Reflexzonemassage volgens E. Dicke

S. Theys � Y. Delheusy

Keywords Dicke Elisabeth � massage reflexzone �reflexzonemassage � thermisch effect

Samenvatting

De ‘reflexzonemassage van het bindweefsel’ is een

methode, die haar oorsprong vindt in het jaar 1929. In

dat jaar leed Elisabeth Dicke aan ‘ernstige vaatspasmen

in haar beide benen’, waarbij men reeds wilde overgaan

tot amputatie van het rechterbeen. Zij genas echter zich-

zelf door de verhardingen te masseren, die zij waarnam in

het onderhuidse bindweefsel van haar benen.

Men dient zich hierbij te realiseren dat symptomen

van vasculaire stoornissen toentertijd vaak werd ver-

klaard in termen van vaatspasmen en vasomotorische

problemen. De massage van reflexzones vormde een

behandeltechniek, die goed in dit concept paste.

Met de ontwikkeling van de vaatchirurgie na de

Tweede Wereldoorlog raakte dit concept in het vergeet-

boek. Toch is men vandaag de dag nog steeds vanmening

dat reflexzonemassage de temperatuur van ischemische

extremiteiten verhoogt.

Onderzoek

Een onderzoek naar het thermische effect van reflexzo-

nemassage werd uitgevoerd bij 18 proefpersonen, waar-

bij metingen werden verricht op 36 onderste ledematen.

De proefpersonen werden in twee onderzoeksgroepen

verdeeld:

1. Groep I: 4 mannelijke patienten (tussen 62 en 71 jaar

oud), die elk een rechtse femoropopliteale bypass-

operatie ondergingen. Bij ieder van hen was er nog

een obstructie van de linker A. femoralis, gepaard

gaande met claudicatio-klachten.

2. Groep II: 14 gezonde proefpersonen, die in twee deel-

groepen werden onderverdeeld:

1. groep IIa: mannelijke en 3 vrouwelijke proefperso-

nen (tussen 21 en 25 jaar);

2. groep IIb: 2 mannelijke en 4 vrouwelijke proefper-

sonen (tussen 21 en 35 jaar).

Met behulp van een infraroodcamera werden tempe-

ratuurmetingen uitgevoerd op zes verschillende huidge-

bieden van de onderste extremiteit (distale derde deel van

de voorzijde van het onderbeen, voorzijde van de enkel,

hiel, voetzool, voor- en achterzijde van de grote teen).

Het onderzoek werd uitgevoerd bij een vaste omgevings-

temperatuur van 21˚C, omdat voeten zeer gevoelig zijn

voor temperatuurwisselingen.

Een eerste meting werd uitgevoerd op alle proefperso-

nen nadat men hen gedurende een half uur met ontblote

benen had laten acclimatiseren. De proefpersonen van

groep I en IIa ondergingen in twee opeenvolgende dagen

even zoveel massagebehandelingen van elk 30 minuten.

De behandeling bestond uit symmetrische technieken op

het bekken en specifieke trekken op de linker dij, welke

alleen de tweede dag werden uitgevoerd. Een eerste tem-

peratuurmeting werd onmiddellijk na de behandeling

verricht. De volgende metingen vonden 10, 20 en 30

minuten later plaats. Groep IIb fungeerde als

controlegroep.

S. Theys, e.a. Verkorte weergave, (*)Le massage d’Elisabeth Dicke [Annales de Kinesitherapie1992;19:357–362]Kinesitherapie vasculaire, Cliniques UCL deMont-Godinne, Yvoir, Belgie

Stimulus (1994) 13:183–184

DOI 10.1007/BF03075909

13

Resultaten

Demeetresultaten werden op tweemanieren verwerkt. In

de eerste plaats werden de begin- en eindwaarden binnen

de afzonderlijke groepen met elkaar vergeleken. In de

tweede plaats werden de verschillende groepen onderling

vergeleken.

Temperatuurverschillen binnen de groepen

1. Groep I: in 27% van de gevallen werd een significante

daling van de huidtemperatuur van het linkerbeen

vastgesteld (p<0,01); in 2% zelfs een zeer opmerkelijk

verschil (p <0,001). Dit effect was voornamelijk na de

eerste behandeling merkbaar. In het rechterbeen wer-

den daarentegen geen belangrijke verschillen

vastgesteld.

2. Groep IIa: na de eerste behandeling werden signifi-

cante temperatuurverschillen gemeten, voornamelijk

van het linkerbeen (links 29%; rechts 12,5%). Na de

tweede behandeling leverde bijna de helft van de

metingen wezenlijke verschillen op; het onderscheid

tussen links en rechts was hierbij minder uitgesproken

(links 45,8%; rechts 41,6%).

3. Groep IIb: slechts in een klein aantal gevallen was hier

sprake van opmerkelijke verschillen (14,6%).

Vergelijking van de groepen onderling

In het algemeen lagen de beginwaarden van de huidtem-

peratuur in groep I significant hoger dan in de andere

groepen. Het temperatuurverschil tussen de groepen I en

IIa bleef gehandhaafd na de behandeling. De tempera-

tuurdaling in groep I (pathologische gevallen) was echter

verhoudingsgewijs groter dan in groep IIa (gezonde

proefpersonen). Ook herstelde de temperatuur sneller

bij de gezonde proefpersonen dan bij de patienten met

arteriopathie.

Beschouwing

Zowel binnen de groep gezonde proefpersonen als bin-

nen de patientengroep werden na behandeling signifi-

cante temperatuurverschillen gemeten, in de zin van een

temperatuurdaling. Dit verschijnsel deed zich niet voor

bij de controlegroep. Deze vaststellingen komen overeen

met een eerdere studie van Gross (1969), die in 50% van

de gevallen een temperatuurdaling waarnam na de eerste

behandelingen. Gross meldt evenwel gelijkwaardige tem-

peratuurverschillen in beide benen, terwijl uit de boven-

staande studie blijkt dat de verschillen links meer

uitgesproken zijn dan rechts. Voor dit fenomeen is geen

duidelijke verklaring.

Conclusie

De reflexzonemassage pretendeert door vasodilatatie de

perfusie in een extremiteit te verbeteren. Hierbij kunnen

evenwel drie kanttekeningen worden gemaakt:

1. is dit vaatverwijdende effect mogelijk in geval van

gescleroseerde bloedvaten of vaten, die reeds door

autoregulatie gedilateerd zijn?

2. heeft vasodilatatie geen bloeddrukverlagend effect,

waardoor de perfusiedruk nog meer zou afnemen?

3. zou dit vaatverwijdend effect niet bij voorkeur optre-

den in de proximale gebieden, waar geen sprake is van

ischemie? Dit zou dan mogelijk geschieden ten koste

van de distale, slecht gevasculariseerde zones.

Deze drie bezwaren worden door de hier besproken

studie zeker niet weerlegd.

[93105 ’ vert. G.J. Carlens]

184 Stimulus (1994) 13:183–184

13