KINH T HC TH CH S HU, CNH TRANH, V CHNH SCH

Wolfgang Kasper

Gio s Kinh t, i hc New South Wales, Canberra, Australia

Manfred E. Treit

Gio s kinh t, Vin Nghin cu Kinh t Max-Plank, Jena, c

Peter J. Boettke

Gio s kinh t, i hc George Mason, Fairfax, Hoa K

Ngi dch

inh Tun Minh, L Anh Hng, Nguyn T Hi, Bi P. Thanh

NI DUNG

Li ta cho n bn th hai, c sa cha

Li ta cho n bn th nht

1 Gii thiu: Ti sao cc th ch li ng vai tr quan trng

1.1 Ti sao cc th ch li ng vai tr quan trng?

1.2 Thnh tu tng trng kinh t

1.3 L gii v tng trng kinh t

PHN I: C S CA KINH T HC TH CH

2 nh ngha: Kinh t hc, th ch, trt t v chnh sch

2.1 Cc nh ngha c s

2.2 Cc bc tin bi ca kinh t hc th ch ng i

3 Cch ng x ca con ngi

3.1 Bi ton tri thc

3.2 Cc kiu ng x, nhn thc v tnh duy l hu hn: gii m thc ti

3.3 ng c thc y: tnh yu, thuyt phc, mnh lnh hay t li

3.4 Vn thn ch - i din

4 Nhng gi tr c bn

4.1 Nhng gi tr c bn chung

4.2 T do, cng bng v bnh ng

4.3 An ninh, n nh, ho bnh v thnh vng

4.4 Bo tn mi trng

5 Cc th ch: nhng quy tc c nhn

5.1 Tng quan: Quy tc v s p t

5.2 Cc th ch bn trong

5.3 Cc th ch bn ngoi v chnh ph bo v

5.4 Chc nng ca cc th ch

5.5 c im ch yu ca cc th ch hu hiu

5.6 Chi ph tng tc v phi hp

6 Cc h thng th ch v trt t x hi

6.1 H thng x hi v h thng th bc ca cc quy tc

6.2 Hai hnh thi trt t x hi

6.3 Nhng nhn thc v trt t nh hng n chnh sch cng

6.4 Cc h thng quy tc vi t cch mt b phn ca vn ho

6.5 Trt t x hi v cc gi tr con ngi: php tr

PHN II: NG DNG CA KINH T HC TH CH

7 Nn tng ch ch ca ch ngha t bn

7.1 Ch ngha t bn: cc quyn ti sn v quyn t ch c nhn

7.2 c im ch yu ca cc quyn ti sn

7.3 S dng cc quyn ti sn: hp ng t do v chi ph giao dch

7.4 Cc hp ng quan h, hnh thc t ch ti v b my t php

7.5 Nhng h qu ca ch ngha t bn

7.6 Cc th ch gip m bo cc chc nng ca tin t v ngn nga khng hong

8 ng lc ca cnh tranh

8.1 Cnh tranh: s ganh ua v quyn la chn

8.2 Cnh tranh nhn t pha nh cung cp

8.3 Nhng hn ch i vi cnh tranh kinh t

8.4 H thng cnh tranh

9 Cc t chc kinh t

9.1 Cc t chc kinh t: nh ngha v mc ch

9.2 Chi ph t chc, hp ng quan h v ri ro ch tc

9.3 Quyn s hu v s kim sot: vn thn ch i din trong kinh doanh

10 Hnh ng tp th: Chnh sch cng

10.1 La chn cng i nghch vi la chn t

10.2 Cc chc nng ca chnh ph

10.3 M hnh chnh sch cng t do ch ngha: chnh sch trt t

10.4 Nhng tht bi ca nh nc phc li

10.5 Hnh ng chnh tr v s phn b thu nhp phi cnh tranh

10.6 Kim sot nhng ngi i din chnh tr: quyn lc, quy tc v tnh m

10.7 Hin php chnh tr v hin php kinh t

11 Yu t quc t

11.1 ngha ngy cng tng ca yu quc t

11.2 Khung kh th ch ca hot ng trao i quc t

11.3 Cc ch chnh sch: trt t kinh t quc t

11.4 Cc cuc dn xp tin t quc t

11.5 Di c quc t v hi nhp vn ha

11.6 Bn v vic cng c trt t kinh t m

12 S tin ho ca cc th ch

12.1 Hi c lch s: im li qu trnh thay i th ch theo chiu di lch s

12.2 Cc th ch bn trong: S tin ho trong phm vi cc gi tr vn ho v cc siu

quy tc

12.3 Thay i cc th ch bn ngoi: Vai tr doanh nhn chnh tr

12.4 Thch thc bn ngoi: cnh tranh th ch

12.5 Ch ngha lin bang cnh tranh

12.6 Bn hin php v t do vi vai tr khung kh cho tin ho

13 Cc h thng kinh t khc nhau v s chuyn i h thng

13.1 Nhn li nh nc Soviet v s sp ca n

13.2 S tin trin ca ch ngha x hi Trung Quc

14 Ci cch cc nn kinh t hn hp

14.1 Mt vi so snh v s tng trng

14.2 T do kinh t v cc h qu

14.3 T do kinh t v s pht trin

14.4 ng : cc th ch v tin trnh hin i ha

14.5 S lan ta ca cc cuc ci cch

14.6 Ci cch kinh t [th ch] tm vi m cc nc pht trin

14.7 Nn vn minh phng Ty v tnh u vit ca chnh tr hc

Li bt: Kinh t hc th ch i nghch vi kinh t hc tn c in

Ph lc: Ti, ci Bt ch ca Leonard E. Read

Th mc kho cu

Li ta cho n bn th hai, c sa cha

n bn u tin ca cun Kinh t hc th ch (Institutional Economics), xut bn cch y

15 nm, nhn c nhng li nhn xt ng qu gi ca cc nh kinh t hc li lc v nhng

kin phn hi hu ch t pha cc ging vin v sinh vin nghin cu hc thut. Chng ti

c bit vui mng v s hng ng v c v doanh s bn sch ca bn dch ting Trung

cng nhng nh hng ng ngc nhin ca n ln t duy ca nhm cc nh kinh t hc Trung

Quc ang ngy cng ln mnh.

Trong mt vi thp nin qua, kinh t hc th ch v cch tip cn tin ha, nhn thc c nhn

ch ngha c tin trin (evolutionary, individualistic perception) v i sng kinh t c

nhng nh hng rng ri hn ln cng tc ging dy, nghin cu v khuyn ngh chnh sch

(Boettke, 2012). M hnh kinh t hc tn c in n gin ha (simplistic neoclassical model),

vn da vo cc gi nh phi thc t v tri thc (knowledge) v ng lc (motivation), i

n hi thoi tro, ngoi tr s ti xut hin nhng hi p thuc trng phi Keynesian c

tin s (paleo-Keynesian) v can thip ch ngha (interventionist) ca gn vi cuc khng

hong ti chnh ton cu t nm 2007. im ny s c chng ti lm r hn trong phn Li

bt.

S cng nhn phng php tip cn kinh t hc th ch ngy mt rng ri (s c cp

trong cun sch ny) gip cho vic thu hiu nhu cu phi thc y s cng khai (openness)ci

m, t do (freedom), v thnh vng (prosperity), cng nh nhu cu iu chnh cc cu trc

kinh t thch ng vi nhng thay i ca c hai nn kinh t cng nghip c v mi:

C mi ln, khi m ni lo s ln nht ca hu ht cng dn cc nn kinh t trng thnh l anome mt t Hy Lp m t s hn lon v do mt dn nim tin, nt

ngha ph bin ny mi xut hin trong cuc khng hong n Chu u ngi ta li

khuyn ngh nn xem xt li nhng th c th xy dng nim tin v trt t x hi.

Nghin cu nghim tc kinh t hc th ch cng s gip mt th h thanh nin bt mn

vi thc ti thu hiu mt th gii quan m trong qu kh nhiu ln em n hy

vng v tng lai y ha hn.

Nhng vn kinh t v tm l hc xut hin ngy mt nhiu cc x hi Phng Ty trng thnh, cng vi tnh trng dn s b gi ha v cc h thng an ninh v c s h

tng do chnh ph iu phi, khin cho vic phi nh gi li cc h thng quy nh v

nn tng vn ha c tha hng vn l b cho s pht trin ca Phng Ty tr

nn cp thit. Trong sut ba th k qua, s cnh tranh, ch ngha t bn, tinh thn t

chu trch nhim trong phm vi quy nh ca php lut em n s thnh vng, t

do v cng bng m trc y cha tng c. Tuy nhin, chnh cc c s ca nn vn

minh k thut-t bn (technical-capitalist civilization) ca chng ta gi y, mt ln

na, vp phi s tn cng t bn trong v bn ngoi. Ch ngha tp th Marx-Lenin

sp hon ton (Chng 13.1), song nhng quan ngi v cc vn mi trng cng

nh s lo s thay i trao cho nhm ng h ch ngha tp th kiu mi mt lng

khn gi ln. Do , chng ti cm thy thch ng khi xem xt li cc lun im c

nu ra bi, chng hn nh, David Hume v Adam Smith, nhng lun im hu ch i

vi mt th h cch nay 200 nm khi h phi i mt vi cc vn ca cuc cch

mng tri thc chm n v bc khi u ca cuc cch mng cng nghip. Ch c mt

nn kinh t linh hot v cnh tranh mi c th iu ha cng vic bo tn thin thin

v cng quan trng, s ni ln ca cc nc cng nghip mi v nhng hiu chnh cu

trc mang tnh ton cu vi s phn vinh n nh v rng khp.

Ngay khi n ra cuc khng hong n v ti chnh ton cu nm 2007, cch tip cn t trn xung mang tnh cht can thip ch ngha (interventionist top-down approach)

trong cc chnh sch cng mt ln na li t ra hp thi. Liu cc h thng quy nh

ca chng ta vn c thi gian kim chng c phi em ra iu chnh hay cng c

li? Cc bin ng dn s, s ni ln ca cc khu cng nghip mi v nhng ci tin

k thut lin tc c khin cho vic xem xt li cc c s mang tnh th ch ca s pht

trin vt cht tr nn cn thit? ng thi in thm tin, t chc cc hi ngh khn bao

gm gii lnh o chnh tr nhm kim sot thng mi quc t v dng vn t bn, v

s thng tr ca b my quan chc quc t kh c th nhen nhm ln mt gii php bn

vng no. Kinh t hc th ch, tri li, cho chng ta mt ci nhn thu o v cch thc

thit lp trt t trn c phng din quc gia v quc t. Nhng kinh nghim trc

v s logic ca hnh vi c nhn ch ra rng vic kin thit kinh t v m s tht bi nu

cc ng lc vi m v nhng quy tc thit lp nn cc ng lc b coi nh.

Trong mt thi gian di, tnh hin i v s phn vinh l nhng mn s hu c quyn ca cc quc gia phng Ty (vi ngoi l ng ch l Nht Bn). Tuy nhin, trong

mt vi thp nin gn y, kht vng phn vinh cng nh ch ngha c nhn hin i

lan ta rng ri n ngy cng nhiu cc cng ng v quc gia thng qua qu trnh

ton cu ha. H thng quy tc ca nn kinh t th trng cc quyn t hu, gi c,

cc ng lc khch l - gi y c lng ghp vo nhiu nn vn ha v th gii

quan khc nhau. Chng ta bit rng khng phi truyn thng vn ha no cng tng

thch vi cc th ch th trng to ra ca ci. iu cn thit l ni mt cch hnh

tng b mt velcro vn ha phi bm dnh cht ch vi b mt velcro ca nn kinh

t th trng. mt s khu vc trn th gii, c nhng bin chuyn vn ha to

thun li cho s kt ni ny. Chng hn, truyn thng vn ha lu i ca lun l Nho

gio hay nn kinh t tp ha (bazaar economy) ca n sn sng thay i th

thch ng vi cc th ch ca nn kinh t th trng hin i (chng 12 v chng 14).

cc khu vc khc, chng hn nh th gii Hi gio, nhng bin chuyn vn ha cn

thit thc t li kh xy ra hn. Th ang ni ln ngy nay l tnh hin i nhiu mu

nhiu v, m , cc th trng, s nng ng ca khoa hc k thut v s tip thu tri

thc hu ch gn kt hoc cht ch, hoc lng lo hn vi nn tng vn ha ca cc nn

vn minh khc nhau. Cc khi nim ca kinh t hc th ch c s ph hp tip nhn

nhng thay i lch s v khuyn khch cc chnh sch c li.

T sau s sp ca ch ngha x hi chuyn ch nm 1989, m hnh kinh t hc tn c in vi gi thit phi gi tr (value-free) khng th a ra li gii p hu ch cho