RAPPORT PROJECTBLENDED& LEARNINGUGENT 2013 2014icto.ugent.be/sites/default/files/BL-rapport.pdf2/48%&% Inhoudstafel! % Inhoudstafel%..... .....%2%

1/48 -‐

RAPPORT

PROJECT BLENDED LEARNING UGENT

2013-‐2014

DOWA – DICT

2/48 -‐

Inhoudstafel

Inhoudstafel ............................................................................................................................................................. 2

Voorwoord ............................................................................................................................................................... 3

1. Achtergrond ..................................................................................................................................................... 4

2. Doelstellingen .................................................................................................................................................. 6

2.1. Stuurgroep ............................................................................................................................................. 6

2.2. Projectteam ............................................................................................................................................ 7

3. Projectuitvoering ............................................................................................................................................. 8

3.1. Opzet projecten ..................................................................................................................................... 8

3.1.1. Statistiek 1 ......................................................................................................................................... 8

3.1.2. Parodontale therapie ....................................................................................................................... 10

3.1.3. Leer ondernemen ............................................................................................................................ 12

3.1.4. Culturele antropologie ..................................................................................................................... 14

3.1.5. Beginselen van de weefselleer ........................................................................................................ 16

3.1.6. Plant biotechnology ......................................................................................................................... 19

3.2. Symposium Blended Learning .............................................................................................................. 23

3.3. Opzet onderzoek .................................................................................................................................. 25

3.3.1. Inleiding ........................................................................................................................................... 25

3.3.2. Kwalitatieve gegevens ..................................................................................................................... 25

3.3.3. Kwantitatieve gegevens ................................................................................................................... 25

3.3.4. Bevindingen ..................................................................................................................................... 26

4. Conclusie ........................................................................................................................................................ 30

5. Contactpersonen ........................................................................................................................................... 30

6. Bijlagen .......................................................................................................................................................... 31

Bijlage 1: Project Initiatie Document (PID) ........................................................................................................ 31

Bijlage 2: Evaluatie blended learning -‐ examen ................................................................................................. 39

Bijlage 3: interactieve postersessies .................................................................................................................. 40

Bijlage 4: Durf Denken magazine februari 2015 ................................................................................................ 46

3/48 -‐

Voorwoord

Dit rapport is een samenvatting van het gerealiseerde strategische project ‘blended learning’ aan de UGent. Blended Learning wordt hier omschreven als: “Een deel van de initiële kennisverwerving via elektronische ondersteuning (inclusief videotoepassingen) en de vrijgekomen begeleidingsuren worden ingezet in kennisverwerking-‐ en toepassing die ook deels elektronisch (digitaal leerplatform, …) kan ondersteund worden.”

VLIR (2011) beschrijft in een visietekst Blended Learning1 als het beste van twee werelden voor maximaal succes. De conclusie van onderhavig rapport sluit hierbij aan. De blended aanpak van contactonderwijs en afstandsonderwijs heeft veel potentieel en wordt als positief ervaren door betrokken lesgevers en studenten. Meer interactie, flexibiliteit, gedifferentieerde instructie, meer actieve verwerking van de leerstof, … zijn slechts enkele van de vele voordelen van blended learning. Dit project was ook leerzaam om lessen te trekken uit de opgedane ervaringen. Bijgevolg zijn op het einde van dit rapport ook een aantal aanbevelingen opgenomen om blended learning verder te dissemineren binnen de UGent.

Naast deze samenvatting op papier, is ook een online draaiboek opgesteld waarin lesgevers praktische informatie aangereikt krijgen om de eerste basisstappen te zetten richting blended learning. Het draaiboek is een gezamenlijk initiatief van de afdeling Onderwijstechnologie (DICT) en de afdeling Onderwijskwaliteitszorg (DOWA) en werd opgebouwd via de Leerpaden module. In een volgende fase is het de bedoeling een praktische tool te ontwikkelen om lesgevers nog beter te begeleiden in het stap voor stap in de praktijk toepassen van blended learning op hun opleidingsonderdeel.

Het online draaiboek is beschikbaar via de elektronische leeromgeving van de UGent, met name Zephyr: http://zephyr.ugent.be/main/course_home/course_home.php?cidReq=DRAAIBOEKMINERVA

1 VLIR, Blended Learning: Het beste van twee werelden voor maximaal succes, www.vlir.be/media/docs/Onderwijs/BlendedLearning-‐visietekst.pdf

4/48 -‐

1. Achtergrond

In het voorjaar van 2012 formuleerde de stuurgroep strategisch plan een visie voor de UGent, waaruit tien strategische opties werden afgeleid. Deze visie en strategische opties werden door de Raad van Bestuur besproken en goedgekeurd op 25 mei 2012.

Vervolgens werden 5 werkgroepen opgericht rond de thema’s onderwijs, onderzoek, dienstverlening, studenten en personeel, die vanuit de strategische opties operationele doelstellingen uitwerkten. Deze vijf werkgroepen werden samengesteld met leden uit alle geledingen van de faculteiten en met leden van directies van UGent.

De werkgroep onderwijs kreeg de opdracht ‘outside the box’ te denken en projecten en acties (operationele doelstellingen) voor te stellen rond de strategische optie ‘De UGent hanteert activerende leervormen en voorziet in interdisciplinaire leerinhoud’.

De werkgroep ging na welke acties reeds worden uitgewerkt in het kader van deze strategische optie en hoe de impact van de acties zichtbaar gemaakt wordt. Ze maakten samen een SWOT en Stakeholders-‐analyse. Hiervoor raadpleegden ze ook hun achterban. Aan de hand van deze voorbereidende informatie brainstormde de groep over mogelijke projecten en acties om activerende leervormen en interdisciplinaire leerinhoud te stimuleren.

Vanuit de voorstellen tot projecten uit deze werkgroep onderwijs werd het project ‘Blended Learning’ door de stuurgroep strategisch plan, de voorzitters en ondervoorzitters van de werkgroepen weerhouden.

De RvB gaf op 9 november 2012 goedkeuring voor de 11 weerhouden projecten en 17 acties, waaronder dus het project ‘Blended Learning’.

Algemeen wordt met ‘blended learning’ het geïntegreerde gebruik van diverse didactische strategieën en overdrachtsmodi in het onderwijs-‐ en leerproces bedoeld. Met de nadruk op de gebruikte technologische middelen, meestal ICT, komt men voor ‘blended learning’ tot de meest verspreide en gangbare definitie die ook in dit project van toepassing is: een geïntegreerde combinatie van traditionele onderwijs– en leertechnieken en webgebaseerde online benaderingen. Zo verloopt een deel van de initiële kennisverwerving via ICT-‐ondersteuning en kunnen de vrijgekomen begeleidingsuren worden ingezet in kennisverwerking en toepassing, eventueel ondersteund door de elektronische leeromgeving.

Tijdens het academiejaar 2012-‐2013 werden alle voorbereidingen getroffen om, in elke cluster α, β en γ, telkens 2 pilootcursussen (één per semester) op te starten in een ‘blended learning’-‐model. Om diversiteit in de docentengroepen te beogen werden ook andere selectiecriteria voorop gesteld: de grootte van de groep studenten, bachelor-‐of mastervak, gender en werkstudenten. De voorbereidingsfase bevatte volgende activiteiten:

▪ Via de onderwijsraad werd een oproep, gebaseerd op een tender met selectiecriteria, gelanceerd naar alle professoren

▪ De project-‐stuurgroep maakte een keuze in welke faculteiten en voor welke opleidingsonderdelen de 6 pilootcursussen kunnen opstarten, maar behoudt de optie om deze keuze uit te stellen indien nodig

▪ Per pilootcursus stelde het projectteam stelt samen met het betrokken onderwijzend personeel een projectplan op om de verschuiving naar nieuwe leervormen professioneel aan te pakken

▪ Het projectteam zorgde voor het begeleiden bij het uitvoeren van dit projectplan en het aanmaken van alle leermateriaal voor blended learning in deze pilootcursussen

5/48 -‐

Tijdens academiejaar 2013-‐2014 werd ‘blended learning’ geïmplementeerd in de pilootcursussen:

▪ De pilootcursussen werden in het ‘blended learning’-‐model gedoceerd. Na het eerste semester volgde een korte evaluatie waarvan de aandachtspunten doorgegeven werden aan de pilootcursussen in het tweede semester

▪ Op het einde van het academiejaar werd een grondige analyse gemaakt van de bereikte resultaten en werden de bevindingen gestructureerd uitgewerkt met het oog op een brede kennisoverdracht. Deze resultaten zijn opgenomen in een online draaiboek op Zephyr

▪ Na het beëindigen van de pilootcursussen werd een symposium georganiseerd voor alle lesgevers die tijdens de volgende academiejaren in dit model willen stappen, waarbij toelichting werd gegeven over het leerproces, de toegepaste leervormen en de evaluatie van blended learning.

6/48 -‐

2. Doelstellingen

Het project ‘Blended learning’ dient invulling te geven aan de visie rond onderwijs en de strategische optie rond activerende leervormen. De UGent wil leervormen uitvouwen die tegemoet komen aan de actuele onderwijsuitdagingen waarmee ze geconfronteerd wordt. Van lesgevers wordt verwacht dat ze hoogstaand onderwijs blijven aanbieden met nadruk op interactiviteit van en met een steeds groeiend aantal studenten als actief lerenden.

Blended learning zoals hierboven beschreven is uitermate geschikt om dit te bewerkstellingen en kan vrij snel implementatie vinden door het aanwenden van de reeds beschikbare tools en kennis aan de UGent.

Voor het project werd een Project Initiatie Document opgesteld (PID) voor ‘blended learning’ opgesteld (bijlage 1). Vervolgens werd dit plan geïmplementeerd en geconcretiseerd in 6 pilots. De lesgevers uit deze pilootcursussen werden hierbij zowel didactisch als technisch begeleid bij het herwerken van de cursusopbouw om de verschuiving naar meer activerende leervormen te realiseren.

D.m.v. beschikbare tools werd vooreerst elektronisch (en veelal interactief) leermateriaal aangemaakt en vervolgens via de elektronische leeromgeving Minerva aangeboden. Dit leermateriaal omvat onder meer video-‐ en assessmentmateriaal. Minerva werd tevens ingezet ter ondersteuning van de communicatie en samenwerking tussen lesgevers en studenten.

De expertise opgebouwd in deze pilootcursussen werd vervolgens doorgegeven naar alle onderwijsverstrekkers die ondersteuning verwachten bij vernieuwende onderwijsvormen via de studiedag en via het draaiboek.

2.1. Stuurgroep

▪ Projectsponsor: Kristiaan Versluys, directeur Onderwijsaangelegenheden ▪ Projectleider: Toon Van Hoecke, afdelingshoofd Onderwijstechnologie, DICT ▪ Implementatie-‐deskundige: Luc Van de Poele, afdelingshoofd Kwaliteitszorg, DOWA ▪ Onderwijzend personeel:

▪ Martin Valcke, vertegenwoordiger ZAP α-‐faculteiten ▪ Mieke Adriaens, vertegenwoordiger ZAP β-‐faculteiten ▪ Katharina D’Herde, vertegenwoordiger ZAP γ-‐faculteiten ▪ Daan Pareit, vertegenwoordiger AAP

▪ Studenten: ▪ Edith Willekens, student α-‐faculteit ▪ Bas Bruneel, student γ-‐faculteit

7/48 -‐

2.2. Projectteam

▪ Toon Van Hoecke ▪ Luc Van de Poele ▪ Jan Velghe: deskundige onderwijsinnovatie ▪ Lieselot Declercq: Didactisch ondersteuner: ondersteuning bij herwerking cursusopbouw ▪ Frédéric Bruynings: ICT-‐technicus: ondersteuning voor aanmaak en onderhoud leermateriaal (video,

assessment, …) ▪ Lid van Minerva-‐team ▪ Lid van Curios-‐team ▪ Lid van Multimedia-‐team ▪ Ad-‐hoc medewerkers verbonden met de lopende pilootcursussen

8/48 -‐

3. Projectuitvoering

3.1. Opzet projecten

3.1.1. Statistiek 1

STATISTIEK I -‐ ALFAWETENSCHAPPEN

Over dit opleidingsonderdeel

Statistiek I (H000226) is een verplicht opleidingsonderdeel in meerdere Bachelor opleidingen en in het schakelprogramma tot Master of Science in het sociaal werk. Het opleidingsonderdeel wordt op traditionele wijze gedoceerd met wekelijkse hoorcolleges en tweewekelijkse oefensessies in groepen van 70 studenten.

De verantwoordelijke lesgever is Prof. Dr. Thierry Marchant (vakgroep Data-‐Analyse aan de faculteit Psychologie en Pedagogische Wetenschappen).

▪ Semester: 1e semester ▪ Cluster: alfa wetenschappen ▪ Studiepunten: 8 ▪ Studietijd: 240 uur ▪ Contacturen: 45 uur ▪ Aantal studenten: +/-‐ 1300 ▪ Onderwijstaal: Nederlands ▪ Studiefiche: 2012 > 2013 > 2014

Beschrijving

Professor Marchant wou blended learning uitproberen omdat het slaagpercentage voor Statistiek I heel laag is (ongeveer 30% bij zowel examens in 1e als in 2e zittijd). Hij zag hiervoor een aantal verklaringen:

▪ een te lage voorkennis wiskunde: er is echter geen tijd om deze voorkennis tijdens de contactmomenten op te frissen of in te halen

▪ uitstelgedrag bij de studenten: studietijdmetingen tonen aan dat studenten maar ongeveer de helft van de aangeraden tijd besteden aan Statistiek I en pas beginnen studeren in de blokperiode

▪ een negatief imago van het opleidingsonderdeel: veel studenten vertonen een passieve attitude tegenover Statistiek I. Ze beseffen dat ze de leerstof niet (genoeg) begrijpen, maar ze doen de inspanning niet om deze kennis onder de knie te krijgen. Ook de aanwezigheidsratio bij de niet-‐verplichte oefeningensessies is maar ongeveer 50%

Bovendien kunnen veel werkstudenten (+-‐ 100) de hoorcolleges en/of de oefeningensessies niet bijwonen. Een online aanbod (zelfs gedeeltelijk) was dan ook wenselijk.

Aanpak

Academiejaar 2012-‐2013

Integrale opname van alle hoorcolleges. De opnames worden beschikbaar gesteld via www.slidecast.ugent.be, vooral ten behoeve van het grote aantal werkstudenten.

9/48 -‐


Om de voorkennis rond bepaalde kernbegrippen te verbeteren, ontwikkelde de lesgever in Minerva leerpaden met integratie van tekstpagina’s, korte kennisclips met (digitale) notities, (Curios) oefeningen, ... Deze leerpaden werden voorafgaand aan het hoorcollege beschikbaar gesteld en bleven ook maar één week online om de studenten te motiveren de leerstof van een les onmiddellijk in te studeren en uitstelgedrag tegen te gaan. Om dezelfde reden werden de leerpaden ook niet meer opnieuw opengezet op het einde van het semester.

Daarnaast organiseerde de lesgever ook 2 proefexamens in Curios (tijdens week 5 en week 12). Aangezien de moeilijkheidsgraad van deze online proefexamens dezelfde was van de echte examens kon het resultaat zeker tellen als belangrijke signaalfunctie naar de studenten om verder uitstelgedrag tegen te gaan.

Tijdens de hoorcolleges stelde de lesgever ook af en toe korte vragen via Mentimeter, een online audience response system dat werkt met smartphones, tabletten, … Deze vragen dienden zowel als zelftoets voor de studenten (Heb ik de uitleg van een concept effectief begrepen?) en om de interactie tussen de studenten te bevorderen.

Om het opleidingsonderdeel dan weer boeiender en aantrekkelijker te maken, gebruikte de lesgever Facebook waarop cartoons, filmpjes, links naar actualiteit over statistiek, … werden geplaatst. De officiële communicatie verliep wel altijd via de module Aankondigingen in Minerva.

In beeld

Het leerpad binnen de elektronische leeromgeving Minerva

Online stemmen via Mentimeter Communicatie via Facebook

10/48 -‐


De lesgever overweegt om:

▪ nieuwe leerpaden te ontwikkelen ▪ nieuwe oefeningen te maken voor de bestaande leerpaden (waarbij de oefeningen random

verschijnen) ▪ verder te zoeken naar werkbare oplossingen voor (online) oefeningen/groepswerk in combinatie met

Peer Assessment ▪ de leerpaden tot het einde van het semester toegankelijk te houden om na te gaan welke aanpak het

beste functioneert om uitstelgedrag te vermijden ▪ de resultaten op de proefexamens wel te laten meetellen.

3.1.2. Parodontale therapie

PARODONTALE THERAPIE-‐ GAMMAWETENSCHAPPEN


Parodontale therapie (D001193) is een verplicht opleidingsonderdeel in de Bachelor of Science in de tandheelkunde. Dit opleidingsonderdeel maakt deel uit van het opleidingsonderdeel Orale infectie II: parodontologie (D001353).

De verantwoordelijke lesgever is Prof. Dr. Hugo De Bruyn (Vakgroep Tandheelkunde van de faculteit Geneeskunde en Gezondheidswetenschappen). Dr. Bas Koole was ook betrokken bij de uitvoering van dit project.

▪ Semester: 1e semester ▪ Cluster: gamma wetenschappen ▪ Studiepunten: 4 ▪ Studietijd: 100 uur ▪ Contacturen: 22,5 uur ▪ Aantal studenten: +/-‐ 40 ▪ Onderwijstaal: Nederlands ▪ Studiefiches: 2012 > 2013 > 2014

Beschrijving

Beide opleidingsonderdelen, zowel Orale infectie II (2e semester) als Parodontale therapie (1e semester) verliepen via hoorcolleges aan ongeveer 40 studenten.

De lesgevers merkten hierbij dat studenten vaak passief meevolgden op het tempo van de les(senreeks) en uitstelgedrag vertoonden (veel studenten kwamen niet goed voorbereid naar de colleges en probeerden alles in te halen tijdens de blokperiode).

Daarnaast kennen bepaalde studenten ook praktische problemen om deze lessen te volgen (lesroosters): GIT studenten, werkstudenten, studenten die de opleidingsonderdelen opnemen als keuzevak, …

11/48 -‐

Aanpak

In een poging om studenten te activeren en de instructietijd zo flexibel en efficiënt mogelijk in te zetten, groeide het idee om te werken via de combinatie van:

▪ hoorcolleges aan het begin van het semester waarbij de docent een overzicht geeft van de leerstof in het opleidingsonderdeel

▪ begeleide zelfstudie via de module Leerpaden in Minerva met integratie van: ▪ integrale video-‐opnames van lessen waarin de docent de verschillende aspecten van het

opleidingsonderdeel doceert ▪ weblectures met feedback over het examen ▪ korte kennisclips (max 5 minuten) waarin kernaspecten van de cursus worden uitgelegd ▪ korte instructievideo’s die de toepassing van de theorie in een klinische context illustreren

(patiëntbehandelingen) ▪ online casusbesprekingen via de groepen en het discussieforum ▪ online discussieforum in Minerva (vragenuurtje "chillen met de prof" net voor het examen

waarbij studenten bijkomende vragen en opmerkingen kunnen stellen aan de prof, waarbij ook de reacties zichtbaar zijn voor alle betrokken studenten in het opleidingsonderdeel)

▪ zelftoetsing via Curios ▪ 3 responscolleges waarbij de docent enkel nog gericht ingaat op vragen en moeilijke leerstof (rond een

15 à 20 items) zonder de cursus te herhalen.

In de toekomst wil de lesgever inspelen op:

▪ een verdere uitbreiding van videolessen ▪ een directe link tussen videolessen en cursusinhoud op Minerva ▪ de integratie van zelfevaluatie en feedback op online opdrachten ▪ de uitbouw van een bibliotheek met leerinhoud

In beeld

Weblecture: videoles

12/48 -‐

Online casus bespreking via het discussieforum

3.1.3. Leer ondernemen

LEER ONDERNEMEN-‐ BETAWETENSCHAPPEN


Leer ondernemen (E076450) is een universiteitsbreed keuzeopleidingsonderdeel dat in het kader van Durf Ondernemen aangeboden wordt vanuit de faculteit Ingenieurswetenschappen en Architectuur in samenwerking met de faculteit Economie en Bedrijfskunde aan alle opleidingen van de universiteit en de associatie UGent.

De verantwoordelijke lesgever tijdens het project was Dr. Johan Bruneel. Sinds academiejaar 2014-‐2015 is Prof. Dr. Petra Andries (Vakgroep Innovatie, Ondernemerschap en Dienstenmanagement aan de faculteit Economie en Bedrijfskunde) de verantwoordelijke lesgever. Ann De Smaele was betrokken als administratief medewerker.

▪ Semester: 1e semester ▪ Cluster: bèta wetenschappen ▪ Studiepunten: 3 ▪ Studietijd: 90 uur ▪ Contacturen: 15 uur ▪ Aantal studenten: +/-‐ 200 ▪ Onderwijstaal: Nederlands ▪ Studiefiches: 2012 > 2013 > 2014

13/48 -‐

Beschrijving

Aangezien Leer Ondernemen wordt aangeboden als universiteitsbreed keuzeopleidingsonderdeel bleek het enorm moeilijk om geschikte contactmomenten te vinden voor deze heterogene studentengroep. Blended learning kan een oplossing bieden voor deze lesroosterconflicten omdat studenten de mogelijkheid krijgen om de cursusinhoud online te bekijken op een tijdstip en plaats die ze zelf het meest geschikt achten.

Daarnaast zag men blended learning als een hulpmiddel om actief leren te stimuleren. Dit bevordert niet alleen het behalen van de leerdoelstellingen van dit opleidingsonderdeel, namelijk het verwerven van de nodige maatschappelijke en ondernemerscompetenties, maar is daarnaast ook een zeer belangrijke en waardevolle eigenschap in ondernemen.

Aanpak

Binnen het opleidingsonderdeel Leer ondernemen wou men de invoering van blended learning stapsgewijs spreiden over verschillende academiejaren. Zo zijn er bij de start van het academiejaar 2014-‐2015 al drie van de tien modules volledig online uitgewerkt: module 3, 6 en 10. Het is belangrijk om te weten dat het tijdig indienen van de opdrachten binnen deze online modules 20% van het eindresultaat voor het vak bepaalt.

Deze online lessen worden aangeboden als leerpad binnen Minerva en integreren onder meer:

▪ de lesinhoud die moet verwerkt worden (slides via de module Documenten). ▪ interactieve video’s, met name interviews met ervaren ondernemers (bv. Willy Naessens) waarin op

bepaalde tijdstippen een multiple choice vraag wordt gesteld, inclusief de mogelijkheid van feedback. ▪ groepswerk waarbij studenten een academische paper lezen, hierover een abstract schrijven en dan

feedback kregen van een andere groep studenten (via de wiki module). Dankzij deze peer-‐to-‐peer discussies kunnen studenten hun kennisverwerking tussentijds evalueren (en indien nodig bijsturen).

▪ online assessments om te meten in welke mate de student de online leerstof heeft begrepen (niet meegerekend in de eindbeoordeling, via de module Curios).

▪ …

Binnen deze BL werden interviews met gastsprekers opgenomen:

▪ Deze externe expertise wordt schaalbaar naar zeer grote groepen (inclusief de studenten die niet aanwezig kunnen zijn in de les)

▪ De studenten kunnen niet alleen kennismaken met het praktijkveld maar kunnen hun mogelijke rolmodellen ook concreter observeren.

Na het verwerken van de online modules maakte de lesgever telkens een contactmoment vrij voor vragen van studenten, voor feedback over de vragen die in de video's waren verwerkt en voor verdieping van de leerinhoud waar nodig.

Verder zijn de papers die gebruikt worden tijdens deze 3 modules ook leerstof voor het examen.

14/48 -‐

In beeld


3.1.4. Culturele antropologie

CULTURELE ANTROPOLOGIE -‐ ALFAWETENSCHAPPEN


De opleidingsonderdelen Inleiding tot de antropologie (A000677) en Culturele antropologie (A002717, B000545, E093470) zijn verplichte opleidingsonderdelen in meerdere (al dan niet verkorte) Bachelor en Master-‐ opleidingen. Culturele antropologie volgt eigenlijk op het opleidingsonderdeel Inleiding tot de antropologie, maar wordt wel door een selecter publiek gevolgd.

De verantwoordelijke lesgever is Prof. Koenraad Stroeken (Vakgroep Talen en Culturen van de faculteit Letteren en Wijsbegeerte).

▪ Cluster: alfa wetenschappen ▪ Aantal studenten: +/-‐ 450 (beide opleidingsonderdelen samen) ▪ Onderwijstaal: Nederlands

Inleiding tot de antropologie (A000677)

▪ Semester: 1e semester ▪ Studiepunten: 3 ▪ Studietijd: 90 uur ▪ Contacturen: 30 uur ▪ Studiefiches: 2012 > 2013 > 2014

Culturele antropologie (A002717, B000545, E093470)

▪ Semester: 2e semester ▪ Studiepunten: 5

15/48 -‐

▪ Studietijd: 150 uur ▪ Contacturen: 40 uur ▪ Studiefiches (A002717): 2012 > 2013 > 2014

Beschrijving

De eerste 8 sessies van de opleidingsonderdelen Inleiding tot de antropologie en Culturele antropologie zijn gemeenschappelijk en worden gezamenlijk gevolgd door de studenten van beide vakken. De daaropvolgende lessen worden enkel gevolgd door de studenten Culturele antropologie. Het merendeel van deze groep studenten volgt Culturele antropologie als keuzevak en kampt met overlappingen in het lesrooster met plichtvakken.

De lesgever krijgt ook te maken met een zeer divers studentenpubliek (verschillende faculteiten, zowel bachelor en master studenten, …) met verscheiden achtergronden en interesses. Deze interfacultaire diversiteit zou voor deze op interactie en interculturaliteit afgestemde leerinhoud net moeten uitdraaien als een voordeel, maar de grote groep studenten (ongeveer 450) bemoeilijkt de onderlinge interactie.

De lesgever heeft ook een handboek geschreven, maar een papieren medium leent zich natuurlijk minder om snel specifieke delen te updaten in vergelijking met een elektronische leeromgeving.

Aanpak

De hoorcolleges zijn gebaseerd op het handboek ‘De ondeelbare mens: Antropologie ingeleid’. Tijdens deze lessen wordt het essentiële van het bijkomstige gescheiden via presentaties van een 35-‐tal slides. De aangeboden blended cursus wordt als iets extra aangeboden en neemt ook de structuur, kwadranten en kleuren van het handboek over.

In het leerpad vinden studenten:

▪ de presentaties van de hoorcolleges ▪ de integrale opname van de hoorcolleges ▪ één kennisclip per hoofdstuk ▪ de opnames van video-‐ en webconferenties met universiteiten in Tanzania en Zuid-‐Afrika ▪ Curios testen

Om de interactie tijdens lessen te bevorderen gebruikt de lesgever onder meer de stembakjes van Turning Point en de online polling module binnen Minerva.

De lesgever gebruikt ook Zone-‐it, een smartphone applicatie welke illustreert hoe tijdelijke gemeenschappen ontstaan rond events (nabij in tijd en plaats) en specifieke plaatsgebonden doelen (hulp, uitwisseling, werk, studie, vervoer, buurtparticipatie, …). Dit gebeurt allemaal in real time op basis van anonieme, locatiegebaseerde interacties.

16/48 -‐

In beeld


Weblecture: lesopname Zone-‐it applicatie

3.1.5. Beginselen van de weefselleer

BEGINSELEN VAN DE WEEFSELLEER-‐ GAMMAWETENSCHAPPEN


Beginselen van de weefselleer en de biologie (D000151) is een verplicht opleidingsonderdeel in de Bachelor of Science in de lichamelijke opvoeding en de bewegingswetenschappen.

De verantwoordelijke lesgever is Prof. Dr. Maria Cornelissen (Vakgroep Medische Basiswetenschappen van de faculteit Geneeskunde en Gezondheidswetenschappen). Dr. Sylvia Mione was ook betrokken bij de uitvoering van dit project.

▪ Semester: 2e semester ▪ Cluster: gamma wetenschappen ▪ Studiepunten: 4 ▪ Studietijd: 120 uur

17/48 -‐

▪ Contacturen: 30 uur ▪ Aantal studenten: +/-‐ 45 ▪ Onderwijstaal: Nederlands ▪ Studiefiches: 2012 > 2013 > 2014

Beschrijving

Histologie of weefselleer is een basisvak dat wordt aangeboden in tal van morfologische opleidingsonderdelen. Met als gevolg dat er een grote heterogeniteit qua biologische voorkennis en de beoogde leerdoelstellingen tussen de verschillende groepen merkbaar is en een uniforme aanpak tijdens de practica niet altijd opportuun is. Daarnaast namen studenten tijdens de begeleide practica vaak een eerder passieve houding aan bij het zoeken naar structuren op de weefselsneden via het kleine optische veld van een lichtmicroscoop. Voor de practica weefselleer wordt er ondertussen niet meer gewerkt in een microscopiezaal, maar werd tijdens academiejaar 2008-‐2009 overgestapt op virtuele microscopie waardoor deze practica nu doorgaan in een pc-‐klas en de beelden kunnen bekeken worden op een computer. Door microscopische weefselcoupes in te scannen krijgen studenten de mogelijkheid om deze practica thuis voor te bereiden en de opgedane herkenningsvaardigheden ook na het practicum verder in te oefenen. Hiermee wil het opleidingsonderdeel verder inspelen op de voordelen van blended learning op het vlak van afstandsonderwijs, zelfstandig leren, … zodat de beperkte contacttijd bij practica efficiënter kan worden aangewend om dieper in te gaan op specifieke probleemstellingen in plaats van op de veronderstelde basiskennis van studenten.

Aanpak

De theorielessen Beginselen van de weefselleer en de biologie worden aangevuld met een aantal practica rond celleer (werkboek) en weefselleer (digitale microscopische beelden). De blended cursus is naar analogie opgebouwd uit deze 7 theoretische hoofdstukken en 3 practica. Eén hoofdstuk (bloed) hiervan werd nu volledig online uitgewerkt.

Het leerpad binnen Minerva integreert:

▪ de presentaties, uitgeschreven notities (“cursus”) en weblectures van de hoorcolleges ▪ de practicumnotities ▪ extra kennisclips (in de vorm van slidecasts: opname van Powerpoint slides met uitleg van de lesgever) ▪ een online discussieforum ▪ opdrachten rond virtuele microscopische beelden in het programma OlyVIA (op Athena) ▪ …

De lesgevers denken er aan om in de toekomst:

▪ nog een aantal face-‐to-‐face lessen te vervangen door online (zelfstudie)modules, in combinatie met responscolleges

▪ examens via de computer af te nemen (om de kost van geprinte kleurenfoto’s te drukken terwijl de virtuele microscopiebeelden digitaal bestaan)

▪ annotaties op de virtuele microscopiebeelden automatisch te integreren met de bijhorende verklarende terminologie in de tekst

▪ deze aanpak eventueel uit te breiden naar andere studierichtingen.

18/48 -‐

In beeld


Weblecture: opname van responscollege

19/48 -‐

Weblecture: kennisclip

Integratie van de virtuele microscoop (VM)

3.1.6. Plant biotechnology

PLANT BIOTECHNOLOGY-‐ BETAWETENSCHAPPEN


Plant Biotechnology (I000810) is een verplicht opleidingsonderdeel in de Master of Science in Nutrition and Rural Development (afstudeerrichting Tropical Agriculture), de Master of Science in de bio-‐ingenieurswetenschappen: cel-‐ en genbiotechnologie, het uitwisselingsprogramma bio-‐ingenieurswetenschappen: landbouwkunde (niveau master -‐ na -‐ bachelor) en het uitwisselingsprogramma bio-‐ingenieurswetenschappen: cel-‐ en genbiotechnologie (niveau master-‐na-‐bachelor).

20/48 -‐

De verantwoordelijke lesgever is Prof. Dr. Lieve Gheysen (Vakgroep Moleculaire Biotechnologie van de faculteit Bio-‐ingenieurswetenschappen).

▪ Semester: 2e semester ▪ Cluster: bèta wetenschappen ▪ Studiepunten: 5 ▪ Studietijd: 135 uur ▪ Contacturen: 60 uur ▪ Aantal studenten: +/-‐ ... ▪ Onderwijstaal: Engels ▪ Studiefiches: 2012 > 2013 > 2014

Beschrijving

Het Engelstalige opleidingsonderdeel Plant Biotechnology wordt gedoceerd aan een zeer heterogene studentengroep qua voorkennis, zeker wat betreft hun basiskennis over moleculaire biologie en (soms ook) landbouw. Veel studenten ervaren de instap bij dit opleidingsonderdeel dan ook als moeilijk. Voor lesgevers is het vrijwel onmogelijk om deze heterogeniteit succesvol te beheersen. Naast het voorzien van verscheidene representaties (bv. multimedia, …) kan een online tool helpen om die kennis bij te schaven, te testen en aan te passen aan de individuele noden bovenop de contactsessies.

Er is daarnaast ook behoefte aan het integreren van interactieve werkvormen (bv. discussiegroepen) waarin de wetenschappelijke kennis wordt toegepast bij casusposities, probleemstellingen, opdrachten, … Studenten uit ontwikkelingslanden bijvoorbeeld hebben vaak een meer pragmatische kijk op landbouw en biotechnologie en net dit verschil in culturele achtergrond biedt een opportuniteit voor zeer interessante discussies.

Over plantenbiotechnologie is bovendien ongelooflijk veel informatie over onder meer genetisch gemodificeerd organismen (ggo’s) op het internet terug te vinden (die helaas veelal niet wetenschappelijk correct is). Hoe zorgt u er dan voor dat studenten betrouwbare informatie herkennen, deze kritisch interpreteren en zo hun kennis zelfstandig en op een verantwoorde manier kunnen verrijken? Blended learning kan de studenten vaardig leren omgaan met mediaboodschappen.

Aanpak

Ook het opleidingsonderdeel Plant Biotechnology gebruikt een geïntegreerde website in Minerva (module Leerpaden) met:

▪ eigen ontwikkelde kennisclips gericht op basisprincipes en moeilijke begrippen ▪ zelftoetsing van de basiskennis moleculaire biologie via de module Curios ▪ een groepsopdracht (microteaching):

▪ studenten gingen per 2 op zoek naar informatie rond een bepaald thema (bv. ggo’s en bijen) en ontwikkelden hierover een presentatie

▪ ze gaven online feedback aan een ander groepje van 2 studenten via de module Groepen (feedback via peerevaluatie)

▪ ze stelden het groepswerk voor in een finale presentatie, afgesloten met een vraag-‐ en discussiesessie

▪ online discussies over enkele thema’s via de module Forum ▪ links naar wetenschappelijke literatuur en informatieve websites ▪ …

21/48 -‐

In beeld

Weblecture: kennisclip met uitleg over een opdracht

Weblecture: kennisclip via screencasting software

22/48 -‐

Discussieforum voor communicatie en overleg met studenten

23/48 -‐

3.2. Symposium Blended Learning

De afdeling Onderwijstechnologie (DICT) en de afdeling Onderwijskwaliteitszorg (DOWA) organiseerden op dinsdag 18 november 2014 het Blended Learning-‐symposium. Dit symposium vormde de afsluiter van het strategisch project "Blended Learning" en was tevens het onderwerp van de vijfde dag van de Onderwijsinnovatie. In bijlage 3 zijn de abstracts terug te vinden van de interactieve postersessies.

Het symposium werd live gestreamd maar ook opgenomen als weblecture. Presentaties ▪ Verwelkoming door vicerector prof. dr. Freddy Mortier (Universiteit Gent) ▪ Keynote 1 Blended learning: een weg naar flexibel onderwijs door prof. dr. Saskia Brand-‐Gruwel (Welten-‐

instituut van de Open Universiteit Nederland) ▪ Keynote 2 Beyond MOOCs door prof. dr. Frank Gielen (Vakgroep Informatietechnologie, Faculteit

Ingenieurswetenschappen en Architectuur) ▪ Pilootcursussen 1e semester: Statistiek 1 door prof. dr. Thierry Marchant (Vakgroep Data-‐Analyse, Faculteit Psychologie en

Pedagogische Wetenschappen) Leer ondernemen door prof. dr. Johan Bruneel (Faculteit Economie en Bedrijfswetenschappen,

Campus Kulak Kortrijk) Orale infectie2: parodontologie door prof. dr. Hugo De Bruyn en Bas Koole (Vakgroep

Tandheelkunde, Faculteit Geneeskunde en Gezondheidswetenschappen) ▪ Pauze met interactieve standen Blended Learning-‐praktijk ▪ Pilootcursussen 2e semester: Beginselen van de weefselleer en de biologie door prof. dr. Ria Cornelissen en dr. Sylvia Mione

(Vakgroep Medische Basiswetenschappen, Faculteit Geneeskunde en Gezondheidswetenschappen)

Plant Biotechnology door prof. dr. Lieve Gheysen (Vakgroep Moleculaire Biotechnologie, Faculteit Bio-‐ingenieurswetenschappen)

Inleiding tot de antropologie door prof. dr. Koenraad Stroeken (Vakgroep Talen en Culturen, Faculteit Letteren en Wijsbegeerte)

▪ Voorstelling van de Blended Learning onderzoeksresultaten door Karolien Van Overwaelle (vakgroep Onderwijskunde, Universiteit Gent)

▪ Structuring Peer Assessment in a Blended Learning Context door Mario Gielen (vakgroep Onderwijskunde, Universiteit Gent)

▪ Slotwoord door prof. dr. Kristiaan Versluys (directeur Onderwijsaangelegenheden, Universiteit Gent) Enkele cijfers

§ 219 inschrijvingen waarvan 36 externen. § De studiedag werd live gestreamd met een piek van 30 simultane kijkers online. § De studiedag werd ook gevolgd op Twitter: een 50tal tweets met #blendugent.

Presentaties, video’s en foto’s staan momenteel beschikbaar op http://icto.ugent.be/nl/content/blended-‐learning-‐symposium én https://www.ugent.be/nl/univgent/waarvoor-‐staat-‐ugent/kwaliteitszorg/dag-‐onderwijsinnovatie/blended.

24/48 -‐

Evaluatie blended learning symposium Via een Curios vragenreeks konden de deelnemers aan het symposium anoniem hun mening geven over de keynote sprekers, de presentatie van de pilootprojecten, de interactieve standen, de invloed van de studiedag op de opvattingen van docenten over lesgeven en of docenten overwogen om BL intensiever/meer prominent toe te passen in hun lespraktijk. Ongeveer 80 deelnemers hebben de evaluatie ingevuld.

Uit de evaluatie van het symposium bleek ook dat ongeveer 50 docenten overwegen om BL intensiever/meer prominent toe te passen. Om een aantal drempels te overwinnen, signaleren de docenten duidelijk een behoefte aan ondersteuning en lanceren hiervoor zelfs enkele suggesties:

1. een praktische uitleg “Hoe begin ik er aan om mijn cursus meer blended te maken? 2. een soort audit met verbetertips voor vakken die al blended zijn 3. meer (online) informatie over het goed gebruik van Minerva (bv. hoe kan ik peer assessment

implementeren via Minerva?)

De gedetailleerde evaluatie staat op de Zephyr site Strategisch plan -‐ Project 'Blended learning' (http://zephyr.ugent.be/main/document/document.php?curdirpath=%2FSymposium_2014%2FEvaluatie_symposium&cidReq=BLEND).

25/48 -‐

3.3. Opzet onderzoek

3.3.1. Inleiding

In de volgende paragrafen wordt een kort overzicht van de onderzoeksopzet beschreven. Er werden zowel kwantitatieve als kwalitatieve data verzameld. De originele data van deze vakken zijn terug te vinden in de online omgeving ‘gebruikersgroepen, informatie opzet blended learning’ van de BLEND cursus in Zephyr.

3.3.2. Kwalitatieve gegevens

• Focusgroepen

De kwalitatieve gegevens werden vergaard door focusgesprekken met studenten. De studenten werden in 3 groepen ingedeeld, naargelang hun resultaten op de kennistest: lage score (L), medium score (M) en hoge score (H). Er werden per groep tussen de 5 à 10 studenten bevraagd. Enkel bij het vak parodontale therapie werden de studenten in 2 groepen van 15 studenten bevraagd omwille van organisatorische omstandigheden. In het totaal werden ongeveer 90 studenten bevraagd. De opzet en de transcripties van de interviews zijn terug te vinden in de BLEND cursus in Zephyr.

• Evaluatie van blended learning

Op het einde van elk project werd bij de studenten een schriftelijke vragenlijst afgenomen met vragen over de evaluatie van het blended learning project (zie bijlage 2). In het totaal vulden 1248 studenten die betrokken waren bij de BL-‐projecten deze vragenlijst in. De digitale input van deze vragenlijsten is terug te vinden in de BLEND cursus in Zephyr. Ook de betrokken lesgevers werden in een interview bevraagd over hun ervaringen over blended learning.

3.3.3. Kwantitatieve gegevens

• Kennistesten

De kennistesten werden door de betrokken lesgevers zelf opgesteld met multiple choice voorbeeldexamen vragen. De pretest kennis werd meestal online afgenomen na de introductieles. De posttest kennis was dezelfde als de pretest kennis en werd afgenomen op het einde van de gegeven leerstof. De posttest situeerde zich net voor de examens en werd door de studenten vaak gezien als een goede test om de examenvragen in te schatten.

• Motivatietesten

De motivatietesten waren overal dezelfde in de betrokken projecten. Jenne De Gendt was thesisstudent en deed onderzoek naar blended learning in de cursus statistiek 1. Hij maakte gebruik van een motivatietest van prof. Van Steenkiste. Omdat gestreefd werd naar een zelfde motivatietest in de verschillende projecten, werd dezelfde motivatietest voorgelegd bij de aanvang van de pilootcursus en op het einde van de pilootcursus. Meestal werd de motivatietest op dezelfde tijdspanne van de kennistest afgenomen.

26/48 -‐

• Attitudetest

Een attitudetest werd enkel afgenomen tijdens het pilootproject leer ondernemen. Deze attitudetest werd terzelfder tijd aangeboden als de kennistesten en de motivatietesten. Meer info over deze attitudetest kan verkregen worden bij prof. Johan Bruneel en Karolien Van Overwaelle.

• Studietijdmetingen

Om na te gaan of er een verschil is in de studietijd van studenten voor en na het BL-‐project, werd contact opgenomen met Jos Van der Veken. Enkel voor het vak statistiek 1 bleken duidelijke studietijdmetingen beschikbaar. Voor de methode en analyse van de kwantitatieve gegevens kan contact opgenomen worden met Karolien Van Overwaelle van de vakgroep onderwijskunde UGent. De resultaten van de verschillende kennistesten (pre en post) en motivatietesten (pre en post) zijn terug te vinden op de website http://blendedugent.weebly.com.

3.3.4. Bevindingen

Lesgevers Lessons learned:

▪ Blended learning betekent niet noodzakelijk een tijdsbesparing voor de lesgever, maar maakt het wel mogelijk om de contacturen efficiënter te benutten

▪ Blended learning kunt u gerust stapsgewijs invoeren (zelfs over meerdere jaren) ▪ Blended learning is het resultaat van een multidisciplinaire samenwerking ▪ Blended learning steunt op goede afspraken en continue communicatie met de studenten

Niet noodzakelijk een tijdsbesparing

Als u blended learning enkel wilt invoeren om minder les te gaan geven, dan komt u bedrogen uit. Enkele pilootcursussen boden deze geïntegreerde vorm van kennisoverdracht aan als iets aanvullend op het klassieke hoorcollege, andere vervingen een beperkt aantal welgekozen contactmomenten door een online module. Maar nooit vielen alle contactmomenten helemaal weg. En terecht, want studenten waarderen echt wel de combinatie van online activiteiten én face-‐to-‐face onderwijs en blijven contactmomenten nodig vinden (voor de mogelijkheid tot feedback, discussies, …).

Blended learning betekent dus niet noodzakelijk een tijdsbesparing voor de lesgever. Meer zelfs, er is best veel tijd nodig voor de ontwikkeling van een blended learning cursus. Onderschat ook het voortraject zeker niet, zowel naar herontwerp van de cursus als de uitvoering ervan.

Anderzijds biedt blended learning wel de mogelijkheid om uw contacturen efficiënter in te vullen. De studenten oefenen dan een stuk zelfstandig buiten de les. De contacttijd die u hiermee uitspaart, dient u dan wel toe te kennen binnen het curriculum aan de (online) zelfstudie om de studiebelasting niet te verhogen.

Daarenboven kunt u tijd besparen aangezien u:

▪ meer informatie kunt geven in een thuis of achter uw bureau opgenomen weblecture van één uur dan in een klassiek hoorcollege.

▪ online leermateriaal sneller kunt actualiseren dan handboeken (het spaart bovendien een pak papier uit), zeker als u een hoofdstuk nog eens opdeelt in kleinere topics.

27/48 -‐

Multidisciplinair teamwork

Werk met een multidisciplinair team want alleen lukt het niet.

▪ Overtuig uw medelesgevers en assistenten om mee te stappen in het blended verhaal ▪ Doe beroep op de technologische expertise binnen DICT ▪ Doe beroep op de pedagogische expertise binnen DOWA ▪ Doe eventueel beroep op de pedagogische expertise binnen de vakgroep onderwijskunde

Communicatie met de studenten

▪ Communiceer duidelijk uw verwachtingen van de blended cursus naar studenten, zowel bij aanvang van de cursus als aan het begin van elke les.

▪ Spreek deadlines af bij opdrachten. ▪ Geef aan wanneer een module opengesteld wordt, tot wanneer en waarom. ▪ Geef op voorhand aan of het geleverde online werk wordt meegerekend in de eindbeoordeling.

Andere voordelen

▪ Blended learning is een meerjarenplan. Het is een ideale gelegenheid om uw opleidingsonderdeel te vernieuwen en op te frissen. Maar doe het stap voor stap en focus eerst op een basisstructuur en leg bijvoorbeeld moeilijke concepten en begrippen uit via kennisclips.

▪ Dankzij leerpaden kan de lesgever de evolutie in het leerproces beter volgen en een betere lesstructuur ervaren door het opvolgen van de statistieken binnen het leerpad op Minerva.

▪ Blended learning kan ook een aanzet geven tot multidisciplinariteit binnen een opleiding. Zo ondervond Prof. Dr. Hugo De Bruyn dat multimediafragmenten waarin theoretische concepten getoond worden in een klinische omgeving ook leerconcepten kunnen kaderen in een bredere context van tandheelkundige competenties zoals communicatie, ergonomie en competenties uit andere opleidingsonderdelen.

Een samenvatting van de drijfveren van de betrokken lesgevers om van start te gaan met blended learning, was onlangs terug te vinden in het magazine ‘durf denken’ van de UGent (bijlage 4).

Studenten

Quote: "Leerpaden mogen voor mij gerust voor alle vakken bestaan, maar voor de moeilijkste vakken is het echt een must."

Er werd gepeild naar de ervaringen van de studenten uit de pilootcursussen. Dit kwalitatief onderzoek leverde de lesgevers van deze opleidingsonderdelen waardevolle input om de efficiëntie van hun (blended) cursus verder te optimaliseren.

Zo werd bijvoorbeeld al snel duidelijk dat studenten:

• de combinatie online learning én face-‐to-‐face onderwijs enorm waarderen, maar toch geeft ongeveer de helft van de studenten aan om de contactmomenten zeker te behouden.

• meer voordelen dan nadelen ervaren met de combinatie online learning én face-‐to-‐face onderwijs. • veel actiever bezig zijn met de leerstof waardoor de studiedruk gespreid wordt over het hele jaar en

zich niet enkel opstapelt in de blokperiode.

28/48 -‐

Voordelen volgens studenten

Flexibel leren naar tijd, plaats en tempo

▪ U kunt zelf plannen wanneer u de online modules wilt uitvoeren. ▪ Wanneer u afwezig bent vanwege andere verplichtingen, dan kunt u toch de les nog eens beluisteren. ▪ U kunt thuis veel dingen bijleren. U zit er op uw gemak, kan beter opletten en hoeft niet naar Gent te

komen. ▪ Wanneer u iets niet begrijpt, kunt u het op eigen tempo leren. Zo kunt u tijdens een uitleg op pauze

duwen en altijd terugspoelen als het even te snel ging. ▪ Studenten kunnen op hun eigen tempo leren en zo heel wat tijd uitsparen.

Afwisseling tussen diverse leervormen

▪ De variatie van face to face onderwijs en online activiteiten werkt goed, alleen maar hoorcolleges is behoorlijk saai.

▪ U leert op verschillende manieren. Iedereen kan een leermanier kiezen die het beste hem/haar past. ▪ U leert verschillende facetten van het ondernemerschap kennen door zowel de hoorcolleges te volgen

als zelf online aan de slag te gaan. ▪ Er is meer afwisseling, dat maakt de lessen leuker. Ook de stembakjes waren verfrissend en maakten

het mogelijk u langer te concentreren. ▪ Er is veel sociale interactie tijdens de discussiegroepen en ook na de les bleven we "samenwerken".

Door bovendien gemengde groepen van Vlaamse en Erasmusstudenten samen te stellen, leert u ook veel over andere culturen.

Toegankelijker

▪ Toegankelijker voor iedereen: GIT studenten, werkstudenten, afwezige studenten, … ▪ Als studente met een functiebeperking is het ideaal om van thuis uit les te volgen. ▪ De theorie wordt beter aan de praktijk gekoppeld. ▪ U krijgt veel meer informatie over een thema dan wat er in een les kan meegegeven worden. Deze info

blijft bovendien langer beschikbaar. ▪ De leerstof krijgt een duidelijke structuur doorheen het semester.

Kracht van herhaling

▪ Dankzij de online leerpaden kunt u uw leerstof herhalen en opnieuw inoefenen. ▪ U kunt zoveel online oefenen als u wilt (zolang de moeilijkheidsgraad van de oefeningen in de cursus en

het examen maar overeenkomen). ▪ U kunt de videolessen herbekijken tijdens de blok. ▪ Herhaling op een andere manier: moeilijkere concepten worden online nog eens in begrijpelijke taal

uitgelegd.

Actief leren

▪ Combinatie tussen zelf iets doen en aangeleerd krijgen, want hoorcolleges zijn vaak te passief. ▪ U wordt meer aangemoedigd u bezig te houden met het vak en dat is goed voor de discipline en

zelfstandigheid. ▪ U wordt gedwongen om buiten de hoorcolleges actief bezig te zijn met het lesmateriaal (verplicht een

taak te maken of extra informatie op te zoeken) en u zal zo meer aandacht aan de leerstof besteden. ▪ U hebt dat deel door het jaar zeker al eens bekeken.

Interactie & feedback

▪ Het is veel interactiever. U kunt gemakkelijk vragen stellen. ▪ Oefeningen met feedback zijn waardevol.

29/48 -‐

▪ U krijgt ook thuis/op kot meer assistentie tijdens het studeren. ▪ Ik vind het zeer handig dat u individueel uitleg krijgt (zonder gestoord te worden).

Aanbevelingen

De studenten koppelden ook tips en aanbevelingen terug met betrekking tot de blended learning opzet:

Communiceer duidelijk:

▪ waar, vanaf wanneer en hoe lang het online leermateriaal beschikbaar is ▪ of dit leermateriaal tot de examenleerstof behoort of niet ▪ of de online opdrachten meetellen voor examenpunten ▪ of er deadlines verbonden zijn aan het bekijken van filmpjes, het afwerken van online opdrachten, … ▪ of er hoorcolleges worden gefilmd ▪ bij wie men terecht kan bij vragen of problemen met de online leeractiviteiten ▪ over de werking van Minerva ▪ via de module Aankondigingen binnen Minerva om studenten te e-‐mailen op hun UGent e-‐mailadres ▪ …

Plan aan het begin van de les een vraag-‐ en antwoordmoment in over de online leeractiviteiten.

Integreer voldoende oefeningen in uw online leermateriaal, maar behoudt hierbij een overzichtelijke structuur en zorg voor realistische deadlines.

Voorzie voldoende tijd voor online zelfstudie op de studiefiche.

Denk er over na of de online leeractiviteiten een vrijblijvende aanvulling zijn op uw contactmomenten, of eerder een verplichte voorbereiding op een volgend contactmoment (bv. oefensessie).

30/48 -‐

4. Conclusie

Dit project is een eerste aanzet om blended learning verder te verspreiden binnen de UGent. Om blended learning verder te integreren en te dissemineren, worden volgende actiepunten voorgesteld.

1. een communicatieplatform waarbij docenten en onderwijsinnovatiemedewerkers van de Associatie UGent goede didactische en technische praktijkvoorbeelden delen met de Blended Learning community. Doel is om de lesgevers te:

▪ inspireren met praktijkvoorbeelden en tips ▪ helpen in de zoektocht naar praktische informatie om zelf aan de slag te gaan ▪ pedagogische en technische ondersteuning bieden bij vragen en problemen

De Blended Learning medewerkers: ▪ coördineren dit nieuw communicatiekanaal (opbouwen van een netwerk binnen de faculteiten, actief

mee zoeken naar onderwerpen en collega's om bijdragen te leveren, …) ▪ stimuleren het gebruik van de bestaande websites onderwijstips.ugent.be en icto.ugent.be ▪ koppelen tips en opmerkingen terug naar de beheerders van deze websites

2. andere mogelijke actiepunten zijn:

-‐ blended learning integreren in docententrainingen -‐ training geven in het opnemen van video’s -‐ een gesprekspartner zijn bij de potentiële impact van blended learning op het OER, de studiefiches, …

5. Contactpersonen

Lieselot Declercq

Afdeling Onderwijskwaliteitszorg Directie Onderwijsaangelegenheden (DOWA)

Frédéric Bruynings

Afdeling Onderwijstechnologie Directie Informatie en Communicatie Technologie (DICT)

31/48 -‐

6. Bijlagen Bijlage 1: Project Initiatie Document (PID)

1. Documentbeheer

1.1. Algemene document informatie

Titel Blended Learning

Subtitel

Auteur Toon Van Hoecke

Datum Finale versie

1.2. Wijzigingshistoriek

Versie Datum Reden tot wijziging Auteur

00 04-‐01-‐2013 Voorstel tot PID, wordt voorgelegd aan de projectstuurgroep op 07-‐01-‐2013

Toon Van Hoecke

01 10-‐01-‐2013 Aanpassingen na bespreking in projectstuurgroep Toon Van Hoecke

02 28-‐03-‐2013 Aanpassingen na bespreking met Stuurgroep Strategische Planning Toon Van Hoecke

1.3. Gerelateerde documenten

Titel Locatie

01 Visie UGent: “A creative community for a changing world” Zephyr, cursus ‘BLEND’

02 Documenten RvB – 25 mei 2012 Zephyr, cursus ‘BLEND’

03 Documenten RvB – 9 november 2012 Zephyr, cursus ‘BLEND’

04 Samenstelling strategische werkgroepen Zephyr, cursus ‘BLEND’

05 SWOT en Stakeholder analyse (strategische werkgroep onderwijs) Zephyr, cursus ‘BLEND’

06 Operationele doelstellingen (strategische werkgroep onderwijs) Zephyr, cursus ‘BLEND’

07 Tijdslijn van het project Zephyr, cursus ‘BLEND’

32/48 -‐

1.4. Review

Versie Type review

24/01/2013 PMO review op duidelijkheid en volledigheid

1.5. Validatie finale versie

Naam van de groep of de persoon die de PID goedkeurt Datum

Projectstuurgroep Blended Learning 24/01/2013

Stuurgroep Strategische Planning 24/03/2013

Raad van Bestuur 24/05/2013

2. Opportuniteit

2.1. Achtergrond

In het voorjaar van 2012 formuleerde de stuurgroep strategisch plan een visie voor de UGent, waaruit tien strategische opties werden afgeleid (zie gerelateerde documenten). Deze visie en strategische opties werden door de Raad van Bestuur besproken en goedgekeurd op 25 mei 2012 (zie gerelateerde documenten).

Vervolgens werden 5 werkgroepen opgericht rond de thema’s onderwijs, onderzoek, dienstverlening, studenten en personeel, die vanuit de strategische opties operationele doelstellingen uitwerkten. Deze vijf werkgroepen werden samengesteld met leden uit alle geledingen van de faculteiten en uit leden van directies van UGent (zie gerelateerde documenten).

De werkgroep onderwijs kreeg de opdracht ‘outside the box’ te denken en projecten en acties (operationele doelstellingen) voor te stellen rond de strategische optie ‘De UGent hanteert activerende leervormen en voorziet in interdisciplinaire leerinhoud’.

De werkgroep ging na welke acties reeds worden uitgewerkt in het kader van deze strategische optie en hoe de impact van de acties zichtbaar gemaakt wordt. Ze maakten samen een SWOT en Stakeholders-‐analyse (zie gerelateerde documenten). Hiervoor raadpleegden ze ook hun achterban. Aan de hand van deze voorbereidende informatie brainstormde de groep over mogelijke projecten en acties om activerende leervormen en interdisciplinaire leerinhoud te stimuleren.

Vanuit de voorstellen tot projecten uit deze werkgroep onderwijs werd het project ‘Blended Learning’ door de stuurgroep strategisch plan, de voorzitters en ondervoorzitters van de werkgroepen weerhouden.

De RvB gaf op 9 november 2012 goedkeuring voor de 11 weerhouden projecten en 17 acties, waaronder dus het project ‘Blended Learning’ (zie gerelateerde documenten).

Algemeen wordt met ‘blended learning’ het geïntegreerde gebruik van diverse didactische strategieën en overdrachtsmodi in het onderwijs-‐ en leerproces bedoeld. Met de nadruk op de gebruikte technologische middelen, meestal ICT, komt men voor ‘blended learning’ tot de meest verspreide en gangbare definitie die ook in dit project van toepassing is: een geïntegreerde combinatie van traditionele onderwijs– en

33/48 -‐

leertechnieken en webgebaseerde online-‐benaderingen. Zo zal een deel van de initiële kennisverwerving verlopen via ICT-‐ondersteuning en kunnen de vrijgekomen begeleidingsuren worden ingezet in kennisverwerking en toepassing, eventueel ondersteund door de elektronische leeromgeving.

2.2. Verwachtingen

Het project ‘Blended learning’ dient invulling te geven aan de visie rond onderwijs (zie gerelateerde documenten, toelichting in de visie UGent) en de strategische optie rond activerende leervormen. De UGent wil leervormen uitvouwen die tegemoet komen aan de actuele onderwijsuitdagingen waarmee ze geconfronteerd wordt. Van lesgevers wordt verwacht dat ze hoogstaand onderwijs blijven aanbieden met nadruk op interactiviteit van en met een steeds groeiend aantal studenten als actief lerenden.

Blended learning zoals hierboven beschreven is uitermate geschikt om dit te bewerkstellingen en kan vrij snel implementatie vinden door het aanwenden van de reeds beschikbare tools en kennis aan de UGent.

In dit project zal via enkele pilootcursussen ‘blended learning’ geïmplementeerd en geconcretiseerd worden. UGent experten zullen de lesgevers uit deze pilootcursussen begeleiden bij het herwerken van de cursusopbouw om de verschuiving naar meer activerende leervormen te realiseren.

D.m.v. beschikbare tools wordt vooreerst elektronisch (en veelal interactief) leermateriaal aangemaakt en vervolgens via de elektronische leeromgeving Minerva aangeboden. Dit leermateriaal omvat onder meer video-‐ en assessmentmateriaal. Minerva wordt tevens ingezet ter ondersteuning van de communicatie en samenwerking tussen lesgevers en studenten.

De expertise opgebouwd in deze pilootcursussen dient vervolgens te worden doorgegeven naar alle onderwijsverstrekkers die ondersteuning verwachten bij vernieuwende onderwijsvormen.

Studenten groeien op te midden van een veelheid aan beschikbare informatie en snel evoluerende kennissystemen. Het project komt tegemoet aan de verwachtingen van studenten dat hun opleidingen gaan inspelen op het actief ontwikkelen van hun talenten en competenties en hen vertrouwd maken met leervormen gericht op levenslang leren in een realistische context.

Deze en andere verwachtingen van de diverse stakeholders zijn terug te vinden in de Stakeholders-‐analyse, opgemaakt door de werkgroep onderwijs (zie gerelateerde documenten).

2.3. Baten

Brede implementatie van ‘blended learning’ als gevolg van dit project heeft volgende algemene positieve effecten:

- De interactie tussen lesgever en student verhoogt, zowel tijdens contactmomenten als elektronisch - De flexibiliteit voor het volgen van een cursus verhoogt - Aantal klassieke hoorcolleges vermindert en nood aan bijkomende grote auditoria daalt - Leerinhoud kan meer afgestemd worden op actuele en interdisciplinaire onderwerpen - Het leerrendement van de studenten kan behouden blijven maar met toename van de efficiëntie van

het leerproces - Student raakt vertrouwd met leervormen van levenslang leren

De baten voor de lesgevers zelf zijn:

- Verbeterde logistiek en administratie van de cursus - Veel transparantere opbouw van de cursus

34/48 -‐

- Herbruikbare scenario’s naar andere cursussen toe

De beoogde baten kunnen opgevolgd worden met behulp van volgende strategische indicatoren:

- Percentage hoorcolleges op het totaal aantal uren aangeboden onderwijs - Innovatie-‐index

o Vanaf september 2013 wordt tweejaarlijks een innovatie-‐index voor opleidingen opgesteld waarin o.a. subindices worden verwerkt voor activerende werkvormen, (innovatief) gebruik van Minerva, integrerende werkvormen, items uit opleidings-‐ of onderwijsevaluaties bij studenten, zelfpositionering van opleidingscommissie op geëxpliciteerde criteria.

- Leerrendement o Deze indicator zal opgesplitst worden in subindices zoals slaagpercentage in het eerste

modeltrajectjaar, studierendement in het eerste modeltrajectjaar, bachelor rendement, studieduur bachelor diploma

- Percentage goede tot excellente visitaties

2.4. Kosten

BUDGET TYPE EURO

Externe leveranciers

Additioneel intern personeel

€ 50.000 (0,5 FTE gedurende looptijd project, DOWA didactische ondersteuning bij de pilootcursussen tijdens alle fases van het project: voorbereiding cursusprojectplan, begeleiding bij opbouw, opvolging tijdens doceren, analyse van resultaten, voorbereiding symposium)

€ 60.000 (1 FTE gedurende 1 jaar, DICT technische ondersteuning bij uitvoeren lesopnames, opbouw interactief leermateriaal, …)

€ 30.000 (6 x €5.000: werkingskosten per pilootcursus naar betrokken lesgevers toe: volgen van relevante workshops, …)

Investering & werking € 5.000 (kosten symposium, algemene werking)

TOTAAL € 155.000 2013: € 100.000 2014: € 55.000

2.5. Randvoorwaarden en beperkingen

§ Interne expertise zorgt voor de realisatie van het project § Pilootcursussen worden gekozen uit de opleidingsonderdelen van geaccrediteerde opleidingen § Voor de uitbouw van de pilootcursussen wordt gebruik gemaakt van materiaal en tools beschikbaar

gesteld door DICT

35/48 -‐

§ Dit project beoogt samenwerkingsverbanden tussen de faculteiten en centrale directies DOWA en DICT te realiseren om resultaten te bekomen in een kader van herbruikbaarheid en continuïteit

3. Projectplan

3.1. Scope

IN: zie ‘3.2 Deliverables en 3.4 Projectaanpak’

OUT: Er wordt voor dit project beroep gedaan op de beschikbare tools voor aanmaken en aanbieden van leermateriaal, dus ontwikkelingen van nieuwe software-‐componenten behoort niet tot dit project. Het is verder ook niet de bedoeling nieuwe apparatuur aan te kopen met het budget binnen dit project

3.2. Deliverables (of producten die het project realiseert)

Zie Gantt chart met tijdslijn bij de gerelateerde documenten

3.3. Afhankelijkheden

Actie ‘Stimuleren doorgedreven gebruik van Minerva’

Groeiplan 2011-‐2013 -‐ Project 1a.3.1. ‘Didactische best practices’

Groeiplan 2011-‐2013 -‐ Actie 4b.8.1. ‘Toepassingen met streaming video. Beschikbaar stellen van digitaal videomateriaal vanuit de elektronische leeromgeving’

3.4. Projectaanpak

Tijdens het academiejaar 2012-‐2013 worden alle voorbereidingen getroffen om, in elke cluster α, β en γ, telkens 2 pilootcursussen (één per semester) op te starten in een ‘blended learning’-‐model. De voorbereidingsfase bevat volgende activiteiten:

§ Via de onderwijsraad wordt een oproep, gebaseerd op een tender met selectiecriteria, gelanceerd naar alle professoren toe

§ De project-‐stuurgroep maakt een keuze in welke faculteiten en voor welke opleidingsonderdelen de 6 pilootcursussen kunnen opstarten, maar behoudt de optie om deze keuze uit te stellen indien nodig

§ Per pilootcursus stelt het projectteam stelt samen met het betrokken onderwijzend personeel een projectplan op om de verschuiving naar nieuwe leervormen professioneel aan te pakken

§ Het projectteam zorgt voor het begeleiden bij het uitvoeren van dit projectplan en aanmaken van alle leermateriaal voor blended learning in deze pilootcursussen

Tijdens academiejaar 2013-‐2014 wordt ‘blended learning’ geïmplementeerd in de pilootcursussen:

§ De pilootcursussen worden in het ‘blended learning’-‐model gedoceerd. Na het eerste semester volgt een korte evaluatie waarvan de aandachtspunten kunnen worden doorgegeven aan de pilootcursussen in het tweede semester

§ Op het einde van het academiejaar wordt een grondige analyse gemaakt van de bereikte resultaten en worden de bevindingen gestructureerd uitgewerkt met het oog op een brede kennisoverdracht

§ Na het beëindigen van de pilootcursussen wordt een symposium georganiseerd voor alle lesgevers die volgend academiejaar in dit model willen stappen, waarbij toelichting wordt gegeven over het leerproces, toegepaste leervormen en de evaluatie van blended learning

36/48 -‐

3.5. Projectorganisatie

3.5.1. Organigram

3.5.2. Stuurgroep

• Projectsponsor: Kristiaan Versluys, directeur Onderwijsaangelegenheden • Projectleider: Toon Van Hoecke, afdelingshoofd Onderwijstechnologie, DICT • Implementatie-‐deskundige: Luc Van de Poele, afdelingshoofd Kwaliteitszorg, DOWA • Onderwijzend personeel:

o Martin Valcke, vertegenwoordiger ZAP α-‐faculteiten o Mieke Adriaens, vertegenwoordiger ZAP β-‐faculteiten

37/48 -‐

o Katharina D’Herde, vertegenwoordiger ZAP γ-‐faculteiten o Daan Pareit, vertegenwoordiger AAP

• Studenten: o Edith Willekens, student α-‐faculteit o Bas Bruneel, student γ-‐faculteit

3.5.3. Projectteam

• Toon Van Hoecke • Luc Van de Poele • Jan Velghe: deskundige onderwijsinnovatie • Didactisch ondersteuner: ondersteuning bij herwerking cursusopbouw • ICT-‐technicus: ondersteuning voor aanmaak en onderhoud leermateriaal (video, assessment, …) • Lid van Minerva-‐team • Lid van Curios-‐team • Lid van Multimedia-‐team • Ad-‐hoc medewerkers verbonden met de lopende pilootcursussen

3.6. Communicatieplan

3.6.1. Interne Communicatie -‐ doelgroep zijn de stuurgroepleden en de projectmedewerkers

Communicatietabel:

Communicatiekanaal Voorbereidende documenten

Output Frequentie

Voorbereiding project met project-‐stuurgroep

-‐ PID ter goedkeuring -‐ Gerelateerde documenten

-‐ PID -‐ Tender met selectiecriteria voor pilootcursussen

Eénmalig

Kick-‐off met projectteam -‐ PID -‐ Projectpresentatie

-‐ Afstemming projectteam Eénmalig

Vergadering projectteam -‐ Projectplan -‐ Besluitenlijst -‐ Issuelijst -‐ Wijzigingsaanvragen

-‐ Verslag -‐ Aanpassingen projectplan -‐ Projectstatusrapport

(Twee)wekelijks

Vergadering project-‐stuurgroep

-‐ Projectstatusrapport -‐ Verslag -‐ Feedback naar projectteam

Twee-‐ tot driemaandelijks

Vergadering stuurgroep groeiplan

-‐ Projectmijlpalen -‐ KPI’s (baten) -‐ Verklaring bij afwijking -‐ Wijzigingsaanvragen -‐ Obstakels

-‐Verslag -‐Feedback naar projectleiding

Trimestrieel of bij bereiken van mijlpaal

38/48 -‐

Locatie projectdocumenten: Zephyr, cursus BLEND (toegankelijkheid gecontroleerd door projectleiding)

Documentenstructuur:

- Alle documenten (PID en gerelateerde documenten, verslagen, statusrapporten, feedback, projectplannen, besluitenlijsten, issuelijst, wijzigingsaanvragen, …) alsook worden opgenomen in een documenten-‐boomstructuur.

- Alle vergaderingen van project-‐stuurgroep en projectteam worden opgenomen in de BLEND-‐agenda.

Documentennaamgeving: Alle documenten verbonden aan dit project krijgen namen met volgende opbouw “BLEND-‐PPP-‐TTT-‐NNNN-‐XXX.EEEE” waarbij:

PPP Optioneel: identificatie van pilootcursus

TTT Type document

NNNN Optioneel: korte omschrijving

XXX Versie van het document

EEEE Extensie van het document (automatisch gegenereerd door de applicatie)

3.6.2. Externe Communicatie -‐ doelgroep zijn betrokkenen medewerkers, studenten, en externe actoren

Het project zal volgende communicatie voorzien naar personen of doelgroepen (zie o.a. stakeholders-‐analyse werkgroep onderwijs) die baten hebben bij dit project en die niet rechtstreeks bij de projectwerking betrokken zijn.

Doelgroep Doel Communicatiekanaal Periode

Professoren en betrokkenen

Selectie pilootcursussen -‐Oproep via de onderwijsraad -‐Oproep via faculteitsraden

Feb-‐maa 2013

DOWA en DICT Up-‐to-‐date houden medewerkers

-‐Rapporteren in stafvergaderingen DOWA en DICT

Volledige looptijd project

Onderwijsraad en onderwijsdirecteurs

-‐Draagvlak verbreden

-‐Input en feedback verkrijgen

Presentaties Na bereiken van mijlpalen

Lesgevers Aanbevelingen en best practices rond blended learning

Symposium Na implementatie pilootcursussen

Universitaire gemeenschap

Project kenbaar maken Diverse universitaire magazines en portaal

Na symposium

39/48 -‐

Bijlage 2: Evaluatie blended learning -‐ examen

!Geachte'student,!!Met'deze'vragenlijst'willen'we''de'verwachtingen'van'de'studenten'nagaan'ten'aanzien'van'blended'learning'in'de'cursus'‘…’.'Blended'learning'is'een'combinatie'van'traditioneel'onderwijs'(bv.'hoorcolleges)'en'online'leren'(bv.'elektronische'leerpaden).'De'resultaten'van'deze'vragenlijst,' leveren'de'lesgevers' 'waardevolle' input'om'de'cursus'aan'te'passen'aan'jullie'behoeften'en'zo'de'efficiëntie'van'het'onderwijs'verder'te'verbeteren.'Het'invullen'van'deze'vragenlijst'zal'ongeveer'vijf'minuten'in'beslagen'nemen.!!Alvast'bedankt'voor'uw'medewerking!!!!

1. Wat'is'volgens'jou'het'belangrijkste'voordeel'van'blended'learning?'!!!

2. Wat'is'volgens'jou'het'grootste'nadeel'van'blended'learning?'!!!

3. Ben'je'tevreden'over'het'online'aanbod'op'Minerva'(leerpaden,'opgenomen'lessen,'enz.)?'Ja/Nee.'Gelieve'uw'antwoord'toe'te'lichten.!!!

!4. Ben'je'tevreden'over'het'persoonlijke'FaceRtoRFace'aanbod'(hoorcolleges,'oefensessies,'

cursusmateriaal,'enz.)?'Ja/Nee.'Gelieve'uw'antwoord'toe'te'lichten.!!!

!5. Prefereren'jullie'meer'online'les'of'volledig'FaceRtoRFace?'Waarom?' '

!!!

6. Heb'je'algemene'suggesties'om'het'onderwijs'nog'verder'te'verbeteren?'Welke?'!!!

7. Heb'je'nog'andere'vragen'of'aanvullingen'met'betrekking'tot'blended'learning?'Ja/Nee.'Gelieve'uw'antwoord'toe'te'lichten.'!

40/48 -‐

Bijlage 3: interactieve postersessies

Statistiek 1: Prof. dr. Thierry Marchant

Blended learning werd voor dit opleidingsonderdeel gebruikt om onder meer de lage voorkennis wiskunde aan te pakken (daar is geen tijd voor binnen de hoorcolleges) en studenten te motiveren om meer tijd aan Statistiek I te besteden en de leerstof van een les onmiddellijk in te studeren.

Zo werden vóór elk hoorcollege één of twee kernbegrippen uitgelegd in een leerpad. Tijdens de hoorcolleges stelde professor Marchant ook af en toe korte vragen via een online audience response system, dit als zelftoets voor de studenten en om de interactie met en tussen de studenten te bevorderen. In week 5 werd ook een online proefexamen via Curios ingepland. Aangezien de moeilijkheidsgraad van deze online proefexamens realistisch was, kon het resultaat zeker tellen als belangrijk signaal naar de studenten om verder uitstelgedrag tegen te gaan

Contactpersoon: [email protected]

Leer ondernemen: Prof. dr. Johan Bruneel

Aangezien Leer Ondernemen wordt aangeboden als universiteitsbreed keuzeopleidingsonderdeel bleek het enorm moeilijk om geschikte contactmomenten te vinden voor deze heterogene studentengroep. Blended learning kan dus een oplossing bieden voor deze lesroosterconflicten maar is daarnaast ook een interessant hulpmiddel om actief leren (toch wel een zeer belangrijke en waardevolle attitude in ondernemen) te stimuleren.

Blended learning wordt stapsgewijs ingevoerd. Tien modules komen via een geïntegreerde website (via de Minerva module Leerpaden) aan bod, waarvan er momenteel drie volledig online uitgewerkt zijn op basis van documenten, een wiki, curios oefeningen, kennisclips met interviews van ervaren ondernemers, een discussieforum, online peer assessment, …

Contactpersoon: Johan.Bruneel@kuleuven-‐kulak.be

Orale infectie II: parodontologie: Prof. dr. Hugo De Bruyn, Dr. Bas Koole

Parodontale therapie is een opleidingsonderdeel voor studenten in 3e bachelor tandheelkunde over aandoeningen van het tandvlees (parodontium). Met de toenemende vraag naar flexibele leertrajecten, de doelstelling om de theorie aan de praktijk te koppelen en de zoektocht naar een efficiënte manier van lesgeven werd overgeschakeld op een blended learning strategie.

We bieden studenten nu een mix van hoorcollege (inleidingsles), responscolleges, begeleide zelfstudie via videolessen, online casus bespreking en een online feedback moment net voor het examen. Al deze werkvormen verlopen via de bestaande Minerva modules documenten, forum, groepen en het platform voor videolessen (Opencast).

Studenten kregen de leerstof vroeger alleen passief aangereikt via hoorcolleges. Onze blended learning aanpak geeft studenten nu de mogelijkheid om op een flexibele, efficiënte en geïntegreerde manier te leren.

41/48 -‐


Culturele antropologie: Prof. dr. Koenraad Stroeken

Om thema’s uit het vak antropologie zoals culturele praktijken en identiteitskwesties te begrijpen volstaat het niet om erover te lezen en horen. Blended learning laat interactie toe, alsook discussies via polls. Etnografische beelden maken de studie-‐ervaring een stuk zintuiglijker. Audiovisueel materiaal en (pre)test gestructureerd rond een herkenbaar kwadrant laten ook toe om de leerstof op eigen tempo te verwerken. De zelfsturing is nodig want elke student, als mens, vertrekt vanuit een eigen invulling van de mens. We zoeken een leermodel aangepast aan die diversiteit.


Plant Biotechnology: Prof. dr. Godelieve Gheysen

Het opleidingsonderdeel plantenbiotechnologie wordt zowel gevolgd door masterstudenten die doorstromen vanuit een bachelor opleiding aan de UGent als door buitenlandse studenten met uiteenlopende voorkennis en achtergrond. Via videolessen worden een aantal basisconcepten gedetailleerd uitgelegd zodat studenten zich kunnen voorbereiden op de lessen en deze uitleg ook kunnen herbekijken als ondersteuning tijdens het studeren. Naast de theoretische inhoud van de cursus wordt er ook ingespeeld op de maatschappelijke aspecten waarmee toekomstige plantenbiotechnologen te maken krijgen: leren argumenteren en het leren omgaan met tegenstrijdige informatie. Op het Minerva forum worden verschillende controversiële filmpjes over genetisch gemodificeerde gewassen geplaatst. Studenten moesten hierover met elkaar in discussie gaan. Verder bereiden de studenten in kleine groepjes presentaties over hot topics rond ggo’s voor. Deze presentatie wordt eerst aan een peerevaluatie onderworpen en dan voor de groep voorgesteld. Elke presentatie wordt ook afgesloten met een vraag-‐ en discussiesessie.


Beginselen van de weefselleer en de biologie: Prof. dr. Maria Cornelissen

Prof. Cornelissen en Sylvia Mione geven dit opleidingsonderdeel aan de eerste bachelor studenten lichamelijke opvoeding. De Blended cursus is opgebouwd uit 7 modules of hoofdstukken en 3 practica. Voorlopig is er 1 module ‘bloed’ volledig online uitgewerkt op basis van een integratie van collegenotities, diapresentaties van de les, kennisclips en weblectures. De theorielessen worden bovendien aangevuld met een aantal practica, enerzijds voor celleer (werkboek) en anderzijds voor weefselleer (digitale microscopische beelden).


Gebruik van leerpaden, weblectures en zelftoetsen bij de oefeningen chemie (Faculteit Wetenschappen): Dr. Els Bruneel en prof. dr. Isabel Van Driessche

De instroom van studenten in 1e bachelor is zeer divers. Om niveauverschillen in voorkennis op te vangen werden leerpaden opgesteld. Deze bestaan uit slideshows, video’s, weblectures en zelftoetsen die ter

42/48 -‐

beschikking worden gesteld als voorbereiding van de contactmomenten. Het doel is de studenten goed voor te bereiden op de practica en de beschikbare tijd in de werkcolleges meer te besteden aan verdieping en toepassingen in een bredere context.


Weblectures ter voorbereiding van de werkcolleges GIS (Faculteit Wetenschappen): Bart De Wit en dr. Kristien Ooms

Binnen de Vakgroep Geografie werden een aantal sets van weblectures uitgewerkt. Deze weblectures werden gecreëerd ter ondersteuning van zowel de theoretische lessen als de praktische oefeningensessies in het gebied van cartografie en GIS. Het is niet de bedoeling dat deze weblectures de bestaande lessen vervangen, maar ze bieden de studenten de mogelijkheid om de leerstof op hun eigen tempo zelfstandig te verwerken waardoor er tijdens de contacturen meer ruimte is voor persoonlijke begeleiding bij vragen en problemen.

Contactpersonen: [email protected] & [email protected]

E-‐Books als ondersteuning van hoorcolleges voor bijzondere doelgroepen (Faculteit Rechtsgeleerdheid): Lien Valcke, Jasmien Arryn en prof. dr. Yves Jorens

Dit innovatieproject wil tegemoetkomen aan de specifieke wensen en noden van studenten die genieten van service onderwijs via een hybride leeromgeving (blended learning) en de ontwikkeling van het online lab (e-‐Book). We streven vooral een doorgedreven activering van studenten na en een uitgebreide evaluatie van ons eigen materiaal en lesmethode. Als extra luik werd een draaiboek ontwikkeld dat ernaar streeft om professoren die hun eigen cursus wensen om te vormen tot een e-‐Book te begeleiden, dit vanuit een zeer praktisch perspectief en aangevuld met onze eigen ervaringen.


PEAS: een online tool voor peer feedback bij het uitwerken van opdrachten: Prof. dr. Frank Gielen, Mario Gielen, dr. Heiko Desruelle

In de context van ‘Assessment for Learning’ heeft jarenlang onderzoek uitgewezen dat peer assessment niet alleen nuttig kan zijn als een tool om te evalueren, maar ook als een tool om het leerproces te ondersteunen. Bij het beoordelen van de prestatie van een peer worden cognitieve processen van een hogere orde geactiveerd. Zowel de beoordeelde als de beoordelaar kunnen hiervan de vruchten plukken, op voorwaarde dat ze actief betrokken worden in het proces.

Met deze demo presenteren we PEAS, een online toepassing voor het geven en ontvangen van peer feedback. Bij het uitwerken van een opdracht laat PEAS de studenten toe om een eerste versie van hun oplossing in te dienen. Deze oplossing wordt vervolgens gedeeld met één of meerdere medestudenten. Hierbij wordt op basis van specifieke criteria gepeild naar feedback. Eerder dan het puur kwantitatief evalueren van de ingediende opdracht legt PEAS de nadruk op het geven van kwalitatieve feedback en suggesties. Zo krijgt de student hopelijk de meest waardevolle input voor het verder oplossen van zijn of haar opdracht. Ook voor lesgevers en hun medewerkers brengt PEAS de nodige vooruitgang met zich mee. De toepassing werkt onder meer volledig

43/48 -‐

automatisch bij het handhaven van deadlines, het uitsturen van herinneringen, het verzamelen van oplossingen en feedback, het persoonlijk toekennen van peer reviewers, …

Daarnaast geven we ook een demo over de mogelijkheden van learning analytics in de context van blended learning en peer assessments.

Contactpersoon: [email protected] & [email protected]

Van hoorcollege naar flipped classroom: een praktijkvoorbeeld aan de UGent (Faculteit Wetenschappen): Prof. dr. Stefaan Cottenier

Ooit waren hoorcolleges de norm voor universitair onderwijs. Vandaag kunnen docenten kiezen uit een veelheid aan ‘nieuwe’ werkvormen. Op papier zien die er vaak veelbelovend uit. Maar leveren ze in de dagelijkse praktijk de beloofde resultaten? Hoeveel voorkennis en inspanningen vraagt het van een docent om een cursus in een nieuwe werkvorm te gieten? En welke valkuilen ontmoet je daarbij? Terechte vragen die velen zich stellen.

Alleen door het te doen, kom je deze antwoorden te weten. Je hoort het relaas van een omvormingsverhaal uit het voorbije semester aan de UGent. Het startpunt is ongetwijfeld voor veel docenten herkenbaar: een cursus gebaseerd op hoorcolleges, met een inhoud en aanpak die doorheen de jaren gegroeid is en gaandeweg werd verfijnd tot een mooi geheel.

De uitdaging was: kunnen we het leerrendement voor de studenten significant verhogen door deze cursus om te vormen naar een flipped classroom model (www.onderwijstips.ugent.be/tips/flipping-‐the-‐classroom)? Graag met maximaal behoud van het bestaande materiaal, met een minimale technische infrastructuur en kost, en zonder beroep te moeten doen op een legertje medewerkers. Je krijgt het verhaal hoe dit verliep en welke resultaten het opleverde.


Onderwijsinnovatieproject: Geïntegreerd bio-‐analytisch practicum (Faculteit Farmaceutische Wetenschappen): Dr. apr. Marthe De Boevre, prof. dr. Jan Van Bocxlaer, prof. dr. Sarah De Saeger, prof. dr. Willy Lambert, prof. dr. Christophe Stove en dr. apr. Christof Van Poucke

In het academiejaar 2014-‐2015 werd het nieuwe jaarvak bio-‐analytisch practicum geïntroduceerd in de 3e Bachelor Farmaceutische Wetenschappen, gedurende 12 weken, verspreid over 2 semesters (semester 1, week 6-‐12; semester 2, week 1-‐6). Het bio-‐analytisch practicum bestaat uit 3 luiken die opeenvolgend aansluiten:

In het eerste luik (week 1) worden basistechnieken aangeleerd en herhaald die noodzakelijk zijn voor de uitwerking van een bio-‐analytische oplossing. Op het einde van luik 1 (week 1) voeren de studenten een online oriënteringsproef uit om te toetsen naar hun basiskennis. Enkel bij slagen worden de studenten toegelaten tot het tweede luik. Bij repetitief falen kan de start van het practicum niet blijvend uitgesteld worden en zal dit verwerkt worden in de eindscore van de betrokken student.

Het tweede luik omvat de eigenlijke hands on oefeningen waarbij de student 6 verschillende matrices ter analyse verkrijgen, nl. plasma, volbloed, afvalwater, melk, vruchtensap en urine. Het opmaken van een papieren verslag werd afgevoerd en er wordt nu volledig elektronisch gerapporteerd. Elke analytische proef

44/48 -‐

dient elektronisch te worden voorbereid waarbij naderhand vragen worden gesteld die ook gescoord worden via een elektronisch leerplatform.

In het derde luik worden de studenten geconfronteerd met 3 grote case studies die het toxicologische, klinische en bromatologische aspect in de bioanalyse praktisch belichten. Deze cases zijn uitgewerkt via een volledig elektronisch leerpad. Stap per stap worden studenten begeleid doorheen de opdrachten die gaan van het correleren van eigen verkregen data met literatuur tot een off-‐campus bezoek aan een klinisch laboratorium; alsook werd recent een innovatieproject goedgekeurd waarbij een simulatiemodel rond het gebruik van LC-‐MS/MS werd opgebouwd. De studenten kunnen hierbij via try-‐outs analyses opstarten waarbij simulaties worden gegenereerd aan de hand van hun keuze van parameters. De studenten worden voortdurend uitgedaagd via vragen van practicumbegeleiders enerzijds en medestudenten anderzijds (vb. tussen groepjes die onderling een verwante casus uitwerkten). Om het eindresultaat en het groepsgebeuren op een correcte manier te evalueren, zal peer-‐evaluatie gehanteerd worden. Het off-‐campus bezoek beoogt een cross-‐over met het bio-‐analytische werkveld, zodat studenten in contact komen met de echte praktijk. Door de studenten per groep een opdracht mee te geven die inspeelt op de relatie tussen een proef die zij zelf in het practicum uitgevoerd hebben en hoe die proef/test in een routine klinisch labo uitgevoerd wordt, zullen de fundamentele gelijkenissen (principe) én de praktische verschillen (automatisatie, kwaliteitscontrole, …) geïllustreerd worden. In deze optiek werd de medewerking gevraagd van verschillende laboratoria in de regio’s Oost-‐Vlaanderen, West-‐Vlaanderen, Noord-‐Brabant en de Antwerpse rand. Hierbij is het de bedoeling dat de studenten zelf de nodige contacten leggen op basis van een lijst met laboratoria die bereid zijn mee te werken. Een reservatieprocedure werd hiervoor uitgewerkt in Minerva zodat, eens een labobezoek “geboekt” is door een groep, het betrokken labo niet nog ettelijke aanvragen krijgt naderhand.

Kortom, een mooi voorbeeld van de samensmelting van 3 onderzoeksgroepen en de verschillende tools aangeleverd door de UGent e-‐instelling.

Contactpersonen: [email protected]

Activeren van studenten met (online) stemsystemen (Afdeling Onderwijskwaliteitszorg): Jan Velghe en Dirk De Maerteleire

Op deze stand worden de mogelijkheden van het voting systeem Turning Point voorgesteld. De afdeling onderwijskwaliteitszorg (DOWA) beschikt over 200 stembakjes en 3 receivers. De stembakjes kunnen gebruikt worden tijdens hoorcolleges om studenten te activeren. Men krijgt een korte presentatie en daarna kunnen de deelnemers zelf vragen invoeren en het stemmen uitproberen. Daarnaast wordt ook het online systeem InfuseLearning getoond. Docenten kunnen de stembakjes ontlenen bij DOWA.

Meer info op www.onderwijstips.ugent.be/tips/omgaan-‐met-‐grote-‐groepen-‐activeren-‐met-‐online-‐stem en www.onderwijstips.ugent.be/tips/voting-‐elektronisch-‐stemmen-‐tijdens-‐een-‐hoorcolleg


Gebruik van het Smartpodium tijdens het hoorcollege (Afdeling Onderwijskwaliteitszorg): Annelies Vanderbeke en Jan Velghe

Een Smartpodium is een aanraakgevoelig tablet (het kleine broertje van het Smartboard) dat kan gebruikt worden om de interactie te bevorderen tussen docent, student en lesinhoud. Deze interactie kan u

45/48 -‐

bijvoorbeeld bereiken door aantekeningen te (laten) maken in een PowerPointpresentatie of samen met de studenten een Word document of Excel bestand klassikaal te bespreken en onmiddellijk aan te passen. Of aantekeningen maken op afgespeelde video’s. Alle aantekeningen kunnen vervolgens worden opgeslagen en de docent kan deze aantekeningen plaatsen op Minerva. Daarnaast kan u met het Smartpodium gemakkelijk interactieve demonstraties geven, vragen projecteren en deze klassikaal bespreken, de kernideeën van de studenten tijdens klassikale discussies direct (laten) noteren, ... Kortom, het Smartpodium is een hulpmiddel dat u toelaat om op een andere manier les te geven.

Meer info: http://www.onderwijstips.ugent.be/tips/basistraining-‐smartboard-‐smartpodium


Nieuwe mogelijkheden met streaming video: initiatieven van de Directie ICT (UGent -‐ VUB): Directie ICT – Afdeling Onderwijstechnologie

De Directie ICT heeft als antwoord op de stijgende vraag naar nieuwe werkvormen binnen het onderwijs een aantal nieuwe mogelijkheden uitgewerkt die ook inzetbaar zijn binnen een blended learning context.

Zo kan u digitaal videomateriaal van verschillende oorsprong op een eenvoudige manier beschikbaar stellen als video stream in uw cursussite binnen de elektronische leeromgeving Minerva (of Zephyr). Zoals bijvoorbeeld eigen videolesmateriaal, videobijdrages van studenten in het kader van een lesopdracht, … maar ook digitale opnames van hoorcolleges of lezingen via Opencast (een geïntegreerd systeem waarbij audio, video en presentatiemateriaal gebundeld worden tijdens een opname).

De Directie ICT biedt ook een aantal oplossingen in het kader van afstandsleren. U krijgt een demo van een live webconferentie waarbij studenten uw les of presentatie online kunnen volgen aan hun eigen computer (en vragen kunnen stellen). Ook voor groepswerk, waarbij de studenten onderling online communiceren, kan u dit platform inzetten. De Directie ICT biedt daarnaast ook nog altijd ondersteuning op het vlak van live communicatie via videoconferentie en live streaming.

Contactpersonen: [email protected]

46/48 -‐

Bijlage 4: Durf Denken magazine februari 2015

10 DURF DENKEN

IN DE MIX!Blended Learning aan de UGent

FlexibelOnline modules kun je thuis verwerken, in je eigen tempo. Studenten met minder voorkennis kunnen zo hun achterstand inhalen, en er zijn ook geen problemen meer met overlappende lesroosters.

De kracht van herhalingJe kunt zoveel online oefenen als je wilt en je kunt de videolessen herbekijken tijdens de blok.

ActiefDoor ex-cathedralessen af te wisselen met zelf-studie thuis is de student actiever betrokken, wat de leerprestaties ten goede komt.

FeedbackAlles wat online staat, kan worden gemeten. De docent kan zien welke lesonderdelen vaak wor-den bekeken en dus misschien een probleem vor-men. Studenten kunnen hun vooruitgang volgen.

Betere leerprestatiesDankzij de online lesmethodes komen studenten beter voorbereid naar de les. Ze zijn ook actie-ver bezig met de leerstof, zodat ze die beter gaan beheersen. En dankzij de online oefeningen wordt de studiedruk gespreid over het hele jaar – in principe hebben studenten het in de blokperiode wat rustiger.

DE VOORDELEN

47/48 -‐

11

Blended Learning, een combinatie van face-to-face onderwijs met allerlei online onderwijstoepassingen, is overal in opkomst. Ook de UGent maakt volop gebruik van de mogelijkheden. Een beknopt overzicht.

DE TOOLSFlipped classroomDe omgekeerde wereld: zoals vanouds staat er een docent in het auditorium, maar de les hebben de studenten thuis al op video gezien. De lestijd kan zo efficiënter worden gebruikt om oefeningen te maken, gerichte vragen te stellen en te testen of de studenten de stof echt beheersen.

Peer assessmentOnderzoek heeft uitgewezen dat peer assessment (studen-ten die elkaar evalueren) ook als leerhulpmiddel nut heeft. Terwijl je kritiek geeft, krijg je zelf meer inzicht in de stof.

MOOCEen Massive open online course (MOOC) is een volledige cursus op het web. Naast traditionele studiematerialen, zoals tekst, video’s en cases, biedt een MOOC discussieplat-forms waarop studenten, docenten en assistenten informa-tie kunnen uitwisselen.

Stemmen en testenStembakjes kunnen tijdens hoorcolleges worden gebruikt om studenten kort te toetsen of naar hun mening te peilen. Ook online toetsen zijn populair.

PentabletsAanraakgevoelige pentablets zoals de Smart Podium ver-vangen de standaard pc-schermen in leslokalen. Docenten kunnen tijdens de les aantekeningen maken in een presen-tatie, interactieve demonstraties geven, kernideeën of sche-ma’s tijdens klassikale discussies noteren of berekeningen neerschrijven. Alle interactie van deze krijtbordvervanger kan achteraf ook online worden gezet.

48/48 -‐

12 DURF DENKEN

Professor Thierry MarchantPilootcursus ‘Statistiek 1’

Tijdens de hoorcolleges stelde ik af en toe korte vragen die de studenten met een smartphone of laptop konden beantwoorden bij wijze van zelftoets. In week 5 konden ze een online proefexa-men afleggen met dezelfde moeilijk-heidsgraad als een echt examen.

PILOOTPROJECTENAan de UGent liepen tijdens het academiejaat 2013-2014 zes pilootprojecten rond blended learning. Wat zijn de ervaringen van de docenten?

Professor Johan BruneelPilootproject ‘Leer Ondernemen’

De cursus Leer Ondernemen is een universiteitsbreed keuzevak, dus is het onmogelijk om een uur vast te leggen waarop alle studenten in het audito-rium aanwezig kunnen zijn. Blended Learning vangt dat probleem op.

Professor Maria CornelissenPilootproject ‘Beginselen van de weefsel-

leer en de biologie’

Tijdens begeleide practica met een lichtmicroscoop nemen de studenten vaak een passieve houding aan, want er kan maar één tegelijk kijken. Daarom zijn we overgestapt op virtuele micro-scopie. Iedereen kan de beelden op het computerscherm zien en de practica thuis voorbereiden.

Professor Hugo De Bruyn en dr. Bas Koole

Pilootproject ‘Parodontologie’

Door hoorcolleges te vervangen door een blend van responscolleges, online casusbespreking, videolessen, chillen met de prof (online begeleiding) en een inleidend hoorcollege, kunnen we de leerstof op een veel flexibelere, inter-actievere en praktijkgerichtere manier aanbieden.

Professor Koenraad StroekenPilootproject ‘Culturele antropologie’

Om culturele praktijken en identiteits-kwesties te begrijpen, volstaat het niet om erover te lezen en te horen. Blended learning maakt interactie mogelijk. Etnografische beelden maken de studie-ervaring ook een stuk zintuiglijker.

Professor Lieve GheysenPilootcursus ‘Plant Biotechnology’

De cursus Plant Biotechnology trekt veel buitenlandse studenten aan met een zeer uiteenlopende voorkennis. Via korte video-opnames leg ik een aantal basisconcepten gedetailleerd uit zodat de studenten zich kunnen voorberei-den op de lessen.

61

2 5

4

3 6

Documents

RAPPORT PROJECTBLENDED& LEARNINGUGENT 2013 2014icto.ugent.be/sites/default/files/BL-rapport.pdf2/48%&% Inhoudstafel! % Inhoudstafel%..... .....%2%