1.

Predmet, metod i naziv nomotehnike

-Predmet nomotehnika jesu pravne norme, pravni propisi i njihovo donošenje, obuhvata više međusobno povezanih oblasti.1. Izučavanje opštih načela i pravnih znanja2. proučavanje nadležnosti različitih organa za donošenje pravnih akata, kao i postupak donošenja različitih pravnih akata

Metode su: Opšte metode (koriste i druge društvene nauke) i posebne metode: Lingvistička i logička –koriste se prilikom donošenja akata kao i kasnije prilikom interpretacije, strukturalni metod –oblikovanje strukture i sistematike pravnog akta, semantički metod-značajan za precizno određivanje značenja pravne norme.

Naziv nomotehnika- koriste se razni nazivi – zakonodavna tehnika, tehnika stvaranja prava, tehnika izrade propisa, nauka o izradi propisa, nomografija, zakonografija

27

2.

Nastanak i razvoj pravnog normiranja

Nastanak je tijesno povezan sa nastankom države.

3 osnovne faze razvoja nomotehnike

I faza-period do stvaranja države-običajna nepisana pravila

II faza-period od stvaranja države do nastanka građanskog društva- prvi pisani pravni akt-Hamurabijev zakonik- (1792-1750 pne), zakon XII tablica, dušanov zakonik (1349)

III faza- otpočinje stvaranjem građanskog društva-ne zapisuju se samo običajni zakoni već se donose i novi koje uglavnom donosi parlament, i u novije vrijeme se proučavaju pitanja donošenja pravnih akata.

27

3.

Pojam i karakteristike svojstva nomotehnike

Nomotehnika je nauka o jezičkom, logičkom i političkom izražavanju pravbih propisa, te o njihovoj strukturi.

Karakteristična svojstva:

1. mnogoborojnost pravnih akata – raznovrsnost odnosa i raznovrsnost organa koji donose pravne akte ( ustav zakoni, odluke, pravilnici, naredbe)

2. povečavanje broja subjekata koji donose pravne akte: državni-parlament, vlada, šef države centralni-lokalni organi vlasti nedržavni organi-ustanove privredni subjekti udruženja

4.

Dekartova pravila istraživačkog rada modifikovana su u pet pitanja:

Što ili koje, zašto, kako, ko i kada

27

5.

Pojam i vrste društvenih normi, razlike između društvenih normi i prirodnih zakona

Društvenom normom smatra se pravilo ili standard ponašanja u okviru neke društvene grupe koje pripadnici te grupe smatraju obaveznom.Autonomne-prihvačene od pojedincaHeteronomne-subjekt ne usvaja već i kada im se pokorava to čini zbog prijetnji ili sankcija.Razlika između društvene norme i prirodnih zakona su način stvaranja, snaga, podloga, cilj, ocjena. Sankcija.

27

6.

Društvene norme u užem smislu:

Karakteristične osobine društvenih normi:

Ko ih stvara, način njihovog stvaranja, vrsta sankcija, ko primjenjuje sankciju i sadržina društvene norme.Sve dru. norme se mogu podijeliti u tri grupeU prvu grupu spadaju malobrojne, nepisane, neprecizne i jednostavneU drugu grupu ulaze brojnije, složenije, pisane i preciznije norme koje stavraju organizacije užih zajednica u okviru društva.Treču grupu normi čine pravne norme koje su najbrojnije, najsloženije i najpreciznije.

27

7.

Moral, običaji i običajno pravo

Moral je višeznačna riječ koju je teško definisati, ali u osnovi označava skup društvenih pravila, odnosno onu društvenu normu koja svoju obaveznost izvodi iz svijesti da je ono što moral zapovjeda dobro, a ono što zabranjuje zlo. On nema određenu sankciju, a sankcije su osveta inače griža savjest, podsmijeh, prezir pa i krvna.Običaj je teško razgraničiti od morala, običaj je norma koja predstavlja rezultat dugog i stihijskog izgrađivanja od strane društvene mase.Običajno pravo-ukupnost svih običajnih normi ili prava u jednom društvu

27

8.

Simbol pravde

Djevojka sa povezom preko očiju, u svečanoj odori, s mačem u jednoj i vagom u drugoj ruci.Vaga je simbol mjerenja, ispravnog odlučivanja i presuđivanja.Mač simbolizuje snagu, moć i strogost koja prati pravdu (pravda ne zna za milost)Bez vage bi bio gola sila, a vaga bez mača nemoć prava, povez preko očiju –simbol nepristrasne odluke.Povez-simbolizuje distancu i nezavisnost pravosuđa od svake druge vlasti.Pravda-oni koji rade u njeno ime treba da budu pošteni nepristrasni lišeni korupcije straha, predrasuda i pohlepe

27

9.

Pojam, elementi i vrsta pravnih normi

Pravne norme su pravila ponašanja koja uređuju određene odnose među ljudima-pravne odnose.Pravne norme predstavljaju najprostiji element prava i ne mogu se razložiti na svoje sastavne djelove koji bi mogli samostalno da postoje i da se primjenjuju.Elementi pravne norme su:Pretpostavka dispozicije, dispozicija, pretpostavka sankcije, sankcija.Vrste pravnih normi:Prema subjektima koji ih stvaraju, prema njihovom sadržaju, prema državnim djelatnostima i organima koji stvaraju državne norme, prema vrsti društvenih odnosa, prema kriteriju uslovnosti, prema kriterijumu broja subjekata prema kojima su upučene, prema mjeri slobode koje pravne norme daju adresatima.

27

10. Pojam i elementi pravnog akta

Pravni akt je skup pravnih normi uobličen u odgovarajuču formu, u obliku jednog pravnostvaralačkog akta.

Elementi su:

a. nadležnost subjekta za donošenje pravnog aktab. postupak za donošenje pravnog aktac. c.materijalizacija akta

27

11.

Izvori prava u formalnom smislu su:

Opšti pravni akti, odnosno akti kojima se stvaraju opšte pravne norme- ustav, zakoni, uredbe, pravilnici, naredbe statuti, kolektivni ugovori, pravni običaji

Ustavi, zakoni i drugi opšti pravni akti su jezičke forme (tekstovi) u kojima se nalaze najviše pravne norme – temelji pravnog poretka.

27

12.

USTAV- najviši opšti akt jedne države, viši i od zakona i svih drugih opštih akata.

Ustav se uvijek donosi po posebnom postupku koji je veoma složen.Donosi se od strane ustavotvorene skupštine ili ga donosi redovna zakonodavna skupština po posebnoj proceduri (u nekim zemljama referendumom ( u nekim zemljama nametanjem od strane vladara)BiH –jedinstven slučaj da je ustav jedne zemlje rezultata višestranog međunarodnog sporazuma.Formalno- pravni akt kojim se vrše izmjene ustava su ustavni amandmani

Osnovna tri obilježja Ustava u formalnom smislu su

1. Pisani akt2. kodifikovani, jedinstven akt3. pisani opšti pravni akt najjače pravne snage

27

13.

Zakon

Zakon nam predstavlja

1. pisani izvor prava2. opšti pravni akt koji donese posebni zakonodavni organi3. opšti pravni akt koji se donosi po posebnom zakonodavnom

postupku4.

Postupak za donošenje zakona je relativno dugotrajan i složen jer obuhvača više faza.1. Prva faza-predlaganje i izrada nacrta zakonana šta imaju pravo poslanici u parlamentu, u pravilu šef države, vlada kao i određen broj građanaDva postupka donošenja1. redovni-imaju jednu fazu više –nacrt zakona2. hitni –izostavlja se ova faza i u parlament se upučuje prijedlog

zakona.Prijedlog zakona,odnosno nacrt zakona ne razmatra se odmah već se upučuje specijalizovanim tijelima, komisijama ili odborima da ispitaju prevashodno osnovanost prijedloga i da daju svoje mišljenje o istom. Nakon toga prijedlog ili nacrt sa eventualnim dopunama i izmjenama odbora dolazi u skupštinu gdje se vodi rasprava i daju eventualno nove izmjene i dopune(amandmani). Nakon toga se glasa o prijedlogu/nacrtu zakona. Nakon toga šef države vrši proglašenje zakona što se čini ukazom. Šef države može uskratiti zakon i vratiti ga na parlament, a najčešće se odlučuje dvotrećinskom većinom. Na kraju zakon se objavljuje u službenom glasniku i stupa na snagu nakon isteka određenog dana od objavčljivanja-8 dana

27

14.

Podzakonski propisi državnih organa

To su državni opšti akti niži od zakona koje donosi egzekutiva i lokalni organi samonuprave.Niz opštih pravnih akata manje pravne snage od zakona.

Najvažniji podzakonski akti su : uredbe, pravilnici, uputstva, naredbe i odluke

27

15.

Akti političkog izjašnjavanja, uticaja i usmjeravanja

Parlamenti- u okviru svojih redovnih ustavnih nadležnosti mogu putem donošenja određenih političkih akta izražavati svoje stavove o određenim međunarodnim i unutrašnjim pitanjima.

1. deklaracija2. Rezolucija3. Preporuke4. Zaključci5. Smjernice6.

Akti političkog karaktera nisu bez značaja za ukupan pravni poredak i za nomotehniku. Zajedničko za sve ove akte-politički karakte, ponekad čak i svečani, da se donose u pisanoj formi, da djeluju autoritetom donosioca, snagom argumenata i svojom uvjerljivošću, a ne na osnovu pravne snage i prinude. Za nepoštovanje tih kata odgovornost je isključivo politička

27

16.

Posebna zvanja nužna u izradu pravnih propisa

Izrada pravnih propisa jeste specifičan zadatak stručnog karaktera koja traži posebno znanje i to

a) opšte obrazovanjeb) poznavanje jezikac) poznavanje društvenog uređenjad) poznavanje društvene politikee) poznavanje pravaf) poznavanje nomotehnike

27

17.

Pojam i vrste metode

Metod je putokaz i način rada, odnosno metod je planski način rada kojim se dolazi do određenog cilja.AnalizaSintezaKonkretizacijaGeneralizacija SpecijalizacijaIndukcija iDedukcija

27

18.

Recepcija prava, unifikacija i usklađivanje

Recepcija prava je poseban oblik stvaranja prava koji se sastoji u usklađivanju nacionalnog zakonodavstva sa međunorodnopravnim instrumentima i preuzimanje pravnih instituta ili cijelih propisa drugih država ili državnih oblika.

Unifikacija-potpuno preuzimanje prava

Usklađivanje – nije potpuno preuzimanje stranog prava, već preuzimanje onih pravnih instituta čije prisustvi uklanja bitne razlike između tog i domaćeg prava

27

19.

Metode stvaranja opštih pravnih normi

a) apstraktna – najznačajnija-stvaranje pravne norme koja se odnosi na neograničen broj slučajeva na određenom području i u datom vremenu

b) načelna metoda pojavila se kao neophodna u onom trenutku kada je društveni poredak postao veoma složen, a propisio sve složeniji i mnogobrojniji

c) takstativna metod se sastoji u tome da se potpuno precizno navedu u pravnoj formi svi slučajevi na koje se ta norma odnosi.

d) Primjerična metoda sastoji se od propisivanja pravila ponašanja za nekoliko tipičnih slučajeva koji se u normi izričito –primjerično navode, s tim sa se ta norma primjenjuje i na sve slične slučajeve

e) Kazuistička –metoda kazuističkog normiranja koristi se kod stvaranja opštih pravnih normi koje se odnose samo na jedno konkretno pitanje ili za određenog pravnog subjekta (zakon o proglašavanju parka ptrirode)

f) Precedentna metoda se odnosi na stvaranje pojedinačne pravne norme za jedan konkretan slučaj, a zatim e toj normi daje funkcija opšte pravne norme tako što se ona obavezno primjenjuje na sve takve slučajeve

27

20.

Pojmovi u pravnim propisima

Ne postoji potpuna klasifikacija pojmovaImaju: opšti, posebni, individualni, jednaki, koordinirani, kontrarni, kontradiktorni, subordinirani, superordinirani, slični, apsolutni, reltivni, korelativni, pravni

Opšti ili kolektivni pojmovi su oni koji izražavaju karakteristične osobine grupi predmetaPosebni ili uži pojmovi spadaju u kolektivne i čine njihov poseban dio koji se dalje može diferencirati npr. Porodično pravo( bračno, roditeljsko,starateljstvo)Jednaki ili identični pojmovi su oni koji imaju jednak sadržaj i obim.Koordinirani-oni koji između sebe ne moraju imati direktnu vezu, samo indirektnu.Kontrarni-sadržajno se međusobno razlikuju ali se ne isključujuKontradiktorni –toliko suprotni da se međusobno isključuju pravedan nepravedanSubordinirani –koji se sadržajno moogu svesti pod neki drugi viši pojamSlični-koji se djelomično međusobno pokrivaju ali i sadržajem, razlikujuApsolutni pojmovi kojima se izražava neko jače subjektivno pravo u odnosu na neko drugo pravoRelativni su oni koji u primjeni izražavaju neko slabije subjektivno pravo u odnosu na neko drugo

Pravni pojmovi su svojevrsni pravni nstrumenti ostvarivanja ciljeva društvene politike

27

21.

Opšte i posebno definisanje i vrste definicija

Opšte definisanje se sastoji u tome da se u određenom propisu definiše neki pojam i ta se definicija primjenjuje generalno i obavezuje stvraoce pravnih propisa kao opšteobavezna (krivično djelo, umišljaj)Posebno definisanje pravnih pojmova vrši se posebno u svakom propisu u kojem se pojam upoterebljava i to na dva načina

1. u uvodnim odredbama2. u pojedinim djelovima propisa

Vrsta definicije:

1.afirmativne i negativne2.apsolutne i relativne3.sintetičke i analitičke4.cirkularne5.blanketne6.varijabilne7.problematične

27

22.

Sudovi i vrste sudova

Sud je spoj dva ili više pravnih pojmova koji predstavljaju logičku cjelinu kojom se nešto tvrdi, poriče, traži ili izražava.Sudovi se u pravu nazivaju pravnim normama jer se njima uređuje status ili ponašanje subjekta na koje se norma odnosi.

Vrste sudova

I.-po obimu (kvantitetu) 1. univerzalni 2.partikularni 3.pojedinačniII-po kvalitetu 1.afirmativni 2.negativniIII- po strukturi 1. prosti 2. složeniVI – po modalitetu1.apodiktički2.asertorički3.proble,matičkiSudovi sa presumpcijama, sudovi s fikcijama i kategorički sudovi

27

23.

Pojam zaključka i vrste zaključaka

Zaključak ili konkluzija je sud koji se operacijom zaključivanja izvodi iz jednog ili više sudova.Zaključivanje je psihički, misaoni proces kojim se iz jednog ili više sudova izvodi zaključak kao rezultat tzog procesa. U nomotehnici klasifikacija zakjlučaka je sljedeča:Zaključak po konverziji, zaključak po kontrapoziciji, zaključak po suprotnosti, zaključak od manjeg na veće, zaključak od većeg ka manjem, zaključak po analogiji, zaključak po uzoćnosti, zaključak po indukciji i silogizam

27

24.

Klasifikacija propisa

A. obzirom na sadržaj propisa-propisi koji naređuju, propisi koji zabranjuju i propisi koji dopuštaju

B.obzirom na obim propisa-generalni propisi podrazumjevaju da je njima čitav jedan niz slučajeva urađen jednim zajedničkim propisom

C.obzirom na prostor važenja- obzirom na prostor dijeli se na univerzalni i partikularni

D. vrijeme važenja-

E.obzirom na nadležnost donošenja-propise donosi država preko svojih nadležnih tijela i razne društvene organizacije koje imaju svojstvo pravnog lica

F.obzirom na djelovanje-kategorički, hipotetičke, stroge, dispozitivne i diskrecione

27

25.

Klasifikacija propisa obzirom na sadržaj i obim propisa

Obzirom na sadržaj dijele se

a. propisi koji naređuju-subjektima nameću obavezu nekog davanja ili djelovanja

b. propisi koji zabranjuju-zabranjujući su suprotni od naređujućih, oni zabranjuju subjektima da vrše određene radnje

c. propisi koji dopuštaju-odnose se na slobodu ponašanja subjekata u određenim situacijama

d.Propisi obzirom na obim (generalni, specijalni i singularni)

Generalni propisi podrazumjevaju da je njima čitav jedan niz slučajeva uređen jednim zajedničkim propisom.Specijalni propisi proizlaze iz društvene potrebe da se određeni društveni odnosi urede posebnim propisima.Singularni propisi su pojedinačni propisi gdje se odredbama nadležnog organa uređuju pojedini konkretni slučajevi.

27

26.

Propisi obzirom na vrijeme i prostor

Obzirom na prostor mogu biti

1. Univerzalni- vrijede za čitav za prostor jedne države2. Partikularni – vrijede samo za jedan njen dio (entitetski,

kantonalni,opštinski propisi)

Obzirom na vrijeme-vrijeme postaje mjerilo početka i prestanka važenja pravnih propisaRetroaktivno važenje-postoje situacije kada je neophodno da propis bude primjenjen i na događaje koji su nastali prije nastajanja propisaPočetak važenja propisa je najsigurnije odrediti kalendarskiPrestanak važenja propisa –mogu prestati važiti cijeli propisi, pojedini dijelovi i svi dodatni propisi. Važenje propisa m,ože biti i privremeno (budžetski propisi)Neposredna derogacija-izričito stavljanje propisa van snage donošenjem novog propisaPosredna derogacija-slučaj kada se donese novi propis u kojem se materija ranijeg propisa drugačije uređuje.Odumiranje propisa nastaje kada propis nije formalno stavljen van snage ali je izgubio svoj društveni osnov primjene

27

27.

Propisi obzirom na nmadležnost donošenja-

Propise donosi država preko svojih nadležnih tijela i razne društvene organizacije koje imaju svojstvo pravnog lica

Državni propisi su : USTAV, ZAKON, UREDBA, ODLUKA, PRAVILNIK. NAREDBA, STATUT, POSLOVNIK, UPUTSTVO

Drugu grupu čine:a- preporukeb- deklaracijec- rezolucijed- objašnjenja

27

28.

Propisi obzirom na djelovanje

Dijele se na kategoričke, hipotetičke, stroge, dispozitivne i diskrecione

Kategoričke –postoji samo posljedica, a uzrok je izvan propisa u ciljevima društvene politikeHipotetički propisi sadrže dva suda u istom propisu-uzročni i posljedični (Ko počini kazneno djelo kaznut će se)Dispozitivni su oni propisi koji se primjenjuju ako subjekti nisu neke svoje odnose sami drugačije urediliStrogim propisima se izražava volja pravnog poretka i ne mogu se mijenjati voljom pojedinih subjekataDiskrecioni propisi su takvi propisi koji ostavljaju na volju i ocjenu državnom organu da li će uopšte primjenjivati odrređeni propis ili neće ili će to učiniti samo djelimično

27

29.Važenje prava, globalno i interno ili sistematsko važenje prava

Važenje prava je normativan pojam tj. Vezano je isključivo za norme i to pravne moralne i druge.Važenje norme je sinonim za njeno postojanje reči da norma važi znači da postoji

Razlikujemo dvije vrste važenja zakona1. globalno2. interno ili sistematsko

Globalno važenje se odnosi na pravni poredak u cijelini s druge strane interno svaki poredak podrazumijeva i važenje svih njegovih pojedinačnih dijelova odnosno pojedinih normi. (Ako norma nije u skladu s višom koja propisuje njeno stvaranje)Važeći stav je da je svaki zakon važeći dok na propisan način ne bude proglašen neustavnim ili nezakonitim pa makar ta činjenica bila savim očigledna.

27

30.

Faze zakonodavstva

Obično ima 7 faza

1. Plan normativne djelatnosti2. Utvrđivanje građe za pojedini propis3. Izrada teza4. Izrada prednacrta5. Sastavljanje obrazloženja6. Rasprava o propisu i njihovo donošenje7. Priprema za objavljivanje

Ako se aktu koji nema snagu zakona postupak se skračuje, neke faze otpadaju, a neke se pojednostavljuju.Treba voditi računa o pravilima nomotehnike.Plan normativne djelatnosti-nisu važne samo utvrđene potrebenego i društvene, materijalne i pravne mogučnostiUtvrđivanje građe za pojedini propis faza ili utvrđivanje materijala za konkretni propis podrazumjeva utvrđivanje materijala-građe koja će regulisati i odabir samog propisa koji će se stvarati.Izrada teza-u svom osnovnom značenju teza znači tvrdnju ili određenu postavku i one su opširnije od prednacrta.Prednacrt je širi i obimniji tekst s više dodatnih pojašnjenja, riječnikom pojmova i alternativnim riješenjima.Obrazloženje je veoma važno i korisno kada se propis donosi u parlamentu, ali može koristiti i subjektima koji će propis primjenjivati kako bi on bio razumljiviji.Rasprava o propisu i njegovo donošenje je razmatranje propisa u zakonodavnom tijelu, stavljanje primjedbi i glasanje o prijedlogu propisa.Pripreme za objavljivanje propisa – u konačan tekst za objavljivanje propisa stavljaju se sve usvojene primjedbe, otklanjaju jezičke, stilske, terminološke i eventualno druge greške i nedostatci

27

31.

Način usklađivanja propisa

1. interpretacija2. analogija3. obavezno tumačenje4. izmjena i dopune propisa5. usklađivanje sa ustavom6. izrada prečišćenog teksta7. donošenje nopog propisa

Ukoliko je nesklad manji usklađivanje se vrši interpretacijom (tumačenjem) bilo jezičkom ili logičkom, analogna primjena drugog propisa može biti : interna ili eksternaObavezno tumačenje po pravilu daje organ koi je donio opšti akt za koji se daje tumačenje.Izmjene i dopune propisa se donose kada propisi ne odgovaraju promjenama u pravnom sistemu ili promjenama u politici u određenoj oblasti.

27

32.

Djelovi propisa

1. naslov ili naziv propisa2. uvodni dio ili osnovne odredbe3. središnji ili glavni dio4. kaznene odredbe5. prelazne odredbe6. završni dio ili završne odredbe

Ukoliko je propis većeg obima on sadrži i pregled sadržaja.Pod propisom se podrazumjev1. USTAV2. sporazum3. zakon4. uredba5. poslovnik6. odluka7. uputstvo8. naredba9. pravilnik i 10.drugi opšti pravni akti

27

33.

Objavljivanje- stupanje na snagu i primjena zakona

Objavljivanje propisa je kontinuirani posao a objavljuju se ne samo propisi nego i njihove izmjene odnosno dopune i obavezna tumačenja kao i odluke ustavnog suda kojima se neki propis mijenja, ukida ili potvrđuje.Prilikom određivanja dana stupanja na snagu zakona primjenjuje se pravilo da dan stupanaj na snagu i početak primjene zakona imaju isto značenje.Izuzetno može se odložiti primjena pojedinih odredaba ili cijelog zakona za pojedine složenije zakone.

27

34.

Sastav i oblik propisa u našoj pravnoj praksi

Svaki veći propis podijeljen je na dijelove (najveće cijeline zakona)Dijelovi na poglavlja (glave)Poglavlja na odsjeke (odjeljke)Odsjeci na pododsjeke (pododjeljke)Podsjeci na članoveČlanovi na stavove Stavovi na alineje ili tačkeRaspoređivanje ide od šireg ka užem pojmu

27

35.

Primjena propisa i faze u postupku primjene

Primjenom propisa ostvaruje se njihova veza sa stvarnošču kroz realizaciju zakona uzročnosti.Značaj primjene propisa mjeri se prema efikasnosti samih propisa u postizanju nekog cilja društvene politike.Primjena propisa znači konkretizaciju na određen slučajPostupak primjene ima tri faze

1.Utvrđivanje konkretnog slučaja2. Odabiranje pravnog propisa3. Izvođenje zaključaka

27