Dr Julia Gorzelany - Plesińska

Przedsiębiorstwo.Przedsiębiorstwo.Teoria kosztów.Teoria kosztów.

Przedsiębiorstwo – niezależna jednostka gospodarcza, posiadająca zasoby produkcyjne,

która została utworzona w celu osiągania zysków ze sprzedaży dóbr i usług.ze sprzedaży dóbr i usług.

Cechy przedsiębiorstwa:

samodzielność,

samofinansowanie się,

przedsiębiorczość,

racjonalne działania,

wyodrębnienie z gospodarki narodowej pod względem organizacyjnym, prawnym i ekonomicznym,

posiada osobowość prawną,

osiąganie maksymalnego zysku.

Samodzielność przedsiębiorstwa:

jakie dobra/usługi produkować?

jak produkować (technologie)?

dla kogo produkować?

kogo zatrudnić?

jak zorganizować sprzedaż i produkcję?

itd.

Samofinansowanie przedsiębiorstwa:

ma miejsce wtedy, gdy pokrywa ono wydatki

i zobowiązania z przychodów uzyskanych ze

sprzedaży dóbr i usług.

Inne cechy…

Bardzo ważna jest przedsiębiorczość, którą można

określić jako wolę i umiejętność znajdowania

(szukania i dostrzegania) okazji do osiągania przez

przedsiębiorstwo korzystnych wyników oraz przedsiębiorstwo korzystnych wyników oraz

umiejętność podejmowania ryzyka.

Istota przedsiębiorstwa:

dążenie do osiągnięcia zysku -towarzyszy temu ryzyko,

przedsiębiorstwo dąży do maksymalizacji zysku i minimalizacji ryzyka,

opiera swoje decyzje na zasadzie gospodarności, opiera swoje decyzje na zasadzie gospodarności, znanej także pod zasadą racjonalnego gospodarowania - porównanie różnych możliwych kombinacji czynników produkcji i dokonania wyboru najefektywniejszej spośród nich.

Rodzaje przedsiębiorstw:

ze względu na rodzaj własności środków produkcji:

własność prywatna,

własność państwowa,

własność komunalna,

własność spółdzielcza.

Rodzaje przedsiębiorstw:

ze względu na formę prawną:

własność indywidualna spółki

cywilne prawa handlowegocywilne prawa handlowego

osobowe

jawne

komandytowe

kapitałowe

z ograniczoną odpowiedzialnością

akcyjne

Bank – instytucja systemu pieniężno-kredytowego

pośredniczące w obiegu pieniądza w gospodarce

narodowej; operuje powierzonymi (cudzymi) środkami

w celu pomnażania ich wartości. w celu pomnażania ich wartości.

Wynik finansowy przedsiębiorstwa:

Stanowi różnicę między przychodami ze sprzedaży w danym okresie, a kosztami poniesionymi w celu uzyskania tych przychodów.

Sposób ustalania wyniku finansowego:

Przychody ze sprzedaży produktów

(-) koszty uzyskania przychodów

(=) wynik finansowy brutto

(-) podatek od dochodu (jeżeli wynik jest dodatni)

(=) wynik finansowy netto

W działalności przedsiębiorstwa mogą istnieć dwie sytuacje:

I sytuacja II sytuacja

• Przychody są wyższe od kosztów ich uzyskania, wówczas wynik finansowy jest dodatni i stanowi zysk przedsiębiorstwa.

• Przychody są mniejsze od kosztów, poniesionych w celu ich uzyskania i wówczas wynik finansowy jest ujemny, czyli stanowi stratę.

Teoria kosztów

Koszty produkcji określa się jako wartość nakładów czynników produkcji zużytych w procesie produkcji.

CZYNNIKI PRODUKCJI CZYNNIKI PRODUKCJI

STAŁESTAŁE CZYNNIKICZYNNIKI PRODUKCJIPRODUKCJI – to czynniki, których ilośćwykorzystywana przez przedsiębiorcę nie zmienia się wkrótkim okresie, bez względu na wielkość produkcji

ZMIENNEZMIENNE CZYNNIKICZYNNIKI PRODUKCJIPRODUKCJI to takie, których ilośćZMIENNEZMIENNE CZYNNIKICZYNNIKI PRODUKCJIPRODUKCJI to takie, których ilośćangażowana przez producenta zależy od wielkościprodukcji (np. surowce, materiały, energia, liczbapracowników etc.). W krótkim okresie nakłady tylkoniektórych czynników wytwórczych mogą być zmieniane,w długim zaś - wszystkich

KRÓTKI I DŁUGI OKRES W KRÓTKI I DŁUGI OKRES W DZIAŁALNOŚCI PRZEDSIĘBIORSTWADZIAŁALNOŚCI PRZEDSIĘBIORSTWA

KRÓTKIKRÓTKI OKRESOKRES – to taki przedział czasu, w którymrozmiary przedsiębiorstwa uznaje się za stałe. Firma niema możliwości swobodnego kształtowania w procesieprodukcji nakładów wszystkich czynników wytwórczych,przez co nie może realizować nowych projektówinwestycyjnych. Ponadto dysponuje określoną, niezmiennąinwestycyjnych. Ponadto dysponuje określoną, niezmiennątechniką wytwarzania

DŁUGIDŁUGI OKRESOKRES – to czas niezbędny dla pełnegodostosowania się przedsiębiorstwa do zmieniających sięwarunków rynkowych. W okresie tym firma może zmieniaćnakłady wszystkich czynników produkcji, zastosować nowątechnikę wytwarzania oraz inwestować

Biorąc pod uwagę powiązania kosztów z rozmiarami produkcji koszty dzielimy na stałe i zmienne.stałe i zmienne.

KOSZTY W KRÓTKIM OKRESIEKOSZTY W KRÓTKIM OKRESIE

W krótkim okresie wyróżniamy:

KosztyKoszty stałestałe ((KSKS))–– są to koszty niezależne od rozmiarówprodukcji (P) (amortyzacja, koszty zakupu lub dzierżawyziemi i innego majątku, odsetki od kredytów, składkiubezpieczeniowe); nawet gdy P = 0 przedsiębiorstwo ponosikoszty, np. opłaty czynszowe, leasingowe, koszty ochronykoszty, np. opłaty czynszowe, leasingowe, koszty ochronyi konserwacji urządzeń, abonamenty itp.)

KosztyKoszty zmiennezmienne ((KZKZ)) – pozostają w bezpośrednim związkuz rozmiarami produkcji (płace, wydatki na zakup surowców,półfabrykatów, paliw, opłaty za energię); rosną onenajczęściej wraz ze wzrostem produkcji , początkowo mniejniż proporcjonalnie, potem więcej niż proporcjonalnie (prawoprawomalejącychmalejących przychodówprzychodów krańcowychkrańcowych)

KOSZTY W KRÓTKIM OKRESIE c.d.KOSZTY W KRÓTKIM OKRESIE c.d.

KosztyKoszty całkowitecałkowite ((KCKC)) –– toto sumasuma kosztówkosztów stałychstałychii zmiennychzmiennych;; inaczejinaczej jestjest toto pieniężnapieniężna formaforma nakładównakładówczynnikówczynników produkcjiprodukcji zużytychzużytych dodo wytworzeniawytworzenia pewnejpewnejilościilości dobradobra PpPp –– pracypracy,, PzPz –– ziemiziemi,, PkPk –– kapitałukapitału..

KC = KS + KZKC = KS + KZ

Funkcja kosztu stałegoFunkcja kosztu stałego

kosztykoszty

Całkowite koszty stałeCałkowite koszty stałe = liczba jednostek użytych = liczba jednostek użytych stałychstałych czynników produkcji czynników produkcji

XX

cena tych czynnikówcena tych czynników

KsKs

produkcjaprodukcja

Funkcja kosztów całkowitych i zmiennychFunkcja kosztów całkowitych i zmiennych

Całkowite koszty zmienneCałkowite koszty zmienne = liczba jednostek użytych zmiennych czynników = liczba jednostek użytych zmiennych czynników produkcji produkcji

XX

cena tych czynnikówcena tych czynników

Ks + Kz

Kz

koszty

KzC2

C1

produkcja

B2

B1

A

0 D

Ks

PRZYKŁADPRZYKŁAD

Produkcja(ilość/tydzień)

Koszt całkowity(EURO/tydzień)

0 10

1 25

2 36

3 443 44

4 51

5 59

6 69

7 81

8 95

9 111

10 129

100

120

140

Całkowity koszt produkcjiCałkowity koszt produkcji

0

20

40

60

80

1 3 5 7 9 11

produkcja

ko

szt

całkowitykoszt produkcji

WNIOSEKWNIOSEK

Maksymalizacja zysku nie jest równomiernaz maksymalizacją utargu,

Przedsiębiorstwo obliczając zyski dla każdychmożliwych rozmiarów produkcji musi dysponowaćmożliwych rozmiarów produkcji musi dysponowaćinformacją o wysokości przychodów i kosztów dlaróżnych rozmiarów produkcji,

Na tej podstawie oblicza zyski i wybiera wielkośćprodukcji pozwalającej zmaksymalizowaćzmaksymalizować całkowitycałkowityzyskzysk ekonomicznyekonomiczny..

UTARG CAŁKOWITYUTARG CAŁKOWITY

UTARG CAŁKOWITYUTARG CAŁKOWITY (przychód całkowity) jest to wartość dóbr sprzedanych przez przedsiębiorstwo w określonym okresie

Utarg całkowity (przychód całkowity) = cena dobra x ilość Utarg całkowity (przychód całkowity) = cena dobra x ilość sprzedanego dobrasprzedanego dobra

Produkcja(ilość/tydzień)

Cena za jednostkęUtarg całkowity(cena x ilość)EURO/tydzień

Koszt całkowity(EURO/tydzień)

Zysk (utarg całkowity –

koszt całkowity)

0 - 0 10 -10

1 21 21 25 - 4

2 20 40 36 4

3 19 57 44 13

Utarg, koszty i zyskiUtarg, koszty i zyski

4 18 72 51 21

5 17 85 59 26

66 1616 9696 6969 2727

7 15 105 81 24

8 14 112 95 17

9 13 117 111 6

10 12 120 129 -9

KOSZT KRAŃCOWYKOSZT KRAŃCOWY

KOSZT KRAŃCOWYKOSZT KRAŃCOWY – jest to wzrost kosztów całkowitych wywołany wzrostem produkcji o jednostkę

Produkcja(ilość/tydzień)

Koszt całkowity(EURO/tydzień)

0 10

1 25

2 36

1515

11112 36

3 44

4 51

5 59

6 69

7 81

8 95

9 111

10 129

88

77

88

1010

1212

1414

1616

1818

Koszt krańcowy Koszt krańcowy (EURO/tydzień)(EURO/tydzień)

12

14

16

18

0

2

4

6

8

10koszt

krańcowy

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11

Produkcja

WNIOSEK

Przy małych rozmiarach produkcji przedsiębiorstwowykorzystuje proste metody wytwarzania. Przy większejskali produkcji opłacalne staje się zastosowanie bardziejskomplikowanych, nowoczesnych maszyn, któreumożliwiają obniżanie kosztów wytwarzania dodatkowychjednostek.jednostek.

Automatyczne linie produkcyjne pozwalają wytwarzaćdodatkowe jednostki taniej ale są bardzo drogie przyniewielkiej skali produkcji. Przy dalszym wzroście produkcjipojawiają się jednak trudności z zarządzaniem dużymprzedsiębiorstwem. Kolejne przyrosty produkcji stają sięcoraz droższe i koszty krańcowe zwiększają się.

UTARG KRAŃCOWYUTARG KRAŃCOWY

UTARG KRAŃCOWYUTARG KRAŃCOWY jest to wzrost utargu całkowitego wywołany zwiększeniem produkcji o jednostkę

Wielkość utargu całkowitego i krańcowego zależy od kształtowania się popytu popytu na produkty danego

WSEI

kształtowania się popytu popytu na produkty danego przedsiębiorstwa

0,4

0,5

Krzywa popytu na czekoladęKrzywa popytu na czekoladę

cenacena

0

0,1

0,2

0,3

0,4

0 40 80 120 160 200

krzywa popytu naczekoladę

zapotrzebowaniezapotrzebowanie

PRAWO POPYTUPRAWO POPYTU

Wzrost ceny danego dobra lub usługi powodujespadek ilości nabywanej tego dobra lub usługi (ceterisparibus).

Spadek ceny danego dobra lub usługi powodujeSpadek ceny danego dobra lub usługi powodujewzrost ilości nabywanej tego dobra lub usługi (ceterisparibus).

Graficznym wyrazem działania popytu jest ruch wzdłużkrzywej popytu

Produkcja(ilość/tydzień)

Cena za jednostkęUtarg całkowity(cena x ilość)EURO/tydzień

0 - 0

1 21 21

2 20 40

2121

1919

1717

UTARG KRAŃCOWYUTARG KRAŃCOWY

2 20 40

3 19 57

4 18 72

5 17 85

66 1616 9696

7 15 105

8 14 112

9 13 117

10 12 120

1717

1515

1111

1313

99

77

55

33

Utarg krańcowy Utarg krańcowy (EURO / tydzień)(EURO / tydzień)

Zmiana utargu krańcowego wraz ze zmianą wielkości produkcji

UtargUtarg krańcowykrańcowy = zmiana utargu całkowitego zesprzedaży dodatkowej jednostki.

WSEI

Wzrost sprzedaży obniżka ceny

Sprzedaż każdej dodatkowej jednostki powodujeobniżkę ceny, po jakiej można sprzedać wszystkiepoprzednio wyprodukowane jednostki .

WNIOSEK

Jeżeli utarg krańcowy przewyższa koszt krańcowy to zwiększenie produkcji o jednostkę będzie oznaczało wzrost zysków

Produkcja(ilość/tydzień)

Utarg krańcowy Koszt krańcowyUtarg krańcowy

minus koszt krańcowy

Decyzja o wielkości produkcji

0 21 15 6 Zwiększyć

1 19 11 8 Zwiększyć1 19 11 8 Zwiększyć

2 17 8 9 Zwiększyć

3 15 7 8 Zwiększyć

4 13 8 5 Zwiększyć

5 11 10 1 Zwiększyć

66 99 1212 --33 ZmniejszyćZmniejszyć

7 7 14 - 7 ZmniejszyćZmniejszyć

8 5 16 -11 ZmniejszyćZmniejszyć

9 3 18 -15 ZmniejszyćZmniejszyć

10

15

20

25k

os

zt k

rań

co

wy, u

targ

kra

ńc

ow

y

EE

0

5

10

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

Produkcja

ko

szt

kra

ńco

wy, u

targ

kra

ńc

ow

y

linia utargu krańcowego krzywa kosztów krańcowych

EEE E -- zysk zysk

maksymalnymaksymalny

15

20

25ko

szt

kra

ńco

wy, u

targ

kra

ńco

wy

E’E’

Wzrost Wzrost kosztów kosztów czynnika czynnika produkcji produkcji powoduje powoduje

spadek spadek

0

5

10

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

produkcja

ko

szt

kra

ńco

wy, u

targ

kra

ńco

wy

Uk Kk Kk'

E’E’EE

spadek spadek produkcjiprodukcji

15

20

25

ko

szt

kra

ńco

wy, u

targ

kra

ńco

wy

Wzrost utargu Wzrost utargu krańcowego na skutek krańcowego na skutek

wzrostu popytu na wzrostu popytu na E’’E’’

0

5

10

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

produkcja

ko

szt

kra

ńco

wy, u

targ

kra

ńco

wy

Uk Kk Uk'

wzrostu popytu na wzrostu popytu na dobro przedsiębiorstwa dobro przedsiębiorstwa

(spowodowany np. (spowodowany np. wzrostem liczby wzrostem liczby

klientów) spowoduje klientów) spowoduje wzrost produkcjiwzrost produkcji

E’’E’’EE

KOSZT PRZECIĘTNY

Koszt przeciętny całkowityKoszt przeciętny całkowity – to koszt wytworzenia jednostki produktu, powstały w wyniku podzielenia kosztu całkowitego przez produkt całkowity (Kc / Pc)

Koszt przeciętny stałyKoszt przeciętny stały – to koszt stały przypadający na jednostkę produktu. Oblicza się go dzieląc wielkość kosztu stałego przez produktu. Oblicza się go dzieląc wielkość kosztu stałego przez rozmiary produkcji całkowitej (Ks / Pc)

Koszt przeciętny zmiennyKoszt przeciętny zmienny – to koszt zmienny przypadający na jednostkę produktu. Stanowi go iloraz kosztu zmiennego przez całkowitą wielkość produkcji (Kz / Pc)

koszty

Funkcja przeciętnego kosztu stałego

•• Większa produkcyjność oznacza Większa produkcyjność oznacza niższe koszty, bo produkcyjność niższe koszty, bo produkcyjność przeciętna mówi jaka wielkość przeciętna mówi jaka wielkość produkcji przypada na jednostkę produkcji przypada na jednostkę nakładu czynnika wytwórczego.nakładu czynnika wytwórczego.

•• Wyższa cena czynników oznacza Wyższa cena czynników oznacza wyższe koszty przeciętnewyższe koszty przeciętne

Ks

P

produkcja

Kc

KzE1

E

koszty

Miarą kosztów przeciętnych jest Miarą kosztów przeciętnych jest tanges kąta utworzonego przez oś tanges kąta utworzonego przez oś odciętych z półprostą łączącą odciętych z półprostą łączącą odpowiednie punkty na krzywej odpowiednie punkty na krzywej kosztów całkowitych ( i zmiennych ) kosztów całkowitych ( i zmiennych ) z początkiem układu współrzędnych.z początkiem układu współrzędnych.

E

produkcja

A

0

Kc

Kz

P

P

Najmniejsze koszty przeciętne Najmniejsze koszty przeciętne otrzymujemy prowadząc otrzymujemy prowadząc styczną z początku układu styczną z początku układu współrzędnych do krzywej współrzędnych do krzywej kosztów zmiennych i kosztów zmiennych i całkowitych całkowitych –– punkt E i E1punkt E i E1

tgtg

DD D’D’

Przeciętny koszt całkowity wyżej osiąga swoje minimum niż przeciętny koszt zmienny,

Odległość między minimum kosztów przeciętnych całkowitych a minimum przeciętnych kosztów całkowitych a minimum przeciętnych kosztów zmiennych zależy od wielkości przeciętnych kosztów stałych, przypadających na jednostkę produktu,

Im większy jest udział kosztów stałych w całości kosztów produkcji, tym odległość między minimum kosztów przeciętnych całkowitych a minimum kosztów przeciętnych zmiennych jest większa.

Koszty przeciętne i krańcowe

Kc

Kz

E1

E

koszty

Kk

C2

C1

Miarą kosztów krańcowych jest Miarą kosztów krańcowych jest tanges kąta utworzonego przez tanges kąta utworzonego przez

styczną do krzywej kosztów styczną do krzywej kosztów całkowitych i oś odciętychcałkowitych i oś odciętych

produkcja

A

0

Kk

Kc

P

C1

Q

Q Q –– optymalna wielkość produkcji (w sensie technicznym) wytwarzana przy optymalna wielkość produkcji (w sensie technicznym) wytwarzana przy najniższym koszcie jednostkowymnajniższym koszcie jednostkowym

Dodatkowo…..

KOSZT ALTERNATYWNY KOSZT ALTERNATYWNY ––koszt utraconych możliwościkoszt utraconych możliwości

Jest to suma dochodów utraconych w wynikuniewykorzystania posiadanych zasobów (pracyi kapitału) w najlepszy z istniejących, alternatywnychzastosowań

Koszt księgowy (ujęcie rachunkowe)Koszt księgowy (ujęcie rachunkowe)

Są to wszystkie wydatki pieniężne zaewidencjonowane jako faktycznie poniesione przez przedsiębiorstwo w danym okresie w celu uzyskania przychodu.

W ujęciu rachunkowym pomija się koszt pracy koszt pracy W ujęciu rachunkowym pomija się koszt pracy koszt pracy właścicielawłaściciela i koszt alternatywny zaangażowania koszt alternatywny zaangażowania kapitału finansowego.kapitału finansowego.

Zysk nadzwyczajnyZysk nadzwyczajny

Gdy po potrąceniu kosztu alternatywnego firma wykazujezysk, mamy do czynienia z zyskiem nadzwyczajnym

ZYSK NADZWYCZAJNY – jest to zysk przekraczającydochód, który właściciel przedsiębiorstwa mógłby otrzymaćw postaci odsetek, pożyczając swój kapitał wedługrynkowej stopy procentowejrynkowej stopy procentowej

Zysk nadzwyczajny jest prawidłowym wskaźnikiemrzeczywistej efektywności wykorzystania środkówfinansowych, zaangażowanych przez właścicieli wokreśloną działalność gospodarczą. To zysk nadzwyczajnya nie zysk w ujęciu księgowym jest bodźcem skłaniającymdo angażowania kapitału w dane przedsięwzięcie

MAKSYMALIZACJA ZYSKUMAKSYMALIZACJA ZYSKU

MAKSYMALIZACJAMAKSYMALIZACJA ZYSKUZYSKU – jest głównym celem działaniaprzedsiębiorstwa. Zysk powstaje w wyniku pomniejszeniautargu całkowitego o koszt całkowity.

UTARGUTARG CAŁKOWITYCAŁKOWITY (przychód całkowity) jest to wartośćUTARGUTARG CAŁKOWITYCAŁKOWITY (przychód całkowity) jest to wartośćdóbr sprzedanych przez przedsiębiorstwo w określonymokresie

KOSZTKOSZT CAŁKOWITYCAŁKOWITY jest to wartość czynników produkcjizużytych w tym okresie

DZIĘKUJĘDZIĘKUJĘ