PROGRAM NAUCZANIA TECHNIK ELEKTRORADIOLOG 322[19]pliki.koweziu.edu.pl/programy/przedmiotowe/TECHNIK_ELEKTRORADIOLOG... · Opracowanie redakcyjne: mgr Małgorzata Cencelewicz . 2

Ministerstwo Edukacji i Nauki

PROGRAM NAUCZANIA

TECHNIK ELEKTRORADIOLOG

322[19] Zatwierdzam Minister Edukacji i Nauki

Warszawa 2006 r.

322[19]/SP/MEiN/2006. .

1

Autorzy: mgr Kinga Augustowska-Kruszyńska

mgr Leszek Hawrylewicz

dr n. przyr. Nikołaj Lambrinow

mgr inż. Andrzej Obacz

mgr Bożena Ostrzycka

mgr Elżbieta Zagożdżon-Kuśmirek

Recenzenci: dr n. med. Elżbieta Czekajska-Chehab

dr n. med. Adam Zapaśnik

Opracowanie redakcyjne: mgr Małgorzata Cencelewicz

2

Spis treści I. Plany nauczania 3II. Programy nauczania przedmiotów zawodowych 4 1. Podstawy psychologii ........................................................ 4 2. Podstawy prawa i ekonomiki ............................................. 10 3. Anatomia z fizjologią .......................................................... 16 4. Pracownia anatomii radiologicznej .................................... 23 5. Patologia ............................................................................ 30 6. Fizyczne i techniczne podstawy elektroradiologii

i aparatura elektromedyczna.............................................. 37 7. Ochrona radiologiczna ....................................................... 44 8. Radiodiagnostyka .............................................................. 49 9. Diagnostyka obrazowa ...................................................... 56 10. Diagnostyka elektromedyczna ........................................... 77 11. Radioterapia ...................................................................... 83 12. Pracownia diagnostyki i terapii .......................................... 90 13. Zajęcia praktyczne ............................................................. 103 14. Praktyka zawodowa ........................................................... 108

3

I. PLANY NAUCZANIA PLAN NAUCZANIA Szkoła policealna Zawód: technik elektroradiolog 322[19]

Podbudowa programowa: szkoła dająca wykształcenia średnie

Liczba godzin tygodniowo w semestrze

Lp. Przedmiot nauczania

Semestry I-IV

Liczba godzin

tygodniowow

dwuletnim okresie

nauczania 1. Podstawy psychologii 3 - - - 1,5 2. Podstawy prawa i ekonomiki - - 2 1 1,5 3. Anatomia z fizjologią 4 2 - - 3 4. Pracownia anatomii radiologicznej 2 2 - - 2 5. Patologia - 3 2 - 2,5 6. Fizyczne i techniczne podstawy

elektroradiologii i aparatura elektromedyczna

3 3 - - 3

7. Ochrona radiologiczna 2 - - - 1 8. Radiodiagnostyka 1 1 2 2 3 9. Diagnostyka obrazowa 4 2 - - 3 10. Diagnostyka elektromedyczna - 2 1 1 2 11. Radioterapia - - 2 2 2 12. Pracownia diagnostyki i terapii 6 10 6 7 14,5 13. Zajęcia praktyczne - - 10 12 11 Razem godzin zajęć edukacyjnych 25 25 25 25 50 Praktyka zawodowa w IV semestrze – 3 tygodnie

4

II. PROGRAMY NAUCZANIA PRZEDMIOTÓW ZAWODOWYCH

PODSTAWY PSYCHOLOGII

Szczegółowe cele kształcenia: W wyniku procesu kształcenia uczeń powinien umieć: − określić zadania i kierunki psychologii, − określić rolę psychologii i etyki w pracy technika elektroradiologa, − scharakteryzować psychologiczne metody poznawania człowieka, − scharakteryzować procesy poznawcze, − scharakteryzować procesy emocjonalne i motywacyjne, − scharakteryzować strukturę osobowości człowieka, − określić czynniki mające wpływ na rozwój człowieka, − wyjaśnić wpływ stanu psychicznego człowieka na jego zdrowie, − wyjaśnić wpływ choroby na stan psychiczny człowieka, − określić sytuacje trudne związane z realizacją zadań zawodowych, − nawiązać i utrzymać kontakt z pacjentem oraz współpracownikami, − udzielić pacjentowi wsparcia emocjonalnego, − zapobiec sytuacjom konfliktowym, − rozwiązać problemy wynikające z pracy w zespole zgodnie

z kompetencjami, − scharakteryzować podstawowe zasady etyczne. Materiał nauczania 1. Wiadomości wstępne Przedmiot i zadania psychologii. Znaczenie psychologii i etyki w pracy technika elektroradiologa. Działy i kierunki rozwoju psychologii. Psychologiczne metody poznawania człowieka. 2. Procesy poznawcze Spostrzeganie. Pamięć. Rodzaje i fazy procesów pamięciowych. Uwaga. Myślenie i jego rodzaje, indywidualne cechy myślenia. Ćwiczenia: • Prowadzenie wywiadu z pacjentem według ustalonego planu. • Prowadzenie obserwacji grupy słuchaczy – interpretacja zachowań

członków grupy.

5

3. Procesy emocjonalne i motywacyjne Cechy i rodzaje emocji. Uświadamianie emocji. Motywacyjna funkcja emocji a potrzeby. Rodzaje potrzeb psychospołecznych. 4. Osobowość Pojęcie osobowości. Koncepcje osobowości. Osobowość jako system integracji i regulacji czynności. Rozwój osobowości – kształtowanie osobowości. Składniki osobowości – temperament, charakter, zainteresowania, zdolności. Inteligencja. Ćwiczenia: • Analizowanie mocnych i słabych stron własnej osobowości. • Opracowywanie wykazu pożądanych cech osobowości technika

elektroradiologa. 5. Choroba a stan psychiczny Człowiek w sytuacji trudnej – rodzaje, następstwa bezpośrednie i odległe. Choroba jako sytuacja trudna. Wpływ choroby na stan psychiczny pacjenta. Reakcje emocjonalne spowodowane chorobą. Sposoby radzenia sobie z sytuacją choroby – mechanizmy obronne. Dziecko w sytuacji choroby. Potrzeby psychospołeczne chorego dziecka. Ćwiczenia: • Odgrywanie ról obrazujących zachowania osób w różnych sytuacjach

trudnych.

6. Psychologiczne uwarunkowania kontaktu z pacjentem i współpracownikami

Struktura procesu komunikowania się. Warunki skutecznej komunikacji – wiarygodność nadawcy, zrozumienie przekazów, informacja zwrotna. Modele komunikacji werbalnej i niewerbalnej. Komunikowanie się z pacjentem dorosłym. Komunikowanie się z chorym dzieckiem. Współdziałanie w grupie – struktura grupy społecznej, klimat i komunikacja w grupie. Funkcjonowanie grupy, porozumiewanie się, spójność. Konflikty w grupie, fazy rozwiązywania problemów. Etyczne aspekty wykonywania zadań zawodowych. Ćwiczenia: • Pantomimiczne wyrażanie uczuć: gniewu, wstydu, radości, smutku,

strachu. • Odgrywanie ról dotyczących przyjmowania informacji i przekazywania

informacji zwrotnej. • Odczytywanie sygnałów niewerbalnych od rozmówcy.

6

• Porozumiewanie się z innymi osobami – aktywne słuchanie, zadawanie pytań, parafrazowanie.

• Podejmowanie działań mających na celu rozwiązanie sytuacji konfliktowej na podstawie opisu przypadku lub symulowanej sytuacji.

Środki dydaktyczne Foliogramy. Filmy dydaktyczne. Opisy przypadków. Uwagi o realizacji Program przedmiotu Podstawy psychologii obejmuje treści dotyczące procesów psychicznych i struktury osobowości człowieka oraz czynników wpływających na rozwój i kształtowanie się osobowości. Opanowanie podstawowych wiadomości i umiejętności z zakresu psychologii ułatwi uczniom podejmowanie decyzji, prawidłowe komunikowanie się z pacjentem, umiejętne rozwiązywanie problemów i konfliktów oraz asertywne zachowanie się i podejmowanie działań w zakresie rozwoju własnej osobowości. Podczas realizacji programu przedmiotu należy unikać sytuacji wywołujących stres oraz przestrzegać zasady dobrowolności w odsłanianiu przez uczniów osobistych przeżyć i doznań. Umiejętności psychologiczne powinny być nabywane w atmosferze zaufania i akceptacji. Szczególną uwagę należy zwracać na kształtowanie umiejętności logicznego myślenia oraz przygotowanie uczniów do aktywnego udziału w rozwiązywaniu określonych zadań. Realizacja treści programowych dotyczących komunikacji ma na celu zwrócenie uwagi na kształtowanie umiejętności wzajemnego zrozumienia, wyrażania siebie, rozwiązywania problemów. Zagadnienia dotyczące emocji, motywacji i osobowości są niezbędne do zrozumienia procesów psychicznych i wyjaśnienia określonych zachowań występujących w pracy z pacjentem i współpracownikami.

Szczególną uwagę należy zwrócić na treści dotyczące stanu psychicznego pacjenta, a zwłaszcza na mechanizmy zachowania człowieka chorego i wpływu stanu psychicznego na przebieg choroby. Istotne jest zrozumienie stanu psychicznego pacjentów z chorobą nowotworową, nieuleczalnie chorych oraz osób w stanie terminalnym. Ważny jest również stan emocjonalny technika elektroradiologa – osoby bezpośrednio narażonej na stres związany z realizacją zadań zawodowych.

7

Nauczanie przedmiotu Psychologia wymaga stosowania różnych metod, które będą zapewniały osiągnięcie zamierzonych celów oraz większą aktywność słuchaczy. Podczas realizacji zajęć proponuje się zastosowanie metod nauczania jak: wykład problemowy, wykład konwersatoryjny, dyskusja dydaktyczna, pogadanka, ćwiczenia przedmiotowe, metoda przypadków, inscenizacja. Zastosowanie metod aktywizujących ułatwi kształtowanie umiejętności samodzielnego i twórczego myślenia oraz radzenia sobie w trudnych sytuacjach zawodowych. Ćwiczenia powinny być realizowane w odpowiednio wyposażonej pracowni w grupach do 10 osób. Nauczyciel może skorzystać z proponowanych ćwiczeń zamieszczonych w programie przedmiotu lub opracować własny zestaw. Nauczyciel powinien dysponować podręczną biblioteczką zaopatrzoną w literaturę naukową, popularnonaukową oraz czasopisma psychologiczne wykorzystywane podczas przygotowywania i prowadzenia zajęć. Proponuje się następujący podział godzin na realizację poszczególnych działów tematycznych

Orientacyjna liczba godzin Lp. Działy tematyczne Zajęcia

teoretyczneLiczba ćwiczeń Ogółem

1. Wiadomości wstępne 4 - 4 2. Procesy poznawcze 4 4 8 3. Procesy emocjonalne i motywacyjne 4 - 4 4. Osobowość 8 4 12 5. Choroba a stan psychiczny 8 4 12 6. Psychologiczne uwarunkowania kontaktu

z pacjentem i współpracownikami 8 6 14

Razem 36 18 54 Podane w tabeli liczby godzin na realizację poszczególnych działów mają charakter orientacyjny. Nauczyciel może wprowadzić pewne zmiany, mające na celu dostosowanie programu do specyfiki szkoły.

8

Propozycje metod sprawdzania i oceny osiągnięć edukacyjnych ucznia Sprawdzanie i ocenianie osiągnięć uczniów należy przeprowadzać systematycznie, na podstawie kryteriów przedstawionych na początku zajęć. Systematyczna ewaluacja osiągnięć uczniów powinna dostarczyć nauczycielowi informacji o zakresie i poziomie opanowania wiadomości i umiejętności określonych w programie przedmiotu. Osiągnięcia edukacyjne uczniów należy oceniać na podstawie odpowiedzi ustnych i sprawdzianów pisemnych oraz aktywności na zajęciach – realizacji zadań praktycznych. Zalecane jest stosowanie pytań problemowych i testów dydaktycznych. W procesie sprawdzania i oceniania można zastosować również obserwację ukierunkowaną. Obserwując pracę uczniów należy zwrócić uwagę na: − stopień opanowania umiejętności, − prawidłową analizę treści zadań, − stosowanie poznanych metod i technik odpowiednio do sytuacji, − prawidłowe interpretowanie określonych zachowań, − postawę i aktywność ucznia. − zgodność realizacji działań z przyjętymi procedurami. Oceniając wypowiedzi uczniów należy zwracać uwagę na: − merytoryczną jakość wypowiedzi, − poprawne posługiwanie się terminologią psychologiczną, − analizowanie, korygowanie i wnioskowanie. Nauczyciel powinien systematycznie sprawdzać postępy uczniów i oceniać jakość wykonywanych ćwiczeń. Oceny należy dokonywać zgodnie z obowiązującą skalą ocen. Literatura Aronson E.: Człowiek istota społeczna. PWN, Warszawa 2004 Cialdini R.: Wywieranie wpływu na ludzi. GWP, Gdańsk 2002 Formański J.: Psychologia. PZWL, Warszawa 2003 Hamer H.: Rozwój umiejętności społecznych. Veda, Warszawa 1999 Jarosz M.: Psychologia lekarska. PZWL, Warszawa 1998 Kielanowski T.: Etyka i deontologia lekarska. PZWL, Warszawa 1985 Mayerscough P.: Jak rozmawiać z pacjentem. GWP, Gdańsk 2001 Przetacznik-Gierowska M., Makiełło-Jarża G.: Podstawy psychologii ogólnej. WSiP, Warszawa 1997 Salomon P.: Psychologia w medycynie. GWP, Gdańsk 2003 Strelau J.(red.): Psychologia. Tom I-III. GWP, Gdańsk 2002 Tomaszewski T.: Główne idee współczesnej psychologii. Wyd. Akademickie Żak, Warszawa 1998

9

Włodarski Z., Matczak A.: Wprowadzenie do psychologii. WSiP, Warszawa 1996 Zimbardo H.: Psychologia i życie. PWN, Warszawa 2004 Wykaz literatury należy aktualizować w miarę ukazywania się nowych pozycji wydawniczych.

10

PODSTAWY PRAWA I EKONOMIKI Szczegółowe cele kształcenia W wyniku procesu kształcenia uczeń powinien umieć: – scharakteryzować system organizacji ochrony zdrowia w Polsce, – wskazać instytucje wpływające na politykę zdrowotną państwa, – określić źródła i sposoby finansowania świadczeń zdrowotnych, – wyjaśnić zasady reglamentowania dostępu do niektórych usług i dóbr, – wskazać dostawców i odbiorców usług medycznych, – wyjaśnić proces przepływu środków finansujących świadczenia

zdrowotne i rolę państwa w regulacji przepływu, – wyjaśnić istotę i zasady funkcjonowania systemu ubezpieczeń

zdrowotnych w Polsce, – wyjaśnić specyfikę rynku świadczeń zdrowotnych, – wskazać czynniki wpływające na popyt i podaż świadczeń

zdrowotnych, – wyjaśnić mechanizmy regulowanej konkurencji między producentami

usług medycznych, – wskazać rolę państwa i płatnika na rynku usług medycznych, – scharakteryzować system zapewnienia jakości w opiece zdrowotnej, – uzasadnić znaczenie profesjonalizmu i zaufania do personelu

medycznego w świadczeniu usług zdrowotnych, – wskazać podmioty uprawnione do realizacji świadczeń zdrowotnych, – wskazać regulacje prawne dotyczące personelu medycznego, – rozróżnić rodzaje kontraktów na usługi medyczne, – określić zasady zawierania kontraktów na świadczone usługi

medyczne, – scharakteryzować koszty wytworzenia świadczeń zdrowotnych, – wskazać podstawy prawne funkcjonowania zakładów opieki

zdrowotnej i płatnika, – zastosować przepisy prawa dotyczące działalności gospodarczej, – zastosować przepisy prawa dotyczące działalności zawodowej.

11

Materiał nauczania 1. Finansowanie świadczeń zdrowotnych Istota polityki zdrowotnej. Struktura systemu organizacyjnego opieki zdrowotnej w Polsce. Rodzaje instytucji wpływających na politykę zdrowotną i ich rola. Źródła i sposoby finansowania świadczeń zdrowotnych. Rodzaje dostawców usług medycznych. Rodzaje odbiorców usług medycznych. Istota płatnika. Charakterystyka przepływu środków finansujących świadczenia zdrowotne. Rola państwa w regulowaniu przepływu środków. 2. System ubezpieczeń zdrowotnych w Polsce Istota ubezpieczenia zdrowotnego. Rodzaje ubezpieczeń zdrowotnych. Funkcje powszechnego ubezpieczenia zdrowotnego. Zasady powszechnego ubezpieczenia zdrowotnego. Funkcje płatnika w systemie powszechnego ubezpieczenia zdrowotnego. Zakres świadczeń w ramach powszechnego ubezpieczenia zdrowotnego. Zasady korzystania ze świadczeń zdrowotnych z powszechnego ubezpieczenia zdrowotnego. Reglamentacja dostępu do niektórych usług medycznych – istota, przyczyny, sposoby reglamentacji. Znaczenie dobrowolnych ubezpieczeń zdrowotnych. 3. Rynek świadczeń zdrowotnych Cechy rynku usług medycznych. Usługa medyczna jako dobro indywidualne, publiczne, konsumpcyjne, inwestycyjne i profesjonalne. Ograniczona suwerenność pacjenta jako konsumenta usług medycznych. Akceptacja płatnika jako źródła finansowania świadczeń zdrowotnych. Efekty zewnętrzne usług medycznych. Czynniki wpływające na podaż świadczeń zdrowotnych. Czynniki kształtujące popyt na świadczenia zdrowotne. Skutki „niekontrolowanej” konkurencji na rynku świadczeń zdrowotnych. Rola państwa i płatnika na rynku usług medycznych. Zapewnienie jakości w opiece zdrowotnej. Znaczenie profesjonalizmu i zaufania do personelu medycznego w świadczeniu usług medycznych. 4. Podstawy prawne funkcjonowania zakładów opieki zdrowotnej

i płatnika Podstawowe obszary funkcjonowania zakładów opieki zdrowotnej. Regulacje prawne dotyczące funkcjonowania zakładów opieki zdrowotnej i płatnika. Regulacje prawne dotyczące personelu medycznego. Rodzaje kontraktów na usługi medyczne. Zasady zawierania kontraktów na usługi medyczne.

12

5. Koszty w zakładach opieki zdrowotnej Rodzaje kosztów. Składniki kosztów wytworzenia świadczeń zdrowotnych. Koszty bezpośrednie i pośrednie. Regulacje prawne w zakresie nadzoru nad kosztami w zakładach opieki zdrowotnej. 6. Przepisy prawa dotyczące działalności zawodowej i gospodarczej Przedmiot i źródła prawa w ochronie zdrowia. Rodzaje stosunków pracy i umów o pracę w ochronie zdrowia. Rozwiązywanie umów o pracę. Prawa i obowiązki zakładu pracy i pracownika. Wynagrodzenie za pracę i jego ochrona prawna. Czas pracy w ochronie zdrowia i urlopy pracownicze. Świadectwa pracy. Rozwiązywanie umowy o pracę. Rodzaje odpowiedzialności pracowniczej w ochronie zdrowia. Rodzaje umów cywilnoprawnych. Formy własności zakładów opieki zdrowotnej. Formy organizacyjno-prawne zakładów opieki zdrowotnej. Możliwości podejmowania działalności gospodarczej w ochronie zdrowia. Ćwiczenia: • Identyfikowanie źródeł prawa. • Interpretowanie przepisów prawa dotyczącego działalności

zawodowej. Środki dydaktyczne Foliogramy. Aktualne ustawy i przepisy z zakresu opieki zdrowotnej, prawa cywilnego, prawa pracy oraz prowadzenia działalności gospodarczej. Prasa zawierająca informacje ekonomiczne i prawne. Baza informacji prawnej (płyty CD-ROM i Internet; System LEX, serwis prawo i zdrowie). Opisy przypadków z prasy zawodowej lub Internetu. Uwagi o realizacji

Program nauczania przedmiotu Podstawy prawa i ekonomiki obejmuje zintegrowane treści z zakresu ekonomii, ekonomiki, finansów i prawa.

W czasie realizacji programu nauczyciel powinien nawiązywać do wiedzy z zakresu Podstaw przedsiębiorczości.

Program Podstawy prawa i ekonomiki składa się z sześciu działów tematycznych. Na jego realizację proponuje się przeznaczyć 1,5 godziny w cyklu kształcenia w szkołach dla młodzieży - z godzin przeznaczonych na kształcenie zawodowe.

13

Proponuje się następujący podział godzin na realizację poszczególnych działów tematycznych.

Podane w tabeli liczby godzin na realizację poszczególnych działów

mają charakter orientacyjny. Nauczyciel może wprowadzić pewne zmiany, mające na celu dostosowanie programu do specyfiki szkoły.

W celu uzyskania zadawalających wyników kształcenia, zajęcia powinny odbywać się w pracowni przedmiotowej wyposażonej w nowoczesne środki dydaktyczne. Nauczyciel realizujący program nauczania przedmiotu powinien mieć do dyspozycji podręczną biblioteczkę wyposażoną w pozycje literatury z zakresu prawa i ekonomii, akty prawne, specjalistyczną prasę.

Proponuje się prowadzenie zajęć w formie pracy zespołowej, grupowej i indywidualnej. Ćwiczenia przedmiotowe umożliwiają indywidualizację procesu kształcenia, efektywne wykorzystywanie pomocy dydaktycznych oraz zastosowanie nabytych umiejętności w nowych sytuacjach. Osiągnięcie założonych celów kształcenia umożliwia stosowanie efektywnych metod nauczania, takich jak: wykład informacyjny, problemowy, konwersatoryjny, pogadanka dydaktyczna, metoda przypadków, metoda sytuacyjna, metoda projektów, ćwiczenia przedmiotowe.

Poszczególne działy programowe zawierają treści kształcenia niezbędne do zrozumienia funkcjonowania ochrony zdrowia w wymiarze organizacyjnym i ekonomicznym. Dział pierwszy dotyczy struktury systemu organizacyjnego ochrony zdrowia.

Szczególną uwagę należy zwrócić na finansowanie świadczeń zdrowotnych. Powszechne ubezpieczenia zdrowotne, o których mowa w dziale drugim stanowią w Polsce główne źródło finansowania świadczeń zdrowotnych. Wskazane jest usystematyzowanie wiedzy w tym zakresie.

Lp. Działy tematyczne Liczba godzin 1. Finansowanie świadczeń zdrowotnych 9 2. System ubezpieczeń zdrowotnych w Polsce 8 3. Rynek świadczeń zdrowotnych 9 4. Podstawy prawne funkcjonowania zakładów opieki

zdrowotnej i płatnika 11

5. Koszty w zakładach opieki zdrowotnej 6 6. Przepisy prawa dotyczące działalności zawodowej

i gospodarczej 11

Razem 54

14

Po zrealizowaniu działu trzeciego uczniowie powinni określić specyficzne cechy rynku oraz mechanizmy ekonomiczne i kryteria zapewnienia jakości usług medycznych.

W dziale czwartym, piątym i szóstym szczególny nacisk należy położyć na regulacje prawne dotyczące funkcjonowania zakładów opieki zdrowotnej i płatnika oraz działalności zawodowej. Propozycje metod sprawdzania i oceny osiągnięć edukacyjnych ucznia

Sprawdzanie i ocenianie osiągnięć uczniów należy przeprowadzać systematycznie na podstawie kryteriów uwzględniających zaplanowane cele kształcenia, a w szczególności: − określanie źródeł i sposobów finansowania świadczeń zdrowotnych, − określanie czynników wpływających na popyt i podaż świadczeń

zdrowotnych, − charakteryzowanie roli państwa i płatnika na rynku usług medycznych, − interpretowanie regulacji prawnych obowiązujących w działalności

zawodowej. Proces oceniania powinien obejmować: − diagnozę wiadomości i umiejętności ucznia przed przystąpieniem

do realizacji programu, − sprawdzenie postępów ucznia w toku realizacji programu oraz

rozpoznawanie trudności w osiąganiu celów kształcenia, − sprawdzenie wiadomości i umiejętności po zrealizowaniu programu

nauczania. Osiągnięcia uczniów można oceniać na podstawie: − odpowiedzi ustnych, − prac pisemnych, − testów osiągnięć szkolnych. W ocenie końcowej należy uwzględnić wyniki wszystkich metod sprawdzania osiągnięć ucznia stosowanych przez nauczyciela. Literatura Boratyński J., Dudek B., Morkis G.: Obsługa klienta. Prawo pracy. Higiena pracy. WSiP, Warszawa 2003 Chwierut S., Kulis M., Wójcik D.: Elementy zarządzania finansowego w ochronie zdrowia. Uniwersyteckie Wydawnictwo Medyczne "Vesalius", Kraków 2000 Getzen T.: Ekonomika zdrowia. PWN, Warszawa 2000

15

Mierzejewska-Majcherek J.: Podstawy ekonomii. Centrum Doradztwa i Informacji Difin, Warszawa 2003 Rozporządzenie Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej z dnia 22 grudnia 1998 r. w sprawie szczególnych zasad rachunku kosztów w publicznych zakładach opieki zdrowotnej (DZ. U. Nr 164, poz. 1194) Sobiecki R. (red.): Podstawy przedsiębiorczości w pytaniach i odpowiedziach. Centrum Doradztwa i Informacji Difin, Warszawa 2003 Trocki M. (red.): Nowoczesne zarządzanie w opiece zdrowotnej. Instytut Przedsiębiorczości i Samorządności, Warszawa 2002 Ustawa z dnia 15 września 2000 r. Kodeks spółek handlowych Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. ze zmianami Kodeks cywilny Ustawa z dnia 23 stycznia 2003 r. O powszechnym ubezpieczeniu w Narodowym Funduszu Zdrowia (DZ. U. Nr 45, poz. 391) Ustawa z dnia 26 czerwca 1974 r. ze zmianami Kodeks pracy Ustawa z dnia 30 sierpnia 1991 r. O zakładach opieki zdrowotnej Baza informacji prawnej w Internecie - system LEX, serwis prawo i zdrowie Wykaz literatury należy aktualizować w miarę ukazywania się nowych pozycji wydawniczych. W czasie realizacji programu należy uwzględnić przepisy prawa obowiązujące w nauczanym zawodzie.

16

ANATOMIA Z FIZJOLOGIĄ Szczegółowe cele kształcenia: W wyniku procesu kształcenia uczeń powinien umieć: − posłużyć się podstawowymi pojęciami z zakresu anatomii i fizjologii, − scharakteryzować budowę komórek i tkanek, − scharakteryzować budowę i czynność układu narządów ruchu, − scharakteryzować budowę i czynność układu krążenia, − scharakteryzować budowę i czynność układu chłonnego, − scharakteryzować budowę i funkcje układu krwiotwórczego, − scharakteryzować budowę i czynność układu oddechowego, − scharakteryzować budowę i czynność układu trawiennego, − scharakteryzować budowę i czynność układu moczowego, − scharakteryzować budowę i czynność układu płciowego, − scharakteryzować budowę i czynność układu nerwowego, − scharakteryzować budowę i czynność narządów zmysłów, − scharakteryzować budowę i czynność gruczołów wydzielania

wewnętrznego, − określić położenie układów i narządów, − wyjaśnić mechanizm podstawowych procesów fizjologicznych, − posłużyć się normami anatomicznymi, antropometrycznymi

i fizjologicznymi. Materiał nauczania 1. Anatomia ogólna Podstawowe pojęcia z zakresu anatomii i fizjologii. Budowa i czynności komórki. Rodzaje tkanek. Rozwój osobniczy człowieka. Ogólna budowa ciała człowieka. Płaszczyzny i osie ciała, kierunki i położenia. Postać człowieka jako całość. Powstawanie krzywizn fizjologicznych kręgosłupa. Powstawanie wad wrodzonych. Typy konstytucjonalne. 2. Układ narządów ruchu Budowa i funkcje szkieletu człowieka. Tkanka łączna szkieletowa. Właściwości fizyczne i skład chemiczny kości. Rodzaje i budowa mikroskopowa kości. Podział kośćca. Kości kończyny górnej. Kości kończyny dolnej. Miednica – wymiary, płaszczyzny. Kości kręgosłupa i klatki piersiowej. Kości czaszki. Połączenia kości. Zakres ruchów w poszczególnych typach stawów.

17

Tkanka mięśniowa – rodzaje, funkcje. Budowa makroskopowa i mikroskopowa mięśni szkieletowych. Mechanika mięśni. Grupy mięśniowe: mięśnie głowy, mięśnie szyi, mięśnie grzbietu, mięśnie klatki piersiowej, mięśnie brzucha, mięśnie kończyny górnej, mięśnie kończyny dolnej. Mechanika kończyn, kręgosłupa i klatki piersiowej. Ćwiczenia: • Charakteryzowanie budowy i połączeń kości w obrębie kończyn,

kręgosłupa i klatki piersiowej oraz wskazywanie ich położenia na modelu szkieletu człowieka.

• Charakteryzowanie budowy i połączeń kości czaszki oraz wskazywanie ich położenia na modelu anatomicznym szkieletu człowieka.

• Wskazywanie położenia poszczególnych mięśni na modelu muskulatury człowieka.

3. Układ krążenia i układ chłonny

Topografia i funkcje układu krążenia. Anatomia i funkcje serca. Biologiczne właściwości mięśnia sercowego – automatyzm i metabolizm. Mechanizmy regulujące czynność serca i krążenie krwi. Ciśnienie krwi. Tętno. Rodzaje naczyń krwionośnych. Budowa naczyń krwionośnych. Krwioobieg duży i mały – zadania. Przebieg naczyń krwionośnych. Unaczynienie mózgu. Krążenie wieńcowe. Topografia i funkcje krążenia wrotnego. Budowa i zadania krwioobiegu płodowego. Budowa i funkcje układu chłonnego. Budowa i funkcje tkanki chłonnej, węzła chłonnego. Budowa i przebieg naczyń limfatycznych. Skład chłonki. Krążenie chłonki. Budowa i czynność śledziony. Odporność i odczynowość ustroju.

Ćwiczenia: • Charakteryzowanie budowy i unaczynienia serca oraz wskazywanie

poszczególnych elementów na modelu. • Charakteryzowanie budowy i funkcjonowania układu bodźco-

przewodzącego serca z wykorzystaniem tablic, atlasów anatomicznych, programów komputerowych.

• Analizowanie przebiegu aorty piersiowej i brzusznej oraz ich odgałęzień przedstawionych na tablicach, w atlasach anatomicznych oraz w programach komputerowych.

• Analizowanie przebiegu naczyń tętniczych głowy i szyi przedstawionych na tablicach, w atlasach anatomicznych oraz w programach komputerowych.

18

• Analizowanie przebiegu naczyń żylnych przedstawionych na tablicach, w atlasach anatomicznych oraz w programach komputerowych.

• Analizowanie budowy i funkcji śledziony. • Analizowanie budowy i topografii węzłów oraz naczyń chłonnych

przedstawionych na tablicach i w atlasach anatomicznych. • Dokonywanie pomiaru tętna. • Dokonywanie pomiaru tętniczego ciśnienia krwi. 4. Krew Narządy krwiotwórcze. Elementy morfotyczne krwi. Funkcje krwi. Mechanizm przenoszenia tlenu. Osocze krwi. Proces krzepnięcia krwi. Układ grup krwi. Układ Rh. Konflikt serologiczny. Mechanizmy obronne krwi. Rola krwi w utrzymaniu homeostazy.

5. Układ oddechowy Budowa i funkcje układu oddechowego. Topografia układu oddechowego. Budowa dróg oddechowych. Budowa płuc. Fizjologia oddychania. Mechanizmy regulujące oddychanie. Obronne mechanizmy oddechowe.

Ćwiczenia: • Analizowanie budowy układu oddechowego przedstawionego

na tablicach, w atlasach anatomicznych oraz w programach komputerowych.

6. Układ trawienny Topografia i funkcje układu trawiennego. Unaczynienie i unerwienie układu trawiennego. Budowa i czynność jamy ustnej, gardła i przełyku. Zęby – rozwój, funkcje. Budowa i czynność żołądka oraz dwunastnicy. Wątroba i trzustka – budowa i udział w procesach trawiennych. Budowa i czynność pęcherzyka żółciowego oraz dróg żółciowych. Budowa i czynność jelita cienkiego oraz grubego. Otrzewna. Procesy trawienne zachodzące w poszczególnych odcinkach przewodu pokarmowego. Przemiana materii i energii. Przemiana białek. Przemiana węglowodanów. Przemiana tłuszczów. Przemiana soli mineralnych i wody. Witaminy. Mikro- i makroelementy.

19

7. Układ moczowy Topografia i rola układu moczowego. Budowa makroskopowa i mikroskopowa nerek. Unaczynienie nerek. Czynność wydzielnicza nerek. Skład moczu. Mechanizmy regulujące powstawanie i wydalanie moczu. Pojęcie progu nerkowego. Budowa i czynność dróg moczowych.

8. Układ płciowy Rola układu płciowego. Układ płciowy żeński – topografia, budowa. Budowa gruczołu piersiowego. Hormony płciowe żeńskie. Pokwitanie. Cykl jajnikowy. Cykl miesiączkowy. Zapłodnienie. Ciąża. Poród. Przekwitanie. Układ płciowy męski – topografia, budowa, funkcje. Hormony płciowe męskie. Spermatogeneza. Andropauza. 9. Układ nerwowy Rola układu nerwowego. Tkanka nerwowa – budowa, rodzaje. Podział układu nerwowego. Podstawowe pojęcia: ośrodek nerwowy, splot, zwój, włókno nerwowe, nerw, receptor. Synapsy – budowa, neuromediatory. Odruchy – podział. Łuk odruchowy. Centralny układ nerwowy. Budowa i czynność mózgowia oraz rdzenia kręgowego. Opony mózgowo – rdzeniowe. Krążenie płynu mózgowo – rdzeniowego. Obwodowy układ nerwowy – budowa, czynność. Nerwy czaszkowe i rdzeniowe – przebieg, czynność. Układ nerwowy autonomiczny – współczulny i przywspółczulny – budowa, czynność. Układ nerwowy somatyczny – budowa, czynność. 10. Narządy zmysłów. Powłoka wspólna Rola narządów zmysłów. Czucie powierzchowne. Budowa i funkcje skóry. Gruczoły skóry. Włosy i paznokcie. Budowa i czynność narządu słuchu. Budowa i czynność narządu wzroku. Budowa i czynność narządu smaku i powonienia. 11. Układ wewnątrzwydzielniczy Rodzaje i funkcje hormonów. Gruczoły dokrewne – budowa, topografia. Czynność wydzielnicza gruczołów dokrewnych. Mechanizm wydzielania wewnętrznego. Wpływ hormonów na funkcjonowanie organizmu.

20

Środki dydaktyczne Model szkieletu człowieka. Model muskulatury człowieka. Model człowieka do ćwiczeń z zakresu anatomii. Modele anatomiczne narządów. Preparaty anatomiczne. Tablice anatomiczne. Filmy dydaktyczne. Przezrocza i foliogramy tematyczne. Programy komputerowe z zakresu anatomii i fizjologii człowieka. Atlasy anatomiczne. Uwagi o realizacji

Program przedmiotu Anatomia i fizjologia obejmuje treści z zakresu budowy i funkcjonowania organizmu człowieka. Celem jego realizacji jest wyposażenie uczniów w wiedzę o funkcjonowaniu organizmu oraz zależnościach zachodzących pomiędzy układami i narządami. Treści przedmiotu stanowią podstawę do kształtowania umiejętności zawodowych. Szczególną uwagę należy zwrócić na realizację treści programowych dotyczących anatomii topograficznej.

Podczas realizacji programu przedmiotu należy zapewnić korelację z takimi przedmiotami, jak: Anatomia radiologiczna, Diagnostyka obrazowa i Patologia.

Treści nauczania najważniejsze dla technika elektroradiologa, a zarazem najtrudniejsze do opanowania przez ucznia, dotyczą zagadnień z zakresu budowy i funkcjonowania układu narządów ruchu, układu krążenia i układu trawiennego. Na ich realizację przewidziano 58 godzin zajęć dydaktycznych, co pozwoli na wyposażenie uczniów w wiedzę niezbędną do zrozumienia procesów zachodzących w organizmie człowieka oraz jej usystematyzowanie.

Zajęcia powinny być realizowane w pracowni anatomicznej wyposażonej w nowoczesny sprzęt i środki dydaktyczne. Wskazane jest prowadzenie zajęć w formie pracy grupowej oraz indywidualnej. Ćwiczenia należy realizować w grupach 10-15 osobowych. Umożliwia to indywidualizację procesu kształcenia i ułatwia korzystanie przez uczniów ze środków dydaktycznych.

W celu osiągnięcia założonych celów kształcenia i zwiększenia aktywności uczniów oraz rozwijania ich zdolności poznawczych wskazane jest stosowanie metod nauczania jak: wykład informacyjny, wykład problemowy, wykład konwersatoryjny, pogadanka, pokaz z objaśnieniem, ćwiczenia przedmiotowe.

21

Proponuje się następujący podział godzin na realizację poszczególnych działów tematycznych:

Orientacyjna liczba godzin Lp. Tematy Zajęcia

teoretyczne Ćwiczenia Ogółem

Semestr I 4 godziny tygodniowo

1. Anatomia ogólna 8 - 8 2. Układ narządów ruchu 10 26 36 3. Układ krążenia i układ chłonny 6 6 12 4. Krew 2 - 2 5. Układ oddechowy 10 4 14

Razem 36 36 72 Semestr II

2 godziny tygodniowo 6. Układ trawienny 10 - 10 7. Układ moczowy 6 - 6 8. Układ płciowy 4 - 4 9. Układ nerwowy 8 - 8 10. Narządy zmysłów. Powłoka wspólna 4 - 4 11. Układ wewnątrzwydzielniczy 4 - 4

Razem 36 - 36 Razem w cyklu nauczania 72 36 108


mają charakter orientacyjny. Nauczyciel może wprowadzić pewne zmiany mające na celu dostosowanie programu do specyfiki szkoły. Propozycje metod sprawdzania i oceny osiągnięć edukacyjnych ucznia

Sprawdzanie i ocenianie osiągnięć uczniów należy przeprowadzać systematycznie przez cały czas realizacji programu przedmiotu, w oparciu o kryteria przedstawione na początku zajęć. Systematyczna ewaluacja osiągnięć uczniów powinna dostarczyć nauczycielowi informacji o zakresie i poziomie opanowania wiadomości i umiejętności określonych w programie przedmiotu.

Osiągnięcia uczniów można oceniać na podstawie: odpowiedzi ustnych, sprawdzianów pisemnych, testów osiągnięć szkolnych, ukierunkowanej obserwacji pracy uczniów podczas realizacji zadań.

22

Podczas sprawdzania i oceniania osiągnięć uczniów szczególną uwagę należy zwrócić na: – posługiwanie się podstawowymi pojęciami z zakresu anatomii

i fizjologii, – charakteryzowanie budowy komórek i tkanek, – charakteryzowanie budowy i czynności poszczególnych układów

i narządów, – wyjaśnianie mechanizmu podstawowych procesów fizjologicznych

zachodzących w organizmie człowieka, – określanie położenia poszczególnych układów i narządów.

Nauczyciel powinien systematycznie sprawdzać postępy uczniów i oceniać jakość wykonywanych ćwiczeń. Oceny należy dokonywać zgodnie z obowiązującą skalą ocen. Literatura Aleksandrowicz R.: Mały atlas anatomiczny. PZWL, Warszawa 2004 Bullock J., Boyle J., Wang M. B. III: Fizjologia. Urban & Partner, Wrocław 1997 Gołąb B., Traczyk W.: Anatomia i fizjologia człowieka. PZWL, Warszawa 1997 Feneis H.: Ilustrowany słownik międzynarodowego mianownictwa anatomicznego. PZWL, Warszawa 1986 Kiss F.: Atlas anatomii człowieka. Tom 1-3. PZWL, Warszawa 1984 Kucharczyk K., Nowak M.: Wskazówki do ćwiczeń anatomicznych na osobniku żywym. PZWL, Warszawa 1981 Michajlik A., Ramotowski W.: Anatomia i fizjologia człowieka. PZWL, Warszawa 2004 Michajlik A., Ramotowski W.: Anatomia i fizjologia człowieka. Podręcznik dla średnich szkół medycznych. PZWL, Warszawa 1998 Sokołowska-Pituchowa J.: Anatomia człowieka. PZWL, Warszawa 2000 Traczyk W.: Fizjologia człowieka w zarysie. PZWL, Warszawa 2000 Traczyk W., Trzebski A.: Fizjologia człowieka z elementami fizjologii klinicznej – podręcznik dla studentów medycyny. PZWL, Warszawa 1989 Woźniak W. (red.): Anatomia człowieka. Podręcznik dla studentów. Urban i Partner, Wrocław 2001 Wykaz literatury należy aktualizować w miarę ukazywania się nowych pozycji wydawniczych.

23

PRACOWNIA ANATOMII RADIOLOGICZNEJ Szczegółowe cele kształcenia W wyniku procesu kształcenia uczeń powinien umieć: − rozpoznać struktury anatomiczne na obrazach radiologicznych, − ocenić techniczną poprawność obrazu radiologicznego, − zinterpretować rzuty i przekroje badanych okolic i narządów, − określić lokalizację struktur anatomicznych i zmian patologicznych

w organizmie na podstawie obrazów radiologicznych, − rozpoznać odchylenia od obrazu prawidłowego w zakresie budowy

i położenia narządów, − dokonać analizy obrazów radiologicznych ośrodkowego układu

nerwowego wykonanych w tomografii komputerowej i w rezonansie magnetycznym,

− odczytać obrazy izotopowe struktur wewnątrzczaszkowych i kanału kręgowego,

− dokonać analizy obrazów przestrzeni płynowych mózgowia i rdzenia kręgowego na podstawie badań kontrastowych i badań naczyniowych,

− dokonać analizy obrazów radiologicznych naczyń kończyn, − dokonać analizy obrazów radiologicznych żył kończyn dolnych

i naczyń układu chłonnego, − dokonać analizy obrazów radiologicznych narządów klatki piersiowej, − dokonać analizy mammogramów, − dokonać analizy radiogramów jamy brzusznej i miednicy, − dokonać analizy obrazów radiologicznych przewodu pokarmowego,

wątroby i dróg żółciowych oraz trzustki, − dokonać analizy radiogramów układu moczowego i dróg rodnych, − dokonać analizy obrazów ultrasonograficznych wspomagających

diagnostykę radiologiczną. Materiał nauczania 1. Wiadomości wstępne Mianownictwo anatomiczne i pojęcia charakterystyczne dla anatomii radiologicznej. Obraz rentgenowski, jako rzut obiektu na płaszczyznę. Przedstawianie linii, osi, płaszczyzn ciała ludzkiego na obrazach radiologicznych. Podstawowe pojęcia radiografii – kontrast, gęstość, rozdzielczość, ostrość. Ocenianie technicznej jakości radiogramów. Interpretowanie obrazu radiologicznego jako wyniku osłabienia promieniowania w tkance. Rozpoznawanie struktur anatomicznych

24

i narządów na przekrojach poprzecznych, czołowych i strzałkowych w tomografii komputerowej i rezonansie magnetycznym. 2. Analiza radiologiczna obrazów kości kończyn Obrazy radiologiczne kości i ich połączeń. Prezentowanie różnic w budowie i gęstości kości. Pojęcie szpary stawu w obrazie rentgenowskim – określanie jej wielkości. Analiza obrazów radiologicznych różnych połączeń kości na rentgenogramach oraz radiogramach tomografii komputerowej i rezonansu magnetycznego. Ćwiczenia: • Ocenianie prawidłowości ustawienia miednicy i kąta biodrowego

na podstawie rentgenogramu przednio-tylnego miednicy. • Dokonywanie pomiaru grubości poduszki piętowej na podstawie

rentgenogramu kości piętowej w rzucie bocznym. • Ocenianie przemieszczenia rzepki na podstawie rentgenogramu

stawu kolanowego w rzucie bocznym. 3. Analiza radiologiczna kręgosłupa i kości klatki piersiowej Prezentowanie budowy i połączeń kości kręgosłupa na rentgenogramach i radiogramach tomografii komputerowej. Wskazywanie różnic w budowie anatomicznej poszczególnych odcinków kręgosłupa na radiogramach. Analiza obrazów radiologicznych kości oraz ich połączeń w obszarze klatki piersiowej, w tym części chrzęstnej żeber. Ćwiczenia: • Zaznaczanie poszczególnych kości i stawów na rycinie

rentgenogramu klatki piersiowej. • Wskazywanie elementów anatomicznych kręgosłupa szyjnego

na rentegnogramach w rzutach przednio-tylnym i bocznym.

4. Analiza radiologiczna mózgoczaszki, trzewioczaszki i szyi Obrazowanie budowy i połączeń kości czaszki w części mózgowej i trzewnej na radiogramach, zdjęciach celowanych oraz obrazach tomografii komputerowej. Obrazy zdrowej i chorej tkanki mózgowej w diagnostyce rezonansu magnetycznego – różnicowanie obrazów. Interpretacja różnic w obrazach tomografii komputerowej i rezonansu magnetycznego obszaru głowy i szyi. Analiza rentgenogramów stomatologicznych, pantomogramów. Obrazy oczodołu, jamy nosa i zatok przynosowych, ślinianek oraz tarczycy na zdjęciach rentgenowskich, w tomografii komputerowej i rezonansie magnetycznym, obrazach izotopowych i ultrasonograficznych. Analiza obrazów

25

radiologicznych ośrodkowego układu nerwowego w badaniach kontrastowych przestrzeni płynowych mózgowia i rdzenia kręgowego. Prezentowanie radiogramów badań naczyniowych mózgowia i kanału kręgowego. Obrazy badań scyntygraficznych w diagnostyce przerzutów nowotworów – dystrybucja radioznacznika. Ćwiczenia: • Wskazywanie poszczególnych struktur anatomicznych na

rentgenogramach czaszki w rzutach: przednio-tylnym, tylno-przednim, bocznym i osiowym.

• Ocenianie uzębienia na podstawie pantomogramów.

5. Analiza obrazów radiologicznych narządów klatki piersiowej. Narządy klatki piersiowej na zdjęciach rentgenowskich płuc, w tomografii komputerowej oraz scyntygrafii. Obrazowanie dróg oddechowych. Analiza obrazów radiologicznych przełyku w projekcjach przednio-tylnej i bocznej. Ocena serca i dużych naczyń na rentgenogramach, w angiografii tomografii komputerowej i scyntygrafii serca. Lokalizowanie jam serca na zdjęciach płuc w projekcji tylno-przedniej i bocznej. Analiza obrazów mammograficznych i ultrasonograficznych gruczołu piersiowego. Ocenianie jakości diagnostycznej obrazów radiologicznych. Ćwiczenie: • Rozpoznawanie i lokalizowanie patologii na rentgenogramie

przeglądowym klatki piersiowej.

6. Analiza obrazów radiologicznych narządów jamy brzusznej i miednicy

Prezentowanie obrazów rentgenowskich części brzusznej przełyku, żołądka, dwunastnicy, jelita cienkiego i jelita grubego. Analiza radiogramów w diagnostyce wątroby, trzustki i dróg żółciowych. Analiza obrazów radiologicznych i ultrasonograficznych dokumentujących diagnostykę układu moczowego. Wykorzystanie badań obrazowych w diagnostyce schorzeń prostaty i narządów rodnych. Obrazowanie narządów jamy brzusznej i miednicy w tomografii komputerowej i rezonansie magnetycznym. Obrazowanie zmian patologicznych w diagnostyce izotopowej. Ćwiczenia: • Określanie fazy badania urograficznego na podstawie

rentgenogramów. • Interpretowanie obrazów ultrasonograficznych jamy brzusznej.

26

7. Analiza obrazów radiologicznych naczyń kończyn Prezentowanie obrazów radiologicznych tętnic kończyn w cyfrowej angiografii subtrakcyjnej i klasycznej angiografii. Obrazy rentgenowskie układu żylnego kończyn oraz układu chłonnego. Ocena elementów układu naczyniowego w tomografii komputerowej. Ćwiczenia: • Analizowanie rentgenogramów limfograficznych. 8. Jakość obrazu radiologicznego Wykorzystanie różnych technik badań dla osiągnięcia celu diagnostycznego. Cechy charakterystyczne obrazu związane z wiekiem i płcią pacjenta. Prezentowanie patologii i odchyleń w zakresie budowy, kształtu i położenia narządów. Wskazywanie artefaktów i błędów technicznych na rentgenogramach. Stosowanie systemu zarządzania jakością w radiodiagnostyce – analiza zdjęć odrzuconych Ćwiczenia: • Identyfikacja na podstawie obrazu metody i techniki badania

radiologicznego. Środki dydaktyczne Schematy i tablice anatomiczne. Zestawy zdjęć rentgenowskich, mammogramów, pantomogramów i zdjęć zębowych. Zestawy klisz badania tomograficznego – duży format. Zestawy klisz rezonansu magnetycznego – duży format. Zestawy klisz i wydruki badań scyntygraficznych. Wyniki badań ultrasonograficznych – wydruki. Atlas anatomii radiologicznej człowieka. Atlas anatomii prawidłowej człowieka. Model szkieletu człowieka. Modele anatomiczne narządów. Oprogramowanie komputerowe do analizy obrazów tomografii komputerowej i rezonansu magnetycznego. Prezentacje wyników badań tomografii komputerowej. Prezentacje wyników badań rezonansu magnetycznego. Prezentacje wyników badań scyntygraficznych.

27

Uwagi o realizacji Program przedmiotu Anatomia radiologiczna obejmuje treści

dotyczące rozpoznawania struktur anatomicznych w obrazach radiologicznych, analizowania obrazów radiologicznych, rozpoznawania patologii i odchyleń od obrazu prawidłowego. Opanowanie umiejętności z zakresu anatomii radiologicznej jest niezbędne do realizacji zadań związanych z wykonywaniem badań radiologicznych w pracowniach diagnostyki obrazowej. Do wspomagania procesu nauczania przedmiotu należy skorzystać z atlasów anatomicznych, wyników rzeczywistych badań (klisze rentgenowskie, wydruki). Podczas realizacji programu przedmiotu należy zapewnić korelację z przedmiotami Anatomia z fizjologią i Patologia. W czasie realizacji programu przedmiotu należy zwrócić szczególną uwagę na zrozumienie i stosowanie przez uczniów podstawowej terminologii z zakresu anatomii radiologicznej.

Dokonując analizy obrazów radiologicznych, należy zwracać uwagę na techniczną i merytoryczną poprawność ich wykonania oraz na przydatność różnych badań obrazowych do zdiagnozowania tkanek i narządów. Podczas oceny rentgenogramów należy korzystać z założeń systemu zapewnienia jakości w radiodiagnostyce oraz odpowiednich wytycznych.

Podczas analizy obrazów radiologicznych kończyn należy zwrócić uwagę na obrazy kości i połączeń obręczy barkowej i miednicy oraz na problematykę oceny wieku kostnego na podstawie rentgenogramów. Istotne jest również zwrócenie uwagi na obrazy radiologiczne odcinka szyjnego kręgosłupa a zwłaszcza kręgu szczytowego i obrotowego.

Podczas realizacji treści dotyczących analizy obrazów radiologicznych narządów klatki piersiowej należy wskazywać zmiany patologiczne na rentgenogramach przeglądowych klatki piersiowej, dokonywać oceny sylwetki serca oraz analizy rentgenogramów przełyku i mammogramów.

Zajęcia dydaktyczne należy prowadzić w odpowiednio wyposażonej pracowni anatomii radiologicznej w grupach do 10 osób.

28

Proponuje się następujący podział godzin na realizację poszczególnych działów tematycznych: Lp. Działy tematyczne Orientacyjna

liczba godzin1. Wiadomości wstępne 4 2. Analiza radiologiczna obrazów kości kończyn 8 3. Analiza radiologiczna kręgosłupa i kości klatki piersiowej 14 4. Analiza radiologiczna mózgoczaszki, trzewioczaszki i szyi 16 5. Analiza obrazów radiologicznych narządów klatki piersiowej 10 6. Analiza obrazów radiologicznych narządów jamy brzusznej

i miednicy 12 7. Analiza obrazów radiologicznych naczyń kończyn 4 8. Jakość obrazu radiologicznego 4

Razem 72

Podane w tabeli liczby godzin na realizację poszczególnych działów mają charakter orientacyjny. Nauczyciel może wprowadzić pewne zmiany, mające na celu dostosowanie programu do specyfiki szkoły. Propozycje metod sprawdzania i oceny osiągnięć edukacyjnych ucznia Sprawdzanie i ocenianie osiągnięć uczniów należy prowadzić systematycznie, przez cały czas realizacji programu przedmiotu, na podstawie kryteriów przedstawionych na początku zajęć. Osiągnięcia edukacyjne uczniów należy oceniać na podstawie odpowiedzi ustnych, sprawdzianów pisemnych, testów osiągnięć szkolnych oraz aktywności uczniów podczas zajęć.

Dokonując oceny osiągnięć uczniów należy zwracać uwagę na: operowanie wiedzą i merytoryczną jakość wypowiedzi oraz posługiwanie się terminologią charakterystyczną dla anatomii radiologicznej.

Szczególnej ocenie powinny podlegać umiejętności dotyczące: − rozpoznawania poszczególnych struktur anatomicznych w obrazach

radiologicznych, – rozpoznawanie na podstawie wyników badania radiologicznego

typowych odchyleń od obrazu prawidłowego w zakresie budowy i położenia narządów,

– analizy obrazów radiologicznych ośrodkowego układu nerwowego, układu krążenia, układu chłonnego, narządów klatki piersiowej, jamy brzusznej i miednicy, przewodu pokarmowego, wątroby i dróg żółciowych, trzustki, układu moczowego oraz narządów rodnych.

29

W ocenie końcowej należy uwzględnić wyniki wszystkich, stosowanych przez nauczyciela metod sprawdzania osiągnięć uczniów. Oceny należy dokonywać zgodnie z obowiązującą skalą ocen. Literatura Chapman S., Nakielny R.: Metody obrazowania radiologicznego. PZWL, Kraków 2003 Daniel B.: Atlas anatomii radiologicznej człowieka. PZWL, Warszawa 1998 Leszczyński S.: Radiologia. Tom I i II. PZWL, Warszawa 1990 Osborn G. Anne: Diagnostic Imaging – Brain. Anuisys Inc., Salt Lake City, Utah 2004 Pruszyński B.: Radiologia. Diagnostyka obrazowa. PZWL, Warszawa 2004 Slaby F., Jacobs F.R.: Anatomia radiologiczna. PZWL, Wrocław 1998 Sokołowska-Pituchowa J.: Anatomia człowieka. PZWL, Warszawa 2003 Stoller W. David: Diagnostic Imaging – Orthopaedics. Anuisys Inc., Salt Lake City, Utah 2004 Walecki J., Pruszyński B.: Leksykon radiologii i diagnostyki obrazowej. PZWL, Warszawa 2003 Wykaz literatury należy aktualizować w miarę ukazywania się nowych pozycji wydawniczych.

30

PATOLOGIA Szczegółowe cele kształcenia W wyniku procesu kształcenia uczeń powinien umieć: − posłużyć się podstawowymi pojęciami z zakresu patologii, − scharakteryzować czynniki chorobotwórcze i ich wpływ

na powstawanie chorób, − przedstawić klasyfikację chorób, − posłużyć się łacińskimi i angielskimi nazwami jednostek chorobowych, − scharakteryzować przebieg i objawy choroby, − określić przyczyny i mechanizmy zaburzeń pojawiających się

w chorobie, − scharakteryzować typowe choroby układu krwiotwórczego, − scharakteryzować typowe choroby układu krążenia, − scharakteryzować typowe choroby układu chłonnego, − scharakteryzować typowe choroby układu oddechowego, − scharakteryzować typowe choroby układu trawiennego, − scharakteryzować typowe choroby układu moczowego, − scharakteryzować podstawowe zaburzenia metabolizmu, − scharakteryzować typowe objawy chorób układu płciowego, − scharakteryzować typowe choroby układu ruchu, − scharakteryzować typowe choroby układu nerwowego, − scharakteryzować typowe choroby układu wydzielania wewnętrznego, − scharakteryzować typowe choroby narządów zmysłów, − scharakteryzować najczęściej występujące choroby wieku

dziecięcego, − określić rodzaje badań i zabiegów wykonywanych w poszczególnych

chorobach, − scharakteryzować ogólne zasady leczenia chorób, − udzielić pierwszej pomocy w stanach zagrożenia życia i zdrowia.

Materiał nauczania 1. Patologia ogólna Pojęcie zdrowia, choroby, śmierci. Czynniki chorobotwórcze. Klasyfikacja chorób. Przebieg i objawy chorób. Zmiany wsteczne i postępowe. Nadżerka. Wrzód. Zapalenie. Nowotwory. Zakrzep. Zator. Przekrwienie. Niedokrwienie. Alergia. Choroby alergiczne. Wstrząs. Wstrząs jako powikłanie badań radiologicznych.. Zaburzenia termoregulacji. Gorączka. Hipotermia. Hipertermia.

31

2. Choroby krwi Zaburzenia składu krwi. Niedokrwistość – rodzaje. Stany przebiegające ze wzrostem liczby erytrocytów i stężenia hemoglobiny. Patologia krwinek białych – białaczki. Zaburzenia układu krzepnięcia – skazy krwotoczne. 3. Choroby układu krążenia i układu chłonnego Nabyte wady serca. Niewydolność krążenia. Choroba niedokrwienna serca. Zawał mięśnia sercowego. Zaburzenia przewodnictwa i rytmu serca. Choroby tętnic. Miażdżyca tętnic. Tętniaki. Tętniak aorty. Tętniak mózgu. Nadciśnienie tętnicze. Schorzenia naczyń żylnych. Żylaki kończyn dolnych. Choroby naczyń chłonnych. 4. Choroby układu oddechowego Zaburzenia rytmu oddechowego. Duszność. Sinica. Kaszel. Choroby górnych dróg oddechowych. Zapalenie płuc. Gruźlica płuc. Zator tętnicy płucnej. Zapalenie opłucnej. Odma opłucnowa. Niewydolność oddechowa. Wady rozwojowe tchawicy i oskrzeli. Astma oskrzelowa.

5. Pomoc doraźna Zadania medycyny ratunkowej. Łańcuch ratunkowy. Ocena stanu osoby poszkodowanej. Utrata przytomności. Nagłe zatrzymanie krążenia i oddychania. Rany. Krwotoki. Urazy narządów ruchu. Urazy termiczne. Ciała obce w oku, uchu, nosie, tchawicy. Drgawki. Zatrucia. Porażenie prądem elektrycznym. Wyposażenie apteczki pierwszej pomocy. Ćwiczenia: • Określanie stanu osoby poszkodowanej oraz planowanie działań

ratowniczych, na podstawie opisu sytuacji. • Ocenianie stanu osoby poszkodowanej – badanie podstawowych

czynności życiowych. • Układanie osoby poszkodowanej w pozycji bocznej ustalonej. • Udzielanie pierwszej pomocy osobie w sytuacji omdlenia. • Stosowanie technik udrożnienia dróg oddechowych. • Wykonywanie na fantomie sztucznego oddychania i masażu

pośredniego serca. • Stosowanie technik tamowania krwotoków różnego pochodzenia. • Zakładanie opatrunku na ranę w obrębie głowy, kończyny górnej,

kończyny dolnej, klatki piersiowej. • Udzielanie pierwszej pomocy osobie z podejrzeniem złamania

kręgosłupa. • Udzielanie pierwszej pomocy osobie poparzonej.

32

• Kompletowanie apteczki pierwszej pomocy. 6. Choroby układu trawiennego Zaburzenia łaknienia. Choroby zębów. Choroby ślinianek. Choroby przełyku. Choroba wrzodowa żołądka i dwunastnicy. Krwotok z przewodu pokarmowego. Perforacja przewodu pokarmowego. Wrzodziejące zapalenie jelita grubego. Polipy jelita grubego. Niedrożność jelit. Zapalenie wyrostka robaczkowego. Zapalenie otrzewnej. Niewydolność wątroby. Wirusowe zapalenie wątroby. Marskość wątroby. Choroby dróg żółciowych. Zapalenie trzustki.

7. Choroby układu moczowego Wady rozwojowe układu moczowego. Niewydolność nerek. Kłębkowe zapalenie nerek. Stany zapalne dróg moczowych. Kamica nerkowa.

8. Choroby układu płciowego Stany zapalne dróg rodnych, nadżerki, nowotwory. Choroby związane z nieprawidłowym przebiegiem ciąży. Choroby gruczołu krokowego. Niepłodność. 9. Choroby układu ruchu, elementy traumatologii Skrzywienie kręgosłupa. Dyskopatie. Koślawość kolan. Aseptyczna martwica kości. Nieswoiste zapalenie tkanki kostnej. Choroba zwyrodnieniowa stawu biodrowego i kolanowego. Choroby układowe tkanki łącznej. Osteoporoza. Złamania – rodzaje złamań. Złamania kończyn. Złamania miednicy. Złamania kręgosłupa. Złamania żeber. Złamania kości czaszki. Pourazowe krwiaki wewnątrzczaszkowe. Wstrząśnienie mózgu. Stłuczenie mózgu. Stłuczenie pnia mózgu. Uraz wielonarządowy. Uraz klatki piersiowej. Urazy brzucha. Urazy oka.

10. Choroby układu nerwowego i narządów zmysłów Padaczka. Udar mózgu. Tętniak mózgu. Zaburzenia krążenia płynu mózgowo – rdzeniowego. Zaburzenia czynności ruchowych. Zaburzenia czucia. Zaburzenia wyższych czynności nerwowych. Choroby mięśni. Choroby zwyrodnieniowe – choroba Parkinsona, choroba Alzheimera. Choroby demielinizacyjne – stwardnienie rozsiane. Ostre zapalenie ucha. Otoskleroza. Choroba Meniera.

33

11. Choroby układu wydzielania wewnętrznego Zaburzenia wydzielnicze przysadki mózgowej – karłowatość przysadkowa, akromegalia, gigantyzm, moczówka prosta. Zaburzenia wydzielania tarczycy – nadczynność i niedoczynność. Zaburzenia wydzielania gruczołów przytarczycznych – tężyczka. Zaburzenia wydzielania trzustki – cukrzyca. Zaburzenia wydzielania nadnerczy. 12. Wybrane choroby wieku dziecięcego Wrodzone zwichnięcie stawu biodrowego. Choroba Pertesa. Płaskostopie. Krzywica. Wady rozwojowe układu nerwowego. Głuchota. Wady wrodzone serca. Wady wrodzone zgryzu. Środki dydaktyczne Atlasy anatomiczne. Zestawy foliogramów i przezroczy. Plansze tematyczne. Filmy dydaktyczne obrazujące określone schorzenia. Programy komputerowe z zakresu udzielania pierwszej pomocy. Manekin do treningu technik resuscytacyjnych. Materiały i sprzęt do udzielania pierwszej pomocy. Uwagi o realizacji

Program przedmiotu Patologia obejmuje treści z zakresu podstawowych zaburzeń w funkcjonowaniu organizmu człowieka. Celem jego realizacji jest wyposażenie uczniów w wiedzę dotyczącą zaburzeń zachodzących w pracy poszczególnych układów i narządów w sytuacji choroby. Opanowanie wiadomości i umiejętności z zakresu patologii oraz anatomii i fizjologii stanowi podstawę do kształtowania umiejętności z zakresu pozostałych przedmiotów zawodowych.

W programie przedmiotu zawarte są treści stanowiące wprowadzenie do nauczania radiodiagnostyki, elektrokardiografii, elektroencefalografii, elektromiografii, audiometrii i radioterapii. Realizacja programu przedmiotu Patologia w zaproponowanej kolejności umożliwi korelację międzyprzedmiotową oraz ułatwi zrozumienie procesów patologicznych zachodzących w organizmie człowieka. Uczniowie poznając funkcjonowanie organizmu człowieka w chorobie powinni postrzegać go jako jedność psychosomatyczną.

Treści programowe szczególnie ważne dla technika elektroradiologa dotyczą diagnostyki medycznej oraz udzielania pierwszej pomocy. Dla zrozumienia zaburzeń chorobowych, zasad rozpoznawania i terapii za najtrudniejsze do opanowania przez uczniów uważa się treści

34

dotyczące patologii ogólnej, chorób układu krążenia i chorób układu nerwowego. Bardzo ważne jest również kształtowanie umiejętności udzielania pierwszej pomocy. Prawdopodobieństwo wystąpienia sytuacji zagrożenia życia podczas wykonywania badań oraz duża umieralność z powodu urazów i nagłych zachorowań powoduje konieczność opanowania umiejętności udzielania pierwszej pomocy. W celu kształtowania umiejętności praktycznych część zajęć tego działu powinna być realizowana w formie ćwiczeń w odpowiednio wyposażonej pracowni.

Realizacja treści programowych pozwoli na wyposażenie uczniów w podstawową wiedzę z zakresu najczęściej występujących schorzeń i sposobów ich leczenia oraz oceny stanu pacjenta i postępowania w stanach zagrożenia życia. Ważne jest również kształtowanie postawy odpowiedzialności za zdrowie i życie człowieka oraz skutki działań zawodowych.

Zajęcia dydaktyczne należy prowadzić w odpowiednio wyposażonej pracowni przedmiotowej w grupach 10-15 osobowych.

W celu osiągnięcia założonych celów kształcenia, zwiększenia aktywności uczniów i rozwijania ich zdolności poznawczych wskazane jest stosowanie metod nauczania jak: wykład informacyjny, wykład problemowy, wykład konwersatoryjny, pogadanka, metoda przypadków, metoda sytuacyjna, pokaz z objaśnieniem oraz ćwiczenia przedmiotowe.


Lp. Tematy Orientacyjna liczba godzin

Semestr II 3 godziny tygodniowo Wykłady Ćwiczenia

1. Patologia ogólna 6 - 2. Choroby krwi 4 - 3. Choroby układu krążenia i układu chłonnego 9 - 4. Choroby układu oddechowego 6 - 5. Pomoc doraźna 6 13 6. Choroby układu trawiennego 6 - 7. Choroby układu moczowego 4 -

Razem 54

35

Semestr III

2 godziny tygodniowo Wykłady Ćwiczenia

8. Choroby układu płciowego 4 - 9. Choroby układu ruchu, elementy traumatologii 12 -

10. Choroby układu nerwowego i narządów zmysłów 10 - 11. Choroby układu wydzielania wewnętrznego 5 - 12. Wybrane choroby wieku dziecięcego 5 -

Razem 36 Razem w cyklu nauczania 90


mają charakter orientacyjny. Nauczyciel może wprowadzić pewne zmiany mające na celu dostosowanie programu do specyfiki szkoły. Propozycje metod sprawdzania i oceny osiągnięć edukacyjnych ucznia Sprawdzanie i ocenianie osiągnięć uczniów należy prowadzić systematycznie, na podstawie kryteriów przedstawionych na początku zajęć. Systematyczna ewaluacja powinna dostarczyć nauczycielowi informacji o zakresie i poziomie opanowania wiadomości i umiejętności określonych w programie przedmiotu. Osiągnięcia edukacyjne uczniów należy oceniać na podstawie odpowiedzi ustnych, sprawdzianów pisemnych, testów osiągnięć szkolnych, zadań praktycznych oraz ukierunkowanej obserwacji czynności uczniów podczas wykonywania zadań.

Podczas sprawdzania i oceniania osiągnięć uczniów szczególną uwagę należy zwrócić na: – posługiwanie się podstawowymi pojęciami z zakresu patologii, – charakteryzowanie czynników chorobotwórczych i określanie ich

wpływu na powstawanie chorób, – charakteryzowanie mechanizmów zaburzeń pojawiających się

w chorobie, – charakteryzowanie najczęściej występujących chorób poszczególnych

układów i narządów, – charakteryzowanie typowych chorób wieku dziecięcego, – charakteryzowanie ogólnych zasad leczenia chorób, – określanie rodzajów badań i zabiegów wykonywanych

w poszczególnych chorobach, – udzielanie pierwszej pomocy w stanach zagrożenia życia i zdrowia.

Nauczyciel powinien systematycznie sprawdzać postępy uczniów i oceniać jakość wykonywanych ćwiczeń. Oceny należy dokonywać zgodnie z obwiązującą skalą ocen.

36

Literatura Groniowski J., Kruś S.: Podstawy patomorfologii. PZWL, Warszawa 1991 Groniowski J.: Patomorfologia. Podręcznik dla studentów medycyny. PZWL, Warszawa 1981 Horst A.: Fizjologia patologiczna. PZWL, Warszawa 1986 Jakubaszko J. (red.): ABC postępowania w urazach. Wydawnictwo Medyczne A. Górnicki, Wrocław 2003 Jakubaszko J. (red.): Medycyna ratunkowa. Urban & Partner, Wrocław 1999 Kokot F. (red.): Choroby wewnętrzne. Tom I i II. PZWL, Warszawa 1988 Kruś S.: Patologia. Podręcznik dla licencjackich studiów medycznych. PZWL, Warszawa 2003 Maśliński S., Ryżewski J.: Patofizjologia. PZWL,Warszawa 1992 Norska-Borówka I. (red.): Pediatria. Akademia Medyczna, Katowice1998 Pedich W. (red.): Choroby wewnętrzne. Podręcznik dla średnich szkół medycznych. PZWL, Warszawa 1999 Szjner-Milart I., A. Papierkowski: Choroby wieku rozwojowego. Podręcznik dla szkół medycznych. PZWL, Warszawa 1997 Wronkowski Z., Jokiel M., Załucki W.: Onkologia praktyczna w zarysie. PZWL, Warszawa 1986 Wróblewska T., Miechowiecki N.: Patologia. PZWL, Warszawa 1999

Wykaz iteratury należy aktualizować w miarę ukazywania się nowych pozycji wydawniczych.

37

FIZYCZNE I TECHNICZNE PODSTAWY ELEKTRORADIOLOGII I APARATURA

ELEKTROMEDYCZNA Szczegółowe cele kształcenia W wyniku procesu kształcenia uczeń powinien umieć: − wyjaśnić podstawowe mechanizmy powstawania promieniowania

jonizującego, − określić rodzaje promieniotwórczości, − scharakteryzować izotopy promieniotwórcze stosowane w medycynie, − określić podstawy fizyki ciała stałego, − wyjaśnić działanie fal akustycznych oraz określić ich zastosowanie

w medycynie, − scharakteryzować podstawowe elementy elektrotechniki, − określić wpływ elektrotechniki i elektroniki na postęp w medycynie, − wyjaśnić zasady pracy urządzeń elektrycznych i elektronicznych

stosowanych w medycynie, − posłużyć się oprogramowaniem komputerowym do archiwizacji

danych, − sklasyfikować typy aparatów elektromedycznych, − scharakteryzować budowę i wyjaśnić działanie aparatów

elektromedycznych, − dobrać rodzaj aparatury do określonego badania, − zastosować zasady obsługi aparatów elektromedycznych, − zastosować przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony

przeciwpożarowej i przeciwporażeniowej podczas obsługi urządzeń elektrycznych i elektronicznych ze szczególnym uwzględnieniem aparatury generującej wysokie napięcie, wysoką częstotliwość oraz promieniowanie jonizujące.

Materiał nauczania 1. Promieniowanie jonizujące Rodzaje promieniowania jonizującego. Powstawanie, rodzaje i właściwości promieniowania X, gamma i beta. 2. Promieniotwórczość Pierwiastki promieniotwórcze naturalne i sztuczne. Izotopy promieniotwórcze stosowane w medycynie.

38

3. Elementy fizyki ciała stałego Budowa pasmowa ciała stałego. Podstawowe rodzaje ciał stałych. Budowa i właściwości półprzewodników. Złącze p-n, dioda, tranzystor, układ scalony. 4. Elementy elektrotechniki Prąd stały – obwód prądu, prawa Ohma i prawa Kirchhoffa. Prąd zmienny – obwód prądu zmiennego. Połączenia – gwiazda i trójkąt. Maszyny elektryczne. 5. Podstawy akustyki Fala głosowa i jej parametry. Zjawiska akustyczne. Ultra- i infradzwięki. Natężenie i energia fali akustycznej. Głośność. 6. Podstawy generowania i wzmacniania sygnałów Prostowniki, zasilacze, sprzężenie zwrotne, generatory drgań, wzmacniacze elektroniczne, wzmacniacze sygnałów bioelektrycznych. 7. Technika komputerowa w medycynie Zastosowanie techniki komputerowej w medycynie. Archiwizacja danych. Teleradiologia. 8. Klasyfikacja aparatury elektromedycznej Podział i klasyfikacja aparatury elektromedycznej. Zastosowanie aparatury elektromedycznej w poszczególnych działach medycyny. 9. Aparatura rentgenowska Lampa rentgenowska. Budowa i rodzaje lamp. Budowa i rodzaje aparatów rentgenowskich. Aparaty diagnostyczne i terapeutyczne. Ćwiczenia: • Charakteryzowanie budowy lamp rentgenowskich. • Rozpoznawanie głowic i kołpaków rentgenowskich. • Charakteryzowanie budowy i rodzajów generatorów. • Charakteryzowanie budowy aparatów diagnostycznych. • Charakteryzowanie budowy aparatów terapeutycznych. • Chłodzenie lamp rentgenowskich.

39

10. Tomografia komputerowa Budowa i zasada działania tomografu komputerowego. Podstawy fizyczne tomografii komputerowej. Zastosowanie tomografii komputerowej w badaniach diagnostycznych. 11. Magnetyczny rezonans jądrowy Zjawisko NMR. Budowa i zasada działania aparatów NMR. Spektroskopia NMR. 12. Aparatura radiodiagnostyczna i radioterapeutyczna Zastosowanie izotopów w medycynie. Aparatura do badań izotopowych. Przyspieszacze cząstek naładowanych. Aparatura do teleradioterapii i brachyterapii. 13. Aparatura akustyczna i ultradźwiękowa Aparatura audiometryczna. Charakterystyka terapii ultradźwiękami. Aparatura ultradźwiękowa – budowa i zasada działania. Głowice ultradźwiękowe. Ćwiczenia: • Przygotowywanie do pracy i obsługiwanie audiometru. • Przygotowywanie do pracy i obsługiwanie aparatury ultradźwiękowej. 14. Aparatura do badania układu krążenia oraz intensywnego nadzoru Aparatura elektrokardiograficzna, fonokardiografy, kardiotachometry. Aparatura do pomiarów hemodynamicznych. Aparatura wchodząca w skład urządzeń do intensywnego nadzoru – centrale intensywnego nadzoru. Ćwiczenia: • Przygotowywanie do pracy i obsługiwanie aparatu EKG. • Przygotowywanie do pracy i obsługa aparatury do intensywnego

nadzoru.

40

15. Aparatura do pomiaru aktywności biologicznej człowieka Elektroencefalografy, głowice EEG. Elektromiografy, elektrookulografy, kable i elektrody do badań aktywności biologicznej człowieka. Rejestratory aparatury do pomiaru prądów czynnościowych. Techniki pomiarowe. Ćwiczenia: • Przygotowywanie do pracy i obsługiwanie aparatów EEG i EMG. 16. Obsługa techniczna aparatury elektromedycznej Podstawowe zasady eksploatacji i konserwacji aparatury elektromedycznej. Rodzaje uszkodzeń aparatury. Ćwiczenia: • Usuwanie drobnych usterek w prostych typach aparatury i osprzętu

aparatów elektromedycznych. Środki dydaktyczne Podstawowe oprogramowanie dotyczące archiwizowania danych. Przezrocza dotyczące jednostek SI stosowanych w akustyce i elektrotechnice. Przezrocza ilustrujące: budowę pasmową ciała stałego, budowę mikroprocesora, rodzaje lamp RTG, aparaty RTG, przykładowe audiogramy, termogramy ciała, ułożenie elektrod do badań EKG i EEG. Model diody. Model tranzystora. Model układu scalonego. Schematy blokowe: aparatu RTG, aparatu ultradźwiękowego, przyspieszacza cząstek naładowanych, aparatu EKG, aparatu EEG, aparatu EMG, kardiomonitora, centrali intensywnego nadzoru, tomografu komputerowego, rezonansu magnetycznego. Aparatura RTG. Aparatura EKG. Aparatura EMG i EEG. Aparatura intensywnego nadzoru. Kable i elektrody. Rejestratory. Prospekty aparatury elektronicznej i komputerowej.

41

Uwagi o realizacji Program przedmiotu Fizyczne i techniczne podstawy elektroradiologii

i aparatura elektromedyczna obejmuje treści z zakresu fizyki, elektrotechniki, elektroniki oraz informatyki powinien być realizowany w oparciu o wiadomości opanowane przez uczniów w szkole średniej oraz podczas realizacji programu przedmiotu Ochrona radiologiczna. W programie uwzględniono nowoczesne kierunki rozwoju elektroniki, informatyki, zastosowania komputerów w medycynie oraz aparatury elektromedycznej.

Realizacja programu przedmiotu pozwoli na opanowanie i stosowanie przez uczniów wiadomości dotyczących fizycznych oraz technicznych podstaw elektroradiologii i aparatury elektromedycznej.

Ćwiczenia powinny być przeprowadzane w grupach do 5 osób. Ćwiczenia i pokazy prezentowane podczas zajęć pozwolą na praktyczne zapoznanie się z aparaturą oraz pomiarami. Bardzo ważne jest zwrócenie uwagi na konieczność przestrzegania przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy oraz ochrony przeciwpożarowej i przeciwporażeniowej podczas obsługi urządzeń elektromedycznych. Jeżeli szkoła nie posiada sprzętu określonego w programie nauczania, pokazy i ćwiczenia należy przeprowadzić w placówkach wyposażonych w taką aparaturę. W tym celu zaleca się organizowanie wycieczek do placówek medycznych dysponujących nowoczesną aparaturą diagnostyczną i terapeutyczną.

Proponuje się następujący podział godzin na realizację poszczególnych działów tematycznych. Lp. Działy tematyczne Orientacyjna

liczba godzin 1. Promieniowanie jonizujące 2 2. Promieniotwórczość 2 3. Elementy fizyki ciała stałego 8 4. Elementy elektrotechniki 8 5. Podstawy akustyki 8 6. Podstawy generowania i wzmacniania sygnałów 8 7. Technika komputerowa w medycynie 18 8. Klasyfikacja aparatury elektromedycznej 2 9. Aparatura rentgenowska 8 10. Tomografia komputerowa 5 11. Magnetyczny rezonans jądrowy 5 12. Aparatura radiodiagnostyczna i radioterapeutyczna 10 13. Aparatura akustyczna i ultradźwiękowa 7 14. Aparatura do badania układu krążenia oraz intensywnego

nadzoru 6

15. Aparatura do pomiaru aktywności biologicznej człowieka 7 16. Obsługa techniczna aparatury elektromedycznej 4

Razem 108

42


mają charakter orientacyjny. Nauczyciel może wprowadzić pewne zmiany, mające na celu dostosowanie programu do specyfiki szkoły. Propozycje metod sprawdzania i oceny osiągnięć edukacyjnych ucznia Sprawdzanie i ocenianie osiągnięć uczniów należy przeprowadzać systematycznie podczas realizacji programu nauczania przedmiotu, na podstawie kryteriów przedstawionych na początku zajęć. Osiągnięcia uczniów można oceniać na podstawie sprawdzianów ustnych i pisemnych oraz testów osiągnięć szkolnych.

Podczas sprawdzania i oceny osiągnięć uczniów szczególną uwagę należy zwrócić na opanowanie umiejętności dotyczących: – zastosowania aparatów elektromedycznych w medycynie, – rozróżniania typów aparatów elektromedycznych i ich doboru

do określonych badań, – wyjaśniania działania i budowy aparatów elektromedycznych, – przestrzegania przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony

przeciwpożarowej i przeciwporażeniowej podczas pracy z urządzeniami medycznymi zasilanymi energią elektryczną,

Należy również zwracać uwagę na sposób operowania zdobytą wiedzą, merytoryczną jakość odpowiedzi, stosowanie terminologii i poprawność wnioskowania. W ocenie końcowej należy uwzględnić wyniki wszystkich, stosowanych przez nauczyciela, metod sprawdzania osiągnięć uczniów. Oceny należy dokonywać zgodnie z zobowiązującą skalą ocen. Literatura Borczyński J., Dumin P.: Podzespoły elektroniczne, półprzewodniki – poradnik. WKiŁ , Warszawa 1990 Halliday D., Resnick R., Walker J.: Podstawy fizyki. Tom I-V. PWN, Warszawa 2003 Jagodziński Z.: Przetworniki ultradźwiękowe. WkiŁ, Warszawa 2005 Komorowski W.: Krótki kurs architektury i organizacji komputerów. PWN, Warszawa 2004 Miedziński B.: Elektrotechnika. Podstawy i instalacje elektryczne. PWN, Warszawa 2000 Nałęcz M. (red.): Problemy cybernetyki i inżynierii biomedycznej. Tom IV. WkiŁ, Warszawa 1991

43

Pruszyński B.: Diagnostyka obrazowa. Podstawy teoretyczne i metodyka badań. PZWL, Warszawa 2003 Rudowski R. (red.): Informatyka medyczna. PWN, Warszawa 2003 Scharf W.: Akceleratory cząstek naładowanych. Zastosowanie w nauce i technice. PWN, Warszawa 1989 Watson J.: Elektronika. Wiedzieć więcej. WkiŁ, Warszawa 2004 Wykaz literatury należy aktualizować w miarę ukazywania się nowych pozycji wydawniczych.

44

OCHRONA RADIOLOGICZNA Szczegółowe cele kształcenia W wyniku procesu kształcenia uczeń powinien umieć: − posłużyć się podstawowymi jednostkami SI stosowanymi w ochronie

radiologicznej, − zinterpretować graniczne dawki promieniowania, − wyjaśnić podstawowe procesy oddziaływania promieniowania

jonizującego na organizmy żywe i ustrój ludzki oraz skutki jego oddziaływania,

− określić przyczyny narażenia na promieniowanie jonizujące oraz metody zmniejszające ryzyko narażenia,

− określić metody kontroli dawek oraz zinterpretować jej wyniki, − scharakteryzować budowę i wyjaśnić zasady działania przyrządów

dozymetrycznych stosowanych w pracowniach radiologicznych, − wykonać podstawowe pomiary dozymetryczne, − określić przyczyny i sposoby minimalizowania narażenia pacjentów

na promieniowanie jonizujące podczas wykonywania zabiegów diagnostycznych i terapeutycznych,

− określić obowiązki pracodawcy i pracowników w zakładach stosujących źródła promieniowania jonizującego,

− scharakteryzować rolę ochrony radiologicznej w systemie zarządzania jakością w radiodiagnostyce,

− scharakteryzować podstawowe zasady organizacji ochrony radiologicznej,

− zinterpretować przepisy prawa z zakresu ochrony radiologicznej, − udzielić porady z zakresu ochrony radiologicznej, − wyjaśnić rolę ochrony radiologicznej dla człowieka. Materiał nauczania 1. Wielkości i jednostki stosowane w ochronie radiologicznej.

Dawki promieniowania jonizującego Aktywność. Dawka ekspozycyjna. Dawka pochłonięta. Dawka równoważna, obciążająca dawka równoważna. Dawka skuteczna, obciążająca dawka skuteczna. Dawki graniczne.

45

Ćwiczenia: • Ustalenie wielkości dawki pochłoniętej przez materię

z napromieniowania zewnętrznego. • Ustalenie wielkości dawek obciążających spowodowanych

wniknięciem izotopów promieniotwórczych. 2. Biologiczne działanie promieniowania jonizującego Skutki oddziaływania promieniowania na organizmy żywe. Skutki działania promieniowania na ustrój ludzki – somatyczne, genetyczne, deterministyczne i stochastyczne. 3. Ocena narażenia na promieniowanie. Kontrola dawek

indywidualnych Przyczyny narażenia. Pomiary dawek indywidualnych. Pomiary środowiskowe. Metody wykonywania pomiarów dawek: fotometryczna, termoluminescencyjna. Ćwiczenia: • Obliczanie grubości osłon stosowanych do ochrony przed

promieniowaniem jonizującym. 4. Przyrządy dozymetryczne Detektory promieniowania – rodzaje. Budowa i zasady działania przyrządów dozymetrycznych. 5. Ekspozycja pacjentów na działanie promieniowania jonizującego Narażenie pacjentów na promieniowanie jonizujące podczas badań diagnostycznych i zabiegów terapeutycznych. Odpowiedzialność personelu medycznego stosującego źródła promieniowania jonizującego do celów diagnostycznych i terapeutycznych. Czynniki wpływające na wielkość narażenia pacjentów na promieniowanie. Metody i sposoby ograniczania zbędnego napromieniowania. 6. Warunki stosowania promieniowania jonizującego w medycynie Zasady bezpiecznego stosowania promieniowania jonizującego w rentgenodiagnostyce, medycynie nuklearnej oraz radioterapii. System zarządzania jakością.

46

7. Organizacja ochrony radiologicznej Organizacja ochrony radiologicznej. Zasady ochrony radiologicznej – optymalizacja, dawki graniczne i limity użytkowe dawek. Organizacja ochrony radiologicznej w Polsce. 8. Przepisy prawa z zakresu ochrony radiologicznej Przepisy prawa z zakresu ochrony radiologicznej w Polsce. Przepisy prawa z zakresu ochrony radiologicznej w krajach Unii Europejskiej. Zalecenia międzynarodowe. Środki dydaktyczne Liczniki gazowe. Sonda scyntylacyjna. Dawkomierze fotometryczne. Dawkomierze termoluminescencyjne. Radiometry. Środki ochrony przed promieniowaniem jonizującym. Tabele jednostek SI stosowanych w ochronie radiologicznej. Przezrocza obrazujące: wartości dawek granicznych, schemat blokowy radiometru Akty prawne dotyczące organizacji ochrony radiologicznej. Prospekty sprzętu stosowanego w ochronie radiologicznej. Uwagi o realizacji

Realizacja programu przedmiotu powinna być poprzedzona przypomnieniem wiadomości i umiejętności opanowanych podczas nauki przedmiotu Fizyczne i techniczne podstawy elektroradiologii.

Program przedmiotu Ochrona radiologiczna obejmuje treści z zakresu fizyki, biologii, radiobiologii, medycyny oraz prawa. W programie uwzględniono nowoczesne kierunki rozwoju metod diagnostycznych i terapeutycznych oraz współczesne rozumienie zasad i zadań ochrony radiologicznej. Program nauczania zapewnia odpowiedni zasób wiadomości pozwalających na zrozumienie i stosowanie wymagań oraz zasad ochrony przed promieniowaniem jonizującym w pracowniach radiologicznych.

Realizacja ćwiczeń przedmiotowych oraz prezentacja aparatury diagnostycznej i radioterapeutycznej oraz sprzętu dozymetrycznego pozwoli na praktyczne zapoznanie się z aparaturą oraz umożliwi wykonywanie pomiarów. Jeżeli szkoła nie posiada sprzętu niezbędnego do realizacji programu nauczania, zajęcia należy przeprowadzać

47

w placówkach wyposażonych w odpowiednią aparaturę. Zaleca się realizację zadań praktycznych w grupach liczących do 10 osób. Proponuje się następujący podział godzin na realizację poszczególnych działów tematycznych: Lp. Działy tematyczne Orientacyjna

liczba godzin 1. Wielkości i jednostki stosowane w ochronie radiologicznej.

Dawki promieniowania jonizującego 5

2. Biologiczne działanie promieniowania jonizującego 4 3. Ocena narażenia na promieniowanie. Kontrola dawek

indywidualnych 4

4. Przyrządy dozymetryczne 3 5. Ekspozycja pacjentów na działanie promieniowania

jonizującego 3

6. Warunki stosowania promieniowania jonizującego w celach medycznych 5

7. Organizacja ochrony radiologicznej 5 8. Przepisy prawa z zakresu ochrony radiologicznej 7 Razem 36 Podane w tabeli liczby godzin na realizację poszczególnych działów mają charakter orientacyjny. Nauczyciel może wprowadzić pewne zmiany, mające na celu dostosowanie programu do specyfiki szkoły. Propozycje metod sprawdzania i oceny osiągnięć edukacyjnych ucznia Sprawdzanie i ocenianie osiągnięć uczniów należy przeprowadzać systematycznie, przez cały czas realizacji programu przedmiotu, na podstawie kryteriów przedstawionych na początku zajęć. Osiągnięcia uczniów można oceniać na podstawie sprawdzianów ustnych, pisemnych i testów osiągnięć szkolnych. Należy zwracać uwagę na sposób operowania zdobytą wiedzą, merytoryczną jakość wypowiedzi, poprawne stosowane terminologii i poprawność wnioskowania. Podczas sprawdzania i oceniania osiągnięć uczniów szczególną uwagę na opanowanie umiejętności określonych w szczegółowych celach kształcenia.

W ocenie końcowej należy uwzględnić wyniki wszystkich, stosowanych przez nauczyciela, metod sprawdzania osiągnięć uczniów. Oceny należy dokonywać zgodnie z obowiązującą skalą ocen,

48

Literatura Gostkowska B.: Ochrona Radiologiczna Wielkości jednostki i obliczenia, Centralne Laboratorium Ochrony Radiologicznej, Warszawa 2005 Łobodziec W.: Dozymetria promieniowania jonizującego w radioterapii. Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, Katowice 1999 Gorczyca R., Wiśniewski K., Pachocki K., Różycki Z.: Ochrona radiologiczna w pracowni rentgenowskiej. Vademecum inspektora ochrony radiologicznej. „EX-POLON”, Warszawa 1997 Rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia 24 grudnia 2002 r w sprawie warunków bezpiecznego stosowania promieniowania jonizującego w celach medycznych oraz sposobu wykonywania kontroli wewnętrznej nad przestrzeganiem tych warunków (Dz. U. Nr 241, poz. 2098). Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 11 września 2003 r w sprawie szczegółowych warunków bezpiecznej pracy z aparatami rentgenowskimi o energii promieniowania do 300 keV stosowanymi w celach medycznych (Dz. U. Nr 173, poz. 1681) Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 17 grudnia 2002 r. w sprawie szczegółowych warunków bezpiecznej pracy ze źródłami promieniowania jonizującego (Dz. U. Nr 239, poz. 2029). Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 18 stycznia 2005 r w sprawie dawek granicznych promieniowania jonizującego, (Dz. U. Nr 20, poz.168). Skłodowska A., Gostkowska B.: Promieniowanie jonizujące a człowiek i środowisko, SHOLAR and POLON, Warszawa 1994 Ustawa „ Prawo atomowe” (Dz. U. z 2004 r. Nr 161, poz. 1689) Wykaz literatury należy aktualizować w miarę ukazywania się nowych pozycji wydawniczych oraz prawnych.

49

RADIODIAGNOSTYKA

Szczegółowe cele kształcenia W wyniku procesu kształcenia uczeń powinien umieć: – scharakteryzować fizyczne i techniczne podstawy radiologicznych

metod obrazowania, – określić metody badań radiologicznych, – scharakteryzować podstawy symptomatologii radiologicznej, – określić schematy postępowania diagnostycznego, – scharakteryzować specyfikę wykonywania badań radiologicznych

u dzieci, – określić zasady organizacji pracy w zakładzie radiologii, – określić sposoby postępowania w ostrych stanach chirurgicznych oraz

stanach zagrożenia życia pacjenta, – określić zasady ochrony radiologicznej, – zinterpretować przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy oraz prawa

atomowego. Materiał nauczania: 1. Wiadomości wstępne Rys historyczny rentgenodiagnostyki. Współczesne tendencje rozwoju radiodiagnostyki. Najnowsze osiągnięcia w zakresie obrazowania i archiwizacji obrazów w diagnostyce radiologicznej. 2. Podstawy fizyki medycznej Zastosowanie promieniowania rentgenowskiego w medycynie. Oddziaływanie promieniowania rentgenowskiego na materię. Zasady powstawania obrazu rentgenowskiego. Systemy obrazowania w klasycznej rentgenodiagnostyce – zdjęcie rentgenowskie, skopia rentgenowska, tomografia komputerowa. Budowa i zasada działania aparatu rentgenowskiego oraz tomografu komputerowego. Podstawy medycyny nuklearnej. Radioizotopy. Budowa i zasada działania gammakamery. Ochrona radiologiczna w pracowni rentgenodiagnostyki i zakładzie medycyny nuklearnej. Spektroskopia. Tomografia emisyjna PET.

50

3. Organizacja pracowni konwencjonalnej radiodiagnostyki Budowa i wyposażenie pracowni konwencjonalnej radiodiagnostyki. Ciemnia rentgenowska. Planowanie badań w zakładzie radiologii – organizacja pracy. Metody obrazowania i archiwizacji danych. Pacjent jako podmiot badania. Zasady współpracy technika elektroradiologii z lekarzem i personelem pomocniczym. 4. Diagnostyka konwencjonalna kości i stawów. Densytometria

kośćca Symptomatologia w zakresie kości i stawów. Techniki wykonywania zdjęć kości i stawów. Zdjęcia kręgosłupa i czaszki. Technika badania densytometrycznego kośćca. 5. Organizacja nowoczesnej pracowni radiodiagnostyki Budowa i wyposażenie nowoczesnej pracowni radiodiagnostyki. Ciemnia automatyczna, sucha. Strzykawka automatyczna. Cyfrowa obróbka i archiwizacja badań. Badania wysokospecjalistyczne. Badania inwazyjne. 6. Środki cieniujące stosowane w radiodiagnostyce Rodzaje środków kontrastowych, reakcje uboczne. Metodyka postępowania w stanach zagrożenia życia i zdrowia po podaniu środków kontrastowych. Wskazania i przeciwwskazania do wykonywania badań z użyciem kontrastu. Zasady współpracy z personelem podczas wykonywania badań kontrastowych. 7. Tomografia komputerowa Skala Hounsfielda. Wskazania do wykonywania tomografii komputerowej (CT). Techniki badań z zastosowaniem tomografii komputerowej – HRCT, SVCT i badania ultraszybkie. Badania dynamiczne. Diagnostyka osteoporozy. 8. Rezonans magnetyczny Wskazania do wykonywania rezonansu magnetycznego (MR). Techniki badań z zastosowaniem rezonansu magnetycznego. Metodyka badania. Charakterystyka obrazowania. 9. Badania izotopowe Wskazania do badań izotopowych. Budowa i rodzaje kolimatorów. Rodzaje izotopów. Dystrybucja radioznacznika. Badania statyczne i dynamiczne. Charakterystyka obrazowania. Techniki badań w zakładzie medycyny nuklearnej. Scyntygrafia.

51

10. Radiologia inwazyjna Znaczenie radiologii inwazyjnej w diagnostyce. Rodzaje badań – embolizacja, rekanalizacja, biopsja. Wskazania do badań. Techniki badań. Charakterystyka obrazowania w radiologii inwazyjnej. Powikłania. 11. Badania kontrastowe serca i dużych naczyń Badania kontrastowe: metoda Seldingera, metoda Dos Santosa. Angiografia CT i MR. Cyfrowa angiografia subtrakcyjna (DSA). 12. Diagnostyka układu trawiennego Zdjęcia przeglądowe jamy brzusznej. Środki kontrastowe. Diagnostyka przełyku, żołądka i dwunastnicy. Badanie jelita cienkiego i grubego. Badanie dróg żółciowych i pęcherzyka żółciowego. Diagnostyka chorób trzustki, śledziony i przestrzeni zaotrzewnowej. Schemat postępowania diagnostycznego w najczęściej występujących schorzeniach układu trawiennego. Obraz radiologiczny. 13. Badania kontrastowe układu moczowego Diagnostyka układu moczowego. Diagnostyka nerek, moczowodów, pęcherza moczowego i cewki moczowej. Schemat postępowania diagnostycznego w najczęściej występujących schorzeniach układu moczowego. Obraz radiologiczny. 14. Diagnostyka chorób układu naczyniowego i chłonnego Wyposażenie pracowni naczyniowej. Schemat postępowania diagnostycznego w najczęściej występujących schorzeniach układu naczyniowego i chłonnego. Możliwości terapeutyczne w zakresie radiodiagnostyki – angioplastyka. Obraz radiologiczny. 15. Diagnostyka chorób narządów klatki piersiowej Diagnostyka płuc, opłucnej, śródpiersia i serca. Schemat postępowania diagnostycznego w najczęściej występujących schorzeniach narządów klatki piersiowej. Obraz radiologiczny. 16. Diagnostyka narządu rodnego Metody obrazowania w ginekologii i położnictwie. Schemat postępowania diagnostycznego w najczęściej występujących schorzeniach narządu rodnego. Obraz radiologiczny. 17. Diagnostyka układu hormonalnego i gruczołu piersiowego Diagnostyka przysadki mózgowej, tarczycy i nadnerczy. Diagnostyka gruczołu piersiowego. Schemat postępowania diagnostycznego w najczęściej występujących schorzeniach układu hormonalnego i gruczołu piersiowego. Obraz radiologiczny.

52

18. Diagnostyka chorób ośrodkowego układu nerwowego Diagnostyka mózgu. Diagnostyka kanału kręgowego. Schemat postępowania diagnostycznego w najczęściej występujących schorzeniach ośrodkowego układu nerwowego. Obraz radiologiczny. 19. Ostre stany chirurgiczne Urazy kości. Urazy głowy. Urazy narządów wewnętrznych. Lokalizacja ciał obcych. Możliwości niestandardowego obrazowania w ostrych stanach chirurgicznych. Współpraca z lekarzem. 20. Specyfika badań w pediatrii Diagnostyka radiologiczna chorób u dzieci. Wskazania i przeciwwskazania do badań. Powikłania. Kontakt z pacjentem i jego rodziną. Środki dydaktyczne Oprogramowanie komputerowe do archiwizacji badań. Prezentacje multimedialne z przebiegu badań. Zestaw zdjęć rentgenowskich. Zestaw klisz badania tomograficznego – duży format. Zestaw klisz rezonansu magnetycznego – duży format. Zestaw klisz badań scyntygraficznych. Zdjęcia i filmy dydaktyczne dotyczące przebiegu badań i zabiegów. Uwagi o realizacji

Program przedmiotu Radiodiagnostyka obejmuje podstawowe treści dotyczące symptomatologii radiologicznej schorzeń i postępowania w procesie diagnostycznym oraz zasad organizacji pracy w zakładzie radiologii. Stanowi wprowadzenie do zajęć w pracowni diagnostyki i terapii oraz zajęć praktycznych.

Podczas realizacji programu przedmiotu nauczyciel powinien nawiązywać do treści z innych przedmiotów zawodowych oraz podkreślać znaczenie nieustającego postępu w diagnostyce radiologicznej i stosowania nowych metod obrazowania. Podczas zajęć należy prezentować prawidłowo wykonane zdjęcia radiologiczne i przedstawiać różne techniki ich wykonywania. Ważne jest zwrócenie uwagi na ocenę jakości zdjęć. Wskazane jest przedstawienie możliwie szerokiego zakresu aktualnie wykonywanych zabiegów diagnostycznych lub terapeutycznych przy użyciu różnych technik obrazowania. Uczniowie powinni także zapoznać się z wyposażeniem i organizacją

53

pracy w zakładzie radiologii oraz sposobami dokumentowania przebiegu badań i przechowywania danych.

Szczególnie ważne jest zwrócenie uwagi uczniów na to, że wykonywanie wielu badań radiologicznych wiąże się również z zadawaniem pacjentom dodatkowych cierpień oraz niebezpieczeństwem wystąpienia powikłań na skutek podawania środków cieniujących. Ważne jest również kształtowanie umiejętności postępowania z pacjentem po urazie oraz szybkiego i sprawnego wykonywania działań diagnostycznych i terapeutycznych. Podczas realizacji treści dotyczących diagnostyki schorzeń występujących u dzieci należy podkreślić znaczenie stosowania specyficznych metod postępowania w trakcie badania.

W nauczaniu radiodiagnostyki ważne jest to, aby uczeń dostrzegł jak bardzo zagadnienia diagnostyczne powiązane są z innymi dziedzinami wiedzy medycznej, co da mu możliwość prawidłowego i bezpiecznego wykorzystywania nabytych umiejętności zawodowych.

Nauczyciel może zaplanować inną kolejność realizacji treści ujętych w programie radiodiagnostyki, a także dobrać różne przypadki kliniczne.

W wyniku realizacji programu przedmiotu uczeń powinien wykazywać następujące postawy: – podmiotowy stosunek do pacjenta, – dbałość o aparaturę medyczną w miejscu pracy, – odpowiedzialność za skutki swoich działań zawodowych, – dbanie o samokształcenie i doskonalenie zawodowe, – życzliwość w kontaktach międzyludzkich i gotowość współpracy

w grupie. Zaleca się realizację programu przedmiotu następującymi metodami

nauczania: pokazu z instruktażem, tekstu przewodniego, metodą przypadków. Zajęcia dydaktyczne należy prowadzić w pracowni przedmiotowej w grupach do 10 osób.


Lp. Działy tematyczne Orientacyjna

liczba godzin 1. Wiadomości wstępne 2 2. Podstawy fizyki medycznej 8 3. Organizacja pracowni konwencjonalnej radiodiagnostyki 2 4. Diagnostyka konwencjonalna kości i stawów. Densytometria

kośćca 6

5. Organizacja nowoczesnej pracowni radiodiagnostyki 2 6. Środki cieniujące stosowane w radiodiagnostyce 2 7. Tomografia komputerowa 8 8. Rezonans magnetyczny 6

54

9. Badania izotopowe 6 10. Radiologia inwazyjna 6 11. Badania kontrastowe serca i dużych naczyń 6 12. Diagnostyka układu trawiennego 8 13. Badania kontrastowe układu moczowego 4 14. Diagnostyka chorób układu naczyniowego i chłonnego 6 15. Diagnostyka chorób narządów klatki piersiowej 6 16. Diagnostyka narządu rodnego 4 17. Diagnostyka układu hormonalnego i gruczołu piersiowego 8 18. Diagnostyka chorób ośrodkowego układu nerwowego 6 19. Ostre stany chirurgiczne 2 20. Specyfika badań w pediatrii 4

Razem 102

Podane w tabeli liczby godzin na realizację poszczególnych działów tematycznych mają charakter orientacyjny. Nauczyciel może wprowadzić pewne zmiany, mające na celu dostosowanie programu do specyfiki szkoły.

Propozycje metod sprawdzania i oceny osiągnięć edukacyjnych ucznia

Sprawdzanie i ocenianie osiągnięć uczniów należy prowadzić systematycznie przez cały czas realizacji programu przedmiotu na podstawie kryteriów przedstawionych na początku zajęć. Ogólne kryteria oceniania powinny obejmować: – sprawdzanie poziomu nabytej wiedzy przez uczniów, – sprawdzanie poprawności wnioskowania, – ocenianie postawy uczniów wobec zagadnień związanych

z leczeniem chorych, – ocenianie systematyczności i zaangażowania uczniów.

Osiągnięcia uczniów można oceniać na podstawie wypowiedzi ustnych oraz sprawdzianów pisemnych, testów osiągnięć szkolnych. W procesie sprawdzania i oceniania można zastosować również obserwację ukierunkowaną. Obserwując pracę uczniów należy zwrócić uwagę na: − operowanie zdobytą wiedzą, − merytoryczną jakość wypowiedzi, − prawidłowe stosowanie poznanych pojęć, – znajomość podstaw fizycznych i technicznych metod obrazowania

w radiologii, – znajomość podstaw symptomatologii radiologicznej, – znajomość metod przeprowadzania badań radiologicznych. Oceny należy dokonywać zgodnie z obowiązującą skalą ocen.

55

Literatura Daniel B.: Atlas anatomii radiologicznej człowieka. PZWL, Warszawa 1998 Chapman S., Nakielny R.: Metody obrazowania radiologicznego. PZWL, Kraków 2003 Guermazi A.: Medical Radiology. Diagnosting Imaging. Radiological Imaging in Hematological Malignancies. Springer – Verlag, Berlin Heidelberg 2004 Leszczyński S.: Radiologia, Tom I i II. PZWL, Warszawa 1990 Nowak S., Rudzki K., Piętka E., Czech E.: Zarys medycyny nuklearnej,.PZWL, Warszawa 1998 Osborn G. Anne: Diagnostic Imaging – Brain. Anuisys Inc., Salt Lake City, Utah 2004 Pruszyński B.: Diagnostyka obrazowa. Podstawy teoretyczne i metodyka badań. PZWL, Warszawa 2000 Pruszyński B.: Radiologia, Diagnostyka obrazowa Rtg, TK, USG, MR i radioizotopy. PZWL, Warszawa 2004 Slaby F., Jacobs F. R.: Anatomia radiologiczna. PZWL, Wrocław 1998 Sokołowska-Pituchowa J.: Anatomia człowieka. PZWL, Warszawa 2003 Stoller W. David,: Diagnostic Imaging – Orthopaedics. Anuisys Inc., Salt Lake City, Utah 2004 Walecki J., Pruszyński B.: Leksykon radiologii i diagnostyki obrazowej. PZWL, Warszawa 2003 Wykaz literatury należy aktualizować w miarę ukazywania się nowych pozycji wydawniczych oraz prawnych.

56

DIAGNOSTYKA OBRAZOWA Szczegółowe cele kształcenia W wyniku procesu kształcenia uczeń powinien umieć: − wyjaśnić podstawowe pojęcia z zakresu diagnostyki obrazowej, − scharakteryzować zasady bezpiecznej pracy w pracowniach

diagnostyki obrazowej, − określić wskazania i przeciwwskazania do badań obrazowych, − posłużyć się łacińskimi i angielskimi nazwami jednostek chorobowych, − scharakteryzować zasady przygotowania pacjenta do badań

obrazowych, − zastosować zasady etyki w pracy z pacjentem, − dobrać pozycje i projekcje do badań rentgenowskich w obrębie

poszczególnych układów, − określić trudności w zastosowaniu podstawowych projekcji i pozycji

do badań rentgenowskich i modyfikować je w zależności od stanu pacjenta,

− scharakteryzować techniki i metody badań radiologicznych stosowanych w diagnostyce stomatologicznej,

− scharakteryzować techniki i metody obrazowania w radiologii interwencyjnej,

− określić zastosowanie radiologii interwencyjnej w terapii, − scharakteryzować badania obrazowe gruczołu piersiowego, − scharakteryzować procedury badania za pomocą tomografu

komputerowego, − scharakteryzować procedury badania z zastosowaniem rezonansu

magnetycznego, − scharakteryzować techniki i metody badań w diagnostyce izotopowej, − scharakteryzować techniki i metody badań ultrasonograficznych, − scharakteryzować środki cieniujące stosowane w diagnostyce

obrazowej, − scharakteryzować zasady ochrony radiologicznej pacjenta i osoby

wykonującej badanie podczas badań radiologicznych, − obliczyć warunki ekspozycji w zależności od rodzaju badania i stanu

pacjenta, − scharakteryzować zasady obróbki chemicznej i fizycznej zdjęć, − ocenić jakość techniczną i diagnostyczną badań obrazowych, − zaprojektować algorytmy wykonywania badań obrazowych, − zaprojektować realizację badań obrazowych w zależności od zlecenia

lekarskiego,

57

− zredagować ulotkę informacyjną dotyczącą przygotowania pacjentów do określonych badań,

− scharakteryzować sposób postępowania z pacjentem od rozpoczęcia badania do uzyskania wyniku.

Materiał nauczania 1. Cele i zadania diagnostyki obrazowej Historia diagnostyki obrazowej. Metody i techniki obrazowania ciała ludzkiego. Zastosowanie diagnostyki obrazowej w medycynie. Obowiązki zawodowe technika elektroradiologa. Zasady etyki zawodowej. Topografia pracowni rentgenografii i zakładu radiologii. Urządzenie i wyposażenie poszczególnych pracowni diagnostyki obrazowej. Zasady bezpiecznej pracy w pracowniach diagnostyki obrazowej – przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy, przeciwpożarowe i ochrony radiologicznej. Ćwiczenia: • Rozróżnianie pojęć: rentgenografia, radiodiagnostyka, diagnostyka

obrazowa. • Określanie zastosowania badań obrazowych w medycynie. • Sporządzanie wykazu zadań zawodowych technika elektroradiologa. • Analizowanie planów poszczególnych pracowni diagnostyki

obrazowej. • Interpretowanie regulaminu pracy w pracowni rentgenografii. • Interpretowanie regulaminu pracy w pracowni rezonansu

magnetycznego. 2. Zasady wykonywania badań w diagnostyce obrazowej Podstawowa terminologia: promień centralny, wiązka promieniowania rentgenowskiego, pozycja, projekcja, rzut, odległość OF. Kierunki promienia centralnego. Płaszczyzny, linie i punkty orientacyjne określające projekcje. Projekcje stosowane w diagnostyce rentgenowskiej. Zasady układania kaset do badań rentgenowskich. Wskazania i przeciwwskazania do rentgenografii. Przygotowanie psychiczne i fizyczne pacjenta do badania rentgenowskiego. Metody doboru parametrów ekspozycji. Pojęcia: rentgenografia, rentgenoskopia, tomografia komputerowa, mammografia, pantomografia, fotofluorografia, ultrasonografia, rezonans magnetyczny, badanie z użyciem środka cieniującego, środek cieniujący, badania izotopowe, ultrasonografia.

58

Rodzaje zdjęć i obrazów diagnostycznych: sumacyjne, celowane, upatrzone, styczne, kontaktowe, bezekranowe, sonograficzne, bezpośrednio powiększone, stereograficzne, poligraficzne, telezdjęcia, tomogram, kontrastowe, fotofluorograficzne, mammogram, pantomogram, scyntygram. Ochrona radiologiczna pacjenta i osoby wykonującej badanie. Ćwiczenia: • Zaznaczanie płaszczyzn, linii i punktów orientacyjnych na rycinie

pacjenta. • Określanie projekcji i kierunku przebiegu promienia centralnego. • Dobieranie i układanie kasety do rentgenografii dłoni, palca V, klatki

piersiowej, czaszki. • Sporządzanie wykazu wskazań i przeciwwskazań do badań

rentgenowskich. • Charakteryzowanie sposobu psychicznego przygotowania pacjenta

do badania obrazowego. • Charakteryzowanie sposobu fizycznego przygotowania pacjenta

do badania obrazowego. • Określanie metod doboru warunków ekspozycji. • Obliczanie warunków ekspozycji w zależności od rodzaju badania,

stanu i wieku pacjenta. • Dobieranie środków ochrony radiologicznej pacjenta. • Dobieranie środków ochrony radiologicznej dla osoby wykonującej

badanie rentgenowskie. • Rozróżnianie przykładowych rodzajów zdjęć. 3. Dokumentowanie badań rentgenowskich Materiały fotograficzne stosowane w rentgenodiagnostyce i diagnostyce obrazowej – rodzaje i charakterystyka. Elementy sensytometrii. Rodzaje, budowa i zastosowanie ekranów wzmacniających. Kasety rentgenowskie – budowa, rodzaje, formaty, konserwacja. Urządzenie i wyposażenie ciemni rentgenowskiej. Techniki obróbki chemicznej filmów rentgenowskich: automatyczna, ręczna oraz filmów zębowych. Ciemnia Hansena do obróbki chemicznej filmów zwojowych. Podstawowe odczynniki chemiczne do obróbki filmów. Etapy obróbki chemicznej i fizycznej zdjęcia rentgenowskiego. Obróbka końcowa zdjęć – przygotowanie rentgenogramu do opisu. Archiwizacja badań rentgenowskich.

59

Ćwiczenia: • Rozróżnianie rodzajów błon rentgenowskich. • Dobieranie materiałów fotograficznych do metody i techniki

obrazowania. • Rozróżnianie rodzajów ekranów wzmacniających. • Analizowanie instrukcji konserwacji kaset rentgenowskich. • Projektowanie wyposażenia ciemni rentgenowskiej. • Interpretowanie instrukcji obróbki chemicznej filmów rentgenowskich

dla różnego rodzaju ciemni. • Rysowanie schematu działania odczynników chemicznych na filmy

rentgenowskie. • Sporządzanie algorytmu postępowania technika elektroradiologa

podczas wywoływania rentgenogramu i przygotowania do wydania.

4. Badania obrazowe kości i stawów kończyny górnej Wskazania i przeciwwskazania do badań rentgenowskich. Przygotowanie psychiczne i fizyczne pacjenta do badania. Zasady wykonywania rentgenogramów. Zasady ochrony radiologicznej pacjenta i osoby wykonującej badanie. Rodzaje zdjęć, oznakowanie zdjęć. Projekcje i ułożenia do zdjęć rentgenowskich: – kości i stawów poszczególnych palców, – nadgarstka, – kości i stawów dłoni, – kości przedramienia, – stawu łokciowego i jego struktur, – kości ramiennej i stawu ramiennego, – stawu barkowego, – obojczyka i stawów mostkowo-obojczykowych, – łopatki, – porównawczych kości i stawów kończyny górnej wolnej. Zastosowanie ultrasonografii, tomografii komputerowej, rezonansu magnetycznego, diagnostyki izotopowej w obrazowaniu kości i stawów kończyny górnej. Ćwiczenia: • Sporządzanie wykazu wskazań do rentgenografii kości i stawów ręki. • Określanie przeciwwskazań do standardowego badania

rentgenowskiego stawu łokciowego. • Modyfikowanie standardowych ułożeń do rentgenografii stawu

łokciowego w przykurczu.

60

• Planowanie wykonania rentgenografii stawu barkowego u: pacjenta z opatrunkiem, osoby nieprzytomnej, dziecka.

• Dobieranie osłon rentgenowskich pacjenta do poszczególnych projekcji.

5.Diagnostyka obrazowa kości i stawów kończyny dolnej i miednicy Wskazania i przeciwwskazania do badań obrazowych. Przygotowanie psychiczne i fizyczne pacjenta do badania. Zasady wykonywania rentgenogramów. Ochrona radiologiczna pacjenta i osoby wykonującej badanie. Rodzaje zdjęć, oznakowanie zdjęć. Projekcje i ułożenia do zdjęć rentgenowskich: – kości i stawów palców stopy, – kości i stawów stopy (śródstopia, stępu), – stopy z obciążeniem, – kości i stawów obu stóp (porównawcze), – stawu skokowo-goleniowego i stawu skokowo-piętowo-łódkowego, – stawu skokowego w obciążeniu, – stawu skokowego w naprężeniu, – kości podudzia, – stawu kolanowego, – stawu kolanowego i rzepki (czynnościowe), – stawu kolanowego w obciążeniu, – stawów kolanowych (porównawcze), – rzepki, – kości udowej, – kości udowych (porównawcze), – stawu biodrowego, – szyjki kości udowej, – stawów biodrowych (porównawcze), – spojenia łonowego, – talerza kości biodrowej, – stawów krzyżowo-biodrowych, – miednicy, – kończyn (pomiarowe). Zastosowanie ultrasonografii, tomografii komputerowej, rezonansu magnetycznego, diagnostyki radioizotopowej w obrazowaniu kości i stawów kończyny dolnej i miednicy.

61

Ćwiczenia: • Dobieranie metod diagnostyki obrazowej do badania kości i stawów

kończyny dolnej. • Określanie przeciwwskazań do standardowego badania stawów

biodrowych. • Modyfikowanie standardowych ułożeń do rentgenografii stawu

kolanowego. • Planowanie wykonania rentgenografii stawu biodrowego u: pacjenta

przed operacją, pacjenta po operacji, dziecka. • Dopasowywanie osłon rentgenowskich pacjenta do poszczególnych

projekcji. • Planowanie wykonania badania pomiarowego kończyn dolnych. • Planowanie wykonania badania stawu skokowego za pomocą

rezonansu magnetycznego. 6. Badania obrazowe kręgosłupa Wskazania i przeciwwskazania do badań obrazowych kręgosłupa. Przygotowanie psychiczne i fizyczne pacjenta do badania. Zasady wykonywania badań obrazowych kręgosłupa. Metody badań obrazowych kręgosłupa – rentgenografia, tomografia komputerowa, rezonans magnetyczny, diagnostyka radioizotopowa. Rodzaje zdjęć, oznakowanie zdjęć. Projekcje i ułożenia do zdjęć rentgenowskich – kręgów szyjnych, kręgów szczytowego i obrotowego, kręgów piersiowych, kręgów lędźwiowych, przestrzeni międzykręgowej L5-S1, kręgów krzyżowych, kości guzicznej, czynnościowe kręgosłupa, w diagnostyce skolioz. Ochrona radiologiczna pacjenta i osoby wykonującej badanie. Ćwiczenia: • Określanie przeciwwskazań do badania rentgenowskiego kręgosłupa. • Modyfikowanie standardowych ułożeń do rentgenografii odcinka

szyjnego kręgosłupa u pacjenta nieprzytomnego. • Planowanie wykonania rentgenografii kręgosłupa u pacjenta przed

operacją i pacjenta po operacji. • Dopasowywanie osłon rentgenowskich pacjenta do poszczególnych

projekcji. • Planowanie wykonania tomografii komputerowej kręgów L5-S1. 7. Badania obrazowe czaszki i struktur wewnątrzczaszkowych Wskazania i przeciwwskazania do badań obrazowych. Przygotowanie psychiczne i fizyczne pacjenta do badania. Zasady wykonywania badań czaszki. Płaszczyzny i linie charakterystyczne w obrazowaniu czaszki. Metody badań czaszki i struktur wewnątrzczaszkowych – rentgenografia,

62

tomografia komputerowa, rezonans magnetyczny, ultrasonografia, diagnostyka radioizotopowa. Rodzaje zdjęć, oznakowanie zdjęć. Projekcje i ułożenia do zdjęć rentgenowskich: – czaszki, – siodełka tureckiego, – kości skroniowej, – kości skroniowych (porównawcze), – twarzoczaszki, – kości nosowych, – łuku jarzmowego, – łuków jarzmowych (porównawcze), – oczodołów, – kanału nerwu wzrokowego, – zatok przynosowych, – żuchwy, – bródki, – stawu skroniowo-żuchwowego, – stawu skroniowo-żuchwowego (czynnościowe), – stawów skroniowo-żuchwowych (porównawcze). Ochrona radiologiczna pacjenta i osoby wykonującej badanie. Ćwiczenia: • Określanie przeciwwskazań do standardowego badania żuchwy. • Modyfikowanie standardowych ułożeń do rentgenografii czaszki u:

pacjenta nieprzytomnego, pacjenta z podejrzeniem urazu kręgosłupa szyjnego, dziecka w wieku wczesnoszkolnym, niemowlęcia, osoby będącej pod wpływem alkoholu.

• Planowanie wykonania badania obrazowego kości skroniowej u osoby przytomnej i nieprzytomnej.

• Dopasowywanie osłon rentgenowskich pacjenta do poszczególnych projekcji.

8. Badania rentgenowskie w diagnostyce stomatologicznej Wskazania i przeciwwskazania do badania rentgenowskiego w stomatologii. Przygotowanie psychiczne i fizyczne pacjenta do badania. Zasady wykonywania badań w rentgenodiagnostyce stomatologicznej. Metody badań wizualizacyjnych w stomatologii. Rodzaje zdjęć rentgenowskich wykorzystywanych w stomatologii, oznakowanie zdjęć. Ogólne zasady wykonywania zdjęć rentgenowskich: wewnątrzustnych, zewnątrzustnych, pantomograficznych, żuchwy, stawów skroniowo-żuchwowych, kości skroniowej. Projekcje i ułożenia do zdjęć rentgenowskich: zębów techniką kąta prostego, zębów techniką izometrii wg Cieszyńskiego, zgryzowych zębów szczęki, zgryzowych

63

zębów żuchwy, koron zębowych. Technika pantomografii. Modyfikacje ułożeń rentgenowskich u dzieci. Ochrona radiologiczna pacjenta i osoby wykonującej badanie. Ćwiczenia: • Określanie wskazań do wykonywania badań różnymi technikami. • Przygotowywanie psychiczne i fizyczne pacjenta do rentgenografii

wewnątrzustnej. • Przygotowywanie psychiczne i fizyczne pacjenta do pantomografii. • Sporządzanie algorytmu wykonywania rentgenografii kła górnego

lewego. • Porównywanie zalet i wad badań wykonywanych techniką kąta

prostego i izometrii Cieszyńskiego. • Planowanie wykonania rentgenografii zgryzowej u dziecka oraz

rentgenografii siekaczy górnych u osoby niesłyszącej. • Dopasowywanie osłon rentgenowskich pacjenta do poszczególnych

technik badań. 9. Diagnostyka obrazowa kości i narządów klatki piersiowej.

Obrazowanie jamy brzusznej Wskazania i przeciwwskazania do badania rentgenowskiego kości klatki piersiowej. Wskazania i przeciwwskazania do badań obrazowych płuc. Wskazania i przeciwwskazania do badania rentgenowskiego sylwetki serca i śródpiersia. Przygotowanie psychiczne i fizyczne pacjenta do badania. Zasady wykonywania badań. Zastosowanie rentgenografii, rentgenoskopii, tomografii komputerowej, ultrasonografii, rezonansu magnetycznego, badania radioizotopowego w obrazowaniu kości i narządów klatki piersiowej: Rodzaje zdjęć, oznakowanie zdjęć. Projekcje i ułożenia do badań obrazowych: – żeber, – mostka, – krtani, – tchawicy, – klatki piersiowej (płuc i sylwetki serca), – klatki piersiowej z zacieniowanym przełykiem (na sylwetkę serca), – szczytów płuc, – klatki piersiowej w pozycji wiszącej (w bobiksie), – klatki piersiowej przy łóżku pacjenta, – klatki piersiowej poziomą wiązką promieni, – przepony, Projekcje i ułożenia do badania małoobrazkowego płuc i serca.

64

Wskazania i przeciwwskazania do badań obrazowych jamy brzusznej. Przygotowanie psychiczne i fizyczne pacjenta do badania. Zasady wykonywania badań w diagnostyce ciała obcego w przełyku, niedrożności jelit, perforacji przewodu pokarmowego. Zastosowanie rentgenografii, rentgenoskopii, ultrasonografii, tomografii komputerowej, rezonansu magnetycznego w obrazowaniu jamy brzusznej. Rodzaje zdjęć, oznakowanie zdjęć. Projekcje i ułożenia do zdjęć rentgenowskich: – jamy brzusznej w pozycji leżącej, – jamy brzusznej w pozycji stojącej, – jamy brzusznej poziomą wiązką promieni w pozycji leżącej, – jamy brzusznej w pozycji wiszącej u niemowlęcia. Prezentacje jamy brzusznej w ultrasonografii. Skanowanie jamy brzusznej w tomografii komputerowej. Zastosowanie rezonansu magnetycznego w diagnostyce schorzeń w obrębie jamy brzusznej. Ochrona radiologiczna pacjenta i osoby wykonującej badanie. Ćwiczenia: • Określanie wskazań do wykonywania badań płuc różnymi metodami. • Określanie przeciwwskazań do standardowego zdjęcia tylno-

przedniego klatki piersiowej. • Modyfikowanie standardowych ułożeń do rentgenografii klatki

piersiowej u: noworodka na oddziale noworodków, niemowlęcia w pracowni rentgenografii, dziecka w wieku wczesnoszkolnym, osoby dorosłej na sali chorych, osoby nieprzytomnej na oddziale intensywnej opieki medycznej, osoby niepełnosprawnej w gabinecie rentgenografii.

• Charakteryzowanie na podstawie filmu dydaktycznego przebiegu badania rentgenowskiego sylwetki serca z zastosowaniem zacieniowania przełyku.


• Określanie wskazań do badania obrazowego jamy brzusznej różnymi metodami.

• Określanie przeciwwskazań do standardowego badania jamy brzusznej.

• Planowanie diagnostyki obrazowej jamy brzusznej u noworodka i pacjentki w ciąży.


65

10. Środki cieniujące w diagnostyce obrazowej Środki cieniujące – definicja, podział. Sposoby podawania środków cieniujących. Skutki uboczne badań z użyciem środka cieniującego – zapobieganie powikłaniom. Postępowanie przy dożylnym podawaniu środków cieniujących. Zastosowanie środków cieniujących w: rentgenografii, rentgenoskopii, tomografii komputerowej, mammografii, rezonansie magnetycznym, ultrasonografii. Ćwiczenia: • Dobieranie środków cieniujących do wykonania określonych badań

obrazowych. • Klasyfikowanie środków cieniujących. • Określanie sposobu podania wybranych środków cieniujących. • Opracowywanie schematu blokowego podawania środka cieniującego

drogą dożylną. • Sprawdzanie i uzupełnianie zestawu przeciwwstrząsowego. • Opracowywanie schematu udzielania pierwszej pomocy w przypadku

wystąpienia wstrząsu anafilaktycznego po podaniu środka cieniującego.

11. Badania obrazowe przewodu pokarmowego, dróg żółciowych,

wątroby i trzustki Wskazania do badania radiologicznego i ultrasonografii poszczególnych odcinków przewodu pokarmowego. Wskazania do badań obrazowych dróg żółciowych i trzustki. Przeciwwskazania do badań. Przygotowanie psychiczne i fizyczne pacjenta do badań. Środki cieniujące stosowane w diagnostyce obrazowej przewodu pokarmowego, dróg żółciowych, wątroby i trzustki – rodzaj, dawka, sposób podania. Metody i techniki badań: sialografia, rentgenoskopia przełyku, rentgenoskopia żołądka i dwunastnicy, pasaż przewodu pokarmowego, badanie dwukontrastowe jelita grubego, duodenografia dwunastnicy, cholecystografia doustna, cholangiocholecystografia dożylna, cholangiografia, endoskopowa cholangiopankreatografia wsteczna, splenoportografia, tomografia komputerowa, ultrasonografia, rezonans magnetyczny, badanie radioizotopowe. Rodzaje zdjęć, oznakowanie zdjęć. Projekcje i ułożenia do zdjęć rentgenowskich: − przełyku ze środkiem cieniującym, − jamy brzusznej po wlewie doodbytniczym, − jelita grubego techniką promienia poziomego w badaniu

dwukontrastowym,

66

− jelita grubego techniką promienia pionowego w badaniu dwukontrastowym,

− prawego podżebrza. Ochrona radiologiczna pacjenta i osoby wykonującej badanie. Ćwiczenia: • Określanie wskazań do wykonania badań poszczególnych struktur

układu pokarmowego. • Określanie przeciwwskazań do badań z użyciem środka cieniującego. • Redagowanie ulotki informacyjnej dla pacjenta dotyczącej fizycznego

przygotowania do rentgenoskopii żołądka i dwunastnicy, cholecystografii doustnej, scyntygrafii wątroby oraz przebiegu tych badań.

• Dobieranie osłon rentgenowskich pacjenta do poszczególnych badań. 12. Diagnostyka obrazowa układu moczowego Wskazania i przeciwwskazania do badań obrazowych układu moczowego. Przygotowanie psychiczne i fizyczne pacjenta do badań. Środki cieniujące stosowane w diagnostyce obrazowej ukłądu moczowego – rodzaj, dawka, sposób podania. Metody badań: urografia, pielografia, cystografia, ureterocystografia mikcyjna, ultrasonografia, tomografia komputerowa, rezonans magnetyczny, badanie radioizotopowe. Rodzaje zdjęć, oznakowanie zdjęć. Projekcje i ułożenia do: zdjęć przeglądowych jamy brzusznej, urografii, zdjęć celowanych na nerki, zdjęć przednio-tylnych jamy brzusznej w pozycji stojącej, zdjęć pęcherza moczowego, zdjęć cewki moczowej. Ochrona radiologiczna pacjenta i osoby wykonującej badanie. Ćwiczenia: • Dobieranie metod i technik do badania części układu moczowego

z uwzględnieniem wstępnej diagnozy lekarskiej. • Określanie przeciwwskazań do wykonywania badań z użyciem środka

cieniującego. • Określanie specyfiki wykonywania badań układu moczowego u kobiet

i mężczyzn oraz dzieci. • Redagowanie ulotki informacyjnej dla pacjenta dotyczącej fizycznego

przygotowania do urografii i ureterocystografii mikcyjnej oraz przebiegu tych badań.

• Dobieranie osłon rentgenowskich do rentgenografii poszczególnych części układu moczowego.

67

13. Badania wizualizacyjne narządów rodnych i gruczołu piersiowego

Wskazania i przeciwwskazania do badań obrazowych narządów rodnych. Przygotowanie psychiczne i fizyczne pacjenta do badania. Metody badań: histerosalpingografia, histerografia, pelwigrafia, ultrasonografia. Rodzaje zdjęć, oznakowanie zdjęć. Projekcje i ułożenia do histerosalpingografii. Techniki badania ultrasonograficznego w ginekologii i położnictwie. Wskazania i przeciwwskazania do badań obrazowych gruczołu.. Przygotowanie psychiczne i fizyczne pacjentki do badania. Metody badań: mammografia, galaktografia (mammografia kontrastowa), sonomammografia, termografia sutka, rezonans magnetyczny, mammoscyntygrafia. Rodzaje zdjęć – standardowe, celowane, powiększone. Oznakowanie zdjęć. Projekcje i ułożenia do zdjęć mammograficznych: − projekcja skośna, − projekcja cranio-caudalna, − projekcja boczna, − projekcje dodatkowe(np.: cranio-caudalna rozszerzona bocznie, − dolinowa, Kleopatry). Ochrona radiologiczna pacjenta i osoby wykonującej badanie. Ćwiczenia: • Charakteryzowanie przebiegu histerosalpingografii na podstawie

opisu badania lub filmu dydaktycznego. • Określanie przeciwwskazań do wykonania histerosalpingografii. • Dobieranie metody i techniki badania gruczołu piersiowego

w zależności od wstępnej diagnozy lekarskiej i wieku pacjentki. • Określanie przeciwwskazań do galaktografii. • Redagowanie ulotki informacyjnej dla pacjentki dotyczącej fizycznego

przygotowania do mammografii oraz jej przebiegu. • Charakteryzowanie sposobów ochrony radiologicznej pacjenta

i osoby wykonującej badanie podczas wykonywania mammografii. 14. Badania obrazowe w diagnostyce układu nerwowego Wskazania i przeciwwskazania do badań obrazowych układu nerwowego. Przygotowanie psychiczne i fizyczne pacjenta do badania. Metody i techniki badań obrazowych układu nerwowego: radikulografia, mielografia, tomografia komputerowa, rezonans magnetyczny, ultrasonografia przezciemiączkowa, badanie radioizotopowe. Rodzaje zdjęć, oznakowanie zdjęć.

68

Projekcje i ułożenia do zdjęć rentgenowskich w radikulografii i w mielografii. Ochrona radiologiczna pacjenta i osoby wykonującej badanie. Ćwiczenia: • Dobieranie metod i technik badania układu nerwowego w zależności

od wstępnej diagnozy lekarskiej. • Określanie przeciwwskazań do radikulografii. • Redagowanie ulotki informacyjnej dla pacjenta dotyczącej fizycznego

przygotowania i przebiegu tomografii komputerowej rdzenia kręgowego.

15. Badania obrazowe naczyń krwionośnych i serca Wskazania i przeciwwskazania do badań naczyniowych z użyciem promieni rentgenowskich. Wyposażenie pracowni do wykonywania badań naczyniowych. Przygotowanie psychiczne i fizyczne pacjenta do badania. Przebieg badania. Postępowanie z pacjentem po badaniu. Współpraca w zespole diagnostycznym. Zastosowanie angiografii, cyfroangiografii substrakcyjnej, arteriografii, flebografii, limfografii, koronarografia, ultrasonografii Dopplerowskiej, tomografii komputerowej, badań radioizotopowych (scyntygrafii) w obrazowaniu naczyń krwionośnych i serca Ochrona radiologiczna pacjenta i osoby wykonującej badanie. Ćwiczenia: • Definiowanie pojęć: angiografia, arteriografia, flebografia, limfografii. • Sporządzanie wykazu wskazań do wykonania angiografii,

ultrasonografii naczyń, tomografii komputerowej i scyntygrafii. • Określanie przeciwwskazań do koronarografii. • Dobieranie środków cieniujących do określonych badań

naczyniowych. • Redagowanie ulotki informacyjnej dla pacjenta dotyczącej przebiegu

i fizycznego przygotowania do: koronarografii, cyfroangiografii mózgowej, flebografii oraz postępowania po ich wykonaniu.

• Określanie sposobów ochrony radiologicznej pacjenta i personelu podczas badania obrazowego naczyń.

69

16. Elementy radiologii interwencyjnej Wskazania i przeciwwskazania do wykonywania radiologicznych zabiegów interwencyjnych. Wyposażenie pracowni radiologii interwencyjnej. Przygotowanie psychiczne i fizyczne pacjenta do zabiegu. Przebieg zabiegu. Postępowanie z pacjentem po zabiegu. Techniki terapeutyczne: embolizacja tętnic, rekanalizacja tętnic, tromboliza celowana, przezskórna celowana farmakoterapia, usuwanie ciał obcych z układu sercowo-naczyniowego, nieoperacyjne usuwanie kamieni żółciowych, radiologia interwencyjna w terapii nowotworów. Ochrona radiologiczna pacjenta i zespołu terapeutycznego. Ćwiczenia: • Definiowanie pojęć: radiologia interwencyjna, embolizacja,

rekanalizacja tętnic, tromboliza celowana. • Określanie wskazań do radiologicznych zabiegów interwencyjnych. • Określanie wskazań do embolizacji, trombolizy celowanej

i rekanalizacji tętnic. • Określanie przeciwwskazań do radiologicznych zabiegów

interwencyjnych. • Redagowanie ulotki informacyjnej dla pacjenta dotyczącej przebiegu

oraz fizycznego przygotowania do embolizacji i rekanalizacji tętnic oraz do nieoperacyjnego usuwania kamieni żółciowych.

• Dobieranie sposobów ochrony radiologicznej pacjenta i personelu podczas zabiegu.

17. Tomografia komputerowa. Rezonans magnetyczny Wskazania i przeciwwskazania do wykonywania tomografii komputerowej. Przygotowanie psychiczne i fizyczne pacjenta do badania. Technika tomografii komputerowej. Projekcje do zdjęć tomograficznych: − kości długich i stawów, − kręgosłupa, − czaszki i struktur wewnątrzczaszkowych, − narządów klatki piersiowej, − jamy brzusznej. Wskazania i przeciwwskazania do badania rezonansem magnetycznym. Przygotowanie psychiczne i fizyczne pacjenta do badania. Zasady wykonywania badań rezonansem magnetycznym. Projekcje do badania rezonansem magnetycznym: − kości długich i stawów, mięśni, − kręgosłupa, − czaszki i struktur wewnątrzczaszkowych,

70

− krtani, − narządów klatki piersiowej, − jamy brzusznej, − gruczołu piersiowego. Ochrona radiologiczna pacjenta i osoby wykonującej badanie. Ćwiczenia: • Planowanie wykonania tomografii komputerowej komór mózgu,

śródpiersia, trzustki i wątroby. • Określanie wskazań i przeciwwskazań do wykonania badania przy

użyciu rezonansu magnetycznego. • Planowanie wykonania badania stawu skokowego i stawu biodrowego

przy użyciu rezonansu magnetycznego. 18. Specyfika wykonywania badań obrazowych u dzieci Wskazania i przeciwwskazania do wykonywania badań rentgenowskich u dzieci. Przygotowanie psychiczne i fizyczne dziecka do badania w zależności od wieku. Zastosowanie rentgenografii, rentgenoskopii, radiologicznych badań z użyciem środka cieniującego, ultrasonografii, tomografii komputerowej, rezonansu magnetycznego w diagnozowaniu schorzeń u dzieci. Ochrona radiologiczna dziecka, osoby wykonującej badanie oraz osoby towarzyszącej dziecku. Ćwiczenia: • Dobieranie metody i techniki badania obrazowego dzieci

w zależności od wieku, płci i wstępnej diagnozy lekarskiej. • Określanie przeciwwskazań do badań radiologicznych u dzieci. • Charakteryzowanie sposobów psychicznego przygotowania dzieci

w różnym wieku do badania radiologicznego. • Redagowanie ulotki informacyjnej dotyczącej przebiegu

i fizycznego przygotowania dziecka do ureterocystografii mikcyjnej, tomografii komputerowej czaszki, rezonansu magnetycznego stawu kolanowego.

• Dobieranie środków ochrony radiologicznej dziecka, personelu i osoby towarzyszącej.

19. Jakość w diagnostyce obrazowej Normalizacja wywoływania: czas, zużycie i regeneracja wywoływacza, zużycie utrwalacza. Dobór parametrów ekspozycji. Tabela ekspozycji. Dobór wysokości napięcia (kV), reguła Longmora. Dobór natężenia prądu (mAs). Zasady przeliczania warunków ekspozycji. System zapewnienia jakości w diagnostyce radiologicznej. Kryteria dobrego

71

diagnostycznie obrazu radiologicznego. Testy kontrolne pomieszczeń, sprzętu rentgenowskiego i materiałów. Kontrola procesu obróbki chemicznej – obsługa ciemni, kontrola sensytometryczna procesu obróbki. Analiza zdjęć odrzuconych. Procedury kontrolne w rentgenografii, mammografii, tomografii komputerowej, ultrasonografii, radiologii interwencyjnej, radiografii cyfrowej, teleradiografii, rezonansie magnetycznym, diagnostyce izotopowej. Rola technika elektroradiologa w systemie zapewnienia jakości. Ćwiczenia: • Ustalanie czasu wywoływania określonych zdjęć i zużycia

wywoływacza. • Ustalanie czasu utrwalania określonych zdjęć i zużycia utrwalacza. • Dobieranie parametrów ekspozycji do techniki badania, projekcji,

stanu i wieku pacjenta. • Porównywanie warunków ekspozycji dla poszczególnych badań. • Charakteryzowanie cech dobrego technicznie zdjęcia

rentgenowskiego. • Planowanie wykonania testu kontrolnego pracowni rentgenografii,

aparatu rentgenowskiego, mammografu, filmów rentgenowskich oraz ciemni.

• Charakteryzowanie i porównywanie zdjęć dobrych technicznie i odrzuconych.

Środki dydaktyczne Przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy. Przepisy ochrony przeciwpożarowej. Akty prawne dotyczące: prawa atomowego, warunków, jakie powinny spełniać pracownie rentgenowskie, zasad pracy związanej z posługiwaniem się aparatami rentgenowskimi, warunków wydawania zezwoleń na działalność związaną z wykorzystywaniem energii atomowej w tym także aparatów rentgenowskich. Kodeks Pracy. Karta Praw Pacjenta. Przepisy dotyczące ochrony radiologicznej, instrukcje ramowe. Regulaminy pracowni diagnostyki obrazowej. Katalogi aparatury do badań obrazowych. Aparat rentgenowski lub schemat aparatu rentgenowskiego. Schematy i zdjęcia fotograficzne: aparatury do badań naczyniowych, mammografu, pantomografu, tomografu komputerowego, ultrasonografu, rezonansu magnetycznego.

72

Plan topograficzny zakładu radiologii. Plany topograficzne pracowni diagnostyki obrazowej. Przykładowe: rentgenogramy, mammogramy, pantomogramy, tomogramy, obrazy ultrasonograficzne, obrazy z rezonansu magnetycznego, scyntygramy. Kasety rentgenowskie. Osłony zabezpieczające przed promieniowaniem rentgenowskim. Foliogramy obrazujące sposoby ułożeń rentgenowskich. Foliogramy ilustrujące techniki wykonywania tomografii komputerowej, rezonansu magnetycznego, badania radioizotopowego, ultrasonografii. Przykładowe środki cieniujące lub ulotki reklamowe, opakowania. Zestawy do wykonywania różnego rodzaju badań. Filmy dydaktyczne dotyczące wykonywania: badań naczyniowych, radiologicznych zabiegów interwencyjnych, radiologicznych badań stomatologicznych, tomografii komputerowej, rezonansu magnetycznego, ultrasonografii, badania radioizotopowego. Algorytmy wykonywania badań rentgenowskich. Programy komputerowe dotyczące wykonywania tomografii komputerowej oraz innych badań obrazowych. Tabele ekspozycji. Uwagi o realizacji

Program przedmiotu obejmuje zagadnienia dotyczące diagnostyki obrazowej i radiologii interwencyjnej. Podczas realizacji tych treści należy korzystać z wiedzy uczniów opanowanej w czasie nauczania przedmiotów: Anatomia z fizjologią, Patologia, Anatomii radiologiczna, Ochrona radiologiczna, Radiodiagnostyka. Należy również odwoływać się znajomości podstawowych pojęć z zakresu geometrii przestrzennej, matematyki i fizyki.

W celu osiągnięcia założonych celów kształcenia, zwiększenia aktywności uczniów i rozwijania ich zdolności poznawczych wskazane jest stosowanie następujących metod nauczania: pogadanka, wykład konwersatoryjny, wykład problemowy, metoda sytuacyjna, metoda przypadków, dyskusja problemowa, pokaz z objaśnieniem.

Podczas realizacji treści dotyczących rentgenografii kośćca należy zwrócić uwagę na to, że poszczególne projekcje powinno się wykonywać w najwygodniejszej dla pacjenta pozycji – siedzącej, stojącej lub leżącej. Istotne jest również zwrócenie uwagi na możliwość modyfikowania ułożeń ze względu na stan i wiek pacjenta, diagnozę wstępną oraz możliwość zastosowania innych metod jak na przykład.: ultrasonografia stawów biodrowych u dzieci, tomografia komputerowa lub rezonans magnetyczny u sportowców po urazach stawów.

73

Realizując treści dotyczące rentgenografii klatki piersiowej i jamy brzusznej należy zwrócić uwagę na to, że pewne projekcje powinno się wykonywać w pozycjach warunkujących potwierdzenie lub wykluczenie wstępnej diagnozy lekarskiej, czyli w pozycji stojącej lub leżącej, wiązką poziomą lub pionową. Istotne jest również wskazanie możliwości modyfikacji ułożeń w zależności od stanu i wieku pacjenta.

Podczas realizacji treści dotyczących wizualizacji narządów rodnych oraz gruczołu piersiowego należy zwrócić uwagę na zastosowanie ultrasonografii w diagnostyce ginekologicznej i położniczej oraz wczesnej diagnostyce patologii gruczołu piersiowego. Ważne jest również uświadomienie uczniom konieczności samobadania piersi (badanie palpacyjne) oraz profilaktyki raka sutka u mężczyzn. Istotne jest zwrócenie uwagi na dostosowanie poszczególnych metod badania sutka do wieku pacjentki (obraz radiologiczny sutka).

Podczas realizacji treści dotyczących badań poszczególnych układów i narządów z użyciem środka cieniującego należy zwrócić uwagę na trudności w zastosowaniu poszczególnych badań związane ze stanem i wiekiem pacjenta. Prowadzący zajęcia powinien wskazać przykłady modyfikacji ułożenia i badań ze względu na wstępną diagnozę lekarską i przebieg badania, a także możliwość wystąpienia powikłań podczas badań oraz skutków ubocznych związanych z podaniem środka cieniującego. Treści programowe dotyczące tomografii komputerowej, rezonansu magnetycznego i diagnostyki radioizotopowej powinny być realizowane pod kątem techniki wykonania oraz zastosowania tych badań w diagnostyce poszczególnych układów i narządów. Inne aspekty przedstawionych zagadnień realizowane są na zajęciach z przedmiotów: Fizyczne i techniczne podstawy elektroradiologii, Aparatura elektromedyczna, Rradiodiagnostyka.

Niezmiernie ważne jest również zwrócenie uwagi na stosowanie zasad etycznych podczas realizacji zadań zawodowych.

Zajęcia należy realizować w pracowni przedmiotowej.

74


Lp. Działy tematyczne Orientacyjnaliczba godzin

1. Cele i zadania diagnostyki obrazowej 4 2. Zasady wykonywania badań w diagnostyce obrazowej 4 3. Dokumentowanie badań rentgenowskich 8 4. Badania obrazowe kości i stawów kończyny górnej 8 5. Diagnostyka obrazowa kości i stawów kończyny dolnej

i miednicy 8

6. Badania obrazowe kręgosłupa 6 7. Badania obrazowe czaszki i struktur wewnątrzczaszkowych 12 8. Badania rentgenowskie w diagnostyce stomatologicznej 4 9. Diagnostyka obrazowa kości i narządów klatki piersiowej.

Obrazowanie jamy brzusznej 8

10. Środki cieniujące w diagnostyce obrazowej 4 11. Badania obrazowe przewodu pokarmowego, dróg żółciowych,

wątroby i trzustki 4

12. Diagnostyka obrazowa układu moczowego 4 13. Badania wizualizacyjne narządów rodnych i gruczołu

piersiowego 6

14. Badania obrazowe w diagnostyce układu nerwowego 4 15. Badania obrazowe naczyń krwionośnych i serca 4 16. Elementy radiologii interwencyjnej 4 17. Tomografia komputerowa. Rezonans magnetyczny 8 18. Specyfika wykonywania badań obrazowych u dzieci 4 19. Jakość w diagnostyce obrazowej 4

Razem 108

Podane w tabeli liczby godzin przeznaczonych na realizację

poszczególnych działów mają charakter orientacyjny. Nauczyciel może wprowadzić pewne zmiany, mające na celu dostosowanie programu do specyfiki szkoły. Propozycje metod sprawdzania i oceny osiągnięć edukacyjnych ucznia

Sprawdzanie i ocenianie osiągnięć uczniów należy przeprowadzać systematycznie przez cały czas realizacji programu nauczania przedmiotu, na podstawie kryteriów przedstawionych na początku zajęć.

75

Osiągnięcia uczniów można oceniać na podstawie: − sprawdzianów ustnych i pisemnych, − testów osiągnięć szkolnych, − obserwacji wykonywania ćwiczeń.

Oceniając wypowiedzi uczniów należy zwracać uwagę na operowanie zdobytą wiedzą, merytoryczną jakość wypowiedzi, prawidłowe stosowanie i rozumienie pojęć z zakresu diagnostyki obrazowej, umiejętność analizy problemu, syntezy wiadomości z różnych dziedzin wiedzy oraz poprawność wnioskowania.

Dokonując oceny realizacji ćwiczeń i pracy uczniów w grupach proponuje się zwrócić uwagę na: − trafność koncepcji i przejrzystość jej przedstawienia, − styl pracy poszczególnych członków grupy, − odpowiedzialność za realizację zadania, − umiejętność analizy i syntezy, − poprawność wnioskowania, − umiejętność przedstawienia rozwiązania problemu.

Szczególnej ocenie powinny podlegać umiejętności: − posługiwania się terminologią z zakresu diagnostyki obrazowej, − określania wskazań i przeciwwskazań do poszczególnych badań

obrazowych, − posługiwania się łacińskimi i angielskimi nazwami jednostek

chorobowych, − przygotowania psychicznego i fizycznego pacjenta do badania

obrazowego, − stosowania zasady etyki w pracy z pacjentem, − dobierania metod i technik do obrazowania poszczególnych struktur

ciała ludzkiego, − -dobierania pozycji i projekcji do badań obrazowych w obrębie

poszczególnych układów, rozpoznawania trudności w zastosowaniu podstawowych projekcji

i pozycji do badań radiologicznych oraz możliwości ich modyfikacji ze względu na stan pacjenta.Po zakończeniu realizacji programu przedmiotu proponuje się zastosowanie testu osiągnięć szkolnych lub zlecenie uczniom samodzielnego opracowania projektu określonego badania.

W ocenie końcowej należy uwzględnić wyniki wszystkich, stosowanych przez nauczyciela metod sprawdzania osiągnięć uczniów. Oceny należy dokonywać zgodnie z obowiązującą skalą ocen.

76

Literatura Boone R.J.: Pozycjonowanie w radiografii klasycznej. Czelej, Lublin 2001 Borejko M., Dziak A.: Badanie radiologiczne w ortopedii. PZWL, Warszawa 1988 Dziukowa J. (red.): Mammografia w diagnostyce raka sutka. Bel Copr. ,Warszawa 1998 Gorczyca R., Wiśniewski K.: Ochrona radiologiczna w pracowni rentgenowskiej. EX-POLON, Warszawa 1997 Leszczyński St. (red.): Radiologia. Tom I-III. PZWL, Warszawa 1984 Marchiori D.M.: Radiologia kliniczna. Czelej, Lublin 1999 Pruszyński B. (red.): Diagnostyka obrazowa. Podstawy teoretyczne i metodyka badań. PZWL, Warszawa 2000 Trzetrzewiński W., Zarembowski W.: Metodyka i technika badania rentgenowskiego. PZWL, Warszawa 1965 Whaites E.: Podstawy radiodiagnostyki stomatologicznej. Sanmedica, Warszawa 1994 Zgliczyński S.L. (red.): Radiologia. , PZWL, Warszawa 1989 Wykaz literatury należy aktualizować w miarę ukazywania się nowych pozycji wydawniczych.

77

DIAGNOSTYKA ELEKTROMEDYCZNA

Szczegółowe cele kształcenia W wyniku procesu kształcenia uczeń powinien umieć: − scharakteryzować zadania zawodowe technika elektroradiologa

w zakresie diagnostyki elektromedycznej, − scharakteryzować zasady bezpiecznej pracy w pracowniach

diagnostyki elektromedycznej, − rozpoznać sprzęt potrzebny do wykonania badań elektromedycznych, − scharakteryzować zasady fizycznego i psychicznego przygotowania

pacjenta do badań elektromedycznych zgodnie ze zleceniem lekarskim,

− dobrać metodę i technikę badania zgodnie ze zleceniem i wstępną diagnozą lekarską,

− ustawić parametry aparatury elektromedycznej, − rozpoznać i eliminować artefakty w zapisie badania, − scharakteryzować zapisy badań elektromedycznych, − porozumieć się z osobą niesłyszącą, − scharakteryzować zasady przeprowadzania badań

elektromedycznych u dzieci, − scharakteryzować przebieg badań elektromedycznych i dokonać

interpretacji wyniku badania, − udokumentować wykonanie badań elektromedycznych, − zaproponować wykonanie badań dodatkowych. Materiał nauczania 1. Elektrokardiografia Zadania zawodowe technika elektroradiologa w pracowni elektrokardiografii. Wyposażenie pracowni elektrokardiografii. Podstawy elektrokardiografii. Rejestracja elektrokardiogramu, interpretacja krzywej elektrokardiograficznej. Kryteria prawidłowego elektrokardiogramu. Etiologia zmian czynności bioelektrycznej serca i ocena krzywej elektrokardiograficznej w poszczególnych schorzeniach serca. Elektrokardiogram spoczynkowy. Testy wysiłkowe. Rejestracja EKG metodą Holtera. Defibrylacja. Sztuczna stymulacja serca. Schemat postępowania technika elektroradiologa w sytuacjach zagrożenia życia. Zastosowanie elektrokardiografii w medycynie.

78

Ćwiczenia: • Charakteryzowanie składowych krzywej elektrokardiograficznej. • Oznaczanie kąta nachylenia osi elektrycznej serca na przykładowym

elektrokardiogramie. • Określanie punktów przyłożenia elektrod w prawym położeniu serca. • Różnicowanie poszczególnych zaburzeń pracy serca – dobieranie

opisu badania do wykresu krzywej EKG. • Interpretowanie zapisu badania elektrokardiograficznego. • Planowanie wykonania testu wysiłkowego. • Interpretowanie zapisu badania EKG wykonanego metodą Holtera.

2. Ultrasonokardiografia Zadania zawodowe technika elektroradiologa w pracowni ultrasonokardiograficznej. Wyposażenie pracowni ultrasonokardiografii. Podstawy teoretyczne ultrasonokardiografii. Wykonywanie badania ultrasonokardiograficznego. Prezentacje w ultrasonokardiografii. Zastosowanie zjawiska Dopplera w badaniu serca i dużych naczyń. Badanie ultrasonokardiograficzne dzieci. Interpretacja badania ultrasonokardiograficznego. Znaczenie ultrasonokardiografii w diagnostyce patologii serca. Ćwiczenia: • Określanie wskazań do badania ultrasonokardiograficznego. • Interpretacja obrazu badania ultrasonokardiograficznego. • Sporządzanie schematu blokowego badania

ultrasonokardiograficznego u dziecka w wieku przedszkolnym. 3. Spirometria Zadania zawodowe technika elektroradiologa w pracowni spirometrycznej. Wyposażenie pracowni spirometrycznej. Podstawy teoretyczne spirometrii. Wykonywanie spirometrii. Parametry charakteryzujące spirogram. Podstawowe kryteria diagnostyczne. Zastosowanie spirometrii w diagnostyce. Ćwiczenia: • Przygotowywanie pacjenta do wykonania badania

spirometrycznego. • Charakteryzowanie przebiegu badania spirometrycznego.

79

4. Audiometria Zadania zawodowe technika elektroradiologa w pracowni audiometrycznej. Wyposażenie pracowni audiometrii. Podstawy audiometrii. Warunki badania słuchu. Techniki badań audiometrycznych. Audiometryczne badanie progowe przewodnictwa kostnego i powietrznego. Audiometria nadprogowa. Audiometria słowna. Audiometria impedancyjna. Potencjały wywołane. Otoemisja akustyczna. Badanie słuchu u dzieci. Elektronystagmografia. Zastosowanie audiometrii w medycynie. Ćwiczenia: • Charakteryzowanie przebiegu próby SISI. • Planowanie wykonania badania słuchu z wykorzystaniem prób

stroikowych. • Dobieranie metody badania słuchu w zależności od zlecenia

i wstępnej diagnozy lekarskiej. • Interpretowanie audiogramu – określanie typu niedosłuchu. 5. Elektroencefalografia i elektromiografia Zadania zawodowe technika elektroradiologa w pracowni elektroencefalograficznej (EEG). Wyposażenie pracowni EEG. Podstawy EEG. Wykonywanie badania EEG – montaże jedno i dwubiegunowe. Podstawowe cechy zapisu EEG. Warunki przeprowadzania badania EEG. Aktywacje rutynowe i nierutynowe. Wykrywanie i eliminowanie artefaktów w zapisie EEG. Prawidłowy zapis EEG u dorosłego człowieka w czasie czuwania i w czasie snu. Cechy nieprawidłowego zapisu EEG. Dojrzewanie czynności bioelektrycznej mózgu. Normy wiekowe. Poligrafia snu. Metody monitorowania czynności bioelektrycznej mózgu. Zastosowanie EEG w medycynie. Zadania zawodowe technika elektroradiologa w pracowni elektromiograficznej (EMG). Wyposażenie pracowni EMG. Podstawy elektromiografii. Wykonywanie badań elektromiograficznych. Rodzaje i charakterystyka potencjałów w EMG. Artefakty w zapisie EMG, sposoby ich eliminowania. Zastosowanie elektromiografii w diagnostyce. Ćwiczenia: • Charakteryzowanie przebiegu standardowego badania

elektroencefalograficznego. • Przygotowywanie pacjenta do przeprowadzenia badania EEG. • Wyznaczanie punktów przyłożenia elektrod. • Planowanie wykonania badania EEG u dziecka. • Interpretowanie zapisu standardowego badania EEG.

80

• Rozpoznawanie artefaktów w zapisie EEG. • Określanie wskazań do wykonania badania elektromiograficznego. • Interpretowanie zapisu badania elektromiograficznego.

Środki dydaktyczne Regulaminy pracowni elektromedycznych. Karta Praw Pacjenta. Schematy aparatów elektromedycznych. Aparatura elektromedyczna: elektrokardiograf, audiometr, elektroencefalograf, elektromiograf, spirometr, ulrasonokardiograf. Plany topograficzne pracowni elektromedycznych. Opisy wyposażenia pracowni. Przykładowe elektrokardiogramy, spirogramy, elektroencefalogramy, elektromiogramy, wyniki badań audiometrycznych, obrazy ultrasonokardiograficzne. Zestawy do wykonywania różnego rodzaju badań. Filmy dydaktyczne dotyczące badań elektromedycznych. Algorytmy wykonywania badań elektromedycznych. Uwagi o realizacji

Program przedmiotu Diagnostyka elektromedyczna obejmuje zagadnienia dotyczące badań elektromedycznych, jak: elektrokardiografia i ultrasonokardiografia, spirometria, audiometria, elektroencefalografia, elektromiografia. Podczas realizacji tych treści należy wykorzystać wiadomości i umiejętności opanowane przez uczniów podczas realizacji programów przedmiotów: Anatomia z fizjologią, Patologia, Fizyczne i techniczne podstawy elektroradiologii i aparatura elektromedyczna.

Realizacja programu przedmiotu wymaga od uczniów wyobraźni przestrzennej, znajomości podstawowych pojęć z zakresu geometrii przestrzennej, matematyki, fizyki oraz stosowania zasad etyki. Szczególnie ważne jest zwrócenie uwagi na: – rolę technika elektroradiologa w diagnostyce elektromedycznej i jego

zadania w poszczególnych pracowniach, – konieczność przestrzegania zasad bezpieczeństwa i higieny pracy,

ochrony przeciwpożarowej i przeciwporażeniowej podczas obsługi urządzeń elektromedycznych,

– konieczność przestrzegania zasad aseptyki i antyseptyki podczas wykonywania badań,

– zasady nawiązywania i utrzymywania kontaktu z pacjentem,

81

– zasady fizycznego i psychicznego przygotowania pacjenta do poszczególnych badań,

– rozpoznawanie i eliminowanie artefaktów w zapisie badań elektromedycznych,

– kształtowanie umiejętności interpretowania wyniku badania, – sposoby dokumentowania i archiwizowania badań. Podczas zajęć należy zademonstrować uczniom obsługę sprzętu potrzebnego do wykonania określonych badań elektromedycznych. W celu osiągnięcia założonych celów kształcenia, a także zwiększenia aktywności uczniów i rozwijania ich zdolności poznawczych, wskazane jest stosowanie metod nauczania, jak: wykład konwersatoryjny, pogadanka, instruktaż, metoda przypadków, metoda sytuacyjna, pokaz z objaśnieniem.


Lp. Działy tematyczne Orientacyjna Liczba godzin

1. Elektrokardiografia 30 2. Ultrasonokardiografia 4 3. Spirometria 4 4. Audiometria 14 5. Elektroencefalografia i elektromiografia 17

Razem 69

Podane w tabeli liczby godzin na realizację poszczególnych działów mają charakter orientacyjny. Nauczyciel może wprowadzić pewne zmiany, mające na celu dostosowanie programu do specyfiki szkoły. Propozycje metod sprawdzania i oceny osiągnięć edukacyjnych ucznia

Sprawdzanie i ocenianie osiągnięć uczniów należy przeprowadzać systematycznie przez cały czas realizacji programu przedmiotu, na podstawie kryteriów przedstawionych na początku zajęć. Osiągnięcia uczniów można oceniać na podstawie: – sprawdzianów ustnych i pisemnych, – realizacji ćwiczeń, – aktywności uczniów podczas zajęć.

Dokonując kontroli i oceny osiągnięć edukacyjnych uczniów należy zwracać uwagę na: operowanie zdobyta wiedzą, merytoryczną jakość wypowiedzi, stosowanie terminologii z zakresu przedmiotu, umiejętność analizy problemu i syntezy wiadomości z różnych dziedzin oraz

82

poprawność wnioskowania. Szczególnej ocenie powinny podlegać umiejętności: − określania zadań zawodowych technika elektroradiologa

w poszczególnych pracowniach diagnostyki elektromedycznej, − określania zasad bezpiecznej pracy w pracowniach, − charakteryzowania zasad fizycznego i psychicznego przygotowania

pacjentów do badań elektromedycznych, − doboru metod i technik badań zgodnie ze zleceniem i wstępną

diagnozą lekarską, − stosowania zasad zapewniających wysoką jakość badań, − regulacji parametrów aparatury elektromedycznej, − rozpoznawania i eliminowania artefaktów w zapisie badania, − interpretowania wyników badań, − stosowania zasad etyki.

Po zakończeniu realizacji programu, w celu zbadania poziomu osiągnięć uczniów, proponuje się zastosowanie testu osiągnięć szkolnych. W ocenie końcowej należy uwzględnić wyniki wszystkich, stosowanych przez nauczyciela metod sprawdzania osiągnięć uczniów. Oceny należy dokonywać zgodnie z obowiązującą skalą ocen.

Literatura Czaplicki S., Dabrowska B., Dąbrowski A.: Graficzne badania układu krążenia. PZWL, Warszawa 1982 Majkowski J. (red.): Elektroencefalografia kliniczna. PZWL, Warszawa 1998 Hausmanowa-Petrusewicz I. (red.): Elektromiografia kliniczna. PZWL, Warszawa 1980 Latkowski B., Morawiec-Bajda A., Jóźwiak J.: Badania narządu słuchu i układu równowagi. Podstawowe metody. PZWL, Warszawa 1997 Jakubowski W. (red.): Diagnostyka ulradźwiękowa. Podstawy fizyczne USG i metod Dopplerowskich. Medicall Press, Gdańsk 2000 Stopczyk M.: Elektrodiagnostyka medyczna. PZWL, Warszawa 1984 Ścieszka J.: Echokardiografia. Katowice 1992 Tomasik T., Windak A.: Elektrokardiografia dla lekarza praktyka. Versalius, Kraków 1998 Wykaz literatury należy aktualizować w miarę ukazywania się nowych pozycji wydawniczych.

83

RADIOTERAPIA 1. Szczegółowe cele kształcenia: W wyniku procesu kształcenia uczeń powinien umieć: − określić fizyczne podstawy radioterapii, − scharakteryzować metody leczenia radioterapeutycznego, − scharakteryzować techniki leczenia promieniami jonizującymi, − scharakteryzować zasady planowania radioterapii, − przygotować stanowisko pracy do przeprowadzenia radioterapii, − określić techniczne warunki napromieniania, − określić techniczne warunki prześwietlenia, − zastosować zasady bezpieczeństwa i higieny pracy oraz zasady

ochrony radiologicznej pacjentów i personelu medycznego pracowni radioterapii,

− zastosować przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy oraz ochrony radiologicznej pacjentów i personelu medycznego pracowni symulatora rentgenowskiego,

− sporządzić dokumentację napromieniania, − scharakteryzować techniki postępowania diagnostycznego

i terapeutycznego w radioterapii, − scharakteryzować specyfikę leczenia onkologicznego w pediatrii. Materiał nauczania 1. Fizyczne i biologiczne podstawy radioterapii Źródła promieniowania stosowane w radioterapii – teleradioterapii, brachyterapii. Rodzaje promieniowania i ich energie. Pojęcie dawki promieniowania: frakcyjna, dzienna, całkowita. Sposoby frakcjonowania. Charakterystyka rozkładu dawki promieniowania w zależności od energii i głębokości. Oddziaływanie promieniowania jonizującego na materię żywą. Uszkodzenia komórek. Uszkodzenia subtelne i letalne. Promienioczułość. Podział tkanek ze względu na ich tolerancję leczenia promieniami. Współczynnik LET. Indeks terapeutyczny. Uszkodzenia popromienne. Skutki genetyczne. 2. Ochrona radiologiczna w radioterapii Dawki dopuszczalne dla personelu i populacji. Sposoby ochrony przed promieniowaniem jonizującym. Monitorowanie dawki pochłoniętej. Ochrona płodu. Budowa i wyposażenie bunkrów do radioterapii. Regulamin zakładu radioterapii i brachyterapii.

84

3. Planowanie leczenia promieniami Stabilizacja pacjenta do radioterapii. Symulacja leczenia promieniami. Wyznaczanie izocentrum. Projektowanie i wykonywanie osłon indywidualnych. Planowanie leczenia promieniami. Izodoza. Rozkład dawki promieniowania. Histogram. Technika resymulacji. Weryfikacja osłon i planów leczenia. Prowadzenie dokumentacji planowania leczenia. Błędy techniczne.

4. Podstawy radioterapii klinicznej Pojęcie ogniska pierwotnego i przerzutów. Podział kliniczny nowotworów. Klasyfikacja TNM i jej znaczenie w radioterapii. Radioterapia radykalna, paliatywna i objawowa. Radioterapia jako leczenie skojarzone z innymi metodami leczenia chorób nowotworowych. Radioterapia ortowoltowa (rtg-terapia), megawoltowa (gammaterapia, fotonowa), radioterapia promieniowaniem elektronowym. Brachyterapia – dojamowa, śródtkankowa, dokanałowa. Opieka nad chorym w zakładzie radioterapii. Jakość leczenia – quality assurance.

5. Zastosowanie kliniczne radioterapii Rak skóry – przebieg kliniczny, metody leczenia, wyniki leczenia. Techniki radioterapii wykorzystywane w leczeniu raka skóry. Ochrona narządów krytycznych. Zastosowanie filtrów w radioterapii ortowoltowej. Techniki brachyterapii. Techniki leczenia skojarzonego. Powikłania popromienne. Rak jamy ustnej – przebieg kliniczny, metody leczenia, wyniki leczenia. Techniki radioterapii wykorzystywane w leczeniu raka jamy ustnej. Ochrona narządów krytycznych. Techniki leczenia skojarzonego. Powikłania popromienne. Rak krtani i gardła – przebieg kliniczny, metody leczenia, wyniki leczenia. Techniki radioterapii wykorzystywane w leczeniu raka gardła i krtani. Ochrona narządów krytycznych. Techniki dwóch pól przeciwległych. Technika zmniejszania pól dla osłony kanału kręgowego. Techniki leczenia skojarzonego. Powikłania popromienne. Komfort przeżycia. Rak zatok przynosowych – przebieg kliniczny, metody leczenia, wyniki leczenia. Techniki radioterapii wykorzystywane w leczeniu raka zatok przynosowych. Technika modulacji intensywności wiązki (IMRT) w radioterapii. Ochrona narządów krytycznych. Powikłania popromienne. Nowotwory ślinianek – przebieg kliniczny, metody leczenia, wyniki leczenia. Techniki radioterapii wykorzystywane w leczeniu nowotworów ślinianek. Technika wiązek skośnych z wykorzystaniem filtrów klinowych. Ochrona narządów krytycznych. Powikłania popromienne. Komfort przeżycia.

85

Rak przełyku – przebieg kliniczny, metody leczenia, wyniki leczenia. Techniki radioterapii wykorzystywane w leczeniu raka przełyku. Technika wielopolowa. Technika wiązek współosiowych. Leczenie skojarzone, uzupełniające. Ochrona narządów krytycznych. Powikłania popromienne. Rak płuca – podział histopatologiczny raka płuca. Przebieg kliniczny, metody leczenia, wyniki leczenia. Techniki radioterapii wykorzystywane w leczeniu raka płuca. Technika „boost” (eskalacji dawki). Ochrona narządów krytycznych. Powikłania popromienne. Rak sutka – przebieg kliniczny, metody leczenia, wyniki leczenia. Techniki radioterapii wykorzystywane w leczeniu nieoperacyjnego raka sutka i po leczeniu operacyjnym. Leczenie oszczędzające. Technika wiązek tangencjalnych. Technika pół i ćwierćwiązek w radioterapii raka sutka. Dobór rodzaju i wysokości energii w zależności od stosowanej techniki leczenia promieniami. Ochrona narządów krytycznych. Powikłania popromienne. Komfort przeżycia. Rak szyjki i trzonu macicy – przebieg kliniczny, metody leczenia, wyniki leczenia. Techniki radioterapii wykorzystywane w leczeniu raka szyjki i trzonu macicy. Leczenie skojarzone – teleradioterapia i brachyterapia. Ochrona narządów krytycznych. Powikłania popromienne. Komfort przeżycia. Rak pęcherza moczowego – przebieg kliniczny, metody leczenia, wyniki leczenia. Techniki radioterapii wykorzystywane w leczeniu raka pęcherza moczowego. Technika box. Ochrona narządów krytycznych. Powikłania popromienne. Komfort przeżycia. Rak odbytnicy – przebieg kliniczny, metody leczenia, wyniki leczenia. Techniki radioterapii wykorzystywane w leczeniu raka odbytnicy. Technika wykorzystania kolimatorów wielolistkowych. Technika jednorazowego boostu przy użyciu radiochirurgii (Exact Track). Ochrona narządów krytycznych. Powikłania popromienne. Komfort przeżycia. Rak prostaty – przebieg kliniczny, metody leczenia, wyniki leczenia. Techniki radioterapii wykorzystywane w leczeniu raka prostaty. Technika obrotowa. Ochrona narządów krytycznych. Powikłania popromienne. Komfort przeżycia. Nowotwory ośrodkowego układu nerwowego – przebieg kliniczny, metody leczenia, wyniki leczenia. Techniki radioterapii wykorzystywane w leczeniu nowotworów ośrodkowego układu nerwowego. Technika radioterapii stereotaktycznej – radiochirurgii. Technika napromieniania osi mózgowo rdzeniowej. Ochrona narządów krytycznych. Powikłania popromienne. Komfort przeżycia. Nowotwory układowe – chłoniaki – przebieg kliniczny, metody leczenia, wyniki leczenia. Techniki radioterapii wykorzystywane w leczeniu chłoniaków. Techniki wielkopolowe: „płaszcz górny” dla radioterapii układu chłonnego nad przeponowego, „płaszcz dolny” dla radioterapii

86

układu chłonnego pod przeponowego. Technika napromieniania połowy ciała (half body) oraz całego ciała (total body). Ochrona narządów krytycznych. Powikłania popromienne. Komfort przeżycia. Nowotwory u dzieci – rodzaje, przebieg kliniczny, metody leczenia, wyniki leczenia. Specyfika leczenia. Kontakt z pacjentem. Ochrona narządów krytycznych. Powikłania popromienne. Komfort przeżycia. Środki dydaktyczne Schematy i tablice anatomiczne. Oprogramowanie komputerowe do planowania leczenia. Prezentacje multimedialne dotyczące radioterapii. Filmy dydaktyczne dotyczące radioterapii. Modele stabilizatorów do radioterapii. Zestaw aplikatorów do brachyterapii. Uwagi o realizacji

Nauczanie Radioterapii powinno być skorelowane z realizacją programów przedmiotów Anatomia z fizjologią, Pracownia anatomii radiologicznej, Patologia, Fizyczne i techniczne podstawy elektroradiologii, Ochrona radiologiczna, Radiodiagnostyka, Diagnostyka obrazowa, Diagnostyka elektromedyczna. Istotne jest również powiązanie treści z zakresu radioterapii z treściami zajęć w pracowni diagnostyki i terapii, podczas których uczniowie mają możliwość wykorzystania zdobytej wiedzy w praktyce zawodowej. Programy pozostałych przedmiotów związanych z radioterapią wymagają ukierunkowania pod kątem radioterapii. Ważne jest również ukazanie uczniom powiązań radioterapii z innymi dziedzinami medycznymi.

Konieczne jest zwrócenie uwagi na zagadnienia dotyczące rozkładu dawki promieniowania w organizmie pacjenta, określania wartości dawek tolerancji dla tkanek zdrowych oraz poznanie mechanizmów powstawania uszkodzeń popromiennych, zwłaszcza w wyniku błędnie przeprowadzonej radioterapii. W wyniku realizacji treści programowych uczeń powinien wykazać postawy: – życzliwości i opiekuńczości w stosunku do pacjenta, – opanowania i spokoju w sytuacjach trudnych, – odpowiedzialności za skutki swoich zachowań i działań zawodowych, – krytycyzmu wobec własnych błędów, – współpracy w zespole terapeutycznym.

Zajęcia powinny być realizowane w odpowiednio wyposażonej pracowni przedmiotowej, umożliwiającej uczniom korzystanie ze środków dydaktycznych. Proponuje się realizację zajęć następującymi

87

metodami, jak: wykład problemowy, pogadanka, pokaz z objaśnieniem, metoda przypadków.

Kolejność realizacji treści ujętych w dziale tematycznym dotyczącym radioterapii klinicznej oraz dobór schorzeń mogą być zmieniane w zależności od uznania nauczyciela.


Lp. Działy tematyczne Orientacyjna

liczba godzin 1. Fizyczne i biologiczne podstawy radioterapii 8 2. Ochrona radiologiczna w radioterapii 4 3. Planowanie leczenia promieniami 10 4. Podstawy radioterapii klinicznej 8 5. Zastosowanie kliniczne radioterapii 36

Razem 66

Podane w tabeli liczby godzin na realizację poszczególnych działów mają charakter orientacyjny. Nauczyciel może wprowadzić pewne zmiany, mające na celu dostosowanie programu do specyfiki szkoły. Propozycje metod sprawdzania i oceny osiągnięć edukacyjnych ucznia

Sprawdzanie i ocenianie osiągnięć uczniów należy przeprowadzać systematycznie przez cały czas realizacji programu nauczania przedmiotu. Systematyczna ewaluacja osiągnięć uczniów powinna dostarczyć nauczycielowi informacji o zakresie i poziomie opanowania wiadomości i umiejętności określonych w programie przedmiotu.

Osiągnięcia uczniów można oceniać na podstawie sprawdzianów ustnych i pisemnych, testów osiągnięć szkolnych oraz obserwacji czynności uczniów podczas wykonywania ćwiczeń.

Ogólne kryteria oceny wiadomości nabytych przez uczniów powinny obejmować: – sprawdzanie poziomu nabytej wiedzy przez uczniów, – sprawdzanie poprawności wnioskowania, – ocenianie postawy uczniów wobec zagadnień związanych

z leczeniem chorych, – ocenianie systematyczności i zaangażowania uczniów.

88

Oceniając osiągnięcia uczniów należy zwracać uwagę na: – charakteryzowanie metod leczenia radioterapeutycznego, – charakteryzowanie technik leczenia promieniami jonizującymi, – określanie warunków technicznych napromieniania w zakresie obsługi

aparatury radioterapeutycznej oraz warunków technicznych prześwietlenia w zakresie obsługi symulatora rentgenowskiego,

– charakteryzowanie technik postępowania diagnostycznego i terapeutycznego w radioterapii dla najczęściej występujących chorób nowotworowych. W procesie kontroli i oceny należy zwracać uwagę na operowanie

zdobytą wiedzą, merytoryczną jakość wypowiedzi oraz stosowanie specjalistycznej terminologii. Dzięki ukierunkowanej obserwacji czynności uczniów podczas zajęć możliwa jest ocena ich aktywności i postawy wobec zadań problemowych. Oceny należy dokonywać zgodnie z obowiązującą skalą ocen. Literatura Łobodziec Wł.: Dozymetria promieniowania jonizującego w radioterapii. Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, Katowice 1999 Kordem R.: Onkologia. Podręcznik dla studentów i lekarzy. Medicall Press, Gdańsk 2003 Dobbs J., Barret A.: Practical Radiotherapy Planning. Edward Arnold, London 1987 Gunderson L.L. and Tepper J.E, Livingstone Ch.: Clinical Radiation Oncology. A Harcourt Health Sciences Company, New York, Edinburgh, London, Philadelphia 2000 Korden R.: Onkologia dla studentów i lekarzy. Medical Press, Gdańsk 2003 Krzakowski M.: Onkologia kliniczna. Tom I i II. BORGIS Wydawnictwo Medyczne, Warszawa 2001 Kukułowicz P.F.: Charakterystyka wiązek terapeutycznych fotonów i elektronów, Kielce 2001 Kułakowski A., Skowrońska-Gardas A.: Onkologia. Podręcznik dla studentów medycyny. Wydawnictwo PZWL, Warszawa 2003 Kułakowski A., Towpik E.: Zasady rozpoznawania i leczenia nowotworów. PFESO Wydawnictwo Polskiej Fundacji Europejskiej Szkoły Onkologii, Warszawa 1997 Oncology. W.B. Saunders Company – A Division of Harcourt Brade and Company. Philadelphia, Pensylvania 1998 Perez C.A., MD, Luther W. Brady, MD, Edward C. Halperin, MD, Rupert K. Schmidt-Ullrich, MD, Principles and Practise of Leibel S.A., MD,

89

Theodore L. Phillips, MD: Textbook of Radiation Radiation Oncology – fourth edition, Lippincott Williams and Wilkins – A Wolters Kluwer Sikora K., Halman Keith E.: Treatment of Cancer – second edition, Company. Philadelphia 2004. Chapman and Hall Medical, London 1990.0 Toth Z.: Radioterapia i diagnostyka radioizotopowa. PZWL, Warszawa 1984 Washington Ch.M., Leaver D.: Radiation Therapy. The Universtity of Texas, MD Anderson Cancer Center. MOSBY – An Affiliate of Elsevier, Houston, Texas 2004 Wykaz literatury należy aktualizować w miarę ukazywania się nowych pozycji wydawniczych.

90

PRACOWNIA DIAGNOSTYKI I TERAPII

Szczegółowe cele kształcenia W wyniku procesu kształcenia uczeń powinien umieć: − przygotować stanowisko pracy zgodnie z wymaganiami ergonomii, − przygotować do pracy i dokonać regulacji aparatury zgodnie

z instrukcją, − sprawdzić i uzupełnić materiały i środki niezbędne do realizacji zadań, − zaplanować pracę w pracowni diagnostyki i terapii na podstawie treści

skierowań i oceny stanu pacjentów, − nawiązać i utrzymać kontakt z pacjentem, − uzyskać informacje niezbędne do wykonania badania lub zabiegu, − udzielić pacjentowi informacji o badaniu lub zabiegu, trybie przyjęć

i odbiorze wyników, − pomóc pacjentowi w ułożeniu do badania lub zabiegu

terapeutycznego, − przygotować fizycznie i psychicznie pacjenta do badania, − posłużyć się aparaturą potrzebną do wykonania badania lub zabiegu, − zastosować metodę i technikę badania lub zabiegu zgodnie

ze skierowaniem i wskazaniami lekarza, − wykonać podstawowe zabiegi terapeutyczne, − współpracować z zespołem podczas wykonywania badań i zabiegów, − zarejestrować obraz tomografii komputerowej, rezonansu

magnetycznego, radioizotopowy, ultrasonograficzny, − zastosować środki ochrony radiologicznej pacjenta i osoby

wykonującej badanie lub zabieg, − dokonać obróbki chemicznej i fizycznej radiogramu, − przygotować odczynniki chemiczne do wywoływania i utrwalania

obrazów radiologicznych, − dokonać obróbki chemicznej i fizycznej radiogramów, − obsłużyć ciemnię automatyczną, − zarejestrować na radiogramach dane dotyczące badania, − opracować wyniki badań elektromedycznych, − ocenić wartość techniczną obrazów diagnostycznych, − zlokalizować i zlikwidować przyczyny artefaktów powstałych w ciemni, − dokonać konserwacji kaset i folii wzmacniających, − dobrać oświetlenie ciemni odpowiednio do potrzeb, − wykonać badania wszystkich okolic ciała i narządów zgodnie

z kompetencjami technika elektroradiologa, − ocenić jakość techniczną badania, − przygotować wynik badania elektromedycznego do opisu,

91

− udokumentować wykonanie zabiegów diagnostycznych i terapeutycznych,

− dokonać archiwizacji wyników badań, − posłużyć się specjalistycznym oprogramowaniem komputerowym

zgodnie z instrukcją, − zastosować zasady systemu zapewnienia jakości w diagnostyce

obrazowej i terapii, − posłużyć się językiem łacińskim i językiem angielskim podczas

realizacji zadań. Materiał nauczania 1. Rentgenografia Zasady bezpiecznej pracy w pracowni rentgenografii. Obowiązki technika elektroradiologa w pracowni rentgenografii. Obsługa aparatu rentgenowskiego. Wyposażenie pracowni rentgenografii. Wskazania i przeciwwskazania do badań rentgenowskich układu kostnego. Przygotowanie psychicznie i fizycznie pacjenta do badania rentgenowskiego układu kostnego. Układanie pacjenta do poszczególnych projekcji do badań rentgenowskich w obrębie układu kostnego, modyfikacja ułożenia ze względu na stan pacjenta. Wskazania i przeciwwskazania do badań rentgenowskich kości i narządów klatki piersiowej. Przygotowanie psychicznie i fizycznie pacjenta do badania rentgenowskiego klatki piersiowej. Układanie pacjenta do poszczególnych projekcji. Wskazania i przeciwwskazania do rentgenografii jamy brzusznej. Przygotowanie psychicznie i fizycznie pacjenta do badania rentgenowskiego jamy brzusznej. Układanie pacjenta do projekcji stosowanych w badaniach jamy brzusznej. Metody i techniki obrazowania przewodu pokarmowego – wskazania, przeciwwskazania, przygotowanie pacjenta, technika badania i układanie pacjenta. Metody i techniki badań w obrazowaniu układu żółciowego – wskazania, przeciwwskazania, przygotowanie pacjenta, technika badania i układanie pacjenta. Metody i techniki obrazowania układu moczowego – wskazania, przeciwwskazania, przygotowanie pacjenta, techniki badań, układanie pacjenta. Metody i techniki obrazowania układu rozrodczego – wskazania, przeciwwskazania, przygotowanie pacjenta, techniki badań, układanie pacjenta.

92

Dobieranie warunków ekspozycji oraz innych parametrów w poszczególnych badaniach. Środki cieniujące – rodzaje, sposoby podawania. Obliczanie warunków ekspozycji w zależności od rodzaju badania i stanu pacjenta. Kryteria dobrego rentgenogramu. Obróbka chemiczna i fizyczna zdjęć. Zasady ochrony radiologicznej pacjenta i osób wykonujących badanie. Przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy. Zasady aseptyki i antyseptyki. System zapewnienia jakości w rentgenografii. Dokumentowanie badań. Ćwiczenia: • Przygotowywanie aparatury, kaset i akcesoriów do unieruchomienia

pacjenta w celu wykonania określonego badania lub zabiegu. • Układanie pacjenta do rentgenografii kończyny górnej. • Dobieranie środków ochrony radiologicznej pacjenta w rentgenografii

klatki piersiowej. • Przygotowywanie zestawu do przeprowadzenia urografii. • Obliczanie parametrów ekspozycji do badania jamy brzusznej

u poszczególnych pacjentów. 2.Diagnostyka elektromedyczna – elektrokardiografia Zasady bezpiecznej pracy w pracowni EKG, zasady aseptyki i antyseptyki. Obowiązki technika elektroradiologa w pracowni EKG. Obsługa elektrokardiografu. Wyposażenie pracowni EKG. Wskazania i przeciwwskazania do badania EKG. Przygotowanie psychiczne i fizyczne pacjenta do EKG. Określanie punktów przyłożenia elektrod w badaniach standardowych. Rozpoznawanie i eliminowanie artefaktów. Przeprowadzanie standardowego badania EKG. Przygotowanie elektrokardiogramów do opisu. Wyznaczanie wektora elektrycznego serca. Obliczanie parametrów zapisu EKG. Typowe objawy: choroby niedokrwiennej serca, zawału mięśnia sercowego i zaburzeń rytmu serca. Zasady przeprowadzania elektrokardiografii w prawostronnym ułożeniu serca. Wykonywanie prób czynnościowych. Instalowanie Holtera. Pomiar ciśnienia tętniczego krwi i ocena tętna. Jakość badania EKG. Dokumentowanie badań. Ćwiczenia: • Przygotowanie psychiczne i fizyczne pacjenta do badania EKG. • Wyznaczanie na ciele pacjenta punktów przyłożenia elektrod

do badania EKG. • Przykładanie elektrod do standardowego badania EKG. • Wykonywanie zapisu EKG. • Rozpoznawanie w zapisie EKG zaburzeń rytmu serca.

93

• Przeprowadzanie próby różnicującej niemiarowość zatokową oddechową od niemiarowości zatokowej bezładnej.

• Przeprowadzanie próby wysiłkowej. • Obliczanie parametrów przykładowego zapisu EKG. 3. Diagnostyka elektromedyczna – spirometria Zasady bezpiecznej pracy w pracowni spirometrycznej – przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy, zasady aseptyki i antyseptyki. Zadania technika elektroradiologa w pracowni spirometrycznej. Obsługa spirometru. Wskazania i przeciwwskazania do badania spirometrycznego. Przygotowanie fizyczne i psychiczne pacjenta do badania. Technika przeprowadzenia spirometrii, postępowanie po wykonaniu badania. Jakość badania spirometrycznego. Dokumentowanie badania. Ćwiczenia: • Opracowanie ulotki informacyjnej dotyczącej przygotowania pacjenta

do spirometrii. • Przygotowywanie pacjenta do spirometrii. • Wykonywanie badania spirometrycznego. • Interpretowanie spirogramu.

4. Radiologia stomatologiczna Zasady bezpiecznej pracy w pracowni radiologii stomatologicznej – ochrona radiologiczna, ochrona przed zakażeniami. Zadania technika elektroradiologa w pracowni radiologii stomatologicznej. Wskazania i przeciwwskazania do wykonywania badań w stomatologii. Przygotowanie psychiczne i fizyczne pacjenta do poszczególnych badań. Wykonywanie zdjęć wewnątrzustnych i zewnątrzustnych, pantomografii. Obróbka błon radiologicznych w ciemni. Technika cyfrowa w radiologii stomatologicznej. Jakość badań w radiologii stomatologicznej. Dokumentowanie badań. Ćwiczenia: • Przygotowywanie pacjenta do wykonania pantomografii • Wykonywanie rentgenografii lewego kła górnego. • Dokonywanie obróbki chemicznej i fizycznej błon zębowych. • Dokonywanie obróbki cyfrowej radiogramu.

94

5. Diagnostyka elektromedyczna – audiometria Zasady bezpiecznej pracy w pracowni audiometrii – przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy, zasady aseptyki i antyseptyki. Zadania technika elektroradiologa w pracowni audiometrii. Obsługa audiometru. Wskazania i przeciwwskazania do wykonywania badań audiometrycznych. Przygotowanie pacjenta do badań audiometrycznych. Progowe badanie słuchu – wykonanie audiogramu. Technika wykonywania prób stroikowych (Webera, Levisa). Nadprogowe badanie słuchu – próba SISI, Fowlera. Audiometria słowna. Próba kaloryczna. UCL – oznaczanie progu bólu. ABR – ocena potencjałów słuchowych zebranych z pnia mózgu. Badanie latencji i badanie progów słuchowych u pacjentów. Otoemisja akustyczna. Badanie słuchu metodą zabawową. Audiometria impedancyjna. Jakość badań audiometrycznych. Ćwiczenia: • Przygotowywanie pacjenta do audiometrii. • Przygotowywanie audiogramu do oceny lekarskiej. • Wykonywanie próby kalorycznej metodą Hallpike’a. • Interpretowanie wyników audiometrii impedancyjnej.

6. Mammografia Zasady bezpiecznej pracy w pracowni mammografii – przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy, przepisy ochrony radiologicznej, zasady aseptyki i antyseptyki. Zadania technika elektroradiologa w pracowni mammograficznej. Zasady obsługi mammografu. Przygotowanie psychiczne i fizyczne pacjentki do badania. Wykonywanie mammografii w projekcjach standardowych i projekcjach dodatkowych. Dobór parametrów ekspozycji. Galaktografia – udział w badaniu. Obróbka chemiczna i fizyczna zdjęć – utrwalanie badania. Jakość badania mammograficznego. Dokumentowanie badania.

Ćwiczenia: • Przeprowadzanie wywiadu z pacjentką przed badaniem. • Wykonywanie mammografii w standardowej projekcji. • Interpretowanie wyników mammografii.

7. Radioterapia Zasady bezpiecznej pracy w pracowni radioterapii. Zadania technika elektroradiologa w pracowni radioterapii. Specyfika pracy z osobami ze schorzeniami nowotworowymi. Obsługa aparatury do radioterapii. Planowanie leczenia – współpraca z członkami zespołu terapeutycznego. Przygotowanie aparatury do pracy. Sposoby układania pacjentów do radioterapii. Ograniczanie pola naświetlania, filtry. Obliczanie

95

i nastawianie parametrów naświetlania. Techniki terapii promieniami. Dokumentowanie leczenia promieniami – indywidualna karta pacjenta i księga aparatu. Sposoby zabezpieczenie pacjenta i otoczenia na wypadek awarii sprzętu. Organizacja pracy w dziale teleterapii. Wyposażenie dodatkowe pracowni (centratory). Zasady ochrony radiologicznej, zasady bezpieczeństwa i higieny pracy oraz zasady aseptyki i antyseptyki mające zastosowanie w pracowniach wykorzystujących promieniowanie jonizujące. Dokumentacja pracowni radioterapii: karta leczenia promieniami, instrukcje obsługi, postępowania awaryjnego, księgi pacjentów, paszporty techniczne. Kwalifikacja chorych do leczenia promieniami. Proces przygotowania pacjenta do radioterapii: planowanie leczenia, modelarnia, symulator). Techniki napromieniania pacjentów wiązkami zewnętrznymi – klasyczna, izocentrum, płaszczowa, TBI i HBI, „box”, techniki stereotaktyczne, komplanarne i nie-koplanarne, stosowane w napromienianiu nowotworów głowy i szyi, techniki specjalistyczne (IMRT). Zapewnienie jakości (HQ) i wysokiego bezpieczeństwa (QA) w radioterapii. System jakości w radioterapii.

Ćwiczenia: • Przygotowywanie maski dla pacjenta do naświetlania w obrębie szyi. • Naświetlanie pacjenta techniką „box” w pracowni radioterapii. • Prowadzenie dokumentacji leczenia promieniami. 8. Diagnostyka elektromedyczna – elektroencefalografia

i elektromiografia Zasady bezpiecznej pracy w pracowni EEG – przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy, zasady aseptyki i antyseptyki. Zadania technika elektroradiologa w pracowni EEG. Przygotowanie psychiczne i fizyczne pacjenta do badania. Przeprowadzanie badania EEG – wyznaczanie punktów przyłożenia elektrod, zakładanie elektrod. Kalibracja układu rejestrującego. Oznaczanie odprowadzeń. Ocena zapisu, wykrywanie artefaktów. Zapis spoczynkowy. Aktywacje rutynowe i nierutynowe. Zapewnienie jakości badania elektroencefalograficznego. Zasady bezpiecznej pracy w pracowni EMG – zasady bezpieczeństwa i higieny pracy, zasady aseptyki i antyseptyki. Zadania technika elektroradiologa w pracowni EMG. Przygotowanie psychiczne i fizyczne pacjenta do badania. Przygotowanie aparatury do badania EMG. Przeprowadzanie badania EMG. Mechanogram oraz badanie EMG w spoczynku i różnych fazach skurczu. Badanie przewodnictwa włókien nerwowych. Wykonanie symulacji i obliczanie szybkości przewodzenia i latencji. Jakość badania elektromiograficznego.

96

Ćwiczenia: • Przygotowywanie fizyczne i psychiczne pacjenta do badania EEG. • Przeprowadzanie badania EEG, lokalizowanie artefaktów. • Prowadzenie dokumentacji badania EEG. • Przygotowywanie fizyczne i psychiczne pacjenta do badania EMG. • Przeprowadzanie badania EMG. • Wykonywanie mechanogramu. • Prowadzenie dokumentacji badania EMG. • Obliczanie szybkości przewodzenia i latencji. 9. Radiodiagnostyka naczyniowa Zasady bezpiecznej pracy w pracowni radiologii naczyniowej – przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy, przepisy ochrony radiologicznej, zasady aseptyki i antyseptyki. Zadania technika elektroradiologa w pracowni badań naczyniowych. Obsługa aparatury do badań naczyniowych. Przygotowanie psychiczne i fizyczne pacjenta do badania. Układanie pacjenta do badania. Dobór parametrów ekspozycji. Zasady współpracy w zespole diagnostycznym. Zadania zawodowe technika elektroradiologa podczas wykonywania radiologicznych zabiegów interwencyjnych. Współpraca z zespołem terapeutycznym. Jakość badań w radiodiagnostyce naczyniowej.

Ćwiczenia: • Przygotowywanie psychiczne i fizyczne pacjenta do wykonania

badania naczyń kończyn dolnych. • Przygotowywanie aparatury do badań radidiagnostycznych naczyń. • Interpretowanie wyniku badania. 10. Diagnostyka radioizotopowa Zasady bezpiecznej pracy w pracowni radioizotopowej – przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy, przepisy ochrony radiologicznej, zasady aseptyki i antyseptyki. Zadania technika elektroradiologa w pracowni radioizotopowej. Obsługa aparatury do diagnostyki radioizotopowej. Przygotowanie psychiczne i fizyczne pacjenta do badania. Układanie pacjenta i wyznaczanie pola badania. Zasady współpracy z zespołem diagnostycznym. Kontrola przebiegu badania, opieka nad pacjentem, ocena pracy scyntygrafu i drukarki. Korygowanie granic pola badania lub przełącznika impulsów. Obsługa kamery i komputera. Dobór kolimatora i regulowanie wzmacniacza i dyskryminatora. Rejestracja obrazu. Jakość badań w diagnostyce izotopowej.

97

Ćwiczenia: • Przygotowywanie pacjenta do badania izotopowego tarczycy. • Przygotowywanie aparatury do badania izotopowego – montowanie

kolimatorów, nastawianie dyskryminatora, zakładanie papieru do drukarki i instalowanie kasety.

• Układanie pacjenta i wyznaczenie pola badania. • Ustalanie poziomu tła i regulowanie progu czułości wzmacniacza. • Identyfikowanie największej aktywności izotopu i nastawianie

przełączników impulsów. • Określanie i oznaczanie punktów topograficznych na ciele pacjenta. 11. Ultrasonografia Zasady bezpiecznej pracy w pracowni ultrasonografii – przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy, zasady aseptyki i antyseptyki. Zadania technika elektroradiologa w pracowni USG. Zasady obsługi aparatu USG. Przygotowanie aparatu USG do badań – testy kontroli jakości. Jakość badań ultrasonograficznych. Przygotowanie psychicznie i fizycznie pacjenta do badania USG. Badania narządów i obszarów ciała. Współpraca z lekarzem wykonującym badanie USG lub prowadzącym zabieg pod kontrolą USG.

Ćwiczenia:

• Przygotowywanie psychiczne i fizyczne pacjenta do badania USG. • Przygotowywanie aparatu USG do wykonania badania. • Przeprowadzanie badania USG jamy brzusznej. • Prowadzenie dokumentacji badania USG.

12. Tomografia komputerowa Zasady bezpiecznej pracy w pracowni tomografii komputerowej – przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy, przepisy ochrony radiologicznej, zasady aseptyki i antyseptyki. Zadania technika elektroradiologa w pracowni tomografii komputerowej. Obsługa aparatury do tomografii komputerowej. Przygotowanie psychiczne i fizyczne pacjenta do badania. Wykonanie topogramu. Sposoby układania pacjenta w zależności od rodzaju badania. Dobór metod skaningu w zależności od rodzaju badania. Test fantomowy. Dokumentacja badania. Utrwalanie i kopiowanie obrazu TK. Jakość w tomografii komputerowej.

98

Ćwiczenia: • Przygotowywanie pacjenta do wykonania tomografii komputerowej

głowy. • Układanie pacjenta do tomografii komputerowej trzustki. • Wykonywanie TK jamy brzusznej. • Prowadzenie dokumentacji badania tomograficznego.

13. Rezonans magnetyczny Zasady bezpiecznej pracy w pracowni rezonansu magnetycznego – przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy, zasady aseptyki i antyseptyki, regulaminy. Zadania technika elektroradiologa w pracowni rezonansu magnetycznego. Obsługa aparatury do badania rezonansem magnetycznym. Przygotowanie psychiczne i fizyczne pacjenta do badania. Sposoby układania pacjentów w zależności od rodzaju badania. Metody skaningu w zależności od rodzaju badania. Test fantomowy. Dokumentacja badania. Utrwalanie i kopiowanie obrazu MR. Jakość badań rezonansem magnetycznym.

Ćwiczenia: • Przygotowywanie pacjenta do badania MR stawu biodrowego. • Układanie pacjenta do MR kolana. • Przeprowadzanie testu fantomowego. • Prowadzenie dokumentacji badania MR. Środki dydaktyczne Przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony przeciwpożarowej. Akty prawne: Prawo Atomowe, Zarządzenie Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej w sprawie warunków, jakie powinny spełniać pracownie rentgenowskie oraz zasad pracy związanej z posługiwaniem się aparatami rentgenowskimi, Rozporządzenie Rady Ministrów w sprawie warunków wydawania zezwoleń na działalność związaną z wykorzystywaniem energii atomowej w tym także aparatów rentgenowskich. Kodeks Pracy. Karta Praw Pacjenta. Przepisy ochrony radiologicznej, instrukcje ramowe. Regulaminy pracowni. Aparatura i sprzęt do badań oraz terapii: aparat rentgenowski, elektrokardiograf, ciśnieniomierz, spirometr, audiometr, elektroencefalograf, elektromiograf, aparatura do badań naczyniowych, mammograf, pantomograf, tomograf komputerowy, ultrasonograf,

99

rezonans magnetyczny, gammakamera, scyntygraf, aparatura do radioterapii, modelarnia, komputer do planowania leczenia promieniami, księgi pacjentów, księgi leczenia promieniami, księgi aparatów, kasety znaczniki, wywoływarka automatyczna, ciemnia. Rentgenogramy, mammogramy, pantomogramy, tomogramy, obrazy ultrasonograficzne, obrazy z rezonansu magnetycznego. Osłony zabezpieczające przed promieniowaniem rentgenowskim. Środki cieniujące. Zestawy do wykonywania różnego rodzaju badań. Algorytmy wykonywania badań. Specjalistyczne programy komputerowe. Tabele ekspozycji. Uwagi o realizacji

Program przedmiotu Pracownia diagnostyki i terapii obejmuje zagadnienia diagnostyki obrazowej, radiologii interwencyjnej, diagnostyki elektromedycznej i radioterapii. Podczas realizacji treści programowych należy korzystać z wiedzy uczniów z zakresu geometrii przestrzennej, matematyki i fizyki oraz z przedmiotów zawodowych.

W procesie dydaktycznym należy zwrócić uwagę na kształtowanie umiejętności wynikających z celów kształcenia, a zwłaszcza: – bezpiecznej pracy w pracowni diagnostyki i terapii, – stosowania sposobów i środków ochrony radiologicznej, – przygotowania pomieszczeń i aparatury do pracy, – planowania pracy, – przygotowania psychicznego i fizycznego pacjenta do badania lub

terapii, – prowadzenia dokumentacji badań lub zabiegów, – obsługiwania aparatury potrzebnej do wykonania badań lub zabiegów, – zastosowania różnego rodzaju metod i technik badań, – współpracy w zespole, – rejestrowania obrazu badań diagnostycznych, – przygotowania wyniku badania do opisu, – dokumentowania badań lub zabiegów, – stosowania zasad systemu zapewnienia jakości w diagnostyce

obrazowej i terapii. Zajęcia w poszczególnych pracowniach powinny w miarę możliwości

początkowo odbywać się bez udziału pacjentów i ekspozycji na promieniowanie (symulacja badań i terapii), w grupach do 5 osób. W celu osiągnięcia założonych celów kształcenia oraz zwiększenia aktywności uczniów i rozwijania ich zdolności poznawczych, wskazane jest stosowanie metod nauczania, takich jak: pogadanka, pokaz

100

z objaśnieniem, instruktaż wstępny, bieżący, końcowy, metoda sytuacyjna, metoda przypadków, ćwiczenia w warunkach symulowanych.


Lp. Działy tematyczne Orientacyjna Liczba godzin

1. Rentgenografia 252 2. Diagnostyka elektromedyczna – elektrokardiografia 36 3. Diagnostyka elektromedyczna – spirometria 6 4. Radiologia stomatologiczna 12 5. Diagnostyka elektromedyczna – audiometria 36 6. Mammografia 15 7. Radioterapia 78 8. Diagnostyka elektromedyczna – elektroencefalografia

i elektromiografia 36

9. Radiodiagnostyka naczyniowa 6 10. Diagnostyka radioizotopowa 6 11. Ultrasonografia 6 12. Tomografia komputerowa 6 13. Rezonans magnetyczny 6

Razem 501 Podane w tabeli liczby godzin na realizację poszczególnych działów mają charakter orientacyjny. Nauczyciel może wprowadzić pewne zmiany, mające na celu dostosowanie programu do specyfiki szkoły i potrzeb rynku pracy. Propozycje metod sprawdzania i oceny osiągnięć edukacyjnych ucznia

Sprawdzanie i ocenianie osiągnięć uczniów należy przeprowadzać systematycznie, na podstawie kryteriów przedstawionych na początku zajęć.

Osiągnięcia edukacyjne uczniów można oceniać na podstawie: − sprawdzianów ustnych i pisemnych, − obserwacji czynności wykonywanych przez uczniów w czasie

ćwiczeń, − testów osiągnięć szkolnych. Szczególnej ocenie powinny podlegać umiejętności: analizy treści zadania, planowania pracy, przygotowania pomieszczeń i aparatury do pracy, przygotowania psychicznego i fizycznego pacjenta do badania lub zabiegu terapeutycznego, obsługiwania aparatury, stosowania określonych metod i technik odpowiednio do sytuacji, stosowania zasad

101

ochrony radiologicznej, prowadzenia dokumentacji badań lub zabiegów, współpracy w grupie oraz odpowiedzialności za powierzoną aparaturę.

Oceniając wypowiedzi uczniów należy zwracać uwagę na merytoryczną jakość wypowiedzi, posługiwanie się terminologią zakresu diagnostyki obrazowej, radiologii interwencyjnej, diagnostyki elektromedycznej i radioterapii, umiejętność analizy problemu, syntezy wiadomości z różnych dziedzin wiedzy, poprawność wnioskowania.

W ocenie końcowej należy uwzględnić wyniki stosowanych przez nauczyciela metod sprawdzania osiągnięć uczniów. Oceny należy dokonywać zgodnie z obowiązującą skalą ocen.

Literatura Borejko M., Dziak A.: Badanie radiologiczne w ortopedii. PZWL, Warszawa 1988 Ciesielski B., Kuziemski W.: Obrazowanie metodą magnetycznego rezonansu w medycynie, Mewdicall Press, Gdańsk-Toruń 1994 Pruszyński B. (red.): Diagnostyka obrazowa. Podstawy teoretyczne i metodyka badań. PZWL, Warszawa 2000 Palmer P.E.S. (red.): Diagnostyka ultrasonograficzna. PZWL, Warszawa 1995 Majkowski J. (red.): Elektroencefalografia kliniczna. PZWL, Warszawa 1998 Gonet B.: Obrazowanie magnetyczno-rezonansowe. PZWL, Warszawa 1997 Gorczyca R., Wiśniewski K.: Ochrona radiologiczna w pracowni rentgenowskiej. EX-POLON, Warszawa 1997 Różuło T.K. (red.): Radiologia przewodu pokarmowego. Czelej, Lublin 2000 Dziukowa J. (red.): Mammografia w diagnostyce raka sutka. Bel Corp, Warszawa 1998 Szczerbo-Trojanowska M. (red.): Radiologia kliniczna. Czelej, Lublin 1999 Mlosek K.: Radiologia stomatologiczna i szczękowo-twarzowa. Warszawa 1995 Walecki J. (red.): Neuroradiologia. Upowszechnianie Nauki – Oświata „UN-O”, Warszawa 2000 Picard J.D.: Metody obrazowania żył. Medical Press, Gdańsk 1999 Różyło T.K. (red.): Radiodiagnostyka głowy i szyi. Czelej, Lublin 2001 Zgliczyński S.L. (red.): Radiologia. PZWL, Warszawa 1989 Leszczyński St. (red.): Radiologia. Tom I-III. PZWL, Warszawa 1984 Totha Z. (red.): Radioterapia i diagnostyka radioizotopowa. PZWL, Warszawa 1980

102

Walecki J. (red.): Rezonans magnetyczny i tomografia komputerowa w praktyce klinicznej. Springer PWN,Warszawa 1997 Śliwiński T. (red.): Radiologia stomatologiczna. Wrocław 1995 Ścieszka J.: Echokardiografia. Katowice 1992 Jakubowski W. (red.): Standardy badań USG. Polskie Towarzystwo Ultrasonograficzne, Gdańsk 1998 Trzetrzewiński W., Zarembowski W.: Metodyka i technika badania rentgenowskiego. PZWL, Warszawa 1965 Whaites E.: Podstawy radiodiagnostyki stomatologicznej, Sanmedica, Warszawa 1994 Pardeli M. (red.): Współczesne rozpoznawanie i leczenie guzów sutka u kobiet. Śląska A.M., Katowice 1997 Wykaz literatury należy aktualizować w miarę ukazywania się nowych pozycji wydawniczych.

103

ZAJĘCIA PRAKTYCZNE Szczegółowe cele kształcenia W wyniku procesu kształcenia uczeń powinien umieć: – przygotować pacjenta do badania diagnostycznego lub zabiegu

terapeutycznego, – zorganizować stanowisko pracy zgodnie z wymaganiami ergonomii, – zastosować przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony

przeciwpożarowej i ochrony radiologicznej, dotyczące prawa atomowego,

– zastosować zasady aseptyki i antyseptyki oraz zapobiegania zakażeniom wewnątrzszpitalnym,

– posłużyć się sprzętem i aparaturą medyczną zgodnie z obowiązującymi przepisami, instrukcjami i normami,

– wykonać badanie diagnostyczne lub terapeutyczne zgodnie z zasadami ochrony radiologicznej,

– dobrać metody i techniki badań w zależności od wieku i stanu pacjenta oraz możliwości psychofizycznych,

– ocenić wartość techniczną i diagnostyczną wykonywanych badań, – dbać o wysoką jakość badania lub zabiegów terapeutycznych, – udokumentować i zarchiwizować wyniki badań, – zastosować zasady etyki zawodowej podczas realizacji zadań, – określić sposoby zapobiegania zagrożeniom związanym

z wykonywaniem badań w pracowniach diagnostycznych i terapeutycznych,

– zastosować nowoczesne metody diagnostyczne i terapeutyczne stosowane w radiologii,

– scharakteryzować organizację i zasady funkcjonowania ochrony zdrowia w Polsce.

Materiał nauczania 1. Rentgenografia Planowanie działań od momentu zgłoszenia się pacjenta do chwili wydania wyniku badania. Przygotowanie stanowiska pracy do badania. Wykonywanie badania rentgenowskiego. Dobieranie metod i technik w zależności od warunków i czasu ekspozycji oraz skuteczności środków ochrony radiologicznej. Stosowanie zasad aseptyki i antyseptyki oraz zasad zapobiegania zakażeniom wewnątrzszpitalnym. Modyfikowanie ułożenia w zależności od stanu pacjenta. Dokonywanie obróbki chemicznej i fizycznej radiogramów i fluorogramów. Analizowanie

104

wyników badań pod względem technicznym i diagnostycznym. Sporządzanie dokumentacji badań oraz ich archiwizowanie. Administrowanie i zarządzanie danymi w sieci cyfrowej. Współdziałanie w zespole diagnostycznym. Wykonywanie czynności mających na celu poprawę jakości obrazowania.

2. Diagnostyka elektromedyczna Przygotowanie pacjenta, sprzętu i aparatury medycznej do przeprowadzenia badania elektromedycznego. Stosowanie zasad aseptyki i antyseptyki oraz zasad zapobiegania zakażeniom wewnątrzszpitalnym. Wykonywanie badania – dobór metod i technik. Przygotowywanie zapisu badania do oceny lekarskiej. Obliczanie podstawowych parametrów zapisu badania elektromedycznego. Opracowywanie dokumentacji badań, archiwizowanie. Współdziałanie w zespole diagnostycznym.

3. Radiodiagnostyka Przygotowanie sprzętu i aparatury do badań TK, densytometrycznych i naczyniowych. Przygotowanie pacjenta do badania w zależności od rodzaju planowanej diagnostyki. Wprowadzanie danych pacjenta i parametrów badania do systemu komputerowego. Wykonywanie badań diagnostycznych. Współdziałanie w zespole diagnostycznym. Stosowanie przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony radiologicznej, zasad aseptyki i antyseptyki, zasad zapobiegania zakażeniom wewnątrzszpitalnym. Opracowywanie dokumentacji badań i archiwizowanie wyników.

4. Diagnostyka metodą rezonansu magnetycznego Przygotowywanie pacjenta, sprzętu i aparatury do wykonania RM. Wprowadzanie danych pacjenta i parametrów badania do systemu komputerowego RM. Uruchamianie mechanizmu tworzenia obrazu w RM. Rejestrowanie obrazów badań. Dbanie o wysoką jakość badania RM. Opracowywanie dokumentacji badania, archiwizowanie ich wyników. Stosowanie: przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy, zasad aseptyki i antyseptyki, zasad zapobiegania zakażeniom wewnątrzszpitalnym oraz regulaminów obowiązujących w pracowni diagnostycznej RM.

5. Diagnostyka izotopowa Przygotowywanie pacjenta, sprzętu i aparatury do diagnostyki izotopowej. Wprowadzanie danych pacjenta i parametrów badania do systemu komputerowego gammakamery. Obsługiwanie gammakamery w celu rejestracji rozkładu radioznacznika.

105

Opracowywanie dokumentacji badań, archiwizowanie wyników. Stosowanie zasad aseptyki i antyseptyki, zasad zapobiegania zakażeniom wewnątrzszpitalnym. Przestrzeganie: przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy, prawa atomowego, ochrony radiologicznej oraz regulaminów obowiązujących w zakładzie medycyny nuklearnej.

6. Radioterapia Przygotowanie pacjenta, sprzętu i aparatury oraz pomieszczeń do zabiegów radioterapeutycznych. Uruchamianie aparatury i przeprowadzanie terapii, zgodnie z opracowanym planem leczenia. Dobieranie warunków ekspozycji w zależności od rodzaju wykonywanego zabiegu. Wykonywanie badań radioterapeutycznych. Prowadzenie dokumentacji badań indywidualnych pacjenta i ksiąg aparatury terapeutycznej. Stosowanie bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony radiologicznej, prawa atomowego oraz regulaminów zakładów i pracowni terapeutycznych. Stosowanie zasad aseptyki i antyseptyki oraz zasad zapobiegania zakażeniom wewnątrzszpitalnym.

Uwagi o realizacji Realizacja programu Zajęcia praktyczne ma na celu doskonalenie

umiejętności nabytych podczas zajęć w pracowniach przedmiotowych oraz przygotowanie uczniów do wykonywania zadań zawodowych w typowych miejscach pracy. Zajęcia praktyczne są realizowane w placówkach ochrony zdrowia posiadających bazę szkoleniową oraz zatrudniających personel odpowiednio przygotowany do współpracy z nauczycielami i uczniami. W czasie trwania zajęć praktycznych w zakładach ochrony zdrowia należy dokonywać rotacji uczniów na poszczególnych stanowiskach pracy, aby umożliwić im zapoznanie się z działalnością różnych pracowni specjalistycznych.

Zajęcia w pracowniach powinny być prowadzone w grupach, których liczebność powinno dostosować się do charakteru ćwiczonych umiejętności, możliwości technicznych pracowni i wymagań sanitarnych. Proponowana liczebność grup nie powinna przekraczać 4-5 osób.

Podczas zajęć uczniowie powinni mieć możliwość wykonywania badań pod nadzorem nauczyciela praktycznej nauki zawodu, swobodnego dostępu do nowoczesnych metod diagnostycznych i terapeutycznych oraz do sprzętu i aparatury medycznej. Należy uwzględnić zasadę stopniowania trudności. Opanowanie umiejętności zawodowych umożliwi odpowiedni dobór treści i metod nauczania. Proponuje się zastosować: pokaz, seminarium, metodę przypadków, ćwiczenia praktyczne, instruktaż, pogadankę. Przed

106

rozpoczęciem zajęć praktycznych należy sprawdzić merytoryczne przygotowanie uczniów do zajęć, przedstawić specyfikę pracy w zakładzie radiologii oraz dokonać przydziału zadań.

W procesie nauczania należy zwracać uwagę na kształtowanie postaw pożądanych w zawodzie, takich jak: – sumienność i dokładność przeprowadzanych badań i zabiegów, – wrażliwość na obawy pacjenta związane z rodzajem wykonywanego

badania lub leczenia, – odpowiedzialność za pacjenta, – dbałość o wykorzystywany sprzęt i aparaturę medyczną, – krytycyzm wobec własnych błędów, – życzliwość w kontaktach międzyludzkich, – gotowość do współpracy w zespole, – dbałość o samokształcenie i doskonalenie zawodowe.

Proponuje się następujący podział godzin na realizację poszczególnych działów tematycznych: Lp. Działy tematyczne Orientacyjna liczba

godzin 1. Rentgenografia 183 2. Diagnostyka elektromedyczna 51 3. Radiodiagnostyka 40 4. Diagnostyka metodą rezonansu magnetycznego 22 5. Diagnostyka izotopowa 16 6. Radioterapia 51

Razem 363

W programie podano orientacyjną liczbę godzin na realizację zajęć w poszczególnych działach tematycznych. Dopuszcza się zmiany przydziału godzin na zajęciach w poszczególnych pracowniach w zależności od możliwości szkoły i placówek służby zdrowia. Propozycje metod sprawdzania i oceny osiągnięć edukacyjnych ucznia

Sprawdzanie i ocenianie osiągnięć uczniów należy przeprowadzać systematycznie, na podstawie kryteriów przedstawionych na początku zajęć, w celu uzyskania informacji dotyczących zakresu i poziomu opanowania wiadomości i umiejętności określonych w programie.

Oceniając osiągnięcia uczniów należy zwracać uwagę przede wszystkich na: – organizację stanowiska pracy, – dobór i właściwe wykorzystanie sprzętu i aparatury medycznej,

107

– dobór i poprawność wykonywania badań, – jakość wykonywanego badania, – kontakt ucznia z pacjentem, – współpracę w zespole diagnostycznym i terapeutycznym, – przestrzeganie przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy, prawa

atomowego i ochrony radiologicznej. Osiągnięcia uczniów można oceniać na podstawie:

– sprawdzianów ustnych i pisemnych, – ukierunkowanej obserwacji uczniów w trakcie realizacji

zaplanowanych działań, – testów osiągnięć ucznia.

Ocena końcowa powinna zostać ukierunkowana na obserwację czynności wykonywanych przez uczniów podczas realizacji zadań formułowanych przez nauczyciela. Oceny należy dokonywać zgonie z obowiązującą skalą ocen.

108

PRAKTYKA ZAWODOWA Szczegółowe cele kształcenia: W wyniku procesu kształcenia uczeń powinien umieć: – zrealizować samodzielnie zadania wynikające z obowiązków

zawodowych technika elektroradiologii, – dobrać metodę i technikę badania oraz samodzielnie wykonać

badanie zgodnie z przepisami bezpieczeństwa i higieny pracy i ochrony przeciwpożarowej oraz prawa atomowego,

– posłużyć się sprzętem i aparaturą medyczną zgodnie z obowiązującymi przepisami, instrukcjami i normami,

– udokumentować i zarchiwizować wyniki badań, – zadbać o wysoką jakość badania, – zastosować zasady etyczne w kontakcie z pacjentem i pracownikami

ochrony zdrowia, – zastosować przepisy ochrony radiologicznej, – pogłębić wiedzę i umiejętności zawodowe w procesie

samokształcenia i doskonalenia się, – zastosować zasady etyki.

Materiał nauczania 1. Rentgenografia Przestrzeganie przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony przeciwpożarowej oraz ochrony radiologicznej. Regulamin pracowni. Przygotowanie stanowiska pracy do wykonywania badań rentgenowskich. Przygotowanie aparatury i obsługiwanie aparatury do badań rentgenowskich. Dobieranie sprzętu i materiałów do badania – kasety, podpórki, znaczniki, osłony radiologiczne. Przygotowanie psychiczne i fizyczne pacjenta do badania rentgenowskiego. Sprawowanie opieki nad pacjentem podczas badania. Dobór metody i techniki badania do zlecenia lekarskiego. Monitorowanie przebiegu badania, podejmowanie działań w sytuacjach zagrożenia życia. Współpraca z zespołem diagnostycznym. Obróbka chemiczna i fizyczna zdjęcia rentgenowskiego. Przygotowanie wyniku badania do opisu. Sprawdzenie jakości badania. Analizowanie wyników badań. Archiwizowanie badań. Samokształcenie kierowane.

109

2. Diagnostyka tomografii komputerowej Przestrzeganie przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony przeciwpożarowej, ochrony radiologicznej. Regulamin pracowni. Przygotowanie pracowni do wykonywania tomografii komputerowej. Przygotowanie tomografu komputerowego do badań. Obsługiwanie tomografu komputerowego. Dobieranie sprzętu do badania. Przygotowanie psychiczne i fizyczne pacjenta do tomografii komputerowej. Sprawowanie opieki nad pacjentem podczas badania. Kontrola przebiegu badania i podejmowanie działań natychmiastowych w sytuacjach nagłych oraz zagrożenia życia i zdrowia. Dobór metody i techniki badania do zlecenia lekarskiego. Współpraca z zespołem diagnostycznym. Obróbka chemiczna i fizyczna wyniku badania. Przygotowanie wyniku badania do opisu. Sprawdzenie jakości badania. Analizowanie wyniku badania. Archiwizowanie badań.

3. Radiologia naczyniowa Przestrzeganie przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony przeciwpożarowej, ochrony radiologicznej. Regulamin pracowni. Przygotowanie stanowiska pracy. Przygotowanie aparatury do radiologicznych badań naczyniowych. Obsługiwanie aparatury do radiologicznych badań naczyniowych. Dobór sprzętu potrzebnego do badania lub terapii. Przygotowanie psychiczne i fizyczne pacjenta do badania lub zabiegu naczyniowego. Sprawowanie opieki nad pacjentem podczas badania. Wykonanie badania zgodnie ze zleceniem lekarskim. Kontrola przebiegu badania i podejmowanie działań w sytuacjach nagłych oraz zagrożenia życia i zdrowia. Współpraca z zespołem diagnostycznym i terapeutycznym. Obróbka chemiczna i fizyczna wyniku badania. Przygotowanie wyniku badania do opisu. Sprawdzenie jakości badania. Analizowanie wyniku badania. Archiwizowanie badań.

4. Diagnostyka rezonansu magnetycznego Przestrzeganie przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony przeciwpożarowej. Regulamin pracowni. Przygotowanie stanowiska pracy. Przygotowanie aparatury do wykonania badania rezonansem magnetycznym. Obsługiwanie aparatury do badań rezonansem magnetycznym. Dobór sprzętu do wykonania badania. Przygotowanie psychiczne i fizyczne pacjenta do badania MR. Sprawowanie opieki nad pacjentem podczas badania MR. Wykonywanie badania. Kontrola przebiegu badania i podejmowanie działań natychmiastowych w sytuacjach nagłych oraz zagrożenia życia i zdrowia. Współpraca z zespołem diagnostycznym. Przygotowanie wyniku badania do opisu. Sprawdzenie jakości badania. Analizowanie wyniku badania.

110

5. Diagnostyka izotopowa Przestrzeganie przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony przeciwpożarowej, ochrony radiologicznej. Regulamin pracowni. Przygotowanie stanowiska pracy. Przygotowanie aparatury do badań izotopowych. Obsługiwanie aparatury do badań izotopowych. Dobór sprzętu do wykonania badania. Przygotowanie psychiczne i fizyczne pacjenta do badania radioizotopowego. Sprawowanie opieki nad pacjentem podczas badania. Wykonanie badania. Kontrola przebiegu badania i podejmowanie działań natychmiastowych w sytuacjach nagłych oraz zagrożenia życia i zdrowia. Współpraca z zespołem diagnostycznym. Przygotowanie wyniku badania do opisu. Sprawdzanie jakości badania. Analizowanie wyniku badania. Archiwizowanie badania.

6. Radioterapia Przestrzeganie przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony przeciwpożarowej, ochrony radiologicznej. Regulamin pracowni. Przygotowanie stanowiska pracy. Przygotowanie aparatury do wykonywania radioterapii. Obsługiwanie aparatury do radioterapii. Przygotowanie psychiczne i fizyczne pacjenta do radioterapii, w tym również maski, osłony indywidualne. Sprawowanie opieki nad pacjentem podczas radioterapii. Dobieranie metody i techniki radioterapii do zlecenia lekarskiego. Kontrola przebiegu radioterapii i podejmowanie działań natychmiastowych w sytuacjach nagłych oraz zagrożenia życia i zdrowia. Współpraca z zespołem terapeutycznym. Dbanie o wysoką jakości radioterapii. Archiwizowanie zabiegów radioterapeutycznych.

7. Diagnostyka elektromedyczna Przestrzeganie przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony przeciwpożarowej. Regulamin pracowni. Przygotowanie stanowiska pracy. Przygotowanie aparatury do badań elektromedycznych. Obsługiwanie aparatury do badań elektromedycznych. Dobieranie sprzętu do badań elektromedycznych. Przygotowanie psychiczne i fizyczne pacjenta do badania elektromedycznego. Sprawowanie opieki nad pacjentem podczas badania. Wykonanie badania. Kontrola przebiegu badania i podejmowanie działań natychmiastowych w sytuacjach nagłych oraz zagrożenia życia i zdrowia. Współpraca z lekarzem. Przygotowanie wyniku badania do opisu. Sprawdzenie jakości badania. Analizowanie wyniku badania. Archiwizowanie wyniku badania.

111

Uwagi o realizacji. Praktyka zawodowa ma na celu doskonalenie umiejętności

praktycznych uczniów w warunkach rzeczywistych. Praktykę zawodową należy realizować w pracowniach placówek, w których uczniowie odbywali zajęcia praktyczne, dysponujących pełnym zakresem możliwości diagnostycznych i terapeutycznych. Podczas doboru rodzaju pracowni można kierować się indywidualnymi zainteresowaniami uczniów i planami zawodowymi.

Program Praktyki zawodowej należy realizować w IV semestrze nauki, w wymiarze 90 godzin zajęć dydaktycznych – tj. 3 tygodnie x 30 godzin tygodniowo. W zależności od rodzaju i możliwości placówki medycznej, w której uczniowie odbywają praktykę zawodową, materiał nauczania powinien dotyczyć tematyki, co najmniej jednego z wymienionych działów: rentgenografia, diagnostyka tomografii komputerowej, radiologia naczyniowa, diagnostyka rezonansu magnetycznego, diagnostyka izotopowa, radioterapia, diagnostyka elektromedyczna.

Uczeń powinien odbywać praktykę zawodową przynajmniej w jednej z następujących pracowni: – pracownia elektrokardiografii, – pracownia spirometrii, – pracownia elektroencefalografii, – pracownia elektromiografii, – pracownia ultrasonografii, – pracownia audiometrii.

Podczas realizacji programu praktyki uczniowie powinni wykonywać wszystkie zadania zawodowe technika elektroradiologa realizowane zgodnie z obowiązującymi zasadami. Powinni w miarę możliwości asystować przy wykonywaniu różnego rodzaju badań, wykonywać badania standardowe i dodatkowe, dbać o wysoką jakość badań wykonywanych samodzielnie, współpracować z pacjentem i zespołem diagnostycznym lub terapeutycznym, przestrzegać zasad etyki, posiadać bardzo dobrą znajomość obsługi komputera.

W wyniku realizacji treści programowych uczeń powinien wykazać postawę: – zaangażowania w pracy zawodowej, – samodzielności w planowaniu i wykonywaniu zadań, – odpowiedzialności za podejmowane decyzje, – odpowiedzialności za bezpieczeństwo własne, pacjenta

i współpracowników, – dbałości o stosowany sprzęt i aparaturę medyczną, – dbałości o zapewnienie wysokiej jakości wykonywanych badań

lub terapii,

112

– humanitaryzmu i okazywania szacunku pacjentom i współpracownikom,

– świadomości o konieczności przestrzegania tajemnicy zawodowej i praw pacjenta. Podczas odbywania praktyki zawodowej uczeń powinien korzystać z:

– instrukcji uruchamiania i obsługi aparatury medycznej, – bieżących materiałów dotyczących nowoczesnych metod i technik

badania, – programów komputerowych z zakresu diagnostyki, terapii

i archiwizacji wyników badań. Podczas prowadzenia zajęć dydaktycznych należy przywiązywać bardzo dużą uwagę do kształtowania umiejętności samodzielnego rozwiązywania problemów, komunikowania się z otoczeniem, organizowania własnej pracy i jej oceny, ustalania własnych działań i przewidywania ich skutków oraz racjonalnego wykorzystywania czasu pracy. Rola nauczyciela ogranicza się jedynie do nadzorowania czynności wykonywanych przez ucznia, korygowania błędów i wskazywania tych umiejętności, które powinien doskonalić.

W trakcie odbywania praktyk zawodowych uczniowie zobligowani są do prowadzenia dzienniczków praktyk. Propozycje metod sprawdzania i oceny osiągnięć edukacyjnych ucznia.

Sprawdzanie i ocenianie osiągnięć edukacyjnych uczniów należy przeprowadzać systematycznie, na podstawie kryteriów przedstawionych na początku zajęć. Osiągnięcia edukacyjne uczniów można oceniać na podstawie: − sprawdzianów ustnych i pisemnych, − ukierunkowanej obserwacji ucznia podczas realizacji zaplanowanych

działań, − testów osiągnięć ucznia. Oceniając uczniów szczególną uwagę należy zwrócić na: – organizację stanowiska pracy, – dobór i wykorzystanie aparatury i sprzętu, – dobór i poprawność wykonywania badań, – jakość wykonywanych badań, – współpracę w zespole, – przestrzeganie zasad etycznych w kontakcie pacjentem, – zdyscyplinowanie i sumienność, – stosowanie zasad bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony

przeciwpożarowej i przeciwporażeniowej,

113

– przestrzeganie przepisów prawa atomowego i ochrony radiologicznej. Oceny końcowej praktyki zawodowej należy dokonać metodą próby

pracy, zgodnie z obowiązującą skalą ocen. Nauczyciel praktycznej nauki zawodu po odbyciu praktyk zawodowych przez uczniów powinien dokonać indywidualnej oceny pracy uczniów i sporządzić opinię o jej przebiegu.

Documents

PROGRAM NAUCZANIA TECHNIK ELEKTRORADIOLOG 322[19]pliki.koweziu.edu.pl/programy/przedmiotowe/TECHNIK_ELEKTRORADIOLOG... · Opracowanie redakcyjne: mgr Małgorzata Cencelewicz . 2