Piotr BednarekPodatek dochodowy i umowy bilateralne o unikaniu podwójnego

opodatkowaniaPoznań, 28 listopada 2006 r.

Projekt finansowany przez Komisję Europejską oraz Ministerstwo Nauki i Informatyzacji

Podstawa prawna

• Ustawa z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (tekst jednolity: Dz. U. 2000 r. Nr 14, poz. 176 z późn. zm.)

• Ustawa z dnia 29 sierpnia 1997 r. Ordynacja podatkowa (tekst jednolity: Dz. U. 2005 r. Nr 8, poz. 60 z późn. zm.)

• Dwustronne umowy międzynarodowe o unikaniu podwójnego opodatkowania.

Dwa rodzaje obowiązku podatkowego

• NIEOGRANICZONY obowiązek podatkowy – istnieje w kraju stałego miejsca zamieszkania i oznacza, iż w tym państwie należy rozliczyć podatkowo wszelkie dochody, uzyskane gdziekolwiek na świecie.

• OGRANICZONY obowiązek podatkowy – istnieje w kraju, w którym przebywamy czasowo i uzyskujemy tam dochody. Obowiązek ten oznacza, iż dochody uzyskane na terytorium danego państwa zawsze winny być rozliczone podatkowo także w tym państwie.

Obowiązek podatkowy, a konieczność zapłaty podatku

• Żaden z dwu obowiązków podatkowych nie oznacza automatycznie konieczności zapłaty podatku w danym państwie. Oznacza jedynie, iż określone dochody podlegają ustawodawstwu danego państwa, a tym samym zwolnieniom podatkowym przez to ustawodawstwo przewidzianym.

• Ponadto, wpływ na faktyczną konieczność zapłaty podatku mają także postanowienia poszczególnych umów o unikaniu podwójnego opodatkowania.

Zwolnienia podatkowe w polskiej ustawie o podatku dochodowym od osób fizycznych – cz. I

• Art. 21 ust. 1 pkt 39 stanowi, iż wolne od podatku dochodowego są:

• stypendia otrzymywane na podstawie przepisów o stopniach naukowych i tytule naukowym oraz o stopniach i tytule w zakresie sztuki, stypendia doktoranckie otrzymywane na podstawie przepisów - Prawo o szkolnictwie wyższym oraz inne stypendia naukowe i za wyniki w nauce, których zasady przyznawania zostały zatwierdzone przez ministra właściwego do spraw szkolnictwa wyższego po zasięgnięciu opinii Rady Głównej Szkolnictwa Wyższego albo przez ministra właściwego do spraw oświaty i wychowania.

Zwolnienia podatkowe w polskiej ustawie o podatku dochodowym od osób fizycznych – cz. II

• Art. 21 ust. 1 pkt 46 stanowi, iż wolne od podatku dochodowego są dochody otrzymane przez podatnika, jeżeli:

• a) pochodzą od rządów państw obcych, organizacji międzynarodowych lub międzynarodowych instytucji finansowych ze środków bezzwrotnej pomocy, w tym ze środków programów ramowych badań, rozwoju technicznego i prezentacji Unii Europejskiej i z programów NATO, przyznanych na podstawie jednostronnej deklaracji lub umów zawartych z tymi państwami, organizacjami lub instytucjami przez Radę Ministrów, właściwego ministra lub agencje rządowe, w tym również w przypadkach, gdy przekazanie tych środków jest dokonywane za pośrednictwem podmiotu upoważnionego do rozdzielania środków bezzwrotnej pomocy oraz

• b) podatnik bezpośrednio realizuje cel programu finansowanego z bezzwrotnej pomocy; zwolnienie nie ma zastosowania do dochodów osób fizycznych, którym podatnik bezpośrednio realizujący cel programu zleca - bez względu na rodzaj umowy - wykonanie określonych czynności w związku z realizowanym przez niego programem.

Zakres obowiązywania polskiej ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych

• Ustawa ta obejmuje wszystkie osoby, które w Polsce maja nieograniczony lub ograniczony obowiązek podatkowy, a tym samym jej postanowienia winny być stosowane także do polskich rezydentów uzyskujących czasowo dochody za granicą.

• Polskie zwolnienia podatkowe nie mają zastosowania do podatków należnych obcym systemom prawnym.

Praktyka stosowania zwolnień przez polskie organa podatkowe cz. I

• Doświadczenie wskazuje, iż przyznawanie zwolnień podatkowych na podstawie art. 21 ust. 1 pkt 39 i art. 21 ust. 1 pkt 46 UoPDOF nie jest jednolite na terytorium całego kraju.

• O przyznaniu zwolnienia podatkowego decyduje wykładnia prawa zastosowana przez przedstawiciela organu podatkowego.

• Na terytorium kraju spotkać można wykładnie skrajnie różne w stosunku do siebie, od akceptacji zwolnienia, po całkowitą negację.

Praktyka stosowania zwolnień przez polskie organa podatkowe cz. II

• Najczęściej zgłaszane zarzuty organów podatkowych, w przypadku próby odmowy zastosowania zwolnienia podatkowego:

a. zwolnienie nie ma zastosowania w Pana/Pani przypadku,b. zwolnienie dotyczy jedynie dochodów uzyskanych na terytorium RP,c. nie jest stypendium dochód wypłacany na podstawie umowy o pracę,d. Minister Edukacji Narodowej i Sportu nie ma prawa zwalniać nikogo z

podatku,e. środki finansowe z projektu, nie są środkami bezzwrotnej pomocy,f. MF wydał interpretację zgodnie z którą z art. 21 ust. 1 pkt 46 mogą

korzystać jedynie środki przedakcesyjne, a nie fundusze strukturalne.

Formy pytania urzędu skarbowego o wykładnię prawa cz. I

• Wystąpienie przez podatnika z pytaniem do organów podatkowych jest uprawnieniem, a nie obowiązkiem.

• Możliwym jest pytanie ustne przy okazji rozmowy z urzędnikiem – ten rodzaj pytania nie wszczyna żadnej procedury podatkowej, daje natomiast możliwość dyskusji i pewnego rodzaju „negocjacji” opartej na dokumentach. Nie uzyskamy jednak pisemnej odpowiedzi, na której można byłoby się oprzeć w przyszłości.

• Możliwym jest także wystąpienie do naczelnika właściwego US z wnioskiem o wydanie pisemnej interpretacji prawa podatkowego.

Formy pytania urzędu skarbowego o wykładnię prawa cz. II

• Podstawą do wystąpienia z wnioskiem o wydanie pisemnej interpretacji prawa podatkowego jest art. 14a Ordynacji podatkowej.

• Naczelnik właściwego US ma 3 miesiące (w przypadkach szczególnie zawiłych – 4 miesiące) na wydanie interpretacji.

• Wydana interpretacja wiążę urząd, z którego pochodzi ale od momentu złożenia wniosku podatnik uczestniczy w oficjalnej procedurze, co w przypadku interpretacji negatywnej może okazać się pewnym problemem.

Umowy bilateralne, a zwolnienia podatkowe za granicą cz. I

• Dwustronne umowy międzynarodowe o unikaniu podwójnego opodatkowania pozwalają nie tylko uniknąć zapłaty podwójnego podatku od tego samego dochodu ale i w wielu wypadkach przewidują całkowite zwolnienie podatkowe w tym drugim państwie, w którym wykonywana jest czasowa praca naukowo-badawcza.

• Stosowne postanowienia zawarte są najczęściej w art. 20 lub art. 21 takiej umowy

Umowy bilateralne, a zwolnienia podatkowe za granicą cz. II

• W przypadku umów o unikaniu podwójnego opodatkowania i zawartych w nich zwolnieniach podatkowych, problem może polegać na tym, że organa podatkowe poszczególnych państw jak również instytucje przyjmujące, często nie mają świadomości istnienia tych zwolnień.

• W takim wypadku należy, w chwili pytania o zastosowanie zwolnienia podatkowego, przedłożyć stosowną umowę osobie, do której kierowane jest pytanie.

Zwolnienia podatkowe w innych państwach

• Poszukując odpowiedzi na pytanie ile podatku należy zapłacić za granicą, nie można zapominać o zwolnieniach podatkowych wynikających z wewnętrznego prawa danego państwa, w którym praca ma być wykonywana.

• Możliwym jest, że zwolnienie takie zostanie zastosowane dopiero w chwili, kiedy o nie zapytamy, a nie automatycznie – zależy to od kraju i instytucji.

Uwagi końcowe• Planując rozpoczęcie zagranicznej pracy naukowo-badawczej lub przyjęcie

naukowca z zagranicy w Polsce, należy jak najwcześniej uzyskać możliwie najwięcej informacji o prawno-administracyjnej stronie realizacji projektu.

• Należy mieć na uwadze, że prawno-administracyjne aspekty projektu mogą być nie mniej czasochłonne niż zadania związane z merytoryczną jego stroną.

• Zadając pytania instytucjom państwowym należy bardzo dokładnie określić stan faktyczny w sprawie oraz wskazać przepisy, z których wywodzimy nasze twierdzenie.

Przydatne adresy internetowe

• www.zus.pl – Zakład Ubezpieczeń Społecznych• www.mf.gov.pl – Ministerstwo Finansów• www.mz.gow.pl – Ministerstwo Zdrowia• www.msz.gov.pl – Ministerstwo Spraw Zagranicznych• www.nfz.gov.pl - Narodowy Fundusz Zdrowia• www.kpk.gov.pl – Krajowy Punkt Kontaktowy• www.eracareers-poland.gov.pl – Portal dla Mobilnych

Naukowców• http://isip.sejm.gov.pl/prawo/index.html – baza aktów

prawnych strony sejmowej

Krajowe Centrum Informacji dla Naukowców

Anna WIŚNIEWSKA ul. Świętokrzyska 21

Lidia JANICKA 00-049 Warszawa

Piotr BEDNAREK tel.: (+48 22) 828 74 72

Marta MUTER e-mail: mobility@kpk.gov.pl