NAMIK KEMAL ( 18481888 )
Hazrlayan: Derya AYDOARLI:NAMIK KEMAL ( 18481888 )
Avrupai Trk edebiyatna kesin zafer salayan edip, Namk Kemaldir.
Trkiyede ilk defa, vatan airi diye hret kazanan air de odur. Namk
Kemal, Tanzimat devri Trkiyesinde bir fikir ve sanat inklaps olarak
tannm ve kendisine bir milli kahraman gzyle baklmtr. Kalemini yalnz
bir sanat vastas olarak deil, ayn zamanda bir milli-sosyal mcadele
vastas olarak kullanan Kemalin olumlu sonu veren sosyal mcadeleleri
de unlardr:
Trk halkna milli benliini ve kendi deerlerini tantmak; ona
hrriyet ak vermek ve bilhassa ecdad kanyla yorulmu vatan
topraklarn, urunda uurla can verebilir bir seviyede sevdirmek.
Namk Kemal, vatan kelimesinin eski Trkedeki deiik manalarna yeni
bir hayat vermi; eski dilde insan topluluu, din, mezhep ve ayn
mezhepte olan cemaat manasndaki millet kelimesinden tretilen
milliyet kelimesine ada bir mana kazandrmtr.
Yine eski dilde azad edilmi kle manasndaki hr kelimesinden
treterek hrriyet kelimesini, Trkeye kazandran air de odur.
Asl Arapa olan ve Eski Trkede tek bir hkmdarn bir kavme
hkmetmesi manasnda kullanlan; bylelikle, daha ok, istibdad manas
tayan istiklal kelimesini de lisanmzda, milletimize bir gn bir
istiklal sava kazandracak derecede salam ve milli bir manada
kullanlan kudretli edip, yine Namk Kemaldir.
teden beri, Avrupada yaplmakta olan; milli, sosyal ve siyasi
mcadelelerden fikir ve ilham alan bu kelimeler, Trkede kullanldklar
ilk anlardan balayarak, sadece birer kelime olmakla kalmam, yaral
bir milletin, urunda srekli mcadele yapt birer kutsal ideal deeri
kazanm; birer milli-tarihi kelime olarak Trkenin lmsz szleri arasna
katlmtr.
Namk Kemal, eski edebiyata, mutlakyet rejimine saldrr gibi, ar
bir iddetle hcum etmi; Trkiyede fikri, edebi ve itimai hayatta
kuvvetle tesirli olacak, yeni ve Avrupai bir edebi hayat kurmaya
almtr.
Bunun yannda, ayn airin, Trkiyede halk hrriyetine dayanr, yeni
bir idari rejim kurulmas iin ayn iddet ve cesaretle harekete geen
bir de siyasi hayat olmutur.
Namk Kemal kudretli bir air, ateli bir mcadeleci ve veld bir
muharrirdir. Sanat, onun elinde, itimai fayda iin ve milli idealler
urunda kullanlan bir ara mahiyeti almt. (Onun Trk edebiyatnda yapt
inklap da bu idi. ) Trk tarihinde, din mstesna olmak zere, sanat,
ilk defa onun elinde tesirli bir toplumsal grev stleniyordu.
Namk Kemalin kltrl ve inandrc bir mcadele lisan vard. Yeni
edebiyatn kuvvetle yerlemesi iin eski edebiyata ayn hiddet ve
iddetle hcum etti.
Dilde, halkn anlayaca bir lisanla yazmak lzumunu herkesten daha
kuvvetle savundu ve bu fikrini tatbik etti. Avrupai edebiyatn her
trnde eserler yazarak onlar okuyan geni bir orta snfnn yetimesinde
tesirli oldu.
ok sayda eserleri ve hususi mektuplaryla, Trkiyenin Tanzimatdan
Cumhuriyete kadarki fikri, edebi ve siyasi inklaplar zerinde,
uzaktan ve yakndan daima byk bir rol oynad.
HAYATI; Namk Kemal, birbiri ardnca mhim adamlar yetitiren, tannm
bir ailenin ocuudur. Ailenin; ad bilinen ilk ceddinin Konyal Bekir
Aa isimli bir zat olduu sylenir. Ayn ailenin dier tannm simalar,
srasyla, Topal Osman Paa, Kapudan- Derya Ratip Ahmed Paa; nc Sultan
Selimin ba mabeyincisi emseddin Bey; kinci Sultan Hamidin mneccim
balarndan Mustafa Asm Bey gibi ahsiyetlerdir.
Namk Kemalin babas, Mustafa Asm Beydir.
Namk Kemal, 21 Aralk 1849da Tekirdada domutur. Annesi, Tekirda
Muhassllnda; Afyon Karahisar; Ktahya, Kbrs kadlklarnda; Lazistan
Mutasarrflnda, Kars ve Sofya Kaymakamlnda bulunan, Konie erafndan,
Abdllatif Paann kz Fatma Zehra Hanmdr.
Kemalin eceresi ereflidir. Fakat ok da hakszla uramtr: Byk amcas
Mderris Osman Paann Mora ve Bulgaristan tenkillerindeki yldrm gibi
hareket ve dirayeti karsnda hreti bir destan halinde yaylm, fakat
padiah Birinci Hamid bu hretten rkerek o kahraman veziri
katlettirmitir. Uzun mddet yaayan ve be padiaha hizmet eden Kemalin
dedesi emseddin Beyin serveti ve emlaki ise be defa musadere
olunmutur. Bu yzden olu Mustafa Asm beye asaletten baka bir ey
brakamamtr. Btn bunlar dinleyerek yetien Kemal ileride zulme ve
hakszla kar en pervasz bir celadetle kafa tutmutur, nk kendi
ecdadnn ruhlar bile ona bu dersi vermektedir.
Kemal henz sekiz yanda iken annesi afyon Karahisarnda lmtr.
Abdllatif Paa kznn hatras olan Kemali yanndan ayramad iin, Namk
Kemal ocukluunda dedesiyle birlikte diyar diyar dolam ve Abdllatif
Paann mazulen stanbulda bulunduu yllarda Bayezd Rtiyesinde ve Valde
Mektebinde birka sene okumutur. Fakat daha alt yandan balayarak,
babasndan ve dier zel hocalardan ders gren Kemalin asl tahsili,
byle zel hocalar elinde olmutur. Kemale tasavvuf kltr ve edebiyat
zevki veren hocasnn, Karsda Vaizzade Mehmed Hamid Efendi olduu
bilinmektedir.
Kemal anne efkatini anneannesi Mahdume Hammdan grmtr. Karsda
binicilik ve cirit gibi spor dallaryla megul olmutur. ocukluunun
btn bu grg, bilgi ve duygu hareketleri arasnda daha Karsda iken iir
denemelerine balayan Kemalin bir deftere yazd divan tarz
manzumeleri ve baz hicivleri stanbula dndkten sonra yazdklaryla
birlikte bir divan meydana getirmitir.
Asl ad Mehmet Kemal olan aire Namk mahlasn Sofyada iken tant air
Eref Paa vermitir. Yine Sofyada henz on alt yandayken Ni kads
Mustafa Ragp Efendinin kz Nesime Hanm ile evlendirilmitir. Bu
evlilikten 1864de Feride adl bir kz,1867de Ali Ekrem adl bir olu
olmutur
stanbulda Hariciye Nezareti Tercme Odasnda katiplik vazifesi
alan Kemal, burada on yl kadar alm, ayn on yl iinde, iki sene kadar
da stanbul Emtia Gmr tahrirat ba katibi, sonra mdr olan, Divan airi
Leskofal Galip Beyin yannda muavin olarak vazife grmtr. Yine bu on
yl iinde zel tahsile devam eden Namk Kemal, Arap ve Acem edebiyat
ile slami ilimler sahasndaki bilgilerini geniletmitir. Devrin Divan
airleriyle tanan ve bir divan airi olarak ciddi hret kazanan Kemal,
Encmen-i uaraya katlarak bu encmendeki stad airlerin yannda hakl
itibar grmtr.
Haftada bir toplanan encmen airlerinin o hafta iinde hazrladklar
iirleri ve nazireleri okuma vazifesi de Encmende, Namk Kemale
verilmitir. Namk Kemalin divan slubuyla syledii bu devir
iirlerinde, bir ok meslektalarndan ayr hususiyet gstererek bu
iirleri yeni bulularla, yeni fikirler ve yeni hayallerle sslemesi
burada ehemmiyetle kaydolunacak noktadr.
Namk Kemalin memuriyet hayatna Tercme Odasnda balamas, onun daha
ncede Franszca renmi olmas ihtimalini dndrr. Tercme Odasnda ise
Franszcasn ilerletmeye alt ve btn hayatnca hrmetkar olduu bir
hocadan burada Franszca rendii bilinir. Arapas ve Acemcesi hayli
kuvvetli olan Kemalin (iyi Arapa,acemce ve iyi Trke bilen btn
Tanzimatlar gibi ) Franszcay da iyi ve kolay rendii tahmin
edilebilir.
Namk Kemalin sanat ve fikir hayatnn asl dnm noktas, inasi ile
tant ve Tasvir-i Efkarda yazmaya balad zamandr. Daha Tercme Odasnda
iken, devrin baz yeni fikirli genleriyle arkada olan Kemal, inasiyi
tandktan sonra benliinde Dou tefekkrnden Bat tefekkrne doru bir
ekili duymutur. 1865te inasinin Parise gitmesi zerine bu gazeteyi
tek bana kartmaya devam etmitir.Yazlarn ulusun gzn aacak, istibdat
idaresini ykacak nitelikte yazmtr. Halk dershanelerinin almas,
kzlarn okutulmas, stanbulun yangnlardan kurtarlmas ve Fransz
diliyle renim yaplan Tp Fakltesinde artk Trkeye dnlmesi gerektii ve
bilhassa Trk Dili Ve Edebiyat hakkndaki makaleleri ok ses
getirmitir. Daha sonra hkmet, siyasetine aykr den gazetelerin bu
yolda yazmalarn yasaklad ve bazlarn da kapatt.
Bu arada Namk Kemal Erzurum vali muavinliine atand. Namk Kemal
bu greve gitmeyerek, arkada Ziya Paa ile birlikte 18 Mays 1867de
Parise kat. kisinin de bu firarnn sebebi Msr Hidivlii ii yznden
Bab- Ali ile aras ak olan Mustafa Fazl Paann arsdr. Onlar,
Avrupallarn Jn Trkler dedikleri, Yeni Osmanllar Cemiyeti adna
neriyat yapmaya davet etmitir. Ancak, Sultan Abdlazizin III.
Napolyonun daveti zerine Parise gelmesi dolaysyla, Fransa Hkmeti bu
siyasi Trk mltecilerine Fransadan uzaklama tebliinde bulununca Namk
Kemal, Ziya Paa ve Ali Suavi ile birlikte Londraya gemitir. Ksa bir
zaman sonra Ali Suavinin idaresinde Muhbir isminde bir gazete
karmaya balamlardr.(31 Austos 1867) Fakat Ali Suavi ile anlaamaynca
bir yl aar bir sre sonra Namk Kemal 28 Haziran 1868de Avrupada
karlan Trk gazetelerinin en kalitelisi olan Hrriyet gazetesinin
idaresini eline almtr. Namk Kemal Avrupada kald yllarda, Avrupa
devletlerinin idari ekli, hukuki ve siyasi kurumlar, iktisadi
durumlar gibi konularla ilgilenmi; Pariste hukuku Emile Accolastan,
Londrada Fanton adl bir ngilizden hukuk dersleri almtr.
Namk Kemal bata Ali Suavi olmak zere baz ihtilalci arkadalarnn
hkmete kar ii ahsiyete dken ar hcum ve tutumlarndan rahatsz olunca
6 Eyll 1869da Hrriyet gazetesinden ayrlmtr. Fransz-Alman harbi
balad srada zaptiye nazr Hsn Paann ars zerine 1870de stanbula
dnmtr.
Mahmud Nedim Paann sadrazaml srasnda Avrupadan dnen Nuri, Reat
ve Ebuzziya Tevfik beylerle birlikte bretgazetesini kiralamlardr.
Bu gazete ilk saysn 13 Haziran 1872de karmtr. Namk Kemal burada
gazetecilik hayatnn en gzel ve en kuvvetli yazlarn yazmtr.Garaz
marazdradl yazs gazetenin uzun bir mddet kapatlmasna kendisinin de
Gelibolu mutasarrflna atanmasna sebep olmutur.
Namk Kemal Avrupadan dndkten sonra bat hayranlna saplanmayp,
Trk-Osmanl tarihinin en byklerine uurla sarlarak millete o bykleri
ve o byklkleri tantmaya almtr. Ayn yllarda halka vatan sevgisini,
millet sevgisini, milli ahlak ve kahramanlk duygularn, daha canl
ekilde tantacak yeni bir vasta bulmutur: Tiyatro. Kemalin
Geliboluda yazmaya balad Vatan Yahut Silistre isimli tiyatro eseri
1 Nisan 1873 akam stanbul Gedikpaa tiyatrosunda sahneye kondu. Bu
piyes Trk sahnesi iin byk bir hadise olmutur. Fakat bu eserin halk
ar derecede heyecanlandrmas, coturmas sonucu meydana gelen olaylar
Namk Kemalin tutuklanarak Magosaya srlmesine sebep olmutur.(6 Nisan
1873)
Kemal ilk nce topular klasnn bir zindan odasna konulmu daha
sonra Veys Paann gsterdii anlayla, bir srgn iin olduka rahat bir
yer saylacak pencereli ve terasl bir daireye nakledilmitir. Namk
Kemal, Magosada meyus olmam aksine Vatan piyesinin grd manevi
mkafattan ald hzla burada yeni tiyatro eserleri, tarihi eserler,
bir roman, bir takm edebi eserler, tenkitler ve bol miktarda
mektuplar yazmtr. Bu eserler incelendii zaman Kemalin Magosada ok
elverili hatta rahat bir hayat srd neticesine varlmaktadr.
Namk Kemal 38 ay Magosada kaldktan sonra Sultan Beinci Muratn
tahta gemesiyle dier srgnlerle birlikte affedilerek 20 Haziran
1876da stanbula dnmtr. Sultan kinci Abdlhamit tarafndan iltifat
grm, ura-y Devlet yeliine getirilmi ve Kanun-i Esasiyi hazrlayan
kurulda grevlendirilmitir. Fakat kinci Abdlhamitin gerek yznn
ortaya kmasyla hrriyetperverlerin hepsi bir tarafa atlmtr. Namk
Kemal de felaketle neticelenen Rus Harbinin ilanndan sonra padiahn
aleyhinde bulunduu yolundaki bir ihbarla tevkif edilmi ve umumi bir
hapishaneye sevk edilmitir. Be ay sonra beraat etmesine ramen
stanbulda braklmayarak nce mecburi ikamete sonra da mutasarrf
olarak Midilli adasna gnderildi. Burada ve daha sonra naklen tayin
edildii Rodos ve Sakz Mutasarrflklarnda iyi bir idare adam olarak
alm, 2 Aralk 1888de Sakz adasnda yakaland Zatrre hastal neticesinde
lmtr.
Kemal Osmanl hanedanndan Rumeli Fatihi Sleyman Paann hayran idi.
ldkten sonra onun Bolayrdaki trbesi yanna gmlmek isterdi. Bu
arzusunu unutmayan Ebuzziya Tevfik, naan hkmdardan izin alarak
Sakzdan Bolayra getirtti. Namk Kemalin Bolayrda, Sleyman Paa Trbesi
yanndaki kabrine, plan air Tevfik Fikret tarafndan izilen kk ama
gzel bir trbe yine, Sultan Abdlhamit tarafndan yaptrlmtr.
Namk Kemal, Balayr srtlarnda yalnz Marmarann mavi dalgalarna ve
anakkale Boaznn seyyal hareli akntlarna deil, ebedi bir erefe ve
milletin ebediyen devam edecek kranna bakyor.
NAMIK KEMALN EDEB AHSYET, SANATI VE FKRLER
Trk edebiyat tarihinde din d edebiyat sanatn bir ideal urunda
kullanarak btn fikri, edebi hamlelerini itimai fayda iin yapan ilk
byk air ve muharrir Namk Kemaldir.
Kemal Sofyada iken bu havalinin nl saz airleriyle tanm; yine
Sofyada ve stanbulda devrin byk Divan airlerinden iltifatlar almtr.
Fakat bunlarn hi birisi Namk Kemali kendi saflarna ekerek eski
iirin, itimai dertleri ok ksa syleyen, klasik ereveleri iinde
brakmaya muvaffak olamamtr.
Dedesinin, Sofya halkndan ald bir vergiye iddetle itiraz ederek,
henz ocuk olmasna ramen halkn hakkn mdafaa eden Kemal, Divan
iirinin beyit mimarisiyle oyalanacak bir devirde deildi.
Namk Kemalin ok kuvvetli bir hafzas vard. Nefi Divann ezberlemi,
Divan airleri iinde, en ok, bu yayla adamnn erkek sesini beenmiti.
Devlete grdkleri hizmete kar, dedelerinden, Topal Osman Paay asan,
emseddin Beyi servetsiz brakan son devir hkmdarlarna daha ocukken
ksmt. Bunlar, onun bir halk mdafaacs olarak yetimesini hazrlayan
sebeplerdi. Bunun iindir ki inasi-Ziya Paa- Namk Kemal Mektebinin
cemiyeti ve inklap vasflar, en ok Namk Kemalin sanatnda
topland.
Syleyi kudreti devrin btn airlerinden stn olduu halde, Namk
Kemal, ideali urunda bile yalnz iir sylemeyi kaf bulmad. Ona gre
Fransz iirinin en gr sesli airi Victor Hugo bile, bu memleketin
siyaseti ve itimaiyat nesirleri kadar, memleketine faydal olmu
saylamazd.
Kemalin iir lisan, Nefi ve Nabi mekteplerinin tesiri, tekaml ve
birlemesi ile kuvvetli; his hayal, fikir ahenk ve kltr bakmndan
zengin bir telkin lisandr. Onun daha divan tarz iirlerinde bu okun
ve inandrc uslub, hrriyet fikirleri ve vatan sevgisi heyecanlaryla
beslenen yeni iirlerine hafzalardan silinmeyen bir yaama gc
kazandrmtr.
Kemal, iirlerinde olduu gibi nesirde de slupudur. Bu slup,
fikrin hiddet ve heyecanla birlemesinden doan bir syleyitir ve
yazmaktan ok insan topluluklarna iittirmek iin ayarlanm bir hitabet
lisan ehresindedir. Hiddet-i Lisan, iddet-i Lisan ve Hiddet-i ifade
gibi tabirlerle ifade edilmitir. Lisanndaki bu iddetin bizzat Namk
Kemal de farknda idi. En hafif rnei Ebuzziya Tevfik Beye 22
austos1874de yazd bir mektupta, Sen, bu gnlerde kalem yerine ylan
dii mi kullanyorsun, nedir?cmlesidir.
VATAN FKR;
Namk Kemalde vatan fikri, ada Fransz ve Alman vatanclarnn vatan
anlaylarnn tesiri altndadr.Ancak Namk Kemalin vatancl, adapte bir
vatanclk deildir. Kemal, Batdan ald fikirlerle Trk ruhunda ve Trk
edebiyatnda esasen mevcut olan vatan sevgisini btnleyen ve harekete
geiren muharrirdir. Namk Kemale gre vatan, sadece zerinde doulan ve
yaanlan bir yer deildir: Vatan, kendi ocuklar olan insanlar arasnda
dil birlii, menfaat birlii, fikir ve sevgi kardelii yaratan
,mukaddes bir topraktr ki her ta iin bir can verilmi; her avu topra
iin bir can verilmi; her avu topra bir ecdat vcudundan yadigar
kalmtr. Ona gre; Osmanl vatann kurtarmak ve feda olurcasna
savunmak, slam vatann ise bir lk olarak gnlde yaatmak gerekir.
Trk diline ilk defa inasi tarafndan getirilen;
Milletim nev-i beerdir, vatanm ry-i zemin fikrine, yine Trkiyede
ilk itiraz Namk Kemalden gelmitir. Kemal, bir tek vatanda bile
birbiriyle sava halinde bulunan fertler ve zmreler mevcut olduka
tek bir dnya dncesinin hakikatle hibir alakas olamayaca
fikrindedir.
Vatan sevgisi, her sevginin stndedir: Vatan havasn teneffsle
balayan hayat; baklarn vatan gzelliklerine evrilmesiyle balayan
grmek saadeti hep vatanda balar. Her kesinde bir ecdat hatras
bulunan bu mukaddes toprak, ayn zamanda evlatlarnn bakalarna boyun
emeksizin yaadklar ve yaayacaklar yer olduu iin de sevilir. Vatan o
aziz topraktr ki onun saadetini yaayarak gremeyecek olanlar dahi bu
saadeti ister ve bu uurda can verirler.
MLLYET FKR;
Namm Kemalin milliyetilii hayli yanl anlald gibi, mutlak bir
slam ve Osmanl milliyetilii deildir. Onun yazlarnn i alemine nfuz
edince, dtan bir Osmanl milliyetilii gibi grnen bu heyecann ruhunda
bir Trk milliyetilii bulunduu hemen ortaya kar. Kemalin eserlerinde
Osmanl adn ok kullanmasna ramen her frsatta da Trk adn kullanmas,
Trkn ve Trkln byklnden sz etmesi asla gzden kaacak mahiyette
deildir. Onun Trkl Trkiye hudutlar arasnda kalmam; air Trkiye
dndaki Trkleri de her zaman dnmtr.
HRRYET FKRLER;
Namk Kemalin ruhunda ocukluundan beri mevcut olan hak ve hrriyet
duygusu, bilhassa XVIII. yzyl Fransz fikir hareketlerinin ve Fransz
ihtilalinin nerettii fikirlerle btnlenmi ve bir ideal derecesine
varmtr.
Kemal, Bat dnyasnda gerekletiine inanlan insan hak ve
hrriyetlerini kendi vatannda da grmek istemitir.
Bu hak ve hrriyet davas, onun millet ruhuna ileyen imanlarndan
olmutur. Kemal, hrriyet mevzusunda, ancak kendinden sonrakilere bu
iman ve bu fikri hazrlam olmak bakmndan mhim vazife grmtr.
Namk Kemal, Osmanl tarihinin ve bu hkmdar ailesinin hayranlar
arasnda bulunduu halde, gnl verdii hrriyet fikrini Cumhuriyet
ekline kadar gtrmekte bir saknca grmemitir. Kemal hrriyet
duygusuyla ylesine cokundur ki hrriyet, merutiyet hatta cumhuriyet
rejimlerinin o devir Trkiyesi bakmndan akla gelebilecek mahzurlarn,
muhtelif makalelerinde mzakere ve mnakaa ettii halde yine neticeye
abuk varmak fikrinden hi olmazsa bu fikirleri sert ve erken
sylemekten kendini alamamtr.
ALE AHLAKI;
Namk Kemalin zerinde srarla durduu bir mevzu da aile ahlakdr.
Kemal, bretde nerettii Aile makalesinden balayarak, frsat dtke bu
mevzua temas etmi; ntibah romann, Zavall ocuk, Akif Bey, Karabela
tiyatrolarn da ya bu mevzuun mihverinde yahut bu mevzua ok ksa
temaslar halinde yazmtr. Asil ve temiz bir aile messesesinin milli
ve itimai ykseliteki lzumuna inanan Kemal, Trk ailesindeki eski ve
yeni sarsntlar belirtmi, bunlarn zararlarn gstermi ve yurdunu bir
aile buhranndan korumaya almtr. Aile sarsntlarnn maddi ve manevi
sebeplerini gsteren, aile ahlak, kadn ve aile namusu, aile
terbiyesi zerinde srarla ve hassasiyetle duran Kemal, bunlar
dikkate deer fikirler ve grlerle sslemi; aileyi yine cokun
cmlelerle mdafaa etmitir.MLL LSAN ANLAYII;
Halka halk diliyle hitab etmeyi gaye edinen inasi-Ziya Paa- Namk
Kemal Mektebi air ve muharrirleri iinde, bu gayeyi geni lde
gerekletiren yazar, Namk Kemaldir.
Kemal, bilhassa halk iin yazd tiyatrolarnda sade ve tabii bir
konuma dili kullanmtr. Trkiyede yeni bir sahne lisannn kurulmasnda
byk rol vardr. Ayrca, romanlarnn, makalelerinin bir ok paralarn
mmkn olduu kadar halkn anlayaca bir dille yazmtr. Baz tenkitlerinde
ve hususi mektuplarnda da yer yer devrinin en temiz ve en tabii
sade Trkesi vardr. Namk Kemal, yaad devrin uurlu ve hararetli bir
dil milliyetisidir.NAMIK KEMAL VE RLER
Namk Kemal, en gr sesli vatan airimizdir. Edebiyatmzn hemen her
trnde eserler vermitir. Eserlerinde genellikle toplumsal konular;
vatan, millet, hrriyet kavramlarn ilemitir. Namk Kemalin iirleri
Divannda yer alr.
Bu iirleri biim ve z bakmndan kmede toplamak mmkndr.
1) Biim ve z (muhteva) bakmndan eski (Divan tarz) iirleri
2) Biimde eski, muhtevada yeni olan iirleri
3) Biim ve muhtevas yeni olan iirler
Birinci kme iirlerinde, divan tarznn btn mazmun ve temalarn
kullanm rindane ve akhane bir yol tutturmutur. Bunlarda tasavvuf
kavramlar ile oynamay ok sever. Ama Namk Kemal, gerek tasavvufun
szne girecek yapda mistik bir insan deildir. Hayat ve dnya ile ok
ilgilidir. u halde tasavvuf, onun iin bir mazmun kayna olmaktan
ileri gitmemitir.
Bu ilk iirleri de Leskofal Galibden baka, Naili, Fehim ve
bilhassa Nefinin etkileri grlmektedir. Kemal, Nefideki gr ve erkeke
pervasz syleyie hayrandr. Kendi meydan adam tabiatna uygun gelen bu
Nefi edas, sonra yazd vatani iirlerinde daha fazla grlecektir.
Namk Kemal fikirce gelitike kendisinin de mensup olduu ve ok
sevdii bu divan tarzn ykmaya alr. Divan iirini iyi tand iin onun
nasl yklabileceini yani zayf taraflarn da ok iyi bilmektedir. Bu
yzden biiminden ziyade muhtevasna hcum eder. Zaten vatani
iirlerinde asl yapt ey de biim deil muhteva deiikliidir.
kinci kme iirlerinde Namk Kemal, eski tasavvuf motiflerinin ve
akhane edalarnn yerine vatan, millet, hrriyet, mit, istiklal,
mcadele gibi yeni kavramlar yerletirir. iirini, kendi deyiiyle:
Hazret-i Milletin emrine verir. Bu iirlerde gazel, kaside, murabba,
kta gibi eski nazm ekilleriyle yazlmtr. Fakat, temalar yepyenidir.
Mecazlar ya Fransz iirinden alnm ya da kendi bululardr. Eski iir
mazmunlarnn byk bir ksmn atmtr.
Namk Kemal,ok kuvvetli ve ahsi olan bu iirlerinde bir toplum
mistisizmi yapm gibidir. Eski airlerin zddna, iktidara kar cephe
almtr. Srtn millete dayam, onun dertlerini haykrm ve ona yol
gstermitir. Bu iirlerinde millete, urunda lnebilecek yepyeni
deerler gstermektedir. Bunlar; hrriyet, vatan, fazilet, halka
hizmet, vb.dir.Vatan ve Hrriyet Kasidesi, Lazmsa, Ramna gazelleri
ve murabbalar bu tr iirlerinin en gzelleridir.
nc kme iirlerini, Abdlhak Hamitin yapt yeniliklerden sonra ve
onu tevik iin yazmtr. Bunlar biimde yeni olduklar gibi (kuralsz
nazm ekli ile yazlmlardr) muhtevada da ikinci kme iirlerine
benzerler. Mecazlar biraz daha Avrupai olmu, temalar ise
deimemitir. Hilal-i Osmani bu eit iirlerinin en gzelleridir.
Namk Kemalin asl iirleri aruz vezni ile yazlmtr.Hece ile olan
iirleri sayldr. Ahmet Cevdet ve Ziya Paadan sonra Namk Kemal de
hecenin (parmak hesab) bizim asl veznimiz olduunu sylemitir. Ama o
vezinde aheng-i letafeti az bulmaktadr. Buna ramen Abdlhak Hamite
Bir kere de tabiatn bizim parmak hesab ile yazmaya sevk et. Bak ne
gzel oluyor. diye t vermekten kendini alamamtr.
Kemalin iir hakkndaki grleri pek dzenli ve sistemli deildir.Ama
biim ve muhtevann birbirine uygun olmas gerektiini sylemekte isabet
etmitir. Ona gre:
ehirler yklr, fakat beyt-i metin dnya durduka yaar. Szn yaamas
hem mana, hem ekil bakmndan gzel olmasna baldr. yi ifade edilemeyen
bir fikir mahfazasz cevhere benzer. Ya kaybolur, ya alnr.
NAMIK KEMAL VE NESRLERHrriyet Kasidesi, Vatan Trks, Vaveyla gibi
iirlerindeki heybetli lisan ve kompozisyon istisna edilirse, Namk
Kemalin nesri, nazmndan daha stn meziyetlere sahiptir. Kemal
airlikten ziyade nasirlikle mehurdur. Btn zamannda ve zamanndan ok
sonralarda da hemen herkes mttefikti ki en byk edip Namk Kemaldir.
Kuvvetli bir slupu olan Namk Kemalin hemen btn eserlerinde bu canl
slup hakimdir. Salam bir dil, hareketli, bilgili, fikir, hafza ve
heyecan cmleleri; zengin bir tekrir sanat, bir matematik davas
ispat ediyormuasna sralanm, mantkl ve inandrc bir slup; yazlmak iin
deil de haykrlmak iinmi gibi seslendirilen bir lisan, bu nesrin
ayrc vasflar arasndadr.Onun sade bir dille yazlm tiyatrolarnda
vatan ve askerlik gibi makalelerinde hatta romanlarnda yer yer bu
kuvvetli telkinkar slubun ahland grlr.
Namk Kemalin nesrini de ikiye ayrabiliriz. Birinci ksm fazla
tasvircidir, fazla romantiktir, fazla adaldr: Rya, Gelibolu ve
Midilli mensureleri, Celaleddindeki hametli mukalemeler, Cezmideki
bir ok sayfalar gibi. kinci ksm yazlar ise fazla gsterie lzum
hissettirmeyen, samimiyetle yazlm olanlardr. Btn makalelerini bu
ksmda gsterebiliriz. Hasta Adam, ark Meselesi, Prusya Politikas,
Avrupa ark Bilmez gibi harici siyasete; mtizac- Akvam, Vekar-
Memurin, Vefa-y Ahd, Ahval-i Maliye gibi dahili siyasete; stikbal,
bret, Terakki gibi itimaiyata ait saysz makalelerin edebi kymetleri
bugnde ayndr. Kemalin kalemindeki ykseklii asl bu makaleler ile
llr. Namk Kemalin nesrini ve bu nesrin kymetini en iyi ifade eden
cmleler Yahya Kemalin bir rportaj vesilesiyle syledii u
cmlelerdir:Namk Kemal, Trke nesri gr sesiyle ve kudretli nefesiyle
bir hamlede diriltti; kuru yaz halinden kartt. Revan bir vadiye
dkt; zamannn okuryazarlarna gn gnne hararetle okuttu. Dalgal bir
Namk Kemal cmlesi yaratt.
Namk Kemalin edebiyatmzda bir hamle ve bir inklap olan nesri
tabii ve sade bir nesirdir.NAMIK KEMAL VE TYATRONamk Kemalin
denilebilir ki, en sevdii edebiyat kolu tiyatrodur. Daha Pariste
iken, babasna yazd mektuplarda tiyatro sevgisini aka belirten
Kemal, frsat bulduka gerek mektuplarnda gerek makalelerinde ve
bilhassa tiyatro balkl makalesiyle Mukaddime-i Celalde tiyatroya
ufak veya byk mhim yer ayrmtr.
O kadar ki Mukaddime-i Celalin tam 27 sayfas tiyatroya
ayrlmtr.
Bir milletin gzel syleyi kudreti edebiyatnda, edebiyatn da en
canl ifadesi tiyatrosunda belli olur.
Tiyatro meram anlatmada hem gze hem kulaa hitap ettii iin
tesirini iki vasta ile birden icra eder.
Tiyatro elencelidir. Fakat, elencelerin en faydalsdr.
Tiyatro aka benzer. nsan hazin hazin alatr. Fakat verdii iddetli
tesirlerde bir baka lezzet bulunur
Bat memleketlerinde tiyatro edebiyat nevilerinin hepsinden stn
saylr.
Namk Kemalin tiyatroyla ilgili yazdklarndan seip, bazlarn
ksaltarak sadeletirilen bu cmleler, onun tiyatro hakknda syledii ok
hararetli szlerin onda biri deildir. Fakat bu cmleler bile onun
tiyatroya verdii kymeti ve nemi tantmaya yeterlidir.
Namk Kemalin tiyatroyu niin romandan hatta iirden stn tuttuunu
anlamak g deildir. Kemal, tiyatronun Bat kltrnde oynad rol yakndan
grm, kendisi de milletini, vatan sevgisiyle ahlandrmak yolunda
tiyatrodan faydalanmtr.
Namk Kemalin be tanesi sahnede oynanmak iin yazlm, bir tanesi de
sadece okunmak zere yazlm alt tiyatro eseri vardr. Ulusun bozuk
moralini dzeltmek amacyla yazlan Vatan Yahut Silistre(1873)den
sonra sevmedikleri ile zorla evlendirilenlerin bahtszln Zavall
ocuk(1873), en kahraman bir kocaya bile ihanet edebilen bir kadnn
dramn Akif Bey(1874), zalim bir sancak beyine kar halkn isyann
Glnihal(1875), nsznde tiyatro grn yanstan konusunu Harzemah
dneminden alan Celaleddin Harzemah(1885), Hindistanda Babrler
zamannda geen bir olay anlatan Karabela en tannm oyunlardr.
Karabela Kemalin en son ve en zayf piyesidir. Yer yer amiyane
szlerle, lzumsuz ve manasz konumalarla yrtlm bu eser kendisine
yakmayacak kadar ktdr. Bu eseri Magosada zindan buhranlar, stma
nbetleri iinde maddi ve manevi bakmdan zayf dt sralarda yazd
dnlmektedir. Eski harflerle ilk basm 1873te, son basmda 1909da
yaplmtr.
Namk Kemalin piyesleri aydnlar arasnda da byk rabet grerek
Trkiyede tiyatronun byk ilgi grmesini salamtr.NAMIK KEMAL VE
ROMANLARIAvrupai Trk romannn ilk eserleri Namk Kemal tarafndan
yazlm deildir. Roman, Namk Kemalin en son bavurduu edebiyat trdr.
Ondan nce Ahmet Mithat Efendi ve emseddin Sami Bey de Bat usulnde
ve halk iin hikaye ve roman yazmlard.
Namk Kemal, ntibah ve Cezmi adlarnda iki roman yazmtr. Roman iin
eitli yazlarnda ileri srd fikirler zetle unlardr:
Roman, batan gememi olsa bile gemesi mmkn olan bir vakay, ahlak,
det ve duygulara ve her trl ihtimallere gre genileterek
yazmaktrRoman yazmakta bir vazife daha vardr: o da srf hitap ettii
kimseyi slah etmek ve elendirmek iin, yerli yersiz, akla aza ne
gelirse sylemek yolunu brakarak, insan tabiatn tahlile almaktr.
Bizde roman yok denecek kadar azdr. Dilimizde lezzetle okunacak
belki hikaye bulunmaz. Bat dillerinden aldmz romanlarn ou ise fena
evrilmitir.
Hem kendi mizac, hem yeniden kurmak istedii edebiyatn amalarn
hem de Fransz edebiyatnda okuduu eserlerin (en ok Victor Hugo)
tesiriyle Kemal, roman ve piyeslerinde Romantik akma bal olmutur.
Dolaysyla: kahramanlarnn his ve hareketlerini ar mbalaa ile
anlatmak; onlar iyilik veya ktlke dnyada az rastlanr varlklar gibi
gstermek; kimisini yerden yere vurmak; kahramanlarn grlmemi
evrelerde yaatmak ve bu evreleri adeta olaydan koparlm paralar
halinde ok ssl kelimelerle tasvir etmek; olayn iine hayatta nadir
rastlanr zel vakalar katmak; kendi duygu ve dncelerini asla
gizlemeye lzum grmeksizin, okuyucuya ahlaki, milli grg ve zevkle
ilgili telkinlerde bulunmakvb. gibi romantik zelliklere ok sk
rastlanmaktadr.
Bununla birlikte Kemal, olaylarda geree uygunluk, kiileri
rastlanabilir kiiler arasndan semek vb. iddialar hi bir zaman elden
brakmamtrBu sonuncu grlerini bilhassa ntibah romannda uygulamaya
almtr.
ntibah, edebiyatmzn ilk romanlarndan biri olduu halde, hayli
baarl bir eserdir. Kendisi ntibah iin unlar sylyor:
Bendeniz de Son Pimanlk unvanyla bir hikaye (roman) yazm ve
Maarif tarafndan nam ntibaha evrildikten sonra nerine muvaffak
olabilmitim. Hikaye, dilimizin o yola olan istidadn tecrbe yolunda
tertib olunmutu. Mevzuu gayet sade tuttuum halde yine de istidat
azlndan dolay, gnlmn istedii dereceye gtremedim.
Gerekten, ntibahn konusu olduka sade fakat vakalar karktr.
Burada (br eserlerinin zddna) ne kahramanlk, ne yurtseverlik, ne de
hrriyet temas ilenmitir. Byle olmakla beraber eserde romantik
taraflar yine de oktur. Baz roman kiilerini ok sevdii bazlarn
yerden yere vurduu ve ar tesadflere yer verdii grlr.Eserde ak tler,
ahlak telkinleri vardr.
Bu ise olaandr. nk Kemal.her trdeki eserlerinde olduu gibi
romanlarnda da cemiyeti slah, fertleri eitme ve halka yksek gayeler
telkin etmek ister. ntibah nsznde, bu terbiyeci amalarn aka ifade
etmektedir:
Zamanmzda hikayeler (roman) mi halka hizmet edecek? diye
soruluyor.Evet, onlar hizmet edecek.. nsan yle kuru kuruya mevize
dinlemekle yetinmiyor; elenerek istifade etmek istiyornsan
elencesinde de faide grerek bir takm nasihatler bulursa zarar m
etmi olur?
Bu romannda Kemal ann bir yarasna neter vurmak istemitir.
ntibahta kii evre tasvirleri ile ruh tahlilleri, Kemalin baka
eserlerine gre ok kuvvetli ve zamanmza gre hayli baarldr. Ayrca
realist romanclar gibi evrenin ve eitimin insan ruhu stne
etkilerini ilemitir.
ntibah, dil ve slup bakmndan, hele sylemelerde olduka sadedir.
Grlen bu zellikleri ile ntibah, romantik ve realist akmlarn
etkileri altnda yazlm hissini vermektedir.
Cezmi roman ise Namk Kemalin son eserlerindendir. ki cilt olarak
dnld halde tek cildi yazlp braklmtr. Cezmi, bir tarihi romandr ve
herhalde Namk Kemalin Osmanl tarihi ile uramalar srasnda yazlmtr.
Cezmide slam birlii lks heyecanl bir slupla ele alnmtr.
ntibahn yar realist bir tre roman olmasna karlk, Cezmi, tam
anlamyla bir romantiktir. Konusu tarihin anl yapraklarndan alnmtr
ve Cezmi tipine Trk kahraman portresinin tm vasflar
yerletirilmitir. Nitekim, Cezmi, (tpk Krolu gibi) airdir, yiittir,
iyi binici ve cesurdur, cirit oyununda usta, din ve vatan yolunda
gayretlidir. br kiiler de iyi veya kt olarak mbaalal bir ekilde
anlatlmlardr.NAMIK KEMAL VE TENKDLERNamk Kemal, doudan batya gei
devrinin yaratt boluklar iinde; sistemli bir tahsil gremeden
yetimitir. Onun, baz hrsl ve lsz hareketlerinde bunun da bir tesiri
aranabilir. Buna ramen Namk Kemal, denilebilir ki devrinin en
bilgili edibidir. Gerek ark dillerini ve ark kltrn; gerek kendi
zaman iin ileri saylabilecek Bat kltrn; byk zekas, hafzas, dikkati
ve alakasyla elde etmi bulunuyordu. Bu kltrn sfat, tabiatiyle bir
genel kltrd. Kemal, ite bu kltrle syleyecek sz olanlarn banda
geliyordu. Ayn sebeple, Tanzimat devrinde, gerek muarzlarna kar
yeni edebiyat mdafaa yolunda; gerek eski edebiyat zerinde yrtlen,
gelii gzel fikirler hakknda bu devrin en iddetli ve selahiyetli
tenkidlerini, yine Namk Kemal yapmtr.
22 yanda Tasvir-i Efkarda yaz yazarken tenkitilie balayan Kemal,
lnceye kadar da devam etmitir. Bazen bir mstehzi, bazen bir
hicviyeci; icabnda nazik bir mrit, lzumunda amansz bir glle;
arkadalarna mektuplarnda samimi bir laubalilikle, genlere
ikazlarnda stadane bir eda ile, eskilere hitaplarnda mzrakl bir
svari gibi daima her eit tenkid yapt.
Hemen btn yazlarna fikri, edebi veya itimai bir tenkid havas
iinde yazan Namk Kemalin edebi tenkidleri birka trldr. Bunlarn bir
ksm,airin 1866da Tasvir-i Efkara yazd Edebiyat Hakknda Baz Mlahazat
yazs gibi, onun edebiyat grlerini, dile dair fikirlerini, edebiyatn
milli balar kuvvetlendirme yolundaki hizmetlerini belirten makalesi
ile, bir ok mektuplarnda ne srd edebi bilgi, fikir, gr ve tenkid
ikazlardr. Dier bir ksm airin baz eserlerinin n szlerinde ayn
mevzulardaki bilgi, fikir ve grlerini dile getirdii eski ve yeni
edebiyata dair fikirlerini belirtmek iin yazd yazlardr. air bir ksm
tenkidlerini de mektup eklinde veya mstakil risaleler halinde
yazmtr. rfan Paa Mektubu, Tahrib-i Harabat, Mukaddime-i Celal,
Bahar- Dani Mukaddimesi, Meprizan Muahazenamesi ve Renan
Mdafaanamesi Kemal tarafndan kaleme alnm tenkid risale ve
yazlardr.
NAMIK KEMALN MEKTUPLARINamk Kemal, stanbulda, Avrupada, bilhassa
Magosada, Midilli, Rodos ve Sakzda iken, stadlarna, dostlarna,
babasna, ocuklarna, baz mhim ahsiyetlere, akrabasna, bu arada tand
tanmad bir ok gen istidadlara, ok sayda mektuplar yazmtr.
Bu mektuplar, zaman zaman, bir gazete neriyat kadar tesirli ve
devamldr. Kemalin ok hususi mektup yazma zevki ve alkanl vardr. Ayn
mektuplar, Namk Kemalin kendi hayat ve ahsiyeti kadar, devrinin
fikri; siyasi ve edebi hayatn da kuvvetle aydnlatan vesikalardr.
Mektuplarn byk bir ksm elde olmakla beraber dier byk bir ksm da
Kemalden mektup alan fakat bu mektuplar saklamay tehlikeli bulan
kimseler tarafndan yaklmak suretiyle ziyan edilmitir.
Namk Kemalin bir ksm mektuplarnda, mesela kz Ferideye yazd
mektuplarda ok samimi ve sade bir ev ve aile dili, bir konuma lisan
vardr. ahsi deerlerine sayg duyduu kimselere yazdklarnda ise ciddi
bir ekilde hrmetkar, bazen resmi bir ifade grlr. Babasna
yazdklarnda ise, bir arkadana yazyormu gibi, o devrin babaya hitap
terbiyesine uymayan bir eda dikkati eker. Babasnn ona yazd
mektuplar da biraz bu sluba yol aacak mahiyettedir.
Ksaca Namk Kemalin mektuplar onun maddi, manevi btn
hususiyetlerini, metanet, izzet-i nefs, hiddet, iddet tabiatlarn,
kimlere kar ne zaman yumuak szlerle hitap ettiini, ruh buhranlarn,
umumi psikolojisini, umumi kltr ve tefekkrn kuvvetle aksettiren ok
mhim vesikalardr.
Bu mektuplar, teden beri muhtelif vesilelerle neredilmilerse de
bu neirlerin hi biri tam, ciddi ve metodik neirler deildir ve
Kemalin btn mektuplarn bir araya getirememilerdir.
Bu sebeple, 30 seneye yakn, sistemli bir alma ile Namk Kemalin,
elde edilen btn mektuplarn, tenkildi,izahl ve kronolojik bir ekilde
bir araya getirerek ilim ve edebiyat hayatmza kazandran Fevziye
Abdullah Tanselin byk hizmeti olmutur. Trk Tarih kurumu tarafndan
nerolunan Namk Kemalin mektuplar, 4 cilt tutarnda ve ok kymetli bir
eserdir. imdiye kadar 2 cildi intiar eden Namk Kemalin mektuplar
hakknda tam ve etrafl bilgiler, yine bu kitaplarn n szlerinde ve
ierisindedir. Prof. Dr. mer Faruk Akn, Tanselin bu nerinin ilmi bir
tenkidi olarak Namk Kemalin Mektuplar adl bir kitap yaynlam ve
Tanselin kitabndaki hatalar ortaya koymutur.
NAMIK KEMALN GAZETECLK HAYATI;
Namk Kemal, gazetecilikteki raklk devrini inasinin Tasvir-i
Efkarnda geirdi.1864te inasi Parise gidince gazete Kemale kald.
sene sonra 1867de Ali Paa Kararname-i Ali denen mehur karar kartt.
Hkmet aleyhine neriyat yapan gazete hcumlarnn nne bu kararname ile
geilecekti. O sralarda gazetecilik yapmann neticesi kalelere ve
zindanlara kyordu. Bu kararname neticesinde bata Namk Kemal ve Ziya
Paa olmak zere hrriyetperver genler Avrupaya katlar.
Ve Londrada Gen Osmanllar Cemiyeti adna Hrriyet gazetesini
kardlar. Gazete haftalk kartlyordu. Tahsisatn Msrl Prens Mustafa
Fazl Paa veriyordu. Kemal Hrriyet gazetesinde bir sene alt. Fazl
Paa Bab- Ali ile uzlap stanbula dnnce Gen Osmanllara verdii
tahsisat kesmiti. 1870 ubatna kadar Londrada kan gazete 1870
nisanndan itibaren Cenevrede neredilmeye baland. Fakat, ancak 3 ay
devam edebildi.
1870te stanbula dnen Namk Kemal iki sene kadar Diyojen adndaki
mizah gazetesine imzasz olarak yazlar yazmtr. Daha sonra ise iki
arkadayla birleerek 1872 hazirannda bret adndaki gazeteyi karmaya
baladlar. Kemal, gazetenin ba muharririydi.asl okun ve ateli
gazetecilik hayat burada gemitir. Her yazs bir bomba hareketi
yaratmtr. O sralarda Sadaret mevkiinde bulunan Mahmud Nedim Paaya
kar yaman bir hcuma gemesi, bir aylk hayat olan bretin 4 ay sreyle
kapatlmasna ve muharrirlerinin de her birinin ayr yerlere memur
tayin edilmesine sebep olmutur. Namk Kemalde Gelibolu mutasarraflna
tayin edilmiti. Mithat Paann sadrazaml ile birlikte tekrar bretin
bana dnen Kemalin yine her yazs hadise olunca hkmet gazeteyi kati
olarak kapatt ve Vatan Piyasi hadisesi zerine Kemal Magosaya
srld.
Namk Kemalin nn salamlatran makaleleri olmutur.Tasvir-i Efkar,
Hrriyet, Muhbir, Basiret, bret, Hadika, Sadakat, ttihat, Diyojen
gazete ve dergilerinde yaymlanm makalelerinin says be yz gekindir.
Makalelerinde konu ald sorunlarn ou; siyasal, toplumsal ve edebiyat
sorunlardr. Namk Kemalin makaleleri gazeteciliimizin olgunlamasnda,
dnya grmzn gelimesinde gl atlmlarla doludur. NAMIK KEMALN TARHL VE
TARHE AT ESERLER
Namk Kemal, Trk Tarihini, Trkistann mazilerine kadar uzanan ; o
zaman iin hayli mphem, dumanl, eksik fakat derin bir tarih olarak
seven ilk Tanzimat ediplerindendir. Ancak, onun slam ve bilhassa
Osmanl tarihi zerine bilgisi daha derin; hele Osmanl tarihi zerine
sevgisi ve hayranl daha kkldr. Osmanl Tarihi hemen btn mr boyunca
Kemale stn heyecanlar duyuran bir tarih olmutur.
Kuvvetli hafzas, ona, milletinin tarihi zerinde her zaman
salahiyetle dnmek, konumak ve yazmak imkan veriyordu. Ancak, Namk
Kemal, yalnz hafzasna gvenmiyor; okuduu tarihleri her frsatta
tekrar tekrar okuyor; tarihe ait eserlerini, Trk, ran, Arap, Bizans
ve bazen Bat kaynaklarna dayanarak yazyordu. Kaynaklar, vesikalar
gsteriyor, bazen mracaat ettii kaynaklardaki hatalar meydana
karyordu.
Bununla beraber, onun tarihilii ilmi olmaktan ziyade edebi ve
terbiyevi vasflar tayordu. Sade fakat canl ve hareketli nesir
slubunu, tarihe ait eserlerinde daha rahat kullanyordu. Milletinin,
byklk, zafer ve eref sayfalarna hayran bir ruhun duyduu, scak bir
sevgi ve heyecan lisan, bu tarihlerin karakteristiini tekil
ediyordu.
Namk Kemal, balangtan Kanuni sultan Sleyman devrine kadar,
Osmanl mparatorluunun kurulu ve genileyi devrini, 25 kk sayfa
tutarndaki bir makale halinde, Ebzziyaya syleyerek yazdrmt. 1866da
Tasvir-i Efkarda tefrika edilen bu umumi makalenin ad Devr-i stiyla
idi.
Kemal, Salahaddin (Eyyubi), Fatih ve Yavuz Sultan Selim gibi ok
sevdii Trk-slam byklerinin hayat ve hizmetlerini ayr ayr
biyografiler halinde yazarak, yine tarihe ait bu yazlarn Teracim-i
Ahval bal altnda birletirip Evrak- Perian isimli bir kitapta
toplad. Bu kitap, 1883te ba tarafna Devr-i stiyla makalesi de
konularak, kk boyda, 384 sayfalk bir eser halinde nerolunmutu.
Kemalin yine Evrak- Perian serisinden fakat 64 sayfalk mstakil bir
kitap halinde nerolunan bir eseri de, lhanllar devri Emirlerinden
Nevruz hakknda yazd Tercme-i Hal-i Emir Nevruzdur.
Namk Kemal, Magosada iken, vazife ile orada bulunan ve Kemalin
dostlar ile mektuplamas gibi ilerini kolaylatrarak, airin tevecchn
kazanan bir ahsiyet de Yzba Ahmed Nafizdir. Kemal, Ahmed Nafizin bu
hizmetlerini mkafatsz brakmam ve tarihe ait iki eserini, kendi ad
yerine Ahmed Nafizin adyla neretmitir. Bu eserlerden biri
Kanijedir.
Kanije, Tiryaki Hasan Paann 1600 ylnda 4 bin muhafzla Kanije
kalesini, 50 bin kiilik Avusturya ordusuna kar mdafaa ediini ve
dman trl harp oyunlaryla aldatp, bozguna uratn hikaye eder.
Namk Kemalin Ahmed Nafiz imzasyla yazd ikinci eser Silistre
Muhasarasdr. Silistre Muhasaras, aslnda Kanijeden nce yazlm ve nce
neredilmitir. Kanijenin n szndeki Bundan akdem acizane nerettiim
Silistre Muhasarasnn halk iinde mahzar olduu rabet gibi szler, bunu
gsterir.
Namk Kemal, bunlardan baka, 1875te balayarak Mekteb-i Harbiye
iin iki ciltlik Tarih-i Askeri yazmtr. Mekteb-i Harbiyeye kabul iin
Mekatib-i Askeriyye Nazr Sleyman Paa tarafndan bekletildiini
bildiimiz bu eser eitli talihsizlikler yznden msvedde kalmtr.
Kemalin hayatnn son devirlerinde en byk heyecan Osmanl Tarihi
idi. Bu kitap zerindeki devaml almalarna 1886da Rodos adasna
naklinden sonra balamtr. Eserinin mmkn olduu kadar doru olmas iin
bir ok kitaptan yararlanmtr. stibdad devrinde glkle izin alnarak
Ebuzziya Tevfik Beyin olaanst gayret ve almalaryla 1888de eser cz
cz baslmaya balanmtr. Alt bin baslan eser birka haftada kaplmtr.
Fakat, bir ihbar zerine Mabeyinden Kemale gnderilen telgrafla
Osmanl Tarihinin neri durdurulmu ve baslan nshalar da toplatlmtr.
Kitap daha sonra Merutiyetle beraber tekrar baslmaya
balanmtr.(1919)
Namk Kemalin milletine Tarih itibaryla yapt en byk iyilik tarihi
sevdirmektir. Namk Kemalin btn bunlardan baka yine tarihe,
edebiyata, hukuka, tenkide dair telif ve tercme, eitli yazlar ve
eserleri vardr. Bunlarn bir ksm ziyan olmu ve neredilmemitir.
NETCE;
Btn bu hararetli hayatn ve bir ideal urunda meydana konulan,
fikir, edebi, itimai eserlerin sahibi olan Namk Kemal, Trk
edebiyatnda ve Trkiyenin itimai hayatnda geni akisler uyandran bir
airdir. Milliyet ve onun heyecanlar, Namk Kemalden kuvvet alm;
hrriyet onun haykrlaryla seslenmi ve ona inananlarn hareketleriyle
iyi bir neticeye yrmtr.
Trkiyede 80 yl sylenen her vatan iirinde Namk Kemalden bir ses;
her vatan ve hrriyet mcadelesinde ondan bir nefes vardr.
Trkiyede vatan kaybetme ve kaybedilen topraklarn strab; Namk
Kemalin iirlerinden sonra daha hazin olmu ve daha byk ac ile
duyulmutur.
Namk Kemalin hret ve tesirleri yalnz Trkiye snrlar ierisinde
kalmam, vatan snrlarn aarak baka lkelere de gemitir. Kaybedilmi
lkelerdeki Trkler arasnda ve bilhassa Azeri-Trk airleri arasnda
onun etkisiyle vatan iirleri syleyen airler vardr.
Namk Kemalin eserleri Mr. Gibbden balayarak ngiliz, Alman,
Macar, Fransz, Rus ve Srp dillerine aksetmi; bu dillerde Namk Kemal
tercmeleri yaplm ve hakknda eitli eserler yazlmtr. Moskovada bir
heyet tarafndan hazrlanan Mehur Adamlar serisinde Namk Kemale ait
V.Stanbulav imzasyla 296 sayfalk bir eser nerolunmutur. Sovyet ve
Macar ansiklopedilerinde de Kemale dair mhim maddeler vardr.
Namk Kemal, hakknda ok sayda makale ve eser yazlm bir Tanzimat
edibidir. Ona dair makale ve eserlerin en mhimleri Trke slam
Ansiklopedisinde Faruk Akn tarafndan yazlan Namk Kemal
Bibliyografyasndadr.
Namk Kemal.Tanzimattan bugne kadar yetien Trk nesillerinin milli
ve manevi terbiyesinde byk tesirleri olan, hret ve tesirleri yurt
dna da tam bir Trk bydr. Neyse ki, bize vatan kavramn retmi olan
airimizin hem mezar ta hem de nam kalmtr ve bunlar hr vatan
topraklarndadr.
KAYNAKA
Resimli Trk Edebiyat Tarihi ; Nihat Sami BANARLI
Trk Edebiyat III. Cilt ; Ahmet KABAKLI
Trk Dili Ve Edebiyat Ansiklopedisi, Devirler, simler,Eserler,
Terimler
19. Asr Trk Edebiyat Tarihi; Ahmet Hamdi TANPINAR
Bat Tesirinde Trk iiri Antolojisi; Kenan AKYZ
PAGE 1
