oufqdkifolxH jyefydkY&ef · မေတာ္တေရာ္ လုပ္ေဆာင္မႈမ်ား၏ပံုစံအပါအဝင္ ယေန႔ျမန္မာႏိုင္ငံ၏

oufqdkifolxH jyefydkY&ef ျမနမာႏငငအမးသားလ႔အခြငအေရးေကာမရငဥပေဒက

ျပနလညျပငဆငရနအတြက လႊတေတာထသ႔ ျပနလညတငသြငးရမည

ေအာကတဘာလ ၂၀၁၈ ခႏစ

oufqdkifolxH jyefydkY&ef - ျမနမာႏငငအမးသားလ႔အခြငအေရးေကာမရငဥပေဒက


ဤအစရငခစာသည အာရေဒသ အမးသားလ႔အခြငအေရးဌာနမားဆငရာ အစးရမဟတေသာ

အဖြ႔အစညးမား ကြနရက (Asian NGOs Network on National Human Rights Institutions - ANNI)

၏ အာရေဒသ အမးသားလ႔အခြငအေရးဌာနမား ဖြ႔စညးတညေထာငျခငးႏင စြမးေဆာငရညမားအေပၚ

သးသပတငျပထားသည ၂၀၁၈ ခႏစ အစရငခစာမ ျမနမာႏငငႏငပတသကေသာ အခနးျဖစသည။

ANNI က ၂၀၀၆ ခႏစ ဒဇငဘာလတြင တညေထာငခပါသည။ ၎သည အမးသားလ႔အခြငအေရး

ဌာနမားဆငရာႏင ပတသကေသာ ကစၥရပမားက လပေဆာငေနေသာ အာရေဒသ အစးရမဟတေသာ

အဖြ႔အစညးမားႏင လ႔အခြငအေရးကာကြယေစာငေရာက ျမႇငတငသညအဖြ႔အစညးမား၏ ကြနရကတစခ

ျဖစသည။ ANNI တြင အာရေဒသတစ၀မးရ ႏငငေပါငးမားမ အဖြ႔အစညးမား အဖြ႔ဝငအျဖစ ပါဝငၿပး

ယခလကရ ႏငင သ႔မဟတ ေဒသေပါငး ၂၁ ခမ အဖြ႔ဝင အဖြ႔အစညးေပါငး ၃၃ ဖြ႔ ရသည။ ANNI သည

အာရေဒသ အမးသားလ႔အခြငအေရးဌာနမား လ႔အခြငအေရးကာကြယေစာငေရာကျခငးႏင ျမႇငတငျခငး

တ႔က ပမထေရာကစြာ လပေဆာငႏငေစရနအတြက ၎တ႔၏ လပငနးလပေဆာငမႈႏင လညပတမႈ

အားေကာငးလာေစရန အားေပးျမႇငတငျခငးႏင လ႔အခြငအေရးလပငနးမား လပေဆာငရာတြင

ပါရအေျခခမမားႏင ကမၻာလးဆငရာ အမးသားလ႔အခြငအေရးဌာနမား မဟာမတအဖြ႔ - အရညအေသြး

သတမတေရး ဆပေကာမတ (Global Alliance of National Human Rights Institution Sub - Commit-

tee on Accreditation - GANHRI-SCA) ၏ အေထြေထြသးသပေလလာခကမားအပါအ၀င ႏငငတကာ

စခနစႏႈနးမားႏင ကကညမႈရရ လကနာေဆာငရြကလာေစရန စညးရးလႈ႔ေဆာမႈမား လပေဆာငျခငးတ႔က

အဓကထား လပေဆာငပါသည။

[email protected] www.forum-asia.org

ဤအစရငခစာက ေရးသားထတေဝသမားမာ -

ဒမကေရစဖြ႔ၿဖးတးတကေရး လႈပရားေဆာငရြကမႈေကာမတ (Action Committee for Democracy Development)

ျမနမာအေရးေလလာသမားအဖြ႔ (Burma Monitor (Research and Monitoring))

အနာဂတအလငးတနးဆမတ (Future Light Center)

မးဆကလႈငး (Generation Wave)

စစမနေသာျပညသ႔ေကးကၽြနအဖြ႔ (Genuine People’s Servants)

လ႔အခြငအေရးကာကြယျမႇငတငသမားအဖြ႔ (Association of Human Rights Defenders and Promoters)

မြနျပညလ႔အခြငအေရးေဖာငေဒးရငး (Human Rights Foundation of Monland)

ကခငအမးသမးမားအစညးအ႐း-ထငးႏငင (Kachin Women’s Association – Thailand)

ေလာကအလငး (Loka Ahlinn Social Development Network)

ေရ႕ေျပးအသအဖြ႔ (Progressive Voice)

စမငးလပညာေရးႏငဖြ႔ၿဖးေရးေဖာငေဒးရငး (Smile Education and Development Foundation)

Synergy (Social Harmony Organization)

ထပမသရလပါက ဆကသြယရန

ေရ႕ေျပးအသအဖြ႔

www.progressivevoicemyanmar.org

[email protected]

၂၀၁၈ ခႏစ ANNI အစရငခစာမ ျမနမာႏငငႏငပတသကေသာ အခနးက ထတေဝႏငရနအတြက ရကေရာစြာျဖင ကညေထာကပေပးေသာ Civil Rights Defenders က ေကးဇးအထးတငရပါသည။

oufqdkifolxH jyefydkY&ef ျမနမာႏငငအမးသားလ႔အခြငအေရးေကာမရငဥပေဒက


ေအာကတဘာလ ၂၀၁၈ ခႏစ

မာတကာ

၁။ နဒါနး ၁

၂။ ေယဘယအႏစခပ ၅

၃။ ျမနမာႏငငအမးသားလ႔အခြငအေရး ေကာမရငႏင ပါရအေျခခမမား ၁၁

၃.၁. လပငနးတာဝနမား၊ လပပငခြငအာဏာႏင ဖြ႔စညးတညေဆာကပ ၁၃

လပပငခြငအာဏာ ၁၃

လ႔အခြငအေရးကာကြယေစာငေရာကမႈ ၁၄

လ႔အခြငအေရးအားေပးျမႇငတငျခငး ၁၈

တာဝနယမႈ တာ၀နခမႈႏင ေတြ႔ရခကမားႏင အစရငခစာမား

ထတေဝမႈ ၁၈

၃.၂. ဥပေဒျပ႒ာနးခက သ႔မဟတ ဖြ႔စညးပအေျခခဥပေဒျဖင

လြတလပမႈႏင အစးရထမ အမခကငးမႈက အာမချခငး ၁၉

ဘတဂကစမခန႔ခြေရးဆငရာ ကယပငလြတလပမႈႏင

ဘ႑ာေရးအမခကငးမႈ ၁၉

ႏငငတကာ လ႔အခြငအေရးစနစႏင ခတဆကေဆာငရြကမႈႏင

အစးရမ တငျပေပးျခငး ၂၀

ေရြးခယျခငးႏင ခန႔အပျခငး ၂၁

ထတပယျခငးဆငရာ လပထးလပနညးမား ၂၂

၃.၃. အလႊာစစနစ ၂၄

ေကာမရငအဖြ႔ဝငမား အလႊာစေရး ၂၄

ဝနထမးခန႔အပမႈ အလႊာစေရး ၂၅

အရပဘကအသငးအ၀ငးႏင တငပငညႇႏႈငးေဆာငရြကေရး ၂၅

ယၾကညမႈကငးမျခငး ၂၆

၃.၄. အရငးအျမစမား လေလာကေရး ၂၇

၃.၅. လေလာကေသာ စစမးစစေဆးေရးအခြငအာဏာမား ၂၈

စစမးစစေဆးေရးအခြငအာဏာမား ၂၈

တရား႐းအမႈမား ၃၀

အကဥးေထာငမား၊ ရဘကစခနးမား၊ ထနးသမးေရး

စခနးမားႏင ခပေႏာငရာေနရာဌာနမားက စစေဆးျခငး ၃၀

အမႈျဖစစဥေလလာခကမား ၃၁

၄။ နဂး ၃၅

၅။ အၾကျပတကတြနးခကမား ၄၁

Credit: Progressive Voice

1 နဒါနး

3

၁။ နဒါနး

ယခအစရငခစာတြင ျမနမာႏငငအမးသားလ႔အခြငအေရးေကာမရင (Myanmar National Human

Rights Commission – MNHRC) (MNHRC သ႔မဟတ ေကာမရင) ၏ စြမးေဆာငမႈအား ပါရအေျခခမမား၏

ႏငငတကာစႏႈနးမားႏငလညးေကာငး၊ ၂၀၁၃ ခႏစ အေထြေထြေလလာခကႏငလညးေကာငး ဆကစပ

ႏႈငးယဥသးသပထားပါသည။ ထ႔အျပင ကမၻာလးဆငရာ အမးသားလ႔အခြငအေရးဌာနမား မဟာမတအဖြ႔

- အရညအေသြးသတမတေရးဆပေကာမတ (Global Alliance of National Human Rights Insti-

tution Sub-Committee on Accreditation - GANHRI-SCA) ၏ ၂၀၁၅ ခႏစ ေတြ႔ရခကမားကလညး

ယခအစရငခစာက ကးကားမညျဖစသည။ ယငးဆပေကာမတက MNHRC က ‘ခ’ အဆင သတမတထားရာ

ပါရအေျခခမမားႏင အျပညအဝကကညမႈမရသညက ေဖာျပေနပါသည။ ဤအစရငခစာအား ရႏငၿပးသား

အခကအလကမားအေပၚ သးသပအေျခခမညျဖစသကသ႔ ေသာခကကေသာ သကဆငသမားအား

ေတြ႔ဆေမးျမနးျခငး ပသဏၭာနျဖင ကြငးဆငးသေတသနျပလပခၿပး အာရေဒသ အစးရမဟတေသာ အမး

သားလ႔အခြငအေရးဌာနမားဆငရာ အဖြ႔အစညးမားကြနရက (Asian NGOs Network on National Human

Rights Institutions - ANNI) မ ယခငကထတျပနထားသည အစရငခစာမားအေပၚလညး အေျချပသြားမည

ျဖစပါသည။ ဤအစရငခစာက ၀ငး၀နးျပစသမားမာ ဒမကေရစဖြ႔ၿဖးတးတကေရး လႈပရားေဆာငရြကမႈ

ေကာမတ (Action Committee for Democracy Development - ACDD)၊ ျမနမာအေရးေလလာသမားအဖြ႔

(Burma Monitor (Research and Monitoring))၊ အနာဂတအလငးတနးဆမတ (Future Light Center -

FLC)၊ မးဆကလႈငး (Generation Wave - GW)၊ စစမနေသာျပညသ႔ေကးကၽြနအဖြ႔ (Genuinue People’s

Servants - GPS)၊ လ႔အခြငအေရးကာကြယျမႇငတငသမားအဖြ႔ (Association of Human Rights Defend-

ers and Promoters - HRDP)၊ မြနျပညလ႔အခြငအေရးေဖာငေဒးရငး (Human Rights Foundation of

Monland - HURFOM)၊ ကခငအမးသမးမားအစညးအ႐း-ထငးႏငင (Kachin Women’s Association

Thailand - KWAT)၊ ေလာကအလငး (Loka Ahlinn Social Development Network – Loka Ahlinn)၊

ေရ႕ေျပးအသအဖြ႔ (Progressive Voice - PV)၊ Synergy (Social Harmony Organization)၊ စမငးလ

ပညာေရးႏငဖြ႔ၿဖးေရးေဖာငေဒးရငး (Smile Education and Development Foundation - Smile) တ႔

ျဖစၾကပါသည။

4Credit: Kachin Women’s Association - Thailand

5

2 ေယဘယအႏစခပ

7

၂။ ေယဘယအႏစခပ

MNHRC က ၂၀၁၁ ခႏစ စကတငဘာလ ၅ ရကေန႔တြင1 သမၼတအမန႔အာဏာျဖင ဖြ႔စညးခၿပး

၂၀၁၄ ခႏစ မတလ၌ ျမနမာႏငငအမးသားလ႔အခြငအေရးေကာမရင တညေထာငျခငးဆငရာဥပေဒ

(ေကာမရငဥပေဒ) ျပ႒ာနးျခငးျဖင တရားဝငတညေထာငခပါသည။ ယခင ANNI အစရငခစာမားတြင2

ေဖာျပခသညအတငး ေကာမရင၏ အဖြ႔၀ငမားေရြးခယခန႔အပမႈလပငနးစဥ ပြငလငးျမငသာမႈမရျခငး၊

ယခငစစအစးရေဟာငးႏင ေကာမရငအဖြ႔ဝငမားနးစပျခငး၊ လပငနးေဆာငရြကရာတြင ထေရာကမႈ

ကငးမျခငးႏင လ႔အခြငအေရးအေျခခသည ေတြးေခၚပအေလအထ ကငးမျခငးတ႔ႏင ပတသကသည

စးရမပပနစရာမားေၾကာင ျပညသလထ၏ အသအမတျပ လကခႏငစြမး ကငးမေနသည။ ပါရအေျခခမ

မားႏင အျပညအ၀ကကညေၾကာငး ျပသႏငသည လ႔အခြငအေရးေကာမရငမားကသာ ‘က’ အဆင

သတမတေပးျခငး ျဖစသညအတြက GANHRI-SCA ၏၂၀၁၅ ခႏစ ႏဝငဘာလ အစရငခစာတြင MNHRC

အား ‘က’ အဆင မသတမတခေပ။3 ေကာမရငႏင ၎၏လပပငခြငအာဏာတြင ျပနာရေနသညအခက

ခနစခကက ဆပေကာမတက ေထာကျပခရာ ယငးတ႔မာ - က) အဖြ႔၀ငေရြးခယခန႔အပမႈ၊ ခ) လထဆပမႈ

သ႔မဟတ လကနကကင ပဋပကၡအေျခအေနမား၌ စြမးေဆာငမႈ၊ ဂ) အလႊာစစနစ၊ ဃ) လေလာကေသာ

ေငြေၾကးအေထာကအပႏင ဘ႑ာေရးလြတလပမႈ၊ င) အကဥးေထာငမားႏင ခပေႏာငထနးသမးရာ

ေနရာမား ေစာငၾကညေလလာမႈ၊ စ) ႏငငတကာ လ႔အခြငအေရးစနစႏင ခတဆကေဆာငရြကမႈ ႏင

ဆ) ႏစပတလည အစရငခစာတ႔ ျဖစသည။ မၾကာေသးခငႏစမားတြငမ MNHRC သည အကဥးေထာင

ေစာငၾကညမႈ၊ အရပဘကလထအဖြ႔အစညးမားႏင ထေတြ႔ဆကဆမႈ၊ ႏငငတကာမ သကဆငသမား၏

အကအည လကခမႈတ႔တြင တးတကမႈရခသည။ သ႔ရာတြင ယငးတးတကမႈမာ GANHRI-SCA မ

ေထာကျပသည ျပနာရပမားက ေျဖရငးရာ၌ အနညးအကဥးမသာ အလပျဖစသညက ေတြ႔ရပါသည။

ယခအစရငခစာတြင GANHRI-SCA အစရငခစာက ရညညႊနးလက MNHRC အား ေအာကေဖာျပပါ

စခနစညႊနးမားျဖင ဆနးစစသးသပမည ျဖစပါသည -

� လပပငခြငအာဏာႏငအရညအခငးျပညဝမႈ - အျပညျပညဆငရာ လ႔အခြငအေရး စသတမတ

ခကမား၊ စႏႈနးမားအေပၚ အေျခခထားသည ကယျပန႔ေသာ လပပငခြငအာဏာ၊

� ဥပေဒျပ႒ာနးခက သ႔မဟတ ဖြ႔စညးပအေျခခဥပေဒျဖင အာမခထားၿပး အစးရထမ အမခကငးမႈႏင

လြတလပမႈ၊

1 ‘ျမနမာႏငငအမးသားလ႔အခြငအေရးေကာမရငဖြ႔စညးျခငး’၊ သမၼတဥးသနးစန၊ ၅-၉-၂၀၁၁ http://www.burmapartnership.

org/2011/09/formation-of-myanmar-national-human-rights-commission/

2 See ‘Burma: All Shook Up’ By Burma Partnership, Equality Myanmar, and Smile Education and Development Founda-

tion, 18 September, 2015. Available at http://www.burmapartnership.org/wp-content/uploads/2015/09/1-Burma-FI-

NAL-04-August-2015.pdf and ‘Suspicious Minds: The Myanmar National Human Rights Commission’s Trust Deficit,’ by

Action Committee for Democracy Development, Progressive Voice and Smile Education and Development Foundation,

29 September, 2017. Available at https://progressivevoicemyanmar.org/2017/11/29/suspicious-minds-the-myanmar-na-

tional-human-rights-commissions-trust-deficit/

3 ကလသမဂၢအေထြေထြညလာခက ၁၉၉၃ ခႏစတြင ခမတခေသာပါရအေျခခမမားက အမးသားလ႔အခြငအေရးဌာန (NHRI)

တညေထာငရန အနမဆးစႏႈနးမားႏငတကြ လကေတြ႔တာဝနဝတရားမား ခမတခသည။

8

� အလႊာစစနစ၊

� လေလာကေသာရငးျမစမား၊

� စစမးစစေဆးႏငရနလေလာကေသာ လပပငခြငအာဏာရပမား။

ထ႔အျပင ၂၀၁၁ ခႏစ MNHRC တညေထာငခနမစ၍ လ႔အခြငအေရး ခးေဖာကမႈမား၏ပစႏင

မေတာတေရာ လပေဆာငမႈမား၏ပစအပါအဝင ယေန႔ျမနမာႏငင၏ လ႔အခြငအေရးအေျခအေနအေပၚ

MNHRC ၏ တ႔ျပနမႈကလညး ဤအစရငခစာတြင ဆနးစစေလလာမည ျဖစသည။ MNHRC အား လပပငခြင

အာဏာေပးသည ပငမစာတမးျဖစေသာ ေကာမရငဥပေဒကလညး ဆနးစစသးသပၿပး ဥပေဒပငးအရ

ျပငဆငေရးႏင စြမးေဆာငမႈပငးဆငရာ ႏစမးစလးအတြက သကဆငရာ လကေတြ႔ လပကင ေဆာငရြက

မႈမားအတြက အၾကျပတကတြနးခကမား တငျပသြားမည ျဖစပါသည။

Credit: Dhaka Tribune/Syed Zakir Hossain

3 ျမနမာႏငငအမးသားလ႔အခြငအေရး ေကာမရငႏင ပါရအေျခခမမား

13

၃။ ျမနမာႏငငအမးသားလ႔အခြငအေရးေကာမရငႏင ပါရအေျခခမမား

၃.၁. လပငနးတာဝနမား၊ လပပငခြငအာဏာႏင ဖြ႔စညးတညေဆာကပ

“အမးသားေကာမရငတစရပသည … အစးရ၊ လႊတေတာႏင အရညအခငး

ျပညမသည အျခားမညသညအဖြ႔ကမဆ၊ သကဆငရာအာဏာပငမား၏

ေတာငးခမႈ အေပၚတြငေသာလညးေကာငး၊ သ႔တညးမဟတ ၎၏ ၾကားနာခြင

အာဏာကငသးမႈ အေပၚတြငေသာလညးေကာငး အထကဌာနသ႔ ရညညႊနးျခငး

မပါဝငဘ လ႔အခြငအေရး အားေပးျမႇငတငေရး၊ ကာကြယေစာငေရာကေရးႏင

သကဆငေသာ မညသညကစၥရပအေပၚတြငမဆ သေဘာထားအျမငမား၊

အၾကျပတကတြနးခကမား၊ အဆျပခကမား၊ အစရငခစာမားက အၾကေပးသည

အေနျဖင တငျပရမည။” {ပါရအေျခခမမား၊ က-၃(က)}4

လပပငခြငအာဏာ

MNHRC က ၂၀၁၁ ခႏစတြင သမၼတ၏ အမန႔အာဏာျဖင ဖြ႔စညးခသည။ ၎၏ လပပငခြငအာဏာက

၂၀၁၄ ခႏစ ေကာမရငဥပေဒျဖင ေဖာျပထားရာ ေအာကပါအတငးျဖစသည -

(က) ျပညေထာငစသမၼတျမနမာႏငငေတာ ဖြ႔စညးပအေျခခဥပေဒပါ ႏငငသားမား၏ မလအခြင

အေရးမားက ထေရာကစြာ ကာကြယေစာငေရာကႏငရန၊

(ခ) ကလသမဂၢမ ထတျပနထားေသာ အျပညျပညဆငရာ လ႔အခြငအေရး ေၾကညာစာတမးက

အသအမတျပ၍ လ႔အခြငအေရးက ေလးစားကာကြယသည လ႔အဖြ႔အစညး တစရပ

ေပၚေပါကလာေစရန၊

(ဂ) ျမနမာႏငငက လကခထားသည လ႔အခြငအေရးႏငသကဆငေသာ အျပညျပညဆငရာ

ကြနဗငးရငးမား၊ ဆးျဖတခကမား၊ ေဒသဆငရာ သေဘာတညခကမားႏင ေၾကညာခက

မားပါ လ႔အခြငအေရးမားက ထေရာကစြာ ျမႇငတငကာကြယႏငရန၊

(ဃ) လ႔အခြငအေရးႏင သကဆငသည ႏငငတကာ အဖြ႔အစညးမား၊ ေဒသဆငရာ အဖြ႔အစညး

မား၊ တရားဝငအမးသားဌာနမား၊ အရပဘကလထ အဖြ႔အစညးမား၊ အစးရ မဟတေသာ

အဖြ႔အစညးမားႏင ဆကသြယညႇႏႈငး၍ ပးေပါငးေဆာငရြကရနတ႔ ျဖစပါသည။5

4 Principles Relating to the Status of National Institutions (the Paris Principles), General Assembly Resolution 48/134, 20

December, 1993. Section A.3(a). Available at http://www.ohchr.org/EN/ProfessionalInterest/Pages/StatusOfNationalIn-

stitutions.aspx

5 The Myanmar National Human Rights Commission Law, 28 March, 2014. Section 3. Available at http://www.burmali-

brary.org/docs23/2014-03-28-Myanmar_Human_Rights_Commission_Law-21-en.pdf

14

MNHRC တြင ဌာန ငါးခရရာ လ႔အခြငအေရးမဝါဒႏင ဥပေဒဌာန၊ လ႔အခြငအေရး ျမႇငတငေရးႏင

ပညာေပးေရးဌာန၊ လ႔အခြငအေရး ကာကြယေစာငေရာကေရးဌာန၊ ႏငငတကာဆကဆေရးဌာန၊ ႏင စမ

အပခပေရးႏင ဘ႑ာေရးဌာန တ႔ျဖစသည။

ေကာမရငဥပေဒတြင မခလပေဆာငရမည ျပငဆငမႈမား၊ အထးသျဖင (ေအာကတြင

ေဆြးေႏြးထားသည) အဖြ႔၀င ေရြးခယေရးလပငနးစဥ၊ အလႊာစေရး၊ အစးရထမ အမခကငးကာ

လြတလပမႈရေရး စသညတ႔ ျပငဆငရနရေနေသးေသာလညး ယငးဥပေဒပါ လပပငခြငအာဏာမာ

အေတာေလး ကယျပန႔လသည။ MNHRC အေနျဖင လ႔အခြငအေရးခးေဖာကမႈမား စစမးစစေဆးႏငရန

ကယျပန႔ေသာ အာဏာမား အပႏငးခထားရၿပး ျမနမာစစတပက ကးလြနသည လ႔အခြငအေရးခးေဖာကမႈ

စြပစြခကမားက သးသန႔ဖယထတထားျခငးမရဘ မညသညခးေဖာကရာ “ေနရာေဒသသ႔မဆ

သြားေရာကျခငး” အပါအဝင “လ႔အခြငအေရးခးေဖာကမႈ တငၾကားခကမား စြပစြခကမားႏငပတသက၍

ေမးျမနးစစမးမႈမား” လပေဆာငႏင စစေဆးအတညျပႏငသညဟ ဆထားပါသည။6 သ႔ျဖစ၍

လကနကကင တကပြႏငသကဆငေသာ လ႔အခြငအေရး ခးေဖာကမႈမားအေပၚ MNHRC ၏ အားရစရာ

မရသည တ႔ျပနေဆာငရြကခကမာ စတပကဖြယအျဖစ ရႈျမငႏငပါသည။

လ႔အခြငအေရးကာကြယေစာငေရာကမႈ

MNHRC အား အရပဘကလထအဖြ႔အစညးမားက ေတာကေလာက ေဝဖနေထာကျပေနသည

အခကတစခမာ ျမနမာႏငငေျမာကပငးႏင အေရ႕ပငးမ လကနကကငတကပြႏင ပတသကရာ

နယေျမမားတြငလညးေကာငး၊ အၾကမးဖကမႈဒဏခ ရခငျပညနယတြငလညးေကာငး ေဆာငရြက

လပကငမႈ ကငးမေနျခငး ျဖစသည။ GANHRI-SCA အေထြေထြ သးသပေလလာမႈတြင ေထာကျပ

ထားသကသ႔ “အမးသား လ႔အခြငအေရးေကာမရငမားသည ႏငငအတြငး လ႔အခြငအေရး အေျခအေနက

သးသပဆနးစစရာတြင ႏငငေတာအစးရအရာရမား တာဝနရသညျဖစေစ၊ မရသညျဖစေစ

လ႔အခြငအေရးခးေဖာကမႈ စြပစြခကအားလးက အျပညအဝ စစမးစစေဆးႏငရန အခြငအာဏာ

ရသငသည။”7 အရပဘကလထ အဖြ႔အစညးမား၏ ေနာကထပ ေဝဖနေထာကျပမႈ တစခမာ ႏငငအတြငးရ

လ႔အခြငအေရးကာကြယ ေစာငေရာကသမားအား အလအေလာက ကာကြယေစာငေရာကေပးမႈ မရျခငး

ျဖစသည။

၂၀၁၁ ခႏစမစ၍ ျမနမာစစတပသည ကခငျပညလြတလပေရးတပမေတာ၊ ကးကန႔

တငးရငးသားတ႔၏ ျမနမာႏငငအမးသားဒမကေရစမဟာမတတပမေတာ၊ တအာငးအမးသား

လြတေျမာကေရးတပမေတာ၊ ကရငအမးသားလြတေျမာကေရးတပမေတာႏင ရမးျပညတပမေတာ

(ေျမာကပငး) တ႔အပါအဝင တငးရငးသား လကနကကင ေတာလနေရး အဖြ႔အစညးမားအား

စစဆငေရးမား ပမနဆငႏႊခရာ သနးႏငခေသာ အရပသားျပညသမား ေနရပစြန႔ခြာ စစေရာငရမႈ ျဖစပြား

ေစခပါသည။8 လ႔အခြငအေရး ခးေဖာကမႈမား ျဖစေသာ အဓမၼ လပအားေပး ခငးေစမႈ၊ တရားလကလြတ

6 ျမနမာႏငငအမးသားလ႔အခြငအေရးေကာမရင ဥပေဒ၊ ပဒမ၂၂ (ဂ) ႏင (ဃ)

7 General Observations of the SCA, Section 2.6.

8 ‘Myanmar: IDP Sites in Kachin and northern Shan States,’ UN Office for the Coordination of Humanitarian Affairs, 28

February 2018. Available at https://reliefweb.int/map/myanmar/myanmar-idp-sites-kachin-and-northern-shan-states-28-

feb-2018-0

15

၂၀၁၈ ခႏစ ဧၿပလ အတြငး ျမနမာစစတပမ ကးလြနထားေသာ စစရာဇ၀တမႈမား ျဖစပြားရာေနရာျပေျမပ။

Credit: Kachin Women’s Association - Thailand

16

ဖမးဆးခပေႏာငမႈ၊ အရမးကာေရာ ပစခတမႈ၊ ညႇဥးပနးႏပစကမႈ၊ မဒမးမႈ၊ လငပငးဆငရာ အၾကမးဖကမႈ၊

ဥပေဒမ သတျဖတမႈမားက ေဒသခႏင ႏငငတကာ လ႔အခြငအေရးအဖြ႔အစညးမားက ႏစေပါငးမားစြာ

မတတမးတငထားခသည။9 သ႔ရာတြင MNHRC ကတညေထာငၿပး အေစာပငးကာလတြင ဥကဌ

ဥးဝငးျမ ေျပာခသလပင ၎တ႔သည စစပြျဖစပြားရာ နယေျမမားတြင စစမးစစေဆးျခငး မျပေပ။10

ေအာကတြင ေဖာျပထားသည ‘လေလာကေသာ စစမးစစေဆးေရး အခြငအာဏာမား’ အခနး၌

ေဖာျပ ထားသညအတငး လကနကကငပဋပကၡ ဒဏခရသမားအတြက MNHRC ၏ စနမနာ တ႔ျပနမႈ

ႏစမႈ (ကပါႀကးအမႈႏင ဂာဆငးအနအမႈ) က ျပညသလထ၏ ယၾကညမႈက ထပမ တကစားပစခၿပး

အထးသျဖင စစဒဏခ တငးရငးသား လနညးစလထမား၏ ယၾကညမႈအား ေလာကပကျပားေစခပါသည။

MNHRC သည စစတပ၏ မတရားခးေဖာက ကးလြနမႈဒဏခရသမား၏ အခြငအေရးက လေလာကစြာ

ကာကြယ ေစာငေရာကႏငရနအတြက ႏငငေရးစတဆႏၵ မရသညအျပင တနခးရနဝါ ႀကးမားလေသာ

ျမနမာစစတပထမ လေလာကသည အမခကငးမႈ မရ ျဖစေနသညမာ ထငရားပါသည။ ယငးအခကက

ထပေဆာငး အားျဖညထားသညမာ စစတပ၏ ျပစဒဏေပး အေရးယခရျခငးမ ကငးလြတခြငပင ျဖစၿပး

စစမႈထမးမား ကးလြနသည မညသည လ႔အခြငအေရးခးေဖာကမႈကမဆ အၿပးအျပတ ဆးျဖတပငခြင

အာဏာရသမာ အရပဘကတရား႐းမဟတဘ စစတပကယတငသာ ျဖစသညဟ ၂၀၀၈ ခႏစ ဖြ႔စညးပ

အေျခခဥပေဒတြင အာမခထားပါသည။

ရခငျပညနယ ေျမာကပငးမ ႐ဟငဂာအေရးအခငးသည ႏငငတြင ၾကေတြ႔ခဖးသမထ၌

အျပငးထနဆး လ႔အခြငအေရး အကပအတညး ျဖစသည။ စစတပ၏ စစဆငေရး ႏစရပေၾကာင ႐ဟငဂာ

လဥးေရေပါငး ၈၀၀,၀၀၀ ေကာ ဘဂၤလားေဒရႏငငသ႔ ထြကေျပးခရၿပး ထျဖစရပအား ကလသမဂၢက

“လမးသားႏြယစအား သတသငရငးလငးျခငး” အျဖစ ေခါငးစဥ တပခၿပး11 လမးတးသတျဖတမႈ လကၡဏာမား

ရသညဟ ျမနမာႏငင လ႔အခြငအေရးအေျခအေနဆငရာ ကလသမဂၢအထးကယစားလယကလညး

ဆခပါသည။12 ကလသမဂၢ၊ ႏငငတကာ လ႔အခြငအေရးအဖြ႔အစညးမားႏင ေဒသခ လ႔အခြငအေရး

အဖြ႔အစညးမားက လသားမးႏြယစအားဆန႔ကငသည ရာဇဝတမႈမား ျဖစပြားမႈ ရေၾကာငး အေသအခာ

မတတမးတငထားသည ခငမာေသာ အေထာကအထားမား ရေနခနတြင MNHRC အေနျဖင ႐ဟငဂာ

ဟေသာ ေဝါဟာရကပင အသအမတမျပသညမာ အအားသငတနလႈပဖြယ ျဖစေနသည။13 ခးေဖာကမႈ

9 See ‘A Far Cry From Peace: Ongoing Burma Army Offensives And Abuses In Northern Burma Under The NLD Govern-

ment.’ By Kachin Women’s Association Thailand, 15 November, 2016. Available at http://kachinwomen.com/far-cry-

from-peace-ongoing-burma-army-offensives-abuses-northern-burma-under-nld-government/ ‘Myanmar’s Borderlands on

Fire,’ Amnesty International, https://www.amnesty.org/en/latest/news/2017/06/myanmars-borderlands-on-fire/

10 Patrick Winn, ‘A Human Rights Commission’s Shaky Rise in Burma/Myanmar,’ Public Radio International, 9 March, 2012.

Available at https://www.pri.org/stories/2012-03-09/human-rights-commissions-shaky-rise-burmamyanmar

11 Michelle Nichols, ‘U.S. urges U.N. to hold Myanmar military accountable for ‘ethnic cleansing,’ Reuters, 13 February,

2018. Available at https://www.reuters.com/article/us-myanmar-rohingya-un/u-s-urges-u-n-to-hold-myanmar-military-

accountable-for-ethnic-cleansing-idUSKCN1FX229https://news.un.org/en/audio-hub

12 Nina Larson, ‘Rakhine conflict has ‘hallmarks of genocide’: Yanghee Lee’ Frontier Myanmar, 13 March, 2018. Available at

https://frontiermyanmar.net/en/rakhine-conflict-has-hallmarks-of-genocide-yanghee-lee

13 ႐ဟငဂာမားက ခးဝငဘဂၤါလမားအျဖစ အမားကျမငၾကၿပး သ႐ပလကၡဏာသစတစခ ‘ဖနတးျခငး’ ျဖငႏငငေရးအျမတထတရန

ႀကးစားေနသညဟ ယဆၾကသည။

17

ျဖစပြားရာ ေဒသသ႔ သြားေရာကခၿပးေနာက MNHRC က ေၾကညာခကတစေစာငထတျပနရာတြင ‘ဘဂၤါလ’

စကားလးကသာ ေတာကေလာကသးထားၿပး ‘အၾကမးဖက’ အဖြ႔ ရခငျပည ႐ဟငဂာကယတငေရး

တပမေတာ၏ ခးေဖာကမႈမားအေပၚသာ အေလးေပး ေဖာျပကာ ျမနမာစစတပမ ကးလြနခေသာ

ေျခာကျခားဖြယျပစမႈမားအေၾကာငး တစခြနးတစပါဒမ ထတေဖာေျပာဆျခငး မရသညအျပင

ေဒသတြငး၌ လျခေရးကငးစခနးမား ပမခထားရနပင အၾကျပတကတြနးထားပါေသးသည။14 GANHRI-

SCA အစရငခစာတြင “႐ဟငဂာႏင အျခားလနညးစမား၏ အခြငအေရးမား အပါအဝင အားလး၏

လ႔အခြငအေရးမားက ျမႇငတငရနႏင ကာကြယေစာငေရာကရနလညးေကာငး၊ ၎၏လပပငခြငအာဏာက

ကယကယျပန႔ျပန႔၊ လြတလြတလပလပႏင ရညရြယခကရရ အဓပၸာယ ဖြငဆရနလညးေကာငး MNHRC

အား တကတြနး ထားသည။”15 MNHRC အေနျဖင ‘႐ဟငဂာ’ ေဝါဟာရက အသအမတျပေရးႏင ၎တ႔၏

ကယပငသတမတခြငက ျငငးဆထားသညျဖစရာ ယငးတကတြနးခကက အသအမတျပရနမာလညး

အလြနမ အလားအလာ နညးေနပါသည။

14 ‘Statement by the Myanmar National Human Rights Commission with regard to the terrorist attacks that occurred in

MaungDaw and Buthidaung townships of Rakhine State Statement No. (11/2017),’ The Myanmar National Human

Rights Commission, 3 October, 2017. Available at http://www.mnhrc.org.mm/en/statement-by-the-myanmar-national-

human-rights-commission-with-regard-to-the-terrorist-attacks-that-occurred-in-maung-daw-and-buthidaung-township-

s-of-rakhine-state-statement-no-112017/

15 ‘Report and Recommendations of the Session of the Sub-Committee on Accreditation,’ International Coordination Com-

mittee of National Institutions for the Promotion and Protection of Human Rights,Section 2.3, 16-20 November, 2015.

Available at https://nhri.ohchr.org/EN/AboutUs/GANHRIAccreditation/Documents/SCA%20FINAL%20REPORT%20-%20

NOVEMBER%202015-English.pdf ယခအစရငခေရးေနခနတြင ကမၻာလးဆငရာ အမးသားလ႔အခြငအေရးဌာနမား မဟာမတအဖြ႔႔

(GANHRI) က လ႔အခြငအေရးျမႇငတငေရးႏင ကာကြယေစာငေရာကေရး အမးသားဌာနမား၏ ႏငငတကာညႇႏႈငးေရး ေကာမတ (ICC)

ဟ ေခၚခသည။ ထ႔ေၾကာင ICC က GANHRI ဟ ရညၫႊနးမည ျဖစသည။

Cosx’s Bazar ရ ဒကၡသညစခနးမားထတြင ရဟငဂာမားေနထငေသာ ၀ါးႏငပလပစတစအမးတ႔ျဖင

ေဆာကလပထားၿပး ခငခမႈမရသည တအမမားအားေတြ႔ရစဥ။

Credit: Dhaka Tribune/Syed Zakir Hossain

18

လ႔အခြငအေရးအားေပးျမႇငတငျခငး

၂၀၁၇ ခႏစ ANNI အစရငခစာတြင ပါရခေသာ အၾကျပတကတြနးခကမားအတငး လ႔အခြငအေရး

ကာကြယေစာငေရာကေရးက အဓကထား ႀကးပမးလပေဆာငရမညအစား MNHRC သည လ႔အခြင

အေရး အားေပးျမႇငတငေရးႏင ပညာေပးေရး လႈပရားမႈမားအေပၚသာ အေလးေပးခၿပး ေကာမရင

ဥကဌက “ပညာေပးတာက ဘယအပစအခတရပစေရးထကမဆ ပမေရရည တညတႏငတအတြက

ၿငမးခမးေရးဆေရာကဖ႔ အေကာငးဆးလမးေၾကာငးျဖစတယ။” ဟ ဆထားပါသည။16 MNHRC က

သငတနးမား၊ အလပ႐ေဆြးေႏြးပြမား အမားအျပား လပေဆာငခရာ အေထြေထြအပခပေရးဥးစးဌာန၊

အစးရအရာရမား၊ ဌာနမးမားႏင စစသငတနးေကာငးမားမ သငတနးသားမား ပါဝငခသည။ ဤသ႔ေသာ

ေရရညလပေဆာငရမည အခကမားက အားေပးရမညျဖစေသာလညး လအပခကအေလာက ထေရာကမႈ

ရေသာ လ႔အခြငအေရး ကာကြယေစာငေရာကမႈႏငအတ တြဖကလပေဆာငရမညျဖစၿပး ယငးေရတ

အလပက ပစပယ အစားထးရာ မေရာကသငေပ။ ထ႔အျပင ျမနမာစစတပကးလြနသည လ႔အခြငအေရး

ခးေဖာကမႈမား ဆကလက ဆးဝါးေနသညျဖစရာ အဆပါဗဟာ မညမထေရာကသညမာ ေမးခြနးထတ

ဖြယရာ ျဖစေနသည။

တာဝနယမႈ တာ၀နခမႈႏင ေတြ႔ရခကမားႏငအစရငခစာမားထတေဝမႈ

MNHRC ၏ လြတလပမႈ၊ ပြငလငးျမငသာမႈႏင ယၾကညစတခႏငမႈတ႔က တးျမငေစရန ၎သည

သမၼတ၊ လႊတေတာႏင အေရးအႀကးဆးျဖစေသာ ျပညသလထထသ႔ တာဝနခရမညျဖစၿပး ၎၏

အစရငခစာမားလညး ကယကယျပန႔ျပန႔ ထငဟပေဖာျပႏငရမည ျဖစသည။ အမားျပညသႏငတကြ

16 ‘သသယစတမား’ ၂၀၁၇ ခႏစ။

ေအာငေလာဒေကးရြာမ ေတာတြငးသ႔ ထြကေျပးတမေရာငေနၾကေသာ IDP မားအား ေတြ႔ရစဥ။

Credit: Kachin Women’s Association - Thailand

19

အျခားသကဆငသမားသည ေကာမရင၏ လပငနးႏငပတသကသည လကခရရေသာ တငၾကားခကမား၊

စစမးစစေဆးခသညအမႈမား၊ ေဆာငရြကခသညေစာငၾကညေလလာမႈမားႏင အစးရအား ေပးအပခသည

အၾကဉာဏမား အပါအဝင အခကအလကမားက သခြငရရမညျဖစသည။

MNHRC ၏ အစရငခစာမားႏငေတြ႔ရခကမားက တငးရငးသား လနညးစဘာသာစကားမားျဖင

ျဖစႏငသမ ပမန၊ ကယကယျပန႔ျပန႔ႏင စနစတကျဖန႔ခႏငေရး ေသခာစြာလပေဆာငျခငးျဖင ၎၏

ပြငလငးျမငသာမႈႏင ယၾကညစတခရႏငမႈ ႀကးထြားရငသနႏငေစရနအတြက ေကာမရငဥပေဒတြင

ျပငဆငခကအခ႕ ထညသြငးလပေဆာငရမည ျဖစပါသည။ ေကာမရငဥပေဒ ပဒမ ၂၂(ဍ)17 တြင “လ႔အ

ခြငအေရးကစၥႏငစပလဥးသည” အထးအစရငခစာမားက သမၼတထ တငျပရမညဟဆထားေသာလညး

လႊတေတာအထ တးခ႕တငျပရမညျဖစၿပး တစခနတညးတြင ယငးလပငနးစဥ၌ ျပညသလထက

ထညသြငးရနလညး အာမခရမညျဖစသည။ ဤကစၥက GANHRI-SCA ကလညး ေထာကျပခၿပး

ျဖစသည။18 ပဒမ ၃၉ တြငလညး MNHRC သည စစမးစစေဆးမႈတစခ ၿပးဆးသညအခါ “လအပပါက”

အမားျပညသထသ႔ ေတြ႔ရခကမား ထတျပနႏငသညဟ ဆထားသည။19 စစမးစစေဆးမႈ ေတြ႔ရခက

အားလးက အမားျပညသက ရငးရငးလငးလငး သရေစရနအတြက ယငး “လအပပါက” ဟေသာ

စကားပဒက ဖယရားပစရပါမည။

MNHRC သည လႊတေတာႏင အထးသျဖင လႊတေတာႏစရပစလးရ ႏငငသား၊ မလအခြငအေရး၊

ဒမကေရစႏင လ႔အခြငအေရးေကာမတမားႏင ဆကဆမႈတစရပထေထာငထားသညဟ ဆေနေသာလညး

ယငးကစၥက ဥပေဒျပငဆငခကတစခ၏ အစတအပငးအျဖစ အခငအမာထညသြငးရမည ျဖစပါသည။

၃.၂. ဥပေဒျပ႒ာနးခက သ႔မဟတ ဖြ႔စညးပအေျခခဥပေဒျဖင လြတလပမႈႏင အစးရထမ အမခကငးမႈက အာမချခငး

“အမးသားေကာမရငမား၏ အဖြ႔ဝငမား အစစအမန လြတလပမႈ ရႏငေစေရး

အတြက တညၿငမေသာ လပပငခြင အာဏာက အာမခႏငရန လပပငခြငအာဏာ၏

သးသန႔သကတမးသတမတသည တရားဝငအကဥပေဒျဖင အဖြ႔ဝငတ႔အား

ခန႔အပရမည။ ဤလပပငခြငအာဏာက သကတမးတးႏငခြငရရမည၊ သ႔ေသာ

အဖြ႔အစညးဝငမား အလႊာစေရးက အာမခရမည။” (ပါရအေျခခမမား၊ ခ.၃)20

ဘတဂကစမခန႔ခြေရးဆငရာ ကယပငလြတလပမႈႏင ဘ႑ာေရးအမခကငးမႈ

ပါရအေျခခမမားႏငပတသက၍ MNHRC တးတကမႈရခသည နယပယတစခမာ ဘတဂကႏင

ပတသကေသာ ကယပငလြတလပမႈပင ျဖစပါသည။ ယခငကမ ႏစစဥဘတဂကက အတညျပေပးရန

17 ျမနမာႏငငအမးသားလ႔အခြငအေရးေကာမရင ဥပေဒ၊ ပဒမ ၂၂။

18 GANHRI-SCA, Section 2.7.

19 ျမနမာႏငငအမးသားလ႔အခြငအေရးေကာမရင ဥပေဒ၊ ပဒမ ၃၉။

20 The Paris Principles, Section B.3.

20

သမၼတ႐းသ႔ တငျပခရသည။ ဤကစၥက GANHRI-SCA ကေဖာျပရာတြင MNHRC အေနျဖင “…

လြတလပမႈကလညးေကာငး၊ ၎၏ဥးစားေပးမားႏင လႈပရားမႈမားအား လြတလပစြာ ဆးျဖတႏငစြမးက

လညးေကာငး အာမခႏငရနအတြက ၎အား သငေတာသည ေငြေၾကးေထာကပမႈအဆငတစခ ပပး

ေပးရမည၊ ၎၏ အေလးေပးအာ႐စကမႈမားႏငအည ေငြေၾကးအေထာကအပက ခန႔ခြခြငအာဏာလညး

ရရမည။”21 ဟ မတခကေပးခသည။ တးတကသည ျဖစထြနးမႈ တစခအျဖစ ၂၀၁၆-၂၀၁၇ ဘ႑ာႏစမစ၍

၎၏ဘတဂကက လႊတေတာသ႔ တငသြငးခန႔ခြေစခရာ MNHRC အေနျဖင အစးရႏင ကငးလြတသည

ဘ႑ာေရး ကယပငလြတလပမႈ ရရခေသာလညး ဤလပထးလပနညးက အခငအမာျဖစေစရန ေကာမရင

ဥပေဒက ျပငဆငကာ ႏငငေတာဘတဂကတြငလညး MNHRC အတြက သးသန႔ေခါငးစဥ တစခ

ျဖညစြကရန လအပပါသည။

ႏငငတကာ လ႔အခြငအေရးစနစႏင ခတဆကေဆာငရြကမႈႏင အစးရမ တငျပေပးျခငး

အမးသားလ႔အခြငအေရးေကာမရငမားအတြက လပပငခြငအာဏာ၏အစတအပငးအျဖစ MNHRC

သည ႏငငတကာလ႔အခြငအေရးယႏရားမားျဖစေသာ အျပညျပညဆငရာ လ႔အခြငအေရးအေျခအေန ပမန

သးသပေဆြးေႏြးပြ (Universal Periodic Review - UPR) လပငနးစဥ၊ အမးသမးမားအေပၚ နညးမးစျဖင

ခြျခားဆကဆမႈမားအားလး ပေပာကေရးဆငရာ သေဘာတစာခပ (Convention on the Elimination

of All Forms of Discrimination Against Women - CEDAW) စသညတ႔ႏင ထေတြ႔ဆကဆမႈမား

လပေဆာငခသည။ CEDAW သ႔ ၂၀၁၆ ခႏစ ဇြနလတြင အစရငခစာတစေစာင၊ UPR သ႔ ၂၀၁၅ ခႏစ

ႏဝငဘာလတြင အစရငခစာတစေစာင တငသြငးခသည။ သ႔ေသာလညး MNHRC က CEDAW ႏင UPR

သ႔ လြတလပသညအစရငခစာမား တငသြငးခသညဟ ဆေနေစကာမ ႏငငတကာလ႔အခြငအေရးယႏ

ရားမားထ ႏငငအေနျဖင တငျပျခငးမားႏင စပလဥးၿပး MNHRC ၏လြတလပမႈက GANHRI-SCA က

ေမးခြနးထတခၿပး “NHRI မားအေနျဖင ႏငင၏အစရငခစာအတြက ျပငဆငေပးျခငးအျဖစ အစးရထ

သတငးအခကအလက ေပးသညမာ သငေတာေသာလညး NHRI မားသည ၎တ႔၏လြတလပမႈက

ထနးသမးထားရမညျဖစၿပး လ႔အခြငအေရးယႏရားမားထ သတငးအခကအလက ေပးႏငစြမးရလင ၎တ႔

ကယပငအစအစဥျဖင ေပးသငသည။” ဟ မတခကခခသည။22

MNHRC က ျမနမာအစးရအား စးပြားေရး၊ လမႈေရးႏင ယဥေကးမႈအခြငအေရးမားဆငရာ

ႏငငတကာ သေဘာတစာခပ (International Covenant on Econommic, Social and Cultural Rights

– ICESCR) က ပါ၀ငရနလညး အၾကျပတကတြနးခရာ ျမနမာအစးရက ၂၀၁၇ ခႏစ ေအာကတဘာလတြင

ယငးစာခပ အတညျပလကမတေရးထးခသည။23 အစးရအေပၚ ဤသ႔တကတြနးေပးျခငးမးအား

ႀကဆရမည ျဖစေသာလညး ျမနမာႏငငသည ကေလးမားအခြငအေရးဆငရာသေဘာတခက (Conven-

tion on the Rights of Child – CRC)၊ CEDAW ၊ မသနစြမးပဂၢလမားအခြငအေရးဆငရာသေဘာတစာခပ



23 ျမနမာႏငငအမးသားလ႔အခြငအေရးေကာမရင ႏစပတလညအစရငခစာ ၂၀၁၆ ခႏစ (အဂၤလပဘာသာ)The Myanmar National

Human Rights Commission, 9 September, 2017. Available at http://www.mnhrc.org.mm/en/publication/2016-annual-re-

port-english/

21

(Convention on the Rights of Persons with Disabilities - CRPD) တ႔ကသာ အတညျပ လကမတေရးထး

ထားသျဖင၊ မထးမေနရ မဟတေသာ ေနာကဆကတြလပထးလပနညးမား အပါအဝင ကနရေသာ အဓက

ကသည ႏငငတကာ လ႔အခြငအေရးစာခပမားကပါ အတညျပလကမတေရးထးလာေစရန MNHRC က

ဆကလက၍ တြနးအားေပးသငပါသည။

ေရြးခယျခငးႏင ခန႔အပျခငး

ေကာမရငအဖြ႔ဝငမား ေရြးခယျခငး၊ ခန႔အပျခငးႏင ပတသကသညျပနာက GANHRI-

SCA ႏင အရပဘကလထအဖြ႔အစညးမားက ႏစေပါငးမားစြာ ေထာကျပခၾကသည။ ေရြးခယျခငးႏင

ခန႔အပျခငး ယႏရားစနစသည NHRI မား၏ လြတလပမႈႏင အလႊာစမႈအား အာမခႏငရန အေရးအႀကးဆး

နညးလမးမား အနက တစချဖစသည။

ေကာမရငဥပေဒျပ႒ာနးခကပါ ပဒမ ၅24 အရ ဖြ႔စညးထားသည လကရ ေရြးခယေရးဘတအဖြ႔သည

အေၾကာငးတရားမားစြာေၾကာင အထကပါအာမခခကမားက မေပးႏငျဖစေနပါသည။ ပထမတစခကမာ

ေရြးခယေရးအဖြ႔ဝငဆယဥးအနက တစဥးမာ ျပညထေရးဝနႀကးဌာန ျပညေထာငစဝနႀကးျဖစေနၿပး ၎သည

စစတပတြင လကရတာ၀နထမးေဆာငေနသည ဒတယဗလခပႀကးတစဥးလညးျဖစေနရာ လ႔အခြငအေရး

ခးေဖာကမႈအမားအျပားမာ စစတပကယတငက ကးလြနေနေသာေၾကာင ျပနာရေနသည။ အဖြ႔၀ငစစစ

ေရြးခယေရးႏင အဖြ႔တညေဆာကေရးတြင စစဘက သ႔မဟတ စစတပႏငပတသကေနသည အဖြ႔ဝငမား

မပါဝငေစရန ပဒမ ၅(ခ) က ျပငဆငရမညျဖစသည။ ဒတယအခကမာ ပဒမ ၅(စ) တြင ေရြးခယေရးအဖြ႔ဝင

ႏစဥးသည လႊတေတာမျဖစရမညဟ သတမတထားေသာလညး လႊတေတာမ မညသတ႔ျဖစရမည၊

မညသ႔ ေရြးခယရမညက ရငးလငးစြာ ေဖာျပထားျခငးမရေပ။ ဤေရြးခယေရးလပငနးစဥသည တရားဝင

ပမနလႊတေတာနညးလမးျဖင ပြငလငးျမငသာရမညျဖစေသာလညး လႊတေတာ၌ အမတေနရာ ၂၅ ရာခငႏႈနး

က စစတပသ႔ ခြေပးထားရသျဖင ယငးေရြးခယေရးလပငနးစဥမာလညး ျပနာမားရေနသည။ သ႔ျဖစရာ

လႊတေတာကယစားလယႏစဥး သ႔မဟတ ေကာမရငဥပေဒတစခလး ျပငလကပါက ျဖစလာႏငသည

အေရအတြကအသစက သမၼတက ခန႔အပျခငး၊ ေရြးခယျခငးထက လႊတေတာကယတငက တရားဝင

ပမနလႊတေတာနညးလမးျဖင ေရြးခယေစေရးေသခာေစရန ပဒမ ၅(စ) က ျပငဆငရမညျဖစသည။

တတယအေၾကာငးမာ ပဒမ ၅(ဇ) ၌ သတမတထားသည မတပတငထားေသာ အစးရမဟတသည

အဖြ႔အစညး (Non-Governmental Organization - NGO) ကယစားလယႏစဥးက စစစေရြးခယေရးအဖြ႔ထ

ထညသြငးေရးျဖစသည။ အရပဘကလထအဖြ႔အစညးဟသည မတပတငထားသည NGO မားကသာ

ဆလျခငး မဟတဘ သတငးစာဆရာမား၊ တစဥးခငးလပဂၢလမား၊ သမဂၢဝငမား၊ ပညာရငမားပါ အကးဝင

ေနသျဖင ယငးအခကမာ ခပခယလြနးရာကပါသည။ ပဒမ ၅(ဇ) ၏စကားရပက “လြတလပေသာ

အရပဘကလထအဖြ႔အစညးမားမ အဖြ႔ဝငမား” ဟ ေျပာငးလပစရမည ျဖစသည။

ထမသာမက ပဒမ ၈ ၌ ေရြးခယေရးအဖြ႔သည “ေကာမရငအဖြ႔ဝငေလာငးမား ေရြးခယေရးအတြက

လပထးလပနညးမား” ခမတရမညဟဆထားသည။25 ေရြးခယေရးႏင ခန႔အပေရးအတြက စညးကမးခက

မား၊ သတမတခကမား ပြငလငးျမငသာရနႏင အမးသားလ႔အခြငအေရးေကာမရင တညေထာငသည

24 ျမနမာႏငငအမးသားလ႔အခြငအေရးေကာမရင ဥပေဒ၊ ပဒမ ၅။

25 ျမနမာႏငငအမးသားလ႔အခြငအေရးေကာမရင ဥပေဒ၊ ပဒမ ၈။

22

ဥပေဒမားတြင ထညသြငးခမတထားရန အထးအေရးႀကးေၾကာငး ႏငငတကာစႏႈနးမားက အသအမတျပ

ထားသည။ ထ႔အတြက MNHRC အဖြ႔ဝငေလာငးမား ေရြးခယေရးလပထးလပနညးမား ခမတႏငရန

ေရြးခယေရးဘတအဖြ႔ကသာ လပပငခြငေပးၿပး လႊတမထားဘ ဥပေဒျဖင တတကက ရငးရငးလငးလငး

ျပ႒ာနးရမည ျဖစပါသည။ ယငးလပထးလပနညးမားထတြင ေရြးခယေရးလပငနးစဥ တစေလာက

အရပဘက လထအဖြ႔အစညးမားႏင ကယကယျပန႔ျပန႔ ေဆြးေႏြးညႇႏႈငးတငပငျခငးမား၊ လစလပေနရာမား

အတြက ကယကယျပန႔ျပန႔ အလပေခၚစာ ေၾကာျငာျခငးမား စသညတ႔ပါဝငရမည ျဖစသည။

လကေတြ႔တြငမ ေရြးခယေရးလပငနးစဥသည ပြငလငးျမငသာမႈ ခ႕တေနပါသည။ ၂၀၁၄ ခႏစ

စကတငဘာလ ရာထးအေျပာငးအလတြင ေကာမရငအဖြ႔ဝငဥးေရ ၁၅ ဥးမ ၁၁ ဥးသ႔ ေလာခခၿပး ၇

ဥးက အစားထးခသည။26 ယငးအေျပာငးအလမားသည ထႏစအေစာပငး၌ ေကာမရငဥပေဒ ခမတၿပး

ေနာကပငးတြင ျဖစပြားချခငးျဖစၿပး ၂၀၁၁ ခႏစ၌ သမၼတအမန႔အာဏာျဖင MNHRC ၏ လပပငခြငအာဏာ

ထေထာငခကတညးက ရေနေသာ ေကာမရငအဖြ႔ဝငမားက အစားထးချခငးျဖစသည။ ထးျခားသညမာ

အစားထးခရသည အဖြ႔ဝငမညသကမ ေရြးခယေရးလပငနးအေၾကာငး မသၾကဘ တစဥးကဆလင

ရာထးေျပာငးလမႈသည ဥပေဒႏင ညမညကပင ေမးခြနးထတခေသးသည။27 ေကာမရငအဖြ႔ဝငသစမား

ခန႔အပရန ေရြးခယေရးဘတအဖြ႔ အစညးအေဝးထငျခငးရ မရကလညးေကာငး၊ ထစဥက အထကမ

သမၼတ ဥးသနးစန သ႔မဟတ အျခားအာဏာပငတစရပက ေအာကသ႔ ၫႊနၾကားသညအတငး ခန႔အပျခငး

ဟတ မဟတကလညးေကာငး ရငးရငးလငးလငးမသရေပ။ ဤသ႔ ပြငလငးျမငသာမႈကငးမျခငးက

မၾကာေသးမက ေကာမရငအဖြ႔ဝငသစ ၃ ဥး ခန႔အပရာတြငလညး ေတြ႔ျမငရသည။ ယငးခန႔အပမႈက

သမၼတ႐း၏ ေဖစဘြတစာမကႏာတြင ထတျပနခကအတ တစချဖငသာ ေၾကညာခၿပး ေရြးခယေရး

လပငနးစဥႏငပတသက၍ အေသးစတအခကအလကမား မပါရေပ။28 ယငးအျဖစမာ အေထြေထြ

ေလလာခကပါ “ရငးလငးပြငလငးျမငသာ၍ အရညအခငးေပၚအေျခခၿပး အမားပါဝငေဆာငရြကခြငရေသာ

ေရြးခယေရးႏင ခန႔အပေရးလပငနးစဥ”29 ျဖစရမညဆသည အတအလငး သတမတခကႏင ဆန႔ကင

ကြလြေနပါသည။

ထတပယျခငးဆငရာ လပထးလပနညးမား

လကလြတစပယ ထတပယျခငးမ ကငးလြတခြငသည NHRI တစခ၏ လြတလပအမခကငးမႈအတြက

အခရာ ကပါသည။ MNHRC သည လ႔အခြငအေရးႏငစပလဥး၍ အစးရ၏ လပရပမားအေပၚ ေဝဖန

ေထာကျပႏငသည အခြငအာဏာရသညျဖစရာ ေကာမရငအဖြ႔ဝငမားက လကတ႔ျပနမႈမ ကာကြယေပးရမည

ျဖစသည။ ထ႔ေၾကာင ေကာမရငဥပေဒတြင အဖြ႔ဝငတစဥးအား ထတပယႏငသညအေျခအေနမားက

အေသးစတ ေဖာျပေပးရပါမည။ ထတပယရာတြင ဆးဝါးေသာ အမားျပလပမႈ၊ ရငးလငးသသာသည

26 Bill O’Toole, ‘Rights body shake-up under fire,’ The Myanmar Times, 29 September, 2014. Available at https://www.

mmtimes.com/national-news/11803-rights-body-shake-up-under-fire.html

27 Ibid.

28 Myanmar President Office Facebook Page, accessed 10 May, 2018, https://www.facebook.com/myanmarpresidentoffice.

gov.mm/posts/1624255190955544


23

မသငေတာေသာ လပေဆာငခက သ႔မဟတ ဆးဝါးသည မစြမးေဆာငႏငမႈအတြကသာ ျဖစရပါမည။

ထ႔အျပင ထတပယျခငးဆငရာ ယႏရားစနစမားသည အစးရပငးႏင လြတကငးရမည ျဖစသည။

MNHRC ဥပေဒ ပဒမ ၁၈ က ယငးအာမခခကမား ေပးမထားေပ။ ထသ႔ရရမညအစား သမၼတအေနျဖင

အထကလႊတေတာ၊ ေအာကလႊတေတာဥကဌမားႏင ညႇႏႈငး၍ MNHRC အဖြ႔ဝငတစဥးက ထတပယႏငသည

အခြငအာဏာ ရေနသည။30 လြတလပရငးလငးသည ထတပယမႈဆငရာ ယႏရားတစရပထေထာငေရး

အာမခႏငရန ပဒမ ၁၈ က ျပငဆငရန လအပပါသည။ ႏငငတကာလမးၫႊနခကမားတြငမ လႊတေတာ၌

သးပႏစပ အမားစမ သ႔မဟတ လြတလပသည တရားသႀကးအဖြ႔ျဖင ထတပယရန ဆထားပါသည။

သ႔ရာတြင ျမနမာႏငင၏ ထးျခားေသာ အေနအထားအရ လႊတေတာ၏ဖြ႔စညးပ (စစတပကေပးထားသည

၂၅ ရာခငႏႈနး ေနရာမား) ႏင စစတပလကေအာကချဖစေနသည ႏငငေရးအရ ေခါကရးကးေနေသာ

တရားေရးစနစတ႔က ယငးလြတလပမႈက အာမခခကမားေပးႏငမည မဟတေပ။

30 ျမနမာႏငငအမးသားလ႔အခြငအေရးေကာမရင ဥပေဒ၊ ပဒမ ၁၈။

ျမနမာႏငငအမးသားလ႔အခြငအေရးေကာမရင၊ရနကနၿမ႕။

Credit: Progressive Voice

24

၃.၃. အလႊာစစနစ

“အမးသားလ႔အခြငအေရးဌာနမား ဖြ႔စညးတညေဆာကပႏင အဖြ႔ဝငမားခန႔အပ

မႈတ႔သည ေရြးေကာကပြအရျဖစေစ သ႔မဟတ အျခားနညးလမးအရျဖစေစ

လ႔အခြငအေရးျမႇငတငေရးႏင ကာကြယေစာငေရာကေရးတြင ပတသကေနေသာ

(အရပဘကလထအသငးအဝငး၏) လမႈအငအားစမားက အလႊာစ ကယစား

ျပေရး ေသခာေစရန လအပေသာအာမခခက အားလးထားေပးသည လပထး

လပနညးႏငအည ထေထာငရမည…” (ပါရအေျခခမမား၊ ခ.၁)31

အလႊာစစနစ ခ႕တေနျခငးသည MNHRC ၏ ျပနာအတကဆး လကၡဏာ တစချဖစေနသညက

လကရေကာမရငအဖြ႔ဝငမား၏ အခးအစား၊ ေရြးခယေရးလပငနးစဥကယတငႏင ဝနထမးေရြးခယေရး

တ႔တြင ေပၚလြငေနသည။ ယငးအခကအားလးက ေကာမရငအေပၚ အမားျပညသ ယၾကညမႈ ကငးမေစရန

အဓက ဖနတးေပးေနသည။

ေကာမရငအဖြ႔ဝငမား အလႊာစေရး

GANHRI-SCA ၏ ပါရအေျခခမမားအေပၚ အေထြေထြေလလာခကမားထတြင ေထာကျပ

ထားသညအတငး “အမးသားလ႔အခြငအေရးေကာမရငမား၏ အဖြ႔ဝငမားႏင ဝနထမးမားသည လ႔အဖြ႔

အစညးတစရပ၏ လမႈေရး၊ တငးရငးသားေရး၊ ဘာသာေရးႏင ပထဝေရးအရ စလငေထြျပားမႈက

ကယစားျပလင အမားျပညသတ႔အေနျဖင ယငးလ႔အခြငအေရးေကာမရငသည ၎တ႔၏ သးသန႔

လအပခကမားက နားလညၿပး ပမတ႔ျပနႏငစြမးရမညဟ ယၾကညရန အလားအလာပမားပါသည။”32

ျမနမာႏငငသည ဘာသာေရး၊ တငးရငးသားလမးေရး၊ ဘာသာစကားႏင ယဥေကးမႈအရ အလြနတရာ

စလငေထြျပားေသာ ႏငငျဖစၿပး တငးရငးသားလမးအရႏင ဘာသာေရးအရ လအမားစျဖစေသာ ဗဒၶ

ဘာသာဝငဗမာလမး၏လႊမးမးမႈမာ လကရ ျပညတြငးစစပြမားတြငလညးေကာငး၊ ႐ဟငဂာ ကသ႔ေသာ

လနညးစမားအား ဖႏပမႈတြငလညးေကာငး အဓက အခကျဖစေနသည။ ထ႔ေၾကာင ႏငင၏ လထ

လတနးစားအားလးက ပမ၍ မနမနကနကန ကယစားျပႏငေစရန ေရြးခယေရးဘတအဖြ႔သည

ေကာမရငအား တငးရငးသားလမးေရးအရ၊ ဘာသာေရးအရ ေထြျပားစလငေစၿပး ကား-မ အခးမတေစရန

အာမခေရးက အဓကကပါသည။ အလႊာစစနစ ျဖစေျမာကေစေရးအတြက လနညးစမားအားကယစားျပ

ႏငမည လေလာကေသာ ကယစားလယ အေရအတြကက ဥပေဒထတြင သတမတေပးရပါမည။ သ႔ျဖစ၍

ေကာမရငအဖြ႔ဝင စစေပါငးဥးေရတြင အနညးဆး သးပတစပသည အမးသမးကယစားလယမား၊

သးပတစပသည တငးရငးသားလမး ကယစားလယမား၊ သးပတစပသည ဘာသာေရးလနညးစမားမ

ျဖစေစေရးအတြက ပဒမ ၇(ဂ) အား ျပငဆငၿပး ရငးလငးစြာသတမတေပးရပါမည။ လကရအခးအစားတြင

မြတစလငအဖြ႔ဝငတစဥးႏင တငးရငးသားလမး ႏစဥး (ကရငတစဥးႏင ရခငတစဥး) သာ ပါဝငေနပါသည။



25

MNHRC ၏ လကရအခးအစား၌ အထငရားဆးလကၡဏာရပတစခမာ ေကာမရငအဖြ႔ဝင ဆယဥးတြင

အမးသမးတစဥးသာ ပါဝငျခငးျဖစသည။ လကေတြ႔တြငလညး ၂၀၁၆ ခႏစ ေအာကတဘာလမ ၂၀၁၈

ခႏစ ဧၿပလအထ ကာလၾကာျမငစြာ အမးသမးအဖြ႔ဝင တစဥးမ မပါဝငဘ ရေနခသည။ ဤအေျခအေနမာ

၂၀၁၆ ခႏစ အငးဝအပခပဆငအမႈတြင MNHRC အဖြ႔ဝငမားက အပခပဆငမသားစ လကဝယ ညႇဥးပနး

ႏပစကခခရေသာ အမေဖာမေလးႏစဥး၏ မသားစမားအား တရားမတမႈရရေစေရးထက ေလာေၾကးေငြ

လကခရန ဖအားေပးခၿပးကတညးက ျဖစသည။33 MNHRC ၏ ယငးအမႈ ကငတြယပအား ျပညသလထ

မေကနပမႈျဖစလာၿပးေနာက ေကာမရငအဖြ႔ဝင ေလးဥး ႏတထြကခရကာ အမးသမးအဖြ႔ဝင ႏစဥး

ပါသြားခသည။ ၁၈ လ ၾကာၿပးမ အဖြ႔ဝငသစ ၃ ဥး ခန႔အပခရာ အမးသမးတစဥးသာ ပါဝငခသည။34

ေကာမရငဥပေဒ ပဒမ ၇(ဂ) ၌ ေရြးခယေရးတြင “အမးသား၊ အမးသမးႏင တငးရငးသားလမးမား တနးတ

ညမစြာ ကယစားျပႏငေရးက အာမခရမည။” ဟ ျပ႒ာနးထားေသာလညး MNHRC အဖြ႔ဝငမားအနက

တစဥးသာ အမးသမးျဖစသညက ဝမးနညးဖြယ ေတြ႔ေနရသည။35

ဝနထမးခန႔အပမႈ အလႊာစေရး

ေကာမရငအဖြ႔ဝငမား အလႊာစေရးျဖစေသာ ကား-မ အခးမတေရး၊ တငးရငးသားႏင လနညးစ

ကယစားျပေရး၊ လ႔အခြငအေရး အေတြ႔အၾကရေရးတ႔အတြက ေကာမရငဥပေဒ ပဒမ ၇36 တြင ခမတ

ထားသည စညးကမးခကမားက အခနး ၈ ပါ ဝနထမးစညးကမးခကအျဖစ ေပါငးထညရပါမည။

အရပဘကအသငးအ၀ငးႏင တငပငညႇႏႈငးေဆာငရြကေရး

အမးသားလ႔အခြငအေရးေကာမရငမားအတြက အရပဘကလထအဖြ႔အစညးမားႏင ဆကဆ

ပးေပါငး ေဆာငရြကမႈမားသည ၎တ႔၏ လြတလပမႈႏင အလႊာစမႈက ကာကြယေစာငေရာကမႈ

ေပးႏငၿပး အမားျပညသၾကား တရားဝငမႈအဆငက နက႐ႈငးေစျခငးျဖင ပမထေရာကေစႏငသညဟ ပါရ

အေျခခမမားက အသအမတျပထားသည။ ေကာမရငဥပေဒတြင အရပဘကလထအဖြ႔အစညးမားႏင

တငပငညႇႏႈငးရနႏင ထေတြ႔ဆကဆရန MNHRC အား လပပငခြငေပးထားသည။37 သ႔ေသာ

အဓပၸာယရေသာ ထေတြ႔ဆကဆမႈ ျဖစေျမာကႏငေစရနအတြက MNHRC အလအတငး ထေတြ႔

ဆကဆခြငေပးမညအစား အရပဘကလထအဖြ႔အစညးမား၊ လထအေျချပ အရပဘကအဖြ႔အစညးမား၊

ကြနရကမား၊ မတပတငထားသညျဖစေစ၊ မတငထားသညျဖစေစ “ပမန” ႏင “အားလးပါဝငႏငမႈရရ”

တငပငညႇႏႈငးရနႏင ထေတြ႔ဆကဆရန ပဒမ ၂၂(စ) တြင အထးအေလးေပး ျပ႒ာနးရမညျဖစသည။

လကေတြ႔တြင MNHRC သည မၾကာေသးမ ႏစမားအတြငး အရပဘကလထအဖြ႔အစညးမားႏင

33 ‘Suspicious Minds,’ 2017.

34 Myanmar President Office Facebook Page, accessed 10 May, 2018, https://www.facebook.com/myanmarpresidentoffice.

gov.mm/posts/1624255190955544

35 ျမနမာႏငငအမးသားလ႔အခြငအေရးေကာမရင ဥပေဒ၊ ပဒမ ၇။

36 ျမနမာႏငငအမးသားလ႔အခြငအေရးေကာမရင ဥပေဒ၊ ပဒမ ၇။

37 ျမနမာႏငငအမးသားလ႔အခြငအေရးေကာမရင ဥပေဒ၊ ပဒမ၂၂။

26

ပမထေတြ႔ဆကဆႏငရန ေျခလမးမားလမးခရာ ယခအစရငခစာက ၀ငး၀နးျပစေသာ အဖြ႔အစညးမားႏင

ပမန ဆကသြယေရး တးတကေအာင ေဆာငရြကျခငးလညး အပါအဝငျဖစသည။ အျခားလပေဆာငခက

မားထတြင ႏငငေရးအကဥးသားမားအေရး လပကငေဆာငရြကေနေသာ လ႔အခြငအေရးအဖြ႔အစညး

တစခႏင အကဥးေထာငဥပေဒၾကမးကစၥ တငပငေဆြးေႏြးျခငးျဖင ပးေပါငးေဆာငရြကမႈႏင လ႔အခြငအေရး

ပညာေပးအဖြ႔အစညးတစခမ သငတနးစာေစာငမား အသးျပမႈတ႔ပါဝငပါသည။ ဤသညမာ ႏစေပါငးမားစြာ

အတြငး ႀကဆအပေသာ တးတကမႈတစချဖစၿပး MNHRC အေနျဖင လ႔အခြငအေရးအေျခအေနအမးမးက

တးတကေအာင လပကငေဆာငရြကေနေသာ အရပဘကလထအဖြ႔အစညးေပါငးစႏင ဤသ႔ ကယကယ

ျပန႔ျပန႔ ထေတြ႔ဆကဆမႈက ဆကလကထနးသမးရန၊ နက႐ႈငးေစရနႏင ဥပေဒထ အခငအမာထညသြငး

ခမတရန အၾကျပတကတြနးလပါသည။

ယၾကညမႈကငးမျခငး

MNHRC အေနျဖင အရပဘကလထ အဖြ႔အစညးမားႏင ထေတြ႔ဆကဆႏငရန ပမ အားထတ

ခေသာလညး အဖြ႔၀င ေရြးခယေရးလပငနးစဥ ျမငသာမႈမရျခငး၊ အဖြ႔ဝငမားအတြငး အလႊာစမႈ ခ႕တျခငး၊

ျမနမာစစတပ၏ အဓကခးေဖာကမႈမားက စစမးစစေဆးရန စတဆႏၵ မရျခငးတ႔ႏငတကြ စစမႈထမးေဟာငး

ႏစဥးအပါအဝင ေကာမရငအဖြ႔ဝငမား၏ ေနာကခသမငးေၾကာငးမားသည အမားျပညသႏင အရပဘက

လထအဖြ႔အစညးမားမ ယၾကညမႈေလာနညးေစသည အဓကအေၾကာငးအခကမားျဖစပါသည။ ေကာမရင

အဖြ႔ဝငအမားအျပားသည လ႔အခြငအေရးအလပတြင အေတြ႔အၾက မရခဖးဘ အၾကြငးမျဖစေသာ

လ႔အခြငအေရး သေဘာသဘာဝအေပၚ ၎တ႔၏ ယၾကညမႈႏင ႏစျမႇပလပကငမႈမာလညး သသယရစရာ

ျဖစေနသည။ လကရေကာမရငအဖြ႔ဝငမား၏ သကတမးမာ ၂၀၁၉ ခႏစတြင ကနဆးမညျဖစရာ အမးသား

ဒမကေရစ အဖြ႔ခပ (National League for Democracy - NLD) ဥးေဆာငေသာ လကရအစးရအေနျဖင

ဇလငလ ၁၁ ရကေန႔တြင ၂၁ ရာစပငလညလာခ ေခၚ ျပညေထာငစၿငမးခမးေရးညလာခ၏ အဖြငမန႔ခြနးက

နားေထာငေနၾကေသာ ျမနမာစစတပကယစားလယမားအား ေတြ႔ရစဥ။

Credit: Nyien Su Wai Kyaw Soe/Frontier

27

ေကာမရငဥပေဒကျပငဆငရန အခြငအလမးရေစပါသည။ အထးသျဖင ေရြးခယေရးဘတအဖြ႔က

ပမပါဝငမႈရၿပး လြတလပေအာငလပရန ျဖစသည။ သ႔မသာ ပ၍ ထေရာက၊ ကယစားျပမႈရၿပး လႈပရား

တကကြသည MNHRC အေနျဖင ပမပြငလငးျမငသာၿပး လြတလပသည ေရြးခယေရးလပငနးစဥက

အာမခႏငမည ျဖစသည။

၃.၄. အရငးအျမစမား လေလာကေရး

“အမးသား လ႔အခြငအေရး ေကာမရငမားအေနျဖင ၎တ႔၏ လႈပရား

ေဆာငရြကမႈမား ေခာေခာေမြ႔ေမြ႔ ေဆာငရြကႏငေရးအတြက သငေတာကကည

သည အေျခခအေဆာကအအရရမည၊ အထးသျဖင လေလာကေသာ ေငြေၾကး

အေထာကအပရရမည။” (ပါရအေျခခမမား၊ ခ.၂)38

ပါရအေျခခမမားဆငရာ GANHRI-SCA အေထြေထြ ေလလာခကမားတြင “အမးသား

လ႔အခြငအေရးေကာမရငတစခ ထေရာကစြာ လပကငႏငေရးအတြကဆလင ၎၏ လြတလပမႈက

အာမခရနႏင ၎၏ ဥးစားေပးမႈႏင လႈပရားမႈမား၊ လြတလပစြာဆးျဖတႏငစြမးက အာမခရန

သငေတာေသာ ေငြေၾကးေထာကပမႈ ပမာဏတစခ ပပးေပးရမည။”39 ဟ သတမတထားသည။

ေကာမရင ဥပေဒက “ႏငငေတာသည ေကာမရငအား လေလာကေသာေငြေၾကးေထာကပရမည။”40 ဟ

ဆထားေသာလညး ေငြေၾကး အေထာကအပ မလေလာကဟ ေကာမရငက ယဆေနၿပး အထးသျဖင

ဝနထမးမား ခန႔အပေထာကပမႈႏငပတသက၍ ေကာမရင ဒ-ဥကဌ ဥးစစၿမငက ၎တ႔၏ လပပငခြင

အာဏာက ျဖညဆညး လပေဆာငႏငရန ဝနထမးဥးေရ ၃၀၀ လအပေသာလညး တကယတမးတြင ၅၇

ဥးကသာ ခန႔ထားႏငသညဟ ၂၀၁၇ ခႏစတြင ေျပာခသည။41

၂၀၁၆ ခႏစ ေကာမရငအစရငခစာတြင မႏေလး၊ ေနျပညေတာႏင အျခား အမညမသ

ေနရာတစခတြင ေဒသဆငရာ႐းမား ဖြငလစရန ရညရြယေၾကာငး ေျပာထားသည။42 GANHRI-SCA

အေထြေထြ ေလလာခကမား၌ ၫႊနးျပထားသညမာ “အမးသားလ႔အခြငအေရးေကာမရငမားအား

ထခကလြယ အသငးအ၀ငးမား ပမလကလမးမေစေရး ေနာကထပနညးလမးတစခမာ ႐းဌာနမားက

လခမးသာရပကြကမား သ႔မဟတ အစးရ႐းမား အနးတြငသာ မထားရေရး ေသခာေစရနျဖစသည။

အထးသျဖင အစးရအေဆာကအဥမားအား စစတပ သ႔မဟတ လျခေရးတပဖြ႔မားက ေစာငေရာကေနသည

အခါမးတြင ယငးအခကသည ပအေရးႀကးသည။ အမးသားလ႔အခြငအေရးေကာမရင႐းမားသည

အစးရ႐းမားႏင အလြနနးကပေနပါက ေကာမရင၏ လြတလပမႈအေပၚ အမားအျမငက ထခကေစႏင႐မက



40 ျမနမာႏငငအမးသားလ႔အခြငအေရးေကာမရင ဥပေဒ၊ ပဒမ ၄၆။

41 “MNHRC failing to protect human rights, says NGOs,” DVB, 4 December, 2017. Available at http://www.dvb.no/news/

mnhrc-failing-to-protect-human-rights-say-ngos/78709

42 ျမနမာႏငငအမးသားလ႔အခြငအေရးေကာမရငႏစပတလညအစရငခစာ၂၀၁၆ ခႏစ (အဂၤလပဘာသာ)

28

တငၾကားသမားကလညး ဟန႔တားရာ ေရာကေစႏငပါသည။”43 MNHRC ၏ လကရ႐းသည ႏငငတြင

အခမးသာဆး ေဒသျဖစသည ရနကနၿမ႕၌ရေနရာ တငးျပည၏ ေ၀းလေခါငဖားေဒသမားရ ဖယကဥခ

အသငးအဝငးမား အတြက လကလမးမရန ခကခလြနးလပါသည။

ထ႔ေၾကာင ႐းခြမား ပမဖြငလစျခငးျဖင MNHRC က ပမလြယကစြာ လကလမးမေစရန

လပေဆာငျခငးမာ ႀကဆအပေသာ လပရပတစချဖစပါသည။ သ႔ေသာလညး အစးရအတြက

စတတငးက တညေဆာကထားၿပး စစတပမ လျခေရးအႀကးအကယ ခထားေသာ ေနျပညေတာသည

ကးလြနခရသမားမ ေကာမရငသ႔ မခဥးကပႏငေအာင တားဆးထားသလျဖစေနမည အလားအလာ

ရေနပါသည။ ေဒသဆငရာ ႐းခြတစခက ထေနရာတြင ဖြငလစေရး အဆျပထားျခငးမာ အကးရမည

အလားအလာ မရဘ အခညးႏးသာျဖစရနမားသျဖင ေငြေၾကးမားက အျခားေနရာမားအတြက ဥးစား

ေပးသငပါသည။ ျမနမာႏငငတြင ဖယကဥခ လစလရႈအခရဆး လဥးေရမားေနထငသည အျပငးထနဆး

လ႔အခြငအေရးခးေဖာကမႈမား ပမနအခရဆးေနရာမားမာ ႏငင၏ ‘နယစပေဒသမား’ ရ တငးရငးသား

လနညးစနယေျမမားတြင ျဖစပါသည။ ပမအလပျဖစေရးအတြကဆလင MNHRC သည ျပညနယ၏

ၿမ႕ေတာတငးတြင ႐းဖြငလစႏငေရးက ဥးစားေပးရမညျဖစၿပး ယငး႐းမားအတြက ဝနထမး အျပညအဝႏင

ရငးျမစ အလအေလာကေထာကပရန တကၾကြထေရာကစြာ စညး႐းလႈ႔ေဆာရမည ျဖစပါသည။

၃.၅. လေလာကေသာ စစမးစစေဆးေရးအခြငအာဏာမား

“အမးသားလ႔အခြငအေရးဌာနႀကးတစခအေနျဖင တစဥးခငး အေျခအေနမားႏင

ဆငေသာ တငၾကားမႈမားႏင ပနၾကားလႊာမားက ၾကားနာရနႏင စဥးစားရန

အခြငအာဏာရႏငသည… ထအေနအထားမးတြင… ၎တ႔အား

အပႏငးထားသည လပငနးတာဝနမားမာ ေအာကပါမမားအေပၚ အေျခခႏငသည

… (ဃ) တာဝနရအာဏာပငမားသ႔ အၾကျပတကတြနးခကမားေပးျခငး

- အထးသျဖင ဥပေဒမား၊ နညးဥပေဒမားႏင အပခပေရး အစအမမားက

ပနၾကားလႊာ တငသြငးသမားက အခကအခမား ၾကေတြ႔ေစခပါက ၎တ႔

အခြငအေရးမားအား ကာကြယေပးႏငရနအတြက ျပငဆငေရး သ႔မဟတ ျပျပင

ေျပာငးလေရး အဆျပျခငး။” {ပါရအေျခခမမား၊ ဃ(ဃ)}44

စစမးစစေဆးေရးအခြငအာဏာမား

ေကာမရငဥပေဒတြင ခးေဖာကမႈမားအေပၚ စစမးစစေဆးႏငရနႏင သကဆငရာအစးရဌာနမား၊

အဖြ႔အစညးမားသ႔ အၾကျပတကတြနးခကမား ေပးႏငရန လပပငခြငအာဏာ သတမတထားသည။


44 The Paris Principles, Section D(d).

29

ဥပေဒက ယငးအစးရဌာနမား၊ အဖြ႔အစညးမားအေနျဖင ရက ၃၀ အတြငး တ႔ျပနေျဖရငးရန

ၫႊနၾကားထားၿပး MNHRC ၏ အၾကျပတကတြနးခကမားအေပၚ အေျခခ၍ မညသ႔ လပေဆာငမညက

ျပနၾကားရမညျဖစသည။45 ဤျပ႒ာနးခကအျပင အာဏာပငမားမ MNHRC အား တ႔ျပနမႈ

မရလငေသာလညးေကာငး သ႔မဟတ ၎တ႔၏ အေျဖမာ ေကနပဖြယ မရလငေသာလညးေကာငး

ေကာမရငအေနျဖင ေနာကဆကတြ ကငတြယ အေရးယႏငေသာ အာဏာေပးမညပဒမ တစခက

ထပျဖညရပါမည။ ထသ႔ေသာ ယႏရားစနစမး မရပါက လ႔အခြငအေရး ခးေဖာကမႈမားက

အာဏာပငမားအား ေကာမရငမ ကငတြယေျဖရငးေစႏငမည အာဏာက ဆးဆးဝါးဝါး ကန႔သတခရမည

ျဖစသည။ ဥပမာဆရလင ေနာကဆးရခေသာ ၂၀၁၆ ခႏစ ႏစပတလည အစရငခစာအရ

ေကာမရငရညၫႊနးခသညအမႈ (၃၁၁) မႈအနက သကဆငရာ အစးရဝနႀကး ဌာနမားႏင ဌာနဆငရာမားမ

ျပနၾကားခက (၁၆၅) ခ သ႔မဟတ တစဝကေကာသာ ရခသည။46 GANHRI-SCA အေထြေထြ

ေလလာခက ၁.၆ တြင ေထာကျပထားသကသ႔ “အမးသားလ႔အခြငအေရး ေကာမရငတစခသည

၎၏ ကာကြယေစာငေရာကေရး လပပငခြငအာဏာက ျဖညဆညး အေကာငအထည ေဖာရာတြင

တငးျပညအတြငးရ လ႔အခြငအေရးအေျခအေနက ေစာငၾကညေလလာျခငး၊ စစမးစစေဆးျခငးႏင

အစရငချခငး ျပလပ႐ သာမက ၎၏ အၾကျပ တကတြနးခကမားႏင ေတြ႔ရခကမား အေကာငအထည

ေဖာေဆာငေရးအတြကလညးေကာငး၊ အခြငအေရးမား ခးေဖာကခရေၾကာငး ေတြ႔ရရသမားအား

ကာကြယေစာငေရာကေရး အတြကလညးေကာငး အားေပးျမႇငတငရနႏင စညး႐း လႈ႔ေဆာရန

ေနာကဆကတြ ကငတြယေဆာငရြကမႈမားက အားသြနခြနစက စနစတကလပေဆာင ရမည ျဖစသည။”47

ထ႔ေၾကာင ဌာနတစခ သ႔မဟတ အဖြ႔အစညးတစခသည အခနမ အေၾကာငးမျပနပါက သ႔မဟတ

လ႔အခြငအေရး ခးေဖာကမႈမား ကငတြယေျဖရငးရာတြင စတေကနပဖြယ လပေဆာငျခငးမရပါက

သမၼတႏင လႊတေတာသ႔ စာခၽြနလႊာမား တငသြငးႏငသညအာဏာ ေပးအပထားေသာ ပဒမတစခ

ျဖညစြကရမည ျဖစပါသည။

ပါရအေျခခမမားတြင NHRI မားသည စစမးစစေဆးမႈတစခ လပေဆာငႏငရန သကဆငေသာ

စာရြကစာတမးမားႏင သကေသမားက ေတာငးဆဆငေခၚႏငသည အာဏာအပါအဝင စာရြကစာတမး

အားလး၊ လပဂၢလအားလးက ေတြ႔ဆခြငရသညဟ သတမတထားသည။ ေကာမရငဥပေဒ ပဒမ ၃၅ တြင

ယငးအာဏာမားက ေပးအပထားသည။ သ႔ေသာလညး ပဒမ ၃၆ (က) ႏင (ခ) တြငမ ယငးအာဏာမားက

ျပနလညကန႔သတထားသည။48 ပဒမ ၃၆(က) တြင ေဖာျပထားသည အမးသားလျခေရးအတြက ကန႔သတ

စာရြကစာတမးမားက ကာကြယရန လအပမႈမားက အသအမတျပလက ပဒမ ၃၆(ခ) က ေကာမရင

အေနျဖင “အစးရဌာနမားႏင အဖြ႔အစညးမားရ ကန႔သတစာရြကစာတမးမား” အား ေတာငးဆရယ

ႏငခြငက ပတပငထားသည။49 စကားလးအသးအႏႈနးမာ အလြနအမငး ကယျပန႔လသျဖင ယငးသ႔ေသာ

ကန႔သတမႈသည ေကာမရင၏ စစမးစစေဆးေရးအာဏာမားက ျပငးျပငးထနထန ကန႔သတရန အသးျပ

ႏငသည။ ပဒမ ၃၆(ခ) က ဖယရားရန အၾကျပတကတြနးပါသည။

45 ျမနမာႏငငအမးသားလ႔အခြငအေရးေကာမရင ဥပေဒ၊ ပဒမ ၃၈။

46 ျမနမာႏငငအမးသားလ႔အခြငအေရးေကာမရငႏစပတလညအစရငခစာ၂၀၁၆ ခႏစ(အဂၤလပဘာသာ)

47 General Observations of the SCA, 1.6.

48 ျမနမာႏငငအမးသားလ႔အခြငအေရးေကာမရင ဥပေဒ၊ ပဒမ ၃၅။

49 ျမနမာႏငငအမးသားလ႔အခြငအေရးေကာမရင ဥပေဒ၊ ပဒမ ၃၆။

30

တရား႐းအမႈမား

ေကာမရငဥပေဒ ပဒမ ၃၇ တြင MNHRC သည တရား႐း၌ စစေဆးၾကားနာဆ အမႈမားႏင

သကဆငေသာ တငတနးခကမားက စစမးစစေဆးျခငးမျပရဟ ကန႔သတထားသည။50 ေကာမရငႏင

တရား႐းစနစတ႔၏ အျပနအလန အားျဖညမႈက အသအမတျပရနလညးေကာငး၊ MNHRC ၏အာဏာမားက

တးခ႕ႏငရနအတြကလညးေကာငး ယငးပဒမ ၃၇ အား ျပငဆငရပါမည။ သ႔မသာ ေကာမရငသည

တရား႐း၏ ခြငျပခကျဖင တရား႐းေရ႕ေမာက၌ စစေဆးဆအမႈမားအား စစမးစစေဆးႏငမည

ျဖစသည။ ျမနမာႏငငတြင တရားဥပေဒစးမးေရး ကငးမေနသညအခကႏင အားနညးၿပး ႏငငေရးအရ

ေခါကရးကးေနေသာ တရားစရငေရးစနစရေနသညအတြက ယငးကစၥမာ အထးအေရးႀကးပါသည။

ဥပေဒစးမးမႈထေထာငရန ေျခလမးမားမရပါက လ႔အခြငအေရးခးေဖာကမႈမားအတြက ျမနမာႏငင

တရား႐းစနစမတစဆင တရားမတမႈ ရာေဖြေရးသည ႏငငေရးအရစြကဖကမႈ၊ အကငပကျခစားမႈႏင

တရား႐းစနစအေပၚ စစတပ၏ ၾသဇာသကေရာကမႈတ႔အား ရငဆငရဖြယရသည။ ထ႔အျပင

တရားသႀကးမားမာလညး ႏငငတကာ လ႔အခြငအေရးစႏႈနးမားႏငအည လပေဆာငေနျခငးမရပါ။

ထငရားေပၚလြငသည ဥပမာတစခမာ သကငယမဒမးမႈမားျဖစၿပး ကးလြနခရသမားသည

စရတစက ႀကးေလး၍ အခနကနလေသာျဖစစဥအတငး သြားရကာ အဆးတြင ကးလြနသမားမာ

အေတာေလးသကသာေသာျပစဒဏမားသာ ကခရသည။51 ထ႔ေၾကာင ဤတာဝနခမႈ ဟာကြကက

ျဖညတငးရာ၌ MNHRC မ က႑တစခအျဖစ ပါဝငရနအဓကကသည။

အကဥးေထာငမား၊ ရဘကစခနးမား၊ ထနးသမးေရးစခနးမားႏင ခပေႏာငရာေနရာဌာနမားက စစေဆးျခငး

ေကာမရငဥပေဒ ပဒမ ၄၃၊ ၄၄ ႏင ၄၅ တ႔မာ အကဥးေထာင၊ ရဘကစခနး၊ ထနးသမးေရးစခနးႏင

ခပေႏာငရာေနရာမားက စစေဆးျခငးႏငသကဆငၿပး ပဒမ ၄၄(က) တြငမ MNHRC အေနျဖင

သကဆငရာ အာဏာပငမားက အသေပးၿပးမသာ ထေနရာမားသ႔ သြားေရာကႏငသညအာဏာ

ေပးအပထားျခငးမးသာ ရပါသည။52 သ႔ရာတြင အမးသားလ႔အခြငအေရးေကာမရငမား အေနျဖင

ႀကတငအသေပးမႈ မရဘ မညသည ထနးသမးေရးေနရာကမဆ ဝငေရာကႏငသညအာဏာ ရသငသည။

GANGRI-SCA အစရငခစာက “အမးသားလ႔အခြငအေရး ေကာမရငမားအေနျဖင ‘မေၾကညာဘ’

သြားေရာကမႈ ျပလပရန အားေပးသည။ ထမသာ အာဏာပငမားအတြက လ႔အခြငအေရးခးေဖာကမႈမား

က ဖးကြယရန သ႔မဟတ မနဝါးေစရန လပေဆာငႏငမည အခြငအလမးနညးသြားၿပး ပမေကာငးမြနစြာ

စစေဆးႏငေစသည။”53 ဟ ဆထားပါသည။ ထ႔အတြက ပဒမ ၄၄(က) တြငေဖာျပထားေသာ လာေရာကမည

အခနက သကဆငရာအာဏာပငမားအား ႀကတငအေၾကာငးၾကားေရး သတမတခကက ဖယရားပစရန

အၾကျပတကတြနးထားပါသည။

50 ျမနမာႏငငအမးသားလ႔အခြငအေရးေကာမရင ဥပေဒ၊ ပဒမ ၃၇။

51 ‘Rape Victims Struggle to find Justice in Myanmar,’ Myanmar Now.17 February, 2016. Available at http://www.myan-

mar-now.org/news/i/?id=aa0320cc-cb14-4750-ad79-25d085739969

52 ျမနမာႏငငအမးသားလ႔အခြငအေရးေကာမရင ဥပေဒ၊ ပဒမ ၄၃၊ ၄၄၊ ၄၅။


31

လကေတြ႔တြငမ ဤကစၥသည MNHRC အတကကြဆးလပခသည နယပယျဖစၿပး ေထာငမား၊

ရအခပမား၊ တရား႐းအခပမားသ႔ သြားေရာကကာ ျပညထေရးဝနႀကးဌာနအား အၾကျပတကတြနးခကမား

ေပးျခငး၊ ႏငငေရးအကဥးသားအေရးလပေဆာငေနေသာ အရပဘကလထအဖြ႔အစညးတစခႏင ပးေပါငး

ေဆာငရြကျခငးတ႔လညး ပါဝငသည။ ၂၀၁၇ ခႏစ ANNI အစရငခစာတြင MNHRC မ သမၼတ႐းႏင

ျပညထေရးဝနႀကးဌာနသ႔ အၾကျပတကတြနးခကမားေၾကာင ကခငျပညနယရ ေထာငတစခ၌

လျပညၾကပမႈက အေဆာကအဥး တစထပ တးေပးျခငးျဖင ေျဖရငးခသညနမနာ ေပးထားသည။54 အျခား

အကးရလဒမားထတြင လကရကာလ၌ အကဥးသမားအတြက တကယေရသန႔ရငးေရးပစၥညးမား

ပမနရရျခငးႏင အကဥးသားမားအတြက ဝတျပရာဘရားခနးမား ပထားေပးျခငးတ႔ ပါဝငသည။55 ဤသ႔

ျပညထေရးဝနႀကးဌာနႏင သမၼတ႐းမ တ႔ျပနခကသာဓက က MNHRC အေနျဖင အကဥးေထာငကစၥတြင

သာမက ေစတနာမနႏငလပမညဆပါက အျခားမျဖစမေန ျပျပငေျပာငးလရန လအပသညကစၥမားအတြကပါ

ပမလပေဆာငႏငေၾကာငး ပမလႈ႔ေဆာႏငေၾကာငး ျပသေနသည။

အမႈျဖစစဥေလလာခကမား

MNHRC သည လြတလပစြာထတေဖာခြငႏင စေဝးခြငဆငရာ လ႔အခြငအေရးကာကြယေစာငေရာက

သမား၏ အမႈမားက ကငတြယရန စတဆႏၵမရမႈအတြက ေဝဖနခေနရခနတြင ၎၏ စစမးစစေဆးေရး

အာဏာအား အသးျပရာ၌ အဓကညဖငးမႈမားက ျပသညအျငငးပြားဖြယ အမႈသးမႈေၾကာငလညး အခက

ေတြ႔ခသည။ ၎တ႔မာ -

54 ‘Suspicious Minds,’ 2017.

55 Correspondence with MNHRC, July 2018.

၂၀၁၆ ခႏစ ဒဇငဘာလ ၁၈ ရကေန႔ မနကအေစာပငးတြင လငဇာေျမာကဘကရ မႈနလငခက IDP စခနးက ျမနမာစစတပမ အေျမာကျဖင

ပစခတခၿပးေနာက ကခြနေခါနဘးက ၂၀ လသား အရြယသာရေသးသည သမ၏ သမးေလး မတနရြငရြငက ျပစေပးေနစဥ။

Credit: Steve Tickner/Frontier

32

က) ဘရနေရာင - ၁၄ ႏစအရြယ သမးျဖစသ ဂာဆငးအနက ျမနမာစစတပက ပစသတ

ခၿပးေနာက ၂၀၁၂ ခႏစ ေအာကတဘာလတြင ကခငတငးရငးသား ဘရနေရာငက

MNHRC သ႔ တငၾကားစာ တစေစာင တငသြငးခသည။ ေကာမရငသည အမႈက

စစမးစစေဆးမႈ မျပ႐သာမက (လြတလပေသာ အရပဘကလထ အဖြ႔အစညးမားက

၎တ႔ဖာသာ စစမးစစေဆးခၾကသည) တငၾကားသက ျမနမာစစတပက ‘မမနမကန

စြပစြမႈ’ ျဖင တရားစြသညကပင ကာကြယ မေပးႏငခေပ။56 ဘရနေရာငမာ တရား႐း၌

၄၅ ႀကမ ရးခနးတက ထြကဆခရၿပးေနာကဆးတြင ျပစဒဏခမတခရ၍ ဒဏေငြ

ေဆာငခရသည။57 ဤျဖစရပက MNHRC သည တငၾကားသက လကတ႔ျပနမႈ မခရေအာင

အကာအကြယ မေပးႏင႐မက ျမနမာစစတပႏင ရငဆငရလင မညမအစြမးမသြားပကပါ

ေဖာျပေနပါသည။

ခ) ကပါႀကး - ကပါႀကးမာ ဒမကေရစအကးျပကရငတပမေတာႏင ျမနမာစစတပအၾကား

ျဖစပြားခသည တကပြက သတငးယေနေသာ အလြတသတငးေထာကျဖစၿပး ထသ႔ သတငး

ယေနခနတြင ျမနမာစစသားမား၏ ဖမးဆး၊ ႏပစက၊ သတျဖတျခငးက ခခရသည။58

အမားျပညသၾကား အတေအာေသာငးတငး ျဖစၿပးေနာက MNHRC က စစမးစစေဆးမႈ

လပေဆာငခေသာလညး ေနာကဆး အစရငခခကထတြင ကပါႀကး အေလာငးမ

ထငရားသည ႏပစကညႇဥးပနးခရသည လကၡဏာမားအေၾကာငး ေဖာျပမထားသည

အျပင မမနကနသည အခကအလက အမားအျပားလညး ပါဝငခသည။59 MNHRC က

ယငးအမႈက အရပဘကတရား႐းတြင စစေဆးရန အၾကျပတကတြနးခေသာလညး ပါဝင

ပတသကသညစစသားႏစဥးက တခါးပတစစခ႐းမ လႊတေပးလကသျဖင ေကာမရငသည

ျမနမာစစတပႏငရငဆငရလင အစြမးမသည ဟေသာ ယဆခကက ခငမာေစခသည။

ဂ) အငးဝအပခပဆငအမႈ - ေရ႕တြငေဖာျပခသလပင ထငရားသည အပခပဆငပငရင

မသားစအတြက အလပလပေနေသာ အမေဖာႏစဥးက ငါးႏစေကာကာလ ညႇဥးပနး

ႏပစကခေသာအမႈက ကငတြယေျဖရငးရာတြင ကေမာကကမျဖစၿပးေနာက

ေကာမရငအဖြ႔ဝင ၄ ဥး ႏတထြကခရသည။60 ယငးအမႈအား လကခစစေဆးၿပးေနာက

ေကာမရငအဖြ႔ဝငမားသည ညႇဥးပနးမႈခရသမား၏ မသားစမားအား တရားေရး

56 ‘Myanmar: Overturn Wrongful Conviction of BrangShawng,’ By Fortify Rights, 18 February, 2015. Available at http://

www.fortifyrights.org/publication-20150218.html.

57 Saw Yan Naing and Andrew D. Kaspar, ‘Kachin Man Accusing Army of Killing Daughter Found Guilty of Defamation,’ The

Irrawaddy, 17 February, 2015.Available at http://www.irrawaddy.org/burma/kachin-man-accusing-army-killing-daugh-

ter-found-guilty-defamation.html.

58 ‘Missing Reporter Killed in Custody of Burma Army: Report,’ The Irrawaddy, 24 October, 2014. Available at http://www.

irrawaddy.org/burma/missing-reporter-killed-custody-burma-army-report.html.

59 Kyaw Hsu Mon, ‘The Report was Fabricated,’ The Irrawaddy, 3 December, 2014. Available at http://www.irrawaddy.org/

interview/report-fabricated.html.

60 Lawi Weng, ‘Rangoon Family Who ‘Enslaved’ Girls for Years Settle Case for $4,000,’ The Irrawaddy, 19 September,

2016. Available at https://www.irrawaddy.com/news/burma/rangoon-family-who-enslaved-girls-for-years-settle-case-

for-4000.html.

33

လမးေၾကာငး မလကဘ ေလာေၾကးေငြ လကခရန ဖအားေပးခသည။ ဤအမႈတြင

လ႔အခြငအေရးအေျခခသည စဥးစားခကခ႕တေနျခငးႏင အမႈႏငပတသက၍

အျငငးပြားၾကျခငးတ႔ေၾကာင MNHRC အေပၚ လထယၾကညမႈ ထပမကဆငး

ထခကခသည။61

61 ‘Open letter to President Regarding Myanmar National Human Rights Commission Reform,’ By 142 Civil Society Organi-

zations, 28 September, 2016. Available at http://www.burmapartnership.org/2016/09/26837/

34Credit: Steve Tickner/Frontier

35

4 နဂး

37

၄။ နဂး

MNHRC က တညေထာငခသညမာ ခနစႏစနးပါး ရၿပျဖစေသာလညး ၎အေနျဖင လ႔အခြငအေရး

ကာကြယေစာငေရာကရန ပငးျဖတထားသည ႏငငအဆင ဌာနႀကးတစချဖစေၾကာငး သကေသ

မျပႏငေသးပါ။ ခ႕ယြငးခကမားရေနေသာလညး ေကာမရငဥပေဒက MNHRC အား ကယျပန႔ေသာ

လပပငခြင အာဏာေပးထားရာ ေကာမရငအေနျဖင ဆႏၵရပါက ျပညသလထ၏အခြငအေရးမားက ထထ

ေရာကေရာက ကာကြယေစာငေရာကႏငေရးအတြက ကငသးႏငေသာလညး ယခအထမ ယငးလပပငခြင

အာဏာက အေကာငအထညေဖာျခငး မရေသးပါ။ ၎သည သငတနးေပးျခငး၊ လ႔အခြငအေရး စကားဝငး

လပျခငးကသ႔ ျမႇငတငေရးအေပၚ အထးအေလးေပးခေသာလညး ကာကြယေစာငေရာကေရး အပငးတြငမ

ဆးဝါးသညျပနာမား ေဖာျပေနသညက နမနာျပ အမႈသးမႈ ျဖစေသာ ဘရနေရာင၊ ကပါႀကးႏင

အငးဝအပခပဆငအမႈတ႔က သကေသျပေနပါသည။

လာမညႏစ အနညးငယသည MNHRC ၏ အနာဂတအတြက အခရာျဖစလာပါလမမည။ ၂၀၁၉

ခႏစတြင လကရေကာမရငအဖြ႔ဝငမား၏ သကတမးမား ကနဆး သ႔မဟတ ထပမတးရပါမည။ ၂၀၂၀

ခႏစတြင အေထြေထြေရြးေကာကပြ ကငးပမညျဖစၿပး ၂၀၂၁ ခႏစအတြက လႊတေတာသစ၊ အစးရသစ

ျဖစလာလမမည။ GANHRI-SCA ကလညး ၂၀၂၀ ခႏစတြင MNHRC ၏ အရညအေသြးအဆငအတနးက

ေနာကတစႀကမ ျပနလညသးသပမညျဖစပါသည။

သ႔ျဖစရာ MNHRC သည ျပညသလထ၏အခြငအေရးမားက ကာကြယေစာငေရာကရန အျပညအဝ

ပငးျဖတထားေၾကာငး သကေသျပၿပး ၎၏ အလပက ျပနလညႏးထ တကၾကြစြာေဆာငရြကရန အခနႏင

အခြငအလမး ရပါေသးသည။ ဤသ႔ျဖစလာေရး အစျပရနမာ လႊတေတာက ေကာမရငဥပေဒ ပမအားေကာငး

ေစရန ျပငဆငျခငးျဖစၿပး ထသ႔လပေဆာငမသာ အမးသားလ႔အခြငအေရးေကာမရငမားအေနျဖင ပါရ

အေျခခမမားႏငလညးေကာငး၊ ဘလဂရတမမားကသ႔ အျခားႏငငတကာစႏႈနးမားႏငလညးေကာငး

အျပညအဝ ကကညမည ျဖစသည။ အဖြ႔၀ငေရြးခယေရးေကာမတသည အားလးပါဝငမႈရၿပး ပြငလငးျမငသာ

သည လပငနးစဥျဖင ပမ ကယျပန႔၊ အလႊာစေသာနယပယမ ကယစားလယေလာငးမား ေရြးခယျခငးျဖင

MNHRC အား ေသြးသစေလာငးေပးႏငပါသည။ အကယ၍ MNHRC ကယတငက ၎၏ ကာကြယ

ေစာငေရာကေရး လပပငခြငအာဏာအား အေကာငအထညေဖာရာ၌ ထငရားသည တးတကမႈမားရေနၿပး

အထကတြငေဖာျပခသည လပငနးစဥ ႏစခကလညး တြဖကလပေဆာငပါက MNHRC အေပၚ အမားျပညသ

ယၾကညမႈ ခ႕တေနမႈလညး ေလာနညးလာလင MNHRC သည ေနာကလာမည GANHRI-SCA အဆင

သတမတေရးအစအစဥတြင ပါရအေျခခမမားႏင ကကညေသာ အမးသားလ႔အခြငအေရးေကာမရင

အျဖစ ‘က’ အဆင သတမတခရႏငပါသည။ ‘က’ အဆငသတမတခရပါက MNHRC သည အမးသား

လ႔အခြငအေရးေကာမရငမား၏ ေဒသဆငရာႏင ႏငငတကာအဖြ႔မားထတြင မေပးခြငရမညျဖစသလ

ကလသမဂၢလ႔အခြငအေရးေကာငစ အစညးအေဝးမားတြငလညး ႏငငကယစားျပကာ ေဆြးေႏြးခြင၊

တငျပခြင ရမညျဖစပါသည။ NLD ဥးေဆာငေသာ အစးရအတြကလညး ၎၏ ပထမသကတမး၌ လြတလပ၍

ထေရာကေသာ MNHRC အျဖစ အခငအမာအတျမစခႏငကာ MNHRC အေပၚ အမားျပညသယၾကညမႈက

38

စတငတညေဆာကၿပး ျမနမာႏငင၏လ႔အခြငအေရးအေျခအေန အစစအမန ထေရာကစြာတးတကေစရန

လပေဆာငေပးႏငသအစးရတစရပအျဖစ စထားခကတစခ စကထႏငရနအခြငအလမးလညး ျဖစလာႏင

ပါသည။

Credit: Nyein Su Wai Kyaw Soe/Frontier

5 အၾကျပတကတြနးခကမား

43

၅။ အၾကျပတကတြနးခကမား

ျမနမာအစးရသ႔

� ေကာမရငဥပေဒ ျပျပငႏငေရးအတြက လႊတေတာအား ေအာကပါအခကမား လပေဆာငေရး

ေထာကခ အားေပးရန -

z လကနကကင ပဋပကၡျဖစပြားရာ နယေျမမားတြင ခးေဖာကမႈမား စစမးစစေဆးႏငေရးႏင

လကရတကပြျဖစပြားရာ နယေျမမား၊ အပစရပနယေျမမားသ႔ အဟန႔အတားမရ

ဝငထြကခြငေပးၿပး MNHRC အား လပပငခြငအာဏာ ရငးရငးလငးလငးေပးရန၊

z မတပတင မထားသည NGO မားမ အရပဘကအသငးအဝငး ကယစားလယမား ပါဝင

ႏငေစေရး ေရြးခယေရးဘတအဖြ႔ ဖြ႔စညးပဆငရာျပ႒ာနးခကက ျပငဆငတးခ႕ရန၊

z အလႊာစစနစႏငစပလဥးၿပး ကြျပားျခားနားသည စသတမတခကမားအတြက ခြတမး

သတမတရန၊ ဥပမာအားျဖင အနညးဆးအဖြ႔ဝင သးပတစပႏင ဝနထမးသးပတစပသည

အမးသမးမားျဖစေရး၊ တငးရငးသားလနညးစျဖစေရး၊ ဘာသာေရးလနညးစျဖစေရး၊

ထ႔အျပင လ႔အခြငအေရး အေတြ႔အၾကရေသာ အရပဘကလထ အသငးအ၀ငးမားမ

ျဖစေရး၊

z ေကာမရငအဖြ႔ဝငမား ထတပယမႈအတြက လြတလပေသာ ယႏရားစနစ တစခ

ထေထာငရန၊

z အဖြ႔၀င ေရြးခယေရးလပငနးမားက ပမပြငလငးျမငသာေအာင လပရနအတြက ပမန

လမးေၾကာငးအတငးသြားရန၊ ေရြးခယေရးဘတအဖြ႔ဝငအမညမားက လသရငၾကား

ေၾကညာေစရန၊ ေရြးခယေရးဘတအဖြ႔ ဖြ႔စညးမႈအေပၚ အစးရပငး၏ ၾသဇာသကေရာကမႈ

ဖယရားႏငရနအတြက ေရြးခယေရးဘတအဖြ႔ပါ လႊတေတာကယစားလယႏစဥးက

သမၼတက ေရြးခယျခငးထက လႊတေတာကေရြးခယေစရန၊

z အဖြ႔၀ငေရြးခယေရးလပငနးစဥ ပမပြငလငးျမငသာေရးႏင ေျဖာငမတမနကနေစေရး

အတြက အရပဘကလထအဖြ႔အစညးမားႏင ကယကယျပန႔ျပန႔ တငပငညႇႏႈငး

ေဆာငရြကျခငး အပါအဝင MNHRC အဖြ႔ဝငေလာငးအမညမား တငသြငးေရးဆငရာ

လပထးလပနညးမား ခမတရန၊

z ဝနထမးေရြးခယေရး လပထးလပနညး ေျဖာငမတမနကနၿပး ပြငလငးျမငသာေရး

အာမခရန၊ ဥပမာ ရာထးေနရာမားက လသရငၾကား ေၾကာျငာရန၊

z အကဥးေထာင၊ ရဘကစခနး၊ ထနးသမးေရးစခနးႏင ခပေႏာငရာေနရာမားသ႔

မေၾကညာဘ သြားေရာကႏငေရးအတြက ႀကတငအသေပးေရး စကားရပက ပယဖကရန၊

z အကယ၍ အမႈတစခသည တရား႐းတစခခ ေရ႕ေမာက စစေဆးၾကားနာဆ သ႔မဟတ

တရား႐းတစခခက “အၿပးသတစရငဆးျဖတၿပး” ျဖစလငလညးပ MNHRC က စစမး

44

စစေဆးႏငခြငေပးရန၊

z MNHRC အဖြ႔ဝငေလာငးအမညမား အဆျပေရးအတြက အရပဘကလထအဖြ႔အစညး

မားႏင ကယကယျပန႔ျပန႔ တငပငညႇႏႈငးျခငးအပါအဝင လပထးလပနညးမားခမတရန၊

z သကဆငရာဝနႀကးဌာနမား ေပးသညတ႔ျပနခကသည ေကနပဖြယ မရပါက သ႔မဟတ

လးဝတ႔ျပနမႈ မရပါက အေရးယကငတြယႏငသည အခြငအာဏာ MNHRC အား ေပးရန၊

z MNHRC အတြက ေငြေၾကးမားက လႊတေတာမဆႏၵျဖင ခန႔ခြေပးေရး သးသန႔ျပ႒ာနးေပးရန၊

z MNHRC ဘတဂကအတြက ႏငငေတာဘတဂကတြင ေခါငးစဥတစခ ထပျဖညျခငးမးျဖင

ဘတဂကက အမားျပညသသႏငေစေရး ေသခာေစရန၊

z ပဒမ ၂၂(ည) ႏင ပဒမ ၄၅ ပါ “သငေတာသလ” ဟသညစာသားက ဖယရားျခငး၊ ပဒမ ၃၉

မ “လအပပါက” ဟသညစာသားက ဖယရားျခငး၊ ပဒမ ၂၂(ဍ) တြင “အမားျပညသသ႔”

ဟသညစာသားက ထပျဖညျခငးျဖင MNHRC အစရငခစာမားႏင ေတြ႔ရခကမားက ပမန

ကယကယျပန႔ျပန႔ႏင စနစတကထတေဝေရး အာမခရန၊

� MNHRC စစမးစစေဆးမႈမားတြင အစးရမ ဝငေရာကစြကဖကျခငး ေရာငရားရနႏင MNHRC

အား ေလးစားေရးႏင အၾကျပတကတြနးခကမား အေကာငအထညေဖာေဆာငျခငးျဖင ႏငငေရး

စတဆႏၵျပသရန၊ ႏင

� စစတပက အရပသား ထနးခပမႈေအာက ထားႏငေရးအတြက ၂၀၀၈ ဖြ႔စညးပအေျခခဥပေဒက

ျပငဆငၿပး ျပစဒဏေပး အေရးယခရျခငးမ ကငးလြတခြငက အဆးသတရနႏင MNHRC က ဖြ႔စညးပ

အေျခခဥပေဒပါ အဖြ႔ႀကးအျဖစ ထညသြငးျခငးျဖင လ႔အခြငအေရး ကာကြယ ေစာငေရာကႏငေရး

၎၏ လြတလပမႈႏင ဘကမလကမႈ လပပငခြငအာဏာက ခးျမႇငေျမႇာကစားရန။

လႊတေတာသ႔

� လႊတေတာအစညးအေဝးမားတြင MNHRC ၏ အခနးက႑အေပၚတြငလညးေကာငး၊ ယငး၏

ႏစပတလညအစရငခစာအေပၚတြငလညးေကာငး အဓပၸါယျပညဝစြာျဖင ပမနအေျခအတင

ေဆြးေႏြးေရး အားေပးရနႏင အေရးႀကးကစၥရပမားႏင/သ႔မဟတ လအပသညကစၥရပမား

ေပၚလာပါက လအပသလ အေျခအတငေဆြးေႏြးေရး အားေပးရန၊

� ေကာမရငဥပေဒျပငဆငေရးမားအပါအဝင MNHRC ႏငပတသက၍ အမားျပညသၾကားနာပြမား

ကငးပရန၊ ႏင

� အထကတြင ေဖာျပခသလပင MNHRC ဥပေဒျပငဆငေရးအတြက အဆတငသြငးရန။

ျမနမာႏငငအမးသားလ႔အခြငအေရးေကာမရငသ႔

� ေကာမရငဥပေဒက ပါရအေျခခမမားႏင ပမကကညေစေရးအတြက “ကယကယျပန႔ျပန႔၊

လြတလြတလပလပ၊ ရညရြယခကရရ”62 နညးလမးျဖင အဓပၸါယဖြငရန၊

� ေကာမရငဥပေဒက ပါရအေျခခမမားႏငအည ျပျပငေျပာငးလႏငေရးအတြက အစးရႏင


45

လႊတေတာအား တကတြနးဖအားေပးရာတြင ပမဥးေဆာငလႈပရားရန၊

� GANHRI-SCA ၏ အၾကျပတကတြနးခကမားက ေလလာသးသပၿပး အေကာငအထညေဖာရန၊

� MNHRC ၏ လပငနးမားတြင အမးသားလ႔အခြငအေရးေကာမရငမားႏင သကဆငသည ပါရ

အေျခခမမား၊ မယရဒါေၾကညာခကႏင ဘလဂရတမမားကသ႔63 ႏငငတကာသေဘာတညခက

မားက ခယလကနာေစေရးအာမခရန၊

� MNHRC သ႔ တငၾကားခကတငလာသညအထ မေစာငဘ လ႔အခြငအေရးခးေဖာကမႈႏင

ပတသက၍ တကၾကြစြာ ဥးေဆာငမႈယၿပး ကငတြယေဆာငရြကရန၊

� တငၾကားသမားႏင သကဆငရာသကေသမားက လကတ႔ျပနအေရးယခရျခငးမ ကာကြယ

ေစာငေရာကေပးေရး အာမခႏငရနအတြက အစးရပငး၊ လႊတေတာ၊ ျမနမာစစတပႏင ဥပေဒ

ထနးသမးေရးဌာနမားၾကား သတငးအခကအလကမေဝရာတြင ေသခာဂ႐စကရနႏင

လ႕ဝကေရးအား ထနးသမးေဆာငရြကရန၊

� လ႔အခြငအေရး စစမးစစေဆးမႈမားႏင အၾကျပတကတြနးခကမားက သကဆငရာအဖြ႔မား၊

အထးသျဖင အစးရဝနႀကးဌာနမားက ေလးစားေစေရးႏင အေကာငအထညေဖာ လကနာ

ေဆာငရြကေစေရး ေသခာေစရနအတြက အမားျပညသဖအားႏင တြဖကလပေဆာငရန၊

� လ႔အခြငအေရး ခးေဖာကခရသမားအတြက ေရရည စနစတက ေထာကကမႈႏင ျပနလည

ထေထာငမႈေပးေသာ လပငနးစဥမားက အားေပးရန၊

� တငၾကားခကမားလကချခငးႏင စစမးစစေဆးမႈမား ေဆာငရြကျခငးအပါအဝင လ႔အခြငအေရး

ကာကြယေစာငေရာကေရး ဘကေပါငးစက ကငတြယႏငေရး အရပဘကလထအသငးအဝငးမား

ထမ အကအညေတာငးခရန၊

� MNHRC ၏ လ႔အခြငအေရးကာကြယေစာငေရာကေရးႏင ျမႇငတငေရး လပပငခြငအာဏာမား

အေၾကာငးက ဖယကဥခ၊ ထခကလြယအသငးအဝငးမား၊ အထးသျဖင တငးရငးသားလနညးစႏင

ဘာသာေရးလနညးစ အသငးအဝငးမားအား ပညာေပးႏငေရးအတြက ေကးလကေဒသမားတြင

ရငးျမစ လလေလာကေလာကျဖင ႐းခြမား ပမဖြငလစရန၊

� ထတေဝေသာ စာေစာင စာတမးအားလးက ျမနမာစာအျပင အျခားတငးရငးသား ဘာသာစကား

မားျဖင ျဖစႏငသမ ဘာသာျပနထတေဝၿပး သကဆငရာအသငးအဝငးမားသ႔ ကယကယျပန႔ျပန႔

ျဖန႔ခေရး လပေဆာငရန၊ ႏင

� အရပဘကလထ အဖြ႔အစညးငယမား၊ ေအာကေျခ လထအေျချပအဖြ႔အစညးငယမားႏင

ပမထေတြ႔ ဆကဆမႈမား လပေဆာငရန။

ႏငငတကာအလရငအသငးအဝငးသ႔

� MNHRC ထေရာက အားေကာငးလာေစေရးအတြက ေကာမရငဥပေဒ ျပငဆငျခငးႏင

အရပဘကလထ အဖြ႔အစညးမားအား အသအမတျပကာ လပငနးနယပယ အဝနးအဝငး

63 မယရဒါေၾကညာခကတြင ေရရညတညတေသာ ဖြ႔ၿဖးတးတကေရးရညမနးခကမားက ေဖာေဆာငရာတြင NHRI မား၏ အခနး

က႑က ေဖာျပထားၿပး ဘလဂရတမမားတြငမ NHRI မားႏင ဥပေဒျပေရးအေဆာကအအ မညသ႔ တြဖကလပေဆာင သငေၾကာငးက

ေဖာျပထားသည။

46

ဖြငေပးျခငးတ႔ လပေဆာငရန လႊတေတာႏင အစးရက တကတြနးအားေပးရန၊

� ေကာမရငဥပေဒျပငဆငေရးႏင MNHRC လပေဆာငရန လအပေသာ ျပျပငေျပာငးလမႈမား

ျပ႒ာနးေပးေရးအတြက MNHRC မ အစးရႏင လႊတေတာအား စညး႐းလႈ႔ေဆာရာတြင

ထေရာကေစေရး အေထာကအကေပးရန၊ ႏင

� MNHRC အျပညအဝ ထေရာကမႈရလာၿပး ပါရအေျခခမမား၊ ဘလဂရတမမား၊ မယရဒါ

ေၾကညာစာတမး၊ အဒငဘာရာေၾကညာစာတမး စသညတ႔အပါအဝင အမးသားလ႔အခြငအေရး

ေကာမရငမားႏငသကဆငသည အျခားေၾကညာခကမား၊ အေျခခမမားအားလးႏင ကကညေရး

အာမခႏငရနအတြက အရပဘကလထအဖြ႔အစညးမား၏ လ႔အခြငအေရးလပေဆာငမႈႏင

အားထတမႈမားက အားေပးေထာကခရန။

ျပညတြငးအရပဘကလထအဖြ႔အစညးမားသ႔

� MNHRC ၏ ထေရာကမႈတးျမႇငႏငေစေရးႏင ေကာမရငဥပေဒ ျပငဆငေရးအတြကလႈပရားမႈ

လပေဆာငရန၊ ႏင

� MNHRC ႏင တကကြစြာ ထေတြ႔ဆကဆျခငး၊ MNHRC ၏ စြမးေဆာငမႈက ေစာငၾကညေလလာျခငး၊

၎၏လပပငခြငအာဏာ အေကာငအထညမေဖာႏငသည အေျခအေနမားက ေထာကျပျခငး

(ဥပမာ - ျပနာရပမားက မဒယာမားႏင ႏငငတကာလ႔အခြငအေရးယႏရားမားက အာ႐စက

လာေအာင လပျခငး)၊ ႏင အခငအမာ အၾကျပတကတြနးခကမား ေပးျခငးတ႔ျဖင MNHRC ၌

တာဝနယမႈ တာဝနခမႈ ရလာေစေရးတ႔ လပေဆာငရန။

ထပမသရလပါကဆကသြယရန

ေရ႕ေျပးအသအဖြ႔

www.progressivevoicemyanmar.org

[email protected]