ÜNİVERSİTEYE HAZIRLIK 10. SINIF OKULA …capyayinlari.com.tr/demo/hucre-kalitim.pdfBİYOLOJ İ HÜCRE BÖLÜNMELERİ VE ÜREME - KALITIM - EKOSİSTEM EKOLOJİSİ VE GÜNCEL ÇEVRE

BİYOLOJİHÜCRE BÖLÜNMELERİ VE ÜREME - KALITIM -

EKOSİSTEM EKOLOJİSİ VE GÜNCEL ÇEVRE SORUNLARI

ÜNİVERSİTEYE HAZIRLIK10. SINIF OKULA YARDIMCI

KONU ANLATIMLISORU BANKASI

ÜNİVERSİTEYE HAZIRLIK10. SINIF

OKULA YARDIMCIKONU ANLATIMLI SORU BANKASI

ISBN978 – 605 – 2273 - 79 - 1

DizgiÇAP Dizgi

Kapak TasarımÖzgür OFLAZ

1. BaskıKasım 2018

İLETİŞİMÇAP YAYINLARI

Ostim Mah. 1207 Sokak No: 3/C–DOstim / Ankara

Tel: 0312 395 13 36Fax: 0312 394 10 04

[email protected]/capyayinlari

facebook.com/capyayinlari

Bu kitabın her hakkı Çap Yayınları’na aittir. 5846 ve 2936 sayılı Fikir ve

Sanat Eserleri Yasası’na göre Çap Yayınları’nın yazılı izni olmaksızın,

kitabın tamamı veya bir kısmı herhangi bir yöntemle basılamaz, yayınlanamaz,

bilgisayarda depolanamaz, çoğaltılamaz ve dağıtım yapılamaz.

SUNU

Sevgili Öğrenciler,

Gelecekteki hayatınızı şekillendirmek, düşlediğiniz bir yaşamı kur-mak için üniversite sınavını başarıyla atlatmanız gerektiğini biliyorsu-nuz. Bu bilinçle yoğun bir ders çalışma sürecinden geçmektesiniz. Böy-lesine önemli bir sınavı başarıyla atlatmanın en temel şartlarından biri sınavın ruhunu anlamak ve bu çizgide hazırlanmış kitaplardan yeterince faydalanmaktır.

Bizlerde gayretlerinize destek olmak, çalışmalarınızı daha verimli hâle getirmek amacıyla sınav ruhuna uygun elinizdeki fasikülleri hazır-ladık.

Kitaplarımız, Talim Terbiye Kurulu’nun en son yayımladığı öğretim programında yer alan kazanımlar dikkate alınarak hazırlanmıştır. Özgün bir yaklaşım ve titiz bir çalışmanın ürünü olan eserlerimizin ana yapısı şu şekildedir:

Kazanımlara ait bilgiler konu sayfasında verilmiştir. Özet konu an-latımından sonra örnek çözümlerine geçilmiş ve bu bölüm standart so-rular ve çözümleri ile ÖSYM tarzı sorular ve çözümleri olmak üzere iki kısımdan oluşturulmuştur. Buradaki amacımız konu ile ilgili soru çeşitle-rine hâkim olduktan sonra ÖSYM'nin son yıllarda sorduğu ve sınavlarda çıkma olasılığı yüksek soru türlerine yer vermektir. Örnek çözümlerin-den sonra da pekiştirme testleri bulunmaktadır. Bölümün tamamı bitti-ğinde ise tüm ünitenin özetini bulabilirsiniz. Konuyu özetledikten sonra Acemi, Amatör, Uzman ve Profesyonel adı altında dört farklı zorluk dü-zeyinde çoktan seçmeli soruların bulunduğu karma testlere yer verilmiş-tir. Arkasından ÖSYM'den Seçmeler adı altında son yıllarda üniversite giriş sınavlarında sorulmuş seçme sorular yer almaktadır.

Kitabımızdaki testlerin tamamını VİDEO ÇÖZÜMLÜ hazırladık. Yayınevimize ait olan akıllı telefon uygulamasını (çApp) kullanarakvideo çözümlerine ulaşabilirsiniz.

Kitaplarımızın eğitim öğretim faaliyetlerinizde sizlere faydalı olması ümidiyle, hepinize başarılı, sağlıklı ve mutlu bir gelecek dileriz.

ÇAP YAYINLARI

KİTABIMIZI TANIYALIM

KONU

12

56

7

3

4

KARMA TESTLER

ÖSYMʼden SEÇMELER

STANDART SORULAR VE ÇÖZÜMLERİ

PEKİŞTİRME TESTLERİÜNİTE ÖZETİ

ÖSYM TARZISORULAR VE ÇÖZÜMLERİ

Konuya ilişkin bilgilerin özet halinde verildiği, “Aklında Olsun”,

“Hatırlatma”, “Uyarı” gibi pratik notların da olduğu alan…

İşlenen konuyla ilgili standart soru tiplerinin görülebileceği, çözümlü soruların olduğu alan…

Son yıllarda ÖSYMʼnin

sınavlarında sorduğu soru tarzları; sınavlarda

çıkabilecek seçici ve ayırt edici soruların olduğu alan…

Hem standart hem de ÖSYM tarzı sorulardan oluşan, kendinizi sınamanızı sağlayan, konuyu iyice

kavramanıza yardımcı özgün soruların olduğu alan…

Konunun tamamının özelliklerini, formüllerini

özet halinde bir arada bulabileceğiniz alan…

Dört ayrı zorluk düzeyine göre düzenlenmiş, “Acemi, Amatör,

Uzman ve Profesyonel” seviyelerinde tüm ünite ile ilgili karma, özgün

soruların olduğu alan…

ÖSYM çıkmış sınav sorularından seçilen ve işlenen konularla

paralel, yıl sıralamasına göre oluşturulan alan…

İÇİNDEKİLER1. BÖLÜM HÜCRE BÖLÜNMELERİ VE ÜREMEHücre Bölünmesinin Nedenleri ve Mitoz Bölünme ....... 6

Standart Sorular ve Çözümleri ........................................ 12

ÖSYM Tarzı Sorular ve Çözümleri .................................. 14

Konu Pekiştirme 1, 2 ....................................................... 16

Eşeysiz Üreme ............................................................... 20



Konu Pekiştirme 3 ........................................................... 29

Mayoz Bölünme ve Eşeyli Üreme ................................. 31



Konu Pekiştirme 4, 5 ....................................................... 41

Ünite Özeti ....................................................................... 45

Acemi Testleri 1, 2, 3, 4 ................................................... 47

Amatör Testleri 1, 2, 3, 4, 5, 6 ........................................ 55

Uzman Testleri 1, 2, 3, 4 ................................................. 67

Profesyonel Testleri 1, 2, 3 .............................................. 75

ÖSYM'den Seçmeler ....................................................... 81

2. BÖLÜM KALITIMKalıtım ve Biyolojik Çeşitlilik - I .................................... 84


ÖSYM Tarzı Sorular ve Çözümleri ................................ 100

Konu Pekiştirme 1 ......................................................... 102

Kalıtım ve Biyolojik Çeşitlilik – II ................................ 104

Standart Sorular ve Çözümleri ...................................... 118


Konu Pekiştirme 2 ......................................................... 122

Ünite Özeti ..................................................................... 124

Acemi Testleri 1, 2, 3 ..................................................... 126

Amatör Testleri 1, 2, 3, 4, 5 .......................................... 132

Uzman Testleri 1, 2, 3, 4, 5, 6 ....................................... 142

Profesyonel Testleri 1, 2, 3 ............................................ 154

ÖSYM’den Seçmeler ..................................................... 160

3. BÖLÜM EKOSİSTEM EKOLOJİSİ VE GÜNCEL ÇEVRE SORUNLARI

Ekosistem EkolojisiA. Ekosistem Bileşenleri ............................................. 164

B. Canlılar Arasındaki Beslenme İlişkileri ................. 167



Konu Pekiştirme 1 ......................................................... 174

C. Madde ve Enerji Akışı ............................................. 176

D. Madde Döngüleri ..................................................... 180



Konu Pekiştirme 2 ......................................................... 187

Güncel Çevre Sorunları ..................................... 189



Konu Pekiştirme 3 ......................................................... 198

Ünite Özeti ..................................................................... 200

Acemi Testleri 1, 2 ......................................................... 202

Amatör Testleri 1, 2, 3 .................................................. 206

Uzman Testleri 1, 2, 3 ................................................... 212

Profesyonel Testleri 1, 2 ................................................ 218

ÖSYM’den Seçmeler ..................................................... 222

2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018

YGS LYS YGS LYS YGS LYS YGS LYS YGS LYS YGS LYS YGS LYS YGS LYS TYT AYT

– 1 1 1 – 1 2 2 1 – 1 1 – 1 2 2 1 –

HÜCRE BÖLÜNMELERİ VE ÜREME KONUSUNUNÖSYM SINAVLARINDAKİ SORU DAĞILIMI

HÜCRE BÖLÜNMELERİVE ÜREME

BÖLÜM

1

KONU

BİYOLOJİ

6

Canlılarda üremenin temelini hücre bölünmeleri oluşturur.

Mitoz ve mayoz olmak üzere iki çeşit hücre bölünmesi gözlenir. Bir hücrenin bölünebilmesi için hücrede bazı koşulların oluşması gerekir.

HÜCRE BÖLÜNMESİNİN NEDENLERİ

1. Hacim / yüzey oranının artışı;• Büyüyen bir hücrenin gereksinimleri artar.• Büyümekte olan bir hücrede hacim artışı yüzey artışından fazladır.• Hücre yüzeyini arttırmak için bölünür.

2. Sitoplazma / çekirdek oranı• Çekirdeğin etki alanı sınırlıdır. • Sitoplazma / çekirdek oranı artışı hücreyi bölünme için uyarır.

3. Hormonlar• Hücre bölünmesi hormonal denetime bağlıdır.

4. DNA etkisi (Replikasyon - DNA'nın kendini eşlemesi)

a

Replikasyon Sentromer

Kromatin Kromozom

Kromatita' a a'

(histon proteinleri)

1 Kromozom = 2 Kromatit• Kromozom sayısı türden türe farklılık gösterir.

Keçi = 60 Kromozom Moli Balığı = 46 KromozomEğreltiotu = 500 Kromozom Kurtbağrı bitkisi = 46 KromozomIstakoz = 200 Kromozom İnsan = 46 Kromozom

• Kromozom sayısı tür belirleyici bir özellik değildir. İnsanda;

XX+

XY+

Hücre bölünmesinin neden-leri;

1. Hacim / yüzey oranı artışı

2. Sitoplazma / çekirdek oranı artışı

3. Hormonlar

4. DNA etkisi

AKLINDA OLSUN

HÜCRE BÖLÜNMESİNİN NEDENLERİVE MİTOZ BÖLÜNME

12

Standart Sorular ve Çözümleri

BİYOLOJİ

10.1

I. Yüzey / hacim oranının azalması

II. Hormonlar

III. DNA sentezi

IV. Protein sentez hızının artması

faktörlerinden hangileri hücre bölünmesinin nedenleri arasında yer alır?

A) I ve II B) II. ve III C) I, II ve III

D) II, III ve IV E) I, II, III ve IV

Yüzey / hacim oranının azalması hücre hacminin artıp, yüzeyin yetersiz olmasını ifade eder. Hücre zar yüzeyinin yetersizliği hücre bölünme nedenleri arasındadır. Hormonlar hücreyi bölünme için uyarır. DNA sentezi ise DNA'nın kendi kopyasını üretmesi-dir ve bu olay hücre bölünmesini başlatır.

Yanıt C

10.2

Bölünme ile oluşan bir hücrede hücre döngüsü-ne ait,

I. karyokinez

II. interfaz

III. sitokinez

olaylarının gerçekleşme sırası aşağıdakilerden hangisinde verilmiştir?

A) I – II – III B) I – III – II C) II – I – III

D) II – III – I E) III – I – II

Bölünme sırasında önce interfaz, daha sonra karyo-kinez ve en son olarak da sitoplazma bölünmesi olan sitokinez gözlenir.

Yanıt C

10.3

Eşey ana hücreleri ve somatik hücreler;

I. 2n sayıda kromozom taşırlar.

II. Otozom ve gonozom kromozomlarını birlikte ta-şırlar.

III. Mayoz bölünme geçirebilirler.

özelliklerinden hangilerinde farklılık göstermez?

A) Yalnız I B) I ve II C) I ve III

D) II ve III E) I, II ve III

• Eşey ana hücreleri ve somatik hücreler 2n sayı-da kromozom taşırlar. Diploit her hücrede hem otozomlar hem de gonozomlar bir arada bulunur.

• Mayoz bölünme ise sadece eşey ana hücreleri gerçekleştirir.

Yanıt B

10.4

DNA replikasyonunun gerçekleşmesi sırasında hücrede;

I. Deoksiribonükleotit miktarının azalması

II. DNA'nın etki alanının azalması

III. Hücre yüzeyinin hücrenin ihtiyaçlarını karşılaya-maması

durumlarından hangileri gözlenir?

A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II


DNA replikasyonunun gerçekleşmesi hücrenin bölünme olayını gerçekleştireceğini kanıtlar. Hücre bölünmesinin nedenleri arasında da hücre zar yüze-yinin yetersizliği ve DNA'nın kontrol edemediği bir alanın oluşması yer alır. Ayrıca DNA replikasyonu sırasında DNA yapısına katılan deoksiribonükleotit miktarı azalır.

Yanıt E

ÖSYM Tarzı Sorular ve Çözümleri

14

BİYOLOJİ

9

BA

Yukarıdaki şekilde kromozom sayısı 2 olan bir hücrenin mitoz bölünme evreleri verilmiştir. Buna göre aşağıdakilerden hangisi söylenemez?

A) B hücresinde kardeş kromatitler bir aradadır.

B) A hücresi anafaz, B hücresi metafaz evresini göstermektedir.

C) Bütün iğ iplikleri kinetokorlara bağlıdır.

D) A hücresinde kromozom sayısı 4'tür.

E) A hücresinde genetik madde iki hücreye bölüştü-rülür.

A hücresi anafaz, B hücresi metafaz evresindedir. A'da kardeş kromatitler birbirinden ayrılır ve her biri kromozom kabul edilir. Dolayısı ile hücrede 4 kro-mozom gözlenir. Bütün iğ iplikleri kinetokorlara bağ-lanmayabilir ve bu iğ iplikleri hücrenin uzamasında görev alır.

Yanıt C

10

Çok hücreli bir canlının bütün doku hücrelerinde;

I. Organik polimer eldesi

II. RNA sentezi

III. DNA senteziolaylarından hangileri gerçekleşir?A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III

D) I ve II E) I, II ve III

Çok hücreli bir canlıda bütün hücreler bölünme özel-liğine sahip olmayabilir. Bu nedenle DNA sentezi gerçekleşmeyebilir. Fakat her hücrede polimer sen-tezi (protein gibi) ve RNA sentezi gerçekleşir.

Yanıt D

11

Aşağıdakilerden hangisi yalnızca hayvanların hücre bölünmesinde görülür?

A) İğ ipliklerinin oluşması

B) Ara lamel oluşması

C) Sitokinezin gerçekleşmesinde mikrofilamentlerin görev alması

D) Telofazda çekirdek ve çekirdekçiğin yeniden oluşması

E) Kromatitlerin iğ iplikleri ile zıt kutuplara çekilmesi

İğ iplikleri oluşumu, telofazda çekirdek ve çekirdek-çiğin oluşumu, kromatitlerin zıt kutuplara çekilmesi hem bitki hem de hayvan hücrelerinde gözlenir. Ara lamel oluşumu sadece bitki hücrelerinde gözlenir. Sitokinez sırasında mikroflamentler boğumlanmada görev alırlar ve bu olay hayvan hücrelerinde gözle-nir.

Yanıt C

12

Hücre döngüsüne ait mitotik evrede;

I. sitoplazmanın boğumlanarak ayrılması

II. kromatinin kromozoma dönüşmesi

III. golgi cisimciklerinin ekvatorda toplanması

IV. sitoplazmik proteinlerden iğ ipliklerinin oluşması

V. mikrofilamentlerin sitokinezde görev alması

olaylarından hangileri aynı hücre tarafından ger-çekleştirilebilir?

A) I, II ve IV B) I, III ve IV C) I, II ve III

D) I, II ve V E) II, III, IV ve V

Sitoplazmanın boğumlanması ve sitokinezde mikro-filementlerin görev alması hayvan hücrelerinde ger-çekleşir. Golgi cisimciklerinin ekvatorda toplanması ve sitoplazmik proteinlerden iğ ipliklerinin oluşumu ise bitki hücrelerinde gerçekleşir.

Yanıt D

Konu Pekiştirme - 1

16

BİYOLOJİ

1. Kromozom molekülü sahip olduğu,

I. protein içerme

II. karbonhidrat içerme

III. azot içerme

özelliklerden hangileri bakımından enzimlerden farklılık göstermez?


D) I ve III E) I, II ve III

2. Hücrede replikasyonun gerçekleşmesi ile

I. DNA miktarının iki katına çıkması

II. Kalıtsal bilginin sonraki nesillere aktarılması

III. Bölünme sonucu oluşan hücrelerde kalıtsal madde miktarının değişmemesi

sonuçlarından hangileri sağlanır?



3. Hücrelerin büyümesi sırasında gerçekleşen hacim artışı hücre yüzey artışından fazladır.

Buna bağlı olarak;

I. hücrenin gereksinimlerinin artması

II. hücre zar yüzeyinden madde alışveriş hızının azalması

III. çekirdeğin kontrol edemediği bir alanın oluşma-sı

olaylarından hangilerinin gerçekleşmesi bekle-nir?



4. • Cinsiyeti belirleyen kromozomlar

• Kısalıp kalınlaşarak kromozomlara dönüşen ka-lıtsal birim

• Biri anneden, diğeri babadan gelen homolog kromozom çiftlerini içeren hücre

• DNA ve proteinden oluşan ve bölünme sırasın-da net olarak gözlenen kalıtsal birim

Aşağıda verilen kavramlardan hangisinin açık-laması yukarıda verilmemiştir?

A) Kromatin B) Diploit C) Kromozom

D) Gonozom E) Otozom

5. Memeli bir canlının iki farklı dokusuna ait hüc-relerinde;

I. kromozom sayısı

II. otozom sayısı

III. aktif gen çeşidi

IV. gonozom çeşidi

faktörlerinden hangisi kesinlikle farklıdır?

A) Yalnız II B) Yalnız III C) I ve II

D) III ve IV E) II ve IV

6. İnsana ait erkek bir bireyin karaciğer hücresin-deki kromozom dağılımı aşağıdakilerden hangi-sinde doğru verilmiştir?

A) 44 + XX B) 44 + XY C) 22 + X

D) 22 + Y E) 46 + XY

ÜNİTE ÖZETİ

45

"Hücre Bölünmeleri"

HÜCRE BÖLÜNMELERİ VE NEDENLERİ

• Hücrelerde mayoz ve mitoz olarak iki çeşit bölün-me görülür.

• Mitoz bölünme tek hücreli ve bazı çok hücreli canlı-larda eşeysiz üremeyi sağlar. Çok hücreli canlılar-da büyüme, gelişme ve onarımı sağlar.

• Mayoz bölünme eşeyli üreyen canlılarda gametle-rin oluşumunu sağlar.

• Hücreler büyüdüklerinde çekirdeklerinin etki alanı küçülürken, yüzey hacim oranları bozulur.

• Bu durumlar çekirdeğin hücrenin her tarafını kont-rol etmesini engellerken, hücrelere madde giriş çı-kışında sorunların yaşanmasına neden olur.

• Tüm bunların sonucunda hücre DNA’sı kendini eş-leyerek bölünme emri verir.

• Farklılaşmış her hücre bölünmezken (örneğin; in-sanda sinir ve alyuvar hücreleri gibi) bazıları da sadece çekirdek bölünmesi geçirirken sitoplazma bölünmesi geçirmeyebilir (örneğin; insanda çizgili kas hücreleri).

HÜCRE DÖNGÜSÜ VEKONTROL MEKANİZMALARI

• Hücrenin bölünmeye başlamasından itibaren onu takip eden diğer hücre bölünmesine kadar geçen zaman dilimine hücre döngüsü denir.

• HÜCRE DÖNGÜSÜ =

( )+ +

• Hücre döngüsünün sağlıklı tamamlanması kontrol noktaları ile sağlanır.

• DNA molekülündeki hasarın onarılamaması kont-rol noktalarının bozulmasına neden olan etkilerden biridir.

• Hücre döngüsünün kontrol mekanizmasının bozul-ması kontrolsüz hücre bölünmesine yol açar.

• Hücrelerin kontrolsüz bölünmesine kanserleşme denir.

KROMOZOM VE KROMOZOM SAYISINA GÖRE HÜCRE ÇEŞİTLERİ

• İnterfazda; hücre büyür, kromozomlarını kopyalar (DNA eşlenir), organellerinin sayısını arttırır, yoğun protein ve ATP sentezlenir.

• Kromatin çekirdekte bulunan DNA ve proteinden oluşan ipliksi yapıdır.

• Hücre bölünürken çekirdekte bulunan kromatin iplikleri kısalıp yoğunlaşır, DNA molekülleri kendini eşler ve böylece kromozomlar oluşur.

• Kromozom; protein ve DNA dan oluşur.

• Bir kromozomun yapısında aynı genetik bilgiye sahip kardeş kromatitler bulunur.

Sentromer

Kinetokorproteini

Kromozom

• Kromozomların şekli, büyüklüğü ve sayısı türe özgüdür.

• Anne ve babadan gelen büyüklük ve şekilleri aynı olan karşılıklı lokuslarda aynı özelliğe ait genler bulunan kro-mozomlara homolog kromozom denir.

• Homolog kromozom çifti bulunan hücreler diploit, homolog kromozom çiftinin tek bir takımını taşıyan hücreler haploittir.

• İnsanda vücut hücreleri ve eşey ana hücreleri diploit, gametler haploittir.

47

ACEMİ

TEST

1


1.

Kromatin

Replikasyon

Kromozom

Yukarıdaki şekil hücre bölünmesi sırasında kroma-tinin kromozoma dönüşümünü göstermektedir.

Bu dönüşüm ve gerçekleştiren hücre ile ilgili aşağıdakilerden hangisi söylenemez?

A) Replikasyon sonucu oluşan kromozom nükleo-protein yapılıdır.

B) Hücre zarından madde alışveriş hızı hücre hac-mi için yetersizdir.

C) Kromozomu oluşturan kardeş kromatitler birbi-rinden farklı özelliktedir.

D) Kromozom oluşumu sırasında DNA miktarı art-mıştır.

E) Kromozomdaki gen çeşidi sayısı kromatindeki gen çeşidi sayısına eşittir.

2. Bütün eşeysiz üreme çeşitlerinde

I. oluşan hücrelere kalıtsal bilginin eşit olarak da-ğıtılması

II. oluşan hücrelere sitoplazmanın eşit olarak da-ğıtılması

III. diploit hücrelerde bölünmenin gerçekleşmesi

olaylarından hangileri kesinlikle görülür?



3. I. DNA eşlenmesi

II. Homolog kromozomların ayrılması

III. Tetrat oluşumu

IV. Sitokinezin gerçekleşmesi

olaylarından hangileri mitoz ve mayoz bölün-mede ortak olarak gözlenir?

A) I ve II B) I ve III C) I ve IV

D) II ve III E) II ve IV

4. Kromozom yapısında yer alan kinetokorlar;

I. protein yapıda olma

II. iğ ipliklerine bağlanma

III. kardeş kromatitlerin bir arada tutulmasını sağ-lama

özelliklerinden hangilerine sahiptir?

A) Yalnız II B) Yalnız III C) I ve II


5. Bir canlının hücrelerinde diploit kromozom sayısının 60 ve bu bireyin dişi olduğu bilinmek-te ise bu bireyin oluşturabileceği gametler için aşağıdakilerden hangisi doğrudur?

A) (58 + X) (58 + Y)

B) (58 + X) (58 + X)

C) (30 + X) (30 + X)

D) (29 + X) (29 + Y)

E) (29 + X) (29 + X)

6. Bal arılarının üremesi sırasında gerçekleşen bazı olaylar;

I. tek bir erkek arıdan spermlerin oluşması

II. kraliçe arının yumurtaları oluşturması

III. zigottan işçi arının oluşumu

IV. yumurtalardan erkek arıların oluşumu

şeklindedir.

Buna göre numaralı verilen olaylardan hangile-rinin sonucunda kalıtsal açıdan farklı özelliklere sahip hücreler oluşabilir?


D) II ve IV E) II, III ve IV

55

AMATÖRTEST

1


1. Aşağıdakilerden hangisi hücre döngüsünün interfaz safhasında bitki ve hayvanlarda ortak olarak gerçekleşir?

A) Sentriollerin eşlenmesi

B) Kromozomların belirgin hale gelmesi

C) Protein sentezinin gerçekleşmesi

D) Çekirdek zarının erimesi

E) İğ ipliklerinin oluşumu

2. Bir bitki hücresinde gözlenen hayat döngüsün-de;

I. selüloz ve pektinin hücre plağında birikmesi

II. kromozomların ekvator düzleminde dizilmesi

III. kardeş kromatitlerin ayrılması

IV. replikasyonun gerçekleşmesi

olaylarının gerçekleşme sırası hangi iki olayın yer değiştirilmesi ile doğru olur?

A) I ve II B) III ve IV C) I ve IV

D) II ve III E) II ve IV

3. Tomurcuklanma, rejenerasyon ve vejetatif üreme aşağıdaki özelliklerden hangilerine ortak olarak sahiptir?

A) Hayvan hücrelerinde gerçekleşme

B) Sadece çok hücreli canlılarda gerçekleşme

C) Eşit olmayan sitoplazma bölünmesinin görül-mesi

D) Bazı canlılarda onarımı sağlama

E) Değişen çevre koşullarına uyum yetenekleri az olan canlıların oluşmasına neden olma

4. Mikroskopla incelenmekte olan bir hücrede çekir-dek zarı oluşumu ve ekvator bölgesinde ise boğum-lanma gözlenmiştir.

Buna göre bu hücre için;

I. Mitoz bölünme geçirmektedir.

II. Klorofil sentezi ile ilgili genler bulunmaz.

III. Homolog kromozomlar birbirinden ayrılmıştır.

IV. Sitokinez evresi gerçekleşmektedir.

yargılarından hangileri kesinlikle söylenemez?

A) Yalnız II B) I ve II C) I ve III

D) II ve IV E) III ve IV

5. Diploit sayıda kromozoma sahip bir hücre ile ilgili olarak;

I. Otozom ve gonozomlar bulunur.

II. İç organlarda yer alan soma hücreleridir.

III. Homolog kromozom çiftlerini birlikte taşıyan hücrelerdir.

İfadelerinden hangileri kesinlikle söylenebilir?



6. Memeli bir canlının farklı iki doku hücresinde aşağıda verilenlerden hangisi kesinlikle ortak-tır?

A) Diploit hücreye ait kromozom sayısı

B) Aktif gen çeşidi

C) Sitoplazma miktarı

D) Protein miktarı

E) Haploit hücrelerinde gonozom çeşidi

67

UZMAN

TEST


11. Bir insanın kemik iliğindeki hücresinin hücre

döngüsü sırasında;

I. DNA’nın interfazda kendini eşlemesi

II. Homolog kromozomların zıt kutuplara çekilme-si

III. Boğumlanma ile sitokinezin gerçekleşmesi

IV. Kromatitlerin zıt kutuplara çekilmesi

olaylarından hangileri gerçekleşebilir?

A) Yalnız I B) I ve II C) II ve IV

D) I, III ve IV E) I, II, III ve IV

2. Hücrede bulunan kalıtım maddesi ile ilgili;

I. Kromatin iplikler kısalıp kalınlaşarak kromo-zomları oluşturur.

II. Kromozom sayısı ile gelişmişlik arasında doğru orantılı bir ilişki vardır.

III. Kromozomlarda yer alan genetik şifre protein molekülü yapısı ile ilgili bilgi verir.

ifadelerinden hangileri söylenemez?

A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III

D) I ve II E) I ve III

3.

1 2 3 4

Kromozom sayısı bilinmeyen bir canlının bölünme evreleri yukarıda verilmiştir.

Buna göre verilen evrelerden hangilerinin mayoz bölünmeye ait olduğu kesin olarak söy-lenemez?

A) Yalnız 1 B) 1 ve 2 C) 1 ve 3

D) 2 ve 4 E) 1, 3 ve 4

4. 2n = 4 kromozomlu bir hücrenin mitoz bölünmesine ait evreler aşağıdaki gibidir.

X Y

Z T

Buna göre yukarıda verilen evreler gerçekleş-me sıralarına göre sıralandığında aşağıdakiler-den hangisi doğrudur?

A) X – Y – Z – T

B) Y – Z – T – X

C) Z – T – X – Y

D) Y – X – T – Z

E) Y – X – Z – T

5. Aşağıda verilen canlılardan hangisinde tomur-cuklanma ile üreme görülmez?

A) Maya mantarı

B) Süngerler

C) Planarya

D) Hidra

E) Ciğer otları

75

PROFESYONEL

TEST


11. Aşağıda bazı canlılarda gözlenen çoğalma olayları

verilmiştir.I. Planaryada kesilen parçalardan yeni bireylerin

oluşmasıII. Erselik bir çiçeğin aynı tür başka bir çiçeğin çi-

çek tozu ile döllenmesi sonucu yeni bireylerin oluşması

III. Bira mayasında oluşan tomurcuklardan yeni bireylerin oluşması

IV. Erselik bir çiçeğin kendi çiçek tozu ile döllen-mesi ile yeni bireylerin oluşması

Bu olaylardan hangilerinde oluşan bireylerde kalıtsal çeşitlilik gözlenir?

A) Yalnız III B) I ve II C) I ve III

D) II ve IV E) II, III ve IV

2. Üremesi sırasında aşağıda verilen olaylardan hangisini gerçekleştiren canlılar kesinlikle tek hücrelidir?A) Spor oluşturmaB) Eşeyli üremeC) İkiye bölünme ile üremeD) Partenogenezle üremeE) Tomurcuklanmayı gerçekleştirme

3. Aşağıdaki şekilde iki ayrı hücrede gözlenen bölün-melere ait evreler verilmiştir.

X hücresi Y hücresi

Buna göre hücreler ve evrelerle ilgili;I. X hayvan hücresidir.II. Y hücresinde sitokinez sırasında hücre plağı

oluşur.III. X hücresinin kromozom sayısı 8’dir.IV. Y hücresi mitozun anafaz evresindedir.

yorumlardan hangileri kesinlikle yanlıştır?

A) Yalnız III B) Yalnız IV C) I ve II

D) I, II ve III E) I, III ve IV

4. Aşağıdakilerden hangisi bir hücrenin bölünme-ye hazırlandığını kesin olarak kanıtlar?

A) Metabolik faaliyetlerinin hızlanması

B) Protein sentezinin artması

C) ATP sentezinin artması

D) Kalıtsal madde miktarının artması

E) Sitoplazma miktarının artması

5. Canlılarda gözlenen,

I. değişen çevre koşullarına uyum sağlayan bi-reylerin oluşması

II. neslin devamının sağlanması

III. birbirinin aynı bireylerin oluşması

IV. birey sayısı artışının hızlı olması

olaylarla

a. eşeyli

b. eşeysiz

üremelerinin doğru eşleştirilmesi aşağıdaki seçeneklerden hangisinde verilmiştir?

a b A) II – IV I – II – IVB) I – II II – III – IVC) I – II III – IVD) I – IV II – IIIE) I – II – III II – III – IV

6. Bitki ve hayvan hücrelerindeki mitoz bölünme sırasında aşağıda verilen olaylardan hangileri ortak olarak gerçekleşmez?

A) Aynı kalıtsal özellikte hücrelerin oluşması

B) Sitokinezin gerçekleşmesi

C) Sitoplazmik proteinlerden iğ ipliklerinin oluşu-mu

D) Kromatitlerin anafaz evresinde birbirinden ayrıl-ması

E) Bölünme sonucunda kromozom sayısının sabit kalması

81

ÖSYM’den SEÇMELER


1. Soğan kökü hücrelerinde hücre bölünmesi incelenirken aşağıdaki olaylardan hangisiyle karşılaşılmaz?

A) Çekirdek zarının parçalanmasıB) Kromatin ipliklerin kısalıp kalınlaşmasıC) İğ ipliklerinin oluşumuD) Kromatitlerin hücrenin kutuplarına çekilmesiE) Sitokinezin boğumlanmayla gerçekleşmesi

2018 / TYT

2. Mayoz geçiren bir hayvan hücresinde bölünme sürecinde aşağıdakilerden hangisi görülmez?

A) Eşlenmiş sentrozomların zıt kutuplara çekil-mesi

B) Tetrat oluşumuC) Hücre plağı oluşumuD) Homolog kromozomların zıt kutuplara çekil-

mesiE) Homolog kromozomlar arasında kiyazma olu-

şumu2017 / YGS

3. Aşağıdakilerden hangisi hayvan hücrelerinde hücre döngüsünün mitoz evresinde gerçek-leşmez?

A) Kromozomların kutuplara çekilmesiB) İğ ipliklerinin oluşumuC) Sentrozomların birbirinden uzaklaşmasıD) DNA’nın kendini eşlemesiE) İğ ipliklerinin kinetokorlara bağlanması

2016 / LYS

4. Mayoz bölünmeyle ilgili olarak aşağıdaki olay-lar kendi aralarında sıralandığında, hangisi dördüncü aşamada gerçekleşir?

A) Parça ve gen alışverişinin gerçekleşmesi

B) Homolog kromozomların zıt kutuplara çekil-meye başlaması

C) DNA’nın kendini eşlemesi

D) Kromatinlerin yoğunlaşarak görünür hale gel-mesi

E) Çekirdek zarının oluşması2015 / YGS

5. Metafaz I evresinde ekvatoriyal düzleme 10 tetratın dizildiği bir hayvan hücresinde, ana hücrenin ve bu bölünme sonucunda oluşacak yavru hücrelerin kromozom sayıları aşağıda-kilerin hangisinde verilmiştir?

Ana hücre Yavru hücreA) 10 5B) 10 10C) 10 20D) 20 10E) 20 20

2015 / LYS

6. Aşağıda, bir farenin eşeyli yaşam döngüsü şema-tize edilmiştir.

Gametler

Zigot

Mitoz

Haploit (n)

Diploit (2n)

n

n

2n 2n

n

DÖLLENMEMAYOZ

Buna göre,I. Gametler oluştuktan sonra döllenme olayına

kadar hiçbir hücre bölünmesi geçirmez.II. Mayoz, gametlerdeki kromozom takımı sayı-

sının yarıya indirgenmesini sağlar.III. Farede hem haploit hem de diploit evreler

çok hücreli olabilir.

ifadelerinden hangileri doğrudur?A) Yalnız II B) I ve II C) I ve III


2014 / LYS

KALITIMBÖLÜM

2

2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018


– 2 1 2 1 4 1 2 1 2 1 3 3 3 2 2 1 –

KALITIM KONUSUNUNÖSYM SINAVLARINDAKİ SORU DAĞILIMI

KONU

BİYOLOJİ

84

KALITIMIN GENEL ESASLARI• Özelliklerin bir kuşaktan bir sonraki kuşağa aktarımına kalıtım denir.• Kuşaklar arasındaki benzerlik ve farklılıkların ortaya çıkmasını sağlayan faktörleri

ve bunların dölden döle nasıl aktarıldığını inceleyen bilim dalına genetik denir.Kalıtıma Ait Kavramlar

Karakter; bireyler arasında çeşitlilik gösteren kalıtılabilir özelliklerdir.

Örnek; bezelyelerin çiçek rengi, tohum rengi, tohum biçimi, gövde uzunluğu…

Özellik; bir karakterin her bir farklı tipine denir.

Örnek; bezelyelerin çiçek renginin mor ya da beyaz olması, tohum renginin sarı ya da yeşil olması, tohum biçiminin yuvarlak ya da buruşuk olması…• Aşağıdaki tabloda Mendel’in genetik çalışmalar sırasında incelediği bezelyenin

yedi karakteri ve bu karakterlerin özellikleri verilmiştir.

Karakter Baskın Özellik Çekinik ÖzellikÇiçek Rengi Mor Beyaz

Çiçek Konumu Eksende Uçta

Tohum Rengi Sarı Yeşil

Tohum Biçimi Yuvarlak Buruşuk

Tohum Zarfı Biçimi Şişkin Boğumlu

Tohum Zarfı Rengi Yeşil Sarı

Gövde Uzunluğu Uzun Cüce

Mendel özelliklerin kalıtı-mından sorumlu birimlerine faktör adını vermiştir. Gen terimi ilk kez Wilhelm Jo-hannsen tarafından 1909 yılında kullanılmıştır.

AKLINDA OLSUN

Mendel, öncelikle arıların ıslahı ile ilgili çalışmalar yapmıştır. Daha verimli ve sakin huylu arılar elde et-mek için yaptığı çaprazla-malardan istediği sonucu elde edememiştir. Mendel 1857'de bezelyeler üzerine yaptığı çalışmalardan elde ettiği sonuçlarla modern genetiğin temelini oluştur-muştur.

AKLINDA OLSUN

1953'de James Watson ve Francis Crick tarafından DNA molekülünün yapısı aydınlatılmıştır. 2000'li yıl-larda insan genom projesi yardımıyla insan kromo-zomları üzerinde 25.000 civarındaki genin yeri ve her bir genin nükleotit dizisi keşfedilmiştir.

AKLINDA OLSUN

KALITIM VE BİYOLOJİK ÇEŞİTLİLİK - I

98


BİYOLOJİ

10.1

Kalıtımla ilgili çalışmalar yapan Mendel’in bezel-ye bitkisini seçmesini bezelyelerin,I. çok çeşit içermesiII. kısa zamanda yeni döl vermesiIII. kendi kendini dölleyebilmesi

özelliklerden hangileri neden olmuştur?

A) YalnızI B) Yalnız II C) Yalnız III


Mendel bezelyelerin çok çeşit içermesi yardımıyla farklı karakterlerin farklı özelliklerinin çaprazlamasını yapabilmiştir. Örneğin bezelyelerde buruşuk ve yuvarlak tohum, beyaz ve mor çiçek rengi gibi farklı bitkileri tozlaştırabilmiştir. Bezelye bitkisinin kısa zamanda fazla sayıda tohum üretebilmesi yardımıyla baskın ve çekinik fenotipe sahip bireylerin sayısal oranlarını daha doğru bulabilmiştir. Bitkinin kendi kendini dölleme özelliğinden dolayı, istediği özellikler-den birine sahip bir çiçeğin erkek organını keserek kendi kendisini döllemesini engellemiş ve çaprazla-mak istediği özelliğe sahip çiçekten aldığı polenlerle bu bitkinin yumurtasının döllenmesini sağlayarak sadece istediği özellikleri çaprazlayabilmiştir.

YANIT E

10.2

AaBbDdEE genotipli bir bireyin tüm karakterler bakımından baskın gen taşıyan bir gamet oluş-turma ihtimali nedir?

A) 21 B) 4

3 C) 61 D) 8

1 E) 161

,A a B b D d E E Genotipli bireyin

21

21

21 1 8

1# # # =

. . . .

ihtimalle oluşturduğu genotipinin tüm genleri baskın olur.

YANIT D

10.3

Kalıtımla ilgili bazı açıklamalar

I. en küçük kalıtım birimi

II. bir genin ayırt edilebilir fenotipik özellikler mey-dana getirebilen alternatif çeşitleri

III. bireyin genetik bilgilerinin tamamı

IV. bireyin kalıtsal özelliğinin dışardan görülen ya da ortaya çıkarılabilen şekli

V. bir özelliği kontrol eden bir çift alelin birbirinin aynı olması

şeklindedir.

Buna göre aşağıdaki terimlerden hangisinin açık-laması yukarıda verilmemiştir?

A) Gen B) Alel C) Homozigot

D) Genotip E) Çekinik gen

En küçük kalıtım birimi gendir. Bir genin ayırt edile-bilir fenotipik özellikler meydana getirebilen alternatif çeşitleri, aleldir. Bireyin genetik bilgilerinin tamamı, genotiptir. Bireyin kalıtsal özelliğinin dışardan görü-len ya da ortaya çıkarılabilen şekli, fenotiptir. Bir özelliği kontrol eden bir çift alelin birbirinin aynı olması, homozigottur. Fenotipte tek başına etki gös-termeyen gen, çekinik gendir.

YANIT E

10.4

AaBBDdEe genotipli bir birey kaç çeşit gamet oluşturabilir?

A) 4 B) 6 C) 8 D) 12 E) 16

Gamet çeşidi = 2 2 8n 3= =

(n = heterozigot özellik sayısı)YANIT C


100

BİYOLOJİ

9

Aşağıdaki şekilde iki ailenin çocuklarının oluşumunu sağlayan olaylar gösterilmiştir.

Yumurta Yumurta

I. aileAnne Baba Anne Baba

n

II. aile

Sperm Sperm

Döllenme Döllenme

Zigot

X bireyi Y bireyi Z bireyi T bireyi

n n n

2n 2n 2n

n n

Bu biçimde oluşan X ile Z bireylerinin ve Y ile T bireylerinin aile oluşturması sonucunda oluşan çocuklar ve bu bireylerle ilgili aşağıda verilenler-den hangisi kesinlikle yanlıştır?

A) X ve Y bireylerinin kan grupları aynıdır.

B) Z ve T bireylerinin göz renkleri farklıdır.

C) X ve Z bireylerinin çocuğu ile Y ve T bireylerinin çocuğunun cinsiyetleri aynıdır.

D) X ve Y bireylerinin doku uyuşmazlığı, Z ve T bi-reylerinden daha fazladır.

E) X bireyindeki homozigot baskın özellikler Y ve T bireylerinin çocuğunun fenotipinde görülür.

Soruda verilen şekilden X ve Y bireylerinin tek yumur-ta ikizi, Z ve T bireylerinin ayrı yumurta ikizi oldukları anlaşılır. X ve Y bireylerinin genetik özellikleri birbiri-nin aynı olduğu için, X ve Y bireylerinin kan grupları aynıdır ve aralarında doku uyuşmazlığı görülme ihti-mali çok düşüktür. Ayrı yumurta ikizlerinin genetik bilgileri farklı olduğu için göz renkleri farklı olabilir. X bireyinin homozigot baskın özelliklerini sağlayan gen-ler ile Y bireyinin homozigot baskın özelliklerini sağla-yan genleri aynıdır. Bu nedenle X bireyinin homozigot baskın özellikleri Y ve T bireylerinin çocuğunun feno-tipinde görülür. X ile Z bireylerinin ve Y ile T bireyleri-nin çocuklarının cinsiyetleri aynı olabilir.

YANIT D

10

Bezelye bitkisinde tohum şeklini oluşturan bir özelli-ğin iki farklı aleli vardır.

Bu alellerle ilgili olarak,

I. Ayrı kromozomlar üzerinde bulunurlar.

II. DNA'daki baz dizilimleri farklıdır.

III. Farklı lokuslarda bulunurlar.

ifadelerinden hangileri yanlıştır?


D) I ve II E) II ve III

Bir özelliğe ait iki farklı alel homolog kromozomlar üzerinde aynı lokuslarda bulunurlar. Farklı alellere ait DNA'daki baz dizilimleri farklıdır.

YANIT C

11

Aşağıda verilen grafikte bezelyelere ait iki karekterin çaprazlanması sonucunda oluşan F1 dölünün fenotip çeşitlerinin oranları gösterilmiştir.

Miktar

31

9

F1 fenotip

Grafikteki bilgiye göre çaprazlanması yapılan bireylerin genotipi aşağıdaki seçeneklerden han-gisinde verilmiştir?

A) AABB × AABB B) AaBb × AaBb

C) aaBB × aaBB D) AABB × aabb

E) Aabb × Aabb

Grafikte verilen fenotip çeşit oranı; 9: 3: 3: 1 olduğu için yapılan dihibrit çaprazlamadır.

YANIT B


102

BİYOLOJİ

1. Canlılarda gözlenen fenotip farklılığı kimi zaman sadece kalıtımla belirlenirken kimi zaman da kalı-tım ve çevre koşulları ile belirlenir.

Buna göre

I. Bir çuha çiçeği türünün 30°C den düşük sıcak-lıkta gelişmesi durumunda, çiçeklerinin kırmızı renkli, 30°C den yüksek sıcaklıkta gelişmesi durumunda ise beyaz renkli olması

II. Bir kedi türünde göz renginin birbirinden farklı olması

III. Bir tavşan türünün kulak, kuyruk ve ayak uçları siyah, vücudunun diğer kısımları beyazdır. Bu tavşan türünün sırt kılları traş edilip bu kısma buz yastığı konduğunda bu bölgeden çıkan kıl-ların siyah renkte olması

IV. Kulak memesi ayrık olan anne ve babanın ku-lak memesi bitişik çocuklarının olması

gibi canlılarda gözlenen fenotip farklılıkları

a. sadece kalıtıma bağlı

b. kalıtım ve çevre koşullarına bağlı

durumlarından hangileri ile doğru eşleştirilerek açıklanır?

a—— b——A) II, IV I, IIIB) IV I, II, IIIC) III, IV I, IID) I, III, IV IIE) I II, III, IV

2. AaBBDdEe X AaBbddee genotipli bireylerin çaprazlanması sonucunda oluşan oğul döller arasında aBdE fenotipli bireylerin oluşma ihti-mali nedir?

A) 161 B) 16

3 C) 166 D) 16

8 E) 169

3. AaBbDDeeFf genotipli bir eşey ana hücresinin mayoz bölünme ile oluşturacağı gamet çeşitleri ile ilgili,

I. Haploid kromozomludur.

II. abDeF genotipli olma ihtimali; 1/8 dir.

III. ABDef genotipli olma ihtimali; 1/4 dür.

ifadelerden hangileri doğrudur?



4. AaBbDdee genotipli bir birey ile AaBbDDEe genotipli bir bireyin çaprazlanmasında AbDe fenotipli bir kız çocuğun oluşma ihtimali nedir?

A) 1/23 B) 3/32 C) 1/64

D) 3/64 E) 1/89

5. AaBbDDEe genotipli bir bireyin aBDe genoti-pinde gamet oluşturma ihtimali nedir?

A) 21 B) 4

1 C) 31 D) 8

1 E) 103

6. Aşağıda iki bireyin çaprazlanması sonucunda olu-şan oğul döller verilmiştir.

A aT t

A

I II III IV

aT t

A at t

a aT t

a at t

aX

at t

Buna göre verilen numaralı bireylerden hangi-lerinin oluşumunda krossing-over gözlenir?

A) Yalnız I B) Yalnız IV C) II ve III

D) I, II ve III E) II, III ve IV

ÜNİTE ÖZETİ

124

BİYOLOJİ

Özelliklerin bir kuşaktan diğerine aktarımına kalıtım, kalıtsal karakterlerin bir dölden diğerine nasıl aktarıldığını inceleyen bilim dalına genetik denir.

KALITIMA AİT TERİMLER

• Gen; bir karakterin oluşumu ile ilgili DNA parçasıdır. Bas-kın gen büyük harfler ile, çekinik gen küçük harfler ile gös-terilir.

• Alel gen; Aynı karakteri kontrol eden genlerdir. Homolog kromozomların lokus adı verilen karşılıklı bölgelerinde bu-lunur.

• Genotip; Bir canlının sahip olduğu genlerin toplamıdır.• Fenotip; Genotip ve çevresel faktörlerin etkisi ile ortaya

çıkar.• Baskın gen; Etkilerini dış görünüşte gösteren genlerdir.• Çekinik gen; Dominant gen olmadığı zaman etkisini gös-

teren gendir.

• A: baskın (dominant), a ise resesif (çekinik) gen ise;

A

Alelgenler

AFenotipi

Genotipi Heterozigot Homozigot Homozigotçekinik

a

A a

A A aa

• Bağımsız gen; Farklı kromozomlar üzerindeki genlerdir.

• Bağlı gen; Aynı kromozom üzerinde yer alan genlerdir.

MENDEL GENETİĞİGamet çeşidi hesaplanmaları

n: Heterozigot karakter sayısı

2n = Gamet çeşidi 21n = Gamet oranı

Monohibrit çaprazlama

Heterozigot bireylerin kendileştirilmesidir. ~ }

P Aa x Aa

G 21 A 2

1 a x 21 A 2

1 a

F1 41 AA; 4

2 Aa; 41 aa

A † Baskın gen

B † Çekinik gen

Fenotip oranı

3 : 1

Genotip oranı

1 : 2 : 1

Dihibrit Çaprazlamaİki karakter bakımından heterozigot bireylerinin çaprazlanmasıdır.

A † Baskın gen a † çekinik gen P: ~AaBb x }AaBb

B † Baskın gen b † çekinik gen G: 41

AB 41

Ab 41

aB 41

ab x 41

AB 41

Ab 41

aB 41

ab

~}

AB Ab aB ab

AB AABB AABb AaBB AaBbAb AABb AAbb AaBb AabbaB AaBB AaBb aaBB aaBbab AaBb Aabb aaBb aabb

Fenotip oranı

9 : 3 : 3 : 1

ACEMİ

TEST

1

126

BİYOLOJİ

1. Aşağıdaki şekilde iki ayrı yumurtanın aynı genetik bilgiye sahip spermlerle döllenmesi ile oluşan üç birey gösterilmektedir.

Yumurtan

Sperm

Döllenme

Zigot

I. birey II. birey

n

2n

Yumurtan

Sperm

sahip Döllenme

Zigot

III. birey

n

2n

Bu bireylerle ilgili aşağıdaki yargılardan hangi-si kesinlikle yanlıştır?A) I. ve II. bireyin cinsiyetleri farklıdır.B) I. ve III. bireyin cinsiyetleri aynıdır.C) I. ve II. bireyin fenotip farklılıkları çevrenin etki-

siyle oluşur.D) I. ve III. bireyin fenotip farklılığı genotip farklılı-

ğından kaynaklanır.E) I. ve II. birey arasındaki doku naklindeki başarı

oranı I. ve III. birey arasındakinden daha fazla-dır.

2. Kalıtım ile ilgili bazı terimlerin tanımları;I. bir özelliğin ikiden fazla alelle belirlenmesiII. en küçük kalıtım birimiIII. bir özelliği belirleyen gen çiftiIV. canlının dış görünüşüV. bir özelliğe ait iki genin farklı olmasışeklindedir.

Buna göre aşağıda verilen terimlerden hangisi-nin tanımı yukarıda verilmemiştir?

A) Gen B) Fenotip C) Alel genler

D) Çok alellik E) Genotip

3. Bir özellik bakımından heterozigot ve homozi-got çekinik bireylerin çaprazlanması ile ilgili,I. Baskın fenotipli bireylerin oluşma ihtimali 1/2

dir.II. Fenotip ayrışma oranı: 1: 2: 1 dir.III. İki çeşit genotip oluşur.

ifadelerinden hangileri yanlıştır?



4. Mendel monohibrit çaprazlama sonucunda olu-şan oranları,

I. bağımsız dağılım ilkesi

II. ayrılma ilkesi

III. eşbaskınlık görüşü

kavramlarından hangileri ile açıklamıştır?



5. Aşağıdaki şekilde bir kişiye ait kan örneğinin üç farklı antikor çeşiti ile çökelme durumu verilmiştir.

(+: çökelme var, – : çökelme yok)

Anti – A (+)

Anti – B (–)

Anti – Rh (–)

Çökelme durumuna göre bu kişinin kan grubu ile ilgili aşağıda verilenlerden hangisi yanlıştır?

A) Alyuvarlarında A antijeni bulunur.

B) Kan plazmasında anti -B antikoru bulunur.

C) Genotipi homozigot olabilir.

D) Alyuvarında B antijeni bulunur.

E) Alyuvarlarında Rh antijeni yoktur.

6. I. ABC

II. aBC

III. abc

fenotipli bireylerden hangilerinin genotipini belirlemek için kontrol çaprazlama yapmaya gerek yoktur?



AMATÖR

TEST

1

132

BİYOLOJİ

1. Bir ailede baba bir özellik bakımından X'e bağlı baskın gen taşıyorsa bu ailedeki kız çocukları-nın tümününün fenotipinde baskın özellik görü-lürken erkek çocuklarının tamamında çekinik özellik görülmesi için annenin bu özellik bakı-mından genotipi,

I. homozigot baskın

II. heterozigot (taşıyıcı)

III. homozigot çekinik

durumlardan hangileri gibi olmalıdır?



2. Bir özellik bakımından heterozigot genotipli birey ile homozigot çekinik genotipli bireyin çaprazlanması sonucu ile ilgili;

I. Genotip oranı; 1 :1'dir.

II. Fenotip ve genotip oranları birbirinin aynıdır.

III. Homozigot baskın bireylerin oluşma ihtimali 1/2'dir.

ifadelerden hangileri yanlıştır?



3. AaBbDdEe genotipli bir dişi ile aaBbDDEe genotipli bir erkeğin çaprazlanması sonucunda,

I. Oluşan genotip çeşiti sayısının

II. AabbDDEe genotipli bireyin oluşma ihtimali

aşağıdakilerden hangisinde verilmiştir?

I—— II——A) 8 1/8B) 36 1/32C) 16 1/16D) 36 1/4E) 18 1/27

4. İnsanlardaki kan grubu karakteri ile ilgili aşağı-da verilenlerden hangisi yanlıştır?

A) M ve N alelleri arasında eksik baskınlık görülür.

B) A aleli 0 aleline baskındır.

C) 0 kan grubundaki bireylerde alyuvar zarında antijen bulunmadığı için genel vericidir.

D) AB kan grubundaki bireylerde kan plazmasında antikor bulunmadığı için genel alıcıdır.

E) Bu karakter 54 çeşit genotipe sahiptir.

5. abDE gametini %25 ihtimalle oluşumunu sağla-yan üreme ana hücresinin genotipi aşağıdaki-lerden hangisi olamaz?(a ve b genleri bağlıdır ve krossing – over gözlen-mektedir.)

A) AaBbDDEE B) aabbDdEe

C) AabbDdEE D) aaBbDDEe

E) AaBbDdEe

6. Bir karakter bakımından

I. homozigot baskın

II. heterozigot

III. homozigot çekinik

genotiplerine sahip bireylerin heterozigot geno-tipli bir bireyle çaprazlanması sonucunda olu-şan oğul döllerin fenotip çeşitleri aşağıdaki seçeneklerden hangisinde doğru verilmiştir?(Genler arası tam baskınlık vardır.)

I——

II——

III——

A) 3 2 2B) 1 3 2C) 2 3 1D) 2 1 2E) 1 2 2

UZMAN

TEST

1

142

BİYOLOJİ

1. Annesi 0 Rh– kan grubuna sahip A Rh+ bir kadın ile heterozigot AB Rh+ kan gruplu bir erkeğin A Rh+ kız çocuğu olma olasılığı nedir?

A) 21 B) 4

3 C) 81 D) 16

3 E) 169

2. Aşağıdaki soy ağacında insanlarda otozom kromo-zomlarda taşınan çekinik bir genle aktarılan beş parmaklılık fenotipine sahip bireyler koyu renkle gösterilmiştir.

: Erkek

K

L

M

Buna göre soy ağacında K, L, M harfleri ile gös-terilen bireylerle ilgili,

I. K bireyinin bu özellik bakımından genotipi hete-rozigottur.

II. L bireyinin çocuklarında altı parmaklılık fenotipi gözlenmez.

III. M bireyinin çocuklarının tümünde beş parmak-lılık fenotipi görülür.

IV. L bireyinin çocuklarında bu özelliğe ait alel bu-lunur.

ifadelerinden hangileri kesinlikle yanlıştır?


D) I, II ve III E) II, III ve IV

3. AabbDdEe genotipli bir bireyin A ve d genleri bağlı olduğu bilinmektedir.

Buna göre bu bireyle ilgili,I. Diploit kromozomludur.II. En az 2 çeşit gamet oluşturur.III. En fazla 6 çeşit gamet oluşturur.IV. 4 karakteri vardır.

ifadelerden hangileri yanlıştır?

A) Yalnız I B) Yalnız IV C) II ve III

D) I, II ve III E) II, II ve IV

4. Aşağıdaki soy ağacında iki ayrı ailenin tek yumurta ikizi olan çocuklarının evlenmesi sonucunda oluşan çocuklarında otozomal çekinik genle aktarılan bir özelliği fenotipinde gösteren bireyler taralı olarak verilmiştir.

: Erkek

: Tek yumurtaikizi

1. birey 3. birey 4. birey2. birey

K ailesi

3 4

5 6 7

L ailesi

21

Soy ağacındaki bilgilere göre numaralı verilen bireylerle ilgili,I. 5, 6 ve 7 numaralı bireylerin bu özellik bakımın-

dan genotipleri homozigot baskındır.II. 1 ve 2 numaralı bireyler arasındaki doku nakli-

nin başarısı 4 ve 6 numaralı bireyler arasında-kinden daha yüksektir.

III. 5 ve 7 numaralı bireylerde bu özelliğe ait alel bulunmaz.

IV. 3 ve 4 numaralı bireylerin kan grubu genotipleri aynıdır.

ifadelerden hangileri kesinlikle doğrudur?

A) Yalnız I B) Yalnız III C) I ve IV

D) II ve IV E) I, II ve III

5. Aşağıdaki şekilde bir canlının eşey ana hücresinin genotipi verilmiştir.

Ab

aB

de

DE

Şekildeki eşey ana hücresinin mayoz bölünme geçirmesi sonu-cunda ABDEe gametinin oluştu-ğu bilinmektedir.

Buna göre bu gametin oluşması sırasında,

I. krossing – over

II. ayrılmama

III. mutasyon

IV. modifikasyon

olaylarından hangileri gerçekleşmiş olabilir?A) Yalnız III B) I ve II C) III ve IV

D) I, II ve IV E) II, III ve IV

PROFESYONEL

TEST

1

154

BİYOLOJİ

1. Antikorların elde edilebilmesi için alyuvarlardan izole edilmiş proteinler kullanılmaktadır.

Buna göre A Rh– kan gruplu bir kobaydan sadece anti –B antikorunun elde edilebilmesi için aşağıdaki hangi kan grubuna ait bireyin alyuvarından izole edilmiş proteinlerin kullanıl-ması uygun olur?

A) A Rh– B) B Rh– C) A Rh+

D) B Rh+ E) 0 Rh+

2. Renk körü bir anne ile renk körü ve balık pullu-luk hastalığına sahip bir babanın renk körü ve balık pulluluk hastalığına sahip çocuklarının olma ihtimali nedir?

(Renk körü X kromozomunda çekinik ve balık pul-luluk Y kromozomunda çekinik kalıtılan hastalıklar-dır.)

A) 1 B) 21 C) 3

1 D) 41 E) 4

3

3. X kromozomunun Y ile homolog olmayan seg-mentinde taşınan bir karaktere ait eş baskın alellerle ilgili olarak,

I. Homozigot genotip sadece dişilerde gözlenir.

II. Erkek bireylerde iki çeşit genotip gözlenir.

III. Dişi bireylerde iki çeşit fenotip gözlenir.

ifadelerinden hangileri doğrudur?


D) I ve III E) I ve II

4. Aşağıdaki soy ağacında, insanda X kromozomun-da çekinik genle kalıtılan renk körlüğü hastalığını fenotipinde gösteren bireyler koyu renkle gösteril-miştir. Ayrıca 10 numaralı bireyde klinefelter send-romu da görülmektedir.

1: Erkek 2

5 6 7

89 10

3 4

Bu soy ağacında verilen numaralı bireylerle ilgili,

I. 4 numaralı bireye fenotipiyle ilgili alel annesin-den geçmiştir.

II. 1, 8 ve 6 numaralı bireylerin bu özellikle ilgili genotipleri aynıdır.

III. 10 numaralı bireyin oluşumunda gonozomal kromozom ayrılmaması görülmüştür.

IV. 6 ve 8 numaralı bireylerde bu özellikle ilgili çe-kinik alel taşınmaktadır.


A) Yalnız I B) Yalnız II C) III ve IV

D) I, II ve III E) I, II, III ve IV

5. A ve b genleri bağlı, d ve e genleri bağlı olma-yan ve tüm karakterler açısından melez olan bir bireyin genotipi aşağıdaki seçeneklerden han-gisinde verilmiştir?

A)AB

d d e e

ab

B)Ab

D d e e

Ab

C)Ab

D d E e

aB

D)Ab

d d E e

ab

E)Ab

D D E e

aB


160

BİYOLOJİ

1. Meyve sineklerinde eşey kromozomları dişilerde XX, erkeklerde XY’dir. Göz renginden sorumlu gen, X kromozomu üzerinde yer alır. Kırmızı göz renginden sorumlu alel (R), beyaz göz renginden sorumlu alele (r) baskındır.

l Laboratuvarda yapılan bir deneyde kırmızı gözlü bir dişi, beyaz gözlü bir erkekle çapraz-lanarak F1 dölü (kırmızı gözlü erkek ve dişi, beyaz gözlü erkek ve dişi bireyler) elde edil-miştir.

l Deneyin ikinci aşamasında ise F1 dölünden alınan kırmızı gözlü erkek ve dişi birey çap-razlanarak F2 dölü elde edilmiştir.

Bu deneye göre,I. F1 dölündeki beyaz gözlü erkek ve dişi birey-

lerin oranı yaklaşık olarak birbirine eşittir.II. F2 dölünde beyaz gözlü bireylerin ortaya çık-

ması beklenmez.III. F2 dölünde göz rengi fenotipinin cinsiyetler

arasında dağılım oranı bakımından farklılığın olması beklenir.

yargılarından hangilerine ulaşılabilir?

A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız IIID) I ve III E) I, II ve III

2018 / TYT

2. Derste “Kalıtımın Genel İlkeleri” ünitesini işleyen bir biyoloji öğretmeni, insanlarda saç biçimi karakterinin otozomal olarak kalıtıldığını ve kıvır-cık saç özelliğinin düz saç özelliğine baskın oldu-ğunu anlatıyor. Öğrencilerine aşağıdaki tabloyau verecek kendi ailelerinin soyağacını çizip her bireye ait olası genotipleri yazmalarını istiyor.

Buna göre, farklı öğrencilerin çizmiş olduğu aşağıdaki soyağaçlarından hangisinde olası genotiplerden bir tanesi eksik yazılmıştır?

A) B)

E)

C) D)

2017 / YGS

EKOSİSTEM EKOLOJİSİ VE GÜNCEL ÇEVRE SORUNLARI

BÖLÜM

3

2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018


1 – – 2 1 1 2 – 1 2 1 1 2 2 – 2 – –

EKOSİSTEM EKOLOJİSİ VE GÜNCEL ÇEVRE SORUNLARI KONUSUNUNÖSYM SINAVLARINDAKİ SORU DAĞILIMI

KONU

BİYOLOJİ

164

EKOSİSTEM EKOLOJİSİA. Ekosistem Bileşenleri

Biyosfer (Ekosfer - Küresel Ekosistem) Yeryüzünde canlıların yaşadığı alandır.

Ekosistem: Belirli bir bölgede yaşayan canlılar ve canlıların etkileşim içinde bu-lunduğu canlı ve cansız ögelerin tümüdür.

Ekoloji: Canlıların birbirleri ve çevreleri ile olan etkileşimlerini inceleyen bilim dalıdır.

Tür: Ortak bir atadan gelen, birbirine benzeyen ve çiftleştiklerinde kısır olmayan yeni bireyler oluşturabilen canlılardır.

Popülasyon: Belirli bir bölgede, belirli bir zaman diliminde yaşayan aynı tür bi-reylerdir.

Örnek:

– Karadenizdeki hamsiler

– İnsan bağırsağındaki Escherichia coli bakterileri

Komünite: Aynı alanda yaşayan ve birbirleri etkileşim içinde olan popülasyonla-rın oluşturduğu topluluktur.

Örnek:

Karadenizdeki balıklar

Tür B Tür B

Tür B

B popülasyonuAbiyotik Faktörler

O2CO2Su

Mineral

Ekosistem

A popülasyonu

Tür A Tür A

Habitat (Adres): Doğada bir organizmanın doğal olarak yaşadığı ve üreyebildiği yerdir.

Örnek:

Tek hücreli bir canlının habitatı sığırın işkembesi iken, bir köpek balığı için de okyanustur.

Ekolojik Niş (İş): Bir organizmanın bulunduğu ekosistemde sahip olduğu bütün işlevlerdir.

Ekosistem = Canlı çevre Cansız çevre+(Komünite

Biyotik Faktör)(AbiyotikFaktör)

170


BİYOLOJİ

10.1

Ekosistemle ilgili bazı terimlerin açıklaması aşağıdaki gibidir.

X: Belirli bir coğrafik alanda yaşayan aynı tür birey-lerden oluşan topluluk

Y: Yeryüzünde canlıların yaşadığı alan

Z: Aynı alanda yaşayan ve birbirleri ile etkileşim içinde bulunan birden fazla türden oluşan toplu-luk

T: Bir organizmanın doğal olarak yaşadığı ve üre-yebildiği coğrafi alan

Buna göre, aşağıda verilen terimlerden hangisi-nin açıklaması verilmemiştir?

A) Popülasyon B) Komünite C) Biyosfer

D) Habitat E) Ekoloji

X terimi popülasyon, Y terimi biyosfer, Z terimi komü-nite, T terimi ise habitata karşılık gelmektedir. Ekoloji ise canlıların birbiri ve çevreleri ile olan etkileşimlerini inceler.

YANIT E

10.2

Aşağıdakilerden hangisi ekosistemin biyotik fak-törleri arasındadır?

A) Işık B) Sıcaklık C) H2O

D) Bakteriler E) Mineraller

Ekosistemin biyotik faktörleri canlılardan, abiyotik faktörleri ise cansızlardan oluşur. Bu nedenle bakte-riler biyotik faktörler içinde yer alır.

YANIT D

10.3

Aşağıda verilenlerden hangisi popülasyona örnek-tir?

A) İnsan bağırsağındaki Escherichia coli bakterileri

B) Marmara denizindeki omurgalı hayvanlar

C) Ege Bölgesi'ndeki sürüngenler

D) Karadeniz'deki balıklar

E) Karadenizdeki çamlar

Popülasyon belirli bir bölgede yaşayan ve aynı tür bireylerden oluşan topluluktur.

Omurgalı hayvanlar, sürüngenler, balıklar ve çamlar birden fazla tür içerir. İnsan bağırsağındaki Escheri-chia coli ise tek bir türü ifade eder.

YANIT A

10.4

Üretici canlılar,

I. diğer canlı türlerinin ihtiyacı olan besin maddele-rini üretme

II. atmosferin oksijen ve karbondioksit dengesinin korunmasında görev alma

III. erozyonu önleme

özelliklerinden hangilerine sahip olabilir?



Üretici canlılar kemosentez ya da fotosentez tepki-meleri ile kendi besinlerini inorganik moleküllerden sentezler. Ekosistemdeki diğer canlıların besinini oluştururlar. Besin sentezi sırasında atmosferdeki CO2'yi kullanıp O2 açığa çıkarırlar, bu nedenle atmosferdeki O2 – CO2 dengesinin sağlanmasında görev alırlar. Ayrıca bitkiler kökleri ile erozyonu önle-mede görev alırlar.

YANIT E


172

BİYOLOJİ

9

Ekoloji ile ilgili verilen,

X- ekosistem

Y- biyosfer

Z- popülasyon

T- komünite

terimlerinin küçükten büyüğe sıralanması aşağı-dakilerden hangisinde verilmiştir?

A) T - Z - Y - X B) Z - X - T - Y

C) T - Z - X - Y D) Z - T - X - Y

E) Z - T - Y - X

Popülasyon belirli bir bölgedeki aynı tür bireylerden oluşur. Komünite; belirli bir bölgedeki popülasyonlar topluluğudur. Ekosistem ise belirli bir bölgedeki can-lılar ve cansızları içerir. Biyosfer ise yeryüzünde canlıların yaşadığı alandır.

YANIT D

10

Bir türün doğal biçimde yaşamını sürdürebildiği ve üreyebildiği yere o türün habitatı denir.

Buna göre,

I. Doğal ortamlarından alınarak başka bir bölgede yaşamaya zorunlu bırakılmış canlıların habitatı değişmez.

II. Farklı popülasyona ait bireyler aynı habitatı pay-laşabilirler.

III. Habitatları ortadan kaldırılan organizmalar bir süre sonra yok olurlar.

yargılarından hangileri doğrudur?

A) Yalnız I B) I ve II C) II ve III


I. öncül için; habitatı dere olan bir balığın akvaryuma konulması bu canlının habitatını değiştirmez. Bu canlının doğal yaşama ortamı yine deredir.

II. öncül için; farklı popülasyonlar aynı habitatı pay-laşırlar ve bu komünite adını alır. Komüniteyi oluştu-ran canlılar etkileşim içindedir.

III. öncül için; pandaların neslinin tükenmesinin en önemli nedeni bu canlıların habitatlarının tahrip edil-mesidir. Çünkü bir tür için habitat doğal olarak yaşa-dığı ve üreyebildiği alandır.

YANIT E

11

Ekosistemin biyotik faktörleri arasında yer alan üreticiler;

I. Ototrof beslenmeye sahiptir.

II. Fotosentetik pigmentlere sahiptir.

III. İnorganik moleküllerden organik besin sentezini gerçekleştirir.

özelliklerinden hangilerine kesinlikle sahiptir?


D) II ve III D) I, II ve III

Üretici canlılar fotosentetik ya da kemosentetik otot-rof organizmalardır. Besin sentezi sırasında inorga-nik moleküllerden organik besin monomeri sentezini gerçekleştirirler. Fakat fotosentetik pigmentler kemosentetik ototroflarda bulunmaz.

YANIT C


174

BİYOLOJİ

1. Aşağıdaki canlılardan hangisi ekosistemin biyotik faktörlerinden üreticiler arasında yer almaz?

A) Bitkiler

B) Algler

C) Fotosentetik bakteriler

D) Otçul canlılar

E) Kemosentetik bakteriler

2. Ekoloji ile ilgili,

I. bir ceviz ağacının bölgedeki topraktan aldığı mineral miktarı

II. bir türün doğal olarak üreyebildiği alan

III. bir bitkinin havanın sıcaklığını etkileme oranı

açıklamalarından hangileri ekolojik nişe karşılık gelir?



3. Aşağıda verilen ekolojik birimlerden hangisinde en az çeşitlilik görülür?

A) Ekosistem B) Ekoton

C) Komünite D) Popülasyon

E) Biyosfer

4. I. Heterotrof beslenme

II. İnorganik molekülleri hazır olarak alma

III. İnorganik maddelerden organik madde üretme

IV. Salgılanan enzimlerle organizma kalıntılarını parçalama

özelliklerinden hangileri ayrıştırıcıları tüketici-lerden ayırır?


D) II ve IV E) I ve III

5. Ekoloji ile ilgili aşağıda verilen terimler büyük-ten küçüğe doğru sıralandığında baştan ikinci hangisi olur?

A) Popülasyon B) Ekosistem

C) Tür D) Komünite

E) Biyosfer

6. Ekosistemin biyotik faktörleri

I. üreticiler

II. tüketiciler

III. ayrıştırıcılar

ile

a. otçullar

b. siyanobakteriler

c. mantarlar

canlılarının doğru eşleştirilmesi aşağıdakiler-den hangisinde verilmiştir?

A) I - aII - bIII - c

B) I - bII - aIII - c

C) I - aII - cIII - b

D) I - cII - bIII - a

E) I - cII - aIII - b

7. Aynı popülasyona ait bireyler ile aynı komünite-ye ait bireylerde,

I. sistematikte aynı tür içinde bulunma

II. sistematikte farklı alemlerde bulunma

III. aynı hücresel yapıda olma

özelliklerinden hangileri farklılık gösterir?



ÜNİTE ÖZETİ

200

BİYOLOJİ

Ekosistem EkolojisiTür: Ortak bir atadan gelen, birbirine benzeyen ve kendi aralarında çiftleştiklerinde kısır olmayan yeni bireyler

oluşturabilen canlılardır.

Popülasyon: Belirli bir bölgede belirli bir zaman diliminde yaşayan aynı tür bireylerin oluşturduğu topluluk.

Örnek: Karadeniz’deki hamsiler, Uludağ’daki çam ağaçları, İnsan bağırsağındaki E. coli bakterileri

Komünite: Aynı alan içinde birbirleri ile ilişkili tüm popülasyonların oluşturduğu topluluk

Örnek: Karadeniz’deki balıklar

Ekoton: Komşu komüniteler arasındaki geçiş bölgeleri-ne denir. Ekotonlarda her iki komüniteye de ait türler bulu-nur. Tür çeşitliliği maksimumdur.

Ekosistem: Doğada belirli bir alanda yaşayan canlılar ve ve canlıları etkileşim içinde bulundukları canlı ve cansız ögelerin tümüne denir.

Ekosistem = Canlı çevre (Komünite) + Cansız çevre Biyotik faktör Abiyotik faktör

Habitat (adres): Biyosferde bir organizmanın doğal ola-rak yaşadığı ve üreyebildiği yere denir.

Niş(iş): Türe ait bir organizmanın bulunduğu ortam için-de sahip olduğu veya yapmak zorunda olduğu bütün işlev-lere denir.

Madde ve Enerji Akışıu Ekosistemde madde ve enerji akışı

üretici, tüketici ve ayrıştırıcılar aracılığı ile sağlanır.

u Enerji ekosistemde tek yönlü akmakta ve bir kez kullanılmaktadır.

u Yeryüzündeki enerjinin temel kaynağı güneştir.

Su Döngüsü

– Su

203

"Ekosistem Ekolojisi ve Güncel Çevre Sorunları"

203

ACEMİ

TEST

1


1. I. Ototrof beslenen

II. Heterotrof beslenen

III. Saprofit beslenen

IV. Kemoheterotrof beslenen

canlı gruplarının hangisinde yer alan bireylerin tamamı ölü organizmalara ait organik molekül-leri inorganik moleküllere çevirebilir?

A) Yalnız III B) Yalnız IV C) I ve III

D) II ve III E) III ve IV

2. Ototrof beslenen canlılarda aşağıda verilen özelliklerden hangisi ortak olarak görülmeyebi-lir?

A) Organik besin monomeri sentezleme

B) CO2 özümleme

C) Hidrojen kaynağı kullanma

D) Pigment içerme

E) Fosforilasyonu gerçekleştirme

3. Saprofit bir canlıda aşağıda verilenlerden han-gisi hücre dışında gerçekleşebilir?

A) Enzim sentezi

B) Monomerlerin solunum tepkimelerine katılması

C) Hidroliz enzimlerinin substratlarla kompleks oluşturması

D) ATP sentezi

E) Solunum tepkimeleri ile CO2, NH3 ve H2O 'nun oluşması

4. Aşağıdaki şekilde bir besin ağı örneği verilmiştir.

Y K X Y

B

A T

Z

Buna göre, aşağıda verilenlerin hangisindeki besin zinciri yukarıdaki besin ağına ait değildir?

A) X Æ A Æ T B) X Æ K Æ Y Æ TC) X Æ K Æ Y Æ Z Æ T D) X Æ Y Æ B Æ Z Æ T

E) X Æ B Æ Z Æ T

5. Bir ekosistemde yer alan;

– saprofit beslenen

– hem ototrof hem heterotrof beslenen

– fotoototrof beslenen

– kemoototrof beslenen

canlılarda,

I. organik besin monomeri sentezi

II. ışık enerjisinin kimyasal bağ enerjisine dönüş-türülmesi

III. organik moleküllerdeki kimyasal bağ enerjisinin ATP'ye dönüştürülmesi

IV. organik polimer sentezi

olaylarından hangileri ortak olarak gözlenmez?

A) Yalnız I B) I ve II C) II ve IV

D) III ve IV E) I, III ve IV

6. I. CO2

II. Metan gazı

III. SO2

moleküllerinden hangileri sera gazı olarak kabul edilir?



207

AMATÖRTEST

1


1. Aşağıdaki şema bir ekosistemde yer alan yapıları göstermektedir.

A türü

A türü

X

B türü

B türü

Y

ZT

CO2NH3

MineralpHH2O

Buna göre, aşağıdakilerden hangisinin doğru-luğu kesin değildir?

A) X ve Y aynı bölgede yaşayan iki farklı popülas-yondur.

B) Z, komüniteyi ifade eder.

C) T, ekosistemin abiyotik faktörleridir.

D) X ve Y'nin ekolojik nişleri aynıdır.

E) A ve B bireyleri çiftleştiklerinde verimli döl veremez.

2. I. Bitkiler

II. Hayvanlar

III. Mantarlar

Yukarıda verilen canlı grupların hangisinde ayrıştırıcı organizmalara rastlanır?


D) I ve II E) I ve III

3. I. PopülasyonII. KomüniteIII. EkotonIV. Biyom

ekolojik birimlerinden hangilerinde bulunan canlılar çiftleştiklerinde verimli döl veremeyebi-lir?

A) Yalnız I B) Yalnız II C) III ve IV D) II, III ve IV E) I, III ve IV

4. Aşağıdaki şemada bir ekosistemde yer olan üretici ve tüketicilerin arasındaki beslenme ilişkisi verilmiş-tir.

Üreticiler

CO2

O2

Tüketiciler

H2O

Buna göre, aşağıdakilerden hangisi doğru değil-dir?

A) Ekosistemdeki enerjinin temel kaynağı güneş enerjisidir.

B) Tüketici canlılar, üretici canlılar ile beslenirler.

C) Üretici canlılar besin sentezini gerçekleştirebil-mek için fotosentetik pigmentlere sahip olabilir.

D) Üretici canlılar tüketici canlıların oluşturdukları inorganik molekülleri besin sentezinde kullanır-lar.

E) Tüketici canlıların tamamı üretici canlılar ile beslenir.

5. Bakteriler aşağıda verilen beslenme şekillerin-den hangisini gerçekleştiremez?

A) Fotosentez B) Kemosentez C) Saprofitlik

D) Holozoik E) Parazitlik

6. Aşağıdakilerden hangisi fotoototrof bir canlı değildir?

A) Algler

B) Siyanobakteriler

C) Fotosentetik bakteriler

D) Yeşil bitkiler

E) Kemosentetik bakteriler

213

UZMAN

TEST

1


1. Aşağıda bazı terimlere ait tanımlar verilmiştir.

– Dünya'da bütün canlıların içinde yaşadığı taba-ka

– Organik besin ihtiyacını diğer canlılardan elde eden canlılar

– Belirli bir alandaki biyotik ve abiyotik faktörlerin tümü

– Besin zincirinin her basamağında bulunabilen canlılar

Buna göre, aşağıdaki terimlerden hangisinin tanımı yukarıda bulunmamaktadır?

A) Ekosistem B) Heterotrof C) Ayrıştırıcı

D) Biyosfer E) Ototrof

2. Ototrof beslenen canlılarda gerçekleşen,

I. oksijen üretimi

II. klorofil sentezi

III. inorganik madde oksidasyonu

IV. organik besin monomeri sentezi

V. CO2'nin indirgenmesi

olaylarından hangileri sadece kemosentetik otot-roflarda gözlenir?

A) Yalnız II B) Yalnız III C) I ve III

D) III, IV ve V E) I, IV ve V

3. Böcekçil bitkiler öglenadan;

I. ototrof beslenme

II. hücre dışında sindirimi gerçekleştirme

III. ışık varlığında inorganik moleküllerden organik besin sentezleme

IV. hazır besin tüketme

V. kloroplasta sahip olma

özelliklerinden hangileri ile ayrılır?

A) Yalnız II B) I ve III C) III ve V

D) II ve IV E) I, III ve V

4. I. ATP sentezleme

II. İnorganik maddeleri kullanma

II. Aminoasitlerden protein sentezleme

IV. İnorganik madde oksidasyonunu gerçekleştir-me

Bir canlının yukarıda verilen özelliklerden han-gilerine sahip olması ototrof olduğunu kesinlik-le kanıtlar?

A) Yalnız IV B) I ve II C) II ve IV

D) II ve III E) I, II, III ve IV

5.

X Y Z T

Yukarıda verilen besin zincirinde Z canlısı için,

I. Karnivor beslenir.

II. Üçüncü trofik düzeyde yer alır.

III. İkincil tüketicidir.

ifadelerinden hangilerinin doğruluğu kesindir?



6. Bir gölde yaşayan balık sayısının değişimi aşağıda-ki grafikteki gibidir.

(t)t1 t2 t3 t4 t5

Buna göre grafikte verilen balık sayısı değişim-lerinden yola çıkılarak aşağıda verilen zaman dilimlerinden hangilerinde bu balığın besini olan balıkların sayılarının arttığı söylenebilir?

A) t1 ve t3 C) t2 ve t4 C) t3 ve t5D) t1 ve t4 E) t1, t2 ve t4

219

PROFESYONEL

TEST

1


1. Aşağıda bazı canlıların beslenme şekilleri verilmiş-tir.

I. Omnivorlar hem üreticiler hem de tüketiciler ile beslenir.

II. Termal kaynaklarda yaşayan arkeler hidrojen sülfürü oksitleyerek elde ettikleri enerjiyi kemo-sentezde kullanırlar.

III. Mor kükürt bakterileri H2S i besin sentezinde hidrojen kaynağı olarak kullanırlar.

IV. Bazı bakteriler bitki ve hayvan atıklarını parça-layarak inorganik maddelere dönüştürürler.

Buna göre, verilen canlılardan hangilerinin bes-lenme şekli heterotrof değildir?

A) Yalnız I B) I ve II C) III ve IV

D) II ve III E) II, III ve IV

2. Aşağıdaki tabloda farklı bitkilerin gölge yapma yoğunlukları ve bu bitkilerin filizlerinin gölgeye tole-ransları verilmiştir.

Tür Gölge yapmaFilizlerin gölge

toleransıI. Kayın Çok yoğun Çok dayanıklı

II. Meşe Yoğun Dayanıklı

III. Dişbudak Az yoğun Az dayanıklıIV. Söğüt Hafif DayanıksızV. Çam Yoğun Dayanıksız

Gölge yoğunluğuna dayanıklı bitkilerde orman rejenerasyonu kolay iken, dayanıksız bitkilerde rejenerasyon zorlaşmakta ve baskın türler değişe-bilmektedir.

Buna göre, verilen bitkilerin hangilerinde orman rejenerasyonunun zor olduğu söylenebilir?

A) Yalnız I B) Yalnız V C) II ve V

D) III ve IV E) II, III ve IV

3. Toplam biyokütle

A B C D

Bir ekosistemde yer alan A, B, C ve D canlılarının toplam biyokütleleri yukarıdaki grafikteki gibidir.

Buna göre,

I. A canlısı hem etçil hem otçul beslenme gösterir.

II. D canlısı 2. trofik düzeyde yer alır.

III. Birey sayısı en fazla olan C canlısıdır.

ifadelerinden hangileri söylenebilir?



4. Bir komünitede yer alan farklı popülasyonların bazı özellikleri aşağıdaki gibidir.

X popülasyonu Æ Organik besin sentezini gerçek-leştirir.

Y popülasyonu Æ Holozoik beslenmektedir.

Z popülasyonu Æ Saprofit beslenmektedir.

Buna göre, bu popülasyonlardaki canlılarla ilgi-li olarak,

I. Y popülasyonu canlıları birinci dereceden tüke-ticidir.

II. Z popülasyonu canlıları hücre dışı sindirim en-zimlerine sahiptir.

III. X popülasyonu canlıları hücrelerinde klorofil bulundurur.

IV. Y popülasyonu canlıları aerobik solunumla enerjilerini üretirler.

yorumlarından hangileri kesinlikle yapılır?

A) I ve II B) I ve III C) II ve IV

D) III ve IV E) II, III ve IV

223



1. Asit yağmurları ile ilgili,I. Tarım ürünlerinde ve doğal bitki örtüsünde

verimliliği düşürür.

II. Sucul habitatlarda, canlıların hoşgörü göste-remediği pH değerlerinin oluşmasına neden olur.

III. Yalnızca atmosferde karbon dioksit derişimi-nin normalin üzerine çıkmasıyla oluşur.


A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve IID) I ve III E) II ve III

2017 / LYS

2. I. Genellikle baskın memeli hayvan türlerine

göre adlandırılırlar.

II. Bitkilerin dağılımı, hayvan türleri için çok fark-lı habitatlar sağlar.

III. Farklı karasal biyom gruplarının bitki örtüleri farklı olabilir.

Karasal biyomlar ile ilgili yukarıdaki ifadeler-den hangileri doğrudur?

A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız IIID) I ve III E) II ve III

2017 / LYS

3. Doğadaki azot döngüsündeki denitrifi kasyon basamağı aşağıdakilerden hangisinin gerçek-leşmesini sağlar?A) Amonyaktan nitrit oluşumu

B) Nitritten nitrat oluşumu

C) Azotun gaz hâlinde atmosfere verilmesi

D) Atmosferdeki azotun, bazı bakterilerce bağ-lanması

E) Bitkilerin suda çözünen azot tuzlarını alması

2016 / LYS

4. Günümüzde yaşayan bazı canlıların kullandıkları enerji ve karbon kaynağı esas alınarak beslenme tipleri aşağıdaki tablodaki gibi gruplandırılabilir:

Beslenme tipi

Enerjikaynağı

Karbonkaynağı

I Işık KarbondioksitII İnorganik mad-

delerKarbondioksit

III Organik bile-şikler

Organik bile-şikler

Buna göre, I, II ve III ile gösterilen beslenme tipleri aşağıdakilerin hangisinde doğru veril-miştir?

I II IIIA) Kemoheterotrof Kemoototrof Fotoototrof

B) Kemoheterotrof Fotoototrof Kemoototrof

C) Kemoototrof Kemoheterotrof Fotoototrof

D) Fotoototrof Kemoheterotrof Kemoototrof

E) Fotoototrof Kemoototrof Kemoheterotrof

2016 / YGS

5. Üçüncül tüketicilerİkincil tüketiciler

Birincil tüketiciler

Üreticiler

Şekildeki biyokütle piramidine göre aşağıda-kilerden hangisi söylenemez?A) Üreticilerin toplam kütlesi, birincil tüketicilerin

toplam kütlesinden fazladır.

B) Üçüncül tüketiciler biyolojik birikimin en fazla olduğu gruptur.

C) Bir trofi k düzeyden bir üst düzeye geçerken aktarılan enerji azalmaktadır.

D) İkincil tüketicilerin birey sayısı, üreticilerden daha azdır.

E) En büyük vücuda sahip bireyler, her zaman piramidin tepesinde yer alır.

2016 / LYS

Documents

ÜNİVERSİTEYE HAZIRLIK 10. SINIF OKULA …capyayinlari.com.tr/demo/hucre-kalitim.pdfBİYOLOJ İ HÜCRE BÖLÜNMELERİ VE ÜREME - KALITIM - EKOSİSTEM EKOLOJİSİ VE GÜNCEL ÇEVRE