Public Disclosure Authorized - World Bank...investicijama nakon Dejtonskog sporazuma. Taj Zakon je donešen na državnom nivou 18. maja 1999.g. Drugi projekat, završen u septembru

35685

Pub

lic D

iscl

osur

e A

utho

rized

Pub

lic D

iscl

osur

e A

utho

rized

Pub

lic D

iscl

osur

e A

utho

rized

Pub

lic D

iscl

osur

e A

utho

rized

Pub

lic D

iscl

osur

e A

utho

rized

Pub

lic D

iscl

osur

e A

utho

rized

Pub

lic D

iscl

osur

e A

utho

rized

Pub

lic D

iscl

osur

e A

utho

rized

Izvještaj o administrativnim i regulatornim troškovima poslovanja u opštini Gradiška

2

Sadržaj

IZVRŠNI SAŽETAK ............................................................................................... 4

UVOD....................................................................................................................... 5

PARTNERI NA PROJEKTU........................................................................................ 5 Opština Gradiška ............................................................................................ 5 SEED................................................................................................................ 6 FIAS ................................................................................................................. 6

ADMINISTRATIVNE PROCEDURE I POSLOVNO OKRUŽENJE NA LOKALNOM NIVOU ..... 7 NA�IN RJEŠAVANJA PROBLEMA.............................................................................. 8 GRADIŠKA – LOKACIJA ZA BAVLJENJE PREDUZETNIŠTVOM ..................................... 9

KOMERCIJALNO-PRAVNI OKVIR ZA INVESTIRANJE U OPŠTINU GRADIŠKA ........................................................................................................... 10

UVOD .................................................................................................................. 10 OPŠTINSKA STRUKTURA ...................................................................................... 12 STRUKTURA BIZNISA ............................................................................................ 13

Doma�i ........................................................................................................... 13 Strani .............................................................................................................. 13

SUDOVI................................................................................................................ 13 KORUPCIJA .......................................................................................................... 13

REGISTRACIJA PREDUZE�A I DOZVOLE .................................................... 14

UVOD .................................................................................................................. 14 PROCEDURE ZA USPOSTAVLJANJE PRIVREDNOG SUBJEKTA ................................. 14

Samostalna radnja/zanat u Gradiškoj ......................................................... 14 Društvo s ograni�enom odgovornoš�u na podru�ju opštine Gradiška .... 15 Postupak registracije preduze�a ................................................................. 16

PROBLEMI VEZANI ZA REGISTRACIJU PREDUZE�A ................................................ 18 LICENCE I ODOBRENJA......................................................................................... 18

Dozvola za rad .............................................................................................. 18 Upotrebna dozvola za korištenje poslovnog prostora ............................... 18

PREPORUKE ........................................................................................................ 19

LOCIRANJE PREDUZE�A I GRADNJA OBJEKTA....................................... 20

UVOD .................................................................................................................. 20 OBLAST URBANIZACIJE GRADA............................................................................. 21 VLASNIŠTVO NAD ZEMLJIŠTEM I ADMINISTRACIJA ................................................. 22 LOCIRANJE .......................................................................................................... 22 IZGRADNJA .......................................................................................................... 24

ZAPOŠLJAVANJE .............................................................................................. 27

DOMA�A RADNA SNAGA ....................................................................................... 27 Analiza ........................................................................................................... 27 Preporuke ...................................................................................................... 29

POSLOVANJE ..................................................................................................... 30

UVOD .................................................................................................................. 30 PORESKI SISTEM.................................................................................................. 30


3

CARINA I CARINSKA UPRAVA ................................................................................ 32 INSPEKCIJE .......................................................................................................... 34

SPECIFI�NOSTI DRVNOG SEKTORA ............................................................ 36

UVOD .................................................................................................................. 36

ZAKLJU�CI .......................................................................................................... 39

DODATAK 1. ........................................................................................................ 41

KLASIFIKACIJA I BROJ REGISTROVANIH PREDUZE�A U OPŠTINI GRADIŠKA (IZVOR: STATISTI�KI ZAVOD REPUBLIKE SRPSKE, 2004) ................................................. 41

DODATAK 2. ........................................................................................................ 42

ZAPOSLENOST U BIH, RS I OPŠTINI GRADIŠKA ................................................... 42 STRUKTURA ZAPOSLENIH OPŠTINE GRADIŠKA PREMA DJELATNOSTIMA ............... 42 NEZAPOSLENI U OPŠTINI GRADIŠKA..................................................................... 42

DODATAK 3. ........................................................................................................ 43

VODI�I ZA ADMINISTRATIVNE PROCEDURE IZRA�ENI U OPŠTINI GRADIŠKA ........... 43

DODATAK 4. ........................................................................................................ 44

SASTANCI FOKUS GRUPA I NJIHOVI U�ESNICI ....................................................... 44

DODATAK 5. ........................................................................................................ 45

FEEDBACK FOKUS GRUPE PRIVATNOG SEKTORA – 06. 12. 2004.G..................... 45 LISTA U�ESNIKA OKRUGLOG STOLA 06. 12. 2004.G. U ZGRADI SO GRADIŠKA: .. 46


4

IZVRŠNI SAŽETAK Predstavljeni izvještaj o postoje�im administrativnim preprekama na podru�ju opštine Gradiška, odnosno analiza investicijske klime u opštini, se odvijao u partnerstvu izme�u opštine Gradiška, FIAS-a (Savjetodavna agencija za strana ulaganja Svjetske banke) i SEED-a (Program za razvoj preduze�a u Jugoisto�noj Evropi), koji je pod upravom Me�unarodne finansijske korporacije – IFC. Koordinacija opštinskih i republi�kih vlasti �ini klju�nu ko�nicu u regulatornom smislu, tj. dolazi do multiplikacije administrativnih zahtjeva, razli�itosti tuma�enja i primjenjivanja propisa. Nejasno�a i �este izmjene propisa otežavaju poslovanje i predvidivost poslovnog okruženja postaje problemati�na, što se odnosi na regulative svih nivoa vlasti. Problemi su posebno izraženi u procedurama izdavanja dozvola i inspekcijskih kontrola privrednih subjekata, bilo zbog pitanja transparentnosti ili vezanih troškova za preduze�a. Do uspostavljanja novog sistema inspekcija, neophodno je izvršiti sistematizaciju rada i kontrole, koordinaciju postoje�ih inspekcija na opštinskom nivou i jasnije izvještavanje i sistematizaciju podataka. Oblasti izgradnje i dogradnje objekata predstavlja najkompleksnije procedure, koje traju najduže i najviše koštaju privrednike. Efikasnosti u rješavanju njihovih zahtjeva i bitno smanjenje naknada za investiranje na podru�ju opštine ( kroz smanjenje vremena i potrebih nov�anih izdataka) u oblasti nekretnina i gra�evinarstva, klju�an su korak za privredni razvoj Gradiške. Iako opština ima tek dio nadležnosti, i može da uti�e tek na jedan segment administrativnih procedura u poslovanju preduze�a, evidentan pomak koji su progresivnije opštine preduzele, demonstrira da je i na lokalnom nivou mogu�e uspostavljati preduzetni�ki ambijent. U tom smislu Gradiška može da preduzme niz mjera, koje �e poslovanje u�initi bržim i lakšim. Ova analiza u svojim zaklju�cima donosi niz preporuka, koje mogu pomo�i opštini da ostvari svoje srednjoro�ne i dugoro�ne razvojne ciljeve. Otvaranje kancelarije ’sve na jednom mjestu’ (One-stop-shop) i dorada proceduralnih vodi�a gra�anima i privredi pojednostavi�e poslovnu registracije. Me�utim, potrebno je oja�ati i statisti�ko pra�enje i obradu podataka o poslovnim subjektima u opštini. Ukratko, kako kroz strateško planiranje, tako i u prakti�noj primjeni planova, mora se obezbjediti strateški i servisno-orjentisan pristup administracije gra�anima i privredi, koji �e kao poreski obveznici nastaviti da finansiraju rad opštine. Opština mora usvojiti svoju Razvojnu strategiju, ali i Akcioni plan, koji �e preporuke iz ovog izvještaja preto�iti u konkretne aktivnosti i prioritete, uz precizna institucionalna zaduženja i vremenske rokove za provo�enje tih aktivnosti. Pored svih nadležnih organa opštine, koristan instrument, posebno u dijalogu sa privatnim sektorom, može predstavljati i novoosnovana Agencija za lokalni razvoj. Ve� od po�etne faze, od kriti�nog je zna�aja uklju�ivanje preduzetnika u izradu Strategije i Akcionog plana, što može pomo�i monitoringu provo�enja takvih dokumenata.


5

UVOD

1. Cilj projekta je izrada izvještaja o postoje�im administrativnim preprekama na podru�ju opštine Gradiška, odnosno analiza investicijske klime u opštini, a odvijao se u partnerstvu izme�u opštine Gradiška, FIAS-a (Savjetodavna agencija za strana ulaganja Svjetske banke) i SEED-a (Program za razvoj preduze�a u Jugoisto�noj Evropi), koji je pod upravom Me�unarodne finansijske korporacije – IFC. Primarni cilj ove analize je pomo� opštini Gradiška u poboljšanju svoje konkurentnosti kao lokacije za ulaganja, kroz smanjenje troškova poslovanja. Takvo smanjenje troškova mogu�e je provesti kroz identifikaciju i ukidanje administrativnih prepreka za ulaganja.

2. U pripremnoj fazi obezbje�eno je partnerstvo SEED-a sa opštinom Gradiška potpisivanjem Partnerskog sporazuma za zajedni�ki program s ciljem podsticanja i poboljšanja konkurentnosti preduze�a drvne industrije u regionu.

3. FIAS obezbje�uje dizajn, metodologiju i nadgledanje provo�enja istraživanja i analitiku podataka, koji se oslanjaju na dosadašnji rad u segmentu administrativnih prepreka na državnom nivou.

4. Aktivnosti su ra�ene na pilot osnovi s ciljem prenosa znanja i vještina na opštinu, doma�e konsultante i SEED kako bi se pojednostavilo pra�enje poslovnog okruženja na lokalnom nivou.

Partneri na projektu

Opština Gradiška

5. Opština Gradiška nalazi se u sjeverozapadnom dijelu Republike Srpske, zahvataju�i Lijev�e polje i Potkozarje, sa površinom od 762 km2.

6. Na podrucju opštine živi oko 62,000 stanovnika, a u samom gradu oko 17,000. Opština ima 69 sela, organizovanih u 54 mjesne zajednice. Gradiška je udaljena 50 km od Banja Luke, od Sarajeva 300 km, od Beograda 280 km, a od Zagreba 130 km.

7. Za obavljanje poslova opštinske uprave u opštini Gradiška osnovana su odjeljenja kao organizacione jedinice i to:

��Odjeljenje za opštu upravu, ��Odjeljenje za privredu i društene djelatnosti, ��Odjeljenje za urbanizam i prostorno planiranje, ��Odjeljenje za finansije, ��Odjeljenje za stambeno-komunalne poslove i ��Odjeljenje za bora�ko-invalidsku zaštitu.

Kao posebna jedinica, osnovana od strane opštine, radi i Agencija za lokalni razvoj Gradiška.


6

8. Na�elnik opštine zastupa i predstavlja opštinu, nosilac je izvršne vlasti i rukovodi opštinskom upravom. Odredbom Zakona o lokalnoj samoupravi, na�elnika opštine biraju gra�ani na opštim neposrednim izborima na period od �etiri godine.

SEED

9. Program za razvoj preduze�a u Jugoisto�noj Evropi – SEED (Southeast Europe Enterprise Development) je petogodišnja inicijativa u vrijednosti od 25 miliona USD, finansirana od strane donatora i pod upravom Me�unarodne finansijske korporacije – IFC (International Finance Corporation), usmjerena na ja�anje malih i srednjih preduze�a (MSP) u regiji. SEED je prisutan u Albaniji, Bosni i Hercegovini, BJR Makedoniji i Srbiji i Crnoj Gori. Jedan od osnovnih zadataka programa je izgradnja tržišta i zadovoljavanje potreba za visoko kvalitetnim uslugama konzaltinga i obuke unutar sektora MSP-a. Od svog za�etka u septembru 2000. godine, SEED nastavlja da usmjerava svoje napore na:

��Pove�anje konkurentnosti MSP-a u regiji, ��Izgradnja tržišta usluga usmjerenih na razvoj biznisa, i ��Poboljšanje poslovnog okruženja za MSP-a.

10. Jedinstven pristup i proizvodi, povezanost sa IFC-om unutar grupacije Svjetske Banke, kao i poznavanje regionalnog tržišta malih i srednjih preduze�a osigurava ostvarenje vizije SEED-a da postane glavni doma�i partner za razvoj privatnog sektora u regiji do 2005. godine.

FIAS 11. Savjetodavna agencija za strana ulaganja (Foreign Investment Advisory Service - FIAS) je obezbijedila pomo� vlastima Bosne i Herzegovine (BiH) u identifikovanju klju�nih elemenata, neophodnih za poboljšanje ambijenta za strane investicije i privla�enje ve�eg broja kvalitetnih stranih ulaganja. U okviru prvog savjetodavnog projekta, FIAS je pružio pomo� pri izradi novog Zakona o stranim investicijama nakon Dejtonskog sporazuma. Taj Zakon je donešen na državnom nivou 18. maja 1999.g. Drugi projekat, završen u septembru 1999.g., pružio je pomo� u razvoju institucionalnog okvira za nacionalnu funkciju promocije investicija i uspostavljanje Agencije za promociju stranih investicija (FIPA) uz financiranje koje je obezbijedila Evropska Unija. 12. U 2001. godini, FIAS je pripremio studiju o Komercijalnom pravnom okviru i administrativnim barijerama za investicije u BiH. Ova studija predstavlja temelj za cijeli niz donatorskih aktivnosti �iji je cilj pružanje pomo�i u oblastima analiziranim od strane FIAS-a, uklju�uju�i registracije poslovnih subjekata. U 2002. godini, FIAS je zapo�eo pilot projekat �iji je cilj pružanje pomo�i vladama u razvoju i implementaciji akcionog plana za reforme. 13. FIAS trenutno pruža pomo� u implementaciji odre�enih aspekata reforme administrativnih barijera kroz:

��Izradu preporuka za ja�anje kapaciteta državne vlasti i vlada entiteta da razviju, implementiraju i kontrolišu elemente reforme poslovnog okruženja, na kontinuiranoj osnovi;

��Implementaciju alata za kontrolu poslovnog unapre�enja; i


7

��Potsticanje dijlaloga izme�u javog i privatnog sektora u cilju podrške efektivnog procesa reformi.

Administrativne procedure i poslovno okruženje na lokalnom nivou 14. Svako pravno lice ili fizi�ko lice, koje tek zapo�inje poslovnu registraciju, mora da pro�e �itav niz procedura u nastojanju da zapo�ne poslovanje, da tržišno posluje i da na kraju životnog ciklusa likvidira preduze�e. U takvom ciklusu, koji se dijeli na tri osnovne komponente:

��ulazak na tržište; ��poslovanje (operacije); i ��izlazak s tržišta,

pravna lica nailaze na brojne birokratske postupke u cilju ostvarivanja nekog prava ili mogu�nosti. Ovaj izvještaj se bavi takvim administrativnim procedurama, fokusiraju�i se prije svega na lokalni nivo, odnosno administrativne procedure na koje preduze�e nailazi u svom poslovanju u okviru opštine Gradiška. 15. Da li je administrativnih procedura jako mnogo, da li su kompleksne, preklapaju�e i teško razumljive, determiniše i poslovno okruženje nekog regiona ili zemlje. Povoljno poslovno okruženje, odnosno investicijska klima, važi u onim sredinama gdje je birokratija svedena na minimum; broj procedura i vrijeme potrebno za njihovo obavljanje ne predstavljaju nikakvu bitnu prepreku poslovanju i preduze�e se može posvetiti tržištu, a ne administrativnim zahtjevima. 16. Me�utim, poslovna klima se može mjeriti kako na nacionalnom, tako i na lokalnom nivou. U svim zemljama regiona, pa tako i u BiH, postoje opštine koje su prepoznale takva tržišna pravila igre i uslužno se orjentisale – s ciljem pridobijanja što više klijenata, tj. registrovanih subjekata koji pozitivno posluju na podru�ju te opštine. Za razliku od progresivnih mjesta, neke druge opštine su zakomplikovale administrativne zahtjeve, nije dovoljno transparentno tj. jasno na koji na�in im se može udovoljiti i svaka procedura zahtjeva jako mnogo vremena i taksi koje se pla�aju da bi se taj birokratski korak obavio. 17. Po�etkom ove dekade krenula je i izvjesna utakmica izme�u opština u BiH, gdje jedna drugoj nastoje prevu�i poslovne klijente na svoje podru�je, nude�i povoljnije uslove. Primjeri su Laktaši, iz kojih posluju preduze�a orjentisana na Banja Luku, ili npr. Grada�ac, u koji se smještaju firme koje opslužuju kako Tuzlu u FBiH, tako i Modri�u u RS. Veoma je impresivan napredak koji su te opštine postigle, zadovoljstvo njihovih klijenata i gra�ana uopšte radom lokalne uprave. U takvim mjestima se �ak gra�ani i privreda odlu�uju da sami finansiraju izgradnju nove infrastrukture, jer imaju puno povjerenje u lokalne vlasti, pa se napredak i rast opštine odvija i mnogo brže, nego samim oslanjanjem na budžetska sredstva. Priliv po osnovu poreza, renti i taksi, kao i eventualnim samodoprinosima, izdigli su ove lokalne zajednice na puno viši stepen razvoja, nego ve�ina ostalih u zemlji.


8

Na�in rješavanja problema 18. U cilju da sugestijama pomogne opštini Gradiška, da svoje procedure i postupke naprijedi i u�ini ih prihvatljivijim za sva pravna lica koja posluju na njenoj teritoriji, a samim tim i gra�anima Gradiške, SEED i FIAS su problemu prišli iz više aspekata.

a. Analizirane se postoje�e procedure i vodi�i za klijente, koje je opština pripremila (spisak vodi�a/procedura naveden u Dodatku 3 ovog izvještaja).

b. Organizovane su dvije fokus grupe: i. sa zaposlenima u opštini, koji rade na procesuiranju

administrativnih postupaka; i ii. sa privrednicima opštine Gradiška, koji su o istim procedurama

pri�ali iz svog ugla (spisak o�esnika obje fokus grupe, nalazi se u Dodatku 4 ovog izvještaja).

c. Izvršeno je istraživanje administrativnih i regulatornih troškova (ARCS) na uzorku od preko 50 preduze�a na teritoriji opštine Gradiška, da bi se dobio relevantan presjek svih segmenata poslovanja.

19. Na osnovu svega prikupljenog, ekspertski tim SEED-a i FIAS-a je pripremio ovaj izvještaj, u kojem dokumentuje procedure registracije i poslovanja, te navodi svoje nalaze i preporuke za njihovo poboljšanje. 20. Opština je detaljno obradila 15 procedura za koje je odštampala vodi�e gra�anima, sa preciznim uputstvima na koji na�in i u kojim kancelarijama upravne zgrade se te procedure mogu obaviti, te šta je sve neophodno dostaviti od dokumentacije. Samo 4 vodi�a su opšte prirode i ne odnose se na privredu, dok ih je 11 u direktnoj ili indirektnoj vezi s poslovanjem i investicijskom klimom. Vodi�i su publikovani za procedure u slijede�im odjeljenjima lokalne uprave:

��Mati�na služba i šalterske usluge (Odjeljenje za opštu upravu) ��Odjeljenje za privredu i društvene djelatnosti ��Odjeljenje za prostorno ure�enje ��Ostvarivanje bora�ko-invalidskih prava ��Urbanisti�ko-gra�evinska inspekcija ��Odjeljenje za stambeno-komunalne poslove ��Odjeljenje za bora�ko-invalidsku zaštitu ��Odjeljenje za opštu upravu

21. Fokus grupe su organizovane u zgradi opštine po�etkom juna 2004.g. Prva je uklju�ivala 10 opštinskih radnika ili funkcionera, a druga 10 rukovodioca preduze�a. U oba slu�aja, u�esnicima je zadato 36 razli�itih tema za diskusiju iz slijede�ih oblasti:

��Regulativa i licensiranje ��Transparentnost i vladavina prava ��Zemljište i infrastruktura ��Poslovanje ��Poslovna podrška.


9

22. U�esnici su ocjenjivali intenzitet problema i dinamiku, tj. da li se isti po�inje rješavati ili se stanje pogoršava i koliko. 23. Istraživanje administrativnih i regulatornih troškova je provedeno u 54 preduze�a, a kona�no je procesuirano 50 upitnika. Oni obuhvataju 30, ve�inom kompleksnih pitanja, analiziraju�i pritom sljede�e:

��Opšti podaci o ispitaniku ��Regulatorne oblasti uopšte ��Registracija preduze�a ��Dozvole ��Nekretnine i gra�evinarstvo ��Carinjenje robe ��Radni odnosi i regulativa ��Inspekcije ��Poreska administracija.

24. Na njih su ispitanici odgovarali sa razli�itim kvalitetom informacija. Neke firme imaju više podataka u odre�enim segmentima poslovanja i prema tome �eš�e susrete sa pojedinim administrativnim procedurama. Druge koriste posrednike za obavljanje nekih radnji, pa imaju samo minimum informacija o troškovima vezanim za porcedure. Me�utim i u takvim uslovima, uzorak je bio dovoljno širok da ponudi veoma relevantne parametre o poslovanju na teritoriju opštine Gradiška.

Gradiška – lokacija za bavljenje preduzetništvom

25. Gradiška je locirana na nadmorskoj visini od 92 m, plodna lijev�anska ravnica je na prosje�noj nadmorskoj visini od 110 m, a pojedina sela u brdskom podru�ju i do 300 m. Putnu mrežu �ini 700 km lokalnih puteva te 90 km magistralnih puteva, koji preko Gradiške vode prema isto�nom dijelu Republike Srpske i Banja Luci, a na sjever prema Srednjoj i Zapadnoj Evropi. Rijekom Savom na sjeveru u dužini od preko 30 km granici se sa Republikom Hrvatskom, opštinama Novska, Oku�ani, Stara Gradiška i Nova Gradiška, sa isto�ne strane sa opštinom Srbac, sa juga najvecim dijelom sa Laktašima i djelimicno sa gradom Banja Luka, a sa zapada i jugozapada kozarsko-dubi�kom i prijedorskom opštinom, što je u smislu saobra�ajne infrastrukture izuzetno atraktivna lokacija.

26. U Gradišci se nalazi i jedan od najzna�ajnijih me�unarodnih grani�nih prelaza u BiH za putni�ki i teretni saobra�aj.

27. Male zanatske radionice, prerastale su u savremene fabrike, a na resursima velikog šumskog bogatstva Kozare i Prosare, te plodnih orani�nih površina Lijev�e polja i Potkozarja, izgra�eni su prera�iva�ki kapaciteti u industriji namještaja, drvnoj, poljoprivrednoj i prehrambenoj industriji. Uporedo su razvijana i preduze�a u ostalim privrednim granama a posebno u metalnoj i tekstilnoj industriji, mašinogradnji, gra�evinarstvu, trgovini te proizvodnji elektro - materijala i plastike.

28. Na podru�ju opštine posluje preko 600 privatnih preduze�a i više od 1.400 privatnih radnji. Ve�ina aktivnosti privatnog sektora usmjerena je na podru�ju trgovine i ugostiteljstva, a manji broj u nekim od proizvodnih djelatnosti.


10

KOMERCIJALNO-PRAVNI OKVIR ZA INVESTIRANJE U OPŠTINU GRADIŠKA

Uvod

29. Poslovanje privrednih subjekata odvija se u ambijentu koji kreiraju država i lokalne samouprave. Ambijent u kojem privredni subjekti obavljaju privrednu djelatnost može biti stimulativan ili destimulativan za njihov rad. 30. U opštini Gradiška privredni ambijent se kreira na tri nivoa:

��državni (nivo BiH) ��entitetski (nivo RS) ��opštinski

31. Prema rezultatima anketiranja privrednih subjekata u opštini Gradiška ocjenu koristan ili veoma koristan za rad državnih službi, dao je mali broj privrednih subjekata:

��18 % ispitanih subjekata je ocijenilo državni nivo kao koristan, ��16 % ispitanika je ocijenilo entitetski nivo kao koristan i ��18 % ispitanika je ocijenilo opštinski nivo kao koristan

32. Dok je izrazito veliki broj privrednih subjekata ocijenio nekorisnim rad državnih službi (ocjena nekoristan i veoma nekoristan)

��52 % ispitanika za državni nivo ��48 % ispitanika za entitetski nivo ��44 % ispitanika za opštinski nivo

33. Iz navedenih pokazatelja rezultata ankete provedene me�u privrednicima Gradiške je više nego o�ito da nisu zadovoljni radom javnih službi. Marginalno je manje kriti�na ocjena data lokalnom nivou, što ipak ukazuje na nešto ve�u dostupnost organa vlasti, nego kada su u pitanju viši nivoi. 34. Me�utim, ipak je za opštinu simptomati�no da 74% ispitanika nije zadovoljno radom opštinske administracije. �ak 30% ispitanih preduze�a smatra da se opština drži neutralno (po strani) u odnosu na privredna dešavanja na teritoriji opštine Gradiška, a �ak 44% ispitanika da su aktivnosti koje preduzima lokalna uprava nekorisne ili veoma nekorisne. 35. Iz gore navedenog se name�e potreba uvo�enja druga�ijeg pristupa lokalne samouprave privrednoj problematici, okretanje prema lokalnom ekonomskom razvoju odnosno potreba aktivnijeg u�eš�a lokalne samouprave u kreiranju privrednog ambijenta u Gradiškoj. Isto bi se moglo posti�i kroz planove prostornog ure�enja koji bi omogu�ili realizaciju tek izra�ene i još neusvojene Strategije razvoja opštine Gradiška, podsticanje formiranja poslovnih udruženja, razvoj partnerstva izme�u privatnog i javnog sektora, redefinisanje politike taksa, podršku radu razvojnoj agenciji kao elementu infrastrukturne podrške razvoju preduzetništva i korištenje drugih instrumenata za podršku lokalnoj ekonomiji.


11

0 20 40 60 80 100

regulative intelektualnesvojine

zapošljavanje stranaca

inflacija

zamjenu stranih valuta

zaštita okoline

carinske regulative

standardi i sertifikati zaproizvode/usluge

registracija novogpreduze�a

dostupnost infrastrukture

nspekcije objekata

dobijanje dozvole za rad

opstinske inspekcije

radne regulative

licna i imovinskasigurnost

organizovanikriminal/mafija

dostupnost zemljišta

praksa monopola

funkcionisanje sudstva

favorizovanje/nepotizam

dobijanje gra�evinskihdozvola

cijena infrastrukturnihusluga

nestabilnost inepredvidljivost

poreske stope

poreskeregulative/administracija

korupcija u javnomsektoru

nelojalna konkurencijasive ekonomije

Velik ilivrlo velikproblem

DA

Grafikon 1 – U�estalost i intenzitet problema iz perspektive preduze�a u Gradišci. Izvor: ARCS, 2004. 36. Gornji grafikon pokazuje koliko je neki od ponu�enih problema zaista prisutan me�u preduze�ima, kao i koliko je komplikovan za rješavanje u slu�aju firmi gdje se pojavljuje. Tako dominiraju pitanja transparentnosti rada javne uprave, nelojalna konkurencija, u�estalost pravnih promjena i ostala pitanja iz domena pravne države. Idu�a grupa problema bavi se licensiranjem i dozvolama, prije svega onim vezanim za izgradnju objekata. I kona�no, izraženi su problemi vezani za poresku upravu i zakonodavstvo, kao i poreskih stopa.


12

Opštinska struktura

Slika 1: Opštinske strukture u Gradišci. Izvor: Statut Opštine Gradiška 37. Za obavljanje privrednih djelatnosti na podru�ju opština Gradiška relevantna su tri opštinska odjeljenja i to:

��Odjeljenje za privredu i društvene djelatnosti u �ijem sastavu su i opštinske inspekcijske službe

��Odjeljenje za prostorno ure�enje ��Odjeljenje za stambeno-komunalne poslove

Rad navedenih odjeljenja je danas usmjeren uglavnom na rješavanje administrativnih zahtjeva preduzetnika. To su odjeljenja koja kroz administrativne procedure rješavaju zahtjeve preduzetnika. Efikasnost njihovog rada i brzina kojom rješavaju zahtjeve preduzetnika su od velikog zna�aja za poslovanje privrednih subjekata. 38. Rad opštinskih odjeljenja �e u narednim periodima biti od velikog zna�aja za ekonomski razvoj opštine Gradiška. U nacrtu Strategije razvoja opštine Gradiška kao implementator brojnih projekata, bitnih za budu�i razvoj opštine, navedena je upravo lokalna uprava. Opština Gradiška �e u narednom periodu trebati obratiti mnogo pažnje razvoju kadrova u lokalnoj upravi koji �e sprovoditi implementaciju definisanih projekata. Bi�e potrebno izna�i pravo institucionalno i tehni�ko rješenje za koordinaciju rada organa opštine sa novoosnovanom Agencijom za lokalni razvoj, koja ima potencijal da bude nosilac dijela razvojnih projekata, ali isklju�ivo u bliskoj saradnji sa organima lokalne uprave, te kao interfejs sa privatnim sektorom. 39. Odjeljenje za privredu �e imati vrlo zna�ajnu ulogu u komuniciranju sa privrednicima i razvoju partnerskih odnosa sa privatnim sektorom i potencijalnim stranim investitorima.

OPŠTINA GRADIŠKA

Skupština opštine Na�elnik opštine

Stru�na služba SO-e Odjeljenje za opštu upravu

Odjeljenje za privredu i društene djelatnosti

Odjeljenje za urbanizam i prostorno planiranje

Odjeljenje za finansije

Odjeljenje za stambeno-komunalne poslove

Odjeljenje za bora�ko-invalidsku zaštitu

Mjesna kancelarija Nova Topola

Mjesna kancelarija Gornji Podgradci

Mjesna kancelarija Bistrica

Mjesna kancelarija Laminci

Mjesna kancelarija Cerovljani

Mjesna kancelarija Turjak


13

40. Odjeljenje za prostorno ure�enje �e u narednim periodima definisati budu�a privredna podru�ja. 41. Odjeljenje za stambeno komunalne poslove �e imati veliki uticaj na predlaganje politika taksa. 42. Rad ovih odjeljenja �e u narednom periodu biti jako bitan jer �e ona i u budu�nosti biti predlaga�i mjera koje �e usvajati SO Gradiška.

Struktura biznisa

Doma�i 43. Prema posljednjim raspoloživim statisti�kim pokazateljima, broj registrovanih preduze�a u opštini je 404, od �ega 13 firmi iz drvno-prera�iva�ke djelatnosti i 4 u proizvodnji namještaja. Dominantna su trgova�ka preduze�a, njih 156 i manji broj u ostalim segmentima proizvodnje. Detalji su navedeni u aneksu 1 ovog dokumenta.

Strani 44. Na teritoriji opština Gradiška nema primjera direktnih stranih ulaganja. Stoga i nizak intenzitet i u�estalost problema vezanih za zapošljavanje strane radne snage, koji su u oba slu�aja minimalni, ne oslikavaju realnost ovoga problema na višim nivoima vlasti.

Sudovi 45. Na podru�ju opštine Gradiška ne postoji okružni sud nadležan za privredne djelatnosti, ve� se sve radnje – od registracije do privrednih sporova i likvidacije – odvijaju na banjalu�kom okružnom sudu. U nastavku teksta dato je više pojedinosti.

Korupcija 46. Uprkos godinama reformi, veoma opsežnim analizama i milijardama dolara me�unarodne pomo�i koje su uložene u poslijeratni razvoj BiH, zemlja se suo�ava sa ozbiljnim izazovima korupcije i veoma slabim i nedjelotvornim institucijama koje trebaju da se bore protiv nje. 47. Potrebno je mnogo više reformi temeljnih institucija, kao što su pravosu�e, tužilaštvo i policija. Zemlja je i pored svega toga postigla izvjestan napredak, koji se više po�inje opažati spolja (npr. kroz Indeks percepcije korupcije kojeg mjeri Transparency International), nego unutar same države. Istraživanja percepcije korupcije koja je sproveo TI BiH su nedavno ukazala na sve manju spremnost gra�ana da nude mito i, u vezi sa tim, na smanjenu tendenciju da se mito zahtjeva u javnim institucijama, dok neke službe �ak bilježe pove�anu stopu povjerenja javnosti. Nešto niža korupcija je na lokalnom nivou vlasti, a viša na entitetskom i državnom.


14

48. Administrativna korupcija obuhvata ve�inu procedura i ustanova sa kojima se susre�u preduze�a u svom poslovanju. Me�utim, kompleksnost i preklapanje nivoa vlasti, nejasno�a nadležnosti, pa samim tim i procedura, multiplikacija birokratije i sl. �ini se da predstavlja ve�i problem, nego sama korupcija unutar institucija. Stoga samo jasno razgrani�enje kompetencija i rad službi po principu supsidijarnosti, tj. da samo jedan nivo obavlja jedan zadatak, može gra�anima ponovo da ulije povjerenje u institucija sistema.

REGISTRACIJA PREDUZE�A I DOZVOLE

Uvod 49. Za poslovanje privrednih subjekata u privatnom vlasništvu na podru�ju opštine Gradiška, klju�na su dva organizaciona oblika:

��samostalna privredna i druga djelatnost u skladu sa odredbama Zakona o zanatsko preduzetni�koj djelatnosti; i

��preduze�e. 50. Prvi oblik traži znatno jednostavniju proceduru registracije, ali i nudi mnogo uži spektar mogu�nosti privre�ivanja. Preduze�e omogu�uje bavljenje svim aktivnostima predvi�enim Zakonom o preduze�ima ("Službeni glasnik Republike Srpske", broj 24/98), ali predvi�a i mnogo kompleksniju registraciju i redovno izvještavanje o poslovanju. Na osnovu Zakona u RS je mogu�e osnovati:

��Javno preduze�e, ��Orta�ko društvo, ��Komanditno društvo, ��Akcionarsko društvo, ��Društvo sa ograni�enom odgovornoš�u.

Procedure za uspostavljanje privrednog subjekta 51. Procedure se dijele na dvije grupacije, zavisno od oblika provrednog subjekta koji se registruje.

Samostalna radnja/zanat u Gradiškoj 52. Fizi�ka lica mogu obavljati samostalne privredne i druge djelatnosti u skladu sa odredbama Zakona o zanatsko preduzetni�koj djelatnosti. Sve samostalne djelatnosti se mogu obavljati kao osnovno i kao dopunsko zanimanje, izuzev djelatnosti javnog prevoza koja se može obavljati samo kao osnovno zanimanje. 53. Odobrenje za osnivanje samostalnih radnji izdaje Odjeljenje za privredu i društvene djelatnosti, odnosno referent za samostalno privre�ivanje, i to za radnje �ije se poslovno sjedište nalazi u poslovnom prostoru na podru�ju opštine Gradiška. Tri su oblika samostalnih radnji:


15

��Trgova�ke radnje ��Ugostiteljska radnje ��Osnivanje zanatske radnje – obavljanje zanatske djelatnosti

54. Odobrenje za bilo koju od njih može dobiti lice koje ispunjava slijede�e uslove:

��da je državljanin RS, odnosno državljanin BiH ��da je punoljetan i da je poslovno sposoban (li�na karta, i uvjerenje o poslovnoj

sposobnosti iz Centra za socijalni rad) ��uvjerenje da mu pravosnažnom odlukom nadležnog organa nije izre�ena mjera

zabrane obavljanja te djelatnosti (uvjerenje Opštinskog suda za prekršaje prema mjestu prebivališta podnosioca zahtjeva, i uvjerenje Centra javne bezbjednosti prema mjestu ro�enja podnosioca zahtjeva)

��da ispunjava uslove opšte zdravstvene sposobnosti i posebne zdravstvene sposobnosti ako je to Zakonom uslovljeno za obavljanje odre�enih djelatnosti (ljekarsko uvjerenje)

��dokaz za poslovni prostor (urbanisti�ka saglasnost, odobrenje za gra�enje, odobrenje za upotrebu poslovnog prostora)

��ugovor o zakupu poslovnog prostora (ako prostor nije vlastiti) ��ako je Zakonom propisana odgovaraju�a stru�na sprema za obavljanje

odre�ene djelatnosti, pored navedenih uslova, podnosilac prijave je dužan priložiti i dokaz da posjeduje odgovaraju�u stru�nu spremu, ili da zaposli lice sa odgovaraju�om stru�nom spremom.

Društvo s ograni�enom odgovornoš�u na podru�ju opštine Gradiška 55. Preduze�e se osniva upisom osniva�kog akta u sudski registar nadležnog suda prema sjedištu preduze�a, odnosno okružnog suda u Banjoj Luci i tada sti�e svojstvo pravnog lica. Poslije registracije u sudu, preduze�e dobija jedinstveni identifikacioni broj u Poreskoj upravi, u mjestu gdje je sjedište preduze�a. 56. Preduze�e može da otpo�ne obavljanje djelatnosti kada nadležni organ lokalne uprave, gdje je sjedište preduze�a, donese rješenje da su ispunjeni uslovi u pogledu tehni�ke opremljenosti, zaštite na radu i zaštite i unapre�ivanja životne sredine, kao i drugi propisani uslovi. 57. Da bi preduze�e moglo poslovati, osim opštinskog rješenja mora imati pe�at, žiro ra�un, mati�ni broj (odre�uje ga Zavod za statistiku RS), kao i carinski broj Uprave carina RS, ukoliko se bavi spoljnotrgovinskim poslovanjem. 58. Minimalni osnovni kapital potreban za osnivanje akcionarskog društva ne može biti manji od 50.000 KM (kod simultanog osnivanja), odnosno 100.000 KM (kod sukcesivnog osnivanja), dok je najmanji nominalni iznos akcije 1 KM. Društvo može osnovati i samo jedno fizi�ko i/ili pravno lice. 59. Minimalni osnovni kapital za osnivanje društva sa ograni�enom odgovornoš�u ne može biti manji od 5.000 KM, a pojedina�ni osniva�ki ulog ne može biti manji od 500 KM. Društvo može osnovati jedno ili više lica.


16

60. Strano fizi�ko lice može u Republici Srpskoj poslovati kao samostalni preduzetnik ako ima radnu dozvolu i ako je registrovao privatno preduzetništvo kod nadležnog opštinskog organa na �ijem podru�ju je sjednište preduzetništva.

Postupak registracije preduze�a 61. Eventualni strani ulaga�, prije registracije kod nadležnog suda, dužan je izvršiti registraciju stranog ulaganja pri Ministarstvu za spoljnu trgovinu i ekonomske odnose BiH – Odjel za spoljnotrgovinske poslove i strane investicije. 62. Prilikom registracije podnosi se:

��Zahtjev za osnivanje preduze�a ��Ukoliko je osniva� preduze�a strano fizi�ko lice - dokument kojim se

potvr�uje identitet stranog ulaga�a (kopija posoša) ��Ukoliko je osniva� preduze�a strano pravno lice - ovjeren izvod iz sudskog

registra ili drugi odgovaraju�i dokument kojim se dokazuje pravni status osniva�a u zemlji porijekla ne stariji od šest mjeseci

��Potvrda identiteta za lica ovlaštena u stranom zastupanju ��Odluka o osnivanju preduze�a (ovjerena kopija) ��Popuniti DSU 1 obrazac (opšti podaci o planiranoj investiciji popunjava se u

Ministarstvu) 63. Potrebni koraci da bi se registrovalo preduze�e kod nadležnog suda su:

��Odluka o osnivanju preduze�a ��Registracija preduze�a pri nadležnom registarskom sudu ��Osniva�ki akt (odluka, ugovor) - ovjeren kod suda ��Prijava sa prilozima 1 - 4 (prazan prilog br. 7) ��Ovjeren potpis lica ovlaštenog za zastupanje ��Ovjerena fotokopija diplome za direktora ��Dokaz o deponovanom osniva�kom ulogu (kod Banke 2.000 KM) ��Sudska taksa 1.600 KM ��Oglas ��Pe�at ��Statitsti�ki broj ��Ra�un u banci ��Poreski broj ��Carinski broj ��Odobrenje od nadležne opštine za obavljanje djelatnosti preduze�a ��U Fondu PIO RS prijaviti preduze�e i zaposlene


17

Red. broj Vrsta ustanove ili lica kome se vrši pla�anje Iznos (KM)

1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10.

Ministarstvo vanjske trgovine i ekonomskih odnosa BiH Registarski opštinski sud Službeni glasnik RS - Oglas osnivanja kompanije, cijena se ra�una po kucanom redu Pe�atoreznica - izrada pe�ata Zavod za statistiku Republike Srpske Ministarstvo finansija - troškovi dobijanja carinskog broja Opštinski inspekcijski organi Advokatski troškovi - ukoliko se angažuje advokat Ostali troškovi - kopiranje, ovjera, sudski prevodilac i sl. UKUPNO

55 1.600

4,5

20-50 50 20

170 1.000-1.500

200 cca 3.700 KM

ili 1.850 � Tabela 1: Rekapitulacija troškova registrovanja preduze�a u stranom vlasništvu. Izvor: Privredna Komora Republike Srpske, www.inecco.net/pkrs, 2004.g. 64. Da bi se pak dobilo odobrenje za rad od opštine, potrebno je priložiti slijede�e dokumente u lokalnoj administraciji:

��Rješenje o upisu preduze�a u sudski registar, sa obrascima od 1-4, ili Odluka o osnivanju preduze�a.

��Izmjena akta o osnivanju preduze�a u pogledu: - uskla�ivanja djelatnosti, - promjene sjedišta, ili - dopune djelatnosti

��Upotrebna dozvola za korištenje poslovnog prostora ��Ugovor o zakupu prostora ��Atest o mjerenju elektroinstalacija (ako je upotrebna dozvola ili prethodno

mjerenje starije od 3 godine) ��Opštinska administrativna taksa u iznosu od 50 KM ��Uplata naknade za komisijski pregled prostora u iznosu od 150 KM ��Dokaz o stru�noj spremi direktora, odnosno dokaz o zaposlenom radniku sa

dokazom o stru�noj spremi ��Rješenje nadležne opštine za sjedište preduze�a, ako se traži rješenje za rad

dijela preduze�a, poslovne jedinice i Odluka direktora o otvaranju poslovne jedinice sa naznakom djelatnosti i rukovodiocem

��Fotokopije saobra�ajnih dozvola, ako se obavlja prevozni�ka djelatnost ��Rješenje nadležnog ministarstva (ako se radi o stranom ulaganju, turisti�koj ili

zdravstvenoj djelatosti). 65. Popunjen zahtjev sa potrebnom dokumentacijom u originalu ili ovjerenim fotokopijama predaje se u prijemnu kacelariju broj 4. Poslije zavo�enja zahjteva u kartoteku pisarnice, predmet prima referent koji utvr�uje da li je dokumentacija uredna i kompletna. Zatim predmet daje komisiji koja izlazi na teren i zapisni�ki utvr�uje ispunjenost uslova u pogledu tehni�ke opremljenosti, zaštite na radu i zaštite i unapre�ivanja životne sredine, kao i drugi propisani uslovi.


18

Problemi vezani za registraciju preduze�a 66. Dok proces registracije samostalne radnje nije ozna�en kao problemati�an, proces registracije preduze�a karakterišu dva klju�na problema. 67. Okružni sud u Banjaluci je postao usko grlo smanjenjem broja sudija koji rade na registraciji poslovnih subjekata. Trenutno samo jedan sudija obavlja te poslove. Registracija se ina�e naj�eš�e prepušta pravnicima, koji su to specijalizovali, pa sam period �ekanja i nije predug, a vezani troškovi opravdavaju ovu soluciju. Ve�ina istaknutih problema vezani su uz ljudsku, a ne pravnu prirodu. 68. Samo 34% preduze�a nije podugovaralo spoljnu stru�nu pomo�, tj. advokata kod osnivanja preduze�a i obavio proces vlastitim naporima. Me�utim, �ak 76% svih ispitanika u ARCS-u izjavljuje da proces registracije nije prepreka za poslovanje, što u potpunosti odgovara informaciji dobivenoj u FIAS-ovom istraživanju ARCS provedeno u �itavoj BiH u aprilu 2002, na uzorku od 100 preduze�a iz RS. Gotovo identi�an procenat (74%) preduzetnika u Gradišci ne vidi niti dobivanje dozvole za rad kao bitnu prepreku.

Licence i odobrenja 69. Najviše se dozvola izdaje na opštinskom ili entitetskom nivou i to 1,5 po subjektu u prosjeku. Kompleksnost njihovog izdavanja i vezani troškovi, nisu se bitnije mijenjali u prethodnih godinu dana. Ipak, dve dozvole prevladavaju kod ispitanika:

��dozvola za rad i ��dozvola za korištenje poslovnog prostora.

Dozvola za rad 70. Svih 50 ispitanika je tražilo dozvolu za otpo�injanje poslovnih aktivnosti, na što je prosje�no potrošilo 27 dana za pripremu dokumentacije, predaju i u �ekanju na izdavanje dozvole. Ovu dozvolu izdaje opština.

Upotrebna dozvola za korištenje poslovnog prostora 71. Procedura za njeno izdavanje predvi�a da ukoliko je poslovni prostor uslov za traženu djelatnost, opštinski referent daje predmet komisiji koja izlazi na teren i koja utvr�uje ispunjenost uslova prostora i opreme. Iako je uzorak odgovora na ovo pitanje malen (10 preduze�a), ukupni zvani�ni izdaci vezani za dobivanje ove dozvole prevazilaze 4.000 KM. Ovo je u bitnoj disproporciji sa zvani�nim podacima koje daje opština o navodnim odnosnim troškovima. Sli�na je situacija i sa zakonskim rokovima, koji nalažu izdavanje dozvole u roku od 15 dana po dostavljanju potpune dokumentacije. me�utim, fokus grupa radnika opštine i sama priznaje da se na ove dozvole može �ekati i do mjesec dana. Podaci dobiveni od opštinara i privrednika se, dakle, u potpunosti preklapaju.


19

72. Postoje me�utim i ekstremne situacije, gdje se na izdavanje upotrebne dozvole �ekalo i do 28 mjeseci (slu�aj lokalne klaone pili�a), pri �emu vlasnik jedne klaone prijavljuje krajnje nejasne zahtjeve iz sfere tehnologije rada, jako skupu proceduru, koja je �ak u dva navrata iziskivala putovanja i dodatne sertifikate iz Beograda (jer nema doma�ih kapaciteta za njihovo izdavanje) i razna dodatna ekološka odobrenja. Licence Dani Troškovi

DA NE Prosje�no trajanje

Broj odgovora

Ukupno sve zvani�ne takse

Broj odgovora

Ukupno pokloni,

mito

Broj odgovora

1. Dozvola za rad 50 0 27 272. Dozvola za korištenje poslovnog prostora 49 1 *28.1

(33.0) 26 4256 10

3. Drugo 6. TOTAL 49.7 35Tabela 2: Izdavanje dozvola za rad i upotrebne dozvole. Izvor: ARCS Gradiška, 2004 73. Ovakvi podaci tako�e nisu odstupali u odnosu na ARCS iz 2002.g. za RS, odnosno nije došlo do pozitivnih pomaka. 74. Postoje i brojne sektorske dozvole. Mnoge od njih su veoma specifi�ne i �esto se pozivaju na ve�i broj zakona, koji mogu biti i me�usobno kontradiktorni. Primjeri za to su veterinarske i poljoprivredne dozvole. Obzirom da zakonski i podzakonski akti ili ne postoje, ili su kontradiktorni, u smislu ispunjavanja uslova za poslovanje, nije jasno koji zakon je 'stariji', odnosno koji ima prevagu u odnosu na drugi. Npr. Zakon o ure�enju prostora i Uredba o sipunjenju uslova za pilane u pravilu ostavljaju opštinu u nedoumici koji zakon slijediti, a nadležna ministarstva tako�e daju konfliktna tuma�enja zakona iz dva razli�ita resora.

Preporuke 75. Kod registracije je klju�no usko grlo u procesu izdavanja upotrebne dozvole i upravo to je segment koji reguliše lokalna vlast. Me�utim, problemi ne leže isklju�ivo u opštinskim organima. 76. Pri registraciji preduze�a, usko grlo je tako�e i Okružni sud u Banoj Luci, koji radi s minimumom kapaciteta, koji ne mogu da opslužuju sve privredne subjekte na ovom, ina�e najvažnijem privrednom regionu Republike Srpske. Jedan sudija ne obavlja samo registracije, ve� se bavi i privrednim sporovima, koji su ionako u procesu reizbora sudija, dostigli iznos do oko 3,000 neriješenih predmeta. Stoga se na odluku suda o registraciji može �ekati i do 42 dana, kako pokazuje ARCS u Gradišci, što je bitan porast u odnosu na 18 dana iz ARCS-a za RS iz 2002.g. 77. Ovi bi problemi mogli biti riješeni novim dizajnom procedure za registraciju preduze�a, koja je po zakonu usvojenom tokom ljeta 2004.g. narmonizovana na prostoru cijele BiH i koja objedinjuje ve�i broj koraka, te registraciju izmješta u posebna odjeljenja sudova, u kojima rade administrativni radnici, a ne sudije. Ovo je predvi�eno projektom DfID-a, britanske Vlade, koja je pomogla upravo


20

uspostavljanje novog procesa registracije poslovnih subjekata (preduze�a), �ine�i ga mnogo jednostavnijim, bržim i jeftinijim. 78. Evidentno je ipak pomankanje preduzetni�ke kulture kod institucija koje rade na registraciji i sertificiranju. Preduze�a uglavnom nailaze na visoko birokratizovane procedure i osoblje koje šalje klijente od jedne do druge kancelarije, na razli�itim razinama vlasti, uz minimum truda da taj posao olakšaju gra�anima internom komunikacijom. 79. S druge strane i sami nivoi vlasti, a posebno na relaciji opština-ministarstva, ne funkcionišu dovoljno dobro. Ministarstva se ne trude da usaglase svoju politiku, što se odražava na rad opštinskih službenika, koji su �esto prepušteni sami sebi u tuma�enju zakona i donošenju odluka u licensiranju. 80. Primje�uje se višak regulative u toj oblasti. Mora do�i do postepenog deregulisanja sertifikacije i harmonizacije me�u ministarstvima. Ovo je me�utim pitanje za rješavanje na višim nivoima vlasti. Procedure koje su propisane za osnivanje preduze�a ili samostalne radnje, prema mišljenju ispitanika, nisu pretjerano komplikovane. Me�utim, mnogo je važnije da se one mogu završtiti u kratkom roku i na jednom mjestu, što proces �ini jeftinijim i bržim. U tom smislu bi kancelarija "sve na jednom mjestu" ili koncept One stop shop-a bio od presudnog zna�aja za Gradišku. 81. Za opštinu je mnogo bitnije da insistira na uspotavljanju redovnog kanala komunikacije, kroz lice koje bi ispred ministarstva bilo zaduženo za komunikacije s opštinom, a na uspostavljanju kojeg opština mora insistirati, bilo pojedina�no ili kroz Ministartsvo uprave i lokalne samouprave ili Udruženja opština i gradova. 82. Neke licence su ili recidivi prethodnog vremena, ili su sasvim suvišni u današnjim uslovima poslovanja. Ministarstvo spoljne trgovine i ekonomskih odnosa BiH još uvijek održava izvjesne izvozne licence u životu. Otežavanje izvoza takvim birokratskim zahtjevima, u uslovima zemlje sa velikim trgovinskim deficitom, sasvim je suprotno politici spoljnotrgovinskog poslovanja.

LOCIRANJE PREDUZE�A I GRADNJA OBJEKTA

Uvod 83. Stepen ure�enja prostora i razvijenost infrastrukture na podru�ju opštine Gradiška više predstavlja ograni�enje nego stimulans za ekonomski, a time i društveni razvoj opštine. 84. Karakteristika razvoja opštine jeste manji ili ve�i nedostatak planskog pristupa rješavanju prostornih i infrastrukturnih problema. Ovo je posebno bilo izraženo u ratnom periodu, ali nije ni do danas zna�ajnije eliminisano. I dalje se nefunkcionalno i neracionalno koristi raspoloživi prostor, posebno gradsko gra�evinsko zamljište. Može se govoriti o elementima urbanisti�kog haosa što dokazuje izme�u ostalog i �injenica da ve� nekoliko decenija Gradiška koristi zastarjelu prostornu i urbanisti�ku dokumentaciju i gradi gra�evine na osnovu problemati�ne urbanisti�ke dokumentacije


21

ili bez dokumentacije. Posljedice �etrdesetogodišnjeg neadekvatnog prostornog planiranja i operativnog djelovanja su evidentne:

- grad je bez jasne koncepcije i prepoznatljivosti (grad nema gradsko jezgro, centralni trg itd.)

- zna�ajne površine gradskog gra�evinskog zemljišta su imobilisane i nisu u funkciji izgradnje i razvoja grada (gra�evinsko zemljište u ranijim periodima dato na korištenje, a nije privedeno planiranoj namjeni)

- nedovoljan je obuhvat obveznika naknadom za gra�evinsko zemljište i komunalnom naknadom i zna�ajne su nenapla�ene obaveze po osnovu komunalnih naknada i naknada za gra�evinsko zemljište

- nepostojanje konsistentnog programa ure�enja gra�evinskog zemljišta uslovljeno nepostojanjem/zastarjeloš�u prostorne planske dokumentacije, ekonomskih planova, politike investiranja s jedne strane i realnim ekonomskom i socijalnom situacijom, s druge strane, dovelo je do urbanisti�kog voluntarizma sa vidljivim posljedicama: nedovoljno odre�enog i ure�enog prostora za ozbiljniji privredni razvoj opštine, nedovoljno zašti�eno poljoprivredno zemljište, nezašti�ena vodoizvorišta, nedostatak i neure�enost zelenih i rekreacionih površina, nedostatak parking prostora, nedostatak i neure�enost tržnica na malo i veliko, stalni proces gradnje bez dozvola kao na�in izbjegavanja pla�anja obaveza za lokaciju.

85. U toku je izrada prostornog i urbanisti�kog plana opštine za period 2004 –20171

Oblast urbanizacije grada 86. Opština Gradiška je uradila Studiju stanja i mogu�nosti razvoja i prostorne organizacije urbanog podru�ja Gradiške. Studija je ura�ena saradnji sa Katedrom za urbanizam i prostorno planiranje Arhitektonskog fakulteta Univerziteta u Beogradu. Gradiška je nakon izrade Studije sa�inila Akcioni program "Razvoj i izrada planske dokumentacije urbanog podru�ja grada". 87. Tokom 2002 godine donijete su odluke za izradu Prostornog i urbanisti�kog plana opštine Gradiška za planski period do 2017.godine. Za izvo�a�a projektnih radova kroz provo�enje tenderske procedure izabran je Urbanisti�ki zavod iz Banja Luke. Realizacija ovih aktivnosti zapo�ela je tokom 2003. godine. Radovi nisu završeni zbog nedostatka sredstava. 88. U okviru nacrta Strategije razvoja opštine Gradiška za period 2005-2012.g. definisan je Program urbanisti�kog ure�enja koji obuhvata izme�u ostalog:

��Prostorni plan opštine i Urbanisti�ki plan grada i naselja gradskog karaktera – rok 2004. godina

��Program izrade provedbene prostorno-planske dokumentacije (regulacioni planovi, urbanisti�ki projekti, planovi parcelacije) – rok kontinuirano 2004-2012. g.

1 Socio-ekonomska analiza stanja opštine Gradiška, zvani�ni dokument usvojen od Skupštine opštine Gradiška (april 2004)


22

��Program preispitivanja neizgra�enog ranije dodijeljenog gradskog gra�evinskog zemljišta (�lan 95. Zakona o prostornom ure�enju) – rok 2004. godina

��Projekat informacionog sistema i monitoringa naplate naknada za gradsko gra�evinsko zemljište, komunalnih i drugih naknada

��Program legalizacije bespravno izgra�enih objekata ��Programi ure�enja gra�evinskog zemljišta2.

Vlasništvo nad zemljištem i administracija 89. Neure�eno, odnosno nedovoljno ure�eno gra�evinsko zemljište za gradnju predstavlja ko�nicu razvoja opštine. Upravljanje korištenjem gra�evinskog zemljišta ni organizaciono, ni planski, ni programski, ni pravno nije adekvatno riješeno. Pristup zemljištu je jedan od suštinskih zahtjeva za ulaganje u pojedine sektore. Kao minimum se o�ekuje da se odgovaraju�e opremljene lokacije mogu brzo identifikovati, kupiti i infrastrukturno opremiti. 90. U ve�ini naprednih tranzicijskih zemalja investitori o�ekuju da na�u spremne, raspoložive industrijske lokacije opremljene svom potrebnom infrastrukturom. Nabavka zemljišta i dobijanje potrebnih dozvola za infrastrukturne priklju�ke se nalazi me�u zna�ajnim preprekama na koje investitori nailaze u BiH. 91. Prema ocjeni privrednika u�esnika fokus grupe privrednika na teritoriji opštine Gradiška postoje dovoljne koli�ine zemljišta koje se može staviti u funkciju razvoja. Nepostojanje prostornih i urbanisti�kih planova i nerješeni pravni odnosi predstavljaju ko�nicu obezbe�enju zemljišta potrebnog za izgradnju privrednih kapaciteta. 92. Prema rezultatima ARCS-a uo�ljivo je da se �ak 80 % ispitanika opredjelilo da svoje privredne objekte podigne na vlastitom zemljištu.

Lociranje 93. Procedura za gradnju po�inje izdavanjem urbanisti�ke saglasnoti. Zahtjev koji se podnosi Odjeljenju za prostorno ure�enje mora sadržati:

��kopiju katastarskog plana sa identifikacijom parcele (original ne stariji od 6 mjeseci)

��administrativnu taksu od 25 KM za stambene i pomo�ne objekte, za stambeno-poslovne i poslovne objekte

��naknadu za izradu urbanisti�ko-tehni�kih uslova (zavisi od objekta). Zahtjev �e rješavati referenti u Odjeljenju za prostorno ure�enje. Rješenje o urbanisti�koj saglasnosti nije osnov za izgradnji gra�evine, ve� se podnosi zahtjev za izdavanje odobrenja za gra�enje. 94. Iako postoji prijedlozi pojednostavljenja procedura za izdavanje odobrenja u odjeljenju za prostorno uredjenje, oni se ne primenjuju u praksi. Razlozi su razli�iti: postoje�a kadrovska struktura (kadrovi nedovoljno upoznati sa ovakvim na�inom

2 Nacrt Strategije razvoja opštine Gradiška 2005-2012.g.


23

rada), inertnost nadležnih organa, nedostatak planske dokumentacije, adekvatna informati�ka tehnologija i dr. Program po�inje od analize lokacije kao zna�ajnog posla i dokumenta koji obra�uje lokaciju prije izdavanja dozvola. Analiza lokacije omogu�ava investitoru da prije kupovine lokacije vidi sve neophodne parametre lokacije: upotrebljivost lokacije za industrijsku ili neku drugu gradnju, infrastrukturne uslove, cijenu komunalija, visinu rente i sl. Na osnovu takve analize se odlu�uje na kupnju, gradnju ili neki drugi korak koji je neophodan pri investicionoj gradnji. Slijede�i korak je onda lakši, jer postoje preduslovi za dobijanje urbanisti�ke saglasnosti. 95. Izgradnji gra�evine, vršenju gra�evinskih i drugih radova na površini ili ispod površine zemlje, kao i promjeni namjene gra�evinskog zemljišta ili gra�evine, pristupa se po prethodnom pribavljenom rješenju o odobrenju za gra�enje. 96. Rješenje o gra�evinskoj dozvoli na zahtjev investitora donosi Odjeljenje za prostorno ure�enje. Pored zahtjeva, potrebno je priložiti sve Zakonom predvi�ene priloge:

��Urbanisti�ka saglasnost sa klauzulom kona�nosti; ��Dokaz o pravu svojine, ili prava korištenja zemljišta; ��Tehni�ku dokumentaciju, odnosno dva projekta za izvo�enje3; ��Uslove u odnosu na gradilište; ��Dokaz o regulisanoj naknadi za pogodnost (rentu) koje izdaje Odjeljenje za

stambeno komunalne poslove; ��Protivpožarna saglasnost na tehni�ku dokumentaciju (izdaje Centar javne

bezbjednosti Banja Luka); ��Vodoprivredna saglasnost na tehni�ku dokumentaciju (izdaje Ministarstvo

poljoprivrede, vodoprivrede i šumarstva Bijeljina ili nadležni Opštinski organ);

��Dokaz o pla�enom doprinosu za finansiranje uspostavljanja katastra nekretnina (0,3% predra�unske vrijednosti radova);

��Sanitarna saglasnost na tehni�ku dokumentaciju (izdaje Opštinski sanitarni inspektor);

��PTT saglasnost na tehni�ku dokumentaciju (izdaje terenska kancelarija Telekom Gradiška);

��Elektroenergetska saglasnost na tehni�ku dokumentaciju (izdaje "Elektrodistribucija" Gradiška);

��Saglasnost na gradski vodovod i kanalizaciju (izdaje javno komunalno preduze�e "Novi Grad")

��Saglasnost za gradsku toplanu (izdaje javno komunalno preduze�e "Toplana"); ��Po potrebi saglasnost Direkcije za puteve RS na tehni�ku dokumentaciju; ��Po potebi dokaz o regulisanoj naknadi za pretvaranje poljoprivrednog

zemljišta u gra�evinsko; ��Po potrebi saglasnost o ispunjenju mjera i normativa zaštite na radu i zaštite �ovjekove okoline (Institut zaštite na radu i ekologije;

��Pla�ena naknada za kontrolu tehni�ke dokumentacije; i ��Taksa na zahtjev

3 Izra�ena u skladu sa uslovima datim u urbanisti�koj saglasnosti, Zakonom o ure�enju prostora i odgovaraju�im tehni�kim propisima, standardima i normativima. Tehni�ka dokukmentacija podliježe tehni�koj kontroli. Troškovi kontrole tehni�ke dokumentacije padaju na teret investitora


24

97. Zahtjev za izdavanje odobrenja za gre�enje sa navedenom dokumentacijom se predaje u prijemnu kancelariju br. 4 Opštine ili se dostavlja putem pošte.

a. Analiza 98. Rezultati anketiranja privrednika potvr�uju zaklju�ke fokus grupe privrednika da na podru�ju opštine Gradiška postoji raspoloživo zemljište, ali da su procedure za dobijanje dozvola za stavljanje u privredne funkcije jako dugotrajne i skupe što doprinosi nelegalnoj gradnji. 99. Rezultati anketiranja pokazali su da neke procedure traju nedopustivo dugo i da zahtijevaju visoke izdatke koje dodatno optere�uju privrednike. Najupe�atljiviji primjeri za to su slijede�e procedure:

��Opštinsko pravo pre�e kupovine, prema rezultatima ankete, prošlo je samo 14% ispitanika. Za izdatke koja ova procedura prouzrokuje može se re�i da zna�ajno ne optere�uju privrednike, dok je s druge strane, period neophodan za sprovo�enje jako dug.

��Upis nekretnina u zemljišne knjige je dug (prosjek 130 dana, mada postoje slu�ajevi gdje je to vrijeme i duže).

��Sakupljanje tehni�kih regulativa, prema rezultatima ankete prošlo je 66% ispitanika. Prosje�no vrijeme za ovu proceduru je relativno dugo, a troškovi jako visoki (prosjek od 7.267 KM).

��Dobijanje arhitektonskih i urbanisti�kih rješenja prošlo je 70% ispitanika. Rezultati ankete pokazali su relativno dug period rješavanja (prosjek 81 dan), i ogromne izdatke za pribavljanje rješenja (8.900 KM).

��Dobijanje gra�evinske dozvole u prosjeku traje 122 dana i košta, tako�e u prosjeku, 9.600 KM. Ovu proceduru prošlo je 68% ispitanika.

��Kona�no prihvatanje zgrade prošlo je 56% ispitanika. Procedura je trajala u prosjeku oko 44 dana, a prosje�ni izdaci su 2.833,30 KM.

100. Anketom je tako�e utvr�eno da odre�eni broj procedura, koje se mogu smatrati veoma bitnim sa stanovišta urbanisti�ih rješenja opštine, privrednici uglavnom ne prolaze, što bi u budu�nosti moglo donijeti probleme u oblasti urbanisti�kog planiranja. To je slu�aj sa dvije procedure:

��Koordinacija dizajna sa regulativama (proceduru prošlo samo 8% ispitanika) i ��Odobrenje dizajna (proceduru prošlo samo 6% ispitanika).

101. Kada je u pitanju ova oblast (nekretnine i gra�evinarstvo), karakteristi�no je da se privrednici uglavnom ne odlu�uju na unajmljivanje spoljne pomo�i pravnika ili konsultanta (72% ispitanika nije tražilo spoljnu pomo�).

Izgradnja 102. Po�etak izvo�enja gra�evinskih radova obavezno se prijavljuje Opštinskoj urbanisti�ko-gra�evinskoj inspekciji najmanje 8 dana prije po�etka radova. Iskol�avanje vrši organ uprave nadležan za poslove prostornog ure�enja u prisustvu izvo�a�a, o �emu se sa�injava zapisnik koji se dostavlja urbanisti�ko-gra�evinskoj inspekciji.)


25

103. Izgra�eni objekat za �ije se gra�enje pribavlja odobrenje za gra�enje, odnosno njegov dio koji predstavlja tehni�ko-tehnološku i gra�evinsku cjelinu i kao takav se može samostalno koristiti, kao i objekti prethodnih i pripremnih radova izgra�eni na osnovu posebnog odobrenja za gra�enje, mogu se koristiti odnosno staviti u pogon nakon što organ uprave koji je izdao odobrenje za gra�enje izda rješenje o odobrenju za upotrebu, a na osnovu prethodno izvršenog tehni�kog pregleda objekta ili njegovog dijela (upotrebna dozvola). 104. Ne može se vršiti tehni�ki prijem objekta, ili njegovog dijela, niti odobriti upotreba, ako je objekat odnosno njegov dio izgra�en bez odobrenja za gra�enje. 105. Za ovu dozvolu investitor podnosi zahtjev Odjeljenju za prostorno ure�enje nakon završene gradnje objekta. Uz zahtjev se prilaže slijede�e:

��Urbanisti�ku saglasnost za objekat; ��Tehni�ku dokumentaciju sa unesenim izmjenama; ��Kopija gra�evinske dozvole; ��Knjiga o gra�enju; ��Dokaz o kvalitetu ugra�enog materijala, konstrukcije opreme i postrojenja; ��Dokumentaciju o izvršenom ispitivanju radova, konstrukcija i dr. u pogledu

nosivosti, tehni�ke ispravnosti, stabilnosti i bezbjednosti; ��Dokaz da su primjenjene mjere o gra�enju na trusnim podru�jima; ��Ugovor o gra�enju sa izvo�a�em radova; ��Licenca za izvo�enje radova; ��Akt o imenovanju nadzornog organa; ��Protivpožarna saglasnost na upotrebu objekta (Stanica javne bezbjednosti

Gradiška); ��Atesti za elektro i gromobranske instalacije i sredstava rada; ��Elektroenergetska saglasnost; ��Bakteriološko-hemijska analiza vode; ��Sanitarna saglasnost na upotrebu objekta4; ��Vodoprivredna dozvola (ukoliko objekti uti�u na nivo podzemnih voda); ��Pla�ena naknada za tehni�ki pregled; ��Pla�ena naknada za uspostavljanje katastra nekretnina,ukoliko nije pla�eno u

postupku odobrenja za gra�enje; ��Dokaz o izvršenom geodetskom snimanju objekta; ��Zapisnik o iskol�avanju objekta; i ��Taksa na zahtjev.

106. Zahtjev za izdavanje odobrenja za upotrebu sa navedenom dokumentacijom se predaje prijemnoj kancelariji br. 4 ili se dostavlja putem pošte. 107. Odobrenje za upotrebu može se izdati tek pošto se tehni�kim pregledom utvrdi da je objekat, odnosno dio objekta, izgra�en u skladu sa tehni�kom dokumentacijom na osnovu koje je izdato odobrenje za gra�enje, odnosno da je objekat izgra�en u skladu sa tehni�kimpropisima, standardima i normativima �ija je primjena obavezna pri gra�enju objekata te vrste.

4 Za dobivanje sanitarne saglasnosti, potrebno je obezbjediti situacioni plan (izdaje Odjeljenje za prostorno ure�enje), urbanisti�ku saglasnost (izdaje Odjeljenje za prostorno ure�enje) i zahtjev (obrazac zahtjeva se nalazi u prijemnoj kancelariji opštine).


26

108. Tehni�ki pregled vrši stru�na komisija za �iji je rad na terenu neophodno obezbijediti:

��uslove za pregledavanje dokumentacije i vo�enje zapisnika; ��neometan pristup svim dijelovima objekta; ��ovjeren izvedben projekat; ��rješenje o urbanisti�koj saglasnosti; ��situacioni plan ili urbanisti�ko-tehni�ke uslove; i ��izvo�a�ku i atestnu dokumentaciju.

109. Radu komisije za tehni�ki pregled prisustvuje predstavnik investitora, izvo�a� radova i nadležni inspektor, a troškove tehni�kog pregleda snosi investitor.

a. Analiza 110. Proces upisa nekretnina u zemljišne knjige je jako dugotrajan (prosje�no vrijeme 130 dana, mada postoje ekstremni slu�ajevi gdje je to vrijeme �ak bitno duže). Sporost u rješavanju zahtjeva preduzetnika i visoke naknade destimulativno djeluju na investiranje na podru�ju opštine Gradiške. U cilju privla�enja investicija, opština Gradiška �e morati pove�ati efikasnost administracije, tako što �e smanjiti vrijeme i potrebne nov�ane izdatke za procedure koje se ti�u oblasti nekretnina i gra�evinarstva. Trenutno stanje blokira pove�anje privredne aktivnosti na podru�ju opštine Gradiška i obeshrabruje ljude koji žele investirati ili otpo�eti sopstveni biznis. 111. Vrlo je neproduktivno dupliranje dokumenata koji se traže u procesu izdavanja gra�evinske i upotrebne dozvole. Obzirom da je za legalnu gradnju bilo neophodno ispuniti sve uslove za izdavanje gra�evinske dozvole, a kod zahtjeva za upotrebnom dozvolom, prilaže se kopija gra�evinske, tako nije neophodno dostavljati identi�ne dokumente kao u prethodnom administrativnom koraku (npr. urbanisti�ka saglasnost, tehni�ka dokumentacija i brojne infrastrukturne saglasnosti/licence). Istovremeno, upotrebna dozvola za objekat i dozvola za rad, kod otpo�injanja preduzetni�kih aktivnosti, sadrže mnogo administrativnih preklapanja i postoji prostor da se uvaži ispunjavanje materijalno-tehni�kih uslova iz Upotrebna dozvole, prilikom izdavanja opštinske Dozvole za obavljanje preduzetni�kih djelatnosti. 112. U svim opštinama BiH je situacija sa nekretninama i dozvolama vrlo sli�na, pa se tako navedeni nalazi odnose i na Gradišku. Ipak izvjesne razlike postoje u pogledu administrativnih zahtjeva i neke od opština RS postavljaju manje kompleksne zahtjeve za izdavanje urbanisti�ke saglasnosti, gra�evinske dozvole i upotrebne dozvole. Stoga je neophodno izvršiti komparaciju zahtjeva i izvršiti prilago�avanje u Gradišci, prema nekom od primjera dobre prakse, a bez kompromitovanja zakona, odnosno u okvirima lokalnih regulativnih spisa. Posebno je bitno eliminisati duplikacije u birokratskim zahtjevima pri izdavanju dozvola iz oblasti gradnje. 113. Pomak na ovom polju neke su opštine napravile i tako problem zna�ajno umanjile kroz formiranje kancelarije ”Sve na jednom mjestu” (One stop shop) za preduzetnike u �ije su inventar aktivnosti uklju�ene i procedure vezane za korištenje nekretnina u privredne svrhe (urbanisti�ke, gra�evinske dozvole). Nažalost mora se konstatovati da su najve�i problemi u poštovanju internih standarda za izdavanje ovih dozvola upravo u Odjeljenju za prostorno ure�enje, �ak i u opštinama gdje postoje One stop shop-ovi.


27

ZAPOŠLJAVANJE

Doma�a radna snaga 114. Iz niže prikazanih tabela je uo�ljivo da je u opštini Gradiška u posmatranom periodu došlo do pada zaposlenosti i porasta nezaposlenosti. BiH i RS do danas nisu izradile jasan i stimulativan ekonomski okvir za rješavanje problema nezaposlenosti. Zbog toga su opštine prinu�ene da same donose privremena rješenja za problem nezaposlenosti. 115. Stanovništvo opštine Gradiška kao osnovni faktor razvoja zbog nepovoljnih trendova u oblasti privre�ivanja i zapošljavanja može u budu�nosti postati i faktor socijalnih problema. Podaci o zaposlenima i statistika nezaposlenosti nalazi se u aneksu 2 ovog dokumenta.

Analiza 116. Opština Gradiška u pogledu ekonomskog razvoja danas dijeli sudbinu najve�eg dijela opština u BiH. Ratna i poratna zbivanja, tranzicija iz sistema društvenog planiranja u sistem tržišnog privre�ivanja, privatizacija koja nije dala o�ekivane rezultate, zajedno sa nesnalaženjem rukovodstva opštine u novim uslovima privre�ivanja u poratnom periodu doveli su opštinu Gradišku u izuzetno tešku situaciju. Opština Gradiška je danas opština optere�ena brojnim ekonomskim i socijalnim problemima. Karkteriše je smanjenje nivoa privrednih aktivnosti, rast gubitaka privrede, nedovršena privatizacija, promjena privredne strukture, veliko u�eš�e sive ekonomije i rast broja nezaposlenih. 117. Rezultati ankete, kada je u pitanju ova oblast, pokazuju da privrednici uglavom ne smatraju za prepreku elemente koji su anketom precizirani. Od navedenih elementa zna�ajnije bi bilo pomenuti samo minimalnu platu koju odre�uje država (40% ispitanika ocijenilo kao prepreku) i obavezni doprinosi za socijalno osiguranje (38% ispitanika ocjenilo kao prepreku), imaju�i u vidu da je stepen ozbiljnosti navedenih prepreka uglavom manji ili umjeren. 118. Kada su u pitanju drugi elementi ove oblasti, vezani za restrikcije otpuštanja zaposlenih i ukidanja radnih mjesta, te za restrikcije vezane za zapošljavanje doma�e i strane radne snage, mora se napomenuti da je struktura preduze�a koja su ušla u uzorak prakti�no odredila da se pomenuti elementi ne smatraju preprekom u poslovanju (uzorak je obuhvatio samo preduze�a u privatnom vlasništvu, koja za razliku od državnih preduze�a uglavnom nemaju problema sa pomenutim preprekama).


28

119. Nepostojanje jasnog i podsticajnog razvojnog koncepta BiH i RS doveli su opštine u poziciju da u novim privrednim uslovima moraju samostalno da razvijaju lokalne ekonomije traže�i samostalno mogu�nosti za stavljanje u funkciju razvoja materijalne, finansijske i ljudske resurse sa kojima raspolažu na svom podru�ju. 120. U ve�ini BiH opština posljeratni razvoj se odvijao stihijski. Zbog nemarnog odnosa prema nakadašnjim nosiocima privrednog razvoja i zapošljavanja, velikim državnim preduze�ima, danas okarakterisanim kao strateška preduze�a i opština Gradiška se nalazi u izuzetno teškim uslovima. Dalja sudbina velikih privrednih sistema je jako neizvjesna. Opštine nisu u mogu�nosti da uti�u na njihovu privatizaciju, ali su obavezne da preuzmu veliki dio socijalnih obaveza nastalih kao rezultat gašenja velikih preduze�a ili njihovog restruktuiranja. S druge strane, privatni sektor u opštini Gradiška još uvijek se nije dovoljno razvio da bi mogao preuzeti ulogu nosioca privrednog razvoja. 121. Donji grafikon apostrofira oblasti u kojima postoje problemi vezani za radnu regulativu. Primje�uje se da ve�ina preduze�a ustvari nema zna�ajnije probleme, ali tamo gdje oni postoje, vrlo su visokog intenziteta.

Textbox 1: Obuka mladih dizajnera s ciljem rješavanja kadrovskog problema i nezaposlenosti

U cilju pružanja podrške u stvaranju lokalnih kapaciteta za zamjenu prevazi�enih i zastarjelih tipova namještaja sa moderno dizajniranim proizvodima, SEED je pokrenuo program obuke mladih, talentovanih dizajnera u Banja Luci. Namjena obuke: Tokom maja organizovan je petodnevni seminar za mlade i talentovane budu�e dizajnere, odabranim sa završnih godina studija na Arhitektonsko-gra�evinskom fakultetu u Banja Luci, koji su zainteresovani da se po završetku studija bave dizajnom namještaja i enterijera. Osnovna intencija bila je da se 12 odabranih budu�ih dizajnera detaljno upozna sa najnovijim trendovima u dizajnu namještaja i enterijera na svjetskom, evropskom i doma�em tržištu. Obuku su obavili ekspert za marketing i tri odabrana dizajnera iz Italije, kao i dva doma�a dizajnera afirmisana u projektovanju namještaja i enterijera.

Cilj obuke: Osnovni cilj obuke je da se doprinese edukovanju budu�ih doma�ih specijalista za dizajn i razvoj proizvoda namještaja i enterijera. Obuka je fokusirana na analizu teku�ih i o�ekivanih budu�ih trendova u oblasti potražnje namještaja na tržištima, koja su od interesa za doma�e proizvo�a�e. Pri tome je posebna pažnja posve�ena stilovima i ostalim karakteristikama proizvoda koji privla�e pažnju i zadovoljavaju ukuse potroša�a na doma�em i evropskom tržištu. Konsekventno tome, polaznici seminara su obu�avani kako dizajnirati proizvode u skladu sa željama budu�ih potroša�a na globalnom tržištu. Povezivanje sa proizvo�a�ima i projektovanje novih modela: Jedan od ciljeva obuke je da se mladi dizajneri povežu sa doma�im proizvo�a�ima namještaja i drugih proizvoda od drveta. Time se želi doprinijeti uspostavljanju obostrano korisne budu�e saradnje na razvoju atraktivnih proizvodnih programa u industriji finalne prerade drveta. Kao rezultat, mladi dizajneri su bili u posjeti nekolicini fabrika i trenutno rade na dizajniranju novih modela namještaja. Po završetku faze dizajniranja, izradi�e se prototipovi i testirati na sajmovima namještaja, te nakon prikupljanja sugestija za unapre�enje modela i otklanjanja eventualnih primjedaba pristupi�e se izradi probnih serija. Kao rezultat, radi�e se na stvaranju pretpostavki za novi po�etak otklanjanja slabosti u dizajnu, nagomilanih u dosadašnjim fazama tranzicije. Obuka je uklju�ivala nekoliko studenata iz Gradiške, a i opština Gradiška se sama aktivno uklju�ila u podršku projektu i njegovoj realizaciji.


29

0

10

20

30

40

50

60

70

80

90

Min

imal

napl

ata

koju

odre�

uje

drža

va

Oba

vezn

ara

dna

prav

a

Oba

vezn

ido

prin

osi z

aso

cija

lno

osig

uran

je

Res

trikc

ijeot

pušt

anja

zapo

slen

ih i

ukid

anja

Res

trikc

ijeve

zane

za

zapo

šlja

vanj

edo

ma �

e

Res

trikc

ijeve

zane

za

zapo

šlja

vanj

est

rani

h

DA

Velik ilivrlo velikproblem

Grafikon 2: Pitanja iz oblasti radne regulative – u�estalost i intenzitet problema. Izvor: ARCS Gradiška, 2004.

Preporuke 122. Pred rukovodstvom opštine Gradiška u narednom periodu stoji velika odgovornost za pronalaženje na�ina koji �e omogu�iti zaustavljanje negativnih trendova u oblasti privre�ivanja i vratiti privredu opštine Gradiška na put uspona. U tom smislu potencijal Opštine leži i u Agenciji za lokalni razvoj, koja bi srednjoro�no mogla preuzeti obavezu stvaranja preduslova koji nisu vezani za upravni postupak, a to su pripreme lokacija za izgradnju, organizaciju izgradnje industrijskih parkova, inkubatora, garancijskih i podsticajnih fondova i sl. 123. Opština �e morati insistirati na ubrzanom rješavanju sudbine velikih državnih preduze�a kroz restrukturisanje i privatizaciju, uz istovremeno razvijanje partnerskih odnosa sa postoje�im privatnim preduze�ima u cilju iznalaženja puteva za izlazak iz privrednog kolapsa. 124. Za privredu Gradiške bi bila veoma zna�ajna revitalizacija postoje�ih tržišno orjentisanih strateških preduze�a odnosno nekih njihovih dijelova. Paralelno sa ovim procesima moraju se odvijati procesi stvaranja novih privrednih subjekata i ja�anje kapaciteta postoje�ih privrednih subjekata. Istovremeno Gradiška bi u narednom periodu koriste�i izuzetno povoljnu geoprometnu poziciju, ljudske i materijalne resurse sa kojima raspolaže trebala intenzivno raditi na privla�enju investitora. 125. Samozapošljavanje i ja�anje privatnog sektora koji je u povojima zavisi�e od uspješne implementacije ovakve i sli�nih inicijativa, koje za cilj imaju svo�enje administrativnih procedura na minimum i stvaranje privla�nog lokalnog ekonomskog prostora.


30

POSLOVANJE

Uvod 126. Sli�no kao i kod registracije i licensiranja, i u svakodnevnom poslovanju preduze�a na teritoriji opštine Gradiška, ono se suo�ava s administrativnim procedurama na razli�itim nivoima vlasti. Osim inspekcija sa podijeljenim nadležnostima, ve�ina institucija koje nadgledaju rad poslovnih subjekata, ili kojima se podnose redovni izvještaji o poslovanju, su entitetske prirode. 127. Slijede�ih pet segmenata potpadaju pod operacije preduze�a, tj. poslovanje:

��Nekretnine i gra�evinarstvo (kupovina zemljišta i izgradnja nekretnina) ��Carinjenje robe (uvoz, izvoz, tranzit) ��Radni odnosi i regulativa (zapošljavanje, me�usobne obaveze i otpuštanje) ��Inspekcije (kontrola rada preduze�a na licu mjesta) ��Poreska administracija (izvještavanje, regulisanje poreskih obaveza i povrat

poreza). Pri �emu ova studija ne analizira zakonsku regulativu koja ure�uje date oblasti, ve� samo njihovu promjenjivost i predvidivost. Institucionalizacija i interakcija javne administracije s privrednim subjektima predmet je ovog izvještaja.

Poreski sistem

a. Zakonski okvir 128. Poreski zakoni i uprave, postoje isklju�ivo na entitetskom nivou i u nadležnosti su tog nivoa vlasti. Administracija je centralizovana, posebno u RS, a podru�ne kancelarije postoje pri opštinama. Me�utim, postavljanje kadrova i rukovo�enje poslovima odvija se isklju�ivo unutar centrale poreske uprave, koja je za RS u Banja Luci i opštinski organi vlasti s podru�nim kancelarijama nemaju nikakvog dodira. One su samo fizi�ki smještene unutar opštinskih objekata, što je slu�aj i u Gradišci. 129. Uprava za indirektno oporezivanje BiH uspostavljena je 2004.g. s ciljem da objedini prihode entitetskih carina i poreskih uprava i uvede porez na dodanu vrijednost (PDV). U tom smislu o�ekuje se samo još ve�a poreska centralizacija i uniformisanje procedura na nivou cijele zemlje. Tek po zakonskim promjenama, mo�i �e se govoriti o novim procedurama i stopama, koje �e se odnositi na Gradišku jednako kao i na svako drugo mjesto u BiH.

b. Institucionalni aranžmani za poresku administraciju i prihode u Gradišci

130. Porez na promet roba i usluga je glavni izvor poreskih prihoda entitetskim budžetima. Reforme sistema su vršene gotovo svake godine, ali bez uvo�enja precizno definisanih modela fiskalne decentralizacije. Iako je zakonski predvi�eno da se 30% poreza na promet prikupljenog na podru�ju neke opštine transferom istoj opštini povrati iz Poreske uprave RS, u stvarnosti je taj povrat mnogo manje


31

transparentan. Naime, zbog težeg utvr�ivanja i pra�enja prihoda prema opštinama, povrat koji dospije u opštinu iznosi najviše 8-10%, dok ostatak završava u entitetskom budžetu za podmirivanje svakodnevnih troškova. 131. Opštine su stoga oslonjene na izvorne prihodi i takse u mnogo ve�oj mjeri nego na sredstva prikupljena kroz Poresku upravu. Takvi prihodi uglavnom se odnose na rente od izdavanja prostora i zemljišta u opštinskom vlasništvu. S druge strane su tu lokalne takse, koje su vezane za obavljanje administrativnih radnji u opštini. Zbog tako netransparentnog pristupa raspodjeli poreskih sredstava, opštine, pa tako i Gradiška, �esto name�u razli�ite visoke takse ili rente, kako bi mogle izvršavati svoje obaveze stvorene lokalnim budžetom.

c. Analize i preporuke 132. Analiza odgovora ispitanika vezanih za poresku administraciju pokazuje da poreska administracija za veliki dio ispitanika ne predstavlja prioritetan problem za rješavanje. Više od 50% ispitanika se u svim odgovorima na pitanja vezana za poresku administraciju izjasnilo da im poreska pitanja ne predstavljaju problem. Problem ustvari predstavlja visina poreskih stopa za 60% ispitanika. 133. Ispitanici koji su se izjasnili da imaju problema sa poreskom administracijom najozbiljnije su rangirali (ocjenom ve�i problem i vrlo ozbiljan problem) slijede�e oblasti:

- Visina poreskih stopa (50%) - Primjena poreskih olakšica za investicije (78,9%) - U�estalost izmjena pravila i stopa (55%) - Žalbeni postupak (71,4%) - Visina zateznih kamata (56,3%)

Ostali odgovori su ocjenjeni sa ocjenama manji problemi i umjereni problemi što zna�i da im ne predstavljaju ozbiljne barijere u njihovom poslovanju.


32

0

10

20

30

40

50

60

70

80

90

Por

esko

knjig

ovod

stvo

Pop

unja

vanj

epo

resk

ihob

raza

ca

Met

odi p

la�an

japo

reza

U�es

talo

stiz

vješ

tava

nja

U�es

talo

stpl

a�an

ja p

orez

a

Por

eske

sto

pe

Insp

ekci

je,

revi

zija

U�es

talo

stiz

mje

na z

akon

a i

stop

aP

ores

kesu

bven

cije

za

inve

stic

ije

Kaz

ne

Rep

rogr

amira

nje

zaos

tata

ka

Zapo

slen

i upo

resk

oj u

prav

i

Žalb

eni

meh

aniz

mi

DA

Veliki ilijako velikiproblem

Grafikon 3. – U�estalost i intenzitet problema vezanih za Poresku upravu RS. Izvor: ARCS

Carina i carinska uprava

a. Uvod 134. Shodno �lanu III Ustava BiH, carinska politika je zaduženje zajedni�kih institucija vlasti u BiH. Me�utim, prema Zakonu o carinskoj politici, carinska teritorija mora biti harmonizovana i objedinjena na podru�ju �itave države. Prema tome, politika i administracija moraju biti istovjetni u svakom dijelu zemlje. 135. Da bi mogla uvoziti ili izvoziti, pravna lica moraju biti registrovani pri Upravi carina entiteta. Carinske obaveze se pla�aju u ispostavama, tj. carinarnicama najbližim carinskom prelazu, gdje roba ulazi u zemlju. Pri uvozu, neophodni su slijede�i dokumenti, koje ne mora obezbjediti direktno preduze�e, ve� se to može obavljati preko špediterskih ku�a.

��Dozvola za uvoz ��Carinska deklaracija i izbor carinske procedure.

136. Pri �emu carinske procedure mogu da obuhvataju slijede�e radnje u skladu sa standardima Evropske Unije:

��Puštanje u slobodnu cirkulaciju ��Tranzit ��Carinsko skladištenje ��Unutrašnje procesuiranje ��Procesuiranje pod kontrolom carine ��Privremeni uvoz (radi izvoza) ��Privremeni izvoz (radi uvoza) ��Izvoz.


33

b. Procedure izvoza/uvoza

Tabela 3: Administrativni troškovi carinjenja robe, Izvor: ARCS Gradiška, 2004. 137. Lokacija Gradiške je zaista specifi�na. Sam centar grada se nalazi na grani�nom prelazu sa Republikom Hrvatskom. I carinici i Državna grani�na služba, koji obavljaju administrativne radnje na granici postali su sastavni dio grada. Stoga su odgovori koje daju gradiški privrednici vjerovatno manje reprezentativni izvu�eni iz okvira RS ili BiH. Li�na poznanstva i fizi�ka blizina granice, olakšavaju poslovanje preduze�a vezanih za prelazak granice pri uvozu ili izvozu dobara.

c. Analiza 138. Ipak i u takvim uslovima, ve�ina firmi nalazi unajmljivanje špediterskih usluga mnogo prihvatljivijom solucijom. Sa takvim prednostima i ve� ispraksanom špediterskom službom, carinske procedure nisu vremenski zahtjevne. Razlike u odnosu na ARCS iz 2002.g. su bitne – što je prije dvije godine bilo mjereno u danima, danas se broji u satima. Od pripreme dokumentacije za uvoz ili izvoz, pa do trenutka obavljene carine robe, prolazi najduže dva dana, a ve�ina administrativne poslove završava u roku od par sati. 139. Jedna od zamjerki fokus grupa je bilo �esto mijenjanje legislative iz oblasti carina i carinskih tarifa. One su ozna�ene kao nedovoljno transparentne i nepredvidive, a tarife su set propisa koji su bili naj�eš�e podložni promjenama. S druge strane, izvoz je �esto mnogo komplikovaniji, što zavisi od destinacije robe. Hrvatski propisi su tako�e vrlo kompleksni i nepredvidivi, a procedure na granici �esto dugotrajne i komplikovane. 140. Što se opštinskih organa vlasti ti�e, oni gotovo da i nemaju dodira sa radom carinskih službi. Jedini postupak koji uvezuje ove dve institucije je izdavanje potvrde o bavljenju poljoprivrednom djelatnoš�u, koju takvi pojedinci pribavljaju u opštini, kako bi poljoprivrednu opremu i repormaterijal mogli da uvoze bez pla�anja carine. Me�utim, ovdje opština ima �isto posredni�ku ulogu, jer takvu informaciju dalje traži

Sati Pla�anja

Vrijeme �ekanja na granici (provedeno

pri prilasku granice i sa carinskim

službenicima)

Broj odgovora Ne znam

... ukup ne služ

bene uplate (iznos)

Broj odgovora

Ukupni troškovi prevoza

Broj odgovora Ne znam

Izvoz robe 1. Carinske takse 1.8 5 9 157.5 2 122. Inspekcije (svih vrsta) 2 2 12 14

3. Dobijanje carinskih potvrda od grani�nih službenika 1 2 12 14

4. Ostalo 8 75 15. Ukupno 6.7 11 3 200 3 153 5 6

Uvoz robe 6. Carinske takse 4.9 8 14 60 2 145 3 187. Inspekcije (svih vrsta) 6 5 17 15 1 21

8. Dobijanje carinskih potvrda od grani�nih službenika 5.6 5 17 22

9. Ostalo 10. Ukupno 11.8 16 6 100 2 153 5 15


34

u katastarskom planu Republi�ke uprave za geodetske i imovinsko pravne poslove – Podru�na jedinica Gradiška. 141. Na globalnom planu, u�esnici obje fokus grupe isti�u jak lobi u segmentu drvoprerade i spoljnotrgovinskih aranžmana. Kao rezultat toga, izvoz sirovog, neprera�enog ili poluprera�enog drveta je krajnje liberalan. 142. Uspostavljanjem Spoljnotrgovinske komore BiH, došlo je do novih brojnih nejasnih i konfuznih propisa. Evidentno su isti rezultirali izvoznom licencom koju izdaje Ministarstvo spoljne trgovine i ekonomskih odnosa BiH, a ostaje nejasno za koju robu i pod kojim uslovima. Me�utim, dešava se da je izvoz ponekad uslovljen ovim sertifikatom. Sama Komora traži uplatu izvjesnog procenta od ukupnog izvoznog volumena na ra�un Spoljnotrgovinske komore BiH, što je slu�aj bez presedana. Ova uplata, iako dobrovoljna i u vidu �lanarine, predstavlja kamen spoticanja pri izvozu robe, jer carinici u nepoznavanju propisa traže dokaz o uplati ’takse na izvoz’ Komori.

d. Preporuke 143. Shodno svemu gore navednenom, neophodno je:

��Propise iz oblasti carine i tarifa u�initi što jednostavnijim, dostupnijim i razumljivim, te transparentnim za sve. Savjet Ministara BiH mora usaglasiti tarife prilikom prelaska na indirektni sistem oporezivanja i uskladiti ih sa procesom stabilizacije i pridruživanja Evropskoj Uniji na dugoro�an na�in.

��Opština mora lobirati da se katastarska uvjerenja i kopije izvoda dobivaju na licu mjesta, da se izbjegne posredni�ka uloga, koja stvara samo nepotrebne troškove u novcu i vremenu.

��lanarina u vidu procenta od izvezene robe Spoljnotrgovinskoj komori je krajnje nepotrebna i štetna mjera i mora se hitno raditi na lobiranju za njeno ukidanje, u koje treba uklju�iti i poslovna udruženja na svim nivoima.

Inspekcije

a. Uvod 144. Na podru�ju opštine Gradiška rade republi�ke i opštinske inspekcije, koje su fizi�ki smještene pri opštinskoj upravi, iako su im nadležnosti i sistem izvještavanja razli�iti. 145. Opštinske inspekcije:

��tržišna inspekcija ��poljoprivredna inspekcija ��sanitarna inspekcija ��gra�evinska inspekcija ��saobra�ajna inspekcija ��komunalna policija ��ekološka inspekcija


35

��veterinarska inspekcija 146. Republi�ke inspekcije:

��inspekcija rada ��poreska uprava ��tržišna inspekcija ��šumarska inspekcija

b. Zakonske nadležnosti 147. Inspekcijske službe samostalno planiraju svoje aktivnosti. Opštinske inspekcije o svom radu izvještavaju opštinsko Odjeljenje za privredne djelatnosti i nadležne republi�ke institucije, izuzev komunalne policije koja je odgovorna opštinskom odjeljenju za stambeno-komunalne poslove. Takvi izvještaju se proslije�uju i Skupštini opštine, ali i nadležnim republi�kim inspekcijama. Republi�ke inspekcije nemaju dvostruki sistem odgovornosti, ve� isklju�ivo izvještavaju centrale svojih inspekcija, odnosno nadležna ministarstva kroz njih. 148. Prema izjavama �lanova fokus grupe privrednika aktivnosti inspekcijskih službi su manje usmjerene na proizvodna preduze�a, a više na trgovinska preduze�a. Me�utim, raspodjela posla nije dovoljno jasna, pogotovo gdje istovremeno postoje republi�ka i opštinska inspekcija. 149. Zakon nalaže kontrolu republi�ke inspekcije na taj na�in da se provjeravaju preduze�a koja su dobila saglasnost za rad s nivoa entitetskih ministarstava, dok su pravna lica sa opštinskom licencom podložne opštinskoj kontroli inspektorskih organa. Inspekcije na licu mjesta mogu biti i zajedni�ke, što se npr. �esto dešava kod tržišne inpekcije. Rezultat takvog rada jeste prili�no haoti�an sistem inspekcija, pri �emu su neka preduze�a �este ‘mete’ inspektora, dok druge posluju godinama bez ikakve kontrole. Rezultati fokus grupe, kao i ARCS-a ne ukazuju na u�estalu pojavu mita prilikom inspkcija preduze�a. 150. Opština Gradiška nema podataka o broju izvršenih kontrola na podru�ju opštine. Ovo se odnosi se na republi�ke organe, dok za opštinsku inspekciju postoje redovni kvartalni i godišnji izvještaji svih inspekcija o broju izvršenih pregleda.

c. Analize 151. Rezultati ARCS i rada sa fokus grupom pokazuju da se broj dolazaka razli�itih inspekcija godišnje kre�e od 1-2 dolaska u prosjeku po preduze�u. Prema nalazima izvršene ankete privrednih subjekata najve�i broj kontrola u toku godine izvrši Inspekcija rada. Od pedeset anketiranih preduze�a njih �ak 39 je odgovorilo da su bili podložni inspekcijskoj kontroli i svih 39 su imali posjetu inspekcije rada. Ovaj podatak potvr�uju i rezultati fokus grupe. 152. Prosje�no godišnje inspekcijsko optere�enje po preduze�u izra�unato je multipliciranjem broja inspekcijskih posjeta preduze�ima (A), brojem inspektora po posjeti i brojem dana koliko je inspkcija trajala.


36

153. Takav indikator ‘inspekcijskog optere�enja’ daje rezultat od 10.5 inspektorskih dana po preduze�u za poresku i tržišnu inspekciju, dok je inspekcija rada prisutna da 4.5 inspektor/dana po preduze�u. Ostale nisu toliko u�estale i tamo gdje su provodile posjete, preduze�e su ‘koštale’ dva inspektor-dana ili manje. Po u�estalosti dolazaka, tržišnu i inspekciju rada slijede protivpožarna (30 preduze�a), Poreska uprava (25 preduze�a), sanitarna (19 preduze�a) i gra�evinska (15 preduze�a). 154. Kada je u pitanju broj inspektora, rezultati pokazuju ujedna�en broj (1-2 inspektora po jednoj inspekciji). Vremenski, najduže su trajale inspekcije poreske uprave (prosjek 3.9 dana), dok su posjete ostalih inspekcija po vremenskom trajanju ujedna�ene (1-2 dana). Broj dolazaka navedenih inspekcija, prema tvrdnjama ispitanika nije se pove�ao u pore�enju sa proteklim periodom od 12 mjeseci, odnosno ostao je na približno istom nivou. 155. Prema nalazima ankete od pedeset ispitanih preduze�a samo je jedno preduze�e imalo problema sa inspekcijama u smislu izuzimanja poslovnih knjiga i blokade žiro ra�una. Od 50 ispitanih preduze�a samo su tri preduze�a imala problem sa pla�anjem kazne (njihova prosje�na kazna iznosi 14,333.33 KM).

d. Preporuke 156. Zapo�eti procesi objedinjavanja i usaglašavanja rada inspekcija kroz uspostavljanje jedinstvenog republi�kog inspektorata (prema modelu u Republici Hrvatskoj), doprinije�e bitnoj redukciji inspekcija i smanjenju inspektorskog optere�enja na preduze�a. Istovremeno rad inspektora bi trebao biti pojednostavljen, a kontrole �e ravnomjernije obuhvatiti ve�i broj preduze�a. 157. Uprava za indirektno oporezivanje, s druge strane, preuze�e kontrolu nad radom poreskih i carinskih inspektora, što �e obuhvatiti preostali segment inspekcije poslovanja.

SPECIFI�NOSTI DRVNOG SEKTORA

Uvod 158. Opština Gradiška ima dugogodišnju tradiciju u drvnom sektoru, koji se sastoji iz šumarstva i prerade drveta. Prema nepodijeljenom mišljenju, ova djelatnost ima široke mogu�nosti da bitno doprinese ekonomskom razvoju opštine, budu�i da postoje svi preduslovi za uspješno konkurisanje na globalnom tržištu i ostvarivanje zna�ajnih prihoda od izvoza. Analogno tome, uzgoj i prerada drveta zauzimaju poziciju od strateškog zana�aja za lokalnu ekonomiju. Opština ima brojne prednosti u ovom sektoru, uklju�uju�i:

��Velike zalihe visokokvalitetnog drveta trajni su resurs koji se prirodno obnavlja. Bukva sa lokalne planine Kozara naširoko je prihva�ena na evropskom tržištu kao tvrd, ali relativno lako obradiv materijal koji se koristi za namještaj, parket, gra�evinarstvo i ostale svrhe;

��Relativno jeftinu, a obu�enu radnu snagu sa solidnim tehni�kim znanjem; ��Instalisane zna�ajne kapacitete za preradu drveta;


37

��Istorijsko iskustvo i dugoro�nu tradiciju u ovoj djelatnosti; ��U predratnom periodu nekoliko lokalnih preduze�a afirmisala su se kao

ugledni dobavlja�i kvalitetnog drveta i proizvoda od drveta na nekoliko glavnih segmenata svjetskog tržišta, itd.

159. Postoji preko 20 preduze�a koja se bave preradom drveta, od kojih 3 u šumarstvu, 13 u proizvodnji razli�itih primarnih, polufinalnih i finalnih proizvoda, dok su 4 specijalizovana za namještaj. Dva državna preduze�a su vertikalno integrisani kombinati koji zajedno imaju 10 tvornica za proizvodnju gra�e, parketa, spužve i namještaja. Nadalje, postoji veliki broj zanatskih radnji koje se bave proizvodnjom širokog spektra namještaja i drugih proizvoda, koji se namjenski izra�uju po narudžbi potroša�a. Kao radno intenzivna djelatnost sa visokim koeficijentom kreiranja novih radnih mjesta po jedinici uloženog kapitala, prerada drveta pruža zna�ajan doprinos ukupnoj zaposlenosti. Prema zavani�nim podacima, krajem 2003. godine preduze�a iz sektora za drvo su zapošljavala preko 1000 zaposlenih, što predstavlja oko 11% od 9.015 ukupno registrovanih zaposlenih lica na teritoriji opštine (uklju�uju�i sva privredna preduze�a, zanatske radnje, neprivredne organizacije i državne institucije). Me�utim, sa sezonskom i neregistrovanom radnom snagom, procjenjuje se da je zaposlenost u drvnom sektoru oko 10 do 15 % viša. Treba napomenuti da broj zaposlenih u državnim preduze�ima ima opadaju�i trend, dok privatni sektor pokazuje usporen rast. 160. Na osnovu pregleda teku�e situacije konstatovano je da je drvni sektor suo�en sa problemom veoma sporog oporavka od posljedica rata i poteško�a koje donosi tranzicija. Klju�na pitanja i prepreke prikazane su u donjoj tabeli:

Zajedni�ke prepreke i problemi privatnih i državnih preduze�a

Specifi�ni problemi državnih preduze�a

�� Nepovoljni ekonomski uslovi i politi�ko okruženje;

�� Limitirana kupovna mo� za namještaj, vrata, prozore i ostale proizvode iz oblasti trajne potrošnje;

�� Gubitak klju�nog tržišta u Srbiji, kao posljedica kosovske krize, koje je u ukupnoj prodaji u�estvovalo sa 50-60%.

Spoljni faktori �� Neregulisano snabdijevanje i nekontrolisan

izvoz trupaca; �� Nekontrolisan uvoz namještaja; �� Slab menadžment i nedostatak poznavanja

stranih jezika; �� Nedostatak ekspertize iz marketinga –

posebno kod izvoza; �� Loša kontola troškova i cash flow

menadžment; �� Zastario dizajn proizvoda i neadekvatni

proizvodani programi.

�� Nedovoljan obim prodaje za pokrivanje visokih fiksnih troškova, koji su uslovljeni visokim kapacitetima instalisanim u predratnom periodu;

�� Niska produktivnost i korištenje kapaciteta (trenutno ispod 30%);

�� Ozbilji gubici i nagomilane nepla�ene obaveze.

Spoljni faktori �� Dugotrajan proces privatizacije i njegov

neizvjestan ishod demotiviše zaposlene; �� Naslije�ena prezaposlenost; �� Ekstremno velika opšta administracija; �� Nestabilan menadžment, �esto mijenjan

od strane politi�kih partija.

Tabela 4: Problemi drvnog sektora. Izvor: SEED, 2004.


38

a. Tržišne i ostale mogu�nosti oporavka 161. Uprkos mnogim poteško�ama, drvni sektor ima dobru tržišnu perspektivu, kao i solidne ostale izglede za ubrzan budu�i oporavak. Glavne prednosti i prilike mogle bi se sumirati, kako slijedi:

��Blizina najve�ih tržišta za proizvode od drveta (Italija, Njema�ka); ��Bescarinski aranžmani sa susjednim zemljama; ��Me�unarodno priznata stogodišnja tradicija u drvnoj industriji; ��Konkurentska prednost visokokvalitetnih proizvoda (gra�a, namještaj, furnir,

parket, paneli, itd.) od jedinstvene i visokocijenjene "bosanske bukve"; ��Korištenje ve� instalisanih markantnih kapaciteta; ��Ekonomski oporavak zemalja - klju�nih tradicionalnih tržišta (Srbija, Rusija)

za ovu granu; ��Razvoj proizvoda sa višim fazama obrade koji donose ve�u novostvorenu

vrijednost, a koji se mogu prodati na zapadnim tržištima, itd. 162. Drvna industrija je tradicionalno eksportno orjentisana i sposobna da generiše dodatne prihode, devizna sredstva, zaposlenost i ostale pogodnosti za opštinu. �ak i u postoje�im veoma otežanim uslovima ova djelatnost je pokazala svoju vitalnost i eksportne sposobnosti, izvoze�i u Italiju, Dansku, Njema�ku, Srbiju, Sloveniju, Hrvatsku, Luksemburg, Belgiju, Australiju i druge zemlje.

b. Povratak internacionalne konkurentske sposobnosti 163. Opštinski organi i privredne organizacije trebaju zajedni�ki kreirati program razvoja kojim �e se definisati strategija najve�eg mogu�eg korištenja evidentnih komparativnih prednosti i raspoloživih resursa u drvnom sektoru. Pored ostalog, u strategiju za ubrzavanje procesa razvoja i prevazilaženje prepreka prozrokovanih ratom i veoma sporim procesom tranzicije treba uklju�iti sljede�e:

��Strategiju marketinga i program za povra�aj izgubljene tržišne pozicije, sa fokusom na izvozu na zapadna tržišta. Jak proaktivan marketing i prodaja trebaju biti bazirani na pristupu "traganja za nalozima" umjesto �ekanja na pojavljivanje kupaca.

��Redizajn zastarjelih programa namještaja i ostalih proizvoda da bi se mogli zadovoljiti zapadni standardi u pogledu novog modernog dizajna.

��Poboljšanje produktivnosti i efikasnosti proizvodnje za osiguranje visokog kvaliteta i nižih troškova po jedinici proizvoda da bi se povratila izgubljena konkurentska sposobnost. Od ekstremne je važnosti biti sposobnim za konkurisanje protiv agresivnih globalnih konkurenata iz Kine, Poljske, Rumunije i ostalih.

��Program za kontinuirani razvoj ljudskih resursa kao najvažnijeg faktora za modernu konkuretnost. Tu treba uklju�iti ja�anje kapaciteta i znanja iz modernih tehnika marketinga, poznavanja stranih jezika, upravljanja proizvodnjom, kontrole troškova, finansijskog menadžmenta, motivisanja i stimulativnog na�ina nagra�ivanja kadrova, itd.

��Osnivanje i/ili aktivnije djelovanje u postoje�im poslovnim udruženjima koja bi trebala da pomognu u primjeni gore navedenih preporuka. Udruženja bi naro�ito mogla pomo�i u promociji izvoza, ušestvovanja na stranim izložbama i sajmovima i sli�nim aktivnostima.


39

��Razvoj programa za poboljšanje klime i prevazilaženje barijera za strane investicije, koje bi mogle obezbijediti novi kapital, know-how, izvozna tržišta, radna mjesta i ostale prednosti.

a. Privatizacija 164. Posebnu pažnju treba posvetiti privatizaciji državnih preduze�a kroz prodaju državnog kapitala uglednim i sposobnim investitorima. Njihova uspješa privatizacija je od najve�eg prioriteta, pošto je revitalizacija ovih strateških firmi mogu�a jedino po definisanju vlasništva, izbora sposobnog menadžmenta i povratka motivacije zaposlenih.

ZAKLJU�CI 165. Iako opština ima tek dio nadležnosti može da uti�e tek na jedan segment administrativnih procedura u poslovanju preduze�a, evidentan pomak koji su progresivnije opštine preduzele, demonstrira da je i na lokalnom nivou mogu�e uspostavljati preduzetni�ki ambijent. 166. U tom smislu opština Gradiška može da preduzme niz mjera, koje �e poslovanje u�initi bržim i lakšim. Ova analiza donosi set preporuka, koje mogu pomo�i opštini da ostvari svoje srednjoro�ne i dugoro�ne razvojne ciljeve. Preporuka se posebno odnosi na oblast izdavanja dozvola i stvaranja boljih uslova za izgradnju. Istovremeno je bitno izvršiti harmonizaciju propisa sa entitetskim ministarstvima, kako ne bi bilo razli�itosti propisa ili njihovih tuma�enja. Ovo se odnosi na svu reformisanu legislativu na republi�kom nivou, gdje je nezavisno potreban proces regulatorne revizije i usaglašavanja. 167. Identifikacija problema i detaljne preporuke koje sadrži gornji tekst, Skupština opštine Gradiška mora preto�iti u Akcioni plan koji bi mogao postati sastavnim dijelom Strategije razvoja opštine, pripremljen za raspravu i skoro usvajanje. U ovakve aktivnosti opština treba da uklju�i i privatni sektor kroz strukturisane konsultacije i uvažavanje prioriteta preduzetnika. Dijalog sa privatnim sektorom može predvoditi Agencija za razvoj opštine, kao neka vrsta ‘srednje opcije’. 168. Takva Akcioni plan mora imati listu prioriteta sa institucionalnim zaduženjima po odjeljenjima lokalne uprave, pojedincima koji projektima ili odjeljenjima rukovode i preciznim rokovima za izvršenje, kako bi plan doista mogao biti sproveden. Zaduženja moraju uklju�iti i bolju koordinaciju sa republi�kim vlastima, jer je evidentno pomankanje vertikalne komunikacije i usaglašavanja propisa i aktivnosti. Takva komunikacija mora biti dvosmjerna, što uklju�uje i traženje mišljenja opštine, prilikom donošenja entitetske regulative koja uti�e na rad lokalnih vlasti. 169. U odnosu na poslovni ciklus, akcioni plan mora apostrofirati slijede�e segmente:

��pojednostavljenje poslovne registracije, kroz otvaranje kancelarije ’sve na jednom mjestu’ i doradu proceduralnih vodi�a gra�anima i privredi;


40

��statisti�ko pra�enje i obradu podataka o poslovnim subjektima u opštini; ��pojednostavljenje procedure sertificiranja i jasno�a (transparentnost) iste u

pogledu administrativnih zahtjeva; ��pove�anje efikasnosti u rješavanju zahtjeva preduzetnika i bitno smanjenje

naknada za investiranje na podru�ju opštine i to kroz smanjenje vremena i potrebih nov�anih izdataka u oblasti nekretnina i gra�evinarstva;

��do uspostavljanja novog sistema inspekcija, neophodno je izvršiti sistematizaciju rada i kontrole, koordinaciju postoje�ih inspekcija na opštinskom nivou i jasnije izvještavanje i sistematizaciju podataka;

��program razvoja kojim �e se definisati strategija korištenja evidentnih komparativnih prednosti i raspoloživih resursa u drvnom sektoru; i

��strateški i servisno-orjentisan pristup administracije gra�anima i privredi, koji �e kao poreski obveznici nastaviti da finansiraju rad opštine.

170. Paralelno s razvojnom strategijom i Akcionim planom, opština mora donijeti poseban program razvoja malog preduzetništva sa jasno identifikovanim pravcima djelovanja koji su evidentirani pomenutim dokumentima. Osim pravaca djelovanja treba identifokovati konkretne mjere odnosno projekte za razvoj malog preduzetništva po resursnim sektorima sa jasno definisanim akterima, budžetom, i nadasve akcionim dinami�kim planom za period predvi�en strategijom razvoja. Pri tome bi trebalo izvršiti prioritetizaciju aktivnosti svode�i ih na hitne – kratkoro�ne, ali i srednjero�ne i dugoro�ne aktivnosti i projekte. Izradu gornjeg programa preuzela je na sebe Agencija za lokalni razvoj, koja �e predložiti takav program Skupštini u novom sazivu na usvajanje. Program razvoja malog preduzetništva je osnovni dokumenat koji �e biti osnov rada Agencije za lokalni razvoj (za razvoj malih i srednjih preduze�a) i koji �e definisati budu�i pravac njenog rada i saradnje sa opštinskim službama.


41

Dodatak 1.

Klasifikacija i broj registrovanih preduze�a u opštini Gradiška (izvor: Statisti�ki zavod Republike Srpske, 2004)

R.br. Djelatnost Broj preduze�a

1. Poljoprivreda 31 2. Šumarstvo 3 3. Va�enje ostalih ruda i kamena 1 4. Proizvodnja prehrambenih proizvoda i pi�a 14 5. Proizvodnja tekstilnih prediva i tkanina 5 6. Proizvodnja odjevnih predmeta 4 7. Proizvodnja drveta i proizvoda od drveta 13 8. Proizvodnja celuloze i papira 2 9. Izdava�ka djelatnost, štampanje 5 10. Proizvodnja hemikalija i hemijskih proizvoda 1 11. Proizvodnja proizvoda od gume i plasti�nih masa 4 12. Proizvodnja proizvoda od ostalih nematelnih minerala 4 13. Proizvodnja ostalih metala 1 14. Proizvodnja standardnih metalnih proizvoda 10 15. Proizvodnja mašina i ure�aja na drugom mjestu nepomenute 2 16. Proizvodnja elektro-mašina i aparata na drugom mjestu nepomenute 3 17. Proizvodnja medicinskih, preciznih i opti�kih instrumenata, satova i

�asovnika 1

18. Proizvodnja motornih vozila, prikolica i poluprikolica 1 19. Proizvodnja namještaja 4 20. Reciklaža 1 21. Proizvodnja i snadbijevanje el.energijom, gasom, parom i toplom

vodom 1

22. Skupljanje, pre�iš�avanje i distribucija vode 1 23. Gra�evinarstvo 31 24. Prodaja, održavanje i opremanje motornih vozila 20 25. Trgovina na veliko i posredovanje 75 26. Trgovina na malo 81 27. Hoteli i restorani 11 28. Kopneni saobra�aj i cjevovodni transport 15 29. Prate�e i pomo�ne aktivnosti u saobra�aju i aktivnosti putni�kih

agencija 13

30. Aktivnosti u vezi s nekretninama 1 31. Kompjuterski srodne aktivnosti 4 32. Istraživanje i razvoj 1 33. Ostale poslovne aktivnosti 19 34. Obrazovanje 2 35. Zdravstveni i socijalni rad 4 36. Odstranjivanje otpadaka i sme�a 1 37. Djelatnosti organizacija na bazi u�lanjenja 5 38. Rekreativne, sportske i kulturne aktivnosti 4 39. Ostale uslužne aktivnosti 5 UKUPNO 404


42

Dodatak 2.

Zaposlenost u BiH, RS i opštini Gradiška 1999

2000

2001

2002

Stopa rasta

Red. br

Teritorijalna jedinica

Broj % Broj % Broj % Broj % 1. BiH 630.819 100.0 639.053 100.0 625.643 100.0 624.914 100.0 -0.31 2. RS 220.786 35.0 227.748 35.6 219.954 35.2 234.713 37.6 +2.06 3. GRADIŠKA 9.319 1.5 9.545 1.5 9.518 1.5 8.964 1.4 -1.29

Struktura zaposlenih opštine Gradiška prema djelatnostima 1990

IX/2002

III/2003

Red. br

Djelatnosti

Broj % Broj % Broj % 1. Poljoprivreda,lov,

ribarstvo i šumarstvo 2376 18,1 910 10,2 874 9,7

2. Industrija i rudarstvo 6593 49,9 2837 31,6 2767 30,7 3. Gra�evinarstvo i

vodoprivreda 1229 9,3 337 3,8 341 3,8

4. Trgovina 894 6,8 1511 16,9 1529 17,0 5. Ugostiteljstvo i

turizam 164 1,2 502 5,6 519 5,8

6. Saobra�aj, skladištenje i veze

223 1,7 441 4,9 462 5,1

7. Finansijsko poslovanje

* * 67 0,7 65 0,7

8. Uprava * * 437 4,9 435 4,8 9. Poslovne, komun. i

uslužne aktivn. 286 2,2 742 8,3 823 9,1

10. Obrazovanje i sli�ne djelatnosti

669 5,1 615 6,9 625 6,9

11. Zdravstvo i socijalni rad

785 5,9 565 6,3 575 6,4

I Ukupno ** 13219 100 8964 100,0 9015 100,0 Samostalne radnje 1326 14,8 1461 16,2 II Ukupno bez

samostalnih radnji 13219 7638 85,2 7554 83,8

Finansijsko poslovanje i uprava

604 6,7 500 5,5

III Ukupno bez radnji, fin.posl. i uprave

13219 7034 78,5 7054 78,2

Index (1990=100) 100 53,2 53,4 Izvor: Republi�ki zavod za statistiku Republike Srpske * nema podataka ** obuhva�eni vlasnici radnji, lica koja samostalno obavljaju djelatnost i zaposleni kod njih

Nezaposleni u opštini Gradiška Registrovani nezaposleni

1990

2001

2002

2003

Broj nezaposlenih 3.462

4.364

4228

4.945

Indeks ( 1990 =100 )

100

126.1

122.1

142.8


43

Dodatak 3.

Vodi�i za administrativne procedure izra�eni u opštini Gradiška

1. Mati�na služba, šalterske usluge i bira�ki spiskovi 2. Oblast samostalnog privre�ivanja 3. Uputstvo licima koja namjeravaju da osnuju preduze�e 4. Uputstvo licima koja namjeravaju da se bave preduzetništvom 5. Uputstvo za podnošenje zahtjeva za izdavanje urbanisti�ke saglasnosti 6. Uputstvo za podnošenje zahtjeva za izdavanje odobrenja za gra�enje

(gra�evinska dozvola) 7. Urbanisti�ko-gra�evinska inspekcija 8. Uputstvo za izdavanje odobrenja za upotrebu 9. Sanitarna saglasnost na lokaciju, projekat i upotrebu objekta 10. Komunalna oblast 11. Bora�ko-invalidska oblast 12. Uvjerenje za bavljenje poljoprivrednom proizvodnjom 13. Poljoprivredna saglasnost 14. Pravna pomo� 15. Gra�anska stanja


44

Dodatak 4.

Sastanci fokus grupa i njihovi u�esnici

Fokus grupa opštine IME FUNKCIJA/ODJELJENJE TEL FAKS 1. Boris Divjak Konsultant FIAS-a 051 216 928 051 216 779 2. Miso Relji� Konsultant SEED-a 052 241 601 065 525 522 3. Stevo Topalovi� SEED 051 218 273 051 319 684 4. Milenko Gemaljevi� Prostorno ure�enje 051 813 011 065 581 939 5. Radmila Žigi� Prijemna kancelarija 051 814 120 6. Jasminka Gvozdenac Odobrenje za rad 7. Ranka Milakovi� Petric Odjeljenje za prost. ure�051 813 538 051 815 091 8. Biljana Kova�evi� Urban-gra�. inspektor 051 813 377 9. Vlado Sladojevi� Odjeljenje za opštu upravu 051 880 443 10. Gordana Puljarevi� Oblast gra�. zemljišta 065 921 601 11. Slavko Suboti� Savjetnik na�elnika 051 813 027 065 921 601 12. Dragana Ili� Dipl. pravnik 051 813 377 lok. 229 13. Slobodan Sladojevi� Odjeljenje za privredu 051 813 347 051 814 689

Fokus grupa privrednika IME FUNKCIJA/ODJELJENJE TEL FAKS 1. Boris Divjak Konsultant FIAS-a 051 216 928 051 216 779 2. Miso Reljic Konsultant SEED-a 052 241 601 065 525 522 3. Stevo Topalovic SEED 051 218 273 051 319 684 4. Azra Delali� SEED 033 251 555 033 251 555 5. Slobodan Sladojevic Odjeljenje za privredu 051 813 347 051 814 68 6. Uroš Grahovac Triko Komerc, direktor 051 813 452 051 813 457 7. Zlatan Tomi� Stolarija Tomi�, direktor 051 814 675 051 814 675 8. Milena Vrhovac Bor doo, menadžer 051 715 264 051 715 264 9. Majda Ciminak Cimag, direktor 051 820 565 10. Branko Stojevi� Proden-Abro, stru�.saradnik 051 814 720 051 814 788 11. Mirsad Taji� Radnik Taji�, direktor 065 913 402 051 815 579 12. Ranko Cvjetkovi� Metal, direktor 051 813 400 051 813 568


45

Dodatak 5.

Feedback fokus grupe privatnog sektora – 06. 12. 2004.g. Po dovršetku Izvještaja, prezentacija finalnog materijala izvršena je u opštini Gradiška, pred fokus grupom predstavnika privatnog sektora, kojoj su prisustvovali i predstavnici opštinskih službi. Spisak u�esnika priložen je u nastavku. Izvještaj je uglavnom ocjenjen kao zadovoljavaju�i, te da daje dobar presjek regulatornih barijera, tj. prioriteta u njihovom uklanjanju. Komentari se suštinski svode na slijede�e:

- Velik broj zakona i proceduralnih radnji se odre�uju na nivou resornih ministarstava Republike Srpske i samo lobiranje na višim nivoima vlasti može riještiti suštinske probleme.

- Inspekcije ne obavljaju u potpunosti poslove predvi�ene mandatom. Me�utim, ve�ina problema u poslovanju korijen ustvari imaju u skupom poslovanju (poreske stope, tj. socijalni transferi), pa se poslovi inspekcija svode na kažnjavanje 'prestupa', što je represivno djelovanje, odnosno rješava se tek jedna od posljedica, a ne srž problema.

- Mandati, nadležnosti i koordinacija inspekcija isklju�ivo zavisi od saradnje s resornim ministarstvima i rješavanje takvih problema mogu�e je samo uz ve�i angažman entitetskih vlasti. Svi u�esnici ovog projekta podržavaju reformu inspekcijskih službi i njihovu koordinaciju kroz Republi�ki inspektorat.

- Siva ekonomija uzima velikog maha u Gradišci, što zna�ajno otežava pra�enje privrednih aktivnosti i njihovu analizu, ali i smanjuje poslovne i razvojne potencijale postoje�eg, legalnog privatnog sektora. Potrebna je ve�a saradnja izme�u privatnog i javnog sektora u otkrivanju kako problema, tako i njihovih uzroka, da bi se isti sistematski mogli uklanjati. Ovo ne podrazumijeva isklju�ivo represivni aparat državnog sektora, ve� i njegovu reformu i uklanjanje prepreka poslovanju, kako bi se stimulisalo prevo�enje sive ekonomije u regularne tokove.

- Statisti�ki podaci u Gradišci su vrlo nepouzdani i zadatak nove Agencije za razvoj bi�e da sistematizuje podatke o privredi, s posebnim naglaskom na privatni sektor i MSP. To �e postati osnovni instrument za pra�enje realizacije preporuka ove Analize.

- Svi prisutni, uklju�uju�i i na�elnika opštine su podržali dalju dinamiku rada, koja pretpostavlja:

o pripremu Akcionog plana obradom preporuka ove studije (zadužena Agencija za razvoj; rok sredina januara 2005.g.)

o dostavljanje primjerka Akcionog plana SEED-u radi pružanja eventualnih komentara (zaduženo Odjeljenje za privredu; rok sredina januara 2005.g.)

o prezentacija Analize i izvedenog Akcionog plana skupštini opštine (zadužena Agencija za razvoj i gradona�elnik, rok po�etak februara 2005.g.)

o implementacija Akcionog plana prema predvi�enoj dinamici uz uklju�ivanje privatnog sektora i odgovornost nadležnih službi.


46

- SEED/FIAS ostaju suštinski zainteresovani za napredak u uklanjanju prepreka poslovanju i bi�e spremni pružiti adekvatnu savjetodavnu pomo�, iako se sve strane slažu da je njihova uloga savjetodavna, a da barijere moraju uklanjati zvani�ne institucije vlasti, u skladu sa Akcionom planom.

Partneri na ovom projektu su pozdravili uvrštavanje Gradiške u multidonatorski projekat GAP, koji predvi�a tehni�ku pomo� za 40 opština u BiH, a koji �e rezultirati osposobljavanjem šalter sale i u sklopu iste Business one-stop shopa, što �e pomo�i ispunjenju dijela preporuka ove Analize i olakšati dvosmjernu komunikaciju s lokalnim organima vlasti. Ocjenjeno je i da su strateški razvojni pristup Gradiške i inicijativa za poboljšanjem poslovne klime upravo pridonijeli da Gradiška u�e u navedeni program pomo�i.

Lista u�esnika okruglog stola 06. 12. 2004.g. u zgradi SO Gradiška: BR. IME INSTITUCIJA ADRESA TEL. 1 Milan Stanojevic Opstina Gradiska Nova Topola 68 051/813377 2 Danilo Gajevic Gradid-Inzinjering Milosevica 34 065/512507 3 Milan Stojcic Opstina Gradiska 051/813377 4 Ranko Cvjetkovic "Metal" Gradiska www.metal-gradiska.com 813400 5 Savko Subotic Opstina Gradiska [email protected] 051/813027 6 Mirsad Tajic Doo Radnik Tajic 051/915579 7 Miso Reljic Konsultant SEED-a [email protected] 065/525522 8 Slobodan Sladojevic Opstina Gradiska 065/530318 9 Nikola Kragulj Opstina Gradiska 065/510115 10 Boris Divjak Konsultant FIAS-a [email protected] 065/520198 11 Stevo Topalovic SEED [email protected] 051/218273 12 Azra Delalic SEED [email protected] 033/251555 13 Nenad Kesic Alorg [email protected] 051/813165 14 Milenko Gemaljevic Alorg [email protected] 051/816165 15 Vlado Sladojevic Opstina Gradiska 051/813372 16 Dragana Ilic Opstina Gradiska 051/813377 17 Biljana Radicic Opstina Gradiska 051/813376 18 Gordana Puljarevic Opstina Gradiska 051/813376 19 Ranka Milakovic-Petric Opstina Gradiska 051/813538 20 Biljana Kovacevic Opstina Gradiska 051/813377 21 Jovo Lukic Opstina Gradiska 051/813027 22 Obrenka Balta Dipo a.d. 051/896318

Documents

Public Disclosure Authorized - World Bank...investicijama nakon Dejtonskog sporazuma. Taj Zakon je donešen na državnom nivou 18. maja 1999.g. Drugi projekat, završen u septembru