PRIKAZIVANJE RELJEFA NA GEODETSKIM PLANOVIMA I KARTAMA

VIZUALIZACIJA RELJEFA NA GEODETSKIM PLANOVIMA I KARTAMA Prikazivanje reljefa na geodetskim planovima i kartama ovisi prvenstveno o mjerilu i

razvedenosti terena.

Reljef se moe na planovima i kartama prikazivati:

izohipsama, kotama i posebnim topografskim znacima, a u priobalnom podruju izobatama

vizualizacijom u mnogim GIS alatima

PRIKAZ RELJEFA IZOHIPSAMA

Izohipse su takve zamiljene, najee krivudave, linije koje na geodetskim planovima i kartama povezuju mjesta iste nadmorske visine.

usamljeno uzvienje presjeeno s vie horizontalnih ravnina, koje su poloene na jednake (ekvidistanine) vertikalne dijelove.

sve toke jednakih visina meusobno povezane ine niz linija

kada se takvo prerezano uzvienje preslika na vodoravnu ravninu, dobiva se niz zakrivljenih linija izohipsi, koje predstavljaju sliku odgovarajueg reljefnog oblika

Ekvidistancija Ekvidistancija izohipsi je visinska udaljenost izmeu dvije uzastopne izohipse, a ovisi o: nagnutosti terena mjerilu namjenu plana ili karte tonosti visinskog predstavljanja terena.

1

Izohipsama predstavljen nagib terena, kada je ekvidistancija ( e ) izmeu izohipsi konstantna vrijednost.

Pri izboru ekvidistancije treba voditi rauna da pri grafikom prikazu u odreenom mjerilu horizontalna udaljneost izmeu izohipsi bude minimalno 1 mm, jer u protivnom je plan ili karta nepregledna pa se u tom sluaju koriste odgovarajui topografski znakovi. U ravniarskim terenima ekvidistancija nije ovisna o mjerilu, odnosno potrebno je koristiti i tzv; pomone izohipse; npr., za mjerilo 1:1000; 0,25m, 0,50, 0,75, i 1m.

Tablica: EKVIDISTANCIJE IZOHIPSI OVISNE O MJERILU

Mjerilo plana Ekvidistancija Mjerilo karata Ekvidistancija 1:500 0,5m 1:5 000 5,0m 1:1 000 1,0m 1:10 000 10,0m 1:2 000 2,0m 1:25 000 25,0m 1:2 500 2,5m 1:50 000 50,0m 1:5 000 5,0m 1:100 000 100,0m Prikazivanje izohipsi na geodetskim planovima i kartama

Izohipse su u pravilu prikazane svjetlo-smeom (sepija) bojom.

Izobate (morske izohipse) se prikazuju plavom bojom.

Osnovne izohipse (slojnice), koje odgovaraju ekvidistanci, prikazane su tankom neisprekidanom crtom. Zbog bolje preglednosti, svaka peta izohipsa prikazana je debljom linijom i naziva se glavna izohipsa. Kada osnovnim linijama ne moemo predoiti dovoljno konfiguraciju terena upotrebljavaju se pomone izohipse koje su prikazane isprekidanom tankom linijom ( u ravniarskim terenima gdje su osnovne izohipse udaljene jedna od druge toliko da razmak izmeu njih ne moe prikazati sve terenske oblike).

2

Na kartama gdje ima mnogo razliitih oblika i reljefa i gdje je oteano praenje nagiba terena, pad terena oznaen je sa tankim kratkim crticama okrenutim u smjeru pada terena, postavljenim okomito na izohipse. Da bi se na planovima i kartama mogle prepoznati osnovne terenske forme: vrh, vrtaa, greben, uvala i druge forme, potrebno je dobro poznavati osnovna pravila o nainu prikaza tih oblika. Samo u tom sluaju e se moi uoiti koja skupina izohipsi predstavlja odreenu terensku formu. Osnovni oblici reljefa prikazani izohipsama

Greben predstavljen je koncentrinim izohipsama ije su konkavne strane okrenute prema vioj koti

Uvala predstavljena je koncentrinim izohipsama ije su konkavne strane okrenute prema nioj koti

3

Vrtaa (udubljenje) - predstavlja se koncentrinim zatvorenim izohipsama, a najnia izohipsa je ucrtana u sredini

Vrh (uzvienje) je predstavljen koncentrinim izohipsama krunog oblika s najvieom izohipsom u sredini

Osim prepoznavanja terenskih formi, veoma vanu ulogu za dobro i pravilno itanje planova i karata ima karakter pada terena. Logiko je da se sa svakog uzvienja teren sputa, a iz podnoja die. To je na karti veoma lako uoiti, ako je prikazano uoljivo uzvienje. Meutim, ako je karta puna razliitih terenskih oblika, tada je veoma teko pratiti karakter pada terena. Na mnogim takvim kartama pomau nam izohipse. Ukoliko njih nema, veoma je teko uoiti razliku izmeu uzbrdice i nizbrdice, grebena i uvale i sl. to je mrea izohipsi gua, znai da se u prirodi radi o strmijem podruju, planine na kopnu, morske brazde u moru. Svojstva izohipsi 1. Dvije susjedne izohipse razliitih visina ne mogu se meusobno sjei, ali se mogu

meusobno pribliavati ili udaljavati, te u izuzetnim sluajevima, obino u ravniarskim terenima, tangirati.

4

Primjer tangiranja izohipsi karakteristian je pri prikazivanju posebnog zemljinog oblika sedla. 2. Nagnutost terena se moe odrediti prema gustoi izohipsi i ekvidistanciji. Ako je vea

udaljenost izmeu susjednih izohipsi, zemljite je manje nagnuto. Ako je ta udaljenost manja, nagib terena je vei.

3. Iz oblika izohispi se mogu odrediti zemljini oblici; ispupenja ili udubljenja 4. Karakteristike profila snimljenog terena mogu se odrediti iz oblika izohipsi, kojima je

prekazan teren: Profil je konveksan ili ispupen ako se horizontalna udaljenost izmeu izohipsi

poveava, idui od nie prema vioj toki. Profil je izdubljen ili konkavan, ako se horizontalna udaljenost izmeu izohipsi

smanjuje, idui od nie prema vioj toki 5. Usamljena uzvienja ili udubljenja predstavljaju se zatvorenim izohipsama. Posebni oblici prikaza reljefa

5

SNIMANJE TERENA U VISINSKOM SMISLU Da bi visinska predodba terena to vjernije prikazala stvarni reljef zemljita, potrebno je teren pravilno snimiti. U tu se svrhu koristi polarna metoda snimanja po profilima, koji sadre karakteristine lomne t ke terena u visinskom smislu. Osnovne linije koje karakteriziraju emljine oblike u visinskom smislu su:

slivna linija (slivnica) konkavne strane izohipsi su okrenute prema nioj koti

ohipsi su okrenute prema vioj koti

detalja

oz

prevojna linija (prevojnica) izohipse mjenjaju zakrivljenost padna linije (padnica) linija najveeg pada terena izohipse se s obje strane padne

linije pruaju okomito na tu liniju vododjelnica konkavne strane iz

Te linije se oznauju crtkanim linijama, na skicama koje se vode pri snimanju polarnom metodom.

Interpolacija kota zemljita Interpolacijom se u horizontalnoj ravnini odreuje mjesto prolaza izohipse odreene visine, izmeu dvije toke ije su visine odreene mjerenjem i upisane na plan. Nain interpolacije ovisi o nainu snimanja zemljita. Ako je snimanje obavljeno po karakterisitinim linijama,

nda se po njima i radi interpolacija. Isto tako se interpolacija radi izmeu susjednih toaka en snimljen na taj nain.

ogeometrijskih likova, ako je ter

6

To znai da se interpolacija izohipsi ne moe raditi potpuno automatski, primjenom raunala,

to praktiki nemogue, zbog toga

ve su nune intervencije prema terenskoj skici. Samo u tom sluaju e visinska predodba terena izohipsama biti vjerni prikaz snimljenog reljefa. Ne smije se interpolirati izmeu toaka susjednih osnovnih linija. Nakon snimanja terena potrebno je odrediti gdje tono na planu prolaze cjelobrojne izohipse koje nismo mogli snimiti direktno na terenu jer je odreujemo njihov poloaj raunskim, grafikim ili mehanikim (danas se vie ne koristi) putem. Raunska interpolacija

Treba odrediti mjesto P cjelobrojne izohipse koja ima visinu , koja se nalazi izmeu toaka A s kotom i toke B s kotom , odnosno odrediti horizontalnu udaljenost x od toke A, ili udaljenost od toke B, im eno mj e je odre esto prolaza izohipse s visinom . Iz slinosti trokuta AMP i ANB proizlazi: x:d=( : ( iz potonje formule slijedi:

= k(

Jednako tako se na osnovi slinosti trokuta PQB i ANB, moe izraunati udaljenost .

ljenost x, poevi od toke s viom kotom, prema toki s niom otom, kako bi u nazivniku uvijek bila pozitivna veliina.

Na isti se nain postupa u koliko se izmeu dvije susjedne toke s poznatim visinama nalazi vie izohipsi. U tom je sluaju potrebno izraunati vie udaljenosti

Praktinije je raunati udak

, ,...., . Prema slici te e udaljenosti biti:

k , k , ... k .

7

8

izvesti i grafikim putem, direktno na planu, npr. pomou skale aralelnih jednako udaljenih linija izvuenih na prozirnom papiru, najbolje prozirni ilim tarski papi

Grafika interpolacija Interpolacija se moepm e r.

Konstrucija izohipsi Nakon zavrene interpolacije po karakteristinim linijama terena, na kojima e bit naznaena mjesta cjelobrojnih izohipsi, toke istih visina spajaju se zaobljenim linijama, bilo runo, bilo koritenjem nekog od grafikih programa. Pritom se mora voditi rauna da oblik izohipsi bude takav da to vjernije prikazuje prirodni oblik zemljita. Ako je zemljite pravilno snimljeno, obino polarnom metodom, ovakav prikaz reljefa omoguuje odre ivanje visine za vaku toku proizvoljno odabranu na planu. Zbog toga se planovi s visinskom predodbom

gu vrlo korisno upotrijebiti pri raznim prostornim planiranjima i

sterena izohipsama moprojektiranjima, posebno u graevinarstvu, urbanizmu, umarstvu, poljoprivredi, hidrotehnici itd., jer su na njima prikazane granice parcela i reljef zemljita.

Dobre strane konstruiranih izohipsi su: vjerni prikaz terena lako uoav

anje oblika reljefa zemljita mogue odreivanje kota proizvoljno

odabranih toaka na terenu

Nedostaci konstruiranih izohipsi su: ekvidistancija pored izbora najbolje ekvidistancije s obzirom na nagib terena i mjerilo,

izvjesne neravnine ostaju neprikazane;

omoguena su razna projektiranja

osobna proizvoljnost pri konstrukciji izohipsi ovisno o osobi koja ih konstruira i o

njezinom poznavanju karakteristika terena koji je snimljen.

Profili Profili su presjeci karakteristinih toaka izgraenog objekta ili Zemljinog dijela vertikalnim ravninama, prikazani u nacrtu. Prikazivanje terena profilima se esto koristi za prikazivanje ertikalne slojevitosti terena. oriste se za prikazivanje cesta, uzdunim profilom i poprenim profilima, prilikom

vanja kubatura iskopa i nasipa, za ispitivanje dogledanja izmeu dvije igonometrijske toke...

a, obino u mjerilu plana ili karte, a visine tih toaka najee se anose u nekom poveanom mjerilu, okomito na tu os. Takav prikaz u kojem je mjerilo za

pnije od mjerila za duljine naziva se nadvienje.

vKizraunatr Uzduni profil Konstruira se tako da se izabere horizontalni pravac i dodjeli mu se okrugla vrijednost visine, manja od najmanje visine na promatranom podruju. Na tu se os nanose horizontalne udaljenosti, tzv. stacionanvisine znatno kru

9

Popreni profili Popreni profil je presjek terena vertikalnom ravninom postavljenom okomito na smjer osi trase. Koristimo ih najee za raunanje kubatura usjeka i nasipa.

10

Ispitivanje dogledanja izmeu (trigonometrijskih) toaka na terenu

Sa slike je vidljivo da sa toke B nije vidljiva (ne moe se navizirati) toka C.

Digitalni model reljefa Digitalni model reljefa je matematiki model povrine Zemlje predoen konkretnim prostorno i visinski definiranim geometrijskim entitetima i moe se uz odgovarajuu raunalsko-programsku podrku koristiti za razliite potrebe koje zahtijevaju interpretaciju oblika zemljine povrine.

Digitalni modeli reljefa imaju raznoliku uporabu kao to su: projektiranje objekata i prometnica utvrivanje zaklanjanja, odnosno

dosega optike vidljivosti i radio valova

projektiranje hidrotehnikih zahvata izrada karata i razliitih visinskih i

perspektivnih prikaza izrada digitalnog ortofota.

Digitalni modeli mogu biti dizajnirani kao : 2.5D (svaka toka zadana je y i x koordinatom, te apsolutnom ili relativnom visinom

kao atribut) 3D format

Neki od softverskih alata za izradu digitalnih modela reljefa: VisionLab VCL 4.2.P4, Visual Data 2.91, GridImp 2.4, Aspose.Chart 3.0, DPlot

11