıkları ÇVÖA’da ayrı tarihler de belirlemektedir.

– Türkiye’nin taraf olduğu anlaşmalarda yer alan başvuru süreleri her ülke için ayrı belirlenmiştir.

– Türkiye vergi mevzuatında bu başvuru zamanaşımını kesen ya da durduran nedenler arasında sayılmamıştır.

1212

Peşin Fiyat Anlaşmaları

Peşin Fiyat Anlaşması terimi ile, potansiyel transfer fiyatlamasına ilişkin sorunların önceden çözüme kavuşturulması amacıyla bir ya da birden fazla mükellef ile bir vergi idaresi arasında geliştirilen prosedürel bir düzenleme kastedilmektedir.

1313

Peşin Fiyat Anlaşmaları Aşamalar

- Ön Değerlendirme - Analiz - Anlaşmanın kabulü veya reddi

1414

Avrupa Toplulukları Adalet Divanı

ATAD, Topluluk hukuku olarak bilinen Avrupa Birliği hukukunun bir başka anlatımla gerek kurucu antlaşmalar, gerekse topluluk organları tarafından ihdas edilen sekunder (ikincil) Topluluk hukukunun her üye devlette aynı şekilde uygulanmasını ve yorumlanmasını sağlamaktadır.

1515

Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi

- Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi ile güvence altına alınmış olan temel haklarının çiğnenmesinden şikayetçi olan bireylerin başvurularını belirli koşullar altında değerlendiren bir uluslararası mahkemedir.

- Sözleşme’ye taraf bir devletçe, temel haklardan biri veya birkaçının ihlalinden ötürü kişiler şahsen ve doğrudan kendilerini mağdur olarak değerlendiriyorsa, Mahkeme’ye başvurabilmektedirler.

1616

Uluslararası Adalet Divanı

- Uluslararası Adalet Divanı, BM Genel Kurul ve Güvenlik Konseyi’nden seçilen on beş üyeden (her biri farklı ülkelerden) oluşan yargı organıdır. - Üyeler ülkelerinde yüksek yargısal görevlerde bulunan ya da uluslararası hukuk konusunda tanınmış kişilerden seçilmektedir.

1717

Tahkim

-Tahkim, geniş manada, tarafların mevcut veya potansiyel bir ihtilafı, aralarındaki bir anlaşmaya göre, hakem denilen özel şahıs(lar)ın kararına götürdükleri, devlet yargısı dışında, özel bir prosedürdür.-Hakem heyeti ihtilafın tarafları veya bunların temsilcileri tarafından seçilebilir. -Taraflar, ayrıca hakem heyetinin tahkime uygulayacağı usulü kendi aralarında belirleyebilir.

1818

Uluslararası Ticari Tahkim -Uluslararası ticarî tahkimin konusu ve kapsamı, maddî ilişkinin uluslararası ticareti ilgilendirip ilgilendirmediğine göre tespit olunmaktadır. -Tarafların hukukî statüsü tahkimin tür ve mahiyetini değiştirmeyecek, devlet veya devletler kontrolündeki kuruluşlarla özel şahıslar arasındaki akitlerden doğan tahkimler de, konu itibariyle uluslararası ticareti ilgilendirdikleri ölçüde, uluslararası ticarî tahkimin kapsamında değerlendirilecektir.

1919

AB Tahkim Antlaşması

Antlaşma, bir üye ülkenin müteşebbisi ile diğer üye ülkenin müteşebbisi arasında karlılığın ayarlanması sonucu ortaya çıkacak çifte vergilendirmeye ilişkin sorunların çözümü için yöntem oluşturmaktadır.

AB Tahkim Antlaşması taraf devletler arasında çifte vergilendirmenin önlenmesi için bir referans, bağımsız bir yapı sunmaktadır. Böylece antlaşma AB pazarında ticaretin gelişimi için koşulları

iyileştirmektedir.

2020

Tahkim Antlaşmasının Kapsamı

Kişi Bakımından: Bir akit devlet yetkisindeki işletmenin diğer akit devlet yetkisindeki işletmeyle gerçekleştireceği belirli işlemler anlaşma kapsamındadır.

Konu Bakımından: Bir akit devlet yetkisindeki işletme kazançları bir başka akit devlet yetkisindeki bir işletme nezdinde madde 4’de belirtilen ilkeler temelinde ve ülkedeki eşdeğer düzenlemeler nedeniyle kavranmış ise konuya girer.

Vergiler Bakımından: Gelir üzerinden alınan vergiler kapsam dahilindedir.

Taraflar Bakımından: Roma Anlaşması md. 227’de belirtilen üye ülkeler anlaşmanın tarafları olmaktadırlar. Ancak, anlaşma farklı üye ülkelerde kurulmuş olan ve farklı kimselere ait olan işletmeler arasında geçerli olan ya da aynı üye ülkedeki ilişkili işletmeler arasında gerçekleşen işletmelerde uygulanmamaktadır.

2121

TEŞEKKÜRLER