Presenteren met Powerpoint in de les - users.telenet.beusers.telenet.be/walter.mertens/files/Presenteren met PowerPoint in … · Hoe presentatievaardigheden evalueren?.....30 Sneltoetsen.....31

PROVINCIALE HANDELSSCHOOL HASSELT ICT

Presenteren met Powerpoint in de les

Samengesteld door: Christ Bosmans ict-coördinator

[email protected] http://www.christbosmans.be

Presenteren in de les 2

Inhoudsopgave Inleiding ........................................................................................................................................3 Doelen ............................................................................................................................................4 Opdracht .......................................................................................................................................4 Criteria educatieve PowerPoint presentatie ....................................................................4

Inhoud....................................................................................................................................4 Opbouw..................................................................................................................................4 Vormgeving..........................................................................................................................5

Stappenplan.................................................................................................................................5 Een PowerPoint presentatie maken....................................................................................6

Aanmaken van een presentatie .......................................................................................6 Dia’s aanmaken en vullen ..................................................................................................7 Plaatjes invoegen...................................................................................................................9

Illustraties.............................................................................................................................9 Plaatjesbestanden ...........................................................................................................10

Tekenen op je presentatie ...............................................................................................11 Opmaak van je presentatie .............................................................................................12

Achtergrond, kleurencombinaties en versiersels ................................................12 Animaties om de presentatie levendiger te maken ...............................................14 Ordenen en administreren van je presentatie .........................................................15 Dia’s bekijken in de presentatieweergave .................................................................16 Het opslaan van een presentatie...................................................................................16 Het afdrukken van een presentatie ..............................................................................17

Tips voor het presenteren ....................................................................................................19 Voorbereiding presentatie ................................................................................................19 Tijdens het presenteren ....................................................................................................19

Presenteren met de data-projector (‘beamer’)....................................................19 Presenteren in het algemeen ......................................................................................20

Tips voor opdrachten aan leerlingen................................................................................21 Gebruik van Powerpoint in onderwijs ..............................................................................22

Gebruiksmogelijkheden van het programma PowerPoint....................................22 Gebruik van visuele elementen in presentaties ......................................................24

Kies een vorm die de inhoud ondersteunt.............................................................24 Maak functioneel gebruik van visualisaties...........................................................25 Animaties: stapsgewijs opbouwen van figuren ...................................................25

Powerpoint en activerend onderwijs ............................................................................26 Valkuilen en tips bij het gebruik van Powerpoint ...................................................27

Hoe presentatievaardigheden evalueren? .....................................................................30 Sneltoetsen ................................................................................................................................31


Inleiding Wil je dat je leerlingen geboeid naar je blijven luisteren wanneer je een presentatie geeft, dan maak je grotere kans als je ze ook visueel en auditief weet te prikkelen. Vroeger had je daarvoor allerlei middelen ter beschikking, zoals de overheadprojector, de cassetterecorder en de video. Tegenwoordig kun je ook een elektronische presentatie maken met het computerprogramma PowerPoint en daarmee je verhaal ondersteunen. Met PowerPoint kun je mooie dia’s maken met de belangrijkste informatie uit je verhaal en kun je deze informatie illustreren met materiaal uit verschillende mediabronnen. Aantrekkelijk voor leerlingen, maar ook voor jezelf. Heb je eenmaal zo’n presentatie gemaakt, dan kun je hem het volgend jaar weer gebruiken. Ook kun je de presentatie vrij gemakkelijk op het World Wide Web (laten) zetten. Leerlingen kunnen zo achteraf de presentatie raadplegen. Om de presentatie te kunnen vertonen, heb je een computer met een dataprojector nodig (ook wel met het Engelse woord beamer aangeduid). In deze cursus zul je leren een educatieve PowerPoint in elkaar te zetten. Dat wil zeggen een PowerPoint presentatie die onderdeel uitmaakt van een les. In deze handleiding zul je criteria vinden waaraan zo’n educatieve PowerPoint zou moeten voldoen. Verder vind je er allerlei aanwijzingen in hoe je zo’n presentatie technisch in elkaar zet. Tenslotte zul je allerlei tips aangereikt krijgen hoe je zo’n presentatie kunt geven in de klas. Want met het maken van zo’n PowerPoint ben je er nog niet. In deze cursus is helaas te weinig tijd om het geven van zo’n presentatie te beoordelen. Je raden je wel ten zeerste aan om de educatieve PowerPoint die je zult maken ook in je klas uit te proberen! Over het programma PowerPoint het volgende: PowerPoint is onderdeel van de Office Suite van Microsoft, waar ook Word en Excel deel van uit maken. Dat betekent dat de bediening van PowerPoint sterk lijkt op die programma’s en dat er veel onderling kan worden uitgewisseld. Zo is het bijvoorbeeld mogelijk een tabel uit Word, of een grafiek uit Excel op een PowerPoint dia op te nemen. Ook is veel functionaliteit gemeenschappelijk. De spellingscontrole uit Word werkt ook in PowerPoint. De dingen die in PowerPoint net zo gaan als in Word, zoals openen en opslaan van bestanden, en knippen, kopiëren en plakken behandelen we niet in deze handleiding. We veronderstellen die dingen bekend. Van alle officeprogramma’s is PowerPoint misschien nog wel het eenvoudigst te bedienen. (Deze handleiding is geschreven voor PowerPoint 2000, maar kan ook prima voor PowerPoint 97 en Powerpoint XP gebruikt worden.)


Doelen Aan het eind van deze cursus:

Kun je een educatieve PowerPoint presentatie maken Weet je een aantal zaken waar je op moet letten bij het houden van

een educatieve PowerPoint presentatie Kun je presentatievaardigheden van de leerlingen evalueren

Opdracht Maak een korte educatieve PowerPoint presentatie die onderdeel uitmaakt van een les binnen jouw vakgebied (minimaal 8 dia’s). Zet deze presentatie op met behulp van deze handleiding. In de volgende hoofdstukken vind je een stappenplan en aanwijzingen hoe je zo’n presentatie in elkaar zet (o.a. hoe je dia’s aanmaakt, illustraties kunt invoegen en de opmaak van je presentatie kunt verfraaien.) Verder vind je hieronder de didactische criteria waaraan een educatieve PowerPoint presentatie zou moeten voldoen. Stel je hiervan in kennis voordat je de presentatie gaat bouwen.

Bij een aantal alinea’s kom je dit handje tegen. Die wijzen naar tips en mogelijkheden die iets verder gaan. Je kunt ze overslaan, maar het advies is ze wel eens uit te proberen.

Criteria educatieve PowerPoint presentatie

Inhoud Het onderwerp van de presentatie is relevant binnen je vakgebied en

de presentatie is een onderdeel binnen een les.

Opbouw Je presentatie heeft een heldere structuur: is opgebouwd uit een

inleidend gedeelte, een kern en een afsluitend gedeelte. In de inleiding geef je aan wat de doelstelling is van je presentatie en

geef je een overzicht van de punten die je gaat behandelen. De verschillende onderdelen van je presentatie staan in een logische

volgorde (bijvoorbeeld gerangschikt op thema of in chronologische volgorde. En bij het presenteren van een onderzoek ligt een methodische opzet weer voor de hand)


In de afsluiting geef je een samenvatting van hetgeen er in de presentatie is behandeld (wat wilde je aantonen, welke aspecten waren te onderscheiden en tot welke conclusies ben je gekomen)

Vormgeving Tekst is goed leesbaar: voldoende grote letters, goed leesbaar

lettertype, kleur letters en achtergrond Beeldmateriaal (zoals illustraties en grafieken) is goed zichtbaar De informatie per dia is overzichtelijk: niet te veel informatie op een

dia De hoeveelheid dia’s is beperkt Je presentatie is aantrekkelijk doordat tekst wordt afgewisseld met

beeldmateriaal De vormgeving van je presentatie (zoals het gebruik van

beeldmateriaal/geluiden/diaovergangen) is functioneel (voegt iets toe aan en leidt niet af van de inhoud)

Stappenplan STAP 1: Brainstormen over het onderwerp Bedenk wat je wilt vertellen aan je leerlingen, noteer trefwoorden, bedenk hoe je dit ordent in hoofdstukjes met kernachtige titels, bedenk of er plaatjes bij kunnen, zoek zo nodig eerst even op internet. STAP 2: PowerPoint presentatie maken Maak een presentatie aan. Vul de dia’s met kernwoorden. Orden je dia’s op een logische manier. Sla de presentatie op en bekijk de presentatie tussendoor in de presentatieweergave. STAP 3: De presentatie verfraaien Maak je presentatie aantrekkelijker door illustraties toe te voegen, de opmaak te veranderen, en eventueel animaties en dia-overgangen in te stellen. Belangrijk is dat de vormgeving functioneel blijft! . In de training zul je toekomen aan deze eerste drie stappen. We raden je sterk aan om Stap 4 en 5 zelf te oefenen voordat je een presentatie in de klas geeft. STAP 4: Voorbereiden op de presentatie Zie: “Tips voor het presenteren – Voorbereiding presentatie” STAP 5: De presentatie houden Zie: “Tips voor het presenteren – Tijdens het presenteren”


Een PowerPoint presentatie maken

Aanmaken van een presentatie

PowerPoint opstarten en kiezen 'Nieuwe presentatie maken'

Normale weergave

Diasorteerweergave

Diavoorstelling


Kies voor de optie “Lege presentatie openen”.

Bij een volgende keer kun je andere opties van 'Nieuwe presentatie maken' uitproberen:

'Wizard auto-inhoud starten’ PowerPoint helpt je bij het ontwerpen van je presentatie. Deze zijn voornamelijk gericht is op het bedrijfsleven, bijv.bedrijfsplan, aankondiging, productoverzicht

‘Sjabloon openen’ Je kiest bij het begin al voor een bepaalde opmaak. Deze kun je later altijd nog wijzigen.

'Lege presentatie openen' Je stelt de keuze voor de opmaak nog even uit en begint met een schone lei. Kies de eerste keer voor deze optie.

Dia’s aanmaken en vullen Na ‘lege presentatie openen’ kom je in een scherm Nieuwe dia waarin

staat: ‘Kies een Indeling’


Er zijn verschillende vaste indelingen (opmaakmodellen) voor dia’s

gegeven, zoals: • Titeldia • Opsomming • Twee kolommen • Tabel • Tekst en grafiek • Grafiek • Illustratie • …

Kies een indeling (bijvoorbeeld 'titel' of 'opsomming') en klik op OK. • Schrijf nu je eigen tekst in het bovenste titelvakje en in het

ondertitel vakje. Hier zie je de al aangekondigde: “Klik hier om…” – doe dat.

Wanneer je een nieuwe dia wilt hebben, dan ga je naar de menubalk en kies je Invoegen Nieuwe dia. Je komt dan weer in het scherm met de auto-indelingen en kunt een standaard indeling voor je 2e dia kiezen. Je kunt nieuwe tekst schrijven, maar ook knippen, kopiëren en plakken uit andere Windows-programma’s zoals Word.

Als je dia’s wilt maken volgens het sjabloon van de opsommingslijst, kun je ook de ‘outliner’ gebruiken aan de linkerkant. Door daar tekst te typen en met tab en shift-tab het niveau van de opsomming te veranderen maakt PowerPoint automatisch nieuwe dia’s aan. Later kun je de opmaak van de dia nog wijzigen en illustraties aan de gemaakte dia’s toevoegen.

Onderaan de dia’s kun je notities intikken. Die kun je later afdrukken samen met de dia’s. Handig om bij de hand te houden bij de presentatie.


Plaatjes invoegen • ‘Een plaatje maakt het praatje’. In PowerPoint kun je verschillende

soorten figuren in je presentaties opnemen. • Alles gaat via de menuoptie: Invoegen Figuur

Illustraties Twee soorten figuren worden het meest gebruikt: illustraties (ook wel Clip-Art genoemd) en plaatjes uit bestanden. • Voor een illustratie kies je Invoegen Figuur Illustratie. Je kunt nu

kiezen uit de met PowerPoint meegeleverde collectie plaatjes. Probeer dit zelf.

• Als het plaatje op de dia staat (meestal prominent in het midden) kun je

het verplaatsen door te slepen met de muis (knop indrukken en vasthouden, het plaatje bewegen naar de plaats waar je het wilt hebben en loslaten).

• Door te slepen aan een van de hoeken kun je de grootte aanpassen.

Als je verbinding hebt met het internet is het leuk om eens op Clips Online te klikken. Je komt dan op een site van Microsoft waar je uit duizenden plaatjes kunt kiezen. Als je ze download komen ze vervolgens in je eigen illustratielijstje te staan.


Als je een grote illustratie in beeld wilt hebben kun je het best bij het invoegen van een nieuwe dia direct al voor een 'indeling met illustratie' kiezen. Je klikt dan op het illustratie-deel en je kunt je illustratie invoegen.

Plaatjesbestanden In veel gevallen heb je plaatjes zelf gemaakt (b.v. een ingescande foto), of ergens gevonden op het Web (zie hieronder). Als je het plaatjesbestand op je computer hebt staan kun je kiezen voor: Invoegen Figuur Uit Bestand.... Selecteer vervolgens het bestand en het plaatje wordt op de dia geplaatst. Weer kun je het verplaatsen en vergroten/verkleinen.

Je kunt ook figuren uit het World Wide Web importeren. Als een mooi plaatje ziet kun je het opslaan. Ga dan met de muis op het plaatje staan en klik op de rechter muisknop. Kies ‘Save image as’ of iets soortgelijks en kies waar je het wilt opslaan. Je figuur wordt nu bewaard op jouw computer en je kunt het invoegen in PowerPoint zoals hierboven weergegeven. Ook knippen en plakken werkt: klik rechts op het plaatje, kies “Kopiëren” (Copy) en plak het plaatje op je dia.

Plaatjes van vensters op je scherm kun je gemakkelijk knippen en plakken. Zorg dat hetvenster bovenaan ligt. • Druk tegelijkertijd op ALT en PrtScrn. • Kies Bewerken Plakken en het venster staat in PowerPoint. Op deze

manier zijn overigens ook de afbeeldingen van PowerPoint ingevoegd in deze handleiding.


Tekenen op je presentatie Je kunt op alle dia’s tekenen. Voor grotere tekeningen is de opmaak alleen titel het meest geschikt. Onder de titel maak je dan je tekening. Onderin PowerPoint zie je een knoppenbalk met daarop termen als tekenen, Autovormen, en kleuren en lijnen. Met behulp van die balk kun je een tekening maken op een dia. Klik bijvoorbeeld op het rechthoekje en teken met de muis in de dia een rechthoek. Op dezelfde manier kun je een ellips en lijnen en pijlen tekenen. Ideaal voor schema’s. In een figuur kun je tekst typen: klik op de figuur en begin te typen. Door op de pijltjes naast de verfpot, de kwast of de gekleurde letter te klikken kun je de kleuren aanpassen.

Onder AutoVormen vind je nog veel meer vormen die je op de tekening kunt invoegen: sterren, spreekwolkjes, etc. In al die vormen kun je tekst typen,

Mijn favoriete autovormen zijn de verbindingslijnen. Daarmee kun je een lijn trekken tussen twee andere vormen. Als je daarna de vorm verplaatst verandert de verbindingslijn automatisch mee!


Opmaak van je presentatie

Achtergrond, kleurencombinaties en versiersels De saaie witte achtergrond is meestal niet wat je wilt. Wit is bovendien voor presentaties met de data-projector (‘beamer’) niet de meest geschikte achtergrondkleur: ongerechtigheden op het scherm en in de data-projector vallen meteen op en kunnen storend werken. PowerPoint kent het concept van ‘ontwerpsjabloon’. Daarmee bepaal je in een keer de achtergrond, de lettertypen en een aantal standaard kleuren van je presentatie. PowerPoint heeft een aantal standaard ontwerpsjablonen. Je kunt ze ook zelf maken.

Als je je presentatie af hebt qua tekst en plaatjes, kun je het beste eerst je presentatie opslaan voordat je met de opmaak bezig gaat. Zo heb je in ieder geval de tekst van je presentatie veilig gesteld. Als je wilt experimenteren met het ontwerp van je presentatie en de achtergrondkleuren heb je altijd nog je ruwe tekst en kun je altijd opnieuw beginnen en voor een andere achtergrond etc. kiezen. Ontwerp toepassen (PowerPoint maakt je dia’s op volgens een bepaald ontwerpsjabloon. Ga naar de menubalk, kies Opmaak Ontwerpsjabloon toepassen en kies je ontwerp. Let op: wanneer je eenmaal een ontwerp gekozen hebt, moet je altijd een ontwerp blijven gebruiken.Je kunt dan niet meer voor een ‘kale lay-out’ kiezen. Je kunt wel van ontwerp veranderen.)

kale dia dia met ontwerpsjabloon


Kleurencombinaties kiezen Je bepaalt zelf een kleurencombinatie. Ga naar de menubalk en kies Opmaak Kleurencombinatie dia. Voor beide mogelijkheden geldt echter dat je ook elf de standaard ontwerpen en kleurencombinaties kunt wijzigen. (Opmaak Kleurencombinatie Aangepast ... en bij Opmaak Achtergrond).


Animaties om de presentatie levendiger te maken Wanneer je een dia-voorstelling op de computer geeft, heb je veel mogelijkheden om je presentatie in te richten. Je kunt kiezen hoe je bepaalde gedeelten op het scherm wilt laten komen (bijvoorbeeld stapsgewijs of als een typemachine). Ook overgangen kunnen ingesteld worden en ook wanneer je een volgende dia wilt laten zien (met de muisklik of automatisch na…x seconden!). Al deze mogelijkheden vind je onder Diavoorstelling Dia-overgang en onder Dia-voorstelling Vooraf ingestelde animatie. Experimenteer ook eens met de overgangen tussen de dia's. Ga daarvoor naar de diasorteerder en ga op de eerste dia staan met je muis. Kies Diavoorstelling Dia overgang. Je krijgt nu een klein venstertje waarin je de overgang kunt regelen. Kies een overgang uit (bijv. splitsen horizontaal) en klik op 'overal toepassen'. Nu kun je via 'Diavoorstelling' bekijken hoe de overgangen eruit zien.

Experimenteer daarna met de verschillende soorten animaties. Ga daarvoor weer naar de diasorteerder en selecteer eerst alle dia's (Kies Bewerken Alles selecteren). Kies dan voor Dia-voorstelling Vooraf ingestelde animatie. Maak een keuze uit een van de getoonde mogelijkheden. En bekijk daarna je presentatie via 'Diavoorstelling'. Pas op voor een kermis van verschillende animatietechnieken!


Ordenen en administreren van je presentatie Onder het menu ‘Beeld’ zitten handige opties waarmee je een goed overzicht krijgt van je presentatie en waarmee je de volgorde van je dia's kunt bepalen. Ook kun je via de kleine knopjes links onderin kun je voor deze overzichten kiezen. Allereerst de diasorteerder, als hulpmiddel voor het ordenen van je dia’s.

• In de diasorteerder zie je miniatuur afbeeldingen van je dia’s. Door te

slepen kun je de volgorde van je dia’s nog aanpassen. Ook kun je eventueel dia’s uit een andere presentatie in de diasorteerder slepen!

• Een andere belangrijke functie van de diasorteerder is dat je sommige operaties op alle dia’s tegelijk wilt doen, bijvoorbeeld het vaststellen van de overgang. In de diasorteerder kun je alle dia’s selecteren (Druk op Ctrl+A) en vervolgens het overgangseffect kiezen. Kijk in de presentatieweergave hoe dat er uit gaat zien.


Dia’s bekijken in de presentatieweergave Voordat je de presentatie gaat geven, is het goed om op je eigen computer te kijken hoe je presentatie eruit gaat zien als je hem met een data-projector zou geven. Bekijk daarom van tevoren je presentatie in de presentatieweergave. Dat gaat als volgt: • Ga naar de eerste dia (je kunt via Page Up en Page Down navigeren

tussen je dia’s). • Met een (linker) muisklik kun ga je naar de volgende dia. Ook met de

pijltjestoetsen kun je naar de vorige en volgende dia. Zo ziet je presentatie er uit als hij geprojecteerd wordt met een data-projector. Via de ESC-toets kom je terug in PowerPoint.

• Druk op het kleine projectieschermpje linksonder in je beeld. Je eerste dia wordt nu beeldvullend weergegeven.

Het opslaan van een presentatie Wanneer je voor de eerste keer je presentatie wilt opslaan, krijg je het ‘Opslaan als’ (Save as) venster te zien. Omdat dit venster grotendeels gelijk is aan alle andere vensters voor het opslaan van documenten, zullen we het venster niet uitgebreid behandelen. Eén onderdeel vraagt echter wel om enige toelichting. PowerPoint biedt namelijk de mogelijkheid om je document op verschillende manieren op te slaan. Naast het opslaan voor een oudere versie van PowerPoint, zijn er twee methoden die belangrijk zijn met betrekking tot het houden van een presentatie. Allereerst kun je de presentatie ‘gewoon’ opslaan. Kies hiervoor de optie Presentatie (Presentation). Het bestand krijgt dan een ‘ppt’- extensie.

Om het bestand als een presentatie te openen, dien je PowerPoint op te starten en het bestand te openen. Vervolgens kies je de juiste diaweergave knop links onder in je scherm. De tweede mogelijkheid lijkt omslachtig, maar is het niet. Je slaat de presentatie op als een pps-bestand, met de optie PowerPoint-voorstelling (PowerPoint show). Nu is je bestand direct een voorstelling. Wanneer je de presentatie wilt houden, hoef je slechts in de Verkenner het bestand twee


keer aan te klikken om de presentatie te starten. Je kunt ook eenvoudigweg een snelkoppeling naar het bestand op het bureaublad maken. Hiermee voorkom je dat het programma PowerPoint wordt opgestart, en je in de periode voorafgaand aan je presentatie allerlei overbodige handelingen moet verrichten.

Het afdrukken van een presentatie Via het menu Beeld kun je ook de notitiepagina’s bekijken. Als je onder je dia’s aantekeningen hebt gemaakt zie je die hier, steeds op een pagina met de bijbehorende dia. • Ga naar de menubalk, kies Bestand Afdrukken ... • Het venster Afdrukken verschijnt.


• Kies hier wat je wilt afdrukken:

de dia’s (gebruik je meestal om er transparanten van te maken. hand-out (2, 3 of 6 dia’s per pagina), voor je publiek notitiepagina, voor je eigen aantekeningen om bij de hand te

houden tijdens de presentatie. • Het is handig om voor de handouts meerdere dia's per pagina af te

drukken. Dan spaar je papier en geef je je publiek een overzicht van jouw presentatie op een beperkt aantal pagina's.


Tips voor het presenteren

Voorbereiding presentatie • Als je de presentatie geeft op een plek waar je dat nog niet eerder gedaan

hebt, check dan altijd of er een data-projector is, of je de presentatie moet opsturen, moet meenemen op diskette of dat je je eigen notebook mee moet nemen. Dat laatste is aan te bevelen, omdat je dan zeker weet dat je alles hebt.

• Oefen je presentatie het liefst met de data-projector een keertje van tevoren.

• Maak notitiepagina’s voor jezelf. Hierop kun je de tekst die je uit wilt spreken, toevoegen aan de dia’s (zie hierboven).

• Zorg voor handouts voor je publiek, zodat mensen tijdens je verhaal niet (veel) hoeven te schrijven (zie hierboven)

• Zorg dat je voorbereid bent op het onverwachte (bijvoorbeeld dat je alternatieven (op papier of in de powerpoint) hebt als je bv. een link naar een website hebt gemaakt, die opeens niet wil verschijnen (netwerk is down)

Tijdens het presenteren

Presenteren met de data-projector (‘beamer’) • De data-projector (‘beamer’) sluit je aan op de monitoruitgang van de PC

of het notebook. Je start vervolgens de presentatieweergave en de eerste dia verschijnt beeldvullend op het projectiescherm.

• Je kunt ervoor kiezen je presentatie met je muis of met je toetsenbord te besturen. De belangrijkste acties op een rijtje:

Muis: Klik links Volgende dia Klik rechts Brengt een menu met mogelijke acties als

vorige dia, stoppen, tekenen. Wiel Als je een wielmuis hebt kun je met het scroll-

wiel voor en achteruit. Toetsenbord: Pijltjestoetsen Vorige/Volgende dia PageUp -PageDown Vorige/Volgende dia ESC Presentatie stoppen Z Zwart scherm


• Verder is het belangrijk dat je je positie goed kiest. Let daarbij op de volgende dingen:

Ga zo staan dat je je publiek goed aan kan kijken Waar heb je de data-projector staan en …sta je niet in de

lichtstraal? Heb je goed uitzicht op je presentatie, op het scherm of op een

monitor? Zorg als het even kan voor een computer die voor je staat waarop jij de presentatie kunt volgen. Dan hoef je niet steeds om te kijken.

Kun je de muis goed en snel bedienen? (muismat & lessenaar). Een draadloze muis is erg handig, zodat je niet steeds achter de computer hoeft te staan.

• Zorg ervoor dat je de dia’s niet gaat oplezen, maar zorg voor aanvullende tekst en voorbeelden bij de dia (als spiekbrief kun je notitiepagina’s maken bij je dia’s: aan de dia’s kun je de tekst toevoegen die je erbij uit wilt spreken of steekwoorden voor je verhaal)

• Hou zelf op papier het overzicht van je presentatie bij de hand, dan word je niet verrast door een dia die je even vergeten was (notitiepagina ook handig voor!)

• Geef je publiek genoeg tijd om de dia’s te bekijken en las daarvoor stiltes in

• Ga er niet zonder meer vanuit dat illustraties voor zich spreken en licht deze dus toe

• Laat een illustratie alleen zien wanneer die je verhaal ondersteunt. Laat hem anders weer verdwijnen.

• Als je tijdens de presentatie op Z drukt (of op B als je een Engelse versie gebruikt) wordt het scherm zwart. Handig als je even de aandacht niet op het scherm gericht wil hebben. Nog een keer Z of B brengt de dia terug.

Wanneer je niet de beschikking hebt over een data-projector, kun je de dia’s ook afdrukken (zwart-wit/kleur) en op sheet kopiëren en tonen met de overheadprojector. Een ander alternatief is de presentatie op het kleine scherm van je computer te geven.

Presenteren in het algemeen Ten slotte nog een aantal punten waar je bij elke presentatie op moet letten (of je die nu met of zonder PowerPoint geeft): • Zorg voor een relevante inhoud en maak duidelijk wat nut /

relevantie/toepassing van het onderwerp is. • Zorg dat het verhaal dat je bij je presentatie wilt geven een heldere

structuur heeft • Zorg dat je je publiek boeit. Daarvoor kun je verschillende middelen

gebruiken.


Voorbeelden: o Luister je verhaal op met voorbeelden, vergelijkingen, mooie toepasselijke citaten, anekdotes en de nodige humor o Toon duidelijk je eigen interesse voor het onderwerp o Sluit aan bij de ervarings- en belevingswereld van je publiek (bijv.: gebruik taal die begrijpelijk is voor je publiek)

• Zorg voor herhaling van belangrijke punten in je verhaal zodat die je publiek bijblijven. Zorg ook dat de rode draad door je verhaal steeds duidelijk is.

• Houd je aan de tijd die er voor de presentatie gegeven is en geef niet te veel informatie

• Let bij het spreken op de volgende dingen: o Spreek met een aangenaam en goed verstaanbaar volume o Spreek in een goed te volgen tempo o Articuleer goed o Spreek met een wisselende intonatie (levendig/ geen monotone stem)

• Let bij je houding/positie op het volgende: o Kies ervoor om te staan of te zitten, maar wissel niet voortdurend van houding tijdens je presentatie. Dat oogt onrustig. o Zorg dat je materialen op orde zijn en in de buurt liggen. Op die manier wordt o de aandacht niet onnodig afgeleid door gerommel met spullen o Zorg dat je niet met je handen staat te wiebelen. Je kunt iets ….

Tips voor opdrachten aan leerlingen Als het goed is, heb je met het geven van een PowerPoint presentatie ook leerlingen op een idee gebracht. Wanneer zij worden gevraagd voor de klas een verhaal te houden, kunnen ze dit goed ondersteunen met een PowerPoint presentatie. De praktische opdracht leent zich hier bijvoorbeeld erg goed voor. Een aantal voorbeelden: • Je kunt leerlingen een spreekbeurt laten ondersteunen met een

PowerPoint presentatie • Je kunt groepjes leerlingen hoofdstukken uit een boek/examenbundel

laten presenteren voor de klas m.b.v. PowerPoint. Met het uitprinten van al die presentaties, geef je de klas ook direct een handige samenvatting in handen.

• Een opdracht bij Geschiedenis: leerlingen krijgen de opdracht foute vraagstellingen te analyseren en bij een verbeterde vraagstelling goede deelvragen te formuleren. Daarvoor moeten ze ook literatuur raadplegen. Deze vragen presenteren ze m.b.v. PowerPoint en de opdracht is daarbij ook drie verschillende geraadpleegde bronnen te laten zien (bijvoorbeeld: tekst uit boek, beeld, en grafiek)


Gebruik van Powerpoint in onderwijs

Gebruiksmogelijkheden van het programma PowerPoint

Maken van presentatiemateriaal

Powerpoint wordt vooral gebruikt voor het ondersteunen van de voordracht van een spreker. Een Powerpointpresentatie kan op verschillende manieren vertoond worden: er kunnen transparanten gemaakt voor de overheadprojector en de presentatie kan vertoond worden met behulp van een computer en beamer. In het laatste geval kan gebruik gemaakt van alle mogelijkheden van computerpresentaties, zoals gebruik van overgangseffecten, animaties (het stap voor stap opbouwen van een ‘dia’), combinaties met beeld en geluid.

Presentatiemateriaal wordt meestal gebruikt om de les, uiteenzetting inzichtelijk te maken voor studenten. Het presentatiemateriaal bevat dezelfde leerstof die mondeling wordt gepresenteerd, meestal in de vorm van een overzicht van de kernpunten. Meestal bevat zo’n presentatie geen nieuwe informatie. Het presentatiemateriaal fungeert als hulpmiddel voor de spreker om de structuur van het verhaal vast te houden en helpt studenten om de lijn van de les te blijven volgen, waardoor ze de informatie beter kunnen plaatsen en zich deze uiteindelijk ook beter zullen herinneren. Belangrijk is dat de dia’s alleen kernpunten weergeven, als er teveel informatie vertoond wordt leidt dat studenten juist af van de hoofdpunten. Bovendien draagt een gestage stroom dia’s met tekstuele opsommingen weinig bij aan het vasthouden van de aandacht. Houdt het gebruik gedoseerd en probeer ook functionele visuele elementen op te nemen. Behalve het ondersteunen van de structuur van een les, kan een Powerpointpresentatie ook gebruikt worden om extra informatie aan te bieden. U kunt in Powerpoint heel gemakkelijk figuren opnemen, maar ook geluids- en videofragmenten. Dit vergroot uw mogelijkheden om informatie over te dragen enorm. Er zijn tenslotte veel onderwerpen die veel duidelijker overkomen als u ze kunt laten zien en horen dan wanneer u het alleen moet hebben van beschrijvingen.


Hulpmiddel bij het voorbereiden van uw les

Tijdens het voorbereiden van uw les moet u de leerstof selecteren en ordenen. Een handig hulpmiddel hierbij is de ‘overzichts-weergave’ waarin u de tekst van al uw dia’s onder elkaar ziet. In deze overzichtsweergave kunt u snel tekst intypen, de volgorde van dia’s veranderen, etc. U kunt ‘sprekers notities’ maken bij uw dia’s. Tijdens de voorstelling zijn deze aantekeningen niet te zien voor studenten, u kunt ze voor uzelf uitprinten. Als u later dezelfde voordracht nog eens moet houden is het handig dat uw notities en dia’s bij elkaar opgeslagen zijn.

Uw presentatie beschikbaar maken voor studenten: als hand-out of via

Internet

Powerpoint biedt de mogelijkheid om hand-outs af te drukken. Dit kan op verschillende manieren: zes dia’s op een pagina of drie dia’s zodat er meer ruimte is voor het maken van aantekeningen. Studenten vinden het vaak prettig om de dia’s op papier te hebben. Studenten die anders de neiging zouden hebben om hele sheets over te schrijven, kunnen nu rustiger luisteren. Dit voordeel is het grootst wanneer studenten de hand-outs tijdens de uiteenzetting hebben, zodat ze er hun eigen aantekeningen bij kunnen maken. Een andere manier om uw presentatiemateriaal beschikbaar kunt maken voor uw studenten is door deze via Internet aan te bieden, bijvoorbeeld in een digitale leeromgeving. Als u zorgt dat uw presentatie enkele dagen vóór de cursus beschikbaar is, kunnen studenten zelf de sheets uitprinten. U kunt uw presentatie ook na afloop van de bijeenkomst op Internet plaatsen, studenten kunnen deze dan als ‘naslagwerk’ nog eens rustig bekijken. Bedenk hierbij wel dat presentaties zelden voldoende informatie bevatten om zonder toelichting begrijpelijk te zijn. Meer dia’s opnemen dan in een les te behandelen zijn, met de bedoeling dat studenten de overgebleven dia’s dan maar zelf moeten bekijken zal in de meeste gevallen zinloos zijn. Of u uw presentatie nu print voor studenten of via Internet beschikbaar maakt, zorg altijd dat de presentatie ook achteraf herkenbaar is: vermeld de naam van de cursus, naam van de docent, onderwerp en datum. Overigens kunt u Powerpointpresentaties op twee manieren op Internet aanbieden. Als uw studenten beschikken over een computer waarop het programma Powerpoint is geïnstalleerd, kunt u het als ‘downloadable’ Powerpointbestand aanbieden. Studenten kunnen dit zelf op hun computer afspelen en afdrukken. Voor studenten die geen Powerpoint op hun computer hebben maar wel een Internetbrowser, kunt u uw presentatie converteren naar HTML. U maakt er dan webpagina’s van die studenten met hun browser


kunnen bekijken. Nadeel hiervan is dat studenten dan langer ‘online’ moeten zijn en dat printen veel lastiger is. Het programma Powerpoint biedt de optie om een bestand op te slaan als HTML-bestand waarbij een ‘Wizard’ u helpt bij het converteren.

Maken van zelfstandige presentaties

Het is mogelijk om met Powerpoint presentaties te maken die geheel zelfstandig bekeken kunnen worden. De computer vervangt dan de spreker. Deze toepassing wordt bijvoorbeeld op beurzen gebruikt: er staat een computer opgesteld waar een presentatie, vaak met geluid, geheel automatisch wordt afgespeeld. Het is zelfs mogelijk om in Powerpoint eenvoudige interactieve programma’s te maken, waarin geluids- en videofragmenten worden opgenomen. Op deze mogelijkheden zullen we in deze cursus niet ingaan.

Gebruik van visuele elementen in presentaties

Kies een vorm die de inhoud ondersteunt

Powerpoint biedt uitgebreide mogelijkheden voor fraai vormgegeven presentaties. Sommige mensen leven hun creativiteit uit in creatieve kleurcombinaties, spannende achtergronden en leuke effecten tijdens de presentatie. Wie voldoende gevoel heeft voor kleuren en vormen (en over genoeg tijd beschikt) kan op deze manier esthetisch fraaie presentaties maken. Helaas kan dit ook ontaarden in veel te drukke presentaties, waarbij toeters en bellen de aandacht van de studenten afleiden van de inhoud van de presentatie. Toch hoeven ‘inhoud’ en ‘vorm’ elkaar niet te beconcurreren. Integendeel, het is zinvol om gebruik te maken van vorm-elementen die de inhoud ondersteunen. Mits goed gebruikt, kunnen vormelementen zorgen voor afwisseling en helpen om de aandacht vast te houden. Enkele eenvoudige mogelijkheden zijn: • Als u een opsomming stap voor stap in beeld laat komen (met een

opbouweffect), kunt u de elementen laten ‘verkleuren’ zodat het laatste element een kleuraccent heeft tov andere tekstelementen. Hiermee vestigt u de aandacht op het actuele onderwerp.

• Als u een opsomming in één keer in beeld brengt, kunt u een aandachtsstreepje laten ‘meeschuiven’ met uw verhaal.

• Werk met verschillende kleuren om verschillende soorten informatie te onderscheiden (bijvoorbeeld algemene principes in witte tekst en voorbeelden in gele letters).


Maak functioneel gebruik van visualisaties.

Behalve met opmaakmogelijkheden kunt u in Powerpoint werken met illustraties. Natuurlijk is het leuk – en dikwijls goed voor de afwisseling – om plaatjes te gebruiken ter verluchting. Wel moet dat met mate gebruiken, het is niet de bedoeling dat grappige illustraties de aandacht afleiden van de inhoud. Gelijktijdig gegeven informatie via verschillende kanalen (spraak, tekst, beeld) dient congruent te zijn. Wanneer het gesproken woord wordt ondersteund met congruente visuele informatie, bevordert dit het onthouden. Wanneer de informatie die via verschillende kanalen wordt aangeboden niet congruent is, dan werkt het contraproductief. Studenten moeten hun aandacht verdelen, veelal wint de visuele informatie het hierbij van het gesproken woord. Houdt hiermee rekening tijdens uw presentatie: als u via PowerPoint ‘extra informatie toont (bijvoorbeeld een grafiek of een illustratief citaat) houdt dan even pauze in uw verhaal zodat uw gehoor de tijd heeft om de getoonde informatie op te nemen. Toch is er veel te zeggen vóór het gebruik van visualisaties. Sommige informatie wordt natuurlijk het meest efficiënt overgedragen in beelden. Op vakgebieden als biologie, medische wetenschappen, aardwetenschappen en geschiedenis behoeft dat nauwelijks betoog. Dan geldt vaak het adagio ‘een beeld zegt meer dan duizend woorden’. Maar ook veel abstracte informatie kan in schema’s of grafieken gevisualiseerd worden. Dergelijke conceptuele schema’s helpen studenten om de structuur in leerstof te ontdekken. Niet alleen de hoofdzaken van de leerstof worden benadrukt, maar ook de samenhang wordt in één oogopslag zichtbaar. Visuele weergaves worden door veel mensen beter onthouden dan alleen verbale.

Animaties: stapsgewijs opbouwen van figuren

Eén van de interessantste mogelijkheden van Powerpoint is het werken met ‘aangepaste animaties’. Hiermee kunt u grafieken, figuren, schema’s en dergelijke stap voor stap opbouwen. Dikwijls is het voor studenten duidelijker wanneer figuren gradueel worden opgebouwd dan wanneer ze in één keer een kant en klaar figuur krijgen voorgeschoteld. Ook kunt u op een cruciaal moment even pauzeren om studenten te laten voorspellen hoe een grafiek verder zal verlopen.


Powerpoint en activerend onderwijs

Powerpointpresentaties worden met name gebruikt voor onderwijs aan grote groepen studenten, een situatie waarin de mogelijkheden voor interactie met studenten beperkt zijn. Je kunt activerende elementen inbrengen, zoals: het geven van korte denkvragen, laten verzinnen van voorbeelden en toepassingen bij wat besproken is. Bij het gebruik van dit soort werkvormen kunt u de vragen letterlijk zichtbaar maken door deze te projecteren. Naast gebruik door de leraar, kan Powerpoint ook gebruikt worden door de leerlingen. Het gaat dan niet om het ondersteunen van het betoog van de leraar, maar om het ondersteunen van activiteiten van leerlingen. Opdrachten of discussiestellingen waaraan studenten werken kunnen geprojecteerd worden. Studenten kunnen met behulp van Powerpoint hun uitwerkingen van opdrachten of resultaten van een uitgevoerd onderzoekje bespreken. Ook kunt u een student vragen om de uitkomsten van een discussie te ‘notuleren’ met behulp van Powerpoint, zodat deze onmiddellijk na de bijeenkomst op een nette manier voor iedereen beschikbaar zijn. Presentaties kunnen gebruikt worden ter ondersteuning van een spreekbeurt of als spreekoefening in een vreemde taal.


Valkuilen en tips bij het gebruik van Powerpoint

Natuurlijk zijn er ook potentiële nadelen verbonden aan het van gebruik van Powerpoint tijdens een les. In deze paragraaf noemen we een aantal mogelijke valkuilen en proberen we wat tips te geven waarmee u deze nadelen kunt ondervangen.

Afhankelijkheid van techniek

U bent afhankelijk van de techniek. Om te beginnen moet natuurlijk de apparatuur om een computerpresentatie te geven beschikbaar zijn. De kwaliteit van de beamer is van grote invloed: als de beamer voldoende lichtsterkte heeft, hoeft u de zaal nauwelijks te verduisteren wat het geven van een computerpresentatie een stuk prettiger maakt. Mogelijk wilt u in uw presentatie elementen laten zien die niet op uw eigen computer staan, bijvoorbeeld wanneer u een Internetsite wilt laten zien. U bent dan afhankelijk van een netwerkverbinding, wat helaas nog wel eens problemen kan opleveren. Om te voorkomen dat de techniek u onaangenaam verrast, is het goed altijd vooraf de apparatuur ter plekke uit te testen. Doe dit zeker als u uw eigen computer of laptop moet aansluiten op de beamer. Verder kunt u voor de zekerheid de belangrijkste dia’s ook op transparant afdrukken, zodat u kunt overschakelen op overheadprojectie. Om de gevolgen van een eventueel wegvallen netwerk verbinding te beperken, kunt u screendumps maken van belangrijke computerschermen. Het is heel eenvoudig om schermafbeeldingen op te nemen in een Powerpointpresentatie.

Vermindering van contact tussen docent en studenten

Sommige sprekers zijn zo bezig met hun computer tijdens het presenteren, dat dit het (oog)contact met de studenten vermindert. Dit wordt nog sterker wanneer de beamer van mindere kwaliteit is en de zaal verduisterd moet worden. Zorg in ieder geval dat u de computer zo opstelt, dat deze geen barrière vormt tussen u en uw studenten. Gebruik niet meer opbouweffecten dan nodig zijn, dan hoeft u ook niet meer met toetsenbord of muis te werken dan nodig is. Gebruik van een draadloze muis heeft als voordeel dat u, ook letterlijk, ‘los’ komt van uw computer, waardoor het makkelijker wordt om oogcontact te houden met de klas.


Het lichtgevende vlak van de beamer trekt van nature de aandacht van studenten. Op momenten dat u wilt dat de studenten hun aandacht op iets anders richten, bijvoorbeeld op u, kunt u een zwarte dia projecteren.

Improvisatiemogelijkheid beperkt

Omdat u uw presentatie vooraf maakt, voelt u zich misschien beperkt in uw mogelijkheid om tijdens de les te improviseren. Inderdaad is het lastiger uw verhaal ter plekke aan te passen aan vragen van studenten dan wanneer u het bord als presentatiemedium gebruikt. Ook valt het meer op dan bij het werken met overhead-sheets wannneer u besluit om een dia over te slaan. Powerpoint biedt een aantal mogelijkheden om de flexibiliteit van uw presentatie te vergroten: • Ten eerste kunt u hyperlinks aanbrengen in uw presentatie. Als u voorziet

dat bepaalde dia’s alleen vertoond zullen worden wanneer studenten behoefte hebben aan extra uitleg of als er voldoende tijd blijkt te zijn, kunt u met een hyperlink werken. U plaatst deze dia’s helemaal aan het eind van uw presentatie en maakt op het punt waar u de dia’s msschien wilt vertonen een hyperlink aan. Op deze manier kunt u ter plekke besluiten of u verder gaat met de volgende dia, of dat u een ‘optionele’ dia laat zien. Na deze optionele dia(’s), springt u weer terug naar het punt in uw presentatie waar u was gebleven.

• Ten tweede kunt u dia’s ‘verbergen’. Dit is vooral handig wanneer u een bestaande presentatie opnieuw wilt gebruiken, maar een aantal dia’s niet wilt laten zien. In de dia-sorteerweergave van Powerpoint kunt u aangeven dat u bepaalde dia’s wilt verbergen. Deze worden tijdens het vertonen van de presentatie overgeslagen. Ook kunt u gebruik maken van de mogelijkheid van aangepaste voorstellingen.

Omhoog gaan van het tempo

Bij computerpresentaties bestaat het gevaar dat het tempo van de voordracht omhoog gaat. Andere presentatiemedia hebben vaak een temporiserend effect; tijdens het schrijven op het bord of verwisselen van transparanten wordt de woordenstroom van de docent even onderbroken. Maar bij een computerpresentatie is één druk op de knop genoeg om over te gaan naar nieuwe informatie. Hierdoor kan een docent het gevoel voor tempo verliezen. Wees u van dit gevaar bewust. Hanteer als vuistregel dat een dia minstens één minuut zichtbaar moet zijn. Als u moeite heeft met het laag houden van het tempo kan het een voordeel zijn om met opbouw-effecten te werken, mits u het invoegen van een nieuw element ook echt aangrijpt voor een rustpauze.


Een algemene aanbeveling bij het gebruik van Powerpoint is: gebruik het, maar gebruik het bewust en goed gedoseerd. Overlaad studenten niet met informatie. Voor het vasthouden van aandacht tijdens een les is afwisseling van groot belang. Zorg voor afwisseling tussen verbale en visueel gepresenteerde informatie, gebruik visualisaties en probeer af en toe een verrassingseffect te gebruiken, zonder u te verliezen in niet-functionale toeters en bellen.


Hoe presentatievaardigheden evalueren? Zorg voor een objectieve beoordeling, bespreek op voorhand met de leerlingen waar je op let. Welke criteria hanteer je?

• Inhoud • Logische en duidelijke opbouw/structuur • Layout, ontwerp, kleur, lettertype, … • Animaties • Taal: spelling, uitspraak, vlotheid, .. • Creativiteit • Handouts?

Contact met toehoorders

• Oogcontact! • Was er interesse? Hoe werd dit gewekt? Was er interactie?

Wie beoordeelt?

• De leraar • De medestudenten (peer-assessment) • De groep/klas

Noteer commentaren en geef positieve feedback. Denk constructief en adviesgericht, het is gemakkelijk om kritiek te geven maar veel moeilijker is het geven van suggesties ter verbetering!


Sneltoetsen Van het ene naar het andere deelvenster gaan F6

De deelvensters met de klok mee doorlopen in de normale weergave SHIFT+F6

De deelvensters tegen de klok in doorlopen in de normale weergave CTRL+SHIFT+TAB

Schakelen tussen de tabbladen Dia's en Overzicht van de deelvensters Overzicht en Dia's in de normale weergave

Presentaties maken en bewerken CTRL+N

Nieuwe presentaties maken CTRL+M

Een nieuwe dia invoegen CTRL+D

Een geselecteerde dia kopiëren CTRL+O

Een presentatie openen CTRL+W

Presentaties sluiten CTRL+P

Een presentatie afdrukken CTRL+S

Een presentatie opslaan F5

Een presentatie uitvoeren ALT+F4

PowerPoint afsluiten CTRL+F

Tekst zoeken CTRL+H

Tekst vervangen ALT+CTRL+H

Een hyperlink invoegen F7

Spelling controleren ESC

Een actie in een menu of dialoogvenster annuleren CTRL+Z

Een actie ongedaan maken CTRL+Y

Een actie opnieuw uitvoeren of herhalen


Werken in een overzicht ALT+SHIFT+PIJL-LINKS

Het alineaniveau verhogen ALT+SHIFT+PIJL-RECHTS

Het alineaniveau verlagen ALT+SHIFT+PIJL-OMHOOG

Geselecteerde alinea's omhoog verplaatsen ALT+SHIFT+PIJL-OMLAAG

Geselecteerde alinea's omlaag verplaatsen ALT+SHIFT+1

Kopniveau 1 weergeven ALT+SHIFT+PLUSTEKEN

De tekst onder een kop uitvouwen ALT+SHIFT+MINTEKEN

De tekst onder een kop samenvouwen ALT+SHIFT+A

Alle tekst of koppen weergeven of samenvouwen SLASH (/) op het numerieke toetsenblok

Tekenopmaak in- of uitschakelen

Lettertype of lettergrootte wijzigen CTRL+SHIFT+F

Lettertype wijzigen CTRL+SHIFT+P

Lettergrootte wijzigen

Tekenopmaak toepassen CTRL+B

Tekst vet maken CTRL+U

Tekst onderstrepen CTRL+I

Tekst cursief maken

Alinea’s uitlijnen CTRL+E

Alinea centreren CTRL+J

Alinea uitvullen CTRL+L

Alinea links uitlijnen CTRL+R

Alinea rechts uitlijnen


Dank Bij het samenstellen van deze handleiding is gebruik gemaakt van: http://www.ilo.uva.nl/Studieweb/vakken/ict-basis/handleidingen.asp Didactisch gebruik van Powerpoint http://www.icto.vu.nl/didactiek/didactisch_powerpoint.htm Meer informatie http://www.sip.be/cursus/powerpoint/inhoud.htm of http://www.sip.be/cursus/powerpoint/powerpoint2000.pdf http://home.planet.nl/~digihans/pc_help/powerpoint/powerpoint.htm http://www.getpooler.com/grcurspp.htm http://www.playgarden.com/powerpoint2000.php3 http://www.ctsadvies.nl/cts_83-Powerpoint_cursus.htm http://www2.fmg.uva.nl/propcw/ppoint/ http://www.digitaledidactiek.nl/dd/presenteren/32 http://www.bovens.info/index_powerpoint.php

Documents

Presenteren met Powerpoint in de les - users.telenet.beusers.telenet.be/walter.mertens/files/Presenteren met PowerPoint in … · Hoe presentatievaardigheden evalueren?.....30 Sneltoetsen.....31