tvv QSCoDISPUTATIO ETHICA

VIRTUTEMORALIINGENERE...

Qll A M

ln Rcgia CHRISTINEA Univerfitatecx conjenfiu (§approbatione Ampliflim& Facultatis

Pkilojopbicnc,Liberalis Exercitij &: veritatisindagandas gratia

placidae Philofophantium cenfura; fub?Mittuno

JOHANNES S. FORSENIUSHENRICUS M. FLORINUS.

Ad diem MaiJ Anni 16)4, horu^tococonfivetis.Paling. Zod. vitse lib+ t.

Nercßum tibi judicium,neurcßa vo/untasDeficiat; Nam% hisfine vir bonm effepiui^Nemopoteft^ Duo Virtutumfundammafiunt htcc.

A B O M.TjptsAtcad. apud Viduam Fetri

ReYcrendifiimo in Chrifie Patri,

DN* iESCHILLO PETRIOS+ S. Th. Dodt. celeberrimo, Inclytas Diascefeos Ab.

Epifcopo, nee non Regia: Acad. Procanceifario Amplifs.Nobilifi. (5 Confuitifiimo VIRO,

DN. MICHAELI ®mmWLL. Sc Phil. Do(t. & Profefs.Excellentiflimcp. t.

Re&ori Magnifico.Plurimitm Reverendo IR 0«.

DNMGEORGIO C. ALANO S.S.Th.Profefs.Primario, & utriusq; Ecclefia; in Civitateunacumannexa

Paftori Digniffimo.Reverendo Pvttcellentiffimo VIR O.

DN.M. NICOLAO L. NYCOPENSLS.S.Th.Prof. acin ©<Jgtl Paftori Merkiflimo.

lieverendo y?Prttclariffimo 1)IR 0DN. M. ABRAHAMO G+ THAUVONIO,

Phyf. &Bot. Profeflbri Laudatiffimo>jamverdp,t.Decano Spe&abili.

vT e TIJiro-lwveni Ptttfiantiffimo attjfilumaniffimo^

DN* A N DR E M PETR & O, Confiftori}Ecclefiaftici Secretario fidcliflimo.

Patronisi Meccenatibui, Pr<eceploribtt<s, PromotoribtPt, Benefia-Boribtts, fautoribuifiummd reverentidfulficiendit hancDifyutationem officiofe confecrat $ defiert

Henrieus Flormus.

etcot}©*Pitomcn univerfi Hominem crea*turisomnibus corporeis longecondiditNobilioremfapientiflimusCreator. ÜbienimFormas animasq; Materiartetrica.;immcrfas rebus dediffet coeteris; fblus

homo,ill« naturse deliciae, fpiraculum vitae obtinuit,Animamq;Rationalem tantis praerogativis eminentemconfecutus eft > vt ab ipfiflima ventatc ad imaginemDci conditus depraedicetur. Refplcnduit nimirum intntelleßu rerum omnium humanarum divinarumquevera &, perfeda cognkio; clarukin voluntatc cum nu*tucreatoris fu'aviflima& fan&iflima confcnfio rEluxitexpromptum inferioruro facultatum miniftcrium. HieMonarcha ille orbis terrarum, hie univerfi Dommuserat,cujus infinuarementionem finefumma reveren-tia, nefas! fed div haec vix potuit integritas perdurare,lapfus eft aftutia Diaboli delufus,& adeolapfus>uto^mnespofteri mortales, per quofvis feculorum decurfus,adhocufque vertentis horje momentum nonceffave-rint id damnum deplorare, fed nee inpofterum, uique^quo conftitutum hoc orbis duraverit corpus, unquamcellabunt. Ignorantia quippelntei!eclum,Malitia Vo-luntatem infecit,adeovt cum Medca Ovidiana quisquisqueritari ncceftumhabeat:.._.----- Videe mc/ioraprobo^.,

deteriorafiequor,Verumenim vero vt Mifericordia vere benignifli-

miCreatoris erga hominem etiam in afpera hac & tetraA 2 rerum

rentm &cie conftarct pfomptiflima, fcintillulas quaf-dam imaginis fuas in mente adhuc hominis rehgmt,fcd eas crebrisexercitiisexcitandas & picniorem in a-ttum deducendas. Qt itaque ad perfeclioncm amiflatnquodammodo alTurgere valeamus, Habitibus tiim In-telle&ualibustumMoralibus animusfrequenter imbu»enduser; t,quocognitione veri & a&ione honefti com-niodeperficiatur. lllud PhilofbphiaTheoreticapra;ftat,qux ex contemplatione rerum neceffariarum intelle*flum veritatis cognitione illuftrat; Hoc vero Philofo*phiaPra&ica cxfequitur, dumhominem virtutibus in*format ad confcquendum Sum. Bon. civile; ex qua (vtpropius ad inftitutum accedamus) Naturarn f^irtutumMoralium incommuni pr;»fentibus hifce pagellis include-re & pro liberali exercitiocandidorum cen fiaras fubmit-tereanimuminduximus. Suafitid fua '-imaMaterisENobiiitas, hoc prasftantiffima ejus utilitaaobtinuit. Di-vinum quippe illud Virtus eftaurea.quam lex tarnDivi/na quam humana imperare fatagunt. H<ec hominemextollit, & fupraaftra, utait Sap. Seneca, mortales col-locat: H«c Regna,urbes,Provincias, temperat,fertleges,colit amicitias, interpropinquos liberosq; difpen-fat. Et quis paucis condigna ejus encomia quit depr^dieare? Tua 6Diva Virtus plurima Sc maxima funtor-namenta,nonfurunculorum infidiis,non Tyrannorumminis, non fatorumarbicriisfubjedta ! Tu vera homi*nisvita es& humanitatis noftra: excellentia : Tu pro-bos hominum moresatq; ingenia immortali gloria:commendas: Tu yiros fumma fapientia doctrirhkj; illu-ftrespropinquacum D?o cognatione conjungis. Tibinobiikatis.tibi beatkatis merito paimnm boni omnesfribuerepergimus! Bit itaq; qaod felix fauftumq; vclitAkifiimus Dominui Exercitii hujus nofiri

Thesis tN frontkpicio, nefradis quafi repagu-lis hucillucque vagabundipererremus»certum a nobis ordinem prarfumi opor-tere bona Methodus demandat. Pra?*fentisproinde negotii pertradiatio hifccbonocum Deo abfbivetur Memi>ris,utcum

de VirtutisMoralis Definitionc , Caufis}Divifhne & Oppofitopaucisperadum fuerit, jamtum inftituto noftro fatis-faiftum putemus.

2. Definitionern quod concernit,cum ea duplex ex*iftat, offertitaq; primo Nommalis femetnobis pradiban-dam>inhacautem turn Notatio Nominit, turnVaria vocisacccptio, turn deniq; /Equipollentia erunt exponenda.

3. EivftpXoyiav quod fpeciat:dicitur Virtus l. La_ttinisk Viro uti Cic.lib, 2. Tufc.q. Aliis venit a virore& vigore non re g. vera fexus foemineus a virtutisparticipationeexcludatur, fedqubdViro maxime eon-gruat, quippc cvi natura majorem vigorem. vires & do-tes majores contulit. Dicitur etiamVirtus g. Vis & fa-cultas animi, qua affediusgubernantur& rationi fub-ijciuntur. Appofitc etiam nonnemini Virtusq. Virumtucns dicitur, eoquod virtus homines inftar clypei &fcuti co-ntra quofvis exuberantium affe&uum & infor^tuniorurn infukus protegat & tueatur. Hinc difpalefcit,virtutem primiim quidem folius fortitudinis nomenfuiffcpoftmodum auteen quiafapientes hominespru-denterdeprehenderunt non minus difficultatisindivi-tiarum& honorum &c. appetiturefrenando> quamin,deliciarudoloribus fuftinendis pofitum effe,f peciei hocnomen ad univerfum genus fignificandu traduxerunt»

4. II» Cracis Virtus dicitur otgerj velab«f®)Con*A 2 gruoj

gruo.apto; vt fit congruentia cum re&aratione: velissiLfatrTto agsia Martequod a^fryprincipio fortitudi-nemdefignarit,quae tempore Martis maxime fe pro*dit> vcl inter carteras virtutes maxime cminet: vel abdfitrxoo, placco, quodomnibusplaceat vel placere de«beat: Vel ab iq&ooq. igttry per Metathef. quodama-bilis fitmaxime: Velab a^io^i eligo, turn quod virtusvelmaxime fiteligenda, tumquodvel Ttrgtttf^tcis fitvel ccrte non fine urfttttftfu.

5- 111. Hebneu Middah dicitur a Menfurarc» vclquod affc&uum & a&ionum nofirarum fu menfuracertiffima > vel quod ipfa adre&as rationis regulam tan-quam menfuramfitcxigenda. Conf. Mcifn. Sob. Pb.Seft.js. c, 2. g. 2.

<>♦ IV. Suecis $}pst> a t>Hsa vcl tiafi & tytft I quodvalidum>ingentem &potentcmfignifkvr, ficut V. Gcr-mmis ?t)^t)D a (Ujjftt valere>deduci poteft: quia vintus prseftatmaxime& excelfit,adeoq; maximi eftpr etii>& hominum univerfo generi accommoda cumprimis& utilis. VI. Fennis diciturawu ( uti nobis videtur) abMJKa/fubfidiura& adminiculum prxbere, idque fi pla*cet propterea >quia virtus poffefibrem maxime juvat,vel quia reclse rationi in (ervisfuisrebellibus>affeftibusputa > perdomandis, expromptum & validum fubfi-diumpnsef^.

7. Omncs hx irv^KoyUivirtutemut non parumcommendant, ita ejus naturarn etiam quodammodoadumbrant. Latina qwppcfiubjeclum indicat feil. vi-rum, Hebraa menfiuram feil. Legern > Gr<eca fukhriiudi-nem, ob quam fit eiigenda, Sveca vero ficut & Germana,nee non Fennka vrm $ valorem,ob quam fit magnifa-

ciend*

cienda. fubinnuunt. Itaq; Ci ha;c conjungantur, defcrt.ptio ex his virtutis talisdicipoteft: Virtut efl vkfieufacuktits animicongruens cum /ege, dirigens acliones > quam omnescligcrc tf magnifiacere deb«nt¥

8. 6ftprvfii&vquo& attinet, ficccrtum cft nomenVirtutisvariis accipi modis. I. In£f>w<rproomnieo,quod remquamlibetoptimercdditaffeftam. Sicvirtusoculi dicitur>bene vidcre &c. 11. RationefubjeSiorum,(<*) inDeo eminentia quasdam& perfediio fimpliciffimaVirtusdieitur , utcum Deus diciturcffe mifericors,juftus>ciemens&c. (ft) inrebin crcatis corporeu rationisexpertibus,Cacu\tzs qua?libetfeu vis & efficaciainfitahocnominevenk,utvirtusherb«> lapidis &c. Sie diciturctiam inbrutis quibufdam effe umbra virtutis. ("/) Inhomine vero magis proprie virtuslocum habet,& ficvicifllm varieufurpatur : (i) Jguandocfcprohabitu infiufio,vt Fides,Spes, Charkas dicuntur Virtutes» (2) fijuamdotfo pro acquifito, idque vel corporis utßobur,fanitas, pul-chritudo&c. Ve/ anintt, & id turn inte/lcblus,vt inteHigen*tiaifiapientia,ficicntia,Prudentia $$ ars virtutcs intellediua-lesdicuntur>tiimW«»/<»/tf>quandohabitus animi frc-quenti aciuum exercitio acquifiti > ijque cledtivi & admores pertincntes> Virtutisnomine veniunt,quaj ac-ccptioefthujusloci.

9. ivrorv/ttct funt Virtm Mora/isSz Medium ducensad Beatitudinem feu Sum. Bon. Civilc. Hie vero nonMedium inrelligendum, quatenus inter duo extremaexceflum fc. & defe&um confiftk, fed quo ultimusfinis abEfficienteacquirendus crit.

10. Exp'->fita Cxcovo/rtAToXoyict nunc s»d orpet-y/ua.'roAeyiavCcu Rea/em definitioncmmelior adkuspatefck,

übi

übipotiores quae a variisvarie circumferuntur Virtti*tis definitiones>nobis invifere&infpieereadlubefcit.

11« Ariflote/es Philofophorum phosphorus illelib*2. Eth. c. 6. Virtutem Moralern h. m. definit: Virtui efihabitwseleclivus in Mediocritateconjifiens quoad nosre/ata ~Sratione definita,feu vt virprudens eamdefiinierit. Aliuscam diciteffc: Conflans animi propofiitum vivendi fiecun«■dum legem. Vendelinus Eth. 1. 1»c. j. thfu

12. Clariflima autcm omnium cft illaDefinitio, quampropinat Nobiliff & Confi D. ©pHeflfl. Erg. Virt. p. 4*&Coll. Eth. difp.j.Th.^.ubi definkur Vtrtvs promptitu-do in homine agcndifecundum honeflatis normam,qua affiecli-bus omnibm tale injungitur moderamen,ut tranqui/lut f$ bea-tifjimus,qut in hsc mundo haberipotefi,flatttt obtincatur.

13. Quamvis autern hse definitiones verbisnonnr-hil abinvicemdifcrepent>re tamenipsaoptime conve-niunt& confpirant > adeo vtcum conccptus harum turnconvenientiae, turn differentiae fueritpraecognitus, har-monicus earumconfenfusoppido inclarefcet.

/4. Genmitaque VirtutisiY^7»wefleomnesfani\>res conftanter aflerunt, nee idrationeinvita: J^uali*tat enimipfaVirtus eft>E. animoneceflum habet inhae-rere, quodfihoc > utique ve\?£:s crit> ve\Hvttflts vel"ara^dlo. Poftcriora vero binn de virtute praedicarirecufant: Potentia quippe nobifcum connafcitur; Affc-cim vero funtrcpentini motus finee!e£lione>& nobisvel invitis accidunt > adeoque animum perfape pertur*bantf A Potentifs prseterea & affcßtbmi nee bonusquifpiam nccmalusunquam nominatur,fua enim na-turaindifferentimodofe habentad probitatem & im-probitatero> quod Virtuti impingere iniquiflimura

eflee.

cfiet. Relinquitur E* quod Virtus fit Habitm, fed erithabitus 8/effivm > quia per a&iones prcarreticas, quae ajudicio Mentis&eledione Voluntatis funt,paratur>quiaetiam proaereticas adiionesedit> adecqjper hoc abha-bitibus lnte/lcc~lua/ibm , corporii, Natura/ibm invitis ($ te-mcrarijs optime diftingvkur, Conf, Burg4 id,Ph.Mor.c. ii. Vendel. Eth. c. 3. Th. 1. g. 1. p. $%. Vendelfr.p, yi.

15. Quod vero genus virtutisconcernit> übi dcfini-turper conflans animipropofitum, item: Promptitndinem<s*gendi, fic luce meridiana clarius radiat, fenfum,cumGenereVirtutis fupra declaratchiccmnino eundemefle. Quid eft enim conftans animi propofitum, &promptitudo qusdaminanimorcfidens> longorerurrjufuparata& roborata > ajiquid eligendi vel repudian*di > aliud, quam habitus elediivus, quo in agendo deter-minamnr ad aliquid fine difficultatepraftandum ?

16. Differentia definkionum ex omnium caufarumconfluxupetita elarcfcjt.hinc fi juxtafvetum ordinemcaufas Virtutum quatvor penitius rimemur, jamtuncVirtutis natura nobis fietmanifefta.

1 7. Efficientem E, Virtutis Caufam expofituri in uni-verfia/em (j Particutarem cam primo dividimus. 1114quae & omniumrerum eft DEUS Ter O. M, Pater Ju.roinum > a quo omne bonumdonum & perfeftumde-fccndereD. Jacob*cap. 1:17.aflerk. Namq;

Omnes in triviofiumui $hoc tramitc vit<t«Fa/limur , ofilendatni Dem ipfieviam.

i?f Particulamin camquxcdlntravdSxtrahomunern fubdividi poteft. 11/aautern vel in Animo velinCorpore eft. Sed in Animc quae refidet duplexftatuitur:

B 1. Intet-

I. Iniet/eclm qui principijs attivrs pct 1 rhTigjfiiafleiitkur, & per ratiocinatiorrem concluiiones exiis de<*dudias z&aclionesfieciaks app/icat.

19. Itaci; ik Principia Prailicanihi/funta/iudquamaxiomatdqucidamtreneratia , fieupropojitionesuniverfa/esperfie not<t, aprimd infantiJ infiu, '$antsquam ralio fefie exercere queat,cordibushrtminum digiii g. Ddinficripu, difcrimen hohe-ftorum &turpiurncohtinentes: DicunturaliaslexNa*turae; qualia flint: Honefta efle appetenda > turpia fu-gienda: Deum eliecolendum: Parenteshonorandos:Nenimi nocendum: Suum cuiq; tnbuendum: Vimvi repeliere licerc: Quod tibi fieri non velis, nee alterifacicndum &c. Haec &fimilia ejufmodiprincipia,fe*mina virtutum funt> cx quibus fidelicultuaccedcnte^.Virtutes tandem pullu!ant& exfurgun? Sunt haec virjtutumigniculi, qui per inftitutionem& exercitationesexcitati > tandem in flamas virtutum jlluftreserumpunt*

10. 2. ivvTygytrts cft habitus mentis>per quemjpfomptc aflcdtitnur principiis pratfiicis.

3. Reßa vero Ratio efit R.ecium mte/lecius judiciumdersaud r.V principiis praflicis /egitime fequitur* Ha?c pluri-mOim advirtutem conferunt; dum enim per 11/amprin>cipiis pradiicis aflenfum praebemus, H<tc varias ex iiscondufiones>Virtutum & vitiorum naturarn indigutantes,il!arumq; exercitium& horum fugarn fuadentes,clicitE.g. Si vim virepe/iere licet, utiq; Fortitudini ftu-dendum>per quam iniquamnobis, proximo & patriajVim illatam , honsftc vindicamus : Si nemo efl Udendm,E. amicecum omnibus vivendum ! E. Temperanti* li-tandum>ne vel nos ipibs vel aiiosperintemperantiamta?damus: Ef /#/?/'//>< operadanda,perquamfuum cvi*

quc

quetribucndo,ncminiquicquam c!am vcl palarn fub-trahimus: E. ftudendum Cafilitati, perquam ab amo-rc iilicitoabftinentes, corporis noftri & aliorum laefio*nern evitamus &c.

21. Cum vero intelleclus conclufiones ita ad fpe*ciales a£tiones applicat, ConficientiaexCutgnfiacu/tttsmen-tii operativa > qu<eprincipia aßionum vei ex lumine Natur<n<,velex lumine Scriptur<t ipfii irrfita,applicat adaiiquadfiaßumquodanobisfieri-velnonfiieri debere aut debuiffcratio dißitat,Definiente Ba!d. Caf. Conf. if i. c. 3.

22. Hinc difpaiefcitpertincreConfcientiam adlmtellectumPra&icum confiftk cnim fcientiae applieatio-nead-opus velfa&um vel faciendum. Munus ejusra-tioneoperis faciendi eftfuadere» obligare & inftigarefibonum, contra fi malum, difluadere & retrahere*Ratione vero operis Facli officiumejuseft teftificari.

23. Continetur verbConfcientuvis Sji/ogifimo Praßicov.g.hujufmodi : Quivitiis operarn dat, isDeojuftif-fimo judici exofus erit neceffum efl &c. Ego vitiis ope-ramdo. E. Inhoc & confinpilibusSyllogifmis PradticisFropofiitio eflprincipiumpraßicum,ftimulans adbonum&retrahens a malo. Affiumptto eft cogitatum di&um autfadum>principio ifti vel conforme vel difforme; Hancfequitur Conc/ufiio evidentiffima & ccrtiffima, quamconcomitaturlamtiafi benetriftitia fi roai£ perpetrafikPropofitio expra&icis principiis ivvr^jcu &redla ratio-*neexfurgit; Afifiumptio per approbationern eft tt/y'eesy*trts; ConchJlo eft ipfa fententia lata, ve! bona vel mala.Propojitio agit dc jure; Ajfumptio de fado; Conc/ufio dereatu & relationc ex faclo ratione juris exfiurgentc»Hinc itaque tribus exoritur a&ibus Confcientiaprcfle

B 2 ioquen^

loquendo> proponendo nempe a/jumendo £? comhtdenddig. teil. Lirg<r»?explicat )/rf^«wapplicat&y?«/w//^pro*iiurtciat. Cum E. mala Confcientia fitq. miile teftes>Vcrmis rodens, Equuleus pcrpemus> Momtor furdoVerbere caedens &c. Utiq; virtutiopcradanda,uttran-quiiiitas animi & mentis laetkia, quae perpctuus eft bo-ns Confcientiae eomcs > retineatur. lugehocconviviumprofeßo g? optimm homim efil theffiaurm > quem qui poffidetde/itiofiim vivit, ne teruncium habens, quam(i in unum hotwinem ve/fiexcentosconfies Sardanapa/os. Utfcite morefuo inquit Sperl» Antrop. Pf ißt. Conf. Vendel. d. 1.

»4. \t. tn Arimo eaufa virtutis volunias eft>facultaBllla animasratiortalis ad bonumappetendum ordinata<,Haec enim a reda ratione illuminata cjus didlameftfponte fequitur> honefta re&e agnita digit & turpia &*"tle coattionefugkt,

%<*. Xn Carpore refiderts caufa Virtufiseft turn Bs*'numtemperamcntum, quod facit ad virtutis ftudiuma^pofitive& infirunienta/iter > fic enim pUritas fangvinisgignitfpirituumdaritatem» quae in virtutis ftadio ab*folvendofunt adminicula non poftrema: Tumfanimmporis , fiquidetrt > vt inquit' Cic* Opus eft te corpoteValere i animo velis.

%G. Sxtra hommem CaufaVirtUtis duplex eft:Remoi,ta VeiPropinqua. Vl* cdncatio moralis audit, vt intelle-£tus vera cognofcat» & voluntas bene agat. Hujusquanta fit utilkas vix ac ne vix quidem depraedicarepoflumus. Agnovit cam Cratesille apud Plut. qui,fipofiem > inquit, aud-n ab nmnibm hominibm, confeenderem.turrim, £=? clamirem: quf ruilishomines, qui co//igitis £5' cor-faditit nummoi,$ intcnmeducationem/ibcroritm neg/igitis 1

Agno

Agnovit &eampraetercoetcros, Phil. Maced.Rex, qulnon ta.n gratulabatur fibi de nato filio Alexandro»quamquodeonatusefTettempore, quo Ariftotele utipraeceptorepoffct.

27. Eft autern educatio duplex: Amica vcl Aff>cra%Wa(\) ■proponkfa/utariapr<ecepta, Leges feil. Canones&regulas,mcdiantibusM?^i/?^,vel Ftvisi. c. viva vo-ce virtutem inculcantibus, vel Mutis i. c. libris, qui fcrip-tarn Magiftrorumvocem contincnt. (z) Proponit£lv#emp/ahonefleviventium. haec enim utnon minunum ad-ferunt momenti & adjumenti acf infundenda vitiai.Cor. 15.33. Itanec minjpr eft illorum vis in parterncontrariamad virtutes comparandas, unde de exem-plis alienis dicitur: Sxemp/is moßiffimefiuadetur ; & depropriis Poeta:

jfe/non doceto veidoceto tnoribmHdc ne trahms manu, repc/lasa/terd^

(3) Proponit Pramia. Nam utcertantcs in fi/adio nu-i-Wirof/or corona giorificat > £5? O/ympicoscurfmpa/mafirequens■nobi/itatiita Ve/mininiisrebmg/oriofiioreff/citun cuifirequemierprtcmiarefieruntur. Confi. Lud. in Viro traBt Diff.fc\

"2.8. Sducatio Affera confiftit in increpatione & objur"gationeverbali; qua fi errans minime movetur/fequiturPcsna, etehim impunitas, peccandi magnaeft illecebra;tinde quos natura & increpatio retinere in officio ne-quit, ijmagrtkudine poenae ad rette faciendum com-pelluntur. Nam quemadmodum

Oaerunt pectareborit virlutis amoreSie etiam Oderuntpeccare malifiormidine pctn<t,«jui ita in <nu quamvis ad virtutem inciinan.es, tandemCoafVetudinc quadarn habkum iiiius libiparant.

£3 45. Suc-

29. Succedk jamtandem propiwqtta caufavirtutisfctt.Sxercitatio feu ABionumbonarls frequentatio > & continua-tum cxerckium. Quot vcrdnumcrofintadiionesha;determinan non poteft, nunc enirn plures nuncpauciores pro fubjecli difpolkione requiruntur, velprout adionesintenfkvel minusvalidaedeprehendun-tur. Valor enim paucitatem facile recompenlat.

30. Sed utmeliusinnotefcat quo refpeciu^7:W/Mora/es fint caufa virtutis, fciendum eft eascffeindu-plici difitrentia: Vclenim pofiuntconfiderari (1) InSiatn exaltato & poft habitum, quatenus honeftae jam&continuatae formalem rationern Summi Boni confti-tuunt,quorefpetftu Virtutisfunfeffießa, ve/(i) Infiatu hu-rni/i &antehabitum,& fic viciflim(<*) troutfud naturdbonitatis& malitiae moraliscapacesfuntindifferenter,ad honeftam tarnen informandae objeßrrm virtutu extiernuma.udiunt: Proutvero ((3) jam dum hdminem bo-nis moribus afluefcere caeperunt, &ita ciifponere, vtadculmenvirtutispienis pafllbusgrafiariqueat» eojammodocauftt virtutispropinquA falutantur.

3r. AfteVifco autern hie notandum cum ABionemMora/emcaufam virtutis gdftruimusnon hie a nobis in^telligi aßionem invitam, qua quis vel vi eoadius velperignorantiam quid committit, cumvoluntas & Cciemtia abejufmodi aftioneplane exulent: & vo/untas qui-dem in aßione vioientd defideratur; quia is>cvi vis in^f^rtur, agendo nonadjuvat remiftam,fednec volun-tatempatiendi adferf, Irt imprudenti veroaßionfigno-rantia fcienfiam. tollit, quae alias fi adeftef> inhibituracflet adionem iftam. Horum autern fi alterutrum ab-fuerit>non poteftrevcrapropterfuama&ionem» Jicctbonarn, laudibus quis & prapmiis ornari, nee verfa vice*

ob

©B malafti reprebendi & pcenas luere. Nob.@plkfifiErg. Virtf p. 5»

*2. Hinc ergo confequitur aßionem illam quae caufaerit virtUtis ffohtaaeam efle debere, id cft talern cujusprincipium eft in ipfo agcnte fingdas circumftantiasfcicnte.

Huius adionis principia proxima ab Ethicis tria re-cenferifb!ent: Confu/tatio,pme/cßio qjfvo/itio. Intel-iettuscnim primumproponit finem , euqdemvolun-tasappctit& intendit,fed ignorans interim quibus queatmediiseumconfequi>impetratabintelle£tu, utde me-diislegitimis& honeftis cogitationem inftituat. De?hincergo incipitfSskii/iris Confu/tatio aßm inteUeßm,quodemediU adfinem ducentibm ratiocinatur,qu<e dein "dsgQcti-gseris Pfrtelcßio adtus ille voluntatis e/igit, fa£ioinitioabiis finequibusad reliqua aditus nonpatefcit, hancde-iiique (3xkyrris Vo/itioipCd excipit appelitioficii. boni cumrationcqux corpotis membra commovet, ad confe-quendum finem propofitum > unde aciio tandem mo-ralis feu executio rei volkae fubfequitur.

33- Illaagendi facultas tlttTs^tetrta, Libcrum Arbi*trium vocatur quod eft facukas s qua homoab intellc-ftu cognita pro placito vel fufcipere velrepudiarepo-teft. Intclligitur a. hie iiberum quod in' utramq; par-tern potefl inclinare five libertas detur contrarietatis ,qua tci'psctu]sfccificatioriiiaituum, expluribiuobjeclitjpto*pofitis libere eiigitur unum, negliguntur vcro coetera.Sive contradktionis qua mota ad exercitium Voluntascirca unum objectum pofitis omnibus ad agendum re-quifitis, poteft nihilominus agere vdncnagere, vellevel nonvellc.

U\. Toh

34. ToilitE.libertas Neceffitatemnon dccreti divi-ni>nec praeccpti,nec promifii,poteft cnim quid decrc»turn praeceptum & promiflum etie & tarnen liberum;fed necefitatem tollit coactionis, quozd actum voluntatise/icitumy cum impoflibile fit cam taiem elicereaclum»qui inclinationi ejus repugnet; Sed tarnen quoad actumimperatumcoaCtio locums habcrc videtur, dum inaliispotentiisalker abexterno principio geritur res, quamipfa imperat &fieri velit, quamvis & haec coactio im*propria fit|,nam cum facultates inferiores ab im-perio rationis abftrahuntur, rectius impcdiri diciturvo*luntas, quomintisexfequaturquodvuk, quara cogi fa*cere quod non vult.Ethactenus dcEfficiente Virtutis,

3j. Materialis caufacumin accidentibus nondeturexqua> Analog^j- tarnen duplicem Virtuti Materiamln qudfeil. &circa quamres ipiajubet affgnare.

16. Subjeßum itaq; Virtutis Morahs AppetitumKatk-na/em ftatuimus > feu ipfam Vo/untatem. Eft enirn vir-tus habituscle£ti vus, hinc quia electio & libcrtas inra-tionali appetitu fubje&ive fundantur, confequens ergoeftinibi virtutem etiam tanquam in proprio fubjecloradicari. Porro: Sicut intellectus per lapfum proto-plaftorum > ignorantiae rubigine laefus habitibus intekiestualibus informari defiderat; ltavoluntasmedianti-bus Moralibus Virtutibus.MalkiOm ex affectuum inor^«idinatione ortarn expellere> adeoq; liberiushocie perdevia graffantes, rationiscapiftro refraenare& inrectamreducere viam maxime neceflum habet, Et quid vo.lumus? Nonne virtus proprium eft hominis, nonnebeftiis incompetens? Quis ergo craflb glaucomateoccaecatus Virtutiproprio hominis accideniipropriumfubje<ftum voluntatem velit denegare l

■ - ■ J7. Hlud

37- Illud vero dum ccnftanfer sfferimus» ncn diffi-tcmur interim ad fenfuum quoq; appetitum aiiquo roo^do virtutesmorales pcrtinere,quiain ejus draffita c-mendandaverfantur, fedita Yirtus non vt in Subje£torceipitur,fed vtcirca obje&um oecupatun..

3?. Materiaeircaquam feu GiijeilumIntcmum fua^Affectttt Appetitm Seil. Senfitivi Motion&icum non naturaTli corporis mutattone ab Objeßobono velmalo, dPhantafid prtfpofito $ tzjiimato, mdiHudconfequendum, htc vitendum extr*ttt, vt indtviduum conjervetur g«? optt.biliori fiatu fruatur t

HorumSubjcdtum eft appetitui fenjitivut,cujus cum duaefint facolteSiConcupifcibilishaben* pro Objetio bonumprot<fiequendum & rhttlumfiugiendumfimplicter tale, & lraficibilkrefoiciens bonumvelmalumarduum, hinc omnes omni-noaffe&us rccenfentur undecim,\SV.x- in Concupifcen-le& quinque in Irafcentc CeCc exercentes,qui quidem infcSpeclatiquatenus motiones funt appetitus fenfitivi,Phyficsfuntcontemplationis,moraiiternecboni neemali. Proutveroimperiorefta; rationis & volunta-tis fubjaeent,VirtuteMorali nonto!'endi& planeaver-runcandi; Sed dormndi, temperandi & moderandi,eo jammodo hujusfunt confiderauonisr%

39. Forma virtutis O^SsVyJeftsfeu ipfit reblitudo gcongruenjiacumreclarationisnormdfieu lege, tju<t aHionibttsnofirii certosfines pr&fcribit,

Jfhtosultracitra^ nequit confiflere reßumjnVel fi Ariftoteli credendum, Medmritas inter duo extre-ma, definita quoadnosratione viri prudentis* Mediocritasenim&congruentiacumre£Htudine& legetam ar&onexucohserent, vt unum fine altero efle aut exiftercnuspiam poffit, adeout fi formam Virtutis {tetroTys ac-

C cura-

eurateloquenddnon conftituat, ejus tarnen immedia-tum adjunftum & eflentiale confcquens omninocrib.

4of De Medio vero übi fermo> eft apprime tenen-dum non hie medium intelligi Indivifibihtatis fed Utitudi-H&i NonParticipationis, quatenusextremafunt vitio-fa; Nee Abnegationisquoad a£tus>fed Pofitiom leu Propontionis & Perfeßfonts : A deoq; non MediumRei> quod x-qualiter fempsrdiftetabutroq;extremorum,nifiinju«ftitia comroutativa; fed Rationts fcu Perfon<t> quod unicxtremorum vicinius, abaltcro vero remotivs exiftit.Non enim Virtus Moralis aequaliprorfusintervalioabcxtremisdiftat, fed ad varias femet circumftantias ac-commodans, interdum exceflui, quandoqj etiam defe-£tui viciniorefo

4if Cum Virtutem in Medio Penbnae diximusconfiftere, neminetn hie terminus Perfina offendau.Noa enim id ita aeceptandum g. Medium Virtutis nul-lo modoin re cernatur, fedquia id non cognofciturpra: . ife ex conditione & qualitate rei, verum ex habitu-dine &comrnenfuratione ad perfonam operantem,certis limitibus&circumftantijs prudenter confidera*tis. Conf. Praet. Eth. Part. Gen. 8. i. p, i.

4_a. Finis demum Virtutis Moralis dupfexefo:u iteti bv .Finis cut Homo eft, fcd enjttt gratidinqj abfilute

ffitmmw eftgloriaDci: Infiuo vero generefttmmuneft iv^cct-/ioyia Summißqriiconfccutiocjusq;confcquens tran-quillus & jucundifli ousin hoemuudoftatus» Et ad-Imc de Dcftnitioiis Virtutts & caufis ejusd?m_».

4|. Succsdic j.ica Divifio Virtutis ; llbi omiGfis

fjsbicallorumdlfiributionibuSjCjUasvidefisapudEthi-cos, aflerimus cum Nob, & Confi D. (sjt?o. CoII. Etb.Difp. 3. Th»3Z. Vel Secundum Gradm (fc. rat. i^sri-as) xciSpecies Virtutem commodiflime dividif Illo#turn intuitu eftfW&<w/<* vel imperfcßa> vt Continentia &CTo/erantia; vel Commmis feu Perficßa; Vel Hersica &Eminensf

44* Species autern funt Pietas, quh Deum rit£. ...viauu.l) & nrobit.rr, quanosrjtegcripius in huma-

nis. Hsc vel refpicit <*//W vt luftitia vel nosmetipfos j

quE vicifiitn velcirca Affftttu verfatur; Velcircaec»*yerfationent j Jjfeciu-s Virtute dirigendi pra*cipuc tresfuntt Cupiditas, Mettn & />"*. Circa hanc verfaturManfoetudo; Circa illam Fortitudo ; Iftaautcm vel inVolttptatc cerniturj vel inDivitfi, vei in Honore- CircaVoluptatem verfatur Temperantia ; Circa Divitias &fumptus Medijcres Libemlitas; Circa Magnos Magnitficentia; Circa Honores mediocres Modeflta ; GrcaMagnos Mugnanmitas, In Ccnvcrfatione vero vefattenditur Voritas-vel lucundittu. Illam fpe&at veraci-tas: Hanc vero inferijs<sz tota vita Comitas ;In /«"« £/>"£..#«/ta/. Quarum pleniorem circa ccnfidewionem E«thicorum Chorusoccupatun..

451. Sicitaq; VirtutisMoraiis naturacognit"»qujd ejus fit Oppofitum{ quod in hac materia tantumreftat tra&andum ) facile difpaicfcit, Seil. Vttiumpromptitudo efii maie agsndi contra honcfiatem ($reclsc rationis normam, cjua tifficlihm fua permitti-tur liccntia, adeot^ veiin cxccffu zctin defetlupeccatur, Velut dicit Ifend* Coll, Ethf Exer. 4.

C 2 Eil

Efl: Hahitus SleUivm cum Medlocritate, re&a ra*tione & vtriprudentus judicioppugnans.

46. Hinc Ef Confit Vitium ftatim non efleilri£ie ioquendo übifemclvd es, affe&u, vel imbecil-litate aliqua quispiam impingit>ficut pr6 Virtute nonhabetur,qubd quis femel vel fortuito rcfte egerio:Sed turn demum» cum ita animo affectuscft, utquoiagit>confuko agat, nee nifi cum Promptkudine, jucua*ditate veivoluptatemala perpetrao.

47. Exlrema a. illa>quoru inmedioVirtus confiftit,ExceffmCuntSc Defießm> quae quandoque uno vkiocom-prehenduntur>cumvidz. una actioplus vel minus ha-bet»utinlnjuftitiaaccidit- Sedduo diftinda vkiaori-untur, quoties diftinftas funta&iOnes» quorum una tan-tum exccdit,alteradefieittantum>ut ln toeteris vitijso-mnibuscontlngere oertura efu.

4?. Coronidisioco duo obierventur: UnumeH: Vitium Oppbrii Virtuti, vel Contrane, quatenusquoad totum iuuroC *mplexumexa&u&ie£iitudinisdefecfu, fpedbrur; Vel Privative, quatenus quoad for*nmalem re&itudini*;.;arent>amconformitatioppofitamconfideratur. Alterum: Vitia refpettu Extenfionis &qaoaa«bjeSiorumiatitudinem magis fibi invicem quamVirtuti; Ratione vero fuiipftttt magis Virtuti quamfobiinvicemoppoui.

Et tantum pro infHtuti rationedehac Materii.

_* t " -Orm-

Ornatifiimo Juveeii,ON*HENRICO MATTMI

F L O R I N O, ■ de Virtute Morali foler-tcr Difputanti.

ver nunc affiret herbars,Florine, haudventis Sote vel occiduast

Ghtales tjruarentiprabent florentia Dotlum-»Prata herbas^ Virtus rjuastibi Spontedabit.

Moc tibifuccedat Budinm, <juodPrafide do&oAggrederps fiokrs, cedat utrt^ beni !

L. Mq^PETR.EUS

Ep. Ab.

DElicia Eufebia; ac Lectiftima pignora MufscSF O R S E N I Prjefes Clare Magifterio;

Et FLORINE cheris Patrij^ oritura lucerna_4Ambo Sacerdotum pulchra propago virunij»

Vmuttm Sandarnftudio dum volvkis,optoGaelitus ambobus Munera colloquij.

Dotlifiimo DnoPratfidi ££LiteratifLDno Refpmdenti, Amieisfuis mmtimts h. p. voturn deciaravit

.ABRAHAMUS THAUVONIUSPh. P. P.

C 3 Uni-

UNicusille labcs>Hominireroanet mifcrandoSummus&iilelabor, virtuik fcanderecuimen,^

H<cc nunquam fatis a DoSis celebrata Camsnisr",Hanc fatis &nunquam Coluit mens confcia re&kProh Dofor: Ergo nimis Mensdepravata rcc-i.k

vultu! Proh>Docn)oniS"> a'<

Propuifi cxhorto> primi cum jure Pstrente^',Vix igitur reftant>poftvotum,vix meiiora-jPharmaca, quse pofiint /«//fwilevaredolorertijsVirtutis placido cuku quam Compita fempecScmper& aflidue>fa£tis a&isq; tenero*Hinc Ergo quivis virtutem laudibus ornans*TeFLORINE fimul mecum eum PrasildeClaroLaudabunt, Florcm viftutis rite vocabuno.

ItaVtro luveni, literarum VrfttumJ. Fiori Flotrtntiffimo de Virtute mrrali, ingeniofie $tiervofe diffuianti

L. Mg;.addidit licet occupatiflimus

ANDREAS PEIRMUS,

"Xflrtutem ctarofubPr&fidedifcutisariCs*Namt^ homines virtm undi^ ritepoliti

HENRICB hanc igitur, tuviribmexccie totfs,llt Patriagrattpjfis, tibigratm iteitL^

Non vt vo!uit,fed utpotult PrffiftantiflimoDno Refpondcnti accinebau

WHANNES £SCH. FEFR/FMS.