PersPektiva Europiane Per Shqipetaret

7/29/2019 PersPektiva Europiane Per Shqipetaret

1/51

Tiran, 2012

PersPektivaevroPianee shqiPris

Perceptime dhe Realitete 2012


2/51

Instituti i Studimeve Ndrkombtare2

Botues: Instituti i Studimeve NdrkombtareRruga Andon Zako ajupi, Nr. 20/5, Tiran, Albania

Tel. + 355 4 22 48 853. Fax: +355 4 22 70 337

E-mail: [email protected]

URL: http://www.aiis-albania.org

Editor: Aber Rakipi PhD

Autor: Aba ea

Redaktimi anglisht: Eea Shs

Redaktimi shqip: Eida Sqapi

Prkthimi: Dhiier Gdede, Efrid Isai

Grafka: Buar Karshi


3/51

Perspektiva Evropiane e Shqipris:Perceptime dhe Realitete 2012 3

FALNDERIME

Instituti i Studimeve Ndrkombtare dshiron tu shpreh faln-derimet e tij institucioneve t mposhtme t cilat mbshtetnprojektin Perspektiva evropiane e Shqipris - Perceptime dheRealitete 2012

- Agjencia Austriake e Zhvillimit (ADA), Delegacioni i BE nShqipri, Fondacioni Friedrich Ebert, Zyra e Tirans, FondacioniShoqria e Hapur pr Shqiprin.


4/51



5/51


tryeza e lnds

HyRjE 7Shnime krahasuese 10

PRmBlEDHjE 15

Mbshtetja dhe rndsia: thik me dy presa 15

Progresi: vlersimi i luhatjeve 17

Faktort dhe institucionet: nga partit te ekzekutivi,

kthimi te normaliteti 18Partnert ndrkombtar: vlersimet e qndrueshme - nj lajm i mir 19

Partnert rajonal: vlersimi mesatar, prve Kosovs 21

Heqja e vizave: ndikimi n jetn e prditshme t shqiptarve 21

Njohurit dhe burimet e informacionit: rndsia e medias

nuk mund t mbivlersohet 22

REKomAnDImE 24

Pronsia lokale: rritja e prgjegjsis n zgjedhjet e vitit 2013 24

BE dhe institucionet e saj: nj qasje m strategjike pr kushtzimin 25

Bashkpunimi rajonal: besim dhe transparenc pr marrdhnie

m t mira mes fqinjve 26

Njohurit dhe informacioni: intensikim dhe larmi 26

GjEtjE DHE AnAlIzA 29

Njohuri dhe burime informacioni 29

Mbshtetja dhe arsyet 31


6/51


Progresi dhe gatishmria 35

Partnert rajonal dhe ndrkombtare 37Faktort dhe Institucionet 39

Lvizja e Lir 43

mEtoDoloGjIA 45

Hartimi i pyetsorit 46

Puna n Terren 47

Kuzimet dhe Pikat e Forta t Sondazhit 48

PRSHKRImI I KAmPIonIt 49


7/51


hyrje

Instituti i Studimeve Ndrkombtare (ISN) i sjell lexuesit edicioninsondazhit t prvitshm Perspektiva evropiane e Shqipris prvitin 2012, nj studim i rndsishm, si pjes e Programit Evropian,i cili sht nj nga programet kryesore t veprimtaris s ISN-s. Pas9 vjetsh pune t kujdesshme pr mbledhjen, raportimin, analizndhe interpretimin e perceptimeve dhe pritshmrive t publikutshqiptar prsa i prket BE-s dhe procesit t integrimit europian, ISN

ka tashm nj prvoj m t pasur dhe ka krijuar nj reputacion tmadh si me institucionet vendore, ashtu dhe me ato ndrkombtare,duke iu ofruar atyre t dhna dhe rekomandime praktike n lidhjeme rritjen e mtejshme t pjesmarrjes s qytetarve shqiptar nprocesin e integrimit evropian.

Objektivi kryesor i ktij studimi vazhdon t jet rritja dhe konsolidimii pronsis lokale t procesit t integrimit, pasqyrimi i shqetsimevet qytetarve, si dhe prqami i politikave lokale dhe evropiane nmnyr q ato t jen m efektive n kontekstin e integrimit. ISNgjithmon ka respektuar nj politik t fort transparence dhe ka brt gjitha prpjekjet pr t garantuar nj shprndarje t prshtatshmet rezultateve t sondazheve dhe rekomandimeve, duk shkuarprtej mekanizmave tradicionale t fokusuara n kryeqytet. Kt vit,ISN zbatoi nj strategji t ndryshme pr t shprndar rezultatet e

sondazhit, duke paraqitur disa gjetje kye n nj konferenc shtypinj dit prpara publikimit t Progres Raportit, duke e shfrytzuarndjeshmrin e lart t medias pr t pasur nj ndikim m t madhpublik. Padyshim, ky vit shnon edhe nj bashkpunim m t


8/51


frytshm midis ISN-s dhe medias n Shqipri, pr sa i prket faktit

q raportit t jet m i lexueshm dhe pr nj audienc m t gjer nShqipri1). Media e ka vlersuar dobin e ktij raporti dhe ka shprehurdshirn pr ti bashkuar prpjekjet n dhnien e nj informacioni mcilsor pr publikun prsa i prket integrimit evropian.

Studimi i prvitshm i Institutit t Studimeve Ndrkombtare(ISN) u realizua n nj kontekst t veant, q u karakterizua ngadebatet pr statusin me t gjitha zhvillimet politike dhe vendimete aktorve politik, q kaluan prmes lups s vlersimit t muajittetor, i lidhur me faktin nse Shqipris i duhej dhn apo jo statusii vendit kandidat. Ky faktor i dha ngjyrimin shum prej aktivitetevemediatike rreth politiks shqiptare dhe hyri me forc n zhargoninpopullor pr faktin se vendimi pr statusin kt vit prkon me 100vjetorin e Shpalljes s Pavarsis s Shqipris, pra, me ditlindjen e100-t t shtetit t pavarur shqiptar.

Vmendja e madhe e medias dhe raportimi i dinamikave t procesitt integrimit, si dhe kontekstualizimi i shum zhvillimeve sipasdebatit t integrimit, sht materializuar n nj ndrgjegjsim mt madh t publikut shqiptar pr procesin e integrimit dhe statusinaktual. Megjithat, nj intensitet i till i medias, bashk me nj llojraportimi mjaft t kushtzuar, n disa raste ka prodhuar nj klimkundrshtuese, si ishte diskutimi i imuniteteve, duke e bazuar

raportimin mbi kt zhvillim dhe jo n kontekstin e reformavet nevojshme, si dhe duke e prezantuar at m tepr si dika qkrkohet nga Brukseli.

Q nga nntori i vitit t kaluar, marrveshja politike midis forcavekryesore politike e ka zhvendosur procesin e integrimit nga

1. Konferenca e shtypit e ISN u prcoll nga stacionet m t rndsishme

televizive n Shqipri, si dhe nga kanali evropian France 24. Pr disa shembujt raportimit t medias vendase shikoni: Ora News http://www.youtube.com/watch?v=s-SZ0CqNrG4&feature=youtu.be; dhe Vizion Plus http://www.youtube.com/embed/5ePBB0aTRP0


9/51


qorrsokaku i rrezikshm dhe ka shnuar progres t konsiderueshm

n miratimin e legjislacionit t nevojshm, si dhe n caktimin ezyrtarve n vendet vakante. Zhvillime t tilla si miratimi i reformszgjedhore n parlament, heqja e imuniteteve, si nj nga pengesatm t mdha pr hetimet e zyrtarve t nivelit t lart, si edhe njnumr ligjesh t miratuara me shumice prej 3/5-tash, kan qendisa nga rezultatet kye t dialogut t rilluar midis mazhorancsdhe opozits. Sidoqoft, ky dialog pati ndalesat e tij t sforcuara nver me zgjedhjen e nj presidenti jo konsensual, me nj shumic tthjesht2).

N dimensionin ekonomik, pritshmrit pr nj rritje makroekonomikejan rivlersuar n zbritje, ndrsa problemet q lidhen me konsumine pakt vazhdojn. Debati midis qeveris dhe opozits prsa i prketdy alternativave pr metodn e taksimit t shesht dhe progresiv shtintensikuar gjat vitit. shtjet ekonomike kan qen n qendr t

ndjeshmris qytetare, duke marr parasysh faktin se ky sht njvit q i paraprin vitit zgjedhor3). Nga prvoja e mparshme e ISN-s,kur afrohet koha e zgjedhjeve, ndjeshmria dhe vmendja e njerzvezhvendoset te shqetsimi pr zgjedhjet.

N prgjithsi, konteksti ka qen n mnyr t ndjeshme m pozitivse vitin i kaluar kur ngri politik, i prkeqsuar nga ngjarje si ajoe 21 janarit dhe problemet n zgjedhjet elektorale n maj, i dha nj

goditje t rnd procesit t integrimit. Progresi i arritur kt vit e rritipritshmrin e qytetarve se nga Brukseli do t vinin lajme t mira.

2. Bujar Nishani u zgjodh President n raundin e 4-t me 73 votat e depu-tetve t mazhorancs. Progres Raporti e paraqiti kt zhvillim si alim tdialogut politik. Komisioni Evropian, Progres Raporti Shqipri 2012, f. 6http://ec.europa.eu/enlargement/pdf/key_documents/2012/package/al_rapport_2012_en.pdf

3. Sondazhi u krye n prill, n momentin kur ky raport po shkruhej, fokusi mbizgjedhjet po shtohej meqense raundi i ardhshm i zgjedhjeve t prgjithshmesht n gjysmn e par t vitit q vjen.


10/51


sht interesante t vihet re fakti se pavarsisht nga motivi mjaft i

dukshm, kryesor, i 100 vjetorit t Pavarsis s Shqipris, si dheretorikat e shpeshta t grupimeve t reja politike4), n mbshtetjenpr integrimin evropian nuk ka pasur ndonj inuenc negative,prkundrazi, vendimi pr statusin shum shpesh sht prkuzuarsi nj motivim simbolik pr Shqiprin duke pasur parasysh kt vitt rndsishm.

Shnime krahasuese

4. Pr shembull, Aleanca Kuq e Zi, nj parti e themeluar vitin e kaluar, kaprdorur nj retorik t fort, veanrisht n lidhje me Greqin.

Instituti i Studimeve Ndrkombtare e ka matur mbshtetjen prBE-n dhe procesin e integrimit q nga viti 2003 dhe si rrjedhoj,disa krahasime jan t nevojshme pr t pasur nj panoram t plotmbi ndryshimet n fushn e perceptimeve mbi integrimin evropiant vendit.


11/51


Mbshtetja pr antarsimin e Shqipris n BE vazhdon t jet e lart,

shum e lart, krahasuar jo vetm me antart e rinj, por edhe me atat cilt aspirojn t jen pjes e Bashkimit Evropian n t ardhmen.sht mjaft interesante te konstatohet se edhe n kushtet e rritjes seeuroskepticizmit anemban Evrops, kjo edhe pr shkak t krizsekonomike, n veanti krizs s eurozons, q ka tronditur besiminn t ardhmen e projektit evropian, qytetart shqiptar jan entuziastdhe mbshtets t akt t antarsimit t vendit t tyre n BE.

Gjat nj dekade, gjat s cils Shqipria arriti t siguronte nj stabilitetzhvillimi, duke ln prapa nj cikl krizash kronike, mbshtetja eqytetarve t saj pr projektin evropian ka qen popullor n mnyrspektakolare dh, si tham, i pakrahasueshm me vende t tjera.

Kshtu, q nga matja e par e perceptimeve dhe opinionit q shqiptartkan pr integrimin n BE, n vitin 2003, mbshtetja pr antarsim

asnjher nuk sht ulur nn 80 pr qind, nj nivel mbshtetjeje q nuksht arritur asnjher n asnj vend antar ose jo antar t BE-s.

N vitin 2009 u vu re nj ulje relative e mbshtetjes (nga 95 pr qindm 2008, n 88,7 pr qind n vitin 2009) ka u supozua se mund tishte llimi i nj skepticizmi n shoqrin shqiptare pr procesine integrimit evropian, nj prirje shoqruese n pothuajse t gjithhistorin e zhvillimit t Bashkimit Evropian. Pr m tepr shpresa

ishte se kjo ulje do t paralajmronte nj kuptim t qart t procesitdhe t rrugve e faktorve q e prgatisin nj vend pr antarsimn Bashkimin Evropian.

N perspektivn e domosdoshmris t modernizimit t shoqris,n fakt, duhet thn t emancipimit t shoqris shqiptare, votakundr antarsimit mund t ishte e dobishme dhe e domosdoshme

n dy aspekte: e para, sepse mund t inkurajonte nj debat lidhurme integrimin evropian dhe e dyta, n nj rrafsh m t gjer, at tshoqris, mund t prbente llesat pr kultivimin e nj mendimikritik n shoqrin e prapambetur dhe kryesisht rurale shqiptare.


12/51


Por argumentet dhe supozimet e msiprme fatkeqsisht u hodhn

posht vetm nj vit m von. Rezultatet e sondazhit m 2010 tregoninpothuajse t njjtn mbshtetje 93.4 pr qind, pothuajse t ngjashmeme vitet e mparshme (2006, 2007 e 2008)

M 2011 vota pro pr antarsimin e Shqipris n BE duket se arrinkuotn m t ult gjat dhjet vjetve t fundit, por gjithsesi sht njvot popullore me 80.7 pr qind dhe si tham, e pakrahasueshmepr do vend antar ose jo antar i BE-s.

Kjo pik e ult e mbshtetjes pr antarsimin e Shqipris nasnj rast nuk mund t shpjegohet me ndonj ndjenj skepticizmipr dobin dhe mundsin e antarsimit t Shqipris n BE dheaq m pak me llimin e nj kundrshtie ideologjike ndaj BE-s dheprocesit t integrimit. Arsyeja e rnies s mbshtetjes n 80.7 pr qindu argumentua me t drejt me heqjen e regjimit t vizave me vendet

antare t BE-s.Shpresa ishte se prsri, me heqjen e regjimit t vizave, mbshtetjapr antarsim n BE do t ishte m normale, pra, m e ult dheargumenti themelor i pakundrshtueshm n at koh ishte seshqiptart e identikonin antarsimin n BE dhe gjith procesine integrimin evropian me mundsin e lvizjes s lir dhe ksisojmbshtetja ishte popullore.

U shpresua prsri se, nj mbshtetje normale, e ngjashme mevendet e tjera, do t paralajmronte nj mendim kritik n shoqrinshqiptare, larg rezultateve totalitare me m shume se 90 pr qind,t cilat t kujtojn rezultatet e zgjedhjeve gjat regjimit komunist.Po kshtu nj prirje e till do t sugjeronte nj botkuptim t qarte t duhur t procesit t integrimit dhe prgatitjes s Shqipris prantarsim n BE. Mirpo ulja e mbshtetjes (2011) n kushtet e

mundsis s lvizjes s lir t qytetarve ishte thuajse e paprllshmeose s paku e pamjaftueshme pr t ngritur hipotezat e msiprme tnj qasjeje kritike dhe t botkuptimit t procesit si nj seri reformash


13/51


t brendshme, q transformoj shoqrin, politikn, ekonomin,

funksionimin e shtetit dhe t demokracis.

Me sondazhin e ktij viti (2012) kemi konrmimin e plot se mbshtetjapr antarsim n BE sht popullore, unike, gati totalitare. N njreferendum t mundshm, 86.7 pr qind e shqiptarve do t votoninpro antarsimit t Shqipris n BE.

Shpjegimi dhe interpretimi i ksaj mbshtetjeje, jasht do krahasimi

me vendet e tjera, sht i domosdoshm prtej kuriozitetit akademik/shkencor. M posht kemi radhitur disa argumente q mund tshpjegojn dhe interpretojn kt mbshtetje t vazhdueshme nShqipri.

S pari, dhe m kryesorja, spektri politik shqiptar nuk prfshin asnjparti, organizat, apo individ me inuenc q ka qen kundr projektitt antarsimit, edhe pse vitet e fundit jan shfaqur zra kritik.

Kritika ka pasur m shum t bj me procesin e integrimit se sa kame BE-n apo vet perspektivn e hyrjes n BE.

S dyti, shpjegimet mbi prfitimet q shqiptart i atribuojnantarsimit n BE jan shum t larta dhe shpesh jo reale. Gjithsesi,ato prbjn shtysa t fuqishme pr mbshtetje. Pr m tepr, vetantarsimi n BE do t nnkuptonte fundin e tranzicionit post-komunist nga pikpamja sociale.

Vota pothuajse unanime e shqiptarve pr antarsim n BE mundt lidhet edhe me kulturn politike t shoqris, e cila zakonishtka frik t deklaroj haptazi at far mendon dhe mund t jetveanrisht e friksuar pr t folur kundr asaj q thot qeveria dheopozita, s bashku me median, OJQ-t, institucionet krkimore,institucionet fetare, prfshir ktu edhe ambasadort, t cilt ngashum shqiptar shihen si shptimtar, prvese si gura udhheqse.

Shoqria shqiptare, n mnyr t uditshme reekton nj kulturpost kolonialiste, pavarsisht nga fakti q Shqipria nuk ka qenasnjher koloni.5)

5. Albert Rakipi, Drejtor Ekzekutiv ISHSN, Interviste Ora News RTV


14/51


S fundi, mbshtetja n nj shkall kaq t gjer, lidhet gjithashtume glorikimin dhe mistikimin e Perndimit n prgjithsi dhe tEvrops n veanti. Kjo mund t prmblidhet n pyetjen retorike:Pse duhet ta kundrshtojm antarsimin n Perndim dhe n Evropn ezhvilluar?

Lista e argumenteve dhe supozimeve pr mbshtetjen pothuajsetotalitare t shqiptarve pr antarsimin n BE sht dika edebatueshme dhe sigurisht q mund t pasurohet.


15/51


Prmbledhje

Mbshtetja dhe rndsia: thik me dy presa

86.5 pr qind e shqiptarve do t votonin pa asnj mdyshje nmbshtetje t antarsimit t Shqipris n Bashkimin Evropian,ndrsa vetm 7 % do t votonin kundr. Niveli i mbshtetjes shtrritur me 6% krahasuar me vitin e kaluar dhe vazhdon t jetdshmi e faktit se Shqipria ka faktorin m t lart mbshtets nperceptimet e popullats n rajon. Pr m tepr, pr 57.5 pr qind e

atyre q u prgjigjn, integrimi evropian sht shum i rndsishmn dimensionin personal, ndrsa pr 1/3 e kampionit sht goxha irndsishm, por jo nj prioritet. Vetm 6 pr qind nuk i japin asnj llojrndsie procesit, duke prfaqsuar kshtu nj kategori t vogl.

Nuk ka asnj dilem mbi faktin se mbshtetja e lart pr antarsiminn BE sht pik s pari pozitive dhe duhet t inkurajoj politikantvendor dhe partit politike ta prdorin kt mbshtetje. Nj numr

reformash, veanrisht ato ekonomike, mund t jen shum trnda nga ana sociale, e megjithat elitat politike n Shqipri kannj shans pothuajse unik pr ti zbatuar duke arsyetuar se ato jant lidhura me prgatitjet pr antarsimin n BE. N mnyr tngjashme, mbshtetja pr projektin e BE-s, mund tu shrbej shuminiciativave dhe projekteve t aktorve t tjer n shoqrin shqiptare,prfshir ktu organizatat e shoqris civile dhe median, por edhekomunitetet fetare.

Kjo mbshtetje duhet t prdoret n mnyrn e duhur nga BashkimiEvropian dhe institucionet e tij, pr aq koh sa BE sht ende i


16/51


angazhuar pr procesin e zgjerimit. Antarsimi n BE ka qen forca

kryesore nxitse pr rindrtimin e shtetit shqiptar, n mnyr tngjashme me vendet e tjera t rajonit t Evrops Juglindore, t cilatjan frymzuar nga e njjta shtys. sht e rndsishme t prmendimfaktin se ajo ka shrbyer gjithashtu si nj platform pr ndrtimin epaqes, pr t nxitur ribashkimin dhe forcimin e besimit midis shteteven Ballkan, prfshi ktu dhe Shqiprin.

Kjo paqe dhe ky ribashkim sht ende i paprfunduar n Ballkandhe n Shqipri, pavarsisht se nuk kemi pasur prvojn negative tkonikteve etnike, t cilat lan shenj n vendet e ish-Jugosllavis.Kto vende duhet ende t bien dakord me t kaluarn dhe t bjnnj ndarje t qart me ato cilsi t kaluara, t cilat nuk i prkasinthemeleve t kulturs evropiane.

BE mund ta prdor kt mbshtetje t madhe n Shqipri dhe n vende

t tjera t rajonit, t cilat jan po aq t interesuara pr progresin n rrugne integrimit, veanrisht n kontekstin e zgjerimit t tregjeve evropiane,si opsion ndaj krizs t rnd ekonomike globale, si dhe at t eurozons,e cila duket se do t doj disa koh prpara se t zgjidhet.

Arsyeja pse kjo mbshtetje madhore pr integrimin evropian mundt jet e keqe pr procesin lidhet m s shumti me nj keqkuptimt madh t procesit t integrimit.

Ky proces vazhdon te shihet m s shumti si i jashtm, i lidhur mepolitikn e jashtme, si nj marrdhnie me nj aktor t jashtm dhe josi nj proces transformues pr vet Shqiprin. Pr ta ilustruar kt,mund t shihen pritshmrit e qytetarve shqiptar pr sa i prket asajq ata besojn se do t vij (n vend q ti paraprij) me antarsimin:zgjedhje t lira dhe t ndershme, sistem gjyqsor funksional, m

pak korrupsion, m shum sundim ligji etj. T gjitha kto shtjejan n fakt parakushte dhe probleme strukturore madhor,e t cilatShqipria duhet ti trajtoj shum m prpara se t bhet i mundurantarsimi.


17/51


Si rrjedhoj, kur shikojm arsyet pr mbshtetje, 28 pr qind thonse presin q standardet e jets t rriten, ndrsa 18 pr qind presinvende t reja pune. Rreth 13 pr qind presin ose m pak korrupsion,ose m tepr drejtsi. Kombinimi i ngadalsimit ekonomik n vend,duke konsideruar edhe krizn e gjer n Evrop, ka inuencuar mbiperceptimet, duke vendosur shqetsimin dhe pritshmrit ekonomiken vend t par.

Pr 40 pr qind t skeptikve (ata q do t votonin kundr) arsyejaprimare sht inacioni i pritshm ndrsa pr pak m shum seereku i tyre, rreziku ndaj identitetit kombtar jan arsyet pr tqen kundr.

Progresi: vlersimi i luhatjeve

Gjysma e kampionit t pyetur (49.1 pr qind) beson se Shqipria nuksht ende gati pr tu futur n BE, ndrsa m pak se 1/3 (30.1 prqind) besojn se ajo sht gati. 1/5 e atyre q u prgjigjn nuk mundti japin nj prgjigje ksaj pyetjeje duke treguar nj lloj konfuzioni.

Shqiptart shfaqen m pak t vendosur kur itet pr faktin nse BEdo t duhet ta antarsoj Shqiprin pavarsisht gatishmris s

saj. Si rrjedhoj, 38% thon se BE nuk duhet ta bj kt prpara seShqipria t jet gati, por nj numr i ngjashm me 37.3% mendojnse BE duhet ta pranoj Shqiprin edhe m prpara se ajo t jetplotsisht e gatshme pr t qen antare. Edhe nj her, 1/3-ta ekampionit nuk i prgjigjet pyetjes.

Kur u krkohet t vlersojn progresin q Shqipria ka br nrrugn e saj drejt integrimit krahasuar me nj vit m par, shumicae kampionit duket se beson se progresi ka qen ose mesatar, ose ipakt.


18/51


Ndrsa 13.4 pr qind besojn se progresi ka qen goxha thelbsor,

pjesa tjetr me 14.4 pr qind, nuk shikon asnj lloj progresi. Njprqindje e kombinuar prej 68 pr qind e vlerson progresin mesatarose t pakt.

T pyetur pr pritshmrit e tyre pr kt vit n veanti, si dhepr statusin e vendit kandidat, shqiptart anonin lehtazi nga anaoptimiste. 39.2 pr qind prej tyre than se prgjigja pr statusinkandidat do t ishte pozitive (pyetsori nuk bri asnj specikim mbi

status t kushtzuar). 1/3-ta e kampionit (33.5 pr qind) nuk besoninse Shqipris do ti jepej statusi kandidat. Prgjigja e plot dhe e sakte ksaj pyetjeje do t jepet n dhjetor, meqense rekomandimet e KE-s kan qen pozitive, por t kushtzuara. 27.2 pr qind nuk mundti prgjigjeshin ksaj pyetjeje ose than se nuk e dinin.

40 pr qind e shqiptarve presin q viti i antarsimit n BE t jet viti

2020, nj dat q sht prmendur shpesh n sondazhet e mparshme.1/3-ta e kampionit, q sht shum optimiste, mendon se antarsimido t ndodh n dy vitet e ardhshme. 12 pr qind mendojn seantarsimi do t ndodh pas vitit 2020 dhe 18 pr qind nuk e din.Numri i njerzve q besojn se Shqipria nuk do t bhet asnjherantare e BE-s ka rn n mnyr t ndjeshme nga viti i kaluar derin nj grup t vogl t paprllshm me 3 pr qind.

Faktort dhe instucionet: nga part te ekzekuvi, kthimi tenormalite

Tre faktor ky jan veuar nga rreth 40 pr qind e t intervistuarveduke i dhn atyre rndsin m t madhe mbi inuencn q kanmbi vet procesin e integrimit si dhe t ritmeve t tij. Politika shqiptare(44 pr qind), ekonomia shqiptare (40 pr qind) dhe zgjedhjet e liradhe t ndershme (41 pr qind) jan n krye t lists s perceptimevet qytetarve kur pyeten pr faktort q ndikojn mbi integriminevropian.


19/51


Zgjedhjet e lira dhe t ndershme i rikthehen vlersimit, pasi vitin

e kaluar nuk u prmendn dhe aq shpesh. Afrimi i vitit elektorale ka rritur ndjeshmrin e qytetarve drejt zgjedhjeve prpara seKE ti vendoste ato si nj parakusht pr hapjen e negociatave prantarsim.

Faktort t cilt konsiderohen si m pak t rndsishm pr ktproces vazhdojn t jen t njjtt si n vitet e kaluara: prbrja fetaree shqiptarve dhe konteksti rajonal, t zgjedhur nga 14 dhe 13 prqind si faktor tejet t rndsishm.

Kur analizohen institucionet, qytetart duket se jan t ndrgjegjshmpr konsensusin e arritur midis dy kampeve kryesore politike, dukedal ksisoj nga kriza politike. Si rrjedhoj, ndrsa vitin e kaluarqytetart u jepnin rndsi t madhe partive politike si institucione printegrimin evropian, kt vit 42.3 pr qind e caktojn prgjegjsin

dhe rndsin atje ku dhe duhet, te ekzekutivi, pra, te qeveria. 21 prqind zgjedhin Parlamentin si institucionin m t rndsishm, ndrsavetm 18 pr qind vazhdojn t mendojn se partit politike jan atot cilat kan m shum rndsi n procesin e integrimit evropian tShqipris.

Partnert ndrkombtar: vlersimet

e qndrueshme - nj lajm i mir

Niveli i vlersimit q shqiptart kan pr marrdhniet me BE-n,SHBA-n dhe organizata t rndsishme ndrkombtare si NATOdhe OKB, nuk ka ndryshuar shum. Vit pas viti, Bashkimi Evropianrikonrmohet si partneri strategjik dhe kt vit mendohet i till nga79.8 pr qind e t intervistuarve. Ai ndiqet nga afr nga SHBA, me 78.8

pr qind e t intervistuarve, q besojn se marrdhniet me SHBA-njan t nj rndsie t jashtzakonshme.


20/51


21/51


Partnert rajonal: vlersimi mesatar, prve Kosovs

Ndrsa 76 pr qind e t anketuarve jan pr nj vmendje m t fortdhe thelbsore n marrdhniet me Kosovn, kur bhet fjal prvendet e tjera t rajonit, ky vlersim i madh bie n nivelin rreth 40pr qind. Mbshtetja ndaj marrdhnieve me Kosovn sht rriturnga 63 pr qind vitin e kaluar, me dhjet pik t plota prqindjeje,duke sinjalizuar ndikimin e pranishm t diskursit nacionalist gjatgjith vitit.

Kshtu, 45 pr qind e shqiptarve i japin t njjtn rndsi strategjikeMalit t Zi, Maqedonis dhe 37.7 pr qind Kroacis. M pak tanketuar, pothuajse ereku i kampionit mendojn t njjtn gj prBosnjn.

Vetm 15.5 pr qind duket se mendojn q marrdhniet duhet tforcohen me Serbin. Marrdhniet me Serbin mbeten problematiken perceptimin popullor. Vitin e kaluar, nj shifr prej 36 pr qinde shqiptarve nuk mendonin se marrdhniet midis Shqipris dheSerbis kishin ndonj rndsi, ndrsa kt vit kjo kategori ka rn n25 pr qind, duke i dhn edhe m pak rndsi.

N prgjithsi, shqiptart i japin m shum rndsi marrdhnieve me

vendet dhe bashkimet e tjera perndimore. N nj sondazh tjetr, tkryer nga ISN pr t vlersuar dinamikn e tranzicionit n Shqipri1,nj e pesta e kampionit u prgjigj se siguria e Shqipris krcnohejnga dy fqinjt e saj, duke i dhn Serbis dhe Greqis pothuajse tnjjtn pesh n at perceptim.

Heqja e vizave: ndikimi n jetn e prditshme t shqiptarve

Gjysma e qytetarve t intervistuar kan udhtuar gjat gjashtmuajve t par t vitit 2012 n nj shtetet e zons Shengen dhe


22/51


shumica e tyre kan zgjedhur Italin (35 pr qind) dhe Greqin (32

pr qind), pasuar nga Gjermania (15 pr qind) dhe Franca (8.5 prqind). Destinacionet e prgjithshme korrespondojn natyrshm medy vendet fqinje, ku jan vendosur pjesa m e madhe e emigrantveshqiptar dhe shpjegojn prse shumica e t anketuarve prmendintakimin me familjart si qllimin kryesor t udhtimit t tyre.

Lvizja e lir vazhdon t ndikoj shum n jetn e shqiptarve tzakonshm. Pr pjesn e tyre m t madhe (34 pr qind) mundsia

pr t vizituar miqt dhe familjart sht kye pr vlersimin e tyre,ndrsa pr t tjert (19 pr qind) ajo siguron nj lehtsi pr t kaluarpushimet dhe ekskursionet jasht shtetit. Nj n dhjet shqiptar tintervistuar gjithashtu prmend faktin e rndsishm se udhtimi paviza i bn ata t ndihen t barabart me njerzit e tjer n Evrop.

Njohurit dhe burimet e informacionit: rndsia e medias nukmund t mbivlersohet

Pjesa m e madhe e shqiptarve kt vit duket se sht m einformuar mbi statusin e Shqipris nprocesin e integrimit evropian,ndoshta fal rritjes s mbulimit mediatik. Kshtu, rreth 62 pr qindt shqiptarve e kan identikuar sakt vendin e tyre si nj vendkandidat potencial ndrsa 27.5 pr qind than se Shqipria shttashm nj vend kandidat. Numri i njerzve q thon se Shqipriasht nj antar i BE-s ka rn n nj prqindje t paprllshme.

Ky prmirsim n informacionin baz vjen m s shumti si rezultat imbulimit intensiv, pothuajse t prditshm t medias ndaj procesevepolitike n Shqipri, prshtatur n gjuhn e integrimit dhe statusit.Shkalla e lart e politizimit t shum shtjeve, t cilat u prezantuan

dhe diskutuan ose si plotsimi i kushteve pr statusin ose sikrcnime ndaj shanseve pr marrjen e statusit, i ka br njerzitm t vetdijshm pr statusin n vetvete.


23/51


Media tradicionale sht burimi kryesor i informacionit rreth BE-s

dhe procesit t integrimit pr pothuajse gjysmn e kampionit, pasuarnga rreth 27% q prdorin internetin si informuesin e tyre kryesor.Nj n dhjet shqiptar ka marr informacion rreth shtjeve tlartprmendura n shkoll ose si rrjedhoj e aktiviteteve shkollorendrsa Qendrat Informuese t BE-s prmendeshin vetm nga 3% et anketuarve.


24/51


rekomandime

Pronsia lokale: rritja e prgjegjsis n zgjedhjet e vit 2013

Niveli i mbshtetjes pr integrimin sht srish i lart, krahasuarme nj rnie t vogl q u vu re vitin e kaluar si pasoj e heqjes svizave q n mnyr t natyrshme dobsoi nj stimul t fuqishm prmbshtetjen. Normalizimi i skens politike brenda vendit reektohetgjithashtu n prgjigjet e dhna nga qytetart kt vit. Kshtu, ne

kemi nj kthim t sigurt n normalitet n mnyrn sesi qytetartprjetojn dhe vlersojn procesin e integrimit, e nevojshme pr tpretenduar edhe nj her se qeverisja e mir vendore sht jetike prprocesin. Ndrsa kriza politike e thelloi nevojn pr nivel t lartndrhyrjeje, klima politike tani ka nj dritare mundsie, t paktnderi n llimin e fushats elektorale, pr nj qasje t fokusuar drejtqeverisjes vendore.

Zhvillimi i zgjedhjeve t lira e t ndershme nuk sht vetm njparakusht pr hapjen e negociatave pr pranimin, por, ajo q shtm e rndsishme, sht gjykuar nga vet qytetart shqiptar si njfaktor i rndsishm q ndikon mbi integrimin dhe aktort politikduhet t marrin prgjegjsin maksimale pr t siguruar nj proceselektoral normal dhe t besueshm.


25/51


BE dhe instucionet e saj: nj qasje m strategjikepr kushtzimin

Bashkimi Evropian dhe institucionet e tij duhet t ndahen nga njqasje formale, kur bhet fjal pr marrdhniet e tyre me Shqiprindhe vendet e tjera kandidate. Pr shembull, pjesa m interesante dherndsia q i jepet nxjerrjes s legjislacionit t ri dhe miratimit tlegjislacionit evropian, nuk mjafton dhe shpeshher sht orientuese.Dhe nse procesi reduktohet vetm n legjislacion, kjo mund t jetgjithashtu shum e dmshme.

Vetm prkthimi dhe adoptimi i ligjeve evropiane (acquiscommunautarie) n Shqipri, (ashtu si dhe n do vend tjetrkandidat ose kandidat potencial) thjesht nuk mjafton. N shumraste legjislacioni mbreslns evropian nuk sht i aplikueshm

n kontekstin lokal; s pari, sepse i mungojn aktet nnligjorepraktike dhe instrumentet e tjera detyruese dhe s dyti, nuk merrn konsiderate vullnetin ose kulturn politike, t cilat kan akomanevoj t msohen me respektimin dhe zbatimin e ligjit.

Pr m tepr, n rastin e Shqipris nevojitet nj prqendrim m imadh mbi shndetin e demokracis dhe shrbimet publike (arsimidhe kujdesi shndetsor), si dhe mbi faktor t tjer, t cilt jan t nj

rndsie primare, t till si shkatrrimi i mjedisit q po bhet gjithnje m urgjente. N mnyr q parimi i kushtzimit t sjell prtimepr vendin, ai duhet t pasqyroj m mir nevojat dhe problemet realen terren. Progresi nuk sht thjesht nj list kontrolli n letr dheBE duhet ta trajtoj t gjith situatn n fjal n Shqipri, nj situatkjo q mund t ket nevoj pr nj kuadr m t gjer se sa ai q naparaqitet te 12 prioritetet.

Ndrkoh q nuk sht marr akoma vendimi nal mbi statusin, icili ngelet i kushtzuar n disa reforma kye deri n dhjetor, ndikimii plot i fuqis transformuese t BE-s ngelet akoma pr tu par me


26/51


llimin e prpjekjeve pr t mundsuar nisjen e negociatave. Ndaj,

nj akordim pozitiv mbi kushtzimin pr Shqiprin sht akoma imundur.

Bashkpunimi rajonal: besim dhe transparenc pr

marrdhnie m t mira mes fqinjve

Rndsia vazhdimisht e ult dhe ndonjher gjykimi negativ prfqinjt rajonal t Shqipris duhet t trajtohet nga aktort e politikss jashtme, n bashkpunim me median, shoqrin civile dhe sistemine arsimit. Shpeshher Shqipria lavdrohet pr rolin e saj si nj aktorepolitike konstruktive dhe stabilizuese n Ballkanin Perndimor.Gjithsesi, duket se qytetart e thjesht jan indiferent ose kanqndrime negative, kundrejt shum vendeve n rajon. Rndsia emarrdhnieve miqsore dhe ekonomike me t gjith partnert n

rajon duhet t behet e prekshme edhe pr publikun. N fushn eintegrimit evropian, konteksti rajonal sht m i rndsishm ngasa e mendojn qytetart.

Pr m tepr, edhe n munges t nj shtyse si synimi i prbashktpr tu br antar t BE-s, lidhjet politike, ekonomike dhe kulturoreme fqinjt duhet t prmirsohen pr t mirn e vet vendeve. Ndaj,

projektet dhe iniciativat n nivel lokal dhe mes kategorive t ngjashmet shoqris (artistve, akademikve, etj.) duhet t mbshteten ngadonatort dhe duhet t bazohen n pronsin lokale.

Njohurit dhe informacioni: intensikim dhe larmi

Pavarsisht nga prmirsimet e ndjeshme n prgjigjet e dhna

nga qytetart, konfuzioni dhe mungesa e njohurive jan akoma tdukshme edhe n pyetjet m t thjeshta q synojn t identikojnstatusin e Shqipris n lidhje me BE-n. Ndrkoh ne shohim nj


27/51


konfuzion akoma m t madh n prgjigjet lidhur me faktort q

ndikojn n procesin e integrimit. N t njjtn koh shohim njkmbngulje n pritshmrit aspak realiste dhe n ngatrrimin eparakushteve me prtimet.

Pyetsori identikon median dhe internetin si dy burimet m trndsishme, ndaj dhe bhet e qart se intensikimi i shprndarjes sinformacionit nprmjet ktyre dy rrugve sht m se i mirpritur.Megjithat, rritja e kapaciteteve te gazetart, redaktort dhe analistt

duhet t bashkrendohet me kto prpjekje n mnyr q cilsia tprmirsohet paralelisht me sasin e njohurive dhe njkohsisht tshmangen konceptet e gabuara. Rritja e kapaciteteve gjithashtu mundt orientohet drejt prdorimit t nj gjuhe m t thjesht dhe krijuesepr ta transmetuar mesazhin sa m me sukses.

Progres Raporti duhet t trajtohet gjithashtu si nj dokument icili duhet t shpjegohet, t diskutohet dhe t mundsoj nj debat

konstruktiv. Kjo n vetvete do t kthehej n nj instrument funksionalpr t promovuar integrimin nga brenda vendit. Gazetart dheanalistt mund t jen pjesmarrsit kryesor n kt lloj debati.Trajnimi i gazetarve q mbulojn shtjet n lidhje me integriminprbn nj nevoj urgjente, q krkon nj plan afatmesm.

Duhet t ket studime anketash analitike m t shpeshta dhe m tlarmishme. Delegacioni i BE-s dhe strukturat e qeveris qendrorekan interes t vlersojn perceptimet dhe pritshmrit e integrimitn nj mnyr profesionale e t paanshme, ndaj dhe ata duhet tmbshtesin iniciativat q kan pr synim pronsin lokale t procesit.Prve vlersimeve makro n shkall kombtare, si studimi n fjal,duhet t ket anketa t tjera me grupe interesi specike n kategorishoqrore t ndryshme, duke lluar me komunitetin e biznesit, icili sht i prfshir drejtprsdrejti si pal e interesuar, si dhe meekspertt n fushn e arsimit.

Mbulimi i nevojave t publikut nga ana e shoqris civile duhet tprmirsohet me veprime m t fokusuara dhe ndoshta n nivel m


28/51


lokal, duke u zgjeruar prtej aktiviteteve n kryeqytet dhe duhet t

punohet me sektorin e arsimit pr t rritur njohurit n kt drejtimte grupmoshat e reja.

Shkolla sht nj nga vendet m t prshtatshme pr t msuar mbiBE-n e megjithat prmendet vetm nga nj prqindje e vogl (mpak se 10 pr qind) e t intervistuarve. T rinjt duhet t jen n qendrt iniciativave. Nisur nga nj kndvshtrim strategjik, programetarsimore duhet t pasurohen me informacion n lidhje me BE-n dheintegrimin. Shkolla duhet t kthehet n nj ambient ku njohurit mbit dyja kto objektiva duhet t ofrohen n nj mnyr sa sistematike,aq edhe krijuese. Ministria e Arsimit ka nj prgjegjsi primareta zhvilloj kt ide, mundsisht n bashkpunim t ngusht meMinistrin e Integrimit dhe me ndihmn e institucioneve akademiket prfshira, si dhe me organizatat e shoqris civile.


29/51


Njohuri dhe burime informacioni

Gjetje dhe analiza

Shqipria sht:

1.3%

9.4%

27.5%

61.7%

VendantariBEs

Nukedi

VendkandidatiBE

s

Vendpotencialpr

kandidatiBEs

Gati 62% e shqiptarve, q prbn dhe shumicn n kt rast, kandhn prgjigjen e sakt pr kt pyetje, si rrjedhoj e faktit q mediaka theksuar n mnyr t prditshme faktin se Shqipria sht dukepritur vendimin pr statusin kandidat. Ky prbn nj ndryshim ngaviti i kaluar, ku shumica e njerzve dhan prgjigjen e gabuar, dukepretenduar se Shqipria e kishte tuar statusin kandidat. Vetm27.5 % japin t njjtn prgjigje kt vit. Ka gjithashtu nj ndryshimpr mir n rnien e numrit t njerzve t cilt thon se Shqipriasht nj antare e Bashkimit Evropian, numr i cili ishte rreth 10%n 2011, por q rezulton statistikisht i paprllshm kt vit. Prsri,ka arsye t besojm se raportimi intensiv nga mediat i debatit pr


30/51


statusin ka ndihmuar n qartsimin e ksaj shtjeje. Afrsisht, 1 n

10 Shqiptar, nuk e di statusin aktual t Shqipris n rrugn e sajdrejt integrimit.

Burimet e prdorura pr t marr informacion

mbi BE-n dhe procesin e integrimit evropian t

Shqipris

0.4%

3.1%

4.7%

8.6%

9.5%

26.8%

46.9%

NukediQendraeInformacionitteBE

AktiviteteteDelegacionitEvropianneShqipri

Publikimetendryshmeakademike/teshoqriscivile

Shkolla(gjateorvetemsimitdheneteksteteshkolls)

Interneti

Media

Media mban vendin e par pr sa i prket burimit t informacionitpr qytetart shqiptar. N prgjigje t pyetjes se cilat jan burimetspecike q prdorin qytetart pr t marr informacion rreth BE-s dhe rreth procesit t integrimit, gjysma e kampionit prmendnmedian, ndrsa pak m shume se prmendn Internetin. Materialetshkollore dhe aktivitetet prmenden nga nj n dhjet t intervistuar,ndrsa afrsisht i njjti numr e merr informacionin nga publikime

t ndryshme akademike dhe nga ato t shoqris civile. Aktivitetete qendrave t informacionit t BE-s si dhe t delegacionit prbjnvetm nj prqindje t vogl si burim informacioni pr popullatn,


31/51


gj e cila nxjerr n pah nevojn pr t forcuar dhe shtuar metodn e

informacionit q t dy kto instanca t rndsishme prdorin pr tadresuar publikun.

Domethnia e ksaj pyetjeje nxjerr n pah rolin e rndsishm qmedia luan n Shqipri, nj fakt ky q nuk mund t nnvlersohet.Edhe kur pyeten pr burimet e informacionit n prgjithsi, shumicae shqiptarve thon se prdorin televizionin dhe shtypin pr t marrlajmet e prditshme.

Mbshtetja dhe arsyet

Rndsia e integrimit t Shqipris n BE pr ju

personalisht

3.6%

6.2%

32.7%

57.5%

Nukedi

Aspakirndsishm

Irndsishm,porjoprioritet

Shumi

rndsishm

Shumica e Shqiptarve, 57,5 %, e konsiderojn integrimin e Shqiprissi shum t rndsishm pr ata personalisht, t ndjekur nga njgrup i dyt, afrsisht 33%, t cilt thon se integrimi pr ata sht irndsishm megjithse jo nj prioritet. Vetm nj grup i vogl prej6.2 % nuk i jep asnj rndsi personale procesit t integrimit. Ka nj


32/51


prmbysje t prgjigjeve krahasuar me vitin e kaluar, kur shumica

e t intervistuarve n 2011 tha se integrimi ishte i rndsishm,megjithat jo nj prioritet personal pr ta.

Sikur nesr t zhvillohej nj referendum mbi

antarsimin e Shqipris n BE, si do t votonit

ju?

86.5%

7.1%

6.4%

Pro

Kundr

Nuk e di

N nj referendum hipotetik 86,5 % i shqiptarve do t votoninpro antarsimit n Bashkimin Evropian, duke shnuar nj rritjeprej pothuajse 6 % krahasuar me 80.7% nga viti i kaluar. Akomam domethns sht ndryshimi n numrin e njerzve t gatshm

t votonin kundr, t cilt n vitin aktual 2012 jan vetm 7.1%krahasuar me 10.5%. Nj grup i vogl prej 6,4% t njerzve kt vitnuk u prgjigjn ose u shprehn s nuk e din, duke treguar kshtum pak konfuzion nga viti i kaluar kur 8.8 % e njerzve nuk e dinteose nuk ishin n gjendje t prgjigjeshin.


33/51


Pr sa i prket arsyeve mbrapa mbshtetjes, rreth 38% t tintervistuarve, grupi m i madh, thon se ata presin q standardi ijets t rritet dhe 18.7 % presin q t hapen vende t reja pune dhesi rrjedhoj nj zhvillim pozitiv pr sa i prket papunsis. 13.6 %thon se ligjet do t zbatohen dhe drejtsia do t vendoset n vend,ndrsa nj grup i pothuaj t njjtave prmasa 13.4 % presin m pakkorrupsion kur Shqipria t jet pjes e BE-s, dhe 9.2 % presin mpak varfri.

Nj tjetr grup prej 6% citon fuqizimin e demokracis si nj arsyepr t mbshtetur integrimin. Edhe nj her, ashtu si sht vnre shpesh gjat viteve te shkuara, qytetart shqiptar e kan shumt vshtir t ndajn pritshmrit nga kushtet pr integrimin.Mendsia sipas te ciles integrimi dhe BE konsiderohen si nj imazhi shkopit magjik q zgjidh do problem vazhdon t ekzistoj edhe

sot, prderisa njerzit prmendin shtje si korrupsioni dhe varfrian rnie, si dhe konsolidimin i sundimit t ligjit, si prtime tintegrimit, duke mos ditur far ato jan n t vrtet: kushte pr tuprmbushur prpara antarsimit.

Arsyeja kryesore pr t ciln do t votonit pro

integrimit n BE

0.3%

1.0%

6.0%

9.2%

13.4%

13.6%

18.7%

37.8%

NukediTjetr

DotforcohetdemokraciaDotketmpakvarfri

Dotketmpakkorrupsiontzbatohetligjidhedotket

drejtsiDotshtohenvendetepunsStandardiijetessdotrritet


34/51


ISN i pyeti njerzit se prse do t votonin kundr hyjes s Shqiprisn BE. Arsyeja kryesore, prsri, ashtu si dhe n vitet e kaluara ishtepritshmria pr rritjen e mimeve, nj perceptim q me shum gjasavjen si pasoj e konfuzionit lidhur me adoptimin e euros. Nj burimtjetr pr kt perceptim mund t jet fakti se sht nj eksperienc eparaqitur nga mediat e vendeve antare t reja t BE-s. Si rrjedhoj,41% e atyre q do t votonin kundr do ta bnin kt sepse atapresin q mimet t rriten, ndrsa 26.3 citojn si arsye krcnimin qantarsimi do t kishte pr identitetin kombtar Shqiptar. Grupe mt vogla prej 11% dhe 7.6% respektivisht citojn faktin se t huajt dot merrnin punt m t mira dhe se timi i bizneseve shqiptare do tdobsohej. 11% nuk citojn asnj arsye ose thon se nuk e din.

Arsyeja kryesore pr t ciln do t votonit

kundr integrimit n BE

3.4%

7.6%

11.0%

11.0%

26.3%

40.7%

Tjetr

Pozitatebiznesitshqiptardotdobsohen

uajtdotmarrinpronat/puntmtmira

Nukedintitetishqiptardotrrezikohet

mimetdotrriten


35/51


Progresi dhe gashmria

A sht Shqipria e prgatitur pr t'u

antarsuar n BE

30.1%

49.1%

20.7%Po

Jo

Nuk e di

Shumica e shqiptareve, 49.1 prqind, besojn se Shqipria nuk shtakoma gati t bhet shtet antar i BE-s, ndrkoh q, nga ana tjetr,

30.1 prqind mendojn t kundrtn. Nj grup i madh prej 20.7prqind nuk din si ti prgjigjen pyetjes, duke prfaqsuar kshtunj pjes t konsiderueshme njerzish t cilt ndihen konfuz dhet pasigurt se si t vlersojn gatishmrin e vendit. Krahasuarme anketn e parafundit, numri i qytetarve t cilt mendojn seShqipria nuk sht gati pothuajse sht dyshuar.

A duhet ta pranoj BE-ja Shqiprin, edhe parase ajo t jet gati pr tu

br antare e saj?

37.3%

38.0%

24.8% Po

Jo

Nuk e di


36/51


Mbi pyetjen nse BE duhet ta pranoj Shqiprin edhe nse kjo e

fundit nuk sht gati, shqiptart duken pothuajse t ndar mdysh. 37.3 e qytetarve jan n favor t ksaj ideje ndrkoh q 38pr qind mendojn se BE nuk duhet ta pranoj Shqiprin prparase ajo t jet gati. Nj e katrta e t intervistuarve nuk dinin si tprgjigjeshin. Krahasuar me vitin e kaluar, ku 50 pr qind e njerzveishin t vendosur kundr antarsimit t vendit prpara se ky t jetgati, ndrkoh q vetm 19 pr qind u shprehn n favor, kt vitkemi ndryshime t mdha: m shum njerz kan dhn prgjigjepozitive ndrkoh q sht rritur dhe numri i t pavendosurve.

Sa ka prparuar Shqipria n procesin e integrimit

Evropian krahasuar me

nj vit m par13.4%

37.3%

31.0%

14.4%

4.0%

ShumDisi

Pak

Aspak

Nuk e di

Kur ju krkua t vlersonin progresin relativ n procesin e integrimitn krahasim me vitin e kaluar, shumica e t intervistuarve, 37.3 prqind, besojn se ka pasur njfar progresi, t ndjekur nga 31 pr qindq beson se progresi ka qen i vogl. 14.4 pr qind jan t mendimitse nuk ka pasur fare progres ndrkoh q 13.4 pr qind mendojnse progresi ka qen i konsiderueshm. Ashtu si dhe vitin e shkuar,shumica e qytetarve vlersojn se ka pasur nj progres t pakt osemesatar.


37/51


Partnert rajonal dhe ndrkombtare

Nga shkalla 1 n 10, sa rndsi duhet tu kushtoj qeveria marrdhnieveme organizatat dhe vendet e mposhtme? (Shum rndsi 10-9, rndsi8-7, nj far rndsie 6-5, pak rndsi 4-3, aspak rndsi 2-1.)

1-2 3-4 5-6 7-8 9-10

BE 1.3% 1.4% 5.6% 11.9% 79.8%

NATO 0.9% 2.7% 9.2% 25.9% 61.3%

OKB 1.2% 3.4% 12.1% 22.3% 61.0%

SHBA 1.1% 1.5% 6.8% 11.9% 78.8%

Itali 1.2% 2.2% 12.4% 32.3% 51.9%

Greqi 14.6% 7.9% 22.7% 39.2% 25.7%

Turqi 3.8% 7.1% 19.0% 34.3% 35.8%

Rusi 16.9% 14.1% 29.5% 21.7% 17.7%

Vendet Arabe 15.2% 15.1% 22.8% 23.7% 23.2%

Dinamika e vlersimeve t dhna nga qytetart shqiptar mbirndsin e marrdhnieve q Shqipria duhet t ket me organizatatndrkombtare si dhe me vendet e rndsishme jan pothuajse tpandryshueshme, ku rndsia m e madhe sht vendosur mbimarrdhniet me BE-n dhe SHBA-t. Si rrjedhim, 80 pr qind

e t intervistuarve besojn se qeveria shqiptare duhet ti kushtojvmendjen m t madhe marrdhnieve me BE-n, ndrkoh qpothuajse i njjti numr, 79 pr qind, mendojn t njjtn gj prmarrdhniet me SHBA-n. BE mban tashm pr vite me radhvendin e par n renditjen e organizatave dhe vendeve me t cilatShqipria duhet t tregoj vmendjen m t madhe pr t zhvilluarmarrdhnie t mira. Vlersimet pozitive prbjn nj tradit, dhe

nuk ndryshojn as edhe kt vit, pr marrdhniet me NATO-n dheOKB-n. Rreth 61 pr qind e qytetarve jan t mendimit se i duhetkushtuar nj vmendje t madhe marrdhnieve me kto organizatat mdha ndrkombtare.


38/51


Prve marrdhnieve me organizatat dhe aleancat e mdha si dhe

SHBA, ky pyetsor synon t mas dhe vlersimin pr mardhnietme fqinjt vende antare t BE, vendet e tjera t rajonit t BallkanitPerndimor si dhe vende t tjera t cilat nj nj mnyr prfaqsojnqendra t ndryshme gjeopolitike (Turqia, vendet arabe, Rusia).N vitet e kaluara ISHSN, pr qllime studimore, ka matur dheperceptimin mbi marrdhniet me vende t ndryshme antare t BEme t cilat Shqipria ndan marrdhnie por q nga viti 2010 kjo listka ndryshuar duke prfshir si vende antare t BE m vete vetm

vendet q jan fqnj me Shqiprin pra pr t par vlersimin ektyre marrdhnieve nga konteksti i vlersimit t fqinjsis.

Kur bhet fjal pr vendet individuale, Italia, fqinji perndimormban vendin e par me 51 prqind t vlersimeve te dhna ngaqytetart kur bhet fjale pr rndsin e marrdhnieve.

Vetm nj e katrta e t intervistuarve i japin rndsi primaremarrdhnieve me Greqin, ndrkoh q numri pr Turqin arrin

n 35 pr qind. Megjithat, nj pjes e mir e qytetarve mendojn sei duhet kushtuar rndsi marrdhnieve me fqinjin jugor, me 40 prqind t t intervistuarve q zgjedhin kategorin 7-8 t vlersimit, njtregues i rndsishm ky pr marrdhniet n fjal.

N renditje, Rusia dhe Vendet Arabe zn vendet e fundit pasirndsia e tyre strategjike pr Shqiprin sht konsideruarperiferike, nj dinamik kjo e ngjashme me vitin e kaluar.

Nga shkalla 1 n 10, sa rndsi duhet tu kushtoje qeveria marrdhnieveme fqinjt e saj dhe me vendet e tjera n rajon?

1-2 3-4 5-6 7-8 9-10

Kroacia 2.7% 8.0% 16.3% 35.3% 37.7%

Bosnja dhe Hercegovina 5.3% 10.7% 24.8% 34.5% 24.7%

Maqedonia 5.3% 9.1% 17.7% 28.6% 39.5%

Serbia 26.0% 15.0% 24.6% 19.0% 15.5%Kosova 2.0% 3.2% 7.8% 11.1% 75.9%

Mali i Zi 3.3% 6.9% 15.3% 29.0% 45.6%


39/51


Panorama e paraqitur nga prgjigjet e njjta, kur bhet fjal pr

t vlersuar vendet e ndryshme n rajon, sht m e larmishme.76 pr qind e shqiptarve, grupi m i madh dhe me distance tkonsiderueshme nga t tjert, besojn se qeveria duhet ti kushtojrndsi primare marrdhnieve me Kosovn, duke nnvizuar njprirje t rndsishme t identikimit kombtar. 45 pr qind besojnt njjtn gj n lidhje me Malin e Zi, ndrkoh q Maqedonia merr40 pr qind. Vetm 15 pr qind e njerzve i japin rndsi primaremarrdhnieve me Serbin, ndrkoh q 26 pr qind e tyre jant mendimit se qeveria shqiptare nuk duhet t shqetsohet faren lidhje me marrdhniet me kt vend, nj ndryshim m se ikonsiderueshm me t njjtat prgjigje t dhna pr vendet e tjera,ku prqindjet pr kto t fundit jan t paprllshme.

Faktort dhe Instucionet

Politika shqiptare, ekonomia shqiptare dhe zgjedhje t lira dhe tndershme jan faktort kryesore sipas shqiptarve q ndikojn n


40/51


Institucioni m i rndsishm pr integrimin

evropian t vendit

0.1%

1.5%

5.5%

12.5%

18.1%

20.1%

42.3%

Tjetr

NukediKomunitetindrkombtar

Shoqriashqiptare

Partitpolitike

ParlamentiQeveria

ritmin dhe suksesin e procesit t integrimit evropian, n mnyr q

Shqipria t arrij n fund t antarsimit. 44 pr qind e qytetarvemendojn se politika shqiptare sht faktori kryesor q ndikon mbiintegrimin, pasuar kjo nga 40 pr qind e atyre q mendojn t njjtngj pr ekonomin dhe zgjedhjet. Fillimi i vitit elektoral ka ndikuarse teprmi n perceptimet e qytetarve. Ndrkoh q vitin e kaluart anketuarit i konsideronin zgjedhjet si nj faktor modest, kt vit,fakti q zgjedhjet e ardhshme parlamentare do t kryhen gjysmn epare t 2013-s i ka vn ato prsri ne qendr t vmendjes.

Pr sa u prket faktorve m pak t rndsishm, prbrja fetare eShqipris dhe situata n rajon kan marr m pak konsiderata, kuvetm rreth 13 pr qind e t intervistuarve u kan kushtuar rndsiprimare ktyre faktorve n lidhje me integrimin evropian.

Qytetart shqiptar kan reaguar menjher ndaj ndryshimit tdinamikave n skenn politike shqiptare. Vitin e kaluar, shumica eqytetarve reektuan atmosfern e ngrir mes shumics dhe opozits,


41/51


gj q pati nj ndikim tepr negative mbi procesin e integrimit,

dhe piketuan partit politike si institucionet m t rndsishmepr integrimin evropian. Kt vit, kur tashm kriza politike shtqetsuar, duket se dhe perceptimet e qytetarve kane rituarnormalitetin e vet. Si rrjedhim, 42.3 pr qind e shqiptarve i kancaktuar m shum rndsi pushtetit ekzekutiv, duke u shprehur seqeveria sht institucioni m i rndsishm pr integrimin e vendit,pasuar kjo nga 20 pr qind e atyre q mendojn t njjtn gj prparlamentin.

shtja m e debatuar kt vit ka qen, pa dyshim, vendimi prti dhn ose jo Shqipris statusin e kandidatit. Prpara 10 Tetorit,ankthi dhe pasiguria e krijuar nga politikant, zyrtart e BE-sdhe media n veanti patn ndikim t ndjeshm mbi pritshmrite qytetarve. Prpara ksaj date, n t ciln Komisioni Evropian idha Shqipris nj rekomandim pozitiv, por t kushtzuar, shumica

e shqiptarve kan qen, gjithsesi, optimist. Si rrjedhim, 39.2 prqind e shqiptarve besonin se Shqipria do t merrte nj prgjigjepozitive kt vit. 33.5 pr qind mendonin se nj gj e till nuk dot ndodhte, ndrkoh q 20 pr qind ngeln t pavendosur n ktdrejtim dhe zgjodhn nuk e di.

A mendoni se Shqipria do ta prfitoje statusin e

vendit kandidat ket vit?

39.2%

33.5%

27.2%Po

Jo

Nuk e di


42/51


Nj tjetr pritshmri e testuar mbi qytetart sht viti i sakt kur

Shqipria do t bhet antare e Bashkimit Evropian. Edhe ktvit, njsoj si vitin e kaluar, 40 pr qind e qytetarve mendojn seantarsimi ka m shume gjasa t ndodh n 2020-n. 27 pr qindjan treguar tepr optimist duke pritur q kjo t ndodh gjatdy viteve t ardhshme, ndrkoh q 12 pr qind mendojn se dot ndodh pas vitit 2020 dhe 18 pr qind nuk ishin n gjendje tprgjigjeshin. Ashtu si dhe n t kaluarn, kemi gjithmon njprqindje t konsiderueshme qytetarsh pritshmrit e t cilve prkohn e antarsimit nuk jan aspak realiste.

Ndryshimi m i rndsishm kt vit sht se prqindja e qytetarvet cilt mendojn se Shqipria nuk do t arrije kurr t bhet njantare e BE-s sht ulur n vetm 3 pr qind, n krahasim me 9.6pr qind t vitit t kaluar.

A do t antarsohet Shqipria n BE brendavitit

3%

12%

18%

27%

40%

ShqipriasdotbhetkurrantareeBashkimitEvropian

Pasvitit2020

Nukedi

2014

2020


43/51


A keni udhtuar n vendet e zons Shengen gjat

gjasht muajve t fundit

46%

51%

3%

Po

Jo

Nuk e di

Ku keni udhtuar n vendet e zons Shengen

gjat gjasht muajve t fundit

0.1%

1.0%

3.8%

5.1%

8.5%

14.7%

31.8%

34.9%

trshtetnzonnShengenNukediBelgjik

ZvicrFranc

Gjermani

GreqiItali

Lvizja e Lir

Pothuajse gjysma e qytetarve shqiptare, 46 pr qind, kan udhtuarn nj vend t zons Shengen n llim t 2012-s, ndrkoh q 51 prqind nuk kan ndrmarr asnj udhtim jasht shtetit. Destinacionetkryesore pr udhtart shqiptar jan vendet ku dhe ndodhen pjesam e madhe e emigrantve shqiptar: Italia (35 pr qind) dhe Greqia(32 pr qind), ndjekur nga Gjermania dhe Franca me 14 dhe 8 pr

qind, respektivisht. Nj prqindje e vogl qytetarsh kan udhtuargjithashtu drejt Zvicrs dhe Belgjiks.


44/51


Dy vjet pasi tuan mundsin pr t udhtuar pa viza, shqiptartvazhdojn t prtojn nga ky zhvillim dhe shumica prej tyre janshprehur se kjo mundsi ka ndikuar n jetn e tyre m s shumti

duke u dhn mundsin pr t vizituar t afrmit dhe miqt e tyrejasht shtetit. 19 pr qind kan prtuar nga heqja e vizave pr tkryer pushimet ose pr qllime turistike n vendet e destinacionit.Respektivisht 9 dhe 7 pr qind jan shprehur se kan prtuar prpun dhe pr studime, ndrkoh q vetm 4 pr qind kane prtuarduke krkuar ndihm mjeksore jasht shtetit.10 pr qind e t anketuarve shprehen se lvizja e lire i ka br tndihen t barabart me qytetart e tjer n vendet antare.

1

an dheprocesin e integrimit evropian te Shqipris ?

Lvizja e lir ka ndikuar n jetn ton

2%

2%

4%

7%

9%

10%

14%

19%

34%

Mekadhnmundsinprtu

Tjetr

Mekadhnmundsinprtu

Mekadhnmundsinprt

Mekadhnmundsinprt

Ndjehemi

barabartmeNukedi

Mekadhnmundsinpr

Kammundurtetakojtafrmite


45/51


metodoloGjia

Duke qen se ky studim-sondazh sht tashm i prvitshm dheprbn nj ndr shtyllat e programit evropian t Institutit Shqiptarte Studimeve Ndrkombtare (ISHSN), metodologjia e sondazhitkombinon prqasje tradicionale q lejon krahasimet n koh me disandrhyrje t kuzuara n pyetsor q lejojn marrjen e njohurive mbiaspekte t varura nga kontekste specike q ndryshojn cdo vit.

Ky studim sht raporti i njmbdhjet vjetor q nga shtatori 2002,kur ISHSN prgatiti raportin e tij t par t sondazhit, n kuadrine projektit t tij Integrimi Evropian Perceptime dhe Realitete. Npes vitet e para ISHSN ka sonduar vetm grupet elitare t shoqrisndrkoh q nga viti 2007 e tutje kampioni ka qen kombtar. ISNgjykon se sht m e dobishme dhe me interes t vlersohet se siqytetart mesatar t Shqipris e gjykojn procesin e integrimit tvendit; sa n dijeni jan ata pr konsekuencat e procesit t integrimitdhe far presin ata t tojn prej tij. Jan pik s pari pikpamjet eqytetarve t thjesht dhe t shqiptarve t zakonshm ato q duhett jen pozitive pr prpjekjet dhe reformat shum t nevojshme qshpresojm ta ojn Shqiprin n BE n mnyr q procesi t ketsukses.

Objektivat tradicional t sondazhit t prvitshm jan:

a) Matja e nivelit t mbshtetjes ndaj procesit t integrimit, sidhe pritshmrit dhe qndrimet ndaj BE-sb) Vlersimi i nivelit t njohurive dhe perceptimeve t t

pyeturve n lidhje me procesin e integrimit


46/51


c) Vlersimi i faktorve dhe insitucioneve t lidhura dhe me

prgjegjsi mbi ecurin e procesit t integrimitd) Perceptimet e qytetarve mbi rndsin e elementve t

ndryshm t politiks s jashtme shqiptaree) Aty ky sht e mundur, t mas diferencat n perceptime,

pritshmri, nivelet e informacionit dhe qndrimet mes: a)kategorive t ndryshme t t pyeturve, dhe b) t pyeturve tktij viti dhe atyre t sondazhit t 2011-s.

f) T identikoj te t anketuarit burimet kryesore t

informacionit t tyre mbi BE-n.

Harmi i pyetsorit

Pyetsori si cdo vit prbhet nga pyetje t grupuara n disa kategoripjes:

1) niveli i mbshtetjes dhe rndsia e integrimit2) ecuria e procesit dhe vlersimet mbi gatishmrin e vendit3) faktort dhe institucionet e integrimit,4) partnert e Shqipris n bot dhe n rajon5) dinamikat dhe pasojat e lvizjes pa viza6) niveli i njohurive dhe burimet e informacionit.

Pyetsori kishte dhe pjesn e pyetjeve t prgjithshme mbi t

anketuarin.

Cdo vit pyetsori i nnshtrohet nj procesi rishqyrtimi mbi vlefshmrine pyetjeve dhe sugjerimeve pr pyetje t reja ose riformulim pyetjeshtradicionale nga nj grup ekpertsh q prbhet nga dy prfaqsues tISHSN me eksperienc disavjecare n kt projekt si dhe dy ekspertt jashtm t cilt e pasurojn me ide t reja. Kt vit duke gjykuarnga konteksti vihen re pyetje t reja q kan t bjn me statusin evendit kandidat.


47/51


Puna n Terren

Puna n terren pr sondazhin u krye gjat muajit prill dhe maj t 2012dhe, n prputhje m qllimet e sondazhit, t pyeturit u zgjodhnn mnyr t rastsishme dhe jo nga ndonj kategori specike. Kjoe lejoi ISHSN t siguronte t dhna t nj natyre m prfaqsuese sesa n vitet e kaluara. Madhsia e kampionit ishte 1200 pyetsor tvlefshm.

Sondazhi u shtri n dhjet qytete kryesore t vendit. T pyeturit nukprbjn nj bllok homogjen, por mund t ndahen n grupe apokategori t ndryshme sipas statusit t tyre t punsimit, arsimimit,moshs dhe gjinis.

Kto kategori mund t prmblidhen si m posht:

Statusi i punsimit n I/e punsuar n I/e papun n Shtpiake n Student/e n Pensionist/eArsimimi: n i Parsimuar n Fillor n Elementar n I mesm n Universitar n Pasuniversitar

Grupmosha n 18 24 vje n 25 35 vje


48/51


n 36 45 vje

n 46 55 vjen Mbi 55 vjec

N terren puna u krye nga nj ekip tashm me mjaft eksperinc prej12 intervistuesish. N cdo vit ata gjithsesi i nnshtrohen nj ditet vecant trajnimi ku diskutohet me grupin e eksertve hartuest pytesorit t gjtiha pyetjet me vmendje tek pyetjet e reja dhendryshime t tjera si dhe paraqiten rregullat pr tu zbatuar gjatgjith procesit t sondimit. Puan n terren ndiqet nga nje facilitatorllogjistike dhe nj supervizor i ekipit.

Kuzimet dhe Pikat e Forta t Sondazhit

Ky sondazh duke qen se bazohet n nj kampion prfaqsues mundt konsiderohet si nj sondazh publik dhe rezultatet mund t prdorenpr t treguar perceptimet dhe njohurit e publikut t gjer shqiptar.Madhsia e grupit t przgjedhur sht e mjaftueshme pr t lejuarprdorimin e analizs statistikore pr publikun shqiptar.

Cdo anketim mbart n vetvete risqet e zakonshme statistikore pr sai prket vlefshmris s prfaqsimit. Edhe ky sondazh ka marzhin

e vet t gabimit i cili vlersohet statistikisht +- 2 %.

Duhet, gjithashtu, t vihet n dukje fakti se sondazhi ka nj numrpikash t forta. Fakti, q ky sht viti i nnt kur bhet nj sondazh iksaj natyre, do t thot se grupi i puns i ISHSN mund t mbshtetejn nj nivel t konsiderueshm eksperience dhe efektiviteti. Pyetsorisht dshmitar i ktij fakti: ai prbhet nga pyetje q t futin drejt

e n tem dhe t nj natyre bashkbiseduese, duke e br kshtut pyeturin t jet i lirshm n dhnien e prgjigjeve t hapura e tndershme.


49/51


Prshkrimi i kamPionit:

1200 qytetar t zgjedhur n mnyr t rastsishme u intervistuann 10 qytete t Shqipris. Karakteristikat e kampionit pr sa i prketgjinis, moshs, edukimit, dhe punsimit jepen m posht:

Prafrsisht kampioni prbhet nga 49.2 % meshkuj dhe 50,8%femra.

Gjinia e t intervistuarit

50.8%49.2%

Mashkull

Femr

Pjesa m e madhe e kampionit prbhet nga njerz me arsim

elementar, sekondar, ose t mesm, me respektivisht 4.4, 21 dhe 33.6pr qind. 27 pr qind kishin arsim universitar dhe 2.4 pr qind arsimpasuniversitar.


50/51


Statusi i punsimit1.0%

40.0%

21.0%

21.8%

12.1%

2.8%

1.3% I punsuarI papunStudentPensionistShtpiak/eTjeterNuk e di

Arsimi

0.5%

11.0%

21.2%

33.6%

27.0%

2.4% 4.4%Fillor

Tetvjear

I mesm

Universitar

Pasuniversitar

I/e paarsimuar

Nuk e di

40 % i kampionit jan t punsuar, ndrsa nj grup m i vogl prej12% jan pensionist. Kampioni gjithashtu ka nj numr t vogl tpersonave t punsuar n shtpi, si jan shtpiaket ( 2,8 %).


51/51


Grup-mosha24.9%

27.0%19.6%

13.6%

14.5%0.3%

18 24 vje

25 35 vje

36 45 vje

46 55 vje

Mbi 55 vjeNuk e di

Pr sa i prket grupmoshave t prfaqsuara, mosha mesatare

relativisht e re e shqiptarve gjithashtu reektohet n kt kampion,ku 25 % e atyre q u prgjigjn i prkasin grupit t moshs nga 18-14 vje, 27% e kampionit i prket grupmoshs nga 25-35 vje, ndrsa19.6 % i prket grupit nga 36-45 vje. Grupi i njerzve n grupmoshnmidis 46-55 vje prbn 13,6 % ndrsa grupi m i moshuar prbn14.5 % t kampionit.

Documents

PersPektiva Europiane Per Shqipetaret