saxelmZRvanelo muzeumis gidebisaTvis · auditoria, 27 noemberi, 2015. 6 warmatebul realizacias ganapirobebs auditoriasTan muze-umis urTierTqmedebis efeqturoba, rac moicavs rogorc

1

saxelmZRvanelo muzeumis

gidebisaTvis

inga (klara) qaraia

Tbilisi 2015

2

wignis gamocema ganxorcielda

saqarTvelos kulturisa da ZeglTa dacvis saministrosa da

apolon quTaTelaZis saxelobis Tbilisis saxelmwifo samxatvro

akademiis xelSewyobiT

redaqtorebi:

nino WoRoSvili

apolon quTaTelaZis saxelobis Tbilisis saxelmwifo samxatvro

akademiis profesori

mariam burWulaZe

saqarTvelos kulturisa da ZeglTa dacvis saministros

muzeumebis sammarTvelos ufrosi

kompiuteruli dizaini: laSa qaraia

avtori:

humanitarul mecnierebaTa doqtori, profesori

inga (klara) qaraia

wignSi ganxilulia muzeumSi eqskursiis dagegmvis sakiTxebi, gansxvavebuli asakisa

da tipis auditoriasTan eqskursiis Catarebis principebi da meTodebi, samuzeumo

eqskursiis formebi muzeumSi da muzeums gareT, muzeumis gidebis (eqskursiaTmZ-

Rolebis) muSaobis specifika, saeqskursio eTikisa da sxva sakiTxebi, mocemulia

gidis muSaobis Sefasebis Tanamedrove kriteriumebi. wigns Tan erTvis specifikuri

samuzeumo terminologiis mcire ganmartebiTi leqsikoni. gamocema gankuTvnilia

muzeumis gidebisaTvis da SeiZleba gamoyenebuli iqnes damxmare saxelmZRvanelod

umaRles saswavleblebSi (Tbilisis saxelmwifo samxatvro akademia, iv. javaxiSvi-

lis sax. Tbilisis saxelmwifo universiteti da sxv.) muzeummcodneobis samagistro

programisa da kulturuli turizmis modulis sferoSi swavlebisaTvis.

garekanze: vatikanis muzeumi. marti, 2007. foto: isus moreno / CC BY-SA 3.0Cover: Vatican Museums. March 2007. Photo credit: Jesus Moreno / CC BY-SA 3.0

ISBN 978-9941-0-8369-3

© inga (klara) qaraia

© ap. quTaTelaZis sax. Tbilisis saxelmwifo samxatvro akademia, 2015

3

sarCevi

Sesavali .........................................................................................................5I. saeqskursio saqmis ganviTarebis istoriuli aspeqtebi .........81.1. eqskursia – muzeumis saganmanaTleblo saqmianobis ZiriTadi forma .....................................................................................81.2. saeqskursio saqmis ganviTarebis istoriuli diskursi ..........101.3. samuzeumo da saeqskursio saqmis erovnuli gamocdilebis istoriidan ...............................................................171.4. samuzeumo komunikaciis ZiriTadi mimarTulebebi ..................391.5. pedagogiuri saqmianobis specifika Tanamedrove muzeumSi ................................................................................................43

II. samuzeumo auditoriis Taviseburebebi da eqskursiis dagegmva ...................................................................................................482.1. muzeumis auditoriis Seswavla ......................................................482.2. gansxvavebul auditoriasTan saeqskursio muSaobis principebi da meTodebi ....................................................................502.3. vizitiorTa momsaxurebis formebi da eqskursiis dagegmva .................................................................................................65

III. eqskursia muzeumSi ............................................................................703.1. samuzeumo eqskursiis tipebi ..........................................................703.2. mimoxilviTi eqskursiis momzadebisa da Catarebis meToduri principebi ........................................................................793.3. saganmanaTleblo eqskursiis momzadebisa da Catarebis meToduri principebi ....................................................813.4. SemecnebiTi eqskursiis momzadebisa da Catarebis meToduri principebi ........................................................................853.5. saxviTi xelovnebis nawarmoebis analizis saxeebi samuzeumo sivrceSi ...........................................................................88

……………………………………………………………IV. saeqskursio praqtikis specifika muzeums gareT eqskursiebis procesSi .....................................................................904.1. saeqskursio muSaobis miznebi da amocanebi ................................904.2. eqskursiebi muzeums gareT .............................................................954.3. arasamuzeumo sivrceSi eqskursiebis Catarebis meToduri principebi ......................................................................1004.4. saeqskursio masalis miwodebis specifika ................................107

4

V. eqskursiamZRolis (gidis) profesiuli standartebi .........112VI. samuzeumo da saeqskursio terminebis mokle leqsikoni .............................................................................................122ICOM (muzeumebis saerTaSoriso sabWo) da misi saerTaSoriso komitetebi ....................................................................162danarTebi ...................................................................................................173literatura ..............................................................................................176

5

Sesavali

msoflioSi mimdinare globalizaciis procesi axali ga-

mowvevebis winaSe ayenebs Tanamedrove muzeumebs, romlebmac

fexi unda auwyon sazogadoebis ganviTarebis Tavbrudamx-

vev temps, raTa saTanadod upasuxon samuzeumo auditoriis

sul ufro da ufro mzard moTxovnebs. 2012 wels muzeumebis

saerTaSoriso sabWom (ICOM) mis mier SerCeuli muzeumis saer-

TaSoriso dRis TemiT („muzeumebi cvalebad samyaroSi. ax-

ali gamowvevebi, axali inspiraciebi”1) kidev erTxel aRiara,

rom muzeumebs arseboba uwevT sul ufro da ufro cvalebad

sivrceSi – axal socialur-politikur da ekologiur gare-

moSi, romlis gamowvevebi iTxovs muzeumis tradiciuli misi-

is SeTavsebas kreatiulobasTan, rac aucilebelia maTi reno-

vaciisa da auditoriis ganviTarebisaTvis.

aqedan gamomdinare, naTelia, rom Tanamedrove muzeumi gan-

icdis arsebiT transformacias - unikaluri istoriul-kul-

turuli memkvidreobis dacvasa da interpretaciasTan erTad,

izrdeba misi roli socialuri adaptaciis, kulturuli iden-

tifikaciis, saganmanaTleblo da sxva aqtivobebis organizebis

TvalsazrisiTac. “yvela muzeums unda hqondes adamianTa cx-

ovrebis Secvlis ambicia, radgan, miuxedavad gansxvavebulo-

bisa, yvela muzeums SeuZlia moiZios gzebi maTi socialuri

gavlenis maqsimalurad gaumjobesebisaTvis”2 anu sakuTari so-

ciokulturuli misiis saTanadod ganxorcielebisaTvis.

ukanaskneli wlebis gamocdileba cxadyofs, rom am misiis

1 Museums in a Changing World - New challenges, New inspirations. http://network.icom.museum/imd2012/imd-2012/museums-in-a-changing-world/2 flemingi d., muzeumebis socialuri roli, ICOM-is saqarTvelos erovnuli komitetis mier organizebuli sajaro leqcia, saqarTvelos erovnuli muzeumis auditoria, 27 noemberi, 2015.

6

warmatebul realizacias ganapirobebs auditoriasTan muze-

umis urTierTqmedebis efeqturoba, rac moicavs rogorc

muzeummcodneobis (muzeologiis), aseve sxva mecnierebaTa

(kulturologia, fsiqologia, pedagogika, menejmenti, mar-

ketingi da sxv.) Teoriul da praqtikul sakiTxebs. aSkaraa, rom

Tu adre muzeumis statuss ZiriTadad gansazRvravda misi ko-

leqcia, dRes es Tvalsazrisi Seicvala: muzeumis moRvaweobis

centrSi moeqca vizitiori - pirovneba mTeli Tavisi socio-

kulturuli, fsiqologiuri da asakobrivi maxasiaTeblebiT,

misi CarTva muzeumis saqmianobaSi, radgan, specialistTa az-

riT, swored “aqtiuri sazogadoebrivi Tanamonawileoba cv-

lis muzeums ukeTesobisaken”3.

evropaSi muzeumebis saqmianobis radikalur cvlilebebs

safuZveli Caeyara 1970-80-ian wlebSi - muzeumebis ricxvis,

mravalferovnebisa da popularobis zrdis, auditoriis ga-

farToebis Sedegad, rac ganapirobebuli iyo Semdegi faqtore-

biT:

• sazogadoebis gazrdili moTxovnebi istoriul da

sabunebismetyvelo mecnierebaTa Sesaxeb meti informaciis

miRebisa da maTi kulturuli interpretaciisadmi;

• axali tipis muzeumebis aRmoceneba da arsebulis modern-

izacia;

• muzeumebis saganmanaTleblo programebSi codnis

gavrcelebidan aqcentis gadatana pirovnebis Sexedule-

bebis, SefasebaTa sistemis formirebasa da SemoqmedebiT Sesa-

ZleblobaTa gamovlenaze.

Sesabamisad, Camoyalibda axali midgomebi muzeumis arsis

aRqmisa da sazogadoebrivi daniSnulebisadmi, ramac, bune-

3 didi britaneTis muzeumebis asociaciis veb-gverdi: www.museumsassociation.org/museums-change-lives

7

brivia, Secvala muzeumis politikis orientirebi, saqmianobis

Sinaarsi, formebi da faqtobrivad, dRes muzeumebi warmoad-

genen ganaTlebis, komunikaciis, kulturuli informaciisa da

SemoqmedebiTi inovaciebis centrebs.

Tanamedrove muzeumi acnobierebs konservatizmis gada-

laxvisa da garemomcveli samyaros “aTvisebis” aucileblobas,

amyarebs kavSirs sxvadasxva sazogadoebriv instituciasTan,

afarToebs samoqmedo areals rogorc pirdapiri (samuzeumo

sivrcidan gasvla gamofenebisa Tu sxva kulturuli aqciebis

organizebiT), aseve gadataniTi mniSvnelobiT – mis mier dagro-

vili kolosaluri kulturul-saganmanaTleblo potencialis

gavrcelebiT (muzeumis kulturul-saganmanaTleblo poten-

cialSi igulisxmeba ara mxolod misi SesaZleblobebi viziti-

oris pirovnebis formirebaSi an kulturaTaSorisi dialogis

ganviTarebaSi, aramed muzeumis unari – “Seqmnas” kultura mis

rTul kavSirebsa da urTierTqmedebebSi).

winamdebare gamocema miznad ar isaxavs Seexos da pasuxi

gasces yvela im kiTxvas, rac dakavSirebulia muzeumisa da

vizitioris urTierTqmedebis problemebTan. am SemTxvevaSi

aqcenti gadatanilia muzeumis arsebul (da potenciur) au-

ditoriasTan aqtiuri kontaqtis damyarebis erT-erT mTavar

mimarTulebaze – samuzeumo eqskursiis formebsa da meTodeb-

ze, misi strategiebis gansazRvraze vizitiorTan urTierTo-

bis procesSi.

8

rogorc cnobilia, samuzeumo saqmianobis Sesaxeb adami-

anebs warmodgena eqmnebaT gamofenebisa da koleqciis inter-

pretaciis im programebis meSveobiT, rac muzeumSi xorciel-

deba. samuzeumo sivrceSi iqmneba da viTardeba xelovnebisa

da kulturuli memkvidreobis ZeglTa eqsponirebis meTodebi

da marSrutebi, romlebic muzeumis vizitiors aZlevs Sesa-

Zleblobas, Rrmad Cawvdes ama Tu im eqspoziciis maxasiaTe-

blTa mTel kompleqss (magaliTad, kacobriobis istoriisa da

kulturis ganviTarebis etapebis specifika, ama Tu im epoq-

is mxatvruli stili, xelovnebis calkeuli mimdinareobebi,

konkretul ostatTa meTodis Taviseburebebi da a. S.).

Sesabamisad, muzeumisaTvis sxvadasxva tipis eqspozicia

warmoadgens vizitiorTan komunikaciis damyarebisa da urT-

ierTqmedebis ZiriTad saSualebasac, rac, rogorc wesi, xor-

cieldeba muzeumis eqskursiamZRolis/gidis mier Catarebuli

eqskursiiT – kulturuli memkvidreobis Zeglis an xelovnebis

nimuSis damTvaliereblisaTvis wardgenis yvelaze gavrcele-

buli formiT.

cneba “eqskursia” (laT. excursio – gaseirneba, mogzauro-

ba) dasavleT evropaSi XVIII-XIX saukuneTa mijnaze gaCnda da

mWidrod ukavSirdeba ganaTlebas. eqskursiis saganmanaTleb-

lo potenciali kargad iyo cnobili swavlebis xelSesaxeb

principze orientirebuli pedagogebisaTvis. amitomac, SemTx-

veviTi ar yofila, rom ukve 1800-iani wlebidan, evropis bevri

skolis debulebaSi eqskursia warmoadgenda saswavlo-aRmzr-

delobiTi procesis nawils da mas Semdeg aqtiurad gamoiyeneba

Tavi I.

saeqskursio saqmis ganviTarebis istoriuli aspeqtebi

1.1 eqskursia – muzeumis saganmanaTleblo saqmianobis

ZiriTadi forma

9

rogorc swavlebis erT-erTi demokratiuli forma, rac xels

uwyobs axali codnisa da gamocdilebis miRebas.

termin “eqskursiis” gansazRvrisas XIX saukunis sxvadasx-

va evropel mecnierTa mier igi ganmartebulia, rogorc “mog-

zauroba”, “gaseirneba”, “RirsSesaniSnavi adgilebis monax-

uleba” da a. S. mogvianebiT ki, rogorc “gaseirneba, romlis

mizania garkveuli Temis Seswavla konkretul, sayuradRebo da

“damafiqrebel” masalaze dayrdnobiT4”.

samuzeumo saqmis ganviTarebisa da misi kulturul-sagan-

manaTleblo moRvaweobis dinamikis gaTvaliswinebiT, eqskur-

sia SeiZleba ganisazRvros rogorc saganmanaTleblo saqmia-

noba, romlis Sinaarss warmoadgens saeqskursio marSrutiT

SemoTavazebuli vizualuri obieqtebis kompleqsuri

(vizualuri, verbaluri, emociuri) aRqma codnisa da STabe-

Wdilebis miRebis mizniT.

sxva saganmanaTleblo formebTan SedarebiT, samuzeumo

eqskursias garkveuli upiratesobac gaaCnia, vinaidan aRqmis

obieqtebi warmoadgens originalebs, romelTa diapazoni Zal-

ze farToa – moyolebuli bunebis Zeglebidan damTavrebuli

xelovnebis nawarmoebebiT. am obieqtebs gaaCnia didi Semec-

nebiTi potenciali, asaxavs bunebisa da civilizaciis, isto-

riis, kulturis, konkretuli epoqisa da avtoris xelovnebis

an mTlianad eris ganviTarebis process. originalTan urT-

ierToba damTvalierebels aswavlis - aRiqvas da SeigrZnos

garemomcveli samyaro, Seafasos adamianis SemoqmedebiTi Ses-

aZleblobebi, anu, aziarebs mas kulturis safuZvlebs. aqve

xazgasasmelia kidev erTi Tavisebureba, rom, eqskursia - esaa

kontaqti muzeumis pedagogTan (muzeumis TanamSromeli an

konsultanti ganaTlebis sferoSi, romelic qmnis saswavlo,

4 Burcaw E., Introduction to Museum Study. Third Edition. Alta mira Press, 1999, gv. 34

10

saganmanaTleblo Sinaarsis programebs gamofenebisaTvis da

akontrolebs maT Sesrulebas) an gidTan (muzeumis programe-

bis an turebis xelmZRvaneli, vinc amzadebs sainformacio

leqciebs mimdinare eqspoziciis Taobaze da warmoadgens erT-

gvar “Suamavals” eqsponatsa da mnaxvels Soris). maTTan urT-

ierToba amdidrebs muzeumis vizitioris aRqmas, aviTarebs

damoukideblad azrovnebisa da pirovnebebs Soris urTierTq-

medebis SesaZleblobebs, magram mxolod im SemTxvevaSi, Tuki

“Suamavals” gaaCnia Sesabamisi fsiqologiur-pedagogiuri

momzadeba, kargad flobs saeqskursio muSaobis specifikas da

muzeumis eqsponatis/Zeglis analizis formebs.

samuzeumo eqskursiis specifikur Taviseburebebs, upirve-

les yovlisa, warmoadgens:

• im obieqtebis xelmisawvdomoba, rac CarTulia eqskursiis

meTodurad gamarTul marSrutSi;

• saeqskursio jgufis xelmisawvdomoba (rogorc wesi, 10-30

adamiani);

• gidis arseboba – kvalificiuri specialisti, romel-

ic flobs jgufTan muSaobisaTvis aucilebel codnas da

fsiqologiur-pedagogiur Tvisebebs.

eqskursiis amocanebisa da dasaTvalierebeli obieqtebis

specifikidan gamomdinare, eqskursia SeiZleba Catardes

samuzeumo sivrceSi da mis miRma, drois gansxvavebuli xangr-

ZlivobiT da marSrutze gadaadgilebis gansxvavebuli meTo-

diT - qveiTad an satransporto saSualebaTa gamoyenebiT.

1.2. saeqskursio saqmis ganviTarebis istoriuli diskursi

rogorc zemoT aRiniSna, cneba “eqskursia”, rogorc ko-

leqciis prezentaciis saganmanaTleblo forma, dasavleT

evropaSi XVIII–XIX saukuneTa mijnaze gaCnda, Tumca, damTva-

11

lierebelTan komunikaciis es istoriulad Camoyalibebuli

tradicia momdinareobs jer kidev im periodidan, roca Zveli

babilonis, egviptis mmarTvelTa sasaxleebSi da antikuri sa-

berZneTis taZrebSi safuZveli Caeyara xelovnebis nimuSebisa

da sxvadasxva saxis raritetTAa Segrovebis winamuzeumur for-

mas.

tradiciulad, antikur saberZneTSi uzenaes RvTaebaTa da

muzebis Tayvansacemad agebul taZrebSi - “museionebSi” (ber-

Zn. muséion – muzebis samflobelo, saidanac warmoiSva Semdeg-

Si termini “muzeumi”) ganTavsebuli iyo qandakebebi, suraTebi

da xelovnebis sxva nimuSebi, romlebsac muzebs uZRvnidnen. am

Semowirulobebs museionebSi ganagebdnen saamisod specialu-

rad gamoyofili msaxurebi (hieropoei), romlebic ara marto ica-

vdnen taZars da saganZurs, aramed awarmoebdnen dagrovili

koleqciis aRricxvasac (maT mier Sedgenili nusxa da aRweri-

loba garkveulwilad mogvagonebs kidec Tanamedrove muze-

umebis sainventaro aRweras sagnis dasaxelebis, masalis, zome-

bisa da wonis, gansakuTrebuli niSnebis, daculobis xarisxis,

miZRvnis mizezisa da TariRis, Semomwirvelis saxelisa da eT-

nikuri kuTvnilebis miTiTebiT) da asrulebdnen stumrebisaT-

vis maTi wardgenisa da gacnobis funqciasac5.

romaelTa mier saberZneTisa da elinisturi saxelmwifoe-

bis dapyrobis Semdeg (Cv. aR.-mde II s.) romSi antikuri Zeglebis

didma koncentraciam da berZnuli kulturuli memkvidreobis

sakmaod swrafma aTvisebam gamoiwvia, erTi mxriv, museionebis

aRmoceneba da meore mxriv, kerZo koleqcionirebis proce-

sis saxelmwifo donemde ayvana da mxatvrul faseulobaTa

sazogadoebrivi mniSvnelobis gacnobiereba. iulius keisarma

(Zv.w. 100-44 ww.) kapitoliumis borcvze specialuri Senobac ki

5 Frazer P. Problematic Alexandria, Oxford, 1972, P. 312-313

12

aago sakuTari koleqciis sajaro demonstrirebisaTvis, xolo

mogvianebiT, kapitoliumis Ziras agebul “Tanxmobis taZarSi”

(Temple of Concord, Zv. w. IV s.) ganTavsda qandakebebi, suraTebi

da sxvadasxva saxis mxatvruli nawarmi, riTac, faqtobrivad,

romis mmarTvelebma taZari aqcies imperiis mTavar saimpera-

toro museionad.

xelovnebis nimuSebis Segrovebis antikurma tradiciam

Semdgomi ganviTareba hpova aRorZinebis epoqaSi, roca sa-

fuZveli Caeyara koleqciebis sistematizaciis process da

maT ganTavsebas muzeumis tipis sivrceSi. romis eklesiis su-

lieri mamebis (papi iulius II da sxv.) mier warmarTulma saqmi-

anobam saTave daudo ara marto calkeuli unikaluri ko-

aleqsandriis biblioTeka. o.

fon korvini (germania), XIX s.

graviura. ptolemaiosis mier

savaraudod, Cv. w. aR.-mde 290-

ian wlebSi daarsebuli aleqsan-

driis museionis kompleqsSi

Semavali biblioTeka Zv. w. aR-

is I s-Tvis 700 aTas papirusis

gragnils iTvlida da antikuri

periodis yvelaze did wignsa-

cavad iTvleboda.

leqciebis formirebas, aramed axali tipis polifunqciuri

religiur-kulturuli kompleqsis - vatikanis grandiozuli

arqiteqturuli ansamblis Seqmnas, mis taZrebsa da sasaxleeb-

Si XVI-XXVII saukuneebis ostatTa nawarmoebebis Tavmoyras.

aseve farTod ganviTarda kerZo koleqcionirebis praqtika da

ukve XVI saukunis miwurulidan italiel aristokratTa (man-

tuas hercogi gonzago, florenciis mmarTvelebi - mediCebi da

13

sxv.), humanistebisa da mxatvarTa kerZo koleqciebis (antiku-

ri skulpturisa da xelnawerTa nimuSebi, ferweruli tiloebi

da italiel vaWarTa mier sxvadasxva qveynebidan Camotanili

iSviaTi raritetebi) daTvaliereba xelmisawvdomi iyo sazoga-

doebisaTvis.

XVII saukunidan gansakuTrebul popularobas iZens ro-

gorc aristokratebis, aseve mecnier-swavlulebisa da uni-

versitetebis mier Seqmnili kabinetebi, romlebic moicavdnen

bunebis iSviaTobaTa koleqcias. TandaTan yalibdeboda ufro

vrceli, enciklopediuri principiT organizebuli xelovnebis

nimuSebisa da sabunebismetyvelo masalebis koleqcia “zrdas-

rulTa SemecnebiTi ganviTarebisa da mozardebis ganaTlebis

mizniT”, rac dRevandeli TvalTaxedvidanac, saganmanaTleb-

lo amocanebis sakmaod farTo speqtrs moicavda6. Sesabamis-

ad, bunebrivia, am amocanebis ganxorcielebasTan erTad, yal-

ibdeboda koleqciebis damTvalierebelTan urTierTobisa da

muSaobis formac, romlis safuZvels udavod eqskursia war-

moadgenda.

muzeumebisa da saeqskursio saqmianobis ayvavebis xanad

iqca XIX saukune, roca istoriuli mecnierebisa da qalaqis -

urbanizebuli kulturis ganviTarebis procesSi sazogadoebam

gaacnobiera, rom swored muzeumi warmoadgens kacobriobis

kulturuli gamocdilebis SenarCunebisa da popularizaci-

is yvelaze misaReb formas. sazogadoebriv cnobierebaSi jer

kidev taZrad moazrebuli muzeumi iqca samuzeumo nivTebSi is-

toriuli tradiciis, humanitarul da mxatvrul faseulobaTa

xilul gansxeulebad - adamianis SemoqmedebiT SesaZleblobaTa

mkafio asaxvad. damTvalierebelTa farTo auditoriisaTvis es

6 qaraia i., Museion-Museum-muzeumi (termin muzeumis ganmartebisaTvis), statia, Jurn. ”speqtri”, #1, 2008, gv. 106

14

Zeglebi xelmisawvdomi gaxda ukve XVIII s. II naxevridan, roca ev-

ropis qveynebi (germania, didi britaneTi, safrangeTi) aqtiurma

saganmanaTleblo moZraobam moicva. es moZraoba iqca mZlavr

impulsad sxvadasxva profilis muzeumebis daarsebisa (britane-

Tis muzeumi, londoni, 1753; sabunebismetyvelo mecnierebisa da

teqnologiebis muzeumi, miunxeni, 1903 da sxv.) da maTSi sagan-

manaTleblo saqmianobis ganviTarebisaTvis, romlis ZiriTad

formas sajaro leqcia da eqskursia warmoadgenda.

safrangeTis revoluciis Semdeg (1791 w.), luvrisa da tu-

ilris sasaxleTa bazaze 1793 wels gaxsnili luvris muzeumi

faqtobrivad iyo pirveli sazogadoebrivi muzeumi, romlis

7 http://www.louvre.fr/en/history-louvre

cnobili geologisa da pale-

ontologis uiliam baqlan-

dis leqcia eSmoleanis muze-

umSi (didi britaneTi), 1823

wlis 15 Tebervali. muzeumi

daarsda 1683 wels, 1903 wli-

dan: oqsfordis universitetis

xelovnebisa da arqeologiis

eSmoleanis muzeumi/Ashmolean Museum of Art and Archaeology Ox-ford of University. C. hiulmandelis

(1789-1850) liTografia.

misia dekretiT imTaviTve ganisazRvra rogorc “... mecnierebi-

sa da xelovnebis Zeglebis koleqciis Segroveba da ganTavse-

ba xalxis ganaTlebisa da esTetikuri siamovnebis miniWebis

mizniT7”, rasac zedized mohyva axali muzeumebis daarseba ev-

ropis mTel rig qveynebSi. maT Soris gasakuTrebuli adgili

ukavia hamburgis samxatvro muzeums – kunsthales (Hamburger Kunsthalle, germania), romlis direqtorma alfred lixtvarkma

15

(1852-1914) sruliad axali xedva Semoitana samuzeumo saqmis

aRqmaSi.

profesiiT pedagogi a. lixtvarki miiCnevda, rom skolasTan

erTad, muzeumic unda gaxdes swavlebis adgili da Tavis mTavar

movaleobad miiCnevda bavSvebTan muSaobas eqskursiis formiT.

muzeumSi eqskursias igi agebda dialogis principze da Tvli-

da, rom “suraTis ganxilva TavisTavSi unda Seicavdes dramat-

ulobis mcire elementsac da unda gaaCndes improvizaciis xib-

li, romlis drosac Tavisuflad ixsneba yvela Zalebi8”.

dialogis formatSi mimdinare eqskursiis procesSi mnax-

velebi guldasmiT “ikvlevdnen” suraTs, mis kompozicias,

siuJets, personaJTa fsiqologias literaturasa Tu musi-

kasTan dakavSirebiT da amgvarad swavlobdnen xelovnebasTan

urTierTobas. amasTan, “savarjiSoebis” avtori miiCnevda, rom

“kiTxva-pasuxis meTodi ar aris erTaderTi, arsebobs masalis

analizis sxva saSualebebic, magram kategoriulad ar aris re-

komendebuli Tavisuflebis SemzRudavi mecnierulad Camoy-

alibebuli moxseneba”9.

bunebrivia, aseTi midgoma arRvevda xelovnebis swavlebis

Camoyalibebul meTodikas, romlis safuZvels warmoadgenda

mkafiod formulirebuli codna xelovnebasa da mis stilebze.

Tavisi meTodis specifikis ganmartebisas, a. lixtvarki werda:

”Cven viswrafviT imisaken, rom Tvali gadavavloT mTel epo-

qas, vaCvenoT, Tu rogor aisaxa igi calkeul nawarmoebSi da

ra STabeWdilebas axdens igi”. amasTan, igi gaurboda mnaxveli-

saTvis xelovnebis sakiTxebze sakuTari mosazrebis avtorita-

rulad Tavsmoxvevas. a. lixtvarkma pirvelma danerga samuze-

umo sivrceSi “muzeumTan dialogebis” praqtika da safuZveli

8 Lichtwark A. Ubungen in der Betrachtung von Kunstwerken. Berlin. 1909. gv . 23 -24.9 Lichtwark A. iqve.

16

Cauyara saeqskursio meTodikas, romlis mizans warmoadgens

xelovnebis nawarmoebis SemoqmedebiTad aRqmis unaris ganvi-

Tareba mxatvris Canafiqris mixedviT.

germanelma mecnierma hans froidentalma (1905-1990), ro-

melic, sxva globalur problemebTan erTad, ikvlevda samuze-

umo resursebze dayrdnobiT saganmanaTleblo saqmianobis

ganviTarebis problemebs, pirvelma Camoayaliba muzeumSi

saskolo swavlebis organizebis meTodika10, rac dResac ar

hkargavs aqtualobas:

• muzeumSi moswavleTa yvela vizits unda hqondes konkret-

uli saganmanaTleblo mizani;

• maswavlebelma da bavSvebma unda gaacnobieron, rom muze-

umSi viziti aris ara garToba, aramed seriozuli samuSao, ro-

melic saWiroebs momzadebas;

• muzeumSi swavlebas sWirdeba sagangebod momzadeba sa-

kolo mecadineobebis procesSi anu maSin, roca bavSvebi jer

kidev ar arian daRlilebi da mzad arian aRqmisaTvis;

• umjobesia uari iTqvas mimoxilviT eqskursiebze, rac Zne-

lad aRsaqmelia ara mxolod mozardisaTvis, aramed mozr-

dilTaTvisac;

• saeskursio demonstrirebisaTvis eqsponatebi unda SeirC-

es mozardis asakobrivi interesis gaTvaliswinebiT;

• muzeumSi vizitis Sedegi unda iyos mozardTa damoukide-

beli namuSevari (naxati, Temebi nanaxis aRweriT, modelebis Se-

qmna da sxv.).

swored germaniis muzeumebis farTo praqtikam da anal-

izma ganapiroba termin “samuzeumo pedagogikis” warmoSoba

1934 wels, rac, misi Semqmnelis, k. frizenis (germania) azriT,

TavisTavSi moicavs saganmanaTleblo muSaobasa da samuzeumo

10 Freudenthal H., Lincos: design of a language for cosmic intercourse, Studies in logic...1936, gv. 59

17

didaqtikaze damyarebul samuzeumo resursebiT mxatvruli

aRzrdis tradicias.

1.3. samuzeumo da saeqskursio saqmianobis erovnuli

gamocdilebis istoriidan

saqarTveloSi saeqskursio saqmianobis praqtikis Camoyal-

ibeba qveyanaSi pirveli muzeumebis daarsebisa (1860-iani wlebi)

da SemdegSi, muzeumebis masobrivad dafuZnebis periods (1920-

iani wlebi) unda emTxveodes, Tumca garkveuli mcdelobebi am

mimarTulebiT uTuod manamdec arsebobda.

qveyanaSi pirveli samuzeumo dawesebuleba gasuli sauku-

nis SuaxanebSi aRmocenda. 1852 wels daarsebuli ruseTis

geografiuli sazogadoebis kavkasiuri ganyofilebis muze-

umis bazaze 1865 wels Seiqmna kavkasiis muzeumi (1919 wlidan

- saqarTvelos saxelmwifo muzeumi, amJamad saqarTvelos

erovnuli muzeumis s. janaSias sax. saqarTvelos muzeumi). “am-

ave droidan SegviZlia gavadevnoT Tvali CvenSi samuzeumo cx-

ovrebis ganviTarebasac im saerTo sistemiT, romelic SemuSa-

vda da dafuZnda evropuli samuzeumo cxovrebis mixedviT11”.

Tumca, prof. levan WilaSvilisa da sxva mecnierTa azriT,

qveyanaSi samuzeumo saqmianobis Casaxva-Camoyalibebas “mar-

Talia, stiqiuri TviTdinebiT, magram gacilebiT adre Caeyara

safuZveli... igulisxmeba mTeli rigi istoriuli movlenis mis-

aniSnebeli Zveli nivTis sagangebo dacva da Senaxva, romlebic

Taobidan Taobas gadaecemoda ama Tu im faqtis dasadastureb-

lad”12.

11 WilaSvili l. muzeummcodneoba da samuzeumo saqmis safuZvlebi (leqciebis kur-si), Tbilisis saxelmwifo universitetis gamomcemloba, Tb., 1984, gv. 26.12 WilaSvili l. iqve.

18

istoriuli movlenis aRmniSvneli nivTebis sagangebo

dacvasTan dakavSirebuli informaciis yvelaze Zvel werilo-

biT wyaros warmoadgens antikuri periodis berZeni geograf-

is flavius arianes (ax. w. 95-175) Savi zRvis garSemo mdebare

qveynebSi mogzaurobis amsaxveli masala. kolxeTis aRwerisas

igi aRniSnavs, rom Savi zRvis sanapiroze, “fazisSi Casul stum-

rebs da sxva mnaxvelebs aTvalierebinebdnen qalRmerT reas qa-

ndakebas, argonavtebis xomald “argos” Ruzis naSTebs da sxva

RirsSesaniSnav masalebs”13.

Sua saukuneebis periodis saqarTveloSi sulieri da ma-

terialuri kulturis Zeglebis Tavisebur sacavs (SeiZleba

iTqvas, ZvelberZnuli “museionebis” analogias) ZiriTadad

warmoadgenda NqarTuli saeklesio-samonastro centrebi ro-

gorc saqarTveloSi (gelaTi da bagratis taZari, alaverdi,

SuamTa, bedia, martvili, oSki da sxv.), aseve mis farglebs ga-

reT (aToni, ierusalimi, sinas mTa da sxv.). eklesia-monastre-

bis koleqciebi ZiriTadad Semowirulobis gziT ivseboda da

ara mxolod saeklesio-ritualuri daniSnulebis sagnebis,

dokumentebisa da xelnawerebisagan Sedgeboda, aramed isto-

riul-kulturuli memkvidreobis araerT mniSvnelovan nimuSs

Seicavda (am TvalsazrisiT niSandoblivia, rom svaneTis bevr

eklesiaSi dRemde SemorCenilia eTnografiuli da arqeolo-

giuri masalebi, nairgvari sameurneo, saojaxo Tu sabrZolo

nivTi, romlebsac saukuneebis manZilze eklesiebs swiravdnen).

istoriuli cnobebis mixedviT, qarTvel mefeTa (maT So-

ris, bagrat V-is, erekle II-is sacavebi da sxv.) sasaxleebSi Tav-

moyrili iyo didZali unikaluri saunje, romelsac samuzeumo

mniSvneloba gaaCnda. erekle II-is Tbilisis sasaxlis sacavis

13 flavius ariane, mogzauroba Savi zRvis GgarSemo, n. keWaRmaZis Targmani da ga-mocema, Tb., 1961, gv. 39.

19

Sesaxeb cnoba ekuTvnis Teimuraz bagrations14, romlis Tanax-

mad, irkveva, rom mefis sasaxleSi “salarosa Sina”, mowyobili

yofila muzeumi, romlis koleqciebsac warmoadgenda Zveli

monetebi, saWurveli da sxva masalebi (samwuxarod, 1795 wels

aRa-mahmad xanis mier Tbilisis aoxrebis Sedegad, sasaxlesTan

erTad, muzeumic ganadgurebula).

istorikosTa (s. janaSia, l. WilaSvili da sxv.) azriT,

sruliad dasaSvebia zemoT moyvanili es ramdenime faqti gan-

vixiloT saqarTveloSi samuzeumo warmonaqmnebis pirvelsax-

eebad. aRsaniSnavia agreTve, rom kulturuli cxovrebis aRmav-

lobisaTvis samuzeumo organizmis, arqivisa da biblioTekis

Seqmnis aucileblobas kargad grZnobdnen ruseTSi evropul

ganaTlebas naziarebi qarTveli batoniSvilebi. am mxriv yur-

adRebas iqcevs 1799 wliT daTariRebuli ioane batoniSvi-

lis werilobiTi moxseneba mefe giorgi XII-sadmi (1746-1800),

saqarTvelos ukanaskneli mefisadmi (xelnawerTa institu-

ti – amJamad xelnawerTa erovnuli centri, f. 2155), sadac,

sxva sakiTxebTan erTad, aRniSnulia biblioTeka-muzeumebis

gaxsnis saWiroebis Sesaxebac: “iyos bibliotikas saxli, yove-

li saero da saeklesio wigni rac SeiZlebodes iq icvebodes,

agreTve saxeebi da magaliTebi mxatvrobebisa, SenebulebaTa

da sxuaTa xelovnebaTa da visac enebos mividodis...” analogi-

uri azria gatarebuli daviT batoniSvilis mier XIX saukunis

dasawyisSi SemuSavebul samarTlis wignSic,15 magram samwux-

arod, maSindel istoriul garemoebaTa gamo, am metad saWiro

winadadebebs aRsruleba ar ewera da TbilisSi sazogadoebrivi

muzeumis Seqmnis ideis ganxorcieleba naxevari saukuniT gadaido.

14 bagrationi T., istoria dawyebiTgan iveriisa, ese igi giorgiisa, romel ars saqa-rTveloisa, sankt-peterburgi, 1848 w. gv. 52.15 WilaSvili l. muzeummcodneoba da samuzeumo saqmis safuZvlebi (leqciebis kur-si), Tbilisis saxelmwifo universitetis gamomcemloba, Tb., 1984, gv. 35.

20

sasaxleebSi muzeumebis Seqmnis evropuli gamocdilebis

gaTvaliswinebis TvalsazrisiT udavod sayuradReboa same-

grelos mTavris daviT dadianis (1812-1853) mier, evropel aris-

tokratTa msgavsad, zugdidis samTavro rezidenciaSi 1850-

ian wlebSi daarsebuli kabinet-muzeumi, romelSic ganTavsda

mTavris mier wlebis manZilze Segrovebuli numizmatikuri,

paleografiuli da arqeologiuri, saomari aRWurvilobisa da

qristianul siwmindeTa koleqciebi, heraldikuri atributika

da siZveleTa sxva nimuSebi.16 Semonaxulia cnoba imis Taobazec,

rom koleqciis Sesavsebad mTavari xSirad glexebisgan iZenda

maT kar-midamoSi SemTxveviT aRmoCenil nivTebs da TviTonac

atarebda arqeologiur gaTxrebs samegrelos sxvadasxva ter-

itoriaze, maT Soris, noqalaqevSi (arqeopolisi), sadac brin-

jaos xanisa Tu elinisturi periodis araerTi sayuradRebo

nimuSi aRmouCenia. rezidenciis kabinet-muzeumSi gamofenil

masalebs daviT dadiani siamayiT aTvalierebinebda imdroin-

deli didgvarovanTa wris warmomadgenlebs, samTavro qalaq

zugdidSi Camosul stumrebs da TviTonve uyveboda TiToeu-

li nivTis warmomavlobasa da istoriul-kulturul mniSvn-

elobaze. cnobili frangi mecnieri mari brose, romelic 1847

wels imyofeboda zugdidSi, werda: “me daviT dadianis kabinet-

Si vnaxe siZveleTa SesaniSnavi koleqcia...”17 da iqve saubrobs

mTavris biblioTekaSi dacul unikalur nabeWd da xelnawer

wignebze, saomari aRWurvilobis mdidar da mravalricxovan

koleqciaze (dadianebis sagvareulos mier sabrZolo iaraRe-

bis koleqciis Segrovebas safuZveli jer kidev XVII saukuneSi

16 beraia l., kalandia g., qaraia i. zugdidis muzeumis gzamkvlevi, saqarTvelos

kulturisa da ZeglTa dacvis saministros gamocema, Tb., 2009, gv. 20.17 Brosse M., Rapports sur un voyage archéologique exécuté dans la Géorgie et dans l’Arménie en 1847-1848 sous les auspices du Prince Vorontzof Lieutenant du Caucase, at Google Books, Saint Pe-tersburg: Académie impériale des sciences, 1851. gv. 36

21

Caeyara, Tumca, maSin es procesi spontanurad mimdinareobda.

XIX saukunis 30-ian wlebSi daviT dadianma am saqmianobas mizan-

mimarTuli da faqtobrivad, samuzeumo saxe misca - igi sasax-

lis muzeumisaTvis iaraRs garkveuli sistemiT agrovebda, ris

Sedegadac koleqcia Seivso rogorc kavkasiuri da rusuli,

aseve evropuli, aziuri, afrikuli da avstraliuri sabrZolo

xelovnebis nimuSebiTa da atributebiT, romelTa didi nawili

grigol gagarini (1810-1893), samxedro muzeumi dadianebis sasaxleSiqaRaldi, aqvareli, 1849 w.

amJamadac daculia dadianebis sasaxleTa istoriul-arqite-

qturul muzeumSi).

1852 wels TbilisSi daarsebuli saqarTvelos pirvel

samuzeumo dawesebulebaSi - ruseTis geografiuli sazoga-

doebis kavkasiuri ganyofilebis muzeumSi mnaxvels saSuale-

ba hqonda daeTvalierebina da garkveuli informacia mieRo

22

sabunebismetyvelo, eTnografiul da istoriul koleqciebze,

ramac safuZveli Cauyara erovnuli mecnierebis bevri dargis

(biologia, geologia, arqeologia, eTnografia da sxv.) popu-

larizaciisa da Seswavlis process.

sagulisxmoa, rom ruseTis geografiuli sazogadoebis

kavkasiis ganyofilebaSi samuzeumo sakiTxSi imxanad erT-

maneTs upirispirdeboda ori Tvalsazrisi. erTni Tvlidnen,

rom samuzeumo saqmis ganviTarebisaTvis saqarTveloSi yvela

piroba arsebobda (am Tvalsazriss TavgamodebiT icavda ra-

fiel erisTavi, romelmac didi wvlili Seitana muzeumis eT-

nografiuli kabinetis mowyobaSi, moawesriga eTnografiuli

masala da Seadgina katalogic), meoreni (muzeumis direqtori

i. bartolomei, al. nikolai da sxv.) miiCnevdnen, rom muzeumi

unda daxmareboda ruseTisa da dasavleT evropis mecnierebs

kavkasiis gacnobaSi da axali eqsponatebiT Seevso evropis

muzeumebis fondebi. TandaTan gaimarjva meore Tvalsazris-

ma. vinaidan, miuxedavad imisa, rom rus mecnierebTan (a. ber-

Je, i. bartolomei, al. nikolai da sxv.) erTad, muzeumis Seqm-

naSi aqtiurad monawileobdnen cnobili qarTveli sazogado

moRvaweebic (grigol orbeliani, dimitri yifiani, giorgi

erisTavi, rafiel erisTavi da sxv.), rogorc wesi, mas xelmZ-

Rvanelobdnen ruseTidan movlinebuli pirebi. Sesabamisad,

miuxedavad qarTuli sazogadoebis araerTgzis mcdelobisa,

muzeumis direqcia jerovan yuradRebas ar uTmobda axali eq-

sponatebiT muzeumis fondebis Sevsebas (magaliTad, 1857 wels

direqciam uari Tqva SeeZina mixeil baraTaSvilis numizmati-

kuri koleqcia, romelic Semdeg berlinis muzeumSi moxvda),

rac qarTuli inteligenciis warmomadgenelTa sakmaod did

ukmayofilebas iwvevda. amitomac periodulad mkveTrad is-

meboda sakiTxi erovnuli samuzeumo centris - “saero saxlis”

daarsebis Sesaxeb, sadac garda samuzeumo koleqciebisa da ga-

23

mofenebisa, iqneboda sagangebo darbazi sxdomebisaTvis, sale-

qcio auditoria da wignsacavi.

finansuri problemebis gamo, ruseTis geografiuli sazo-

gadoebis kavkasiuri ganyofilebis muzeumi 1864 wels daix-

ura. mis bazaze 1865 wels gaixsna kavkasiis muzeumi, romlis

direqtorad dainiSna cnobili geograf-naturalisti gustav

rade (1831-1903), romelsac udidesi wvlili miuZRvis qarTuli

samuzeumo saqmis ganviTarebaSi. misi xelmZRvanelobiT kavka-

siis muzeumi sul male iqca mZlavr samecniero-saganmanaTleb-

lo dawesebulebad, romlis saqmianoba moicavda ara mxolod

saqarTvelosa da kavkasias, aramed mezobel regionebsac.

muzeumis fondi TandaTan Seivso araerTi unikaluri kole-

qciiT – kerZo pirebisagan SeZenili nivTebiT, Semowirulobi-

Ta Tu eqspediciebis dros mopovebuli masalebiT (eTnografi-

is, zoologiis, botanikisa da geologiis koleqciebs daemata

„ornamentebisa da siZveleTa“, mogvianebiT arqeologiuri eq-

sponatebic). XIX saukunis miwurulisaTvis kavkasiis muzeumi

erT-erT saukeTeso ganZTsacavad iTvleboda ruseTis mTel

imperiaSi da sakmaod didi mecnieruli avtoritetiT sarge-

blobda. 1900 wels parizSi gamarTul msoflio universalur

eqspoziciaze (Exposition Universelle, Grand Palais) gansakuTrebu-

li mowoneba daimsaxura ruseTis pavilionSi ganTavsebulma

saqarTvelos eTnografiuli yofisa da kulturis amsaxvelma

masalebma, romelic kavkasiis muzeumis mier momzadda, risTvi-

sac muzeumis direqtori gustav rade oqros medliT dajil-

dovda18.

garda samuzeumo fondebis Sevsebisa da sxvadasxva tipis

gamofenebis organizebisa (sabunebismetyvelo, arqeologiuri

da sxva eqspoziciebi), kavkasiis muzeumi intensiur samecnie-

18 gazeTi “kvali”, 1900, #16-22

24

kavkasiis muzeumis pirveli Senoba

kavkasiis muzeumis sabunebismetyvelo eqspozicia. XIX s. foto

25

ro-saganmanaTleblo moRvaweobasac eweoda: mWidro urTier-

Toba daamyara ucxoeTis muzeumebsa Tu samecniero dawese-

bulebebTan da sakuTar saqmianobas evropuli gamocdilebiT

amdidrebda. ramdenjerme gamoica kavkasiis muzeumis gzamkv-

levi, katalogi „Museum Caucasicum“ 6 tomad, periodulad ibe-

Wdeboda muzeumis „moambe“, iqmneboda saeqskursio teqstebi.

samuzeumo cxovrebis ganviTarebisa da siZveleTa Zeglebis

mecnieruli Seswavlis mniSvnelobis gacnobierebaze didi gav-

lena iqonia TbilisSi gamarTulma V arqeologiurma yrilobam

(1881), roca kavkasiis muzeumi Seyvanili iqna ruseTis saimper-

atoro akademiis sistemaSi.

swored am periodidan, XIX saukunis 90-iani wlebidan

iRebs saTaves araerTi axali muzeumis daarseba saqarTveloSi.

wera-kiTxvis gamavrcelebeli sazogadoebis mier, sazogadoe-

qarTvelTa Soris wera-kiTxvis gamavrcelebeli sazogadoebis biblioTeka da muzeumi (ia ekalaZe, Sio mRvimeli, irodion evdoSvili) al. roinaSvilis foto. 1865-1898

26

bis xelnawerTa biblioTekasTan 1884 wels Seiqmna arqeolo-

giuri (“saarxeologo”) muzeumi, romelmac didi samuSaoebi

ganaxorciela samuzeumo koleqciebis Segrovebisa da dacvis

mimarTulebiT, Tumca usasxrobisa da saTanado Senobis uqon-

lobis gamo ver SeZlo saqmianobis gagrZeleba, rac qarTulma

sazogadoebam mtkivneulad ganicada da aTiode wlis Semdeg

kvlav wamoiWra sakiTxi erovnuli muzeumis – “saero saxlis”

daarsebis Taobaze: “saero saxli” unda iyos CvenTvis patara

universitetic da samecniero akademiac, Sesaferisi mowyobi-

lobiT”19, Tumca imJamad am ideas ganxorcieleba ar ewera da

SemdgomSi sxva mimarTulebiT ganviTarda.

garda amisa, Tbilisis mosaxleobis mxardaWeriT da qarT-

vel sazogado moRvaweTa (e. TayaiSvili, T. Jordania da sxv.)

TaosnobiT, agreTve saqarTvelos saegzarqosos samRvdeloe-

bis uSualo monawileobiT sionis taZarTan Seiqmna saeklesio

muzeumi (“yovladwmida RvTismSoblis saxelobis ZmobasTan

arsebuli saeklesio ganZTsacavi“, 1888), romlis mizani iyo

saqarTvelos eklesia-monastrebSi Semonaxuli im istoriuli

mniSvnelobis nivTebis sagangebo ganZTsacavSi gadatana, aRw-

era, Seswavla da farTo sazogadoebisaTvis gacnoba, romlebic

yoveldRiur xmarebaSi aRar gamoiyeneboda (ZiriTadad xel-

nawerebi da sigel-gujrebi, romlebic mogvianebiT, 1930 wels

gadaeca saqarTvelos saxelmwifo muzeums, xolo SemdegSi – k.

kekeliZis saxelobis xelnawerTa instituts).

am muzeumebis gverdi-gverd, didi popularobiT sarge-

blobda cnobili fotografisa da koleqcioneris aleqsandre

roinaSvilis mier 1887 wels Seqmnili fotografiis moZravi

muzeumi, romelsac “kavkasiis patara muzeums” uwodebdnen.

1887-1888 wlebSi muzeumis gamofenebma didi warmatebiT moiara

19 al. xananaSvili, gaz. “kvali”, 1895, #47.

27

meabreSumeobis sadguri/abreSumis muzeumi. arqiteqtori: al. SimkeviCi, 1890-1892

kavkasiisa da ruseTis araerTi qalaqi (peterburgi, saratovi,

astraxani, samara, moskovi), sadac saqarTvelos siZveleTa am-

saxvel mraval fotografiul da stereoskopul suraTebTan

erTad, gamofenili iyo wlebis manZilze Segrovebuli siZvele-

Ta nimuSebi, samxedro aRWurviloba, spilenZis da vercxlis

WurWeli, numizmatikuri koleqcia, qarTuli da aRmosavluri

kulturis amsaxveli sxva nimuSebi.

1887 wels TbilisSi daarsda kavkasiis meabreSumeobis sad-

guri, romelsac saTaveSi edga moskovis sasoflo-sameurneo

saimperatoro sazogadoebis komitetis wevri nikolai Sav-

rovi. axalgazrda mecnieris safrangeTSi mivlinebis Sedegad

miRebuli gamocdileba da mis mier ucxoeTidan Camotanili

koleqciebi daedo safuZvlad abreSumis muzeumis (aseve bib-

lioTekis) daarsebas, romelic dRemde rCeba qveynis unikalur

samuzeumo instituciad (amJamad abreSumis saxelmwifo muze-

28

umi). muzeumTan erTad daarsda meabreSumeobis dargisadmi

miZRvnili biblioTekac, romlis fondis didi nawili Semow-

irulobebiT Seivso (mag., ruseTis imperator nikoloz II-is

samxedro istoriuli muzeumi - didebis taZari, 1890-iani wlebi

mier naCuqari wignebi), xolo 1890-92 wlebSi, muzeumis saga-

mofeno vitrinebis garda, al. SimkeviCis eskizebiT sagangebod

damzadda biblioTekis dRemde Semonaxuli avejic.

ruseTis imperatoris gadawyvetilebiT 1888 wels Tbilis-

Si aigo da gaixsna samxedro-istoriuli muzeumi - didebis

taZari (arqiteqtori: a. zalcmani), romlis mizani iyo ukvdav-

eyo ruseTis armiis warmatebebi kavkasiaSi da moexdina misi

Zlevamosilebis demonstrireba. muzeumis eqspoziciaSi sxva-

dasxva saxis samxedro aRWurvilobis garda, didi adgili ekava

portretebs, bataluri scenebis amsaxvel ferwerul tiloebs

29

20 d. SevardnaZes (1885-1937) gansakuTrebuli Rvawli miuZRvis saqarTveloSi samuzeu-

mo saqmis ganviTarebaSi. igi jer kidev ucxoeTSi saswavleblad wasvlamde aqtiurad

monawileobda saqarTvelos saistorio da saeTnografio sazogadoebis saqmianoba-

Si (1907), monawileobda e. TayaiSvilis mier organizebul eqspediciebSi, 1917 wels

didebis taZarSi moawyo I qarTuli eqspozicia - qarTuli kedlis mxatvrobis aslebis

gamofena da bevri ibrZola, raTa es Senoba mis mier 1916 wels Seqmnil qarTvel xelo-

vanTa sazogadoebas gadascemoda. didia d. SevardnaZis wvlili xelovnebis saxel-

mwifo muzeumisa da aseve, Tbilisis samxatvro akademiis dafuZnebaSi, zogadad qar-

Tuli istoriuli Zeglebisa da xelovnebis nimuSebis, maT Soris, n. firosmanaSvilis

namuSevrebis muzeumSi TavmoyraSi (1930 wels erovnul galereaSi moewyo mxatvris

erT-erTi yvelaze masStaburi personaluri gamofena, sadac bevri suraTi pirvelad

gamoifina), Seswavla-popularizaciasa da dacvaSi. d. SevardnaZe 1937 wlis sabWoTa

represiebs Seewira, roca sxva qarTvel moRvaweebTan erTad (m. javaxiSvili, s. axmete-

li), win aRudga TbilisSi metexis taZris dangrevas.21 tician tabiZe werda: ”... im taZarSi, romelic manamde mxolod Cveni monobis didebis

taZari iyo, sadac ekida saqarTvelos daxeuli droSebi, Samilis gamtydari xmali da

hajimuratis tanze Sexsnili muzaradebi, romelsac gars ertya ruseTis carizmis

zarbaznebi da imperatoris aleqsandre I macduri manifestis Tujis sityvebi, gaimar-

Ta qarTuli mxatvrobis gamofena, romelmac safuZveli daudo erovnul galereas.

tabiZe t., lado gudiaSvili (misi suraTebis gamofenis gamo), 1926 w. 18/IV, tiflisi.

(f. rubo, i. aivazovski da sxv.), samxedro pirTa fotogamosax-

ulebebs. pirveli msoflio omis dros moxda didebis taZris

eqspoziciis evakuacia da muzeummac arseboba Sewyvita.

qarTveli sazogado moRvawisa da mxatvris dimitri Sevard-

naZis20 didi ZalisxmeviTa da uSualo xelmZRvanelobiT, 1920

wlidan SenobaSi ganTavsda saqarTveloSi saxviTi xelovnebis

pirveli muzeumi – saqarTvelos erovnuli samxatvro galerea,

rasac aRfrTovanebiT Sexvda imdroindeli sazogadoeba21.

sazogadoebis mxridan gamovlenili mxardaWerisa da galereis

mesveurTa mizandasaxulobis Sedegad, erovnuli galerea male

iqca qveynis erT-erT mniSvnelovan kulturul kerad, romlis

sagamofeno politika dafuZnebis pirvelive wlebSi gamoi-

kveTa: qarTuli da araqarTuli, Zveli da axali periodebis

saxviTi xelovnebis nimuSebi, anu, rac faseuli Seqmnila an

moxvedrila saqarTvelos teritoriaze22. dimitri Sevard-

22 http://museum.ge/?sec_id=54

30

naZis TaosnobiT da mizandasaxuli monawileobiT (igi mTeli

saqarTvelos masStabiT agrovebda kulturisa da xelovnebis

nimuSebs), eqspoziciaSi ganTavsda XVIII-XIX saukuneebis qa-

rTuli portretuli ferweris (e. w. Tbilisuri skola), ru-

suli, dasavleT evropuli, iranuli da qarTuli mxatvrobis

nimuSebi. daarsebidan sul mokle xanSi galerea flobda ra-

odenobrivad da xarisxobrivad sakmaod mniSvnelovan fond-

sacavs. faqtobrivad, erovnulma galeream, romlis ZiriTad

daniSnulebas Tanadrouli saxviTi xelovnebis warmoCena war-

moadgenda, SeiTavsa saxviTi xelovnebis muzeumis funqciac da

daarsebis dRidan qarTuli saxviTi xelovnebis ganviTarebisa

da popularizaciis saqmes emsaxureba (amJamad – saqarTvelos

erovnuli muzeumis d. SevardnaZis sax. erovnuli galerea).

ase rom, XIX saukunis bolosaTvis TbilisSi ukve 4 muze-

umi arsebobda. rogorc Cans, adgilobrivma sazogadoebam ma-

erovnuli galerea, 1920-iani wlebi

31

leve gaiTavisa es kulturul-samecniero institucia da Tavis

yoveldRiur cxovrebaSi miuCina adgili. saukunis miwurulis

periodul presaSi (gazeTebSi - “droeba”, “kvali”, “Кавказ” “ive-

ria” da sxv.) xSirad ibeWdeboda informacia TbilisSi mdebare

muzeumebisa da calkeuli gamofenebis Sesaxeb, mimoxilviTi

masala evropis cnobil muzeumebze. garda amisa, muzeumebSi

ewyoboda sxvadasxva tipis droebiTi gamofenebi da saganmanaT-

leblo leqciebi gimnaziis moswavleebisaTvis, muzeumis kole-

qciis eqsponatebi ifineboda araerT saerTaSoriso eqspozi-

ciaSi. Sesabamisad, XIX-XX saukuneebis mijnaze TbilisSi

samuzeumo cxovreba axal safexurze avida, rac ufro metad

ganviTarda mas Semdeg, rac qalaqs kidev 3 muzeumi Seemata.

1899 wels TbilisSi daarsda kavkasiis kustaruli komite-

ti (rusuli sityvidan - Кустарь, Sinamrewveli, xalxuri os-

tati) romlis mizans warmoadgenda mTeli kavkasiis masSta-

biT xalxuri rewvis kerebis aRnusxva da aRdgena, xelosnobis

tradiciul saxeebsa da formebze dayrdnobiT Tanamedrove

nimuSebis damzadeba da warmoebaSi danergva. imave wels miRe-

buli iqna gadawyvetileba komitetTan kavkasiis kustaruli

muzeumis Seqmnis Taobaze. mosaxleobaSi jer kidev SemorCe-

nili tradiciuli xelovnebis nimuSebis Segrovebas muzeumma

daarsebisTanave mohkida xeli da 1913 wels misTvis muSTaidis

baRSi gamoyofil nagebobaSi gaixsna kidec pirveli gamofena,

sadac xalxuri rewvis nimuSebTan erTad, eqsponirebuli iyo

agreTve Sromis procesis (xaliCebis qsova, qargva, xis mxat-

vruli damuSaveba, liTonis nakeTobebis damzadeba da sxva)

amsaxveli masalebi. komitets hqonda samxatvro laborato-

riebic, sadac profesionali mxatvrebi (maT Soris i. strau-

me, 1918-1922) tradiciebze dayrdnobiT qmnidnen Tanamedrove

dizainiT nivTebis dasamzadeblad saWiro teqnikur naxazebs,

gansakuTrebuli aqcenti keTdeboda teqstilis kvlevasa da

32

mexaliCeobis dargis ganviTarebaze, tradiciuli saiuveliro

xelovnebis nimuSebis Seqmnaze (SemdgomSi am muzeumis bazaze

Seiqmna saqarTvelos xalxuri da gamoyenebiTi xelovnebis

saxelmwifo muzeumi).

1910 wels daarsda qalaq Tbilisis muzeumi (“qalaqis mu-

nicipaluri muzeumi”). igi ganTavsda Zveli Tbilisis mraval-

funqciuri datvirTvis mqone ramdenimesarTulian nagebobaSi

- geurq aRa-arwrunis qarvaslaSi, romelic sastumrod, saqon-

lis sawyobad da duqnebad gamoiyeneboda. muzeumis fondebSi

TandaTan dagrovda sakmaod saintereso eqsponatebi, romlebic

Tbilisis istorias da mis teritoriaze mcxovrebTa kulturas

asaxavda uZvelesi droidan dRemde (arqeologiuri masala da

sayofacxovrebo nivTebi, rukebi, ferweruli tiloebi da sxv.).

Tumca revoluciamdeli saqarTvelos samuzeumo cxovrebaSi

Tbilisis muzeumis roli naklebad ikveTeba, uTuod im gare-

moebis gamo, rom qarvasla funqcionirebas 1920 wlamde agr-

Zelebda (muzeumi I msoflio omis mimdinareobis wlebSi daixura

da aRdgenili iqna 1924 wels - “Tbilisis aRmaskomis muzeumis”

saxelwodebiT, 1943 wlidan - Tbilisis saxelmwifo istori-

ul-eTnografiuli muzeumi, amJamad – saqarTvelos erovnuli

muzeumis Tbilisis istoriis muzeumi (qarvasla).

vera da ver moxerxda istoriis moyvarulTa wris bazaze

1907 wels Seqmnili saqarTvelos saistorio da saeTnografio

sazogadoebis mier daarsebuli “qarTuli muzeumisaTvis” sa-

Tanado farTis gamonaxva, rasac Zalze mtkivneulad ganicdida

qarTuli sazogadoeba, romelic XIX s. bolo meoTxedidan mud-

mivad ayenebda sakiTxs saqarTvelos istoriis kvlevisa da Ses-

abamisi masalebis moZieba-dacvis Taobaze. miuxedavad Senobis

uqonlobisa, sazogadoebis samuzeumo komisiis (e. TayaiSvili,

a. sarajiSvili da sxv.) mier intensiurad mimdinareobda samuze-

umo masalebis moZiebisa da sistematizaciis procesi. 1917 wl-

33

23 WilaSvili l. muzeummcodneoba da samuzeumo saqmis safuZvlebi (leqciebis kur-si), Tbilisis saxelmwifo universitetis gamomcemloba, Tb., 1984, gv. 55.24 akaki Wanturia (1881-1941) sxvadasxva dros swavlobda londonis universitetis

samefo kolejSi, fiziologiur mecnierebaTa institutSi (britaneTi) da Crdi-

loeT karolinas (aSS) universitetSi (1904-1919), sadac geologiuri mecnierebis

Seswavlis paralelurad, eufleboda eTnografiis, arqeologiis, xelovnebisa da

samuzeumo saqmis safuZvlebs, monawileobda britaneTis muzeumis (British Museum) samecniero-kvleviT eqspediciebSi. samSobloSi dabrunebis Semdeg, saqarTvelos

mTavrobis meTaurma n. Jordaniam mas sagareo saqmeTa ministris posti SesTavaza,

magram a. Wanturias mizans mxolod zugdidSi, dadianebis yofil sasaxleSi muze-

umis gaxsnis uflebis mopoveba da masSi samegrelos mTavarTa sasaxleebSi (zugdi-

di, WkaduaSi, salxino) daculi da glexebis mier datacebuli erovnuli saganZuris

ganTavseba warmoadgenda, risTvisac didi Sroma da Zalisxmeva dasWirda. miuxeda-

vad imisa, rom zugdidis revkomis dadgenilebiT, muzeums “niko dadianiseul sa-

saxleSi” mxolod 3 oTaxi daeTmo, 1921 wlis aprilSi gaixsna muzeumi, romelsac

Tavdapirvelad “samegrelos muzeumi”, xolo SemdegSi - zugdidis istoriuli

muzeumi ewoda. a. Wanturiam SesZlo aq moewyo imdenad saintereso da efeqturi

eqspoziciebi, romlebic, akad. g. CubinaSvilisa da S. amiranaSvilis TqmiT, “saqa-

rTvelos TiTqmis yvela sagamofeno darbazebs sjobia”. es eqspoziciebi uamrav

damTvalierebels izidavda da maTi ricxvi weliwadSi 100 000-s aRwevda.

isaTvis muzeumma didZali masala Seagrova da “mis koleqciaSi

iyo 2432 arqeologiuri da eTnografiuli masala, 8000-ze meti

sigel-gujari, 1427 xelnaweri, 550 naqsovi eqsponati, 62 qanda-

keba, 585 mxatvruli tilo, agreTve 73 freskis asli, 38893 mone-

ta”23 da a. S. (amJamad es koleqciebi daculia Tbilisis sxvadasx-

va muzeumebsa da xelnawerTa erovnul centrSi).

saqarTvelos demokratiuli respublikis arsebobis

wlebSi (1918-1921), qveyanaSi samuzeumo saqmis ganviTare-

bis mimarTulebiT muSaoba ar Sewyvetila da axali formebic

miiRo. 1919 wels damoukidebeli saqarTvelos mTavrobis gad-

awyvetilebiT, kavkasiis muzeums saqarTvelos muzeumi ewo-

da, gasaqani mieca axali muzeumebis dafuZnebasac, maT Soris,

“samegrelos muzeumis” - zugdidis istoriuli muzeumis Seqm-

nas, rasac 1920 wels didi britaneTidan dabrunebulma akaki

Wanturiam24 Cauyara safuZveli. ganxorcielda aseve jer kidev

34

1881 wels wamoWrili dasavleT saqarTvelos istoriuli muze-

umis quTaisSi daarsebis ideac - odnav mogvianebiT, saqarTve-

los ganaTlebis saxalxo komisris brZanebiT, 1922 wlis dekem-

berSi quTaisSi Seiqmna saistorio muzeumi, sadac ganTavsda

1912 wels dafuZnebuli saistorio-saeTnografio sazoga-

doebis quTaisis filialis (am wlidan iTvlis Tavis arsebobas

quTaisis istoriuli muzeumic) samuzeumo ganyofilebis mier

Segrovebuli siZveleTa sakmaod mdidari koleqcia, gelaTis

monasterSi daculi siwmindeebi, unikaluri xatebi da xelnaw-

erebi, istoriuli dokumentebi.

saqarTveloSi sabWoTa xelisuflebis damyarebis Semdeg,

1921 wlidan iwyeba qveyanaSi samuzeumo saqmis ganviTarebis

samegrelos muzeumis eqspozicia, avtori: akaki Wanturia. 1920-iani wlebi

35

axali periodi, romelic metad rTuli da garkveulwilad

warmatebulic aRmoCnda - mravalmxrivi da saintereso gax-

da saqarTvelos saistorio da saeTnografio sazogadoebis

saqmianoba (1922 wlidan sazogadoebas saTaveSi Caudga iv. ja-

vaxiSvili, masTan erTad organizaciis saqmianobaSi aqtiurad

monawileobdnen ak. SaniZe, g. CubinaSvili, a. Ciqobava, s. jana-

Sia, S. amiranaSvili, g. Citaia da sxv.), Seiqmna mTeli rigi muze-

umebi, rogorc TbilisSi (1932 wels erovnuli galereis ba-

zaze daarsda saxviTi xelovnebis muzeumi, sadac Tavi moiyara

saqarTvelos saistorio-saeTnografio da qarTvelTa Soris

wera-kiTxvis gamavrcelebeli sazogadoebebis, agreTve Tbili-

sis universitetis Zveli qarTuli xelovnebis koleqciebma,

1945 wlidan ki, 1921 wels safrangeTSi gatanili erovnuli

saganZuris nawilma. amJamad - saqarTvelos erovnuli muze-

umis S. amiranaSvilis sax. xelovnebis muzeumi), aseve saqarT-

velos sxva qalaqebSi. fondsacavebi mdidrdeboda axali ko-

leqciebiT (maTi erTi nawili moskovidan da leningradidanac

daubrunda saqarTvelos), yalibeboda da sistematizebul sax-

es iRebda muzeumebis struqtura, izrdeboda maTi biujeti,

ewyoboda axali eqspoziciebi, eTnografiuli da arqeologiu-

ri eqspediciebi, masStabur xasiaTs iRebda samecniero kvleva

da saganmanaTleblo saqmianoba, Tumca yovelive amas Tan sde-

vda 30-iani wlebis bolSevikuri teroric, ramac saqarTvelos

muzeumebis araerTi moamagis sicocxle imsxverpla (d. Sevard-

naZe, quTaisis istoriuli muzeumis erT-erTi sulisCamdgmeli

trifon jafariZe da sxv., 1937 wlidan idevneboda a. Wanturiac,

romelic maleve gardaicvala).

postrevoluciur, 1930-ian wlebSi Seqmnili muzeumebis

umravlesoba istoriuli profilis iyo da miuxedavad imisa,

rom erTian sakavSiro samuzeumo sivrceSi funqcionirebda,

met-naklebad asaxavda qveynis istoriul-kulturuli ganvi-

36

Tarebis process. sayuradReboa aRiniSnos, rom axal istori-

ul pirobebSi, sabWoTa revoluciis Semdgomi periodis pirvel

aTwleulSi muzeumebSi mniSvnelovani adgili eTmoboda esTe-

tikur aRzrdas da saeqskursio saqmianobas. saeqskursio saqmis

ganviTarebis Teoria viTardeboda Ziebebisa da diskusiebis

pirobebSi, ris Sedegadac iqmneboda Sesabamisi meTodika, rome-

lic garkveulwilad zemoaRwerili germanuli gamocdilebis

(a. lixtvarkisa da k. folis Sromebi) analogias warmoadgenda

da uTuod kargad iyo cnobili qarTveli mecnierebisaTvisac.

am wlebis samuzeumo eqskursiebi ZiriTadad atarebdnen gan-

viTarebad xasiaTs da damTvaliereblebTan (kerZod, skolis

moswavleebTan) muSaobis mTavari principi mdgomareobda mo-

zardis mier xelovnebis (kulturis) aRqmis fsiqologiuri Ta-

viseburebaTa gaTvaliswinebaSi, maTi sulieri moTxovnebisa da

SemoqmedebiT SesaZleblobaTa gamovlenaSi, rac gansakuTre-

biT aqcentirebuli iyo eqskursiis momzadebisa da Catarebis

procesSi.

am principebis Semdgomi ganviTareba uTuod axal Strix-

ebs Sematebda qveyanaSi muzeumebisa da saeqskursio saqmis

ganviTarebas, magram rogorc cnobilia, 1930-1940-ian wlebSi

“sabWoTa kavSiris yvela profilis muzeumi gardaiqmna mar-

qsizm-leninizmis ideologiis gamarjvebisa da aRmavlobis

ilustrirebisa da “moswavleTa mier skolebSi miRebuli cod-

nis gafarToebis” damxmare pedagogiur saqmianobad; xolo pir-

veli postrevoluciuri wlebis praqtikis pedagogiuri moR-

vaweobidan SemorCa mxolod masobrioba da ganmanaTlebloba.

samuzeumo eqskursia iqca codnisaken orientirebad wminda

propagandistuli xasiaTis saqmianobad – Cveulebriv gakveTi-

lad, im gansxvavebiT, rom igi tardeboda ara skolaSi, aramed

muzeumis sivrceSi - muzeumis masalebis gacnobiT miRebuli

codnis safuZvelze damoukidebeli muSaobis maqsimaluri un-

37

ar-Cvevebis gamomuSavebis mizniT”25. muzeum-sacavis SeuTavse-

blobam muzeum-saswavleblisa da muzeum-gazeTis ideologi-

ur koncefciasTan da zogjer “sakavSiro komunisturi partiis

(bolSevikebis) istoriis mokleM kursis” calkeuli Tavebisadmi

miZRvnilma Tematurma eqskursiebma mniSvnelovani ziani miay-

ena rogorc mxatvruli aRzrdis, aseve zogadad, saeqskursio

saqmis ganviTarebas”26.

arsebuli viTareba vrceldeboda yofili sabWoTa kavSiris

mTel samuzeumo sivrceSi da mxolod gasuli saukunis meore

naxevridan (e. w. daTbobis, Оттепель-is periodidan) SeiZina ax-

ali impulsi, roca sagrZnoblad gaizarda interesi muzeumis-

admi - saganmanaTleblo instituciisadmi, romelic pedago-

giur process agebda damTvalierebelTa aRqmis ganviTarebis

safuZvelze. es garemoeba iqca seriozul sababad saganmanaT-

leblo saqmianobis, zogadad samuzeumo komunikaciis Teori-

uli da praqtikuli ganviTarebisaTvis.

1950-1990 wlebi yvelaze nayofieri periodi iyo saqarT-

velos muzeumebis cxovrebaSic: gaizarda damTvalierebelTa

ricxvi, moewyo araerTi mniSvnelovani gamofena, maT Soris,

ucxoeTSic. xolo 1990-iani wlidan, sabWoTa kavSiris daSlis

Semdeg, “saqarTvelos muzeumebic aRmoCnda im radikalur ga-

mowvevaTa pirispir, rac dakavSirebuli iyo saxelmwifoebrivi

damoukideblobis mopovebasTan, axal ekonomikur urTierTo-

bebsa da gaWianurebul eTnokonfliqtebTan, ramac, bunebriv-

ia, Tavisi kvali daatyo samuzeumo saqmis Semdgom ganviTare-

basac”27, SeCerda muzeumebis materialur-teqnikuri bazis

25 Cтоляров Б., Соколова Н. Алексеева Н., Основы экскурсионного дела. Учебное пособие для студентов педагогических вузов. Санкт-Петербург, 2002, gv. 15.26 Музейная пропаганда 1920-1930 гг. в зеркале прессы. Пособие для аспирантов./Сост. Н.Г.Колокольцева, М.Ю.Юхневич. НИИ культуры МК РСФСР и АН СССР. М., 1991. gv. 40.27 Karaia I., Georgian Museums at the Boundary of 21st Century - problems development perspectives. Caucasus Journal of Social Sciences. The University of Georgia, conference collected works, II Inter-national Conference (Gonio), vol. 4, issue 1, ISSN 1512-3677, Tb., 2011, p. 162-171.

38

reabilitaciis dagegmili proeqtebi, saxelmwifo biujetidan

TiTqmis aRar gamoiyofoda Tanxebi unikaluri koleqciebis

saTanadod movlisa da eqsponirebisaTvis. mxolod 2004 wlis

miwurulidan iwyeba muSaoba qveynis muzeumebis postsabWouri

krizisidan gamosvlisaTvis, xorcieldeba calkeuli aqtivobe-

bi, oficialurad gamocxadda samuzeumo reforma, romelic

iTvaliswinebda koleqciebis dacvis pirobebis gaumjobesebas

da muzeumebis modernizacias Tanamedrove standartebis Ses-

abamisad.

zemoaRniSnul prioritetTa gaTvaliswinebiT gadaidga

garkveuli pozitiuri nabijebic: saqarTvelos kulturisa

da ZeglTa dacvis saministros xelSewyobiT rig muzeumebSi

ganxorcielda reorganizaciis procesi (Seiqmna saqarTvelos

erovnuli muzeumi, 25 muzeums mieniWa ssip statusi), saqarTve-

los muzeumebis asociaciisa da ICOM-is saqarTvelos erovnu-

li komitetis iniciativiT da saqarTvelos kulturisa da Ze-

glTa dacvis saministros dafinansebiT momzadda da gamoica

meTodologiuri saxelmZRvaneloebi, Seiqmna saqarTvelos

muzeumebis monacemTa baza (qveyanaSi amJamad sxvadasxva pro-

filisa da daqvemdebarebis 238 muzeumia), veb-gverdi (www.georgianmuseums.ge), dRemde regularulad tardeba vorkSope-

bi, erovnuli treiningebi da saerTaSoriso konferenciebi,

magram cxadia, es ar aris sakmarisi. kvlav mwiria saxelmwifo

dafinanseba da isev mwvaved dgas qveynis muzeumebis dacvisa

da sazogadoebriv cxovrebaSi maTi integrirebis strategiis

SemuSavebis sakiTxebi, rac, Sesabamis kanonmdeblobasTan er-

Tad, udavod mniSvnelovan rols Seasrulebs ara mxolod ino-

vaciuri samuzeumo politikis gatarebaSi, aramed sazogadoe-

brivi azris formirebaSic - unda gadafasdes damokidebuleba

muzeumisadmi, rogorc saganZuris “sacavisadmi” da mis um-

Tavres amocanad dasaxuli unda iqnes komunikacia sazogadoe-

39

basTan, mis yvela sasicocxlo interessa da sulier moTxov-

nilebasTan28.

1.4. samuzeumo komunikaciis ZiriTadi mimarTulebebi

sazogadoebaSi muzeumis rolis cvlilebis procesSi -

muzeumis misiis, samecniero-kvleviTi muSaobisa da momsax-

urebis auditoriis moTxovnebTan misadagebisaTvis, muze-

umebisaTvis aqtualur amocanas warmoadgens sazogadoebis

informireba sakuTar resursebsa da saqmianobaze, anu sazoga-

deobasTan komunikaciis procesis efeqturad warmarTva.

termini “komunikacia” samecniero wreSi 1940-iani wlebidan

warmoiSva da Sinaarsobrivad eyrdnoba or wyaros. pirveli maT-

gani 1949 wels damuSavda klod Senonis (aSS) mier da dakavSire-

bulia informaciis gadacemis elementebTan, meore ki ekuTvnis

filosofos marSal maklahens (kanada) romelic samuzeumo

komunikacias ganixilavs, rogorc damTvaliereblebTan muze-

umis urTierTobis saSualebas29. muzeumTan mimarTebaSi cneba

“komunikacia” 1960-ian wlebSi gamoiyena kanadelma mecnier-

ma devid kameronmac, roca muzeumis, rogorc sakomunikacio

sistemis ganxilvisas, Tavis TeoriaSi xazi gausva samuzeumo

komunikaciiis vizualur da sivrcul xasiaTs, rac, misi az-

riT, mkveTrad gansxvavdeba samuzeumo eqsponatebTan (“real-

ur obieqtebTan”) damTvaliereblis kontaqtis procesisagan.

misi azriT, am kontaqtis safuZvelSi, erTi mxriv, devs damT-

valiereblis unari - aRiqvas “sagnis ena”, xolo meore mxriv,

muzeumis eqspoziciis avtorTa (mcveli/kuratori, dizaineri

28 qaraia i., samuzeumo saqmis problemebi da sakiTxebi saqarTveloSi, Eastern Partnership Culture Programme (Regional Co-operation for Cultural Heritage Development), E-Journal №1, http://rcchd.icomos.org.ge/?l=E&m=4-4&JID=1&AID=8&l2, 2012.29 McLuhan M., The Medium is the Massage: An Inventory of Effects. NY.: Random House, 1967. gv. 39.

40

da sxv.) unari, Seqmnan gansakuTrebuli, araverbaluri “sivr-

culi” gamoxatvis saSualebebi30. d. kameronma Camoayaliba mTe-

li rigi winadadebebi samuzeumo saqmianobis organizebisa da

damTvalierebelTan urTierTqmedebisaTvis, romelTa Tanax-

mad, aucilebelia:

• Tanamonawileoba samuzeumo eqspoziciis Seqmnis procesSi

- muzeumis mcvelebsa da mxatvar-dizainerebTan erTad;

• verbalur formaSi vizualuri “gamoxatvis” Targmanis

uaryofa da eqskursiamZRolTa mier damTvalierebelTa swav-

leba “xelovnebis enaze”;

• profesiuli samuzeumo saqmianobis struqturaSi fsiqol-

ogebisa da sociologebis CarTva, romlebic uzrunvelyofen

“ukukavSirs”, rac aucilebelia damTvaliereblebTan muSao-

bis srulyofisaTvis.

d. kameronis am Teoriis meSveobiT SesaZlebeli gaxda

samuzeumo komunikaciis struqturis damuSaveba, miuxedavad

imisa, rom muzeumis saganmanaTleblo amocanebis ganxilvisa

da samuzeumo komunikaciis modelTa SemuSavebis procesSi Te-

oretikosebma gamoavlines gansxvavebuli midgoma da Tvalsaz-

risi. maT Soris gamoyofen samuzeumo komunikaciis ramdenime

models:

1. SemecnebiTi modeli: damTvalierebeli ekontaqteba

muzeumis TanamSromels (eqskursiamZRoli, mcveli, restavra-

tori da sxv.) codnis miRebis mizniT, xolo eqsponati war-

moadgens obieqts an am urTierTobis Semadgenel nawils (kenet

hadsoni). es modeli yvelaze metad gavrcelebulia sxvadasxva

profilis muzeumebSi (garda xelovnebis muzeumisa). komunik-

aciis am tips SeiZleba hqondes rogorc monologis, aseve dia-

30 Cameron D., A Viewpoint: The Museum as a Communications System and Implications for Museum Education. // Curator, Vol. 11, #1, 1968. gv. 33- 40.

41

logis xasiaTic;

2. esTetikuri modeli: damTvalierebeli uSualod ekon-

taqteba muzeumis eqsponats, romelic iZens TviTkmar mniSvn-

elobas (g. osborni, d. vaileri). am urTierTobis mizania ara

swavleba, aramed esTetikuri aRqma, rac ar unda gadafaros xe-

lovnebaTmcodneobiTma informaciam (komunikaciis es forma

gamoiyeneba xelovnebis muzeumebSi);

3. niSanTa sistemaze damyarebuli modeli: garkveuli so-

cialur-istoriuli Sinaarsis niSnis mqone eqsponatis (i. ro-

mederi) meSveobiT muzeumis damTvalierebeli urTierTobs

mis SemqmnelTan, mflobelTan da a.S. anu, aRadgens droTa (war-

suli, awmyo da momavali) kavSirs. am modelis mTavar elements

warmoadgens eqspozicia, romelic ganixileba sxva istoriul

periodis kulturasTan kontaqtisa da kulturul-istori-

uli distanciis gadalaxvis saSualebad;

4. interaqtiuli modeli: mkvlevarTa (r. strongi, e. ale-

qsanderi) azriT, komunikaciis es forma, roca muzeumis damT-

valierebelebi urTierToben erTmaneTTan, gansakuTrebiT

damaxasiaTebelia muzeumisaTvis, romelic asrulebs kul-

turul-sazogadoebrivi centris funqcias. dialogi (an di-

skusia), romelic mimdinareobs sxvadasxva kategoriis damTva-

lierebelTa (bavSvebi, ufrosebi, sxvadasxva eTnikuri jgufebi

da a.S.) Soris, SeiZleba iyos spontanuri an organizebulic.

am gziT muzeumi gamoavlens sazogadoebaSi Camoyalibebul

gansxvavebul faseulobaTa arsebobis formebsa da urTierT-

mimarTebebs.

5. interdisciplinaruli modeli migvaniSnebs, rom Ta-

namedrove muzeumi warmoadgens TanamSromlobis adgils sx-

vadasxva profilis specialistebisaTvis (muzeummcodne, xe-

lovnebaTmcodne, istorikosi, fsiqologi, kulturologi,

sociologi da sxv.), romlebic erTad eZeben humanitaruli

42

xasiaTis kompleqsur problemaTa gadaWris gzebs. interdis-

ciplinaruli safuZveli warmoadgens sxvadasxva profilis

muzeumebis nayofieri TanamSromlobis sarbiels.

samuzeumo komunikaciis zemoT ganxiluli xuTi

struqturuli modeli, romlebmac didi gavlena moaxdines

muzeumebis saganmanaTleblo da saeqskursio saqmianobaze,

saSualebas iZleva gamovitanoT daskvna, rom es modelebi

damokidebulia ara imdenad muzeumis profilze, ramdenadac

damTvalierebelTa interesebze, miznebsa da motivebze, aseve

muzeumis funqciuri saqmianobis ganviTarebaze.

saeqskursio-meToduri mimarTulebis ganviTarebisaT-

vis muzeumebi Seudgnen eqskursiisa da saeqskursio ciklebis,

agreTve Sesabamisi meToduri rekomendaciebis SemuSavebas

vizitiorTa asakobriv TaviseburebebaTa saskolo programe-

bis gaTvaliswinebiT.

vinaidan muzeumis yvela struqtura (maT Soris, sagan-

manaTleblo departamenti, sadac Sedis saeqskursio ganyo-

fileba) ase Tu ise urTierTqmedebs damTvalierebelTan, op-

timalurad miCneulia maT mier erToblivi sakomunikacio (an

sainterpretacio) jgufis Seqmna, romelic ganaxorcielebs

muzeumis vizitiorTan urTierTobis gaumjobesebis politi-

kas31, aseve SeimuSavebs vizitiorebTan efeqturi komunikaciis

damyarebisaTvis aucilebel .meTodur rekomendaciebs da aq-

tiur monawileobas miiRebs eqskursiis Casatareblad saWiro

masalebis momzadebaSi.

31 lordi b., lordi g., samuzeumo saqmis menejmenti, saqarTvelos kulturisa da ZeglTa dacvis saministros gamocema, Tb., 2006, gv. 153

43

1.5. pedagogiuri saqmianobis specifika Tanamedrove

muzeumSi

kulturis sferoSi XX-XXI saukuneTa mijnidan damkvidre-

bulma zogadma tendenciam, rac gamoixateba moRvaweobis

gansxvavebul sferosa da formebSi codnis integraciasa da

pirovnebis holistikur ganviTarebaSi, wina planze wamos-

wia samuzeumo instituciis saganmanaTleblo funqcia, gaam-

didra da mravalferovani gaxada misi formebi da rekreaci-

uli resursebis gamoyeneba vizitiorTan muSaobis, eqskursiis

Catarebis procesSic.

SemTxveviTi ar aris, rom ukanaskneli wlebis muzeum-

mcodneobaSi “saganmanaTleblo saqmianobis” gverdiT gaCnda

termini “kulturul-saganmanaTleblo saqmianoba”, “samuze-

umo ganaTleba” da “kulturuli aqciebic32” ki. muzeumebSi am

terminis qveS igulisxmeba ara mxolod informacia, romelic,

upirveles yovlisa, orientacias aZlevs vizitiors samuze-

umo sivrceSi, aramed im codnisa da unar-Cvevebis SeZena, rac

aucilebelia srulfasovani pirovnebis formirebisaTvis.

dRes samuzeumo pedagogika warmoadgens pedagogiuri

mecnierebis mimarTulebas da ganisazRvreba rogorc samecnie-

ro codnis interdisciplinaruli nawili, romelic Camoyal-

ibebulia pedagogikis, fsiqologiis, muzeummcodneobisa da

muzeumis profilis safuZvelze agebul specifikur saqmiano-

baze da orientirebulia kulturuli gamocdilebis gadace-

maze samuzeumo sivrcis pirobebSi.

samuzeumo pedagogiuri procesi (iseve, rogorc zogadad

32 ix. ICOM CECA - International Committee for Education and Cultural Action/saganmanaTleblo da kulturuli aqciebis saerTaSoriso komiteti, romlis wevrebi warmoadgenen muzeumis pedagogebsa da am sferos sxva specialistebs. http://network.icom.museum/ceca/

44

pedagogika) uzrunvelyofs ganviTarebas, aRzrdas da ganaTle-

bas holistikur safuZvelze misi struqturis yvela element-

Ta erTianobiT, romelic Sedgeba sami komponentisgan: muze-

umis pedagogi, muzeumis vizitiori (auditoria) da samuzeumo

obieqti (nivTi).

1. muzeumis pedagogi – specialisti (amave dros gidic),

romelic axorcielebs muzeumSi pedagogiur (saganmanaTleb-

lo) saqmianobas, xelmZRvanelobs samuzeumo-saganmanaTleblo

process da programis farglebSi, subieqtur-obieqtur urT-

ierTobebze dayrdnobiT, uzrunvelyofs vizitioris uSualo

urTierTobas samuzeumo sagnebTan, ukvalavs mas gzas samuze-

umo eqsponatis aRqmisa da interpretaciisaken.

2. muzeumis vizitiori (auditoria) - samuzeumo-sagan-

manaTleblo procesis subieqti, romelic samuzeumo nivTTan

urTierTobiT ayalibebs sakuTar vizualur azrovnebas, Semo-

qmedebiTi sawyisis aRqmis unars.

3. samuzeumo obieqti – muzeumis eqsponati, romelic war-

moadgens samuzeumo-saganmanaTleblo procesis safuZvels da

axasiaTebs rTuli, amouwuravi SesaZleblobebi gansxvavebul

mniSvnelobaTa interpretaciisaTvis.

am sam komponentTa erToblioba qmnis erTian sistemas,

romelic xorcieldeba samuzeumo sivrceSi, flobs specifi-

kur saganmanaTleblo faseulobas da warmoadgens sociokul-

turuli garemos nawils. samuzeumo sivrces gaaCnia farTo

konteqsti da “saganmanaTleblo procesSi samuzeumo sivrce

igivea, rac mcenarisaTvis niadagi da klimaturi pirobebi” (ip-

olit teni33). ukanaskneli wlebis gamocdileba kidev erTxel

adasturebs, rom samuzeumo sivrce warmoadgens ganaTlebi-

sa da codnis miRebis iseTive aqtiur saSualebas, rogorsac

33 teni i., xelovnebis filosofia, Tb., 1990. gv. 80.

45

skola. da metic, igi flobs esTetikur auras da istoriul-mx-

atvrul Sinaarss, aqedan gamomdinare, mZlavr sulier poten-

cials, romelic harmoniul zemoqmedebas axdens pirovnebis

formirebaze.

samuzeumo sivrce moicavs Semdeg komponentebs:

• muzeumis mimdebare teritoria (areali), romelic axdens

vizitioris yuradRebis koncentrirebas;

• TviT muzeumis Senoba, romelic qmnis ganwyobas samuzeumo

nivTebis aRqmisaTvis;

• muzeumis eqspozicia - samuzeumo eqsponatebis prezenta-

cia.

amdenad, samuzeumo pedagogiuri procesis struqtura

ganpirobebulia im elementTa Sinagani urTierTkavSiriT,

rac uzrunvelyofs maT asimilacias, analizsa da adaptacias.

samuzeumo pedagogiuri procesi emyareba istoriulad Camoy-

alibebul Semdeg pedagogiur principebs:

• interaqtiuloba, radgan vizitiori imaxsovrebs mxolod

mas, rasac Tavad akeTebs;

• kompleqsuroba, rogorc aRqmis yvela arxis (grZnobadi,

logikur-analitikuri, fsiqologiuri);

• programuloba, romelic uzrunvelyofs informaciis aT-

visebas da unarebis ganviTarebas specialurad SemuSavebuli

programebis meSveobiT.

saskolo swavlebis pirobebSi gansakuTrebuli mniSvne-

loba eniWeba codnis SeZenis zustad gaTvlil sistemas, xolo

muzeumis faseuloba da specifikuroba mdgomareobs kole-

qciebis multidisciplinarul xasiaTSi, rac vizitiors ac-

nobs gansxvavebul movlenaTa Sida urTierTkavSirebs. aqedan

gamomdinare, samuzeumo garemoSi swavlebis procesSi, far-

Tovdeba zogadkulturuli Tvalsawieri, mdidrdeba erudi-

cia, vizitiori iZens codnas sxvadasxva sferoSi da uviTarde-

46

ba SemoqmedebiTi unarebi. es SeiZleba gamoixatos sxvadasxva

formiT – moyolebuli saxviTi praqtikidan da teqnikuri Semo-

qmedebidan, eqskursiamZRolis profesiuli saqmianobis ga-

Tavisebis CaTvliT. swored amitomaa vizitiorTa aRqmis ga-

mocdilebis safuZvelze damyarebuli samuzeumo ganaTlebis

meTodika orientirebuli, upirveles yovlisa, codnis vizua-

lur meTodze da Semdeg, muzeumis profilidan gamomdinare,

istoriul cnobierebaze, mxatvrul Semecnebaze da a. S.

cnobilia, rom samuzeumo pedagogiuri procesis yvela

mimarTuleba emyareba pirvel rigSi eqskursias, rogorc audi-

toriisaTvis samuzeumo koleqciis kompleqsurad wardgenis

ZiriTad formas. samuzeumo eqskursiis momzadebis procesSi

udavod gasaTvaliswinebelia is garemoeba, rom, rogorc kv-

levebiT dadgenilia, muzeumis auditoria iyofa sam tipad:

• arsebuli/mudmivi vizitiorebi, romlebic xSirad dadi-

an muzeumis gamofenebze, CarTulni arian mis sxvadasxva tipis

kulturul-saganmanaTleblo programebSi da warmoadgenen

muzeumis saqmianobaze kargad informirebul momxmareblebs;

• potenciuri vizitiorebi, romelTaTvis muzeumi war-

moadgens Tavisufali drois gatarebis erT-erT variants,

Tumca muzeums kanti-kuntad stumroben, rac ganpirobebulia

sxvadasxva faqtoriT (arasaTanado informireba, dauinter-

esebloba muzeumis programebiT, Sesasvleli bileTis fasi da

sxv.);

• muzeumis aradamTvaliereblebi, romlebic muzeumSi

saerTod ar dadian da amitom maTTvis arsebiTi mniSvneloba

ara aqvs aranair faqtors.

Tavis mxriv, am ukanaskneli jgufis farglebSi arsebobs

uamravi specifikuri “bazris segmenti” - mosaxleobis erT-

gvarovani jgufebi, romelTac aqvT saerTo demografiuli,

geografiuli, qceviTi maxasiaTeblebi da cxovrebis msgavsi

47

stili. am jgufebis damokidebuleba muzeumis monaxulebis

mimarT SeiZleba Seicvalos marketingis efeqturi strategi-

is meSveobiT34. muzeumis sxva struqturebTan erTad, market-

ingis samsaxurma mWidro kontaqti unda daamyaros muzeumsa da

vizitiors Soris, unda izrunos, raTa potenciur (da ardamT-

valierebelTa) auditorias gauCndes ara mxolod muzeumis

ganmeorebiTi da xSiri monaxulebis, aramed mis programeb-

Si CarTvisa da muzeumis xelSemwyobi organizaciis wevrad

gaxdomis survilic. auditoriis gafarToebisa da muzeumis

mimzidvelobis gazrdis strategia emyareba vizitiorebTan

muzeumis urTierTqmedebisa da momsaxurebis gaumjobesebis

mravalferovan gzebs, rac, pirvel rigSi, xorcieldeba muze-

umis arsebuli da potenciuri auditoriis Seswavlis procesSi

miRebuli informaciis gaanalizebis safuZvelze.

34 lordi b., lordi g., samuzeumo saqmis menejmenti, saqarTvelos kulturisa da ZeglTa dacvis saministros gamocema, Tb., 2006, gv. 163

48

Tavi II. samuzeumo auditoriis Taviseburebebi da

eqskursiis dagegmva

2.1. muzeumis auditoriis Seswavla

koleqciebis mudmivi da droebiTi gamofenis momzadebis

procesSi muzeumis mesveurebma unda gaiTvaliswinon, rom

damTvalierebeli gacilebiT ukeT aRiqvams eqspozicias,

Tuki mas Tan axlavs saganmanaTleblo programa (an raime sxva

RonisZieba), rac kidev ufro metad gaaZlierebs gamofenis

dedaazris gadmocemas. Tu eqspozicia gaazrebulia rogorc

auditoriasTan komunikaciis erT-erTi saSualeba da misi

SemuSavebisas gamoyenebulia multimediuri teqnologiebi,

saWiroa SemuSavdes saganmanaTleblo programebisa da swav-

lebis gansxvavebuli meTodebi; xolo Tu gamofenis Tematika

rTuli an Znelad aRsaqmelia (magaliTad, skolis moswavlee-

bisaTvis), igi SeiZleba daiyos ramdenime nawilad da “gamarti-

vdes” miznobrivi saeqskursio programebis saSualebiT.

damTvaliereblebze orientirebuli programebisa da maT

Soris, saeqskursio momsaxurebis parametrebis sworad gaT-

vlisaTvis, aucilebelia muzeumis arsebuli da potenciuri

auditoriis Seswavla specialuri kvlevebis meSveobiT. amg-

vari kvleva muzeums awvdis sando informacias mis vizitiore-

bze da exmareba mas: gazardos Tavisi, rogorc sazogadoebrivi

instituciis saqmianobis xarisxi, moaxdinos koncentracia sx-

vadasxva kategoriis vizitiorTa moTxovnebisa da molodinis

dakmayofilebaze, raTa miaRwios maTi interesebis Sesabamis

Sedegebs.

am amocanebis gadawyveta moiTxovs demografiuli da

qceviTi maxasiaTeblebis analizs, muzeumis vizitiorTa Seg-

49

rZnebebis, damokidebulebebisa da motivebis Tvisobri¬vi

meTodebis dabalansebul SeTavsebas35, rac gansakuTrebiT mniS-

vnelovania, radgan muzeumebi bevrwilad arian damokidebulni

swored auditoriis vizitis sixSiriT miRebul Semosavlebze

(muzeumSi Sesasvleli bileTebis garda, vizitiorTaTvis gan-

kuTvnili saganamanaTleblo da sxva specialuri programebi,

sagangebo RonisZiebebi, muzeumis maRazia, kafe da sxv.).

evropeli kolegebis mier sxvadasxva dros Catarebuli kv-

levebis monacemTa mixedviT, irkveva, rom vizitiorebs yvelaze

xSirad muzeumSi vizitisaken ubiZgebs sxva adamianTa (megobre-

bi, kolegebi, ojaxis wevrebi da sxv.) azri da gamoxmaureba. es

ki niSnavs, rom muzeumSi yofniT miRebuli siamovneba SeiZle-

ba iqces muzeumSi damTvaliereblis vizitis sixSiris zrdis

yvelaze qmediT faqtorad, aseve muzeumis megobrebis klubisa

Tu muzeumis xelSewyobis sazogadoebis wevrebad vizitiorTa

gardaqmnis SesaZleblobad.

damTvalierebelTa vizitis sixSiris, demografiuli da

sxva maxasiaTeblebis, aseve cxovrebis wesis Taviseburebebze

monacemTa bazis Sesaqmnelad, rogorc wesi, muzeumSi iyeneben

damTvaliereblebis anketirebas, xolo iseT meTodebs, ro-

goricaa darbazSi damTvaliereblebTan individualuri ga-

saubreba da samizne jgufebis gamokiTxva, iyeneben vizitior-

Ta motivebisa da agreTve, muzeumis monaxulebiT miRebuli

STabeWdilebis gasarkvevad.

saerTaSoriso eqspertTa azriT, auditoriis Seswavlis

yvelaze efeqtur da Sedegian formas warmoadgens yovlismom-

cveli kvleviTi programis SemuSaveba, romelic gaTvlilia

sam-xuT weliwadze da iTvaliswinebs garkveul wlebSi raode-

nobrivi, xolo sxva wlebSi – Tvisobrivi kvlevebis Catarebas.

35 lordi b., lordi g., samuzeumo saqmis menejmenti, Tb., 2006, gv. 128.

50

amgvari kvlevis programis warmatebis pirobaa saproeqto

jgufSi muzeumis damTvaliereblebTan momuSave yvela gan-

yofilebis monawileoba – moyolebuli marketingis samsax-

urisa da saganmanaTleblo departamentidan, damTavrebuli

vizitiorTa sainformacio centris TanamSromlebiT. rig

SemTxvevaSi, aseTi kvlevis Casatareblad muzeumi konsultan-

tebs iwvevs muzeums garedan _ kvlevis dagegmvis, organize-

bisa da CatarebisaTvis, SemdgomSi ki miRebuli Sedegebis ana-

lizisa da im rekomendaciebis SesamuSaveblad, rasac SeuZlia

muzeumisa da zemdgomi organos xelmZRvaneloba daarwmunos

auditoriis gafarToebis (an sxva) miznis misaRwevad ama Tu im

zomebis miRebis aucileblobaSi.

saqarTvelos samuzeumo sivrceSi jerjerobiT msgavsi

kvlevis programa ar Catarebula, Tumca ICOM-is saqarTve-

los erovnulma komitetma garkveuli samuSaoebi ganaxorcie-

la am mimarTulebiT (Cvens mier, iv. javaxiSvilis sax. Tbili-

sis saxelmwifo universitetis humanitarul mecnierebaTa

fakultetis xelovnebaTmcodneobis magistraturis kursis

studentTa TanamonawileobiT, SemuSavda kiTxvari, rac Sesa-

Zlebelia qveynis muzeumebma gamoiyenon auditoriis kvlevis

procesSi. ix. danarTi 1).

2.2. gansxvavebul auditoriasTan saeqskursio

muSaobis principebi da meTodebi

saeqskursio procesis Taviseburebebs gansazRvravs sam-

izne auditoriis asaki, profesiuli kuTvnileba da intele-

qtualuri done. saeqskursio praqtikaSi miRebulia muzeumis

auditoriis dayofa Semdeg jgufebad: skolamdeli asakis

bavSvebi, skolis dawyebiTi, saSualo da ufrosi klasebis mos-

51

wavleebi, studentebi, zrdasruli adamianebi, aseve uaRresad

aqtualuria saeskursio programebis momzadeba auditoriis

im nawilisaTvis, romlebic miekuTvnebian SezRuduli Sesa-

Zleblobebis mqone pirebs. ganvixiloT TiToeuli maTgani*: skolamdeli asakis bavSvebi. 3-6 wlis asakSi bavSvs ufar-

Tovdeba da uRrmavdeba samyaros aRqma, mexsiereba da azrovne-

ba atarebs aSkarad gamokveTil xasiaTs, xolo 5-6 wlis asakSi

ukve matulobs vizualuri aqtivoba: “patarebs uyvarT aRqmis

obieqtis daTvaliereba, amCneven sagnis bevr damaxasiaTebel

Tvisebas, svamen uamrav SekiTxvebs mis formasa da ferze, zeda-

pirze, anu mgrZnobelobiT maxasiaTeblebze, rac migvaniSnebs,

rom am asakis bavSvebi fsiqologiurad ukve mzad arian muze-

umSi vizitisa da mis sagamofeno darbazebSi (gansakuTrebiT

xelovnebis profilis muzeumebSi) “muSaobisaTvis”36.

Tanamedrove muzeumebSi skolamdeli asakis bavSvebTan

muSaobis wamyvan formas warmoadgens TamaSi, rac gansazRvravs

muzeumis misias: “Seqmnas sivrce, sadac TamaSi da swavla uka-

vSirdeba erTmaneTs”37. amasTan, muzeumis saganmanaTleblo

departamentis TanamSromlebi mudam iTvaliswineben im gare-

moebas, rom amgvar TamaSebSi eyreba safuZveli bavSvis so-

cializaciis process: igi baZavs ufrosebs da gaiTamaSebs maT

rols. swored rolebis gaTamaSebis am procesSi aqtiurdeba is

mentaluri Tvisebebi, rac aucilebelia mozardSi Semoqmedeb-

iTi fantaziis gaRvivebis, aseve, mimikiT, plastikiTa da xmis

intonaciiT “morgebuli” rolis gaTavisebisa da xasiaTis gad-

mocemisaTvis. aseTi TamaSi xels uwyobs agreTve komunikaci-

* winamdebare TavSi eqskursiis Catarebis principebi ganxilulia xelovnebis pro-filis muzeumebis magaliTze (avtoris SeniSvna).36 Bjorklund, D., Children’s Thinking: Cognitive Development and Individual Differences. Belmont, CA:Wadsworth Publishing. 2000, gv. 19.37 Standards of excellence in early learning: A model for Chicago Children Museum, Chicago Chil-dren’s Museum, Erikson Institute, and Gyroscope Inc. 2005, gv. 5.

52

uri unarebis ganviTarebas da sxva adamianebTan urTierTobis

gamocdilebis SeZenas. aranakleb mniSvnelovani da gasaTval-

iswinebelia is garemoebac, rom skolamdeli asakis bavSvis un-

arebis ganviTarebis specifika mdgomareobs ufro mis kreati-

ulobaSi, vidre xelovnebis, rogorc aseTis aRqmaSi. drois

umetes nawils mozardi uTmobs Zerwvas, xatvas, elementarul

konstruirebas an pazlebis awyobas, rac aviTarebs mis az-

rovnebas, SemoqmedebiT warmosaxvas, mgrZnobelobiT unarebs

da warmoadgens erT-erT yvelaze efeqtur gzas bavSvis mier

garemomcveli samyaros gaTavisebisaTvis.

skolamdeli asakis bavSvis mier samuzeumo eqspoziciaSi

xelovnebis nimuSis aRqma bevrwilad Seesabameba misi sakuTari

SemoqmedebiTi gamocdilebis maxasiaTeblebs: patara asakis

bavSvTa jgufebi gamosaxulebas aRiqvamen “cnobadobis” do-

neze, moswonT realurad xiluli, uCveulo da lamazi formebi,

mkveTri da naTeli ferebi an suraTis konkretuli detalebi

(mag., Citi, lomi da sxv.). saSualo asakis skolamdel bavSvTa

jgufSi ki Cndeba axali SemecnebiTi aspeqti: damoukideblad an

pedagogis daxmarebiT, mozards ukve SeuZlia gamoyos is arse-

biTi niSnebi, rac misTvis nacnobs xdis sagans da axerxebs gad-

mosces ama Tu im personaJis emociuri ganwyobileba (Rimili,

an gabrazeba Tu mwuxarebis gamoxatva). xolo ufrosi asakis

skolamdel bavSvTa jgufs (5-6 weli) axasiaTebs aqtiuri rea-

gireba feradovani gadawyvetisadmi, aseve, movlenebisa da ga-

mosaxulebaTa emociuri gancda, uviTardeba Tanagancdisa da

TanagrZnobis unarebi, rac emyareba mis (Tumc mcire) cxovre-

biseul gamocdilebas. amitomac gamofenaze am asakis bavSvs

ukve ainteresebs garkveuli siuJetisa da qmedebaTa amsaxveli

nawarmoebebi, rac mas aZlevs personaJTa qmedebis Sefasebi-

sa da daxasiaTebis SesaZleblobas (“cudi”, “kargi”, “keTili”,

“boroti”, “mamaci” da a. S.).

53

swored samyaros aRqmis zemoT CamoTvlili Taviseburebe-

bi gansazRvravs skolamdeli asakis bavSvebTan muzeumSi saeq-

skursio muSaobis Semdeg principebs:

1. skolamdeli asakis bavSvebisaTvis muzeumSi vizitis ra-

odenoba ar unda aRematebodes weliwadSi 3-4 eqskursias 40-45

wuTis xangrZlivobiT da ZiriTadad unda atarebdes TamaSis an

xatvis (SemoqmedebiTi procesis) formas, radgan es asakobrivi

jgufi swored am saxiT Seicnobs samyaros.

2. imisaTvis, rom samuzeumo saganma realurad moaxdi-

nos bavSvis warmosaxvis aqtivizacia da gaamdidros misi ga-

mocdileba, aucilebelia, sagamofeno sivrce pasuxobdes mis

fsiqologiur Taviseburebebs. yuradRebis gafantva, daRla da

arasasurveli garemo (xmauri darbazSi, vizitiorTa moZraoba

da saubari, paralelurad sxva jgufTan eqskursiis Catareba

da sxv.) sagrZnoblad amcirebs eqskursiiT mowodebuli masa-

lis aTvisebis efeqturobas. amitom sasurvelia, skolamdeli

asakis bavSvebisaTvis eqskursia Catardes muzeumis darbazebSi

vizitiorTa mcire raodenobis Tavmoyris saaTebsa da pirobeb-

Si.

3. didi mniSvneloba eniWeba eqskursiis Tematikas da

specifikas. igi unda Seesabamebodes bavSvis interesebs, aseve

eqskursiiT miwodebuli masalis aRqmis miseul SesaZleblobebs.

es SeiZleba iyos Temebi, romlebic, magaliTad, xelovnebis

muzeumSi dakavSirebulia xelovnebaSi bunebis asaxvasTan

(peizaJi), adamianis grZnobebTan da xasiaTTan (portreti),

garesamyaros movlenebTan (patarisaTvis misaReb doneze),

sagnobrivi samyaros silamazesa da mravalferovnebaze

(naturmorti). skolamdeli asakis bavSvebisaTvis eqskursia

unda gamoirCeodes rogorc siuJeturi, aseve mxatvruli

mravalferovnebiT, agebuli unda iyos kontrastulobisa

(sxvadasxva Janri, stilebi, individualuri mxatvruli manera

54

da sxva) da Sedarebis meTodebze, rac aadvilebs aRqmas da

amcirebs bavSvTa daRlilobis xarisxs.

4. skolamdeli asakis bavSvebTan saeqskursio muSaobis

meTodika unda iyos ganmaviTarebeli, anu, orientirebuli

unda iyos ara imdenad xelovnebaze informaciis dagrovebis

(Tumca ar gamoiricxeba maTi gonebisaTvis misaRebi aucilebe-

li informaciis miwodebac), ramdenadac bavSvis warmosaxvis,

mgrZnobelobiTi SesaZleblobebisa da emociuri mxaris ganvi-

Tarebaze. meTodikis ganmaviTarebeli xasiaTi uzrunvelyofi-

li iqneba mxolod gansazRvruli principebis dacvisa da konk-

retuli meToduri xerxebis gamoyenebis pirobebSi.

5. skolamdeli asakis bavSvebTan muSaobis erT-erT mniS-

vnelovan meTodur princips warmoadgens swavlebis araver-

baluri da TamaSis meTodebis gamoyeneba: damoukidebeli

naxatebi da SemoqmedebiTi davalebebi, sxvadasxva saxis didaq-

tikuri TamaSebi, ganmaviTarebeli savarjiSoebi da a. S. eqskur-

siis procesSi mniSvnelovania agreTve sicxadisa da dialogis

principebis SenarCuneba, swrafva TiToeuli bavSvis individ-

ualuri aqtivobis gamovlenisaken, da amave dros, komunikaci-

uri Cvevebis gamomuSavebisa da STabeWdilebebis erToblivi

ganxilvisaken (koleqtiuri muSaobis Cvevebi).

rogorc wesi, sxvadasxva profilis muzeumebi sabavSvo

baRebsa da skolamdeli aRzrdis centrebTan (aseve skolebTan

– skolis moswavleebisaTvis) urTierTqmedebiT amuSaveben

bavSvebTan saeqskursio muSaobis specifikas da garda amisa,

organizebas uweven aRmzrdelTa (pedagogTa) kvalifikaciis

amaRlebas skolamdeli asakis bavSvebis muzeumSi vizitisaTvis

mosamzadeblad (analogiurad, aucilebelia mWidro komunik-

aciis damyareba qveynis ganaTlebisa da mecnierebis saminis-

trosTan _ skolis moswavleTa muzeumSi swavlebis procesis

daregulirebisa da saTanado programebis mosamzadeblad).

55

skolis dawyebiTi klasis moswavleebi. es asakobrivi pe-

riodi xasiaTdeba muzeumSi regularuli vizitiT da samuzeumo

swavlebis procesSi CarTulobiT. muzeumi moswavleebs sTava-

zobs eqskursiebis cikls, romlebic efuZneba ganmaviTarebeli

da saganmanaTleblo xasiaTis konkretul pedagogiur miznebsa

da amocanebs. maTi Sinaarsi da meTodika ganpirobebulia moce-

muli asakis fsiqologiuri TaviseburebebiT.

am asakis moswavleTa codnis formireba da pirovnuli gan-

viTareba mimdinareobs Semdegi ori procesis Sesabamisad:

1. uSualo aRqma;

2. ama Tu im sagnisa da movlenaTa sityvieri aRweris aTviseba.

cxadia, skolaSi swavlis procesSi miRebuli codnis wy-

alobiT dawyebiTi klasis moswavleebisaTvis SemecnebiTis

procesi xdeba ufro Rrma da gaazrebuli – mozardebi Tan-

daTan ecnobian sxvadasxva movlenaTa mizezebsa da kanonzom-

ierebebs. aqedan gamomdinare, dawyebiTi klasis moswavleTa

swavleba unda efuZnebodes ara mxolod mozardis mexsierebas,

aramed miRebuli informaciis gaazrebas da dasmul kiTxvebze

pasuxis damoukidebel Ziebas.

amasTan, gasaTvaliswinebelia is garemoeba, rom dawyebiTi

klasis moswavleebi jer kidev bevrwilad inarCuneben skolam-

deli asakidan gamoyolil fsiqologiur Tvisebebs _ isini ga-

moirCevian aRqmis simZafriT da cnobismoyvareobiT, mkveTrad

gamoxatuli emociurobiT reagireben garemomcveli samyaros

movlenebze, avlenen fantaziorobisaken midrekilebas, Tx-

zaven zRaprebs, fantastikur moTxrobebs da qmnian naxatebs,

romlebSic gasaqans aZleven sakuTar fantazias. vinaidan am

asakis bavSvebis yuradReba erTgvarad uneblie xasiaTisaa,

aucilebelia swavlis procesSi muzeumis pedagogma-gidma maT

ganuviTaros yuradRebis koncentraciis unari, magram ima-

vdroulad, unda SeinarCunos eqskursiis Sinaarsisa da form-

56

is mimzidveloba, vinaidan swored interesi warmoadgens yur-

adRebis koncentrirebis mTavar motivs. aRqmis asakobrivi

specifikis codna pedagog-gids daexmareba swavlebis swori

meTodikis SerCevaSi. cnobilia, rom 6-8 wlis bavSvs izidavs,

magaliTad, ferwerul tiloze asaxuli siuJeti, romelSic

gmirebTan erTad “saxldeba”, aqtiurad “erTveba” konkretuli

movlenis peripetiebSi da cdilobs sakuTari TvalTaxedvidan

Seafasos igi, rac xSirad gamoixateba personaJTa dadebiT da

uaryofiT gmirebad dayofaSi. garda amisa, am asakis mozards

uCndeba unari, aRiqvas da ganicados ara mxolod siuJeti, ar-

amed gamosaxuli movlenis Sida atmosfero, bunebis suraTi

peizaJSi an ganwyoba portretSi, razec mas SeuZlia ukve imsje-

los da sakuTari azri sityvierad gadmosces.

8-9 wlis bavSvebi ukve iTviseben xelovnebis terminologi-

is garkveul minimums, uCndebaT masalis elementaruli gaan-

alizebis unari, rac iZleva am asakis bavSvebTan dagegmili

eqskursiis Tematikis gafarToebis, didaqtikuri TamaSebis,

ganmaviTarebeli savarjiSoebisa da SemoqmedebiTi amocanebis

gamoyenebis SesaZleblobas. amasTan, im faqtis gaTvalis-

winebiT, rom am asakis mozardebSi samyaros aRqma ufro gaaz-

rebulia, aucilebelia eqskursiis procesSi gidma-pedagogma

yuradReba dauTmos kulturis msoflio miRwevebis aTvisebas

romelime samuzeumo eqsponatze dayrdnobiT. am tipis eqskur-

siis zogad miznad SeiZleba CaiTvalos samuzeumo kultur-

is formireba, anu, interesis gaRviveba samuzeumo faseulo-

bisadmi, muzeumSi vizitis Sinagani moTxovnilebis formireba,

samuzeumo eqsponatisadmi (rogorc materialur-sulieri

kulturis nawilisadmi) faqizi damokidebulebis Cvevebis

gamomuSaveba. am amocanebis realizeba SeiZleba gidma-peda-

gogma moaxdinos TemebSi: “pirveli Sexvedra muzeumTan”, “ras

mogviTxroben sagnebi” da sxva*.

57

skolis saSualo klasebis moswavleTa asakobrivi jgu-

fi (10-15 weli) xasiaTdeba rogorc gardamavali periodi

bavSvobidan zrdasrulobamde, roca mimdinareobs fsiqikis

gardaqmna da icvleba adamianebTan urTierTmimarTebis adrin-

deli formebi. skolaSi swavlebis procesSi maTi azrovneba

ukve iZens analitikur-sinTezur xasiaTs, viTardeba aqtiuri

da damoukidebeli azrovnebis, msjelobis, SedarebiTi da Rrma

ganzogadebisa da daskvnebis gamotanis unarebi38.

10-12 wlis asakSi dgeba e. w. “bunebrivi krizisi” xatviT

TviTgamoxatvis procesSi: bevri mozardi Tavs anebebs xatvas

da misi interesi inacvlebs mxatvruli aRqmisaken, vinaidan igi

acnobierebs ostatobis mniSvnelobas da profesiuli swav-

lebis rols, Sesabamisad, igi ukve mzadaa xelovnebis, misi mx-

atvrul-gamomsaxvelobiTi enisa da istoriuli ganviTarebis

etapebis SeswavlisaTvis. amitom, aucilebelia, gidma-peda-

gogma saeqskursiio programaSi CarTos Tematuri da istori-

uli ciklebi, rac gaafarToebs moswavleTa codnas konkretul

sfroSi. aqve gasaTvaliswinebelia is garemoeba, rom am asakSi

gazrdilia mozardis TviTSegneba, mas uCndeba mowifulobis

SegrZneba da axasiaTebs im “sakuTari gmiris” Ziebis survili,

vinc misTvis SeiZleba iqces “misabaZ magaliTad”. magaliTad,

romelime cnobili sazogado moRvawe, pop-musikis warmomad-

geneli an Tanatoli misive garemocvidan, da sulac romelime,

* xelovnebis profilis muzeumSi skolis dawyebiTi klasis moswavleebTan gi-di-pedagogis muSaoba miznad isaxavs mozardSi iseT TvisebaTa ganviTarebas, ro-goricaa dakvirvebis, elementarul sagnobriv formaSi sakuTari STabeWdilebis gaanalizebisa da ganzogadebis, aseve nanaxis SemoqmedebiTad gaazrebis unarebi. yovelive es didwilad gansazRvravs muzeumis eqspoziciaSi saxviTi xelovnebis nimuSis uSualo aRqmis Taviseburebebs: mozardTa mier nawarmoebis yuradRebiT, guldasmiT daTvalierebis aucilebloba da masze sakuTari STabeWdilebis ga-moTqmis survilis GaRZvra, aseve, vizualuri kulturis safuZvlebis formirebis mizniT, maTi yuradRebis mudmivad warmarTva mxatvruli formis elementebis (feri, faqtura, masala, kompozicia) ganxilvisaken.38 Bjorklund, D., Children’s Thinking: Cognitive Development and Individual Differences. Belmont, CA:Wadsworth Publishing. 2000, gv. 52.

58

misTvis sayvareli xelovani Tu cnobili mecnieri. amitom, ama

Tu im muzeumis profilidan gamomdinare, saeqskursio muSao-

bis meTodikaSi didaqtikur TamaSebTan da savarjiSoebTan er-

Tad gamoyenebuli unda iqnes dialogi, saubrebi da diskusiebi

mozardebisaTvis saintereso sxvadasxva Temebze, rac, bune-

brivia, unda pasuxobdes am asakobrivi jgufis fsiqologiur

Taviseburebebs da Sinagan moTxovnilebebs. saeqskursio praq-

tikis amgvari forma uTuod misaRebi iqneba ufrosklasel-

TaTvisac.

skolis ufrosi klasebis moswavleTa asakobrivi jgufi

(14-dan 18 wlamde) xasiaTdeba cxovrebiseuli azrisa da miznis

Ziebis, profesiuli TviTgamorkvevis, samyaroseuli movlen-

ebis filosofiuri sakiTxebisadmi interesiT, maT Soris, mxat-

vruli Semoqmedebisa da zogadad, kulturis problemebiT. am

asakis moswavleebi ukeT acnobiereben xelovnebis profesiul

sakiTxebs, rac afarToebs eqskursiis Temas da sZens mas isto-

riul elfers da (magaliTad, xelovnebis profilis muzeumSi)

moicavs sxva SesaZlo Temebsac:

• kompozicia nawarmoebSi;

• feriTi gadawyvetis sakiTxebi ferweraSi;

• erovnulobis problema XIX saukunis miwurulisa da XX

saukunis dasawyisis qarTul kulturaSi;

• Sinaarsisa da mxatvruli formis urTierTmimarTebis sakiTx-

ebi XX saukunis 80-iani wlebis qarTul saxviT xelovnebaSi.

xazgasasmelia, rom am asakis moswavleebTan saeqskursio

swavlebis Catarebas safuZvlad unda daedos aqcentireba

vizualuri dakvirvebis gamomuSavebaze, anu, diferencirebuli

xedvis ganviTarebaze, rac warmoadgens dominants vizualuri

kulturis formirebisaTvis da pirvel rigSi, moicavs analiti-

kuri unarebis ganviTarebas, amdidrebs da aviTarebs erudicias.

studenturi asakis (17-23 weli) auditoriaSi, romelic

59

ukve iTvleba zrdasrulad rogorc biologiur, aseve social-

ur aspeqtSi, raRac doziT jer kidev SeimCneva skolaSi swavlis

periodisaTvis saxasiaTo Taviseburebebi. araTanabari fiziku-

ri Tu socialuri ganviTarebisa da sakuTar kriteriumebSi

erTgvari gaurkvevlobis gamo, am asakis pirovnebis formireba

rTulad mimdinareobs; vinaidan, socialuri jgufi, romel-

sac aerTianebs kolejSi an universitetSi swavlis procesi da

faseulobaTa sistema, skolaSi swavlis etapidan gadadis gan-

viTarebis sul sxva, profesiuli moRvaweobis ganmsazRvrel

etapze.

garesamyaros movlenebSi CaRrmavebisa da garkvevisaTvis,

studentebi xSirad yofis bevr sakiTxze pasuxs eZeben xelovne-

baSi (zogadad kulturis sferoSi), cdiloben misi meSveobiT

Seimecnon realoba. am SemTxvevaSi gansakuTrebul mniSvnelo-

bas iZens muzeumi, misi sagamofeno da kulturul-saganmanaT-

leblo saqmianoba, romelic afarTovebs studentis Tval-

sawiers, amdidrebs mis codnas da esTetikur warmodgenebs.

sagamofeno proeqtebisa da saeqskursio saqmianobis dagegmvi-

sas, aucilebelia, muzeumis xelmZRvanelobam gaiTvaliswinos,

rom studenturi auditoria orientirebulia ufro Tematuri

tipis eqskursiaze, romelic xelovnebis sakiTxebs an istori-

ul movlenas ganixilavs farTo istoriul-kulturul kon-

teqstSi, rac pasuxobs studentTa interess miRebuli codnis

sistematizaciisadmi.

studenturi auditoriisaTvis eqskursiis momzadebis

procesSi, jgufis inteleqtis donisa da msoflmxedvelobis

gaTvaliswinebiT, aucilebelia, Seiqmnas SemoqmedebiTi muSao-

bis atmosfero, rac iTxovs inteleqtualuri da emociuri

Zalebis erTobliv mobilizebas. amasTan, aucilebelia stu-

dentis muzeumSi vizitisa da eqskursiis Catarebis procesi

zustad Seesabamebodes mis asakobriv specifikas. xazgasmiT

60

unda aRiniSnos, rom turi studentebs unda aZlevs saSualebas:

• daamyaros uSualo kontaqti avTentur samuzeumo

eqsponatTan;

• CaerTos sxvadasxva tipis aqtivobebsa da eqspoziciis

interpretaciis programebSi;

• daeuflos mxatvruli nawarmoebis analizis meTodebs

konkretuli samuzeumo nivTis magaliTze;

• gaigos da Caswvdes saxviTi xelovnebis nawarmoebis

mxatvrul-saxeobriv sistemas.

zrdasruli vizitiorebi. mravalricxovani kvlevis mo-

nacemTa mixedviT, cnobilia, rom muzeumebSi dadis zrdas-

ruli mosaxleobis 27-dan 35%-mde. rogorc zemoT aRiniS-

na, vizitis sixSire arsebiTad gansxvavebulia: moyolebuli

calkeuli SemTxvevidan, damTavrebuli weliwadSi 10 an meti

vizitiT (savaraudod, mudmiv vizitiorebs Soris arian samuze-

umo organizaciebis wevrebi da muzeumis megobrebi). muzeumis

tipiur zrdasrul damTvalierebels miRebuli aqvs umaRlesi

ganaTleba da misi Semosavali saSualoze metia (ganaTleba gac-

ilebiT mniSvnelovani faqtoria, vidre Semosavali), muzeumSi

siarulis sixSire qalebSi metia, vidre mamakacebSi39. viziti-

oris asakobrivi diapazoni damokidebulia muzeumis tipze:

magaliTad, samecniero da sabavSvo muzeumebi gansakuTre-

biT mimzidvelia axalgazrda ojaxebisaTvis, xolo samxat-

vro galereebi – axalgazrdebisa da 45 wels gadacilebuli

adamianebisaTvis. 60 wels gadacilebuli adamianebi ufro iS-

viaTad dadian muzeumSi magram, rogorc Cans, es mdgomareoba

uTuod Seicvleba, vinaidan Tanamedrove muzeumebi cdiloben

ukeT moergon xandazmuli adamianebis, aseve SezRuduli Sesa-

Zleblobebis mqone pirTa moTxovnebsa da saWiroebebs.

39 lordi b., lordi g., samuzeumo saqmis menejmenti, Tb., 2006, gv. 128

61

40 Гнедовский М., Современные тенденции развития музейной коммуникации. // Музееведение. Проблемы культурной коммуникации в музейной деятельности. Сб. научн. тр. НИИК. М., 1989. С. 2141 Museums (memory + creativity) = social change, http://network.icom.museum/international-museum-day-2013/

dRes bevri muzeumi did yuradRebas uTmobs saeqskur-

sio da saganmanaTleblo programebis momzadebas zrdasruli

asakis im vizitiorTaTvis, romelTa devizia: “swavla mTeli si-

cocxlis manZilze” (long-life education). miuxedavad imisa, rom ama

Tu im tipis eqskursiis Catarebisas gidi ZiriTadad eyrdnoba

muzeumis profils, eqspoziciis Tematikas, xasiaTs da koncef-

cias, igi mudam iTvaliswinebs vizitiorTa gazrdil interess

axali gamocdilebis SeZenisa da sakuTari codnis ganaxlebi-

sadmi40.

Tanamedrove muzeumi uzrunvelyofs codnis miwodebis

srul xelmisawvdomobas, qmnis kulturul mniSvnelobaTa ax-

leburad Semecnebisa da samuzeumo sivrcis imgvar mimzid-

vel adgilad gardaqmnis SesaZleblobas sadac eqsponati da

eqspoziciis TiToeuli komponenti ara mxolod hyveba mraval-

ferovan ”istoriebs”, aramed Seicavs originalur konteqsts

kulturaTaSorisi dialogisaTvis41. am SemTxvevaSi eqspozici-

is daTvaliereba ar warmoadgens TviTmizans, aramed muzeumi

aRiqmeba rogorc:

• araformaluri saganmanaTleblo sivrce, sadac inicia-

tivebi xorcieldeba valdebulebaTa gareSe, rac qmnis codnis

miRebis xelmisawvdomobisa da ganaxlebis amouwurav Sesa-

Zleblobebs;

• socialuri sivrce _ muzeumi mniSvnelovan rols as-

rulebs lokaluri teritoriis identurobasa da dinamizm-

Si, aqtiuri wvlili Seaqvs misi warsulis popularizaciasa da

samomavlo ganviTarebaSi;

• TaobaTaSorisi kavSiris sivrce _ muzeumi inarCunebs

62

intensiur kavSirs sazogadoebasTan, mis istoriasa da kultu-

rasTan, qmnis SesaZleblobebs Taobebs Soris dialogis warm-

arTvisaTvis.

aRniSnulidan gamomdinare, zrdasruli asakis vizitior-

TaTvis gankuTvnili samuzeumo eqskursiebi mraval aspeqts

moicavs da sakmaod didi mravalferovnebiT xasiaTdeba. maT

Soris yvelaze popularulia vizitiorTa gamocdilebis gam-

didreba samuzeumo koleqciis interpretaciiT _ istori-

ul-kulturuli gamocdilebis imgvarad gaziarebiT, rac

xels Seuwyobs ara mxolod esTetikur tkbobas da codnis gam-

didrebas, aramed qmnis SesaZleblobas, sagrZnoblad gaizard-

os muzeumis auditoria da Sesabamisad, mis saqmianobaSi farTo

sazogadoebis CarTulobac.

SezRuduli SesaZleblobebis mqone (SSMm) pirebTan

muSaobis formebi. Tanamedrove muzeologiaSi aqtiuri di-

skusiebi mimdinareobs am kategoriis vizitiorebTan muSaobisa

da momsaxurebis sakiTxebze, rasac eZRvneba araerTi konfer-

encia da seminari, mimdinareobs gamocdilebis gacvla, mzadde-

ba da igegmeba sxvadasxva saxis specialuri programebi.

SSMm pirebTan muSaobis erT-erT pirvel formas warmoadgen-

da art-Terapia (didi britaneTisa da aSS muzeumebis praqtika),

xolo XX saukunis miwurulidan gaCnda am tipis rTul audito-

riasTan muSaobis sxva praqtikac (mag., luvris proeqti “muze-

umi wesebis gareSe”, romelic Seiqmna specialurad mxedvelo-

badaqveiTebuli adamianebisaTvis da 1995 wlidan xorcieldeba

skulpturebis galereaSi/The Louvre Tactile Gallery). aSS muzeumeb-

Si amgvar programebs axorcieleben muzeumis TanamSromlebi

da sagangebod momzadebuli volontiorebi (niu-iorkSi, met-

ropolitenis muzeumSi Seqmnilia specialuri biblioTeka da

arasaeqspozicio nivTebis fondi usinaTloebisaTvis, xolo MOMA-s da smiTsonis institutis eqspoziciebSi analogiuri

63

problemis mqone vizitiors ukve SeuZlia SexebiTac, special-

uri xelTaTmanis gamoyenebiT, “Seiswavlos” qandakeba. 2004

wels venis sabunebismetyvelo muzeumSi (avstria) pirvelad

moewyo eqskursia usinaTloebisaTvis da 50-ze met vizitiors

mieca SesaZlebloba, taqtiluri (xelSesaxebi) masalis meSveo-

biT SeegrZno qviSaqvis stalagmitebis formebi, “damtkbariyo”

dinozavrebisa da spiloebis gaqvavebuli naSTebiT.

SSm pirebTan saeqskursio muSaobis procesSi ukve tradi-

ciulad damkvidrebuli formebis (taqtiluri masala: re-

liefuri suraTebi, qandakebebi, iaraRi da sxva teqnikuri sa-

Sualebebi: audiogidebi eqskursiebis mosasmenad da sivrceSi

orientirebisaTvis da sxv.) garda, ukanasknel wlebSi am mimar-

TulebiT warmatebiT gamoiyeneba kompiuteruli programebis

meSveobiT damzadebuli samganzomilebiani reproduqciebi,

romlebic usinaTlo vizitiors SesaZleblobas aZlevs uSu-

alod, SexebiT gaecnos cnobil ostatTa Sedevrebs (prados

muzeumis eqspozicia brma vizitiorebisaTvis, madridi, 2015,

van gogis muzeumi, amsterdami, 2014 da sxv.). kompiuteruli

teqnologiebis ganviTarebam SesaZlebeli gaxada turebis

Catareba logins mijaWvuli adamianebisaTvisac ki, romlebsac

SeuZliaT personaluri gidis meSveobiT gaecnon muzeumebis

prados muzeumis eqspozicia Touching the Prado usinaTlo vizitiorebisaTvis, Tebervali, 2015

64

eqspoziciebsa da koleqciebs.

dRes bevri muzeumi araa mzad SSm pirTa momsaxurebisaT-

vis (maT Soris saqarTvelos muzeumebic, Tu ar CavTvliT ukve

savaldebulod qceul pandusebis mowyobas gadaadgilebis

unars moklebuli vizitiorebisaTvis), es exeba ara mxolod

usinaTlo/mxedvelobadaqveiTebul vizitiorebs, aramed dau-

nis sindromis, smenadaqveiTebul Tu sxva SezRuduli unarebi-

sa da SesaZleblobebis mqone pirebs. maSin, roca msoflios bevr

muzeumSi (da maT Soris, postsabWoTa sivrceSic) tradiciul

da adaptirebul eqskursiebTan erTad, karga xania, gamoiyeneba

am kategoriis auditoriasTan muSaobis Tanamedrove formebi:

• audio-eqskursiebi;

• interaqtiuli TamaSobebi;

• samuzeumo TamaSebi mozardebisaTvis;

• eqsponatebis Cveneba qmedebebSi;

• eqskursiebi musikaluri, TamaSisa Tu zRapruli Terapiis

elementebiT da sxv.

rogorc sxvadasxva saerTaSoriso forumebze araerTxel

aRniSnula, muzeums SeuZlia gansakuTrebuli wvlili Seit-

anos usinaTlo, smenadaqveiTebul da sxva SezRuduli Ses-

aZleblobebis mqone pirTa reabilitaciisa da socialuri

adaptaciis procesSi, rac sagrZnoblad cvlis sazogadoebis

damokidebulebas am kategoriis adamianebisadmi. Sesabamisad,

“samuzeumo ganaTlebis procesSi sxvadasxva tipis auditori-

is CarTviT, muzeumi TavisTavze iRebs sazogadoebis cnobi-

erebasa da cxovrebaSi pozitiur cvlilebaTa katalizatoris

funqcias”42.

42 Weil S., Making Museums Matter /S.Weil. – Washington DC and London: Smithsonian Institution Press, 2002, gv. 55.

65

2.3. vizitiorTa momsaxurebis formebi da eqskursiis

dagegmva

Tanamedrove muzeums sakmaod didi Zalisxmeva sWirdeba

sakuTari misiisa da funqciebis realurad ganxorcielebi-

saTvis, rac, upirveles yovlisa, mimarTulia vizitiorTa gaz-

rdili moTxovnebisa dakmayofilebisa (xarisxobrivad da Si-

naarsobrivad mimzidveli da mravalferovani eqspoziciebi,

saganmanaTleblo programebi, kulturuli aqciebi, sxva so-

cialuri aqtivobebi) da momsaxurebis (avtosadgomi, vizitior-

Ta miRebisa da pirveladi momsaxurebis sivrce: holi, gar-

derobi, salaro, sainformacio centrebi, gidis momsaxureba,

muzeumis maRazia, kafe, sapirfareSoebi, resursebi SSm pirTaT-

vis da sxv.) saTanado pirobebis Seqmnisaken.

vizitiorTaTvis komfortuli da keTilganwyobili gare-

mos Seqmnaze zrunva ganapirobebs auditoriis STabeWdilebaTa

xarisxs da did rols asrulebs muzeumis Sesaxeb sazogadoe-

brivi azris formirebaSi; aseve, avlens muzeumis damokidebule-

bas auditoriisadmi, visac, samuzeumo koleqciebis gacnobasa

da codnis gamdidrebasTan erTad, aRelvebs Tavisufali drois

gatarebis sakiTxic. es garemoeba gansakuTrebiT sacnauria

ukanasknel wlebSi, mas Semdeg, rac muzeums gauCnda „kulturu-

li memkvidreobis industriisa“ da Tavisufali drois gatarebis

biznesTan konkurenciis problema. mis dinamikur moTxovnaTa

sapasuxod, muzeumis mTeli personali da pirvel rigSi, mar-

ketingis samsaxuri yuradRebas amaxvilebs da mudmivad zrunavs

potenciuri bazrebis gansazRvraze da muzeumSi maT mozid-

vaze, auditoriis (momxmareblis) momsaxurebisa da produqciis

xarisxis gaumjobesebaze, aqedan gamomdinare, vizitiorTa ra-

odenobisa da Semosavlebis gazrdaze.

cxadia, auditoriis gazrdili moTxovnebis dakmayo-

filebisaTvis muzeumis mudmivi zrunva ar niSnavs, rom ar-

66

sebobs safrTxe, misi mTavari miznis _ kulturuli mem-

kvidreobis dacvisa da warmoCenis ukana planze gadawevis

TvalsazrisiT. piriqiT, Tanamedrove muzeumis mizania, daa-

balansos koleqciebisa da sazogadoebis rolebi, risTvisac

SeimuSavebs mravalferovan programebs vizitiorTa STabe-

Wdilebebis gasamdidreblad, maTi raodenobisa da katego-

riebis gazrdisaTvis; cdilobs, institucia gardaqmnas ufro

xelmisawvdom sivrced rogorc koleqciebis interpretaciis,

aseve Tavisufali drois gatarebisa da kulturuli turizmis

xelSewyobisaTvis.

saerTaSoriso samuzeumo TanamegobrobaSi gasuli sauku-

nis 70-ian wlebamde turizmis ganviTareba ar miiCneoda muze-

umebis saqmianobis tradiciul mimarTulebad, miuxedavad

imisa, rom muzeumebis monaxuleba yovelTvis warmoadgenda

turistuli marSrutebis erT-erT yvelaze mniSvnelovan naw-

ils. samuzeumo turizmi muzeumis Sida mobilizaciisa da

garesamyarosTan adaptaciis saSualebad iqca sabazro ekono-

mikis pirobebSi. bunebrivia, muzeumi ver gardaiqmneba Tavise-

bur “turistul firmad”, magram mas udavod mouwevs angariSi

gauwios mis sivrceSi kulturuli turizmis ganviTarebiT gan-

pirobebul moTxovnebs.

muzeumSi Seqmnili atmosfero TavisTavad warmoadgens

mis mier SemoTavazebuli turistuli produqtis nawils, is-

eve, rogorc samuzeumo sivrcis dizaini da xarisxi: mudmivi da

droebiTi gamofenebi, saeqspozicio da arasaeqspozicio dar-

bazebi; Senobebi, teritoria, reklamebi, nabeWdi produqcia,

anu, yovelive is, rac muzeumSia an masTan asocirdeba. SeiZleba

iTqvas, garkveulwilad muzeumi “hyidis” Tavis sivrces, ro-

melic flobs unikalur Tvisebas, mianiWos sagnebs azrobrivi

datvirTva da faseuli mniSvnelobebi.

muzeumi vizitiorebs sTavazobs:

• eqspozicias da gamofenebs;

• eqskursiebs da leqciebs;

67

• specialur programebs;

• momsaxurebas, romlis asortimenti damokidebulia muze-

umis koleqtivisa da infrastruqturis SesaZleblobebze;

• saavtoro uflebas muzeumis koleqciaSi Semavali nivTebis

reproducirebaze;

• muzeumis samarko niSniT damSvenebul xarisxian da “araSe-

mTxveviT” suvenirul nawarms an misi zusti reproducirebis

damadasturebel sertifikats;

• wignebs, katalogebs, bukletebs da sxva poligrafiul pro-

duqcias, videofilmebs, slaidebs, CD-ROM-ebs da Tanamedrove

sainformacio teqnologiebiT Seqmnil sxva produqcias.

ase rom, muzeums SeuZlia vizitiors SesTavazos rogorc

materialuri, aseve aramaterialuri produqtis didi arCev-

ani, rac TavisTavad warmoadgens kulturuli turizmis sagans.

eqspoziciebTan dakavSirebuli swavleba, kvleva, seminarebi, eq-

skursiebi gidis TanxlebiT, leqciebi da sxva interaqtiuli pro-

gramebi exmareba muzeums, dagegmos da ganaxorcielos is RonisZie-

bebi, romlebic miznad isaxavs sazogadoebis wevrTa ganaTlebas

da garTobas ara pasiurad an informaciis mudmivi da stabiluri

miRebis gziT, aramed SemoqmedebiT midgomaze dayrdnobiT.

vizitiorTa momsaxurebis menejmentis dagegmvisas muzeum-

ma unda gaiTvaliswinos, rom arsebobs momsaxurebis ramdenime

komponenti da sakiTxi, romelTa gadaWris gareSe SeuZlebelia

vizitioris daintereseba, misi keTilganwyobis mopoveba da

muzeumSi xelmeored vizitis survilis aRZvra:

• gadaadgileba muzeumis mosanaxuleblad (bevri muzeumi

mdebareobs qalaqisa Tu soflis sxvadasxva adgilas). Sesabam-

isad, muzeumis xelmisawvdomobasTan, zust marSrutsa da sa-

transporto saSualebebTan (metro, mikroavtobusi, matare-

beli da sxv.) dakavSirebuli informacia unda ganTavsdes

muzeumis veb-gverdze an socialur qselSi.

• avtosadgomi _ Tu avtosadgomi pataraa an ar arsebobs,

muzeumis teritoriaze arsebul dafebze unda ganTavsdes sa-

68

Tanado niSnebi, romlebic aRniSnavs axlomaxlo mdebare sxva

avtosadgomebis adgilmdebareobas.

• vizitiorTa miReba da yuradRebis gamovlena maT mimarT

_ muzeumSi SesvlisTanave vizitiori unda xvdebodes keTil-

ganwyobil da komfortul garemoSi, sadac iRebs amomwurav

informacias ara mxolod momsaxurebis sxvadasxva saSualebeb-

ze (garderobi, salaro, sainformacio centrebi, gidis momsax-

ureba, multimediuri saSualebebis gamoyenebis SesaZlebloba,

muzeumis maRazia, kafe, sapirfareSoebi, pandusebi da sxva re-

sursebi SSm pirTaTvis da sxv.), aramed sagamofeno darbazebis,

mudmivi da droebiTi eqspoziciebis ganTavsebis, saganmanaT-

leblo sivrceebisa Tu muzeumis sxva resursebis Sesaxeb.

am da sxva sakiTxebis gaTvaliswineba aucilebelia, raTa

vizitiorisaTvis muzeumi iqces adgilad, sadac mas gansa-

kuTrebul serviss sTavazoben, uqmnian im atmosferos, rac

vizitiorTa jgufebis moTxovnebis erT-erTi kvlevis Sedegad

“vizitiorTa uflebebis” saxiT Camoyalibda da bevr sayur-

adRebo informacias Seicavs gansjisa da gaanalizebisaTvis

(ix. danarTi 2, gv. 175).

ar arsebobs erTi romelime, mkafiod gansazRvruli for-

mula, rac muzeumebma SeiZleba gamoiyenon maTi sivrcis monax-

ulebiT vizitiorTa mier miRebul STabeWdilebaTa formire-

bisaTvis. saamisod, sxvadasxva muzeumi gansxvavebul gzebs

irCevs. Tumca, Tu sakiTxs ganvixilavT momxmareblis pozici-

idan, upriani iqneboda muzeumis xelmZRvanelobam institucia

aRiqvas momsaxurebis im resursebisa da STabeWdilebaTa er-

Tobliobad, rac faseuli iqneba maTi vizitiorebisTvis, anu

adgilad, sadac stumrebs nebismier dros maTTvis misaReb ser-

vissa da sasurvel atmosferos sTavazoben.

am TvalsazrisiT udavod gansakuTrebuli roli ekisreba

muzeumis saqmianobis erT-erT mTavar mimarTulebas _ saeq-

skursio programebis dagegmvas da ganxorcielebas vizitior-

Ta sxvadasxva jgufebisaTvis, rac gansakuTrebul mniSvnelo-

69

bas iZens sazogadoebasTan da zogadad, kulturaTaSorisi

komunikaciis procesSi.

rogorc wesi, eqskursia emyareba vizualur Cvenebas da Tx-

robis process, xolo saeqskursio meTodika iyofa or ZiriTad

mimarTulebad:

a) eqskursiis momzadeba;

b) eqskursiis Catareba.

eqskursiis momzadebis etapebi:

1. eqskursiis Temebisa da miznebis zustad gansazRvra

iseve mniSvnelovania, rogorc eqskursiis mTeli procesis

sworad formulireba. igi warmarTavs eqskursiis mimarTule-

bas, xels uwyobs misi CatarebisaTvis saWiro masalis SerCevas

da gamoyenebas. eqskursiis Tema unda Seesabamebodes gegmas.

2. eqskursiis MOamocanebis gansazRvra. magaliTad, samuzeu-

mo sivrcis gareTa eqskursiis (XX saukunis dasawyisis Tbilisis

arqiteqturuli Zeglebi) amocanebi SeiZleba ase ganisazRvros:

eqskursantebisaTvis TbilisSi XX saukunis dasawyisis raime is-

toriuli movlenis gacnoba; Cveneba da Txroba, Tu rogor gamoi-

yureboda am periodSi kulturuli memkvidreobis esa Tu is Zeg-

li, ra istoriul movlenebs ukavSirdeba igi da ra saxiT SemorCa

dRemde (mag., suraTebis erovnuli galereis magaliTze).

• masalebis Tematurad Seswavla da Tavmoyra (muzeumebi da

arqivi, biblioTeka);

• specialistebTan konsultaciis gamarTva (muzeumebisa da ar-

qivis TanamSromlebi, xelovnebaTmcodneebi, istorikosebi da sxv.);

3. saeqskursio obieqtebis gamovlena da Seswavla (muze-

umebis eqspoziciebi, gamofenebi, calkeuli koleqciebi, maT-

Tan dakavSirebuli istoriuli, arqeologiuri gaTxrebis adg-

ilebi da sxv.).

4. eqskursiis marSrutis Sedgena - eqskursiis marSruti ig-

eba qronologiuri, Tematuri da kompleqsuri principebis gaT-

valiswinebiT.

70

5. marSrutis Semovla tardeba samuzeumo sivrceSi,

eqspoziciis komponentebis dazustebis, konkretuli eqsponatis

an koleqciis mniSvnelobis gamovlenis, saeqskursio obieqtis

Cvenebis kuTxis SerCevis, erTi sagnidan meoreze gadasasvlelad

drois qronometraJis dazustebisa da sxva mizniT. saWiroebis

SemTxvevaSi, eqskursiis TxrobiTi nawilis dasazusteblad sa-

survelia konsultaciis gavla specialistTan).

6. eqskursiis teqstis Sedgena _ TxrobisTvis saWiro te-

qstualuri masalis guldasmiT damuSaveba, yvelaze arsebiTis

gamokveTa, logikuri gadasvlebi masalis mowodebisas, Temis

ganzogadeba da zustad formulireba. teqsti unda Seicavdes

Sesavals da daskvnas, obieqtebis daxasiaTebas da konkretul

informacias im konkretul saganze, razec gidi-eqskursiamZ-

Roli saubrobs (saeqskursio teqstTan erTad, unda momzaddes

misi mokle anotaciac);

7. “eqskursiamZRolis portfelis” Sedgena _ mzaddeba

TvalsaCinoebis rac SeiZleba meti saSualebebi (fotosuraTe-

bi, sqemebi, video da audioCanawerebi, aseve sxva masalebi ama

Tu im gamofenis, fondis, konkretuli eqsponatisa da sxvaTa

Sesaxeb), rac xels Seuwyobs gidis Txrobis gacocxlebas.

8. saeqskursio obieqtebis baraTebis Sedgena _ obieqtis

(eqsponatis) Sesaxeb arsebuli informaciis sistematizaci-

isaTvis rekomendebulia maTi datana specialur baraTebze,

romlebic SeiZleba Seivsos Semdegi nimuSis mixedviT:

saeqskursio nivTis baraTi:

• nivTis dasaxeleba;

• nivTis adgilmdebareoba, misamarTi;

• nivTis aRmoCenis, mopovebis, Seqmnis dro;

• avtori (xelovnebis nimuSebis, arqiteqturuli da sxva Zeg-

lis avtoris miTiTeba);

• garegnuli niSnebi: stili, skola, daxasiaTeba;

• daniSnuleba da gamoyeneba;

71

Tavi III.

eqskursia muzeumSi

3.1 samuzeumo eqskursiis tipebi

eqskursia muzeumSi popularobiTa da efeqturobiT kvlav

rCeba samuzeumo swavlebis yvelaze demokratiul formad. mis

upiratesobas ganisazRvravs Semdegi aspeqtebi:

• eqskursia eyrdnoba originals, avTentur masalas;

• swavlebis procesi mimdinareobs muzeumis darbazebSi,

romlebic warmoadgens muzeumSi dacul eqsponatTa aRqmis

yvelaze organul garemos;

• muzeumis TanamSromelTan (gidi-pedagogi) kontaqti am-

• mokle istoriuli cnobebi nivTze. misi Tanamedrove daxasiaTeba;

• mosalodneli cvlilebebi.

9. eqskursiis meToduri damuSaveba gansazRvravs eq-

skursiis Temas, mizans, marSruts da saCvenebel obieqtebs,

Catarebis xangrZlivobas, Cvenebisa da Txrobis meTodur sa-

Sualebebs, agreTve eqskursiis Catarebis TariRs. meTodu-

ri damuSaveba damokidebulia eqskursiis Temebsa da xangr-

Zlivobaze. rogorc wesi, igi ar unda aWarbebdes 6-12 gverds

da mis struqturaSi unda Sediodes Semdegi punqtebi: eqskur-

siis marSrutis aRwera, gadaadgileba eqspoziciis erTi darba-

zidan (an obieqtidan) meoreze, saeqskursio obieqtebis Camona-

Tvali, saorganizacio da meToduri miTiTebebi.

marSruti Cvenebis obieqti

eqskursiis xangrZlivoba

ZiriTadi sakiTxebis, qveTemebis CamoTvla

saorganizacio miTiTebebi

meToduri miTiTebebi

eqskursiis meToduri damuSavebis sqema (nimuSi)

72

didrebs aRqmas, aviTarebs damoukidebeli analizis unars da

qmnis pirovnebebs Soris komunikaciis SesaZleblobas.

muzeumSi eqskursiis Catarebis formebi sxvadasxvagvaria,

Tumca maT Soris mainc gamoyofen mis sam ZiriTad tips: mi-

moxilviTi, saganmanaTleblo da SemecnebiTi (kognituri) eq-

skursiebi.

mimoxilviTi eqskursiisaTvis, rogorc saxelwodebidan

Cans, wamyvania gacnobiTi/mimoxilviTi xasiaTis amocanebi. am

tipis eqskursiebi gaCnda pirvel muzeumebTan erTad da mas

Semdeg, upirveles yovlisa, gaTvlilia im vizitiorze, vinc

pirvelad modis muzeumSi da surs Seiqmnas masze zogadi war-

modgena. ZiriTadad, esaa vizitiorTa is kategoria, romelic

SezRuduli droiT da mcire informaciuli rezerviT modis

muzeumSi. Sesabamisad, mimoxilviTi eqskursiis Sedegad miRe-

buli informacia unda Seicavdes zogad cnobebs muzeumze da

mis yvela eqspoziciaze. mimoxilviTi eqskursiis Sinaarsi da

ZiriTadi sakiTxebi SeiZleba ase Camoyalibdes:

• muzeumis Senobis istoriisa da arqiteqturis gacnoba;

• muzeumis koleqciis Sinaarsisa da misi formirebis isto-

riul garemoebebaTa gacnoba;

• samuzeumo fondis ZiriTadi Semadgenlobis zogadi gacnoba;

• im calkeul, sayovelTaod cnobil eqsponatTa gacnoba,

romlebic yvelaze mkafiod warmoaCens muzeums, mis koleqcias

da ZiriTad ganyofilebebs.

aRniSnul Temebad informaciis gadanawileba SeiZleba

iyos Tanabarzomieri an gansxvavebuli, gamomdinare saeqskur-

sio jgufis drois, sxva garemoebisa da survilis gaTvalis-

winebiT. calkeul SemTxvevaSi, aseve SeiZleba yuradReba gamax-

vildes zemoT CamoTvlili Temebidan erT-erTze da danarCeni

naklebad iyos mimoxiluli. rogorc wesi, mimoxilviTi eqskur-

sia orientirebulia zrdasruli asakis vizitiorze da atarebs

ufro saganmanaTleblo xasiaTs, Tumca gamoiyeneba moswav-

leebTan muSaobis procesSic (gansakuTrebiT, muzeumSi maTi

73

pirveli vizitis SemTxvevaSi).

saganmanaTleblo eqskursia SeiZleba gankuTvnili iyos

nebismieri asakis farTo auditoriisa (patarebis garda) da

nebismieri socialuri jgufisTvis. mnaxvelis momzadebis do-

nisa da konkretuli saganmanaTleblo miznis Sesabamisad, aseTi

tipis eqskursias SeuZlia dasaxos da ganaxorcielos sxvadasx-

va xasiaTis saganmanaTleblo amocanebi, romlebic SeiZleba

uSualo kavSirSi iyos im skolis an umaRlesi saswavleblis sa-

ganmanaTleblo programasTan, romelTa moswavleebic modian

eqskursiaze, magram SeiZleba iyos sruliad damoukidebelic.

saganmanaTleblo eqskursiis ZiriTadi mizania Semecnebis

gafarToeba. amasTan, zogadi informaciidan aqcenti gada-

dis konkretuli Temis ufro Rrmad gaxsnil da gavrcobil

Sinaarsze, rac am tipis eqskursias ganasxvavebs mimoxilviTi

tipis eqskursiisgan. saganmanaTleblo eqskursiis konkretu-

li SemecnebiTi amocanebi ganisazRvreba misi ZiriTadi TemiT.

magaliTad, eqskursia Temaze: “XX saukunis dasawyisis qarTuli

saxviTi xelovneba” SeiZleba aigos Semdegnairad:

• qarTuli saxviTi xelovnebis ganviTarebis wanamZRvre-

bi (Suasaukuneebis kedlis mxatvrobis tradiciebisa da XIX

saukunis portretuli xelovnebis, e. w. “Tbilisuri skolis”

roli am procesSi).

• XX saukunis dasawyisis qarTuli kulturis zogadi xasi-

aTis mimoxilva;

• samxatvro cxovrebis ganviTareba XX saukunis dasawyisis

saqarTveloSi (“qarTvel mxatvarTa sazogadoebisa” da samxat-

vro akademiis daarseba, erovnuli galereis Seqmna);

• XX saukunis dasawyisis qarTuli saxviTi xelovnebis kavSi-

ri evropul tradiciebTan (d. kakabaZe, l. gudiaSvili, el. axv-

lediani, S. qiqoZe da sxv.).

saganmanaTleblo eqskursiis amocanebi da Tematika Tana-

fardobaSi unda iyos saeqskursio jgufis specifikasa da eq-

skursiis Catarebis xangrZlivobasTan, rac garkveulwilad

74

ukavSirdeba SemecnebiTi tipis eqskursiis Tematikasac (mag-

aliTad, `saxviTi xelovnebis ena”, `feri da ferwera” da sxva),

magram misi saganmanaTleblo xasiaTi gulisxmobs eqskursi-

is amocanebisa da Sinaarsis sxvagvar gagebas. magaliTad, Tu

Temis _ `feri da ferwera” gaxsnisas, SemecnebiTi eqskursiis

mTavari amocanaa mnaxvelTa mier feris aRqmis ganviTareba,

amave Temaze saganmanaTleblo eqskursias gaaCnia gansxvavebu-

li midgoma: misi mimdinareobis procesSi ganmartebuli unda

iqnes feris roli ferweruli nawarmoebis mxatvrul-saxeo-

briv gadawyvetaSi.

saganmanaTleblo eqskursiis procesSi aRsaqmeli masalis

sirTulis done da meTodika damokidebulia bevr faqtorze.

aqac, iseve, rogorc sxva tipis eqskursiebSi, aucilebelia ori-

entireba moxdes mnaxvelTa asakobriv da socialur Tavisebu-

rebebze. saeqskursio muSaobis formebi da meTodebi gansxvave-

bulia, imisda mixedviT, Tu vin iqnebian vizitiorebi: saSualo

da ufrosi klasis mowafeebi, samxatvro, humanitaruli Tu

teqnikuri fakultetis studentebi, mosamsaxureebi, SSm pire-

bi da sxva. gansxvavebulia eqskursiis xangrZlivobac, rac gan-

pirobebulia misi miznebiT, amocanebiT da vizitiorTa jgufis

TaviseburebebiT, magram, nebismier SemTxvevaSi, gasaTval-

iswinebelia, rom masalis saTanadod aRqma saWiroebs drois

garkveul monakveTs eqskursiis saTanadod CatarebisaTvis.

amgvarad, saganmanaTleblo tipis eqskursia warmoad-

gens eqskursiis tradiciul da gavrcelebul tips, romelic

gulisxmobs muzeumis eqspoziciasTan dakavSirebuli Temis

gaRrmavebul Seswavlas, sistematur da mizanmimarTul muSao-

bas vizitiorebTan.

SemecnebiTi eqskursia samuzeumo praqtikaSi dRes ufro

nakleb gavrcelebulia, vidre mimoxilviTi da saganmanaTleb-

lo xasiaTis eqskursiebi. miuxedavad amisa, mas myari istori-

uli tradiciebi gaaCnia samuzeumo-pedagogiur saqmianobaSi

(eqskursiis es tipi praqtikaSi pirvelad gamoiyena a. lixt-

75

varkma. eqskursiis amgvar tips miekuTvneba agreTve e. w. samuze-

umo-esTetikuri eqskursiebi, romlebic 1920-30-ian wlebSi

xorcieldeboda yofili sabWoTa kavSiris erTian samuzeumo

sivrceSi).

SemecnebiTi eqskursiis ZiriTadi mizania im Sesa-

Zleblobebisa da unarebis ganviTareba, rac xels Seuwyobs

muzeumis eqsponatTa srulyofil aRqmas. Sesabamisad,

warmatebuli SemecnebiTi eqskursia SesaZloa gacilebiT efeq-

turi aRmoCndes, vidre saganmanaTleblo eqskursia, gansa-

kuTrebiT xelovnebis muzeumebSi, vinaidan, mxatvrobis nimu-

Sis srulyofilad aRsaqmelad sakmarisi ar aris mxolod raime

moculobis verbaluri da vizualuri informaciis aTviseba.

mowodebuli informaciis aTviseba, saxviTi xelovnebis isto-

riisa da enis Seswavlis gaRrmaveba SeuZlebelia pirovnebis

unarebis saTanadod ganviTarebis gareSe. upirveles yovlisa,

esaa emociuri gancdis, analizis, individualuri dakvirve-

bebis, Sedarebisa da ganzogadebis unarebi.

amgvarad, SemecnebiTi eqskursia SeiZleba ganvixiloT, ro-

gorc mosamzadebeli etapi xelovnebis srulyofili Seswavli-

saTvis. aqedan gamomdinare, mas gaaCnia aSkarad gamokveTili

pedagogiuri mimarTuleba (gansakuTrebiTY swavlebis sawyis

etapze), romlis ZiriTadi amocanebia:

• xelovnebis nawarmoebis Sinaarsis emociuri gancdis

formireba;

• nanaxis gaazrebis, analizisa da sakuTari dakvirvebisa Tu

STabeWdilebis ganzogadebis SesaZleblobaTa formireba;

• SemoqmedebiTi warmosaxvis ganviTareba;

• esTetikuri unarebis gamokveTa da ganviTareba;

• sakuTari azrebis, SegrZnebebisa da STabeWdilebaTa si-

tyvierad gadmocemis unaris ganviTareba.

am amocanebis warmatebiT realizacia SesaZlebelia mx-

olod imgvari meTodikis gamoyenebiT, romelic principu-

lad gansxvavdeba mimoxilviTi da saganmanaTleblo xasiaTis

76

eqskursiis meTodikisgan. gamoyofen mis ramdenime saxasiaTo

niSans: pirvel rigSi, esaa interaqtiuli dialogis, cocxali

saubris meTodi, rac aviTarebs damoukidebeli azris gamoxat-

visa da mosmenis unarebs. mniSvnelovan adgils ikavebs agreTve

didaqtikuri TamaSebi da SemecnebiTi savarjiSoebi, rac xels

uwyobs aRqmis arasasurveli stereotipebis Seqmnis Tavidan

acilebas, aviTarebs mxatvrul intuicias, iZleva warmosaxvi-

sa da SemoqmedebiTi improvizaciis stimuls, ar aqcevs aRqmis

process winaswar mocemul sqemaSi – qmnis aRqmis verbaluri da

araverbaluri saSualebebisa da nawarmoebis interpretaci-

is SeTavsebis SesaZleblobas. maT ricxvs miekuTvneba, mag-

aliTad, bevr muzeumSi sakmaod gavrcelebuli didaqtikuri

TamaSebi: `cocxali siluetebi”, `gacocxlebuli skulptura”,

`xiluli xelebi” (Visual hand). amasTan, aRsaniSnavia, rom Semec-

nebiTi eqskursiis meTodika SeiZleba mudmivad gamdidrdes

axali formebiT, saSualebebiTa da elementebiT, radgan misi

specifika qmnis eqsperimentirebisa da interpretirebis far-

To SesaZleblobas.

SemecnebiTi eqskursiis Temebi SeiZleba sakmaod mraval-

ferovani iyos da Seesabamebodes zogad pedagogiur miznebsa

da amocanebs. magaliTad, ̀ iswavle - Sexedo da dainaxo”, ̀ rogor

aRviqvaT skulpturuli nawarmoebi”, `feri bunebasa da suraT-

Si”, da a.S. amgvari eqskursiisTvis SerCeuli vizitiorebi mzad

unda iyvnen, rom mTeli sisruliT da damajereblobiT gaxsnan

ama Tu im amocanebisa da miznebis Semcveli Tema. magaliTad, Tu

mTavari amocanaa: damTvalierebelSi feris xedvis ganviTare-

ba, maSin eqskursiaSi unda CaerTos ferweruli nawarmoebebi

feris daxasiaTebiT; Tu amocanaa: ritmis da faqturis grZno-

bis ganviTareba, Sesabamisad, ganxiluli unda iqnes nawarmoe-

bis ritmuli organizacia, faqtura da a. S.

muzeumSi eqskursiis zemoT ganxilul samive tips gaaCnia

aRmzrdelobiTi funqcia, romlis mizania pirovnebis mso-

flmxedvelobisa da qcevis normebis Camoyalibeba. Sesabamis-

77

ad, aRmzrdelobiTi xasiaTis amocanebi CarTulia nebismieri

tipis eqskursiaSi, Tumca, konkretul pirobebsa da situacia-

Si, maT Soris Tanafardoba gansxvavebulia. yvela SemTxvevaSi,

nebismieri tipis eqskursiisTvis damaxasiaTebeli aRmzrdelo-

biT amocanebs warmoadgens:

• SemecnebiTi aqtivobis ganviTareba;

• komunikaciuri unarebis ganviTareba;

• yuradRebis koncentrirebis unar-Cvevis gamomuSaveba;

• samuzeumo kulturis ganviTareba (muzeumSi qcevis wesebis

dacva, eqsponatTan faqizi mopyroba, muzeumis TanamSromelTa

Sromisadmi pativiscema da sxv.).

eqskursiis aRmzrdelobiTi funqciis efeqturobas uz-

runvelyofs kognitur SesaZleblobaTa ganviTarebis, warmo-

saxvis, asociaciuri azrovnebisa da emociuri grZnobis maRa-

li xarisxi, radgan, swored maTi erToblioba qmnis im `Sinagan

pirobebs”, rac, mdgradi ganviTarebis procesSi, zrdis subieq-

tis mier garesamyaros movlenebis amTviseblobis xarisxs.

ganxiluli tipis eqskursiebSi aRmzrdelobiTi funqcia ar

uaryofs da ar amcrobs saganmanaTleblo da SemecnebiT fun-

qciebs, aramed kidev ufro amdidrebs mas. amgvarad, magaliT-

ad, eqskursiis _ `Cven movediT muzeumSi” amocanebi (aRqmis

formirebis elementebi, muzeumSi qcevis Cvevebi, istoriuli

da mxatvruli Zeglebisadmi pativiscemiTa da sifrTxiliT

mopyroba) SeiZleba Semdegnairad Camoyalibdes:

1. ganviTardes:

• aqtiuri SemecnebiTi interesi samuzeumo faseulobisadmi;

• faqizi damokidebuleba samuzeumo eqsponatTan, rogorc

materialuri da sulieri kulturis nawilTan;

• muzeumSi mudmivi vizitis Sinagani sulieri moTxovnileba.

2. gamomuSavdes:

• muzeumSi qcevis unar-Cvevebi;

• Tavisufali orientaciis unar-Cvevebi yvela tipis muzeumSi;

• muzeumis eqspoziciaSi originalis uSualo aRqmis unar-Cvevebi.

78

3. codnis miReba:

• muzeumze, rogorc adamianuri gamocdilebis miRebis kul-

turul-istoriul wyaroze;

• koleqcionirebaze.

aSkaraa, rom am SemTxvevaSi SemecnebiTi, saganmanaTleb-

lo da aRmzrdelobiTi amocanebi mWidrod ukavSirdeba erT-

maneTs, gansazRvravs mozardis pirovnuli Tvisebebis Camoy-

alibebas da Tavis mxriv, ganapirobebs eqskursiis Tematur

Taviseburebebsac, ramac, SeiZleba specializebuli saxec

miiRos. am procesSi aranaklebi mniSvnelovani roli eniWeba

gidis/eqskursiamZRolis pedagogiur taqts: aucilebelia man

amomwuravad gaxsnas samuzeumo obieqtis ideur-saxasiaTo sa-

fuZveli. amasTan, misi Txroba ar unda warmoadgendes sagnis

pirdapir “ilustracias” da Txroba, zogadad, vizitiorTan

kontaqti unda atarebdes interaqtiul xasiaTs.

aseTi tipis specializebuli eqskursiis Tematuri dageg-

mva unda aigos eqskursantTa asakis gaTvaliswinebiT (rac ar

gamoricxavs, magaliTad, skolis moswavleTa da studentTa

jgufebSi problemur-Teoriuli sakiTxebis winwamowevas), mag-

aliTad, umcrosi asakis bavSvebisTvis SeiZleba damuSavdes

mxatvris SemoqmedebiTi muSaobis TaviseburebaTa Temebi. sa-

Sualo asakis bavSvebisTvis mizanSewonilia eqskursia-saubari

Temaze `saubrebi mxatvrebze”, maTi Semoqmedebis problemur

aspeqtebze, zogadad, xelovanis pirovnebaze.

magaliTad, skolis moswavleebisaTvis gankuTvnili spe-

cializebuli turis Temebs SeiZleba warmoadgendes:

• `Cven movediT muzeumSi” (pirveli Sexvedra muzeumTan);

• `rogor cxovrobda xalxi adre” (umcrosi asakis mo-

zardebisTvis);

• ras mogviTxroben sagnebi” (dekoratiul-gamoyenebiT xe-

lovnebaze, umcrosi asakis mozardebisTvis)

• saqarTvelos istoria qarTvel mxatvarTa SemoqmedebaSi

(saSualo asakis moswavleebisTvis);

79

• “mxatvari da dro” (saSualo asakis moswavleebisTvis).

bunebrivia, yvela gid-pedagogs SeuZlia gaafarTovos

eqskursiis Temebi jgufis individualur TaviseburebebaTa

mixedviT.

amgvarad, saeqskursio saqmianoba, rogorc vizitiorTan

muSaobis tradiciuli forma, kvlav aqtualuria yvela profi-

lis muzeumebSi, gaaCnia mdidari pedagogiuri SesaZleblobebi

da perspeqtivebi samomavlo ganviTarebisTvis.

3.2. mimoxilviTi eqskursiis momzadebisa da Catarebis

meToduri principebi

mimoxilviTi eqskursiis Tavisebureba mdgomareobs

vizitiorTa jgufis specifikaSi, romelic, rogorc wesi, war-

moadgens Sereuli tipis auditorias rogorc asakobrivad, ise

socialuri kuTvnilebis TvalsazrisiT. aqedan gamomdinare,

masalis miwodebis meTodikis SemuSavebisas, gidi orientire-

buli unda iyos ganviTarebis raRac Sualedur tipze da Tema

unda gaxsnas jgufis yvela wevrisaTvis xelmisawvdom da ad-

vilad aRsaqmel doneze.

amasTan, aucilebelia konkretul eqsponatze Txroba da

daskvnebi emyarebodes muzeumis eqspoziciis xasiaTs da ar

iyos gadatvirTuli profesiuli samecniero terminologi-

is zedmetad gamoyenebiT an imgvari informaciis miwodebiT,

rac uSualod ar ukavSirdeba aRsaqmel masalas. vinaidan,

mimoxilviTi xasiaTis eqskursiis sirTule mdgomareobs Sez-

Ruduli saeqskursio drois manZilze vizitiorisaTvis didi

moculobis masalis miwodebaSi, rac aZnelebs nanaxis emociur

aRqmas, ris gamoc recipienti vizualur aqtivobas inarCunebs

mxolod informaciis “Tezisurad” miRebis SemTxvevaSi.

eqskursiis mimoxilviTi xasiaTis gaTvaliswinebiT, drois

SedarebiT mokle monakveTSi gidma vizitiors unda gaacnos:

• samuzeumo koleqciis Sinaarsi da Taviseburebebi;

80

• muzeumis eqspoziciis ZiriTadi ganyofilebebi (arqeolo-

giuri, sabunebismetyvelo, eTnografiuli, da sxv.);

• muzeumis Senobis arqiteqtura da istoria;

• calkeuli unikaluri eqsponatebi, romlebic gansakuTrebu-

li sicxadiT gadmoscems muzeumis koleqciis Taviseburebebs.

mimoxilviTi eqskursiis gacnobiTi xasiaTis mizans da amo-

canebs gansazRvravs Semdegi Taviseburebebi:

• eqsponatTa mravalferovneba da didi raodenoba (aucile-

belia samuzeumo koleqciis mTeli an didi nawilis Cveneba);

• eqsponatTa maRalmxatvruli Rirebuleba;

• eqsponatTa mniSvneloba qvemoT CamoTvlili sakiTxebis

konteqstSi:

a). saxviTi xelovnebis istoria

b). garkveuli mimarTuleba an mxatvruli stili;

g). mocemuli mxatvris Semoqmedeba.

rogorc wesi, xelovnebis muzeumis eqspozicia emyareba is-

toriul midgomas, rac, eqskursiamZRolisgan udavod iTxovs

xelovnebis istoriis safuZvlian codnas. Tumca mas unda axso-

vdes, rom mimoxilviTi eqskursiis amocana ar iTvaliswinebs

xelovnebis istoriis sakiTxebis mravlismomcvel analizs (es

saganmanaTleblo eqskursiis amocanaa) da aqedan gamomdinare:

• eqskursiaze xelovnebis istoriis etapebi unda daxasiaT-

des zogadad, misi ganviTarebis ganmsazRvreli ZiriTadi ten-

denciebis gamokveTiT;

• aucilebelia kompleqsuri Cvenebis meTodis gamoyeneba

xelovnebis im nimuSis wardgenisas, romelic qmnis eqspozici-

is zogadi xasiaTis, kulturis ama Tu im movlenis, an mxatvris

Semoqmedebis daxasiaTebis SesaZleblobas.

miuxedavad masalis mravalricxovnebisa, eqskursiis pro-

cesSi mowodebuli masala ar unda iyos damRleli, amitom eq-

skursiamZRolma unda gamoiyenos dialogis meTodi, agreTve e.

w. ̀ cnobadobis efeqti” im SedevrebTan dakavSirebiT, romlebic

damTvalierebelTaTvis ukve cnobilia reproduqciebidan.

81

ase rom, mimoxilviT eqskursiaze muSaobis dawyebisas,

aucilebelia:

• muzeumis eqspoziciis Seswavla;

• eqskursiis miznebis, amocanebisa da Sinaarsis mkafiod warmoCena;

• eqskursiis saerTo gegmis gaazreba;

• eqskursiis daTvalierebis rigebisa da marSrutis gaazreba;

• masalis xasiaTidan gamomdinare, misi miwodebis meTodik-

is gaazreba mimoxilviTi eqskursiisaTvis tipiuri jgufis

specifikis gaTvaliswinebiT.

xelovnebis muzeumSi mimoxilviTi eqskursiis momzadebis

procesSi aucilebelia im istoriul-xelovnebaTmcodneobiTi

literaturis gamoyeneba, romelic Seicavs am tipis eqskursii-

saTvis aucilebel informacias Semdegi mimarTulebiT:

• xelovnebis istoria;

• calkeul mxatvarTa Semoqmedeba, romelic yvelaze Tval-

saCinodaa warmodgenili muzeumis koleqciaSi;

• muzeumis koleqciis Seqmnis istoriuli diskursi;

• muzeumis Senobisa da arqiteqturis istoria;

• saxviTi xelovnebis nawarmoebTa Seqmnis teqnikuri proce-

sis ramdenime Tavisebureba, kerZod: rogor iqmneba ferweru-

li tilo, skulptura, graviura; ra ferweruli, grafikuli da

skulpturuli masalebi arsebobs da a. S.

3.3. saganmanaTleblo eqskursiis momzadebisa da

Catarebis meToduri principebi

xelovnebis muzeumSi saganmanaTleblo eqskursia orien-

tirebulia eqspoziciis meSveobiT mxatvruli gamocdilebis

romelime sferos Rrmad Seswavlaze, rac mocemul momentSi

iZens swavlis saSualebis funqcias da ar warmoadgens mizans,

maSin, roca mimoxilviTi eqskursiis mTavari mizania swored

samuzeumo koleqciis an eqspoziciis Seswavla.

82

specifikis, masalis moculobisa da Tematikis mraval-

ferovnebidan gamomdinare, saganmanaTleblo eqskursia xSi-

rad xorcieldeba saeqskursio ciklebis saxiT, romlebsac

muzeumis mudmivi auditoria eswreba drois gansazRvrul pe-

riodSi (zogjer mTeli wlis ganmavlobaSi). xelovnebis muze-

umSi saganmanaTleblo eqskursiis klasificireba SeiZleba

Semdegnairad:

1. istoriul-xelovnebaTmcodneobiTi eqskursia, rome-

lic orientirebulia saxviTi xelovnebis istoriaze da Seu-

Zlia garkveulwilad daaxasiaTos:

• xelovnebis istoria mTlianobaSi;

• saxviTi xelovnebis ganviTareba calkeul istoriul epoqaSi;

• saxviTi xelovnebis romelime dargis ganviTarebis istoria;

• saxviTi xelovnebis romelime Janris ganviTarebis istoria;

• ama Tu im mxatvruli stilis ganviTarebis istoria da a. S.

istoriul-xelovnebaTmcodneobiTi eqskursiis momzadeba

da Catareba iTxovs muzeumis pedagogisgan xelovnebis isto-

riisa da misi ganviTarebis Rrma codnas, Tavisufal orienta-

cias istoriul-kulturul procesSi.

2. monografiuli tipis eqskursia calkeul xelovanTa

Semoqmedebas ganixilavs sagamofeno sivrceSi eqsponirebul

nimuSTa mixedviT. msgavsi eqskursia SeiZleba saintereso iyos

sxvadasxva tipis auditoriisaTvis:

• zrdasrul pirTagan Semdgari auditoria, visac surs gaec-

nos cnobil mxatvarTa cxovrebas da Semoqmedebas;

• saxelovnebo saswavleblebis, agreTve humanitaruli

fakultetis studentebi, romlebic ikvleven mxatvruli Semo-

qmedebis fsiqologiur sakiTxebs;

• skolis moswavlebi, romelTac ainteresebT maTTvis say-

vareli mxatvris biografia da cnobil SedevrTa Seqmnis gare-

moebebi.

monografiuli tipis eqskursiis Catarebis procesSi

83

aqcenti gadatanilia calkeul nawarmoebebze, romelTa Soris

SeiZleba iyos ara mxolod cnobili namuSevrebi, aramed maTi

mosamzadebeli eqskizebi, Canaxatebi, etiudebi, anu yovelive

is, rac xels Seuwyobs mocemuli mxatvris Semoqmedebis Rrmad

gaanalizebas.

3. xelovnebaTmcodneobiTi eqskursiebi eZRvneba saxviTi

xelovnebis Teoriis sakiTxebs da SeiZleba daiyos Semdegnairad:

• istoriul-monografiuli, romelic calkeul mxatvarTa

Semoqmedebas ganixilavs saxviTi xelovnebis istoriis, mxat-

vruli mimdinareobis, stilis konteqstSi. aseTi eqskursiis

Tematika sakmaod variaciulia da ama Tu im xelovanis nawar-

moebTan erTad, moicavs mis TanamedroveTa im namuSevrebis

ganxilvas, romelTa fonze mxatvris Semoqmedeba ufro vr-

clad ixsneba.

• yvela tipis saganmanaTleblo eqskursiisTvis saerTo

meTodebis gverdiT, am SemTxvevaSi gansakuTrebul mniSvn-

elobas iZens: a). nawarmoebis SedarebiTi analizis meTodi,

rac gulisxmobs sxvadasxva mxatvarTa namuSevrebis Sedare-

bas garkveuli niSnebis (mag., feri da kompozicia), agreTve ama

Tu im mxatvruli stilis an epoqis mixedviT; b). nawarmoebis

kompleqsuri Cvenebis meTodi, rac iZleva mxatvruli movle-

nis ufro farTod ganxilvisa da interpretaciis saSualebas

konkretuli avtoris Semoqmedebazean romelime nawarmoebze

dayrdnobiT.

4. e. w. problemuli eqskursia miekuTvneba sakmaod rTuli

eqskursiebis tips, vinaidan vizitiorisagan iTxovs eqsponatis

gansakuTrebuli yuradRebiT aRqmas, Sedarebisa da analizis

SesaZleblobas, STabeWdilebis, grZnobisa da azris ganzoga-

debas. am garemoebaTa gamo, msgavsi eqskursia gankuTvnilia

mxolod skolis ufrosi klasebis moswavleebis, studentebisa

da im zrdasrul pirTaTvis, vinc dainteresebulia saxviTi xe-

lovnebisa da mxatvruli Semoqmedebis ganviTarebis probleme-

84

biT (SeiZleba aseTi eqskursiis monawileTa rigi gaxdes kidev

ufro mravalferovani, magram ar unda gadaitvirTos meorex-

arisxovani mniSvnelobis sagnebiT). am eqskursiis momzadebisas

aucilebelia misi amocanebis mkafio gacnobiereba da mxatvru-

li problemis arsSi CaRrmaveba eqspoziciis masalaze dayrd-

nobiT, meti damajereblobisTvis mizanSewonilia SedarebiTi

Cvenebis meTodis gamoyenebac.

saganmanaTleblo eqskursia varaudobs jgufis garkveul

mzadyofnas, mis Sinagan mobilizebas xelovnebis sakiTxebis Se-

mecnebis, Seswavlisa da codnis gaRrmavebis procesSi. amasTan,

muzeumis xelmZRvanelobam da gidma-pedagogma unda gaiTval-

iswinon, rom am tipis eqskursiis momzadeba moiTxovs ara mx-

olod muzeumis sagamofeno eqspoziciisa da koleqciis Ses-

wavlas, aramed siRrmiseul codnas xelovnebisa da mxatvruli

Semoqmedebis im sferoze, razec saubari iqneba eqskursiis

procesSi. Sesabamisad, eqskursiis momzadebisas, aucilebelia

gidi gaecnos xelovnebaTmcodneobiTi, istoriuli da kul-

turologiuri xasiaTis specialur literaturas, agreTve

eqskursiis msvlelobis procesSi daicvas saganmanaTleblo

turis Catarebis zogadi meTodologiuri principebi, rom-

lebic mdgomareobs SemdegSi:

— eqskursia unda grZeldebodes 1 saaTidan dan 3 saaTamde

(mcire SesvenebebiT);

— jgufSi adamianTa raodenoba ar unda iyos didi (maqsi-

mum 15 adamiani);

— vizualuri Cveneba SeiZleba Seicavdes 20-25-mde nivTs

damatebiTi vizualuri masalebis (fotoebi, reproduqciebi

da a. S.) SesaZlo gamoyenebiT (ama Tu im Teoriisa Tu koncefci-

is srulad gaxsnisaTvis);

saganmanaTleblo tipis eqskursiaSi SeiZleba gamoyenebu-

li iqnes damatebiTi teqsturi da literaturuli masala,

romelsac SesaZloa ar hqondes pirdapiri kavSiri mocemul

85

vizualur masalasTan, magram garkveulwilad ukavSirdebodes

ZiriTad Temas an eqskursiis farglebSi wamoWril sakiTxs.

es SeiZleba iyos citatebi, gamonaTqvamebi, mxatvris Tana-

medroveTa mier moTxrobili istoriebi xelovanze, xelovne-

baTmcodneTa kvlevis teqstis amonaridebi da sxva. bunebrivia,

am SemTxvevaSi aucilebelia eqskursiamZRolis mier zomiere-

bis dacva, raTa damatebiTma masalam xeli ar SeuSalos mxat-

vruli saxis aRqmis process.

3.4. SemecnebiTi eqskursiis momzadebisa da Catarebis

meToduri principebi

muzeumSi SemecnebiTi eqskursiis Catarebis procesi gansa-

kuTrebul midgomebs saWiroebs, vinaidan igi orientirebulia

vizitiorTa SemoqmedebiTi SesaZleblobebisa gamovlenasa da

pirovnuli Tvisebebis ganviTarebaze. samuzeumo eqsponatis

srulyofili aRqmisTvis aucilebelia:

- dakvirvebis unari;

- SemoqmedebiTi warmosaxvis unari;

- emociuri aRqmis unari;

- mgrZnobelobiTi SesaZleblobebi;

- sakuTari STabeWdilebis gaanalizebisa da ganzoga-

debis unarebi;

- komunikaciuri unar-Cvevebi.

am tipis eqskursiisTvis SeiZleba gamoyenebul iqnes 3-dan

7-mde nawarmoebi, romlebic maqsimaluri damajereblobiT

asaxavs pedagogiur amocanebs da xelmisawvdomia vizitiorTa

yuradRebis koncentrirebisaTvis (10-12 adamiani).

SemecnebiTi eqskursiis Catarebis procesSi wamyvania in-

teraqtiuli meTodi, cocxali saubari, rac qmnis Semoqmedeb-

iT atmosferos (gansakuTrebiT, skolis asakis auditoriaSi)

samuzeumo eqsponatis saTanadod aRqmisaTvis.

86

am tipis eqskursiis Catarebis procesSi auditoriisad-

mi gidi-pedagogis mier dasmuli kiTxvebi unda gamoirCeodes

sicxadiTa da konkretulobiT, unda iTvaliswinebdes mo-

zardis mier nanaxis aRqmis specifikas. kiTxvebi unda exebodes:

• nawarmoebis formalur mxares da gamomsaxvelobiT sa-

Sualebebs (ra ferebia mTavari am suraTSi? ratom daalaga

mxatvarma sagnebi swored ase?), agreTve Sesrulebis teqnikas

(rogor mixvdi, rom es qandakeba marmariloSia Sesrulebuli

da ara sxva sxva romelime masalaSi?);

• emociur STabeWdilebas (ra ganwyobas iwvevs SenSi es sura-

Ti: simSvides?SeSfoTebas? sixaruls?).

sasargebloa, daisvas kiTxvebi, romlebic orientirebu-

li iqneba bavSvis pirad “SemoqmedebiT gamocdilebaze”, rac

sagrZnoblad amaRlebs mis interess eqskursiisadmi (mag., ra

saRebavebs gamoiyenebdi Sen am siuJetis dasaxatad?). saubrebi

saxviT saSualebebsa da maT gamomsaxvelobiT SesaZleblobeb-

ze mozardSi aRvivebs interess da iwvevs mxatvris Sromisadmi

pativiscemis grZnobas. SemecnebiTi eqskursiis dros dasmuli

kiTxvebi iTxovs ara imdenad mexsierebis aqtivacias, ramde-

nadac warmosaxvis, agreTve Sedarebisa da kvlevis erTgvari

unaris “amoqmedebas”, anu qmnis problemur situacias, rac

mozardSi aRviZebs damoukidebeli, arastereotipuli gad-

awyvetilebis miRebis unars.

SemecnebiTi eqskursiis amocanebis warmatebiT gadaWras

xels uwyobs specialuri didaqtikuri TamaSebi, rac warmo-

saxvis process warmarTavs saWiro mimarTulebiT. saeqskur-

sio meTodikis es nawili iTxovs ganskuTrebul yuradRebas,

vinaidan ostaturad organizebuli ganmaviTarebeli TamaSi

axdens warmosaxvis stimulirebas da gasaqans aZlevs Semoq-

medebiT improvizacias, ar Semofarglavs aRqmis process wi-

naswar dadgenili sqemiT. qvemoT mocemulia umcrosi asakis

bavSvebTan SemecnebiTi eqskursiis praqtikaSi warmatebiT gam-

oyenebuli ramdenime didaqtikuri TamaSis mokle aRwera:

87

1. `ras gviamboben sagnebi?”. TamaSi xels uwyobs mxatvruli

saxis aRqmis Cvevebis ganviTarebas (dekoratiul-gamoyenebiTi

xelovnebis eqspoziciaze). igi SeiZleba warimarTos Semdegnai-

rad: a). gidi-pedagogi hyveba zRapars, romelsac Semdeg bavSve-

bi agrZeleben: “saRamos, roca muzeumi iketeba, Zveli nivTebi

“cocxldebian”, igoneben warsuls, TavianT patronebs, hyvebi-

an istoriebs, romelTa mowmeebic Tavad iyvnen...”. am SemTxveva-

Si, sagnis formis, ferisa da masalis saxviT Taviseburebebze

yuradRebis gamaxvilebasTan erTad, bavSvebma unda warmoidg-

inon, Tu rogor gamoiyurebodnen am nivTebis mflobelebi da

rogor SeiZleboda yofiliyo maTi `dialogi”. TamaSis es for-

ma aviTarebs stilis grZnobas da mxatvrul-saxeobriv xedvas.

b). jgufurad raime zRapris mofiqreba da bavSvebis monawile-

obiT mcire “speqtaklis” gaTamaSeba, sadac moqmed “gmirebad”

gvevlinebian muzeumis eqsponatebi, romlebic “saubroben”

da “moZraoben” sakuTari “xasiaTis” Sesabamisad, rac gansaz-

Rvravs qmedebis emociur STabeWdilebas da Sinaarss.

2. ̀ cocxali skulptura”. TamaSi tardeba muzeumis eqspozi-

ciaze vizitis Semdeg da mimarTulia plastikis SegrZnebis,

saxeobrivi xedvisa da vizualuri mexsierebis ganviTarebi-

saken. TamaSis pirobebi: romelime mozardi iRebs yvelaze ad-

vilad dasamaxsovrebuli qandakebis pozas, xolo danarCenebi

cdiloben gamoicnon gansaxierebuli nawarmoebi.

© Corinium Museum (didi britaneTi)

88

3.5. saxviTi xelovnebis nawarmoebis analizis saxeebi

samuzeumo sivrceSi

cnobilia, rom muzeumSi saxviTi xelovnebis nimuSis aRqmis

procesi ramdenime etapad iyofa - dawyebuli nawarmoebis us-

ityvo daTvalierebidan damTavrebuli muzeumis gid-pedagog-

Tan TanaSromlobiT, rasac (skolis moswavleTa SemTxvevaSi)

win uZRvis ojaxSi saubrebi xelovnebaze, muzeumSi erTjeradi

viziti an saxviTi xelovnebis gakveTilebi skolaSi. yvelaze

xSirad am propedevtikuli mosamzadebeli safexuris safuZ-

vels warmoadgens Zeglis slaidi, reproduqcia an kompiuter-

uli versia, rac noyier niadags qmnis vizualuri aRqmis pir-

veladi procesisaTvis – kulturul memkvidreobaze saerTo

STabeWdilebis SeqmnisaTvis. xolo eqskursiis msvlelobisas

muzeumis eqspoziciaze mxatvrul nawarmoebTan urTierToba

uzrunvelyofs misi struqturis analizis Tanafardobas aR-

qmis iseT aspeqtebTan, rogoricaa aRqma, esTetikuri tkboba,

rac safuZvels uyris pirovnebebs Soris dialogis gamarTvas.

xelovnebis muzeumebSi eqskursiis Catarebis mravalwliani

praqtika mowmobs, rom vizitiorTan muSaobisas SesaZlebelia

nawarmoebis analizis ramdenime formis gamoyeneba, rac xels

uwyobs mxatvruli saxis Sinaarsobriv-gamomsaxvelobiTi Tav-

iseburebisa da logikis gaxsnas:

1. zogadi anu vrceli analizi gulisxmobs samuzeumo

eqsponatis yovelmxriv ganxilvas misi struqturis, ideisa da

Sinaarsis gaxsnis mizniT.

2. SedarebiTi analizi iZleva erTdroulad ramdenime

nawarmoebis Seswavlisa da gaanalizebis saSualebas. misi meTo-

dika mdgomareobs SerCeuli nimuSebis mxatvruli formis el-

ementTa (feri, kompozicia, Suq-Crdili da a. S.) paralelur

ganxilvaSi, romlis Sedegad miRebul daskvnebs jgufi mihy-

avs eqskursiis procesSi dasmuli sxvadasxva amocanebis gad-

awyvetamde. SedarebiTi analizi qmnis gansxvavebul xelovanTa

89

SemoqmedebiTi individualurobis xazgasmisa da ganxiluli

epoqis mxatvruli stilis TaviseburebaTa gamovlenis Sesa-

Zleblobas.

3. kompleqsuri analizi iZleva eqspoziciis farTod

wardgenis saSualebas, rac vizitiors srul warmodgenas uqm-

nis muzeumis koleqciis xasiaTsa da mravalferovnebaze. misi

specifika mdgomareobs yvelaze saxasiaTo eqsponatTa detal-

ur ganxilvaSi, romlis elementebis proecireba mimdinareobs

darbazSi ganTavsebuli sxva, danarCeni namuSevrebis meSveobiT.

kompleqsuri analizis variantad SeiZleba CaiTvalos aqcen-

tireba muzeumis eqspoziciis erT darbazze, romelic axdens

konkretuli epoqis xelovnebis ZiriTadi saxeebisa da Janrebi-

saTvis damaxasiaTebel TaviseburebaTa demonstrirebas.

4. `fragmentuli” analizi warmoadgens muzeumis eqspona-

tis gaanalizebis yvelaze rTul formas da gulisxmobs sura-

Tis mTliani formidan misi romelime elementis pirobiT gam-

oyofas (mag., feri, Suq-Crdili, kompozicia, ritmi), rac xdeba

kidec misi analizis obieqti da avlens namuSevris Sinaarsobriv

Tu emociur funqcias. fragmentuli analizi xSirad erwymis Se-

darebiT analizs, rac ganpirobebulia saxviTi xelovnebis enis

fundamenturi kvlevis aucileblobiT.

samuzeumo masalis analizis variantuloba didwilad

damokidebulia gidi-pedagogis samuSao gamocdilebaze, in-

tuiciaze, ganaTlebasa da vizitiorTan komunikaciis proces-

Si improvizaciis unarze, rac “vizitiors uqmnis Tanamonawil-

eobis SegrZnebas axali mxatvruli saxis dabadebis procesSi”43.

Tumca, eqskursiis warmateba damokidebuli iqneba imazec, Tu

ramdenad Seesabameba erTmaneTs gidis meTodebi da auditori-

is asakobrivi specifika.

43 Bjorklund, D., Children’s Thinking: Cognitive Development and Individual Differences. Belmont, CA:Wadsworth Publishing. 2000

90

Tavi IV

saeqskursio praqtikis specifika muzeums gareT

eqskursiebis procesSi

4.1. eqskursiebi muzeums gareT

xSirad bevri muzeumi Tavis auditorias sTavazobs

gasvliT turebs muzeumis Senobis farglebs gareT, rac mimar-

Tulia rogorc auditoriis gafarToebis, aseve vizitiorTa

axali jgufebis mozidvisaken. bunebrivia, msgavsi RonisZiebe-

bi ar gulisxmobs mxolod popularuli leqciebis ciklis an

sagangebo saRamoebis erTjerad organizebas qalaqis (an sof-

lis) romelime sazogadoebriv sivrceSi, aramed moicavs saeq-

skursio programebs rogorc sakuTriv muzeumSi, aseve sxva

adgilebSic _ mimdebare teritoriaze an regionis RirsSesan-

iSnaobaTa dasaTvaliereblad.

samuzeumo saqmis bevr eqsperts miaCnia, rom amgvari gasv-

lebi unda emyarebodes strategiulad gaTvlil grZelvadian

gegmas da unda warmoadgendes auditoriis gafarToebis xuT-

wliani programis erT-erT RonisZiebas44. programa unda iT-

valiswinebdes muzeumis vizitiorTa yvela jgufis moTxov-

nilebebsa da interesebs, rac muzeumis TanamSromlebisagan

moiTxovs sagrZnoblad did Zalisxmevas, vinaidan ucnob audi-

toriasTan an axal adgilebSi muSaoba mudam dakavSirebulia

riskis SedarebiT maRal donesTan. miT umetes, Tuki msgavsi

gasvla-eqskursia mieZRvneba, magaliTad, arqiteqturisa da

qalaqmSeneblobis problemebs. vinaidan arsebobs kulturis

Zeglebi, romlebic ar SeiZleba (da arc adgilobrivi sazoga-

doeba isurvebda) iqces turistuli mizniT gamoyenebis sagnad

(magaliTad, sensitiuri bunebrivi an specifikuri kulturis

44 lordi b., lordi g., samuzeumo saqmis menejmenti, Tb., 2006, gv. 159.

91

nimuSebi - taZrebi, sxva sakulto nagebobebi da adgilebi).

am SemTxvevaSi muzeumis gidma unda gaiTvaliswinos

arasamuzeumo sivrceSi eqskursiis Catarebis meTodika, rome-

lic efuZneba obieqtis, maT Soris memkvidreobis Zeglis Cven-

ebisa da Txrobis saSualebaTa im myarad Camoyalibebul siste-

mas, rac SeiZleba gamoyenebuli iqnes nebismieri eqskursiis

procesSi.

1. obieqtebis saeqskursio Cveneba (verbaluri wardge-

na), Cvenebis saSualebebi.

obieqtis verbaluri wardgena saeqskursio meTodis Semad-

geneli nawilia, romelic axdens codnis demonstrirebas da

ayalibebs STabeWdilebas ama Tu im obieqtze. igi SeiZleba at-

arebdes kompleqsur da detalur xasiaTs. Tumca aqve isic ga-

saTvaliswinebelia, rom erTi da igive obieqtis winaswari daT-

valierebis teqstura yovelTvis ver iqneba erTnairi, vinaidan

obieqtis Cvenebaze gavlenas axdens weliwadis dro da dRe-Ra-

mis saaTebi, bunebis mdgomareoba da jgufis ganwyoba, magram

gamocdil gids SeuZlia vizitiorebs Seuqmnas Temis Sesabamisi

ganwyoba _ verbaluri Cvenebis emociurad warmarTviT.

eqskursiis TemaSi obieqtis mniSvnelobis gansazRvrisa

da winaswari daTvalierebis Semdeg obieqtis gacnoba mimdin-

areobs Tanmimdevrulad da fragmentulad, anu misi raRac

nawilis an Taviseburebis gamoyofiT, roca gidi vizitiorebs

sTavazobs Txrobas an daskvnas ZeglTan dakavSirebul mov-

lenebze, xolo

Semdeg gadadis Txrobis momdevno etapze. mag., mcxeTis

jvris monastris gacnobisas, taZris gumbaTze vizitiorTa

yuradRebis mipyrobis Semdeg, logikuri iqneboda saubari

taZris agebisa da kurTxevis motivaciaze, Semdeg _ yuradRe-

bis gadatana fasadebis reliefur gamosaxulebebze, taZarTan

dakavSirebuli legendis gaxseneba da sxv.

msgavsi eqskursiis Catarebis nebismier SemTxvevaSi, pirve-

92

ladia vizualuri STabeWdileba. verbaluri Cveneba yovelT-

vis win uswrebs Txrobas, rac warmoadgens saeqskursio Janris

erT-erT mniSvnelovan Taviseburebas.

garda obieqtis winaswari Cvenebisa da saeqskursio anal-

izisa, eqskursiis procesSi farTod gamoiyeneba vizualuri

rekonstruqciis meTodi, rac marTebulia magaliTad, im ar-

qiteqturuli Zeglis Cvenebisas, romelmac dakarga Tavda-

pirveli iersaxe (masTan dakavSirebul istoriul da sxva mov-

lenebze Txrobis SemTxvevaSi). vizualuri rekonstruqciis

meTodi gamoiyeneba agreTve konkretuli adgilis ganviTare-

bis perspeqtivis ganxilvis procesSi.

Cvenebis konkretuloba miiRweva movlenis lokalizebis

meTodiT. igi didi warmatebiT gamoiyeneba istoriuli Tem-

atikis Semcvel eqskursiebSi, vinaidan mkafiod gansazRvravs

ama Tu im konkretuli movlenis ganviTarebis adgils da amiT

vizitiors uqmnis Tanamonawileobis SegrZnebas. Txrobis dam-

ajerebloba SeiZleba gaZlierdes Sedarebis meTodis meSveo-

biT, romelic gamoiyeneba movlenebisa da Zeglebis msgavsebis

an gansxvavebis aRweris procesSi. rogorc wesi, SedarebisaT-

vis irCeven sayovelTaod cnobil faqtebsa da modelebs, an

gidis mier adre moxmobil faqtebs. Sedarebis meTodi gids

saSualebas aZlevs, Tavi aaridos sruliad zedmet skrupule-

zur aRweras, arasaWiro citatebs da TariRebs, romlebic ar-

Tulebs Zeglebisa da movlenebis (iseve, rogorc samuzeumo eq-

sponatis) erTian saxed gaazrebas da aRqmas.

qalaqur garemoSi organizebul sivrcul eqskursieb-

Si qalaqis daTvalierebis specifika. yvela tipis eqskur-

siis marSrutSi qalaqis sivrculi daxasiaTebis CarTvis

aucilebloba eWvs ar iwvevs, vinaidan mis arqiteqturul-qa-

laqmSeneblobiT TaviseburebaTa gacnoba vizitiors uqmnis

SesaZleblobas _ xelSesaxebad aRiqvas qalaqis erTiani, plas-

tikur-sivrcobrivi saxe da ganumeorebloba, rac didxans rCe-

93

ba mexsierebaSi da warmoadgens praqtikuli eqskursiamcod-

neobis mTavar Sedegs. am SemTxvevaSi, gidisaTvis mniSvnelovan

amocanas warmoadgens gamoavlinos am sistemis logika – uni-

kalur siZveleebTan erTad, vizitiors gaacnos qalaqis urba-

nuli struqtura, rac warmoadgens misi ganviTarebisa da so-

cialuri procesebis anarekls.

2. saeqskursio Txroba. saSualebebi. rogorc zemoT

aRiniSna, CvenebasTan SedarebiT, eqskursiis procesSi Txro-

ba meorexarisxovania. Txrobis prioritetuloba eqskursias

gadaaqcevs misTvis uCveulo pirobebSi Catarebul leqciad,

rac umeteswilad uinteresoa vizitiorisaTvis. Txrobisa da

Cvenebis Tanafardoba damokidebulia eqskursiis Tematikasa

da konkretul Temaze. arqiteqturul-qalaqmSeneblobiT Tem-

atikaSi Cveneba yovelTvis Warbobs Txrobad, xolo istoriuli

an literaturuli tipis eqskursiebSi _ piriqiT.

kaxa mWedliZis foto

94

saeqskursio Txroba TavisTavSi moicavs Semdeg cnebebs:

• saeqskursio cnobari Seicavs obieqtis sapasporto mo-

nacemebs (saxelwodeba, avtori, TariRi da sxv.), romelsac pre-

tenzia ar aqvs mxatvrulobasa da emociurobaze;

• obieqtis aRwera warmoadgens faqtebis mokle gadmocemas,

rac ar gulisxmobs mocemuli obieqtis Rrmad gacnobaze;

• axsna Seicavs dawvrilebiT Txrobas obieqtsa da masTan

dakavSirebul movlenebze, mizez-Sedegobriv kavSirebsa da

daskvnebze. Cveulebriv, axsna Seadgens eqskursiis teqstis

ZiriTad nawils;

• komentarebi gulisxmobs vizitiorTa Tvalwin mimdinare

procesis gadmocemas (mag., romelime memorialuri Zeglis daT-

valiereba gvirgviniT misi Semkobis an raime sxva ceremonialis

dros da sxv.) da masSi garkveul Tanamonawileobas; komentar-

ebis gakeTebis saSualeba hgavs Txrobas matarebelSi, rodesac

erTi TemiT Sekruli obieqtebi moZraobisas gadaadgildebian.

• citireba gulisxmobs eqskursiis procesSi mxatvruli

nawarmoebebis, dokumentebis, memuaruli literaturidan

nawyvetebis gamoyenebas da a. S., rac qmnis masalis dokumental-

urobis SegrZnebas, aZlierebs eqskursiis teqstis emociur ga-

momsaxvelobas. urTierTgamomricxavi azrebis citireba amZa-

frebs Temis problemur aspeqts, rac iwvevs turis monawileTa

did interess da eqskursia ahyavs ufro maRal mecnierul do-

nemde.

xSirad eqskursia warmoadgens raime konkretuli

RonisZiebis nawils, iqneba es turistuli, safestivalo,

sportuli, sakongreso da a. S. am SemTxvevaSi misi amocanebi

ganisazRvreba vizitiorTa SemadgenlobiT da SeTavazebuli

TemiT dainteresebis xarisxiT. gamomdinare im garemoebidan,

rom asset vizitiorTa Semadgenloba SeiZleba iyos sakmaod

gansxvavebuli, aucilebelia, winaswar ganisazRvros eqskur-

siis amocanebi, Cvenebis obieqti da marSruti. rogorc wesi,

95

aseT jgufebSi xvdebian adamianebi, romlebic naklebad icno-

ben qalaqs da saerTod erTmaneTsac. am SemTxvevaSi eqskursi-

is saorganizacio nawili unda iyos mkafiod gansazRvruli da

zustad unda sruldebodes. gidma unda gaiTvaliswinos, rom

vizitiorTaTvis misawodebeli informacia ar unda Seicavdes

profesiul niuansebs da unda emyarebodes jgufis TiToeuli

wevrisaTvis nacnob istoriul, sabunebismetyvelo, saxelovne-

bo da Tu sxva saxis gamocdilebas. am tipis eqskursia ucil-

oblad unda Seicavdes obieqtis Tavisuflad daTvalierebis

SesaZleblobas.

saskolo saeqskursio marSrutebis ruqa winandlis al. WavWavaZis saxl-muzeumis saganmanaTleblo centri

saeqskursio marSrutebis ruka moicavs im RirSesaniSnav adgilebs, romelTa mo-naxulebac SesaZlebelia winandalTan erTad. saeqskursio saswavlo gegma Seqmnil-ia pedagogTa dasaxmareblad, raTa maT ukeT SeZlon eqskursiis saganmanaTleblo datvirTvis gaazreba, misi sworad dagegmva da Catareba. saeqskursio gegma spe-cialuradaa morgebuli al. WavWavaZis winandlis saxl-muzeumSi vizits, Tumca misi gamoyeneba SesaZlebelia sxva RirSesaniSnaobebis monaxulebisas. mocemuli marSrutebi moicavs kaxeTis regionis ZiriTad Zeglebs da Sedgenilia ise, rom nebismieri marSrutis SerCevisas erT-erT punqtad yvela SemTxvevaSi winandali moiazreba. http://tsinandali.blogspot.com/2009/12/blog-post_25.html

96

4.2. saeqskursio muSaobis miznebi da amocanebi

eqskursiis mizans warmoadgens pirovnebis faseuli ori-

entaciis Camoyalibeba, vinaidan msgavsi aqtivoba afarToebs

kulturuli memkvidreobis mravalmxriv Semecnebas, aviTarebs

kulturisa da istoriisadmi interesis gaRrmavebas. aqedan ga-

momdinare, nebismier sivrceSi ganxorcielebuli saeqskursio

saqmianoba iyofa or ZiriTad, gacnobiT da saganmanaTleblo

mimarTulebebad.

rogorc wesi, eqskursiis gacnobiT mimarTulebaSi ig-

ulisxmeba mimoxilviTi tipis eqskursia, romelic ZiriTadad

orientirebulia qalaqSi Camosul turistebze da moicavs

maTTvis qalaqis mTavari quCebis, prospeqtebis, sanapiroebis,

istoriisa da arqiteqturis cnobili Zeglebis Cvenebas, aseve

zogadi informaciis miwodebas qalaqis istoriisa da ganvi-

Tarebis Sesaxeb. mimoxilviTi eqskursiebi mravalplaniania,

maTSi gamoiyeneba rogorc istoriuli, aseve Tanamedrove ma-

sala. aseTi tipis eqskursiis amocanaa, rac SeiZleba meti say-

ovelTaod cnobili da faseuli Zegli gaacnos vizitiorebs,

miawodos maT zogadi informacia maTze da gansazRvros ama Tu

im Zeglis roli konkretuli adgilisa Tu qveynis ganviTare-

baSi (Cveulebriv, aseT Zeglebs “qalaqis RirsSesaniSnaobebs”

uwodeben).

saganmanaTleblo xasiaTis eqskursia miekuTvneba Tematu-

ri eqskursiebis tips da mimarTulia raime, konkretuli obieq-

tis magaliTze adamianis moRvaweobis romelime mxaris Rrmad

Seswavlisaken (magaliTad, “modernis arqiteqtura TbilisSi”),

rac gulisxmobs arqiteqturuli stilis mxatvruli safuZv-

elisa da Semoqmedebis specifikis gadmocemas. aseTma masalam

xeli unda Seuwyos arqiteqturuli Zeglisa da xelovnebis ni-

muSis xedvis, aRqmisa da analizis unarebis gamomuSavebas, aseve

97

xelovnebis gansxvavebuli formebis urTierTkavSiris aRqmas

sivrcobriv garemoSi.

Tematuri eqskursiebis tips miekuTvneba aseve turebi,

romlebic eZRvneba cnobil adamianTa cxovrebasa da moR-

vaweobas (e. w. monografiuli turebi), Cveni winaprebisa da

TanamedroveTa yofa-cxovrebas. tipobrivi dajgufebisda mi-

uxedavad, yvela eqskursiaSi arsebobs zneobrivi aspeqti. rig

SemTxvevaSi, swored igi ganapirobebs saeqskursio masalisa da

obieqtebis SerCevas. Tematuri eqskursia SeiZleba dajgufdes

Semdegi Temebis mixedviT:

• mxareTmcodneobiTi;

• arqiteqturul-qalaqmSeneblobiTi;

• xelovnebaTmcodneobiTi;

• literaturuli;

• istoriuli;

• religiuri;

• sabunebismetyvelo;

• mravaldRiani ucxouri eqskursiebi avtobusiT.

maTi mizania SerCeuli Temis Rrmad gaxsna, rac saWiroebs

konkretul auditoriaze orientirebul specialur masalas.

eqskursiis zemoT CamoTvlil tipebs Soris bevrs Sida kla-

sifikaciac gaaCnia. magaliTad, arqiteqturul-qalaqmSeneb-

lobiTi turi SeiZleba iyos monografiuli da istoriis raRac

garkveuli periodisadmi miZRvnilic, iseve rogorc litera-

turuli, xelovnebaTmcodneobiTi an religiuri eqskursiebi.

saxelovnebaTmcodneo Tematikam SeiZleba gaaerTianos Te-

atraluri, istoriul-musikaluri, folkloruli da sxva Te-

mebic.

istoriuli eqskursiebi SeiZleba dajgufdes istori-

uli periodebis mixedviT. msoflios bevr qveyanaSi farTod

gavrcelebulia mxareTmcodneobiT-istoriul Temebze age-

98

buli eqskursiebi, romlebic orientirebulia warsulze an

moicavs mocemuli adgilis (istoriuli dasaxlebis) arsebobis

yvela etaps. sabunebismetyvelo eqskursiebi Seicavs geolo-

giasa da biologiasTan dakavSirebul Temebs da a. S.

1. monawileTa Semadgenlobis mixedviT eqskursia mzaddeba:

• zrdasrulebisa da mozardTa (skolamdeli da skolis) au-

ditoriisaTvis;

• adgilobrivi mosaxleobisa da turistebisaTvis;

• qalaqisa da soflis mosaxleobisTvis;

• adgilobrivi da ucxoeli turistebisaTvis;

• organizebuli jgufebisa da individualuri damTvaliere-

blebisaTvis.

eqskursiis Sinaarsi, marSruti, misi Catarebis dro da

saorganizacio saSualebebi SeiZleba Seicvalos eqskursiis

monawileTa Semadgenlobis mixedviT.

2. Catarebis adgilis mixedviT eqskursia tardeba:

• qalaqSi;

•landSaftur sivrceSi, anu baRebSi, parkebSi, muzeum-na-

krZalebSi;

• eqskursiis organizebis adgilamde (magaliTad, region-

Si) gadaadgilebis anu moZraobis procesSi;

• arasamuzeumo interierSi (sasaxle, sacxovrebeli sax-

li, sakulto daniSnulebis adgilebSi, sawarmoebSi da sxv.).

xSirad eqskursia atarebs Sereul xasiaTs, roca erTmaneT-

Tan akavSirebs qalaqis, saparko obieqtebs, moicavs interiere-

bis daTvalierebas da sxv.

Sereuli tipis eqskursiebi droSi yvelaze xangrZlivia da

marSrutic sakmaod gawelilia.

eqskursiis yvela zemoT CamoTvlili tipi SeiZleba gaer-

Tiandes erT cnebaSi - “sivrculi eqskursia”, sadac moiazreben

im eqskursiebs, romlebic tardeba samuzeumo eqspoziciis miR-

99

ma, adamianTa gansaxlebis adgilas, mis sacxovrebel garemoSi,

romelSic bunebrivi da anTropologiuri elementebi yovlis-

momcvel erTianobaSia Serwymuli.

3. gadaadgilebis saSualebebi:

• safexmavlo;

• satransporto: avtobusi, troleibusi, tramvai, wylis an

sahaero transporti.

gadaadgilebis saSualebaze damokidebulia saeqskursio

obieqtebis daTvaliereba da aRqma, damTvalierebelTa arCev-

ani. garda amisa, gadaadgilebis saSualeba qmnis saeqskursio

programiT gauTvaliswinebel, specifikur situaciebs, rac

eqskursiamZRolisagan iTxovs mudmiv mzadyofnas aucilebeli

saorganizacio zomebis miRebisaTvis.

eqskursia _ sami komponentis urTierTmoqmedeba

nebismieri eqskursia ra Temazec ar unda iyos is, an ra formiTac unda Catardes, warmoadgens sami komponentis urTierTmoqmedebis – eqskursiamZRolis, obieqtis da eqskursantis Sedegs45.

45 kvaracxelia n., saeqskursio saqme, ganaTlebis xarisxis ganviTarebis erovnuli centri, eleqtronuli gamocema, 2014

100

4.3. arasamuzeumo sivrceSi gansxvavebul jgufebTan

eqskursiis Catarebis meTodika

eqskursiis Sida asakobriv kategoriaSi ramdenime jgufi

gamoiyofa:

1. sabavSvo auditoria;

•skolamdeli;

•skolis asakis;

•zogadsaganmanaTleblo skolis moswavleebi;

•skolis moswavleebi, romlebic eqskursiiT SemoTavazebul

Temebs swavloben sxvadasxva saswavlo wreebSi;

•skolis moswavleebi-turistebi.

sabavSvo auditoriasTan muSaobisas aucilebelia asako-

briv TaviseburebaTa, agreTve skolebisa da sxva specialur

saswavlo dawesebulebis programebis Sinaarsis gaTvalis-

wineba. garda amisa, saWiroa orientireba im konkretul amo-

canebze, rac ismeba damkveTTa mier an momdinareobs jgufis

specifikidan.

rogorc wesi, skolis moswavleebi-turistebi, orientire-

bulni arian mimoxilviTi informaciis miRebaze, rac ar unda

gadaitvirTos saxelebiT, TariRebiT da faqtebiT. mTavaria,

mozardebs mieceT SesaZlebloba: dainaxon, daaTvalieron da

aRiqvan. Sesabamisad, eqskursiamZRolis monaTxrobic unda

iyos mokle da lakonuri, imavdroulad informaciulic, raTa

Seiqmnas nanaxis mkafio da emociuri saxe.

2. zrdasruli auditoria:

•adgilobrivi qalaqis an soflis mcxovreblebi: eq-

skursiebi am kategoriis vizitiorebisaTvis orientirebulia

konkretuli socialuri dakveTis Sesrulebaze: dasveneba, es-

Tetikuri STabeWdileba, codnis gafarToeba, bavSvTa aRzrda

da sxv. aseTi auditoriisTvis mzaddeba rogorc erTjeradi,

101

aseve Tematuri ciklebi, didi popularobiT sargeblobs ojax-

uri eqskursiebi;

•asakovani adamianebi: maTTvis Temebisa da marSrutebis

arCeva, gadaadgilebis saSualebebi, eqskursiis xangrZlivoba

ganisazRvreba asakobrivi moTxovnebisa da samedicino maCvene-

blebis (gansakuTrebiT im SemTxvevaSi, Tu saqme exeba SezRudu-

li SesaZleblobebis mqone pirebs) mixedviT. eqskursiamZRoli

TavisTavze iRebs xelZRvaneli-organizatoris pasuxismge-

blobas.

•studentebi: es auditoria iTxovs eqskursiamZRolisgan

mravalmxriv erudicias da aqtiurobas. ramdenadac studente-

bi orientirebulni arian ufro problemuri xasiaTis eqskur-

siaze, eqskursiamZRols moeTxoveba mkafioeba da emociuroba

jgufisaTvis masalis miwodebis procesSi. aqve isic gasaTval-

iswinebelia, rom studentebSi gansakuTrebiT popularulia

saeqskursio ciklebi da is Tematika, rac xSirad uSualod uka-

vSirdeba sauniversiteto swavlebis programebs.

•konkretuli sferos specialistebi: am SemTxvevaSi eq-

skursiamZRols moeTxoveba kargi profesiuli momzadeba,

xolo eqskursiis marSrutSi mimoxilviTi xasiaTis informaci-

isa da rac SeiZleba meti saeqskursio obieqtis CarTva. Tuki

eqskursia miznad isaxavs jgufis profesiuli codnis gaRr-

mavebas, maSin eqskursiis obieqtTa SerCeva saWiroebs gansa-

kuTrebul yuradRebas. jgufSi adamianTa mcire raodenobis

arsebobis SemTxvevaSi, obieqti unda iyos TvalsaCino da ga-

morCeuli Rirsebebis mqone, xolo SemoTavazebuli informa-

cia unda asaxavdes ukanasknel miRwevebs mocemul sferoSi;

•adgilobrivi turistebi: turistTa am kategoriisTvis

gankuTvnili eqskursiebi ufro mimoxilviTi xasiaTisaa da

moicavs kulturuli memkvidreobis yvelaze cnobil Zeglebs.

maTi gacnobis procesSi eqskursiamZRolma SeiZleba yuradRe-

102

ba gaamaxvilos ama Tu im Zeglis restavraciis problemebsa da

dacvaze, aseve maT Tanamedrove gamoyenebaze (sasurvelia, sxva

qalaqidan Camosul turistTa jgufis momsaxurebis SemTx-

vevaSi, eqskursiamZRoli Seexos maTi Tanaqalaqelebis Rvawls

qveynis, magaliTad, saqarTvelos kulturul cxovrebaSi);

•ucxoeli turistebi: ucxoel turistebTan muSaobas Tavise-

buri specifika gaaCnia da moiTxovs adeqvatur meTodologias,

vinaidan, zogadad, kulturuli turizmi moicavs turizmis

yvela im mimarTulebas, rac dakavSirebulia eris istoriis,

kulturis, eTnografiis, materialuri da sulieri memkvidre-

obis popularizaciasTan.

ramdenadac ucxoelebisTvis Cveni qveynis srulfasovnad

gasacnobad jerjerobiT ar arsebobs sakmarisi da saTana-

do servisi, amitom gansakuTrebul mniSvnelobas iZens eq-

skursiebis organizeba qalaqSi da qalaqgareT. turistuli

marSrutis organizebisas aucilebelia orientireba lakonu-

ri informaciis miwodebasa da eqskursiis xangrZlivobis gaz-

rdaze uSualod Zeglebis daTvalierebis mizniT. aqve gaT-

valiswinebuli unda iyos garkveuli drois gamoyofa foto

da videogadaRebisTvis, aseve suveniruli nawarmis SesaZenad.

amasTan, udavod yuradsaRebia is garemoeba, rom eqskursiis

marSruti da dasaTvalierebeli obieqtebis SerCeva unda emy-

arebodes ara mxolod Zeglis mxatvrul Rirebulebebs, aramed

maTi dacvis karg pirobebsac.

turistebisaTvis misawodebeli saeqskursio informaciis

damuSavebisas, sasurvelia yuradRebis aqcentireba im nage-

bobebze, romelTa arqiteqturuli gadawyveta garkveul kav-

Sirs avlens sxva qveynebis (magaliTad, evropuli an mezobeli

qveynebis) materialuri kulturuli memkvidreobis ZeglebTan.

amasTan, eqskursiamZRolma yuradReba unda gaamaxvilos ar-

amxolod msgavsebaze, aramed qarTuli parafrazis erovnul

103

Taviseburebazec. amasTan, magaliTad, ucxoeli turistebi-

sTvis saeqskursio saqmianobis meTodikis damuSavebisas Zveli

Tbilisis ubnebis daTvalierebis procesSi unda daveyrdnoT

turistuli jgufebis socialur analizs, rac diferencire-

bulia kulturuli ganviTarebis TvalsazrisiT.

saqarTvelos turizmis erovnuli administraciis 2013 wlis statistikuri monacemebi

saeqskursio jgufebis daxasiaTebisas unda aRiniSnos, rom

isini SeiZleba Seiqmnas calkeuli adamianebisganac. Cveule-

briv, aseTi, individualuri jgufebi formirdeba uSualod

eqskursiis procesis sawyis etapze. maTi asaki, socialuri da

profesiuli Taviseburebi gansxvavebulia. xSirad am adami-

anebs sTavazoben yvelaze popularul Temebs da obieqtebs

(mag., “qalaqis RirsSesaniSnaobebi” da sxv.).

imis gaTvaliswinebiT, rom saeqskursio jgufi SeiZleba

iyos Zalian mravalferovani, imTaviTve mkafiod unda gani-

104

sazRvros eqskursiis amocanebi, daTvalierebis obieqtebi da

marSruti. rogorc wesi, msgavs jgufebSi xvdebian adamianebi,

romlebic naklebad icnoben qalaqs da erTmaneTsac. eqskursi-

is saorganizacio nawili Zalian mkafiod da mkacrad unda iyos

gawerili da Sesrulebuli. aseT eqskursiebSi aucileblad

unda iyos gaTvaliswinebuli Tavisufali dro Zeglis damou-

kidebeli daTvalierebisTvis.

aseve aucilebelia im garemoebis gaTvaliswineba, rom

turistebis mniSvnelovani nawili asakovania da eqskursiebis

Catarebis procesSi, aseve avtobusis da sasiarulo detalebis

dros, muzeumebSi vizitisas, aucilebelia aseve rekreaciis

zonis gaTvaliswineba, kafe, restorani da sxv.

specializirebuli jgufebi (profesiuli da sxva niSnebiT

gamorCeuli) qalaqebs ecnobian specialurad damuSavebuli

programis meSveobiT.

bolo wlebSi SeiniSneba tendencia dasvenebis individu-

alizaciisken. aseTi mogzaurobis ZiriTadi parametrebi dgeba

damkveTis mier da Sesabamisad, unda moergos mis moTxovnebs,

anu am SemTxvevaSi, saeqskursio muSaoba mTlianad damokidebu-

lia damkveTis mier wamoyenebul pirobebsa da molaparakebis

Sedegad.

xSirad eqskursia warmoadgens raime konkretuli

RonisZiebis nawils, iqneba es turistuli, safestivalo, spor-

tuli, sakongreso da a. S. am SemTxvevaSi misi amocanebi gani-

sazRvreba vizitiorTa SemadgenlobiT da SeTavazebuli TemiT

dainteresebis xarisxiT. gamomdinare im garemoebidan, rom

aseT vizitiorTa Semadgenloba SeiZleba iyos sakmaod gansx-

vavebuli, aucilebelia, winaswar ganisazRvros eqskursiis

amocanebi, Cvenebis obieqti da marSruti. rogorc wesi, aseT

jgufebSi xvdebian adamianebi, romlebic naklebad icnoben

qalaqs da zogadad, erTmaneTsac. am SemTxvevaSi eqskursiis

105

saorganizacio nawili unda iyos mkafiod gansazRvruli da

zustad unda sruldebodes. gidma unda gaiTvaliswinos, rom

vizitiorTaTvis misawodebeli informacia ar unda Seicavdes

profesiul niuansebs da unda emyarebodes jgufis TiToeuli

wevrisaTvis nacnob istoriul, sabunebismetyvelo, saxelovne-

bo da Tu sxva saxis gamocdilebas. am tipis eqskursia ucil-

oblad unda Seicavdes obieqtis Tavisuflad daTvalierebis

SesaZleblobas.

ukanaskneli wlebis kvlevebis mixedviT, yvela turistul

(samamulo Tu ucxour) jgufSi arsebobs moTxovna da aucile-

belicaa saeqskursio programebi Seesabamebodes kulturul

da gasarTob-SemecnebiT RonisZiebebs. am TvalsazrisiT,

udavod saintereso iqneboda “Rvinis turebis” organizeba,

rac SeiZleba moicavdes rogorc verbalur informacias (Te-

saerTaSoriso konferenciis (postsabWoTa sivrcis qveynebis muzeumebis problemebi da ganviTarebis perspeqtivebi, 2015) monawileebi Zvel TbilisSi

106

mebze: saqarTvelo - mevenaxeoba-meRvineobis qveyana, iuneskos

kulturuli memkvidreobis Zegli - qvevris Rvinos dayenebis

uZvelesi teqnologia da sxva), aseve qveyanaSi meRvineobis gan-

viTarebis amsaxveli samuzeumo eqsponatebis (saqarTvelos

erovnul muzeumsa da sxva muzeumebSi daculi mravalfero-

vani arqeologiuri, eTnografiuli masalebi da sxva nimuSebi)

Cveneba da bolis turis dasasruls, Rvinis kulturasTan da-

kavSirebuli saintereso da saxaliso praqtikuli aqtivobebi

(yurZnis dawurvis procesi, rTveli, CurCxelis amovleba da

sxv.).

CurCxelis amovleba. saerTaSoriso konferenciis monawileebi qvevris Rvinis muzeumSi (nafareuli)

107

4.4. saeqskursio masalis miwodebis specifika eqskursiis warmatebiT CatarebisTvis aucilebeli pirobaa

– gidis mier sityvis xelovnebis floba da masalis Tavisuflad

gadmocemis unari. gidis Txrobis kulturas gaaCnia garkveuli

moTxovnebi: Txrobis logikuri struqtura, obieqtebze, isto-

riul movlenebze, konkretul pirovnebebze mkafio warmodge-

nis Seqmna, Txrobis sizuste da ama Tu im Temaze sruli suraTis

Seqmna, rac miiRweva Sedarebebis, citatebis, epiTetebis, meta-

forebis, andazebis ostaturi gamoyenebiT. Txroba ekonomiu-

ri unda iyos - eqskursiamZRolma unda misdios winaswar gul-

dasmiT SemuSavebul gegmas, moiZios saWiro sityvebi da zusti

formulirebebi saeqskursio obieqtebisa da maTTan dakavSire-

buli movlenebis analizisaTvis.

yovelive amas uZRvis muzeumis gidis mier saeqskursio teqs-

tis Seqmna, rac warmoadgens umniSvnelovanes sakiTxs, vinaidan

swored misi meSveobiT acnoben muzeumebi vizitiorebs saku-

Tar koleqciebs da uziareben maT sivrceSi dagrovil gamoc-

dilebas. am TvalsazrisiT udavod sainteresoa didi brita-

neTis muzeumebis asociaciis mier46 SemuSavebuli standarti

muzeumis gidis teqstis SemuSavebisaTvis:

•sanam teqstis weras daiwyebT, hkiTxeT sakuTar Tavs, teqsti

namdvilad saukeTeso gzaa istoriis mosayolad da vizitior-

Tan interaqciis procesSi? teqsti mxolod komunikaciis

erT-erTi saSualebaa da ara yovelTvis saukeTeso. teqstis

daweris Semdeg xdeba misi adaptacia, gaTaviseba, droTa ganmav-

lobaSi Secvla da ganaxleba.

•muzeumis teqstis weris dros unda ifiqroT kulturul-so-

cialur-rasobriv-genderul da TaobaTa sakiTxebze.

46 http://www.museumsassociation.org

108

•teqstis daweris Semdeg gauziareT xalxs sajarod, romleb-

mac unda daafiqsiron Tqveni Secdomebi, giTxran, rom teqsti

ar Seesabameba im istorias, rac unda gamoiTqvas, sityvebi Se-

usabamoa, Jargonulia; saWiroa koreqtireba gramatikul da

morfologiur aspeqtebSi.

•leqsikoni – darwmundiT, rom vizitiors esmis Tqveni monay-

oli, amas aucileblad SeamCnevT mis saxeze, Tvalebze (gan-

sakuTrebiT bavSvebTan), Tu amCnevT, rom ar esmis moyolili,

aucileblad dausviT kiTxva.

•sanam turs daiwyebT, SegiZliaT vizitiorebs dausvaT Ses-

avali kiTxva im gamofenis Sinaarsidan gamomdinare, razec

apirebT turis Catarebas, hkiTxeT Zalian zogadad, Tu ra ician

maT ama Tu im sakiTxis da aseve maTi interesis Sesaxeb. es Tqven

dagexmarebaT turis ufro efeqturad warmarTvaSi.

•daimaxsovreT, Tqven xarT istoriis mTxrobeli, rodesac

maT uyvebiT, mieciT Tqvens emocias gamoxatvis ufleba. Car-

TeTY istoriebi, ramac Tqvenze moaxdina didi emociuri zegav-

lena, Tqveni emocia msmenelebzec gadadis da es maTTvis turis

gamocdilebas anu monayols ufro dasamaxsovrebels gaxdis

da xels Seuwyobs efeqtur interaqciasac.

eqskursiamZRolma guldasmiT unda SearCios terminebi,

ucxo sityvebi da srulyofilad flobdes Txrobis teqnikas:

diqciis gamarTuloba, xmis swori warmoTqma. eqskursiamZRol-

ma Tavi unda aaridos monotonur Txrobas, radganac ama Tu

im masalis emociuri gadmocema xels uwyobs monawileTa yur-

adRebis gazrdas, Temis ufro Rrmad da srulad gaazrebas.

aranaklebi mniSvneloba eniWeba Txrobis sworad SerCeul

temps. eqskursiamZRolis Txrobis siCqare damokidebulia eq-

skursiis Sinaarssa (mag. nela SeiZleba gadmoices daskvnebi,

ganzogadebebi) da avtobusis moZarobis siswrafeze. eqskur-

siis mimdinareobisas SeiZleba samizne obieqtma monawileTa

109

TvalTaxedvis areSi wamierad gaielvos, xolo am dros eqskur-

siamZRolma mTavari masala tempis aCqarebiT unda gadmosces.

Txrobis siCqare eqskursiis dros dauSvebelia, radganac

monawileebs SeiZleba SeeqmnaT eqskursiamZRolis mier eqskur-

siis Temisadmi gulgrilobis STabeWdileba.

•eqskursiamZRolis amocanaa mTeli eqskursiis manZilze

SeinarCunos Txrobis procesi. mokle pauzebi aucilebelia

frazebis, daskvnebis, ganzogadebebis xazgasasmelad, xolo

xangrZlivi pauzebi dasaSvebia gakeTdes saeqskursio obi-

eqtidan obieqtze gadasvlis dros. qalaqis eqskursiebze aseTi

pauzebi, rogorc wesi, 1-2 wuTs ar aWarbebs, xolo qalaqgareT

– 15-20 wuTs.

•audienciaze Zlier zegavlenas axdens eqskursiamZRolis

Txrobis intonacia, emociuroba, romelic Txrobas Tavisebur

elfers sZens - vlindeba eqskursiamZRolis damokidebuleba

movlenebisa da obieqtebis mimarT. eqskursiis mimdinareobi-

sas Txrobis toni unda icvlebodes movlenebisa da grZnobebis

mixedviT.

•eqskursiamZRols unda hqondes amaRlebuli samuSao gan-

wyoba da yovel jerze xelaxla unda ganicdides movlenebsa

da faqtebs eqskursiis mimdinareobisas. Temis floba, masalis

emociuri gadmocema – eqskursiamZRolis es Tvisebebi msme-

nelebisgan sapasuxo reaqcias iwvevs. aseT SemTxvevaSi, kontaq-

ti udaod garantirebulia yvelaze moumzadebel auditori-

asTanac ki.

•eqskursiamZRolma eqskursiis dasawyisSi unda daamyaros

kontaqti jgufebTan, gansazRvros maTi interesebi, codnis

done da aqedan gamomdinare, Tematurad warmarTos eqskursiis

Txroba da daTvaliereba. mag. Tu jgufi Sedgeba adgilobrivi

mosaxleobisagan, romlebic yvela nagebobas, Zeglebsa da sxva

obieqtebs TiTqmis yovel dRe xedaven, am SemTxvevaSi eqskur-

110

siamZRolis amocanaa obieqtebis detalebis Cveneba da maTTvis

naklebadcnobili faqtebis moyola.

•zog SemTxvevaSi eqskursiamZRols evaleba daZabulo-

ba mouxsnas monawileebs, romelic SeiZleba gaCndes ara eq-

skursiamZRolis mizeziT (avtobusis dagvianeba, mikrofonis

gaumarTaoba, amindis gafuWeba da sxv.). am SemTxvevaSi, drouli

xumroba, Rimili, amaRlebuli ganwyoba, xels Seuwyobs kargi

“fsiqologiuri klimatis” Seqmnas mTeli eqskursiis manZilze.

Tumca iumori taqtiani da araTavsmoxveuli unda iyos.

• eqskursiamZRolis miswrafeba – nebismieri xerxiT eqskur-

siis monawileebi gaamxiarulos – miuTiTebs imaze, rom igi ara-

saTanadod da araseriozulad udgeba eqskursias, rac Sedegad

jgufebze kontrolis dakargvas gamoiwvevs.

•eqskursiidan saerTo STabeWdilebis miReba eqskursiamZ-

Rolis pirovnebaSi vlindeba. eqskursiamZRoli unda gamoir-

Ceodes, eqskursiis monawileTa mimarT keTilganwyobiTa da

pativiscemiT, sidinjiT, fsiqologiuri mdgomareobisadmi

yuradRebis miqceviT, TanabarzomierebiT da monawileebTan

urTierTobebis SenarCunebiT. eqskursiamZRolis drois

marTva zusti unda iyos - igi eqskursiis dawyebamde 10-15 wuTiT

adre unda mivides daniSnul adgilas. saeqskursio jgufebTan

urTierTobisas aranaklebi mniSvneloba aqvs eqskursiamZRo-

lis garegnul iersaxes – samosSi, varcxnilobaSi, saxis gamome-

tyvelebasa da JestebSi SenarCunebuli unda iyos Tavmdablo-

bis niuansebi.

•eqskursiisTvis mniSvnelovania – Sinaarsis ideuroba da dam-

ajerebloba, Catarebis gamokveTili emociuri forma, farTo

kulturuli diapazoni – am sakiTxebze damokidebulia eqskur-

siamZRolis avtoriteti, romelsac igi yovel jerze xelaxla

iZens eqskursiis procesSi.

111

saeqskursio gegmis nimuSi

muzeumis ufrosi mecnier-TanamSromeli, eTnomusikologi qeTevan baiaSvili

qarTuli xalxuri simRerisa da sakravebis saxelmwifo muzeumi

saeqskursio gegma (zogadi)

1. Sesavali: muzeumis Tavisebureba da ganmasxvavebeli niSnebi sxva muzeumebTan Se-

darebiT. muzeumis struqtura, darbazebi.

2. qarTuli musikaluri kulturis istoriuli da arqeologiuri safuZvlebi.

3. qarTuli xalxuri musikis Tavisebureba da qarTvelTa identurobis msazRvre-

li - polifoniuroba da misi roli da adgili msoflios mravalxmian kulturaTa

Soris.

4. sakravis adgili da roli msoflios mravalxmian kulturebsa da Cvens samSoblo-

Si. sakravTa uZvelesi da SedarebiT axali - utilitaruli, sakraluri da esTeti-

kuri funqciebi.

5. Sebaneba - sakravis umTavresi daniSnuleba.

qarTuli darbazi, Casaberebi

1. qarTuli xalxuri zRapari, rogorc musikaluri sakravis istoriuli dadas-

tureba (wiqara). istoriul-arqeologiuri monacemebi.

2. Casaberi sakravebi: salamuri - mwyemsebis cxovelebTan sakomunikacio saSuale-

ba. misi ori saxeoba da maTi reglamentacia xalxur yofaSi.

3. larWem-soinari - mwyemsebisa da monadireebis sakravi, frinvelTa bgerebis im-

itacia da polifoniuri azrovnebis dadastureba am sakravis formis daxmarebiT.

4. liTonis sakravebis uaryofis mizezebi. erTi nimuSi (buki), rogorc sasignalo.

5. gudastviris gansxvavebuloba (polifoniuri) msoflios sxvadasxva qveynis gu-

dastvirebisgan da dalocvis funqcia.

1. mravalxmianobis kidev erTi dadastureba - ugudo stviri, bavSvTa repertuari.

2. pilili - lazuri sakravis Taviseburebani. misi Semonaxvis istoria da istori-

ul-socialuri pirobebi.

dasartyami sakravebi

1. saqarTveloSi dasartyami sakravis arasaWiroebis socialur-kulturuli

pirobebi da kulturuli migraciebis Sedegebi. qarTvelTa mier ucxo sakravebis

adaptaciis Taviseburebani.

2. doli - dReisaTvis qarTuli cekvis aucilebeli saTanxlebo saSualeba da misi

istoriuli samSoblo (aRmosavleTi).

3. diplipito - Cvens mier Cawerili legenda da diplipitos etimologia.

4. qalTa sayvareli sakravi - daira XVII-XIX saukuneebSi. misi gavrcelebis areali,

funqcia.

simebiani sakravebi

1. qristianobamdel saqarTveloSi xemian sakravTa sakraluri funqcia da spiri-

tualuri ritualebi, romelTac XX saukunemde moaRwies.

2. dReisaTvis yvelas mier miviwyebuli sakravi – sanTuri da misi gavrcelebis is-

toria saqarTveloSi.

112

3. afxiarca - samkurnalo saSualeba.

4. saqarTveloSi yvelaze gavrcelebuli sakravi - fanduri da misi transformaciebi.

5. Conguri - Tavisebureba mis simebSi da polifunqciuri sakravi.

klaviSebian-saberveliani sakravi

garmoni - germaniasa da saqarTveloSi adaptirebuli sakravi. sakravis kilosadmi

qarTvelTa damokidebuleba da rekonstruqciis mizezebi.

gasaxmovanebeli da xmisCamweri saSualebebi

edisonis fonografi da misi mniSvneloba mTeli msofliosa da saqarTvelosaTvis.

d. arayiSvili, i. kargareTeli da sxv. Zmebi pateebi, gramafoni da patefoni.

aziuri darbazi

1. qalaquri musikis ganviTarebis gzebi, evropuli da aziuri musikis ganviTarebis

istoriuli winamZRvrebi da socialuri pirobebi.

2. aRmosavluri sakravebis simebianTa jgufis gavrcelebis istoria da multikul-

turuli Tbilisuri kultura. qarTvelTa mier am sakravebis adaptacia da Casaber-

Ta (zurna-duduki) repertuaris sazrdooba Zveli aRmosavluri hangiT, Tbilisel

aristokratTa damokidebuleba am repertuaris mimarT.

3. sakravebi: zarbi, sazi, Tari, qamanCa, udi. maTi damzadebis Taviseburebebi da

gansxvavebuli esTetika saqarTveloSi, rac ganpirobebuli iyo bgeris tembris Ta-

viseburebebiT.

4. arRani – sxvadasxva socialuri fenis damokidebuleba musikisadmi gansxvave-

buli doneebi da arRnis roli dabali wreebis yofaSi. ostatTa daintereseba da

arRniT musikis fiqsaciis yvelaze Zveli nimuSebi, rogorc evropul, aseve aziis

qveynebSi.

5. Sofari - ebraelTa sakraluri sakravi da misi semiotika.

6. moswavleTa CarTuloba - sasimRero da saferxulo praqtika, erTi simReris Ses-

wavla.

7. mosasmeni masala - yvela sakravis tembris mosmena; gansazRvra, Tu saqarTvelos

romel kuTxes ekuTvnis esa Tu is melodia.

evropuli darbazi

•evropulimeqanikurisakravebiskoleqciisSemkrebiarkadirevaziSvili,Cveni

muzeumis evropuli koleqciis Seqmnis sawyisebi.

•meqanikurisakravebisSeqmnisistoriadamisiganviTarebisgzebi(antikurisa-

berZneTidan - renesansis epoqamde). meqnikuri sakravebis socialuri funqcia XVII-

XIX saukuneebSi da qarTvelTa mentalitetis cvlileba.

•sakravebismosmenadasacekvaomelodiebisgamocnoba,Sesruleba,cekva.

aRniSnuli gegma nawildeba vizitiorTa interesebis, asakis, inteleqtis gaT-

valiswinebiT. mTavari aqcenti gadatanilia musikaluri masalis (audio, video)

miwodebasa da vizitiorTa CarTulobaze. vinaidan, muzeumis umTavresi damTva-

lierebeli skolis kontingentia, didi yuradReba eTmoba asakobriv jgufTa Sesa-

Zleblobebs. garda amisa, yuradReba maxvildeba moswavleTa or jgufad gayofasa

da maT Soris saxeldaxelo viqtorinis Catarebaze. aseve, skolebs Soris Sejibre-

baze - „vin ukeT icis qarTuli xalxuri musika,“ sabavSvo TamaSebze da sxv.

113

gidebis profesiuli standartis SemuSavebisa da ganxor-

cielebisaTvis aucilebeli moTxovnebi

axali evropuli standartis (EN 15565, 2008 “Tourism services - re-quirements for the provision of professional tourist guide training and qualification programmes”) mixedviT, turistuli gidebi warmoadgenen im konk-

retuli qalaqebis, regionebisa da qveynebis warmomadgenlebs,

romelTa Sesaxeb maT gaaCniaT specialuri kvalifikacia da rom-

lebic exmarebian mogzaurebs, aRiqvan ama Tu im regionis kultu-

ra da mosaxleobis yofa-cxovreba. Sesabamisad, maT valdebulebas

warmoadgens:

•adgilobrivi kulturuli da bunebrivi memkvidreobis popu-

larizacia;

•am memkvidreobis mniSvnelobisa da mowylvadobis axsna-gad-

acema vizitorebisaTvis.

gidebis profesiuli standartis moTxovnebi da

rekomendaciebi:

kompetenturoba:

• konkretuli teritoriis, adgilis, qalaqis, regionis, qveynis

wardgena individualuri vizitiorisa da jgufebisaTvis;

• kulturuli da bunebrivi memkvidreobis, aseve garemos inter-

pretacia vizitiorTaTvis;

•vizitiorTa daxmareba gamocdilebis miRebasa da maT mier mo-

naxulebuli adgilebis aRqmaSi;

•Sesabamisi sasaubro enis gamoyeneba;

•Sesabamisi informaciis gacnoba amomwuravi da kompleqsuri

komunikaciis meSveobiT.

Teoriuli codna:

istoria da kultura; iurdiuli da politikuri sistema; re-

ligiuri da filosofiuri moZraobebi; xelovnebisa da arqiteq-

turis istoria; geografia da geologia; profesiuli eTika.

prezentaciis teqnika:

xmis proeqcia, diqcia, mikrofonis gamoyeneba, sunTqvis te-

114

qnika, mzeriT kontaqti, sxeulis ena, dgomis manera, personaluri

garegnoba da qcevis manerebi, stili da leqsika.

komunikaciis teqnika:

interpersonaluri Cvevebi, seleqcia, informaciis struq-

turizacia da dakavSireba, kiTxvebis ostaturad gamoyenebis un-

ari, stresis menejmenti, drois menejmenti.

jgufis menejmenti:

gidis da jgufis ganlagebis poziciebis SerCeva, neitraluri

midgoma da Tavazianoba, jgufis dinamika, konfliqtis menejmenti;

praqtikuli treiningi

trenerTa kvalifikacia:

unda moicavdes turistuli gidis treiningis sqemas, aseve,

rogorc minimumi, aucilebel moTxovnas warmoadgens treiningis

drois dayofa saaTobrivad.

muzeumis gidis/eqskursiamZRolis movaleobas warmoadgens:

•eqskursiebis dagegmva da Catareba skolis moswavleebisa

da sxva damTvaliereblebisTvis muzeumis mudmiv da droebiT

eqspoziciebSi;

•muzeumis sxvadasxva saganmanaTleblo programebis dagegmva da

Catareba;

•maswavleblebTan TanamSromloba saganmanaTleblo mizniT

muzeumis koleqciebis gamoyenebisaTvis.

sakvalifikacio moTxovnebi:

•sul mcire, umaRlesi ganaTleba samuzeumo saqmis sferoSi an

pedagogikaSi;

•swavlebis, leqciebis wakiTxvis an sxva pedagogiuri muSaobis

gamocdi¬leba;

•komunikaciisa da metyvelebis kargi unari;

•muzeumis koleqciis codna.

muzeumis gidis sakvalifikacio moTxovnebi (nimuSebi):

filadelfiis muzeumi (aSS)

muzeumis gidi warmoadgens informaciis cocxal wyaros,

115

igi atarebs yoveldRiur turebs koleqciebsa da specialur ga-

mofenebze. aseTi turebi gankuTvnilia mravalferovani audito-

riisaTvis, maT Soris SezRuduli SesaZleblobebis mqone pirebisa

da skolis jgufebisaTvis. yovelkvireul programebze daSvebis

moTxovnaa orwliani saswavlo gamocdilebis qona.

aplikaciis procesi

aplikantebis SezRuduli raodenoba daiSveba TiToeuli

treiningis periodSi. gamocdileba xelovnebis, xelovnebis is-

toriisa da sajaro gamosvlebis sakiTxebSi sasurvelia, magram

ara aucilebeli. aplikaciisa da samotivacio werilis garda, aR-

masrulebeli sabWos wevrebsa da muzeumis gidebTan gasaubreba

aucilebeli moTxovnaa yvela aplikantisTvis.

treiningi

muzeumis gidobis kandidatebi yovelkvireulad eswrebian

treiningis sesiebs ori wlis manZilze xelovnebis, xelovnebis is-

toriis, samuzeumo koleqciebisa da gidobasTan dakavSirebuli

unar-Cvevebis gamomuSavebis sakiTxebSi. sesiebi tardeba ganaT-

lebisa da sakuratoro ganyofilebis TanamSromlebisa da gamoc-

dili gidebis mier. treiningis dasrulebis Semdeg kandidatebi

staJiorebad muSaoben muzeumis gidebTan erTi wlis manZilze, es-

wrebian maT turebs da emsaxurebian muzeumis sainformacio sam-

saxurs.

kvalifikacia

•saukeTeso komunikaciuri unarebi;

•muSaobaSi cvlilebebis adaptirebis unari auditoriisaTvis

saukeTeso servisis uzrunvelsayofad;

•damoukidebeli kvlevis Catarebis unari

•dinamiur garemoSi muSaobis unari yvela asakisa da Sesa-

Zleblobebis mqone vizitiorTan, muzeumis TanamSromelsa da sx-

vadasxva erovnebis vizitiorebTan

•kargi momzadeba, saimedooba da punqtualuroba.

moTxovnebi

• yovelwliurad minimaluri saaTebis farglebSi momsaxureba

turebis Catarebisa da sainformacio servisis gaTvaliswinebiT

•yovelwliurad saganmanaTleblo programebSi monawileoba

116

ZiriTadi kompiuteruli unar-Cvevebi

• moqmedi el-fosta da internetis xelmisawvdomoba

•filadelfiis xelovnebis muzeumis wevrad gaxdoma

•sagamocdo periodis warmatebiT dasruleba.

fizikurimoTxovnebi

•erTsaaTiani turis Catareba da didi Senobis mraval sar-

Tulebze navigaciis unari

•erTsaaTiani turis Catareba Canawerebis gareSe.

kolorados universitetis bunebis istoriis muzeumi University of Colorado Museum of Natural History

muzeumis gidis samuSaos aRweriloba

muzeumis gidi - kreatiuli, mdidari warmosaxvis mqone, enTu-

ziazmiT savse adamiania, romelic interpretaciul serviss uwevs

muzeumis vizitiors turis da vorqSofebis, aseve specialuri

RonisZiebebis, rogoricaa saojaxo programebi, gamofenis gaxsne-

bi, mozrdilTa aqtivobebi da muzeumis xelSemwyobi programebis

meSveobiT. yvela aqtivoba dakavSirebulia muzeumis misiasa da

koleqciebTan. kolorados muzeumSi daculia bunebis istoriis

udidesi koleqcia anTropologiis, botanikis, diatomis, ento-

mologiis, paleontologiisa da zoologiis oTx milionze meti

eqsponatiT.

ras gTavazobT muzeumi:

•SesaZleblobas, rom iswavloT bunebis, mecnierebis da anTro-

pologiis istoria;

• SesaZleblobas, rom gamoimuSavoT yvela asakisa da interesis

adamianebTan muSaobis Cvevebi;

•Sanss, rom gaaumjobesoT sajaro saubris unarebi;

•SemTxvevas, rom imuSaoT motivirebul jgufSi;

•moxaliseTa RonisZiebebis Sefasebis, kulisebs miRma turebsa

da savele gasvlebSi monawileobis SesaZleblobebs;

• Sanss, rom gaxdeT mniSvnelovanni!

muzeumis moTxovnebi:

117

•informaciul da saxaliso docent-treiningis klasebSi das-

wreba;

•aTvisebuli unar-Cvevebis gamoyeneba sajaro prezentaciebsa

da programebSi;

•Tqveni valdebulebebisTvis drois sworad gamoyeneba;

• iyoT moqnilebi.

rogor unda gaxde muzeumis docenti

docenti aris gidi an leqtori muzeumSi, galereaSi an zoo-

parkSi. muzeumSi docentebi ZiriTadad aswavlian da atareben

turebs bavSvebisa da ufrosebisTvis. aucilebeli araa iyo is-

torikosi, magram swavlebisa da sajaro saubris gamocdile-

ba dagexmarebaT muzeumis gidis poziciis misaRebad. docentis

samuSao Cveulebriv moxaliseobriv doneze tardeba, magram mniS-

vnelovani wvlili Seaqvs biografiis gamdidrebaSi. am poziciis

meSveobiT Cans Tqveni unari sajaro leqciaSi, kvlevasa da mex-

sierebaSi. agreTve SeiZleba dagexmaroT momavalSi muzeumis Sta-

tiani poziciis mopovebaSi.

1. gansazRvreT im muzeumis tipi, sadac gsurT turebis Catare-

ba. xelovnebis muzeumi, mecnierebis Tu bunebis istoriis muzeu-

mi? ramdenadac docentis pozicia moxaliseobrivia, Tqven Sei-

Zleba manamde dainteresdeT sakiTxiT, sanam ganacxads gaakeTebT

ama Tu im poziciaze.

2. gadaxedeT adgilobriv muzeumebs Tqveni arCevanis mixedviT

3. darekeT an eleqtronuli moTxovna gaakeTeT muzeumis do-

centis programaSi monawileobisTvis. bevr did muzeums hyavs

moxaliseebis koordinatori, romelic gagarkvevT detalebsa da

gasaubrebis sakiTxebSi.

4. CaatareT kvleva muzeumis mudmivmoqmedi eqspoziciis Te-

mebze.

5. gaiareT interviu TqvenTvis sasurvel muzeumSi docentis

poziciaze.

6. gaiareT turi muzeumis docentTan erTad, es dagexmarebaT

ukeT gaiazroT imis arsi, Tu ras mogTxoven Tqven.

118

7. SeiswavleT is eqsponatebi, romelzec turis Catareba mogi-

wevT. Tu treiningis sesiebia gamocxadebuli, docentis bevri

programa moTxovs aRniSnuli sesiebSi monawileobas.

•daimaxsovreT mniSvnelovani TariRebi da informacia praqti-

kuli turis periodSi.

•gverdSi iyolieT megobari, romelic dagisvamT kiTxvebs am eq-

sponatebze, amgvarad, masalas ufro efeqturad aiTvisebT.

•SeiswavleT muzeumis politika. bevri muzeumi sakvebis Setanis

an bevri eqsponatis gadaRebis uflebas ar iZleva. Tqven mogeTx-

ovebaT, rom muzeumis Sinaganawesi kargad gqoneT aTvisebuli.

8. sacdeli turi CaatareT Tqvens ufrosTan erTad. SeiZle-

ba SeniSvnebic miiRoT, magram amis gamo ar unda daRondeT. Tu

gaivliT am tests, Semdeg dagegmeT Tqveni pirveli turi muzeumSi.

9. CaatareT pirveli turi.

•iyaviT interaqciaSi Tqvens jgufTan da igrZeniT Tavi komfor-

tulad. koncentrireba moaxdineT mxedvelobiT kontaqtze. ar

ilaparakoT Cqara da gaakeTeT pauzebi winadadebebs Soris.

•muzeumSi turis periodSi imoZraveT nela, gaakeTeT Seyovne-

bebi, raTa darwmundeT, rom yvela mogyvebaT. arasodes wauZRveT

jgufs win, radgan ukana rigebSi myof xalxs SeiZleba Tqveni mos-

mena gauWirdes.

•turis dasrulebisas SegiZliaT hkiTxoT Tqvens jgufs, Tu

raime kiTxvebi gauCndaT ganxiluli sakiTxebis garSemo.

10. dagegmeT regularuli turebi muzeumSi. SeiZleba yov-

el kviras gansakuTrebul periodebSic aragegmiurad mogiwioT

turebis Catareba.

sakonkurso ganacxadebi (nimuSi):

saqarTvelos erovnuli muzeumi acxadebs konkurss ingli-

surenovani gidis poziciaze kandidaturis SerCevisaTvis.

ZiriTadi movaleoba:

saganmanaTleblo departamentis xelmZRvanelobiT saqarT-

velos erovnuli muzeumis mudmiv da droebiT eqspoziciebze eq-

skursiebis gaZRola.

119

moTxovnebi:

• inglisuri da qarTuli enebis kargi codna (savaldebuloa);

•umaRlesi ganaTleba istoriis, xelovnebaTmcodneobis an sxva

humanitaruli disciplinis ganxriT (sasurvelia);

•kompiuteruli programebis da internetis codna.

unarebi da pirovnuli maxasiaTeblebi:

•gamarTuli metyveleba da verbaluri komunikaciis unari;

•komunikabeluroba;

•disciplinisa da pasuxismgeblobis grZnoba;

•prezentaciis Catarebis unari;

•logikuri azrovnebis unari;

•gundurad muSaobis unari;

•punqtualuroba.

damatebiTi moTxovnebi:

•gidis poziciaze samuSao gamocdileba CaiTvleba upirateso-

bad;

•sxva ucxo enebis codna CaiTvleba upiratesobad.

ssip-saqarTvelos kulturuli memkvidreobis dacvis

erovnuli saagento

sakonkurso gancxadeba

kulturuli memkvidreobis dacvis erovnuli saagento acxa-

debs konkurss da masSi monawileobis misaRebad iwvevs dainter-

esebul pirebs:

Tanamdebobis dasaxeleba:

varZiis istoriul-arqiteqturul muzeum-nakrZalSi (as-

pinZis municipaliteti, sof. varZia):

•eqskursiamZRoli

samuSaos aRwera:

•vizitiorTaTvis muzeumSi daculi kulturuli memkvidreobis

obieqtebsa da Zeglebze Sesabamisi informaciis sxartad, lakonu-

rad da amomwuravad miwodeba.

•saeqskursio momsaxurebis imgvarad warmarTva, rom muzeumis

120

teritoriaze vizitiorTa yofna iyos saintereso, saxaliso da Se-

mecnebiTi.

•kargad unda icnobdes muzeumisa da muzeum-nakrZalis teri-

toriaze arsebul Zeglebs, samuzeumo eqsponatebs, vizitorTa

marSrutebs da sxv;

sakvalifikacio moTxovnebi:

•ganaTleba: umaRlesi akademiuri;

•aucilebelia ucxo enis (inglisuris da/an rusulis) srulyo-

filad codna;

•samuSao gamocdileba: kulturisa da kulturuli memkvidre-

obis sferosTan dakavSirebuli saqmianobis, maT Soris proeqteb-

Si monawileobis gamocdileba, aseve sasurvelia vizitiorTa

jgufebTan muSaobis gamocdileba;

• sasurveli asaki: 21 wlidan 65 wlamde;

personaluri unarebi:

•organizebuloba, maRali pasuxismgebloba;

•komunikabeluroba, gamarTuli metyveleba;

•mowesrigebuli da punqtualuri;

•gunduri da damoukideblad muSaobis unari.

damatebiT warmosadgeni dokumentacia:

•muzeumis da/an mis samoqmedo arealSi arsebuli kulturuli

memkvidreobis Zeglebze momzadebuli saeqskursio teqsti (prez-

entacia).

121

abstraqcionizmi (ingl. Abstractionism) – mimdinareoba saxviT xelovneba-

Si, romelic miznad isaxavs “realobisagan ganwmendili” sulieri arsis,

subieqturi emociisa da qvecnobieri impulsebis gamoxatvas mxatvruli

formis ganyenebuli elementebis (feri, xazi, moculoba) meSveobiT.

avangardizmi (fr. Avant-garde, mewinave razmi) – ganzogadebuli, krebi-

Ti saxelwodeba XIX–XX ss. mijnaze evropul kulturaSi aRmocenebuli

xelovnebis sxvadasxva mimdinareobebisa, romlebic axal, gansxvavebul,

eqsperimentul formebsa da ideebs amkvidrebdnen.

alegoria (berZn. sityvidan Allegoria – igavi, qaragma) raime ganzogadebu-

li ideis gamoxatva konkretul mxatvrul saxeSi.

analizi (berZn. sityvidan Analysis – daSla, danawevreba; ingl. Analyse) –

mecnieruli kvlevis meTodi, romelic damyarebulia raime mTliani sagnis

mis Semadgenel nawilebad faqtobriv an warmosaxviT daSlaze; ganxilva.

anTropologiuri muzeumi (ingl. Museum of Anthropology) - muzeumi, romlis

interess warmoadgens kacobriobisa da civilizaciebis ganviTarebis

istoria da moicavs enis, religiis, materialuri masalisa da socialuri

struqturebis kvlevas.

antikvaruli nivTi (ingl. Antique object) – asi da meti wlis winaT Seqmnili

kulturologiuri TvalsazrisiT Rirebuli sagani.

antikuri (berZn. sityvidan antiquus - uZvelesi) – Zveli berZnuli da ro-

mauli xelovneba, kultura da sxv.

aramaterialuri kulturuli memkvidreoba (ingl. Intangible Cultural Heri-tage) - sazogadoebis, calkeuli jgufebisa da rig SemTxvevaSi, kerZo pir-

Ta mier maTi kulturuli memkvidreobis nawilad aRiarebuli adaT-wese-

bi, ritualebi, zepiri gadmocemebi, tradiciuli musika, cekva, xalxuri

rewva, aseve maTTan dakavSirebuli instrumentebi, sagnebi, artefaqtebi

da kulturuli sivrceebi.

arasamewarmeo (arakomerciuli) iuridiuli piri - aaip muzeumi (ingl. Non-commercial/non-profit legal Entity - NNLE) - saqarTvelos mTavrobis kanonis

safuZvelze saxelmwifo mmarTvelobis organos administraciuli aqtiT

samuzeumo da saeqskursio terminebis

mokle leqsikoni

122

Seqmnili organizacia, romelic zemdgomi organos (mag., municipalite-

tis an adgilobrivi kulturis samsaxuris) kontroliT axorcielebs so-

cialur, saganmanaTleblo, kulturul da sxva saqmianobas.

artefaqti (ingl. Artifact/Artefact) - kulturis nebismieri materialuri si-

vrcobrivi sagani, romelic saxecvlilia adamianis mier.

art-Terapia (ingl. Art-therapy) – 1. xelovnebis gamoyeneba fsiqoTerape-

vtuli mizniT. 2. fsiqologiuri muSaobis meTodi, romelic xelovnebas

iyenebs dadebiTi cvlilebebis misaRwevad unarSezRudul pirTa Sesa-

Zleblobebis gamovlenaSi.

arqaika (berZn. sityvidan archaikos - uZvelesi) – 1. antikuri periodis gan-

zogadebuli Tvisebebi. 2. xelovnebis istoriis adreuli periodi (Zvel-

berZnuli an Zvelegvipturi).

arqeologia (ingl. Archaeology) – mecniereba, romelic istorias Seiswa-

vlis ganaTxar materialur monacemebze dayrdnobiT.

arqeologiuri dazverva (ingl. Archaelogical reconnaissance) - Zeglis arse-

bobis, misi stratigrafiisa da qronologiis gansazRvra vizualurad an

sasinji TxrilebiT.

arqeologiuri gaTxrebi (ingl. Archaelogical excavation) _ arqeologiuri

Zeglis gamovlenis mizniT Catarebuli miwis an wyalqveSa samuSaoebi, ro-

melTa mizania materialuri naSTebis mokvleva, gaTxra, laboratoriebsa

da sacavebSi gadatana, restavracia-konservacia, mecnieruli Seswavla

da publikacia.

arqeologiuri zona (ingl. Archaelogical zone) - arqeologiuri dazvervis

an gaTxrebis Sedegad dasabuTebulad gansazRvruli teritoria, romel-

ic Seicavs moZravi an uZravi Zeglis naSTebs, an romlis farglebSi mosa-

lodnelia Zeglis niSnis mqone obieqtebis aRmoCena.

arqeologiuri muzeumi (ingl. Archaelogical museum) – istoriuli profi-

lis muzeumis damoukidebeli saxe, romelSic daculia arqeologiuri

gaTxrebis Sedegad mopovebuli materialuri kulturis Zeglebi uZvele-

si droidan Suasaukuneebis CaTvliT.

arqiteqtura (berZn. sityvidan architéktőn – xuroTmoZRvari, mSenebeli) – 1. adami-

anis mxatvrul-praqtikuli saqmianobis sfero, romlis mizania nagebobis an kom-

pleqsis proeqtireba da ageba. 2. konkretuli nageboba an nagebobis kompleqsi.

123

arqiteqturuli muzeumi (ingl. Architectural museum) – muzeumis tipi, ro-

melic icavs da popularizacias uwevs arqiteqturis istoriasa da praq-

tikasTan dakavSirebul masalebs.

asli - (laT. sityvidan copia – simravle, siWarbe; ingl. Copy) – originalis

zusti ganmeoreba, warmoeba.

asociacia (ingl. Association) – aRsaqmeli obieqtis an movlenis kavSiri

adamianis cnobier warmodgenebTan.

atribucia (laT. attributio – miwera, mikuTvneba. ingl. Atribution) – samuzeumo

nivTisaTvis damaxasiaTebeli yvela Taviseburebis (dasaxeleba, masala,

zomebi, damzadebis teqnika, avtoroba, qronologiuri da geografiuli

kuTvnileba), agreTve istoriul movlenebsa da esTetikur garemosTan

misi kavSiris gamovlena, masze datanili warwerebis gaSifvra, daculo-

bis xarisxis gansazRvra da dazianebis aRwera.

auditoria (ingl. Auditorium) – 1. saleqcio sivrce. 2. leqciis, moxsenebis,

eqskursiis da a. S. msmenelebi. muzeumis auditoria – adamianTa jgufi,

romelic miuxedavad asakisa, ganaTlebis donisa, profesiisa da sacx-

ovrebeli adgilisa, gaerTianebulia muzeumis koleqciis Semecnebisadmi

interesiT.

audio-vizualuri (ingl. Audio-visual) – moqmedeba xmis an gamosaxulebis

meSveobiT.

audiogidi (ingl. Audio-guide) - muzeumis vizitiorisaTvis gansxvavebuli

Sinaarsis audio-informaciis miwodeba eqspoziciis yvela an ZiriTadi

eqsponatis Sesaxeb.

aqsiologia (berZn. sityvidan axios – Rirebuleba da logos – sityva, aRq-

ma) - sayovelTaod aRiarebuli mniSvnelovani principebis filosofiuri

Teoria, romelic gansazRvravs adamianis moRvaweobis mimarTulebas da

qcevebis motivacias.

auqcioni (laT. sityvidan auctio, ingl. Auction) - 1. adamianis sociokul-

turuli moRvaweobis produqtisa (xelovnebis nawarmoebi, antikvariati,

memorialuri nivTebi, dokumentebi da sxv.) da bunebis obieqtebis saja-

ro gayidva. 2. muzeumis fondebisa da kerZo koleqciebis dakompleqtebis

erT-erTi forma.

aRqma (ingl. Perception) – 1. kognituri (SemecnebiTi) procesi, romlis dro-

124

sac fsiqikaSi mimdinareobs garemomcveli sinamdvilis, realobis asaxva;

sagnis an misi calkeuli Tvisebis uSualo gancda.

bibliografia - (berZn. sityvidan biblion – wigni da graphő – vwer, ingl. Bi-bliograhy) – 1. beWdviTi nawarmoebis mecnieruli aRwera, maTi saZieblebisa

da sxva informaciis Sedgena. 2. ama Tu im Temaze arsebuli wignebisa da

statiebis CamonaTvali.

bina-muzeumi (ingl. Memorial House) – memorialuri muzeumi, miZRvnili is-

toriis, mecnierebis, kulturisa da sxva gamoCenili moRvawisadmi.

blokbasteri (ingl. Blockbuster) - termini warmoqmnilia II msoflio omis

dros gamoyenebuli popularuli saxelidan. muzeumSi am terminiT aRniS-

naven novaciur, masStabur gamofenas, romelmac SeiZleba asobiT aTasi

mnaxveli moizidos.

bunebis Zeglebi (ingl. Natural monuments) – bunebis moZravi da uZravi Ze-

glebi, romlebsac aqvT samecniero-SemecnebiTi da aRmzrdelobiTi mniS-

vneloba.

buferi (ingl. Buffer) – or sxvadasxva masalas (magaliTad, ferwerul ti-

loebs) Soris maTi urTierTqmedebis SemcirebisaTvis ganTavsebuli mas-

ala an meqanizmi.

galerea G(ingl. Gallery) – specialuri sivrce sxvadasxva tipis gamofene-

bisTvis.

galereis megzuri G(ingl. Gallery guides) - damTvaliereblisTvis xelmisaw-

vdomi sainformacio masala (Cveulebriv, bukletis saxiT) gamofenebze.

gamofena (ingl. Exhibition) – 1. koleqciebis, nivTebis an sxva sainformacio

masalebis gamofenis aqti an faqti sazogadoebis ganaTlebis, Semecnebisa

da siamovnebis miniWebis mizniT. 2. gamofena (ingl. Display) - nivTebis an

sxva masalebis prezentacia, romelic dafuZnebulia mxolod saxasiaTo

maCveneblebze, specialuri momzadebis an ganmartebis gareSe (gamofenis

aRsaniSnad es sityva gamoiyeneba did britaneTsa da evropaSi).

gamofenis politika (ingl. Exhibition Policy) – teqstualuri masala, ro-

melSic Camoyalibebulia muzeumis ama Tu im gamofenis filosofia da mi-

zani.

gamoyenebiTi gamofenebi (ingl. Utility exhibition) - eqsponirebis aseTi xer-

125

xi mnaxvels saSualebas aZlevs, miiRos samuzeumo obieqtTan uSualo ur-

TierTobis gamocdileba yvela eqsponatTan xeliT SexebiT (dublikate-

bis, meorexarisxovani egzemplarebisa an aslebis meSveobiT).

ganaTlebis specialisti (ingl. Educator) – muzeumis TanamSromeli an

konsultanti muzeumis ganaTlebis sferoSi, romelic qmnis saswavlo,

saganmanaTleblo Sinaarsis programebs gamofenebisaTvis da zedamxedve-

lobs maT Sesrulebas.

gidi/eqskusiamZRoli (ingl. Guide) – piri, romelic muzeumis vizitiors

uwevs saeqskursio momsaxurebas muzeumSi warmodgenil auTentur eqspo-

natTa Sesaxeb kompleqsuri (vizualuri, verbaluri, emociuri) codnisa

da STabeWdilebebis misaRebad.

gidi/docenti (ingl. Docent) - sityva warmoqmnilia araregularuli maswa-

vleblis berZnuli mniSvnelobidan. samuzeumo sazogadoebaSi: muzeumis

programebis an turebis xelmZRvaneli, romelic amzadebs sainformacio

leqciebs mimdinare eqspoziciebis Taobaze.

gid-Tarjimanis momsaxureba (ingl. Guide service) – profesiulad momza-

debuli fizikuri piris saqmianoba turistuli, istoriuli, arqite-

qturuli, kulturuli da sxva Rirebulebebis gacnobis mizniT.

gidis “portfolio” (ingl. Guide portfolio) – TvalsaCinoebaTa im komple-

qtis (fotografia, dokumentebis asli, geografiuli ruqebi, sqemebi, mx-

atvrul nawarmoebTa reproduqciebi da sxv.) pirobiTi saxelwodeba, rac

gamoiyeneba eqskursiis msvlelobis procesSi.

grafika (ingl. graphics) - organzomilebiani suraTi (graviura, naxati da

a.S.) gamoiyeneba informaciis gadmosacemad an ilustrirebisaTvis.

dakompleqteba (ingl. acquisition)–muzeumSi koleqciebis Sevseba da Sedgena.

damatebiTi samuzeumo momsaxureba (ingl. Additional Museum Service) – muze-

umis TanamSromelTa mier vizitiorTa moTxovnebis dasakmayofileblad

gaweuli yvelanairi sxva momsaxureba, rac moiTxovs damatebiT Zalisxme-

vas: daSveba samuzeumo koleqciebTan, samecniero konsultacia, sacnobaro

informacia mas-mediis saSualebebisaTvis, xelovnebaTmcodneobiTi da

saeqsperto Sefaseba, sarestavracio samuSaoebi, auqcionebis organizeba,

SemoqmedebiTi saRamoebi da prezentaciebi, arenda da sxv.

daculobis kartoTeka (ingl. Safety index) – dokumenti, romelSic fiq-

126

sirdeba nivTis mdgoma reo ba muzeumSi misi miRebis momentsa da Semdgom

periodSi.

dacvis TanamSromeli (ingl. Security personnel) – muzeumis TanamSromeli,

romlebic muzeumis eqsponatebis dacvasTan erTad, pasuxs agebs muzeu-

mis vizitiorTa dacvazec.

dedani (ingl. Original) – originaluri mxatvruli nawarmoebi (saxviT xe-

lovnebaSi).

dezinfeqcia (ingl. Fumigation) – specifikuri, Zlier toqsikur qimiur ni-

vTierebebaTa gamoyeneba eqsponatebis Senaxvis adgilze, sxvadasxva mavne

organizmebis mosaspobad.

detaluri proeqtireba (ingl. Detailed projecting) – muzeumis gamofenis

TiToeuli komponentis damuSaveba detalurad.

dialogi (berZn. Diálogos, ingl. Dialogue) – 1. or an ramdenime pirovnebas

Soris saubari. 2. literaturuli nawarmoebis nawili saubris saxiT, an

dialogis saxiT dawerili literaturuli nawarmoebi. 3. samuzeumo peda-

gogikis erT-erTi mTavari meTodi.

dizaineri (ingl. Designer) – muzeumis TanamSromeli an konsultanti, ro-

melic gegmavs gamofenas, qmnis samuSao naxazebs da asrulebs konstrui-

rebisa da instalaciis samuSaoebs.

diorama (ingl. Diorama) - eqsponirebis nimuSi, romelic emyareba ukana

planze xelovnebis nawarmoebis da wina planze moculobiTi formebis

(maketebi, adamianTa gamosaxulebebi da a. S.) ganTavsebis Serwymas.

direqtori (ingl. Director) – muzeumis xelmZRvaneli da konceftualuri

lideri, romelsac akisria pasuxismgebloba muzeumis politikis SemuSa-

vebaze, dafinansebaze, dagegmvaze, organizebaze, muzeumis personalis

dakompleqtebaze, meTvalyureobaze da saqmianobebis koordinaciaze.

diskursi (laT. Discourse - aqeT-iqiT sirbili, saubari. ingl. Discourse)

– raime konkretuli sagnis garSemo codnis konstruireba an am saganze

msjelobis gzebi.

droebiTi gamofena (ingl. Temporary exhibition) – samuzeumo eqsponatebis

mokle vadiT eqsponireba rogorc sakuTari fondebidan, aseve sxva mu-

zeumebidan, aseve sxva qveynebid da kerZo pirTa koleqciidan.

127

dublikati (ingl. Dublicate) – romelime samuzeumo obieqtis ganmeoreba,

aslis Seqmna mnaxvelsa da obieqts Soris uSualo urTierTobis dasamya-

reblad.

evropis muzeumebis forumi (European Museum Forum - EMF) – daarsda 1977

wels, muSaobs evropis sabWos egidiT da warmoadgens lider organizacias

evropis muzeumebis sazogadoebrivi xarisxis amaRlebis mimarTulebiT. forumisa da evropis sabWos mier dawesebuli evropis wlis muzeumis

jildo (EMYA) gadaecema muzeums, romelic warmatebulia auditoriis

mozidvisa da vizitiorTa moTxovnebis dakmayofilebis sakiTxebSi Tav-

isi unikaluri atmosferoTi, interpretaciiTa da prezentaciiT, ganaT-

lebisa da socialuri pasuxismgeblobisadmi SemoqmedebiTi midgomiT.

evropis muzeumebis qseli (NEMO) – damoukidebeli samuzeumo qseli,

romelic uzrunvelyofs reprezentacias da informaciis gavrcelebas

samuzeumo sazogadoebisaTvis. aerTianebs evrokavSiris wevri qveynebis

samuzeumo organizaciebs.

eTika (berZn. sityvidan éthos – Cveuleba, ingl. Ethics) – 1. filosofiuri

swavleba moralze, mis principebze, normebsa da rolze sazogadoebaSi. 2.

qcevis normebis erToblioba, raime sazogadoebrivi an profesiuli jgu-

fis morali. 3. muzeumSi sworad moqcevis dadgenili wesebi, romlebic

SeiZleba gamoyenebul iqnes qmedebis megzurad individualuri pirebisa

Tu jgufebisaTvis.

eTnikuri (ingl. Ethnic) – samuzeumo sazogadoebaSi gamoiyeneba rogorc

aradiferencirebuli termini adamianTa im jgufis mimarT, romelic

gansxvavebulia eniT, adaTiT an raime sxva maxasiaTebliT.

eTnografia (berZn. sityvidan ethnos – xalxi da graphő – vwer. ingl. Eth-nography), sxvagvarad eTnologia. 1. mecniereba, romelic Seiswavlis

msoflios xalxTa Semadgenlobas, warmomavlobas, dasaxlebas, da kul-

turul-istoriul urTierTkavSirs, maT materialur da sulier kultu-

ras. 2. mecniereba, romelic Seiswavlis romelime xalxis yofis, xasiaTis,

kulturis erTobliobas.

eTnikuri erToba (ingl. Ethnicity) - istoriulad Camoyalibebuli adami-

anTa myari socialuri jgufebi: erebi, tomebi da sxv., romlebic erTma-

neTTan dakavSirebuli arian teritoriis, enisa da kulturis erTobiT,

warmoSobiT da tradiciebiT.

128

eTnosi (berZ. ethnos, xalxi, tomi) - igivea, rac eTnikuri erToba.

ekleqtika (berZn. εκλεκτός – SerCeva, arCeva; ingl. Eclectic) – 1. erT mxatvrul

saxeSi sxvadasxva stilis, gansxvavebuli kompoziciuri xerxebisa da

elementebis aRreva; 2. Sinaganad dapirispirebuli sxvadasxva meTodisa

da Tvalsazrisis araorganuli, garegnuli SeerTeba.

ekomuzeumi (ingl. Ecomuseum) – e. w. socialur-bunebrivi muzeumis in-

ovaciuri tipi, romelic mimarTulia adgilobrivi Temis gansaxlebis

tradiciul garemoSi mdgradi ganviTarebisa da sakuTari memkvidreo-

bis SenarCunebiT sazogadoebriv saqmianobaSi CarTvisaken. ekomuzeumis

koncefciis safuZvels warmoadgens ara calkeuli eqsponatebis, aramed

bunebrivi da anTropogenuli (eTnokulturuli da istoriuli land-

Saftebi moqmedi dasaxlebis sistemiT) garemos prezentacia.

erovnuli samuzeumo politika (ingl. National Museum Policy) – samuzeumo

saqmis ganviTarebis sferoSi saxelmwifosa da sazogdoebrivi moRvaweo-

bis ZiriTadi mimarTulebebis, strategiebisa da principebis erToblio-

ba.

esTetika (berZn. aisthëtikos – SegrZneba, grZnoba. ingl. Aesthetics) - 1. filo-

sofiuri swavleba mSvenieris arssa da formebze xelovnebaSi, bunebasa da

cxovrebaSi. 2. SexedulebaTa sistema xelovnebaze.

esTetikuri aRqma (ingl. aesthetic perception) – esTetikuri saqmianobis sax-

eoba, romelic gamoixateba cxovrebisa da xelovnebis, mSvenierebis mi-

zanmimarTul da mTlian aRqmaSi, rasac Tan axlavs esTetikuri gancdebi.

etiketi (ingl. Label) – mokle warwera muzeumis TiToeuli sagamofeno eq-

sponatisa da stendis qveS.

efeqturi/emociuri swavleba (ingl. Affective learning) - samuzeumo peda-

gogikaSi damkvidrebuli swavlebis forma, romelic dafuZnebulia mnaxv-

elis emociuri reaqciebis stimulirebaze.

eqspoziciis koncefcia (ingl. Expositiob Conception) – eqspoziciis pro-

eqtirebis pirveli etapi, romlis drosac yalibdeba eqspoziciis Tema da

ZiriTadi idea, misi amocanebis gadaWris meTodebi, eqspoziciis arqite-

qturul-mxatvruli gadawyvetisa da teqnikuri aRWurvilobis gamoy-

enebis moTxovnebi; ganisazRvreba dagegmili eqspoziciis adgili muze-

umis eqspoziciis erTian sistemaSi.

129

eqspoziciis teqnikuri gegma (ingl. Exposition techical plan) – dagegmili

eqspoziciis zedmiwevniT aRwera misi miznebisa da amocanebis miTiTebiT,

Temebisa da qveTemebis Tanmimdevruli CamonaTvaliT, gamosafenad gaT-

valiswinebuli eqsponatebis zusti sakatalogo monacemebis fiqsirebiT.

eqskursia (laT. sityvidan excursio – gaseirneba, mogzauroba; ingl. Excur-sion) - kulturul-saganmanaTleblo saqmianoba, romlis mizania istori-

is, kulturisa da bunebis Zeglebis, muzeumebisa da sxva RirsSesaniSnao-

bebis gacnoba mnaxvelTaTvis (turistuli jgufebisa da individualuri

vizitiorebisaTvis).

eqskursi (laT. Excursus - gadaxra, gadaxveva) - mTavari Temidan gadaxveva

gzadagza wamoWrili sakiTxebis gasaSuqeblad.

eqskursiis sakontrolo teqsti (ingl. Control text for tour) – Temis zedmiw-

evniT gaxsnisaTvis SerCeuli da damuSavebuli saeqskursio masala.

eqskursiis teqnikuri ruka (ingl. Excursion techical map) – teqnikuri do-

kumenti, romelic Sedgenili da damtkicebulia turistuli moRvaweobis

subieqtis xelmZRvanelobis mier da gansazRvravs turistul marSrutSi

istoriul-kulturuli obieqtebis daTvalierebis logikur Tanmimdev-

robas.

eqskursiamZRoli/gidi (ingl. Tour guide) – adamiani, romelic profesiul

doneze axorcielebs saeqskursio saqmianobas.

eqskursiis marSruti (ingl. Tour route) – saeqskursio jgufis moZraobis/

gadaadgilebis optimaluri mimarTuleba. marSrutis moTxovnebi: obi-

eqtebis logikuri Tanmimdevruloba, saeqskursio Cvenebis uzrunvelyo-

fa, RirsSesaniSnaoba.

eqskursiis meTodika (ingl. Tour methodology) – saeqskursio marSrutis

Taviseburebebis Sesabamisi meToduri xerxebis gamoyenebis teqnologiis

ganmsazRvreli dokumenti, romelSic Sedis: marSruti, gaCerebebi, Cven-

ebis obieqti, xangrZlivoba, qveTemis dasaxeleba da ZiriTadi sakiTxebis

CamonaTvali, saorganizacio da meToduri miTiTebebi.

eqskursiis obieqti (ingl. Tour object) – saeqskursio daTvalierebis mate-

rialuri nawili (istoriuli, arqeologiuri, arqiteqturuli, dokumen-

turi da xelovnebis Zeglebi).

eqsplikacia (ingl. Explication) – samuzeumo sivrcis ama Tu im darbazSi

130

ganTavsebuli teqstualuri masala, romlebic Seicavs informacias eq-

sponatTa Taviseburebebsa da maT Sesabamis epoqaze, aseve ganmartebas,

Tu ra niSnebi aerTianebs am darbazSi eqsponirebul samuzeumo sagnebs.

vizualuri (laT. sityvidan visualis – mxedvelobiTi, ingl. visual – Tvalsa-

Cino, optikuri) – mxedvelobiTad aRqmadi.

vizualuri azrovneba (ingl. Visual thinking) – adamianis saqmianobis sax-

eoba, romlis Sedegad xdeba “axali saxeebis” dabadeba, axali vizualuri

formebis Seqmna, romelTac garkveuli azrobrivi datvirTva aqvT da xi-

luls xdian mniSvnelobas.

vizualuri gamofenebi (ingl. Visual exposition) – samuzeumo eqsponatebis/

xelovnebis nawarmoebTa eqsponireba esTetikuri kuTxiT.

virtualuri vizitiori (ingl. Virtual visitor) – muzeumis oficialuri veb-

gverdis vizitiori, romelic veb-gverdze ecnoba muzeumis virtualur

eqspoziciebs, katalogebs, siaxleebs, sareklamo anonsebs da sxv., inter-

net-sivrceSi ukavSirdeba muzeumis administracias saWiro informaciis

miRebis mizniT, axorcielebs muzeumSi Sesasvleli bileTebis SekveTas,

samuzeumo suvenirebis an muzeumis poligrafiuli produqciis SeZenas.

virtualuri muzeumi (ingl. Virtual museum) – mxolod virtualur sivrce-

Si arsebuli, kompiuteruli teqnologiebis meSveobiT Seqmnili muzeumis

modeli, romelic qmnis internet-sivrceSi “samuzeumo eqsponatebisa” da

samganzomilebiani “virtualuri eqspoziciebis” daTvalierebis Sesa-

Zleblobas.

volontiori (ingl. Volunteer) – finansuri anazRaurebis gareSe, sakuTari

surviliT momuSave moxalise, romlis Sromis gamoyeneba warmoadgens

muzeumis arapirdapiri dafinansebis formas.

Tematuri gamofenebi (ingl. Thematic exhibition) - samuzeumo obieqtebis

interpretacia farTo socialur, istoriul, kulturul an samecniero

konteqstSi, sxvadasxva saSualebebis gamoyenebiT.

Tematuri eqskursia (ingl. Thematic excursion) – romelime erTi, konkretu-

li Temis srulad gaxsnisadmi miZRvnili specializebuli eqskursia samu-

zeumo sivrceSi.

Tematur-saeqspozicio gegma (ingl. Thematic and Exposition plan) – dagegmi-

li eqspoziciis zedmiwevniT aRwera misi miznebisa da amocanebis miTiTe-

131

biT, Temebisa da qveTemebis Tanmimdevruli CamonaTvaliT, gamosafenad

gaTvaliswinebuli eqsponatebis zusti sakatalogo monacemebis fiqsire-

biT.

Teoria (berZn. theőria – ganxilva, kvleva, ingl. Theory) - 1. gamocdilebisa

da sazogadoebrivi praqtikis logikuri ganzogadeba, asaxavs bunebisa da

sazogadoebis ganviTarebis kanonzomierebas. 2. raime sakiTxTan dakav-

Sirebuli xedvisa da warmodgenebis ganzogadebuli sistema.

identifikacia (ingl. Authentication, identification) – 1. gaigiveba; 2. konkretu-

li pirovnebis, regionis an drois produqtis, samuzeumo nivTis WeSmari-

tebis dadgena.

ieroglifi (berZn. hierós – wminda da glyphë – amoWrili/gamoWrili. ingl. hieroglyph) – 1. ieroglifur weriT sistemaSi figuruli niSani,

romelic aRniSnavs cnebas, marcvals an xmovans. 2. gaugebari, rTulad

gasarkvevi werili, kaligrafia (gadataniTi mniSvnelobiT).

ikomi (ingl. ICOM - International Council of Museums) - muzeumebis saerTaSori-

so sabWo, Seiqmna 1946 wels. mis SemadgenlobaSi Sedis 147 qveynis erovnu-

li komiteti, 30 saerTaSoriso komiteti samuzeumo saqmis sxvadasxva

sferoSi, 24 regionuli organizacia, aRmasrulebeli sabWo, samdivno da

sainformacio centri.

ikomis samuzeumo eTikis kodeqsi (ICOM Code of Ethics for Museums ) - ICOM-is mier SemuSavebuli dokumenti, romelic warmoadgens minimaluri da

aucilebeli normebis krebuls muzeumebisaTvis.

ikomosi (ingl. ICOMOS - International Council on Monuments and Sites) - Zeglebi-

sa da RirsSesaniSnaobaTa saerTaSoriso sabWo, romlis moRvaweoba mimar-

Tulia kulturul-istoriuli adgilebis SenarCunebisaken mTel msof-

lioSi. ICOMOS daarsda 1965 wels veneciis qartiis miRebis Semdeg (1964

w.).

ikkromi (ingl. ICCROM - International Centre for the Study of the Preservation and Restoration of Cultural Property) - kulturuli memkvidreobis restavraciisa

da dacvis saerTaSoriso centri, romelic dafuZnebulia iuneskos mier

(1969). misi mizania Seagrovos da gaavrcelos konservaciis samecniero

sakiTxebis dokumentacia, xeli Seuwyos kvlevas am mimarTulebiT, ganavi-

Taros rCevebi teqnikur problemebze, daxmareba gauwios specialistebs

treiningebis saxiT da aamaRlos sarestavracio saqmianobis done.

132

imitacia (laT. imitatio, ingl. Imitation) – 1. vinmes an raimes mibaZva, gaTama-

Seba. 2. samuzeumo sivrceSi bunebrivi da kulturuli movlenebis SesaZ-

lo sizustiT aRdgena sxvadasxva saSualebaTa gamoyenebiT (mag., Citebis

WikWiki, zRvis xmauri da sxv.), aseve aramaterialuri kulturuli mem-

kvidreobis demonstrirebis erT-erTi forma.

industriuli muzeumi (ingl. Industrial Museum) – muzeumebi, romlebic

eZRvneba mecnierebis, teqnikisa da sxva calkeul samrewvelo teqnolo-

giebs.

inventari (ingl. Inventory) - is sagnebi, romlebic Sesulia muzeumis kole-

qciebSi.

inventarizacia (ingl. Inventory) - samuzeumo nivTebis samecniero regi s-

tra cia –klasifikacia, zusti da vrce li aRweriloba sainventaro wigneb-

Si - wyaroebis, tipebis, masalis, xelov nebis saxeobebis, koleqciisa da

sxva maxasiaTeblebis mixedviT.

inteleqtualurad orientirebadi informacia (ingl. Intellectually orien-ted information) – muzeumis profilisa da Taviseburebebis, agreTve, koleq-

ciebTan urTierTqmedebis sxvadasxva saSualebaTa ganmarteba, rac vizi-

tiors aZlevs SesaZleblobas, dagegmos muzeumSi yofnis periodi zustad

da srulad mowodebuli informaciis safuZvelze.

interaqtiuloba (ingl. interaction – urTierTqmedeba) – muzeumis pirobeb-

Si: meTodi, romelic saSualebas aZlevs vizitiors aqtiur dialogSi Cae-

bas samuzeumo garemosTan, sadac eqspoziciis garda, iqmneba sxvadasxva

saxis samuzeumo saganTa an maTi modelebis specialuri zonebi - aRqmis

vizualuri, taqtiluri (SexebiTi) da verbaluri mxareebis gaaqtiurebi-

saTvis.

interaqtiuri eqspozicia (ingl. Interactive exposition) - eqspoziciis es

tipi mnaxvels iwvevs gamofenasTan dialogSi multimediuri kompiute-

ruli sistemebis gamoyenebiT, rac vizitiors exmareba gaecnos sxvadasx-

va samecniero Teoriebis formirebis sakiTxebs, an damoukideblad gan-

vlos mimzidveli da detaluri informaciiT datvirTuli saeqskursio

gza samuzeumo sivrceSi.

interesTa konfliqti (ingl. Conflict of interests) – muzeumSi: qmedebebi an

saqmianoba, romelic SeiZleba ewinaaRmdegebodes ICOM-s samuzeumo eTi-

kis kodeqss.

133

interneti (ingl. Internet) – msoflio kompiuteruli qseli

interpretacia (ingl. Interpretation) - muzeumis vizitiorebTan urTierTo-

bis filosofia - maTTvis mravalmxrivi gzavnilebisa da gamocdilebis

miwodebis, mizandasaxuli komunikaciisa da samuzeumo diskursis pro-

cesi; termini gamoiyeneba im saSualebebaTa aRsawerad, romelTa meSveo-

biT muzeumi vizitiors warudgens sakuTar koleqcias, auTentur arqte-

faqtebSi gaSualebul codnas da xelovnebis nimuSTa originalur mniSv-

nelobebs.

istoria (berZn. sityvidan ἱστορία ingl. History) – 1. mecniereba, romelic

Seiswavlis sazogadoebisa (moRvaweoba, msoflmxedveloba, socialuri,

kulturul-ekonomikuri urTierTobebi, organizacia da sxv.) da ama Tu

im qveynis (mxaris) warsuls mTeli mis mravalferovnebiT da konkretu-

lobiT. 2. risame ganviTarebis procesi. 3. mecniereba, romelic swavlobs

bunebis, kulturis, codnis romelime dargis Tanmimdevrul ganviTare-

bas. 4. ramesTan an vinmesTan dakavSirebuli faqtebis erToblioba.

istoriografia (berZ. sityvidan grapho – vwer; ingl. Historiography) – 1.

mecniereba, romelic swavlobs adamianTa sazogadoebis Sesaxeb istori-

uli codnis ganviTarebasa da saistorio wyaroebs. 2. im istoriul Txzu-

lebaTa erToblioba, romlebic Seiqmna ama Tu im periodSi an romlebic

miZRvnilia ama Tu im istoriuli epoqisa da Tu problemisadmi.

istoriisa da kulturis Zeglebi (ingl. Historical and Cultural Monuments) –

uZravi da moZravi materialuri Zeglebi, romlebsac gaaCnia samecniero,

istoriuli da mxatvruli Rirebuleba (istoriis, arqeologiis, qalaqm-

Seneblobis, arqiteqturis, xelovnebis da sxva Zeglebi).

istoriuli dasaxleba (ingl. Historycal settlement) – istoriuli qalaqi,

daba, sofeli an maTi nawilebi, romelTa teritoriaze ganTavsebulia ur-

banistuli Zeglebi (ansamblebi, kompleqsebi, kvartlebi, moednebi, ubne-

bi, quCebi, Zveli ganaSenianebis naSTebi).

istoriuli muzeumi (ingl. History museum) – muzeumi, romelSic daculia

saxelmwifos istoriul ganviTarebasTan, xalxTa da sazogadoebis mate-

rialur da sulier kulturasTan dakavSirebuli masalebi.

istoriul-kulturuli landSafti (ingl. History-Cultural Landscape) –

istoriulad Camoyalibebuli bunebriv-kulturuli teritoriuli kom-

pleqsi, romelSic SenarCunebulia auTenturi niSnebi (bunebrivi, mate-

134

rialuri da mentaluri) da Tanamedrove sazogadoebis mier miCneulia

kulturul da bunebriv memkvidreobad. maTi dacvis, reabilitaciisa da

prezentaciis formad miCneulia muzeum-nakrZalebi da erovnuli parke-

bi.

istoriuli parki (ingl. Historical Park) – 1. muzeummcodneobaSi – muzeumis

tipis dawesebuleba Ria cis qveS, romelSic Segrovilia materialuri da

aramaterialuri istoriul-kulturuli obieqtebi da maTi komponente-

bi. 2. sabaRe-saparko xelovnebis nimuSi, romelsac gaaCnia kulturul-

istoriuli Rirebuleba.

iunesko (UNESCO - United Nations Educational, Scientific and Cultural Organization) - gaeros specializebuli organizacia, romlis mizania mSvidobisa da

saerTaSoriso uSiSroebis interesebisaTvis xeli Seuwyos ganaTlebisa

da kulturis gavrcelebas, mecnierebis ganviTarebas, adamianis ufle-

bebisa da ZiriTad TavisuflebaTa pativiscemas rasis, sqesis, enisa da

religiis miuxedavad. 1978 wlidan iuneskos msoflio memkvidreobis uni-

kaluri Zeglebi Seaqvs msoflio memkvidreobis ZeglTa siaSi, romlis

mTavari mizania Ti daicvas Toeuli maTgani da gauwios popularizacia,

Tuki igi Seesabameba iuneskos kriteriumebs.

iuneskos konvencia kulturul RirebulebaTa ukanono Semotanis,

gatanisa da sakuTrebis uflebis gadacemis akrZalvisa da aRkveTis

RonisZiebaTa Sesaxeb (ingl. Convention on the Means of Prohibiting and Preventing the Illicit Import, Export and Transfer of Ownership of Cultural Property) - miRebulia

parizSi, 1970 wlis 14 noemberi, saqarTvelo konvencias miuerTda 1993

wlis 4 Tebervlidan.

iuneskos konvencia msoflios kulturuli da bunebrivi memkvidreo-

bis dacvis Sesaxeb (ingl. Convention concerning the Protection of the World Cul-tural and Natural Heritage) – miRebulia 1972 wlis 16 noembers, parizSi. yovel-

wliurad msoflio memkvidreobis komiteti ikribeba sesiaze, romelic

gansazRvravs Tu, romeli Zegli Seitanon iuneskos msoflio memkvidreo-

bis siaSi. saqarTvelo konvencias miuerTda 1993 wlidan.

iuneskos konvencia aramaterialuri kulturuli memkvidreobis

dacvis” Sesaxeb (ingl. Convention for the Safeguarding of the Intangible Cultural Heritage) - konvencia miRebulia 2003 wlis 17 oqtombers, parizSi. konvenci-

is wevri qveyana uzrunvelyofs aramaterialuri kulturuli memkvidre-

obis Semadgeneli elementebis identificirebas, sazogadoebis sxvadasx-

135

va jgufebisa da instituciebis, arasamTavrobo organizaciebis CarTu-

lobas aramaterialuri kulturuli memkvidreobis dacvasa da aRorZine-

baSi. saqarTvelo konvencias miuerTda 2008 wlis 18 ivnisidan.

iuneskos konvencia kulturuli TviTgamoxatvis mravalferovnebis

dacvisa da xelSewyobis Sesaxeb (ingl. Convention on the Protection and Pro-motion of the Diversity of Cultural Expressions) - miRebuliaPparizSi, 2005 wlis 20

oqtombers. saqarTvelo konvencias miuerTda 2008 wlis 1 oqtombridan.

katalogi (berZn. sityvidan katálogos – CamonaTvali, sia. ingl. Catalogue)

– 1. raime erTgvarovani sagnebis (wigni, muzeumis eqsponati, produqti)

garkveuli wesrigiT Sedgenili sia an amgvari CamonaTvalis Semcveli

cnobari. 2. romelime konkretuli gamofenis an koleqciis amsaxveli

cnobari an albomi.

katalogizacia (ingl. Cataloging) – nivTebis dajgufeba dadgenili kla-

sifikaciis sistemis mixedviT; amomwuravi informaciis moZieba da Seg-

roveba ama Tu im samuzeumo nivTze, maTi Seswavla analogiuri sagnebis

konteqstSi da koleqciis Seqmna samomavlod misi eqsponirebisa da popu-

larizaciis mizniT.

kerZo muzeumi (ingl. Private Museum) – msoflios bevr qveyanaSi samuzeu-

mo dawesebulebis uZvelesi da yvelaze gavrcelebuli forma – dawesebu-

leba, romelic daarsebulia kerZo piris mier da finansdeba misive saxs-

rebiT.

kvleviTi koleqcia (ingl. Study collection) – sakvlevad an saganmanaTleb-

lo mizniT Sekrebil saganTa koleqcia.

klasifikacia (laT. sityvidan classis – rigi, facio – vakeTeb. ingl. classi-fication) – garkveuli saerTo niSnebis mqone erTgvarovani sagnebis ganaw-

ilebis sistema an klasebis, ganyofilebebis da a. S. mixedviT aRqma.

koleqtiuri Seucnobeli - (ingl. Collective unconscious) pirovnebis yvelaze

Rrma done, romelic Seicavs winaprebidan memkvidreobiT gadmocemul

mogonebebsa da saxeebs.

koleqcia (laT. Collectio – Segroveba, ingl. collection) raime mniSvnelovani

identuri niSnebiT gaerTianebul saganTa erToblioba.

koleqcionireba (ingl. collecting) – raime sagnebis Segroveba erTgvarov-

nebis principiT da Sinagani mTlianobiT.

136

koleqciis menejeri (ingl. Collection manager) – muzeumis TanamSromeli,

romelsac evaleba zrunva konkretul koleqciaze.

komerciuli saqmianoba (ingl. Commercial activities) – muzeumis ZiriTadi

saqmianobis erT-erTi mniSvnelovani mimarTuleba, romelic mimarTulia

moqmedi kanonmdeblobis farglebSi muzeumis mier garkveuli mogebis

miRebisaken.

kompleqsuri muzeumi (ingl. Museum Complex) – muzeumebis jgufi, rome-

lic aerTianebs ori an meti profilis muzeumis (ix. muzeumis profili)

maxasiaTeblebs, aseve koleqciebs da SeuZlia gansakuTrebuli sizustiT,

srulad warmoaCinos qveynis an regionis kulturuli da bunebrivi mem-

kvidreoba. saqarTvelos sinamdvileSi maT ricxvs miekuTvneba mxareT-

mcodneobisa da istoriuli muzeumebi (dadianebis sasaxleTa istori-

ul-arqiteqturuli muzeumi, Telavis istoriuli muzeumi da sxv.), xolo

Tanamedrove samuzeumo sivrceSi – ekomuzeumebi, ansambluri da garemos

amsaxveli (Environment Museum) muzeumebi.

konfiguracia `yuTi-yuTSi” (ingl. “Box-in-a box” configuration) - gzavnilis

sistema, romelic warmoadgens sinamdvilis mikro-garemos da damokide-

bulia mis garemomcvel makro-garemoze.

kompozicia (laTinuri sityvidan compositio – Sedgena. ingl. Composition)

– 1. literaturis/xelovnebis nawarmoebis Semadgenel elementTa ageba,

ganTavseba, SeTavseba. 2. garkveuli mTlianobis mqone xelovnebis

nawarmoebi. 3. musikaluri nawarmoebis Sedgenis Teoria.

konservacia (laT. sityvidan conservatio – SenarCuneba. ingl. Conservation) –

xelovnebis nimuSis/Zeglis restavraciis Semadgeneli nawili misi mdgo-

mareobis gamagrebis, Semdgomi ganadgurebisa da raime zianis miyenebisa-

gan dacvis mizniT.

kontrolirebadi garemo (ingl. Controlled environment) – muzeumSi: garemo,

romelSic daregulirebulia temperatura, fardobiTi tenianoba, ga-

naTeba, dabinZureba da sxva atmosferuli pirobebi.

koncefcia (laT. sityvidan conceptio – SeerTeba, erToblioba. ingl. Con-cept) – 1. raime movlenis an problemis xedvis, warmodgenis erTmaneTTan

damakavSirebeli sistema. 2. nawarmoebis, Txzulebis ZiriTadi azri, idea.

konceftualuri xelovneba (ingl. Conceptual Art) – XX s.-is 60-ian wlebis

137

miwurulsa da 70-iani wlebis dasawyisSi evropasa da aSS-Si Camoyalibebu-

li postmodernizmis literaturul-mxatvruli mimarTuleba, romelSic

xelovnebis obieqtad SeiZleba iqces nebismieri sagani, movlena, procesi,

rac raime garkveul koncefcias gamoxatavs.

krebuli, kamara (ingl. vault, arch) – 1. gamTlianebuli da garkveuli wesri-

giT ganTavsebuli masalebi, teqstebi, sabuTebi. 2. arqiteqturuli kon-

struqcia, mrudwiruli gadaxurva, romelic akavSirebs kedlebs an nage-

bobis boZebs.

kultura (ingl. Culture, laT. zmnidan „colo“, rac niadagis movlas, damu-

Savebas niSnavs) - Tanamedrove mniSvnelobiT, termini „kultura“ XVII saukunidan ixmareba. misi cnebis gansazRvrisas 400-mde definicias iT-

vlian. Tumca SeiZleba gamoiyos kulturis cnebis gansazRvris sami Zi-

riTadi elementi: 1. kultura warmoadgens socialur memkvidreobas anu

socialur tradicias. 2. kultura warmoadgens socializaciis procesSi

SeZenili normebis erTobliobas; 3. sayovelTaod miRebulia, rom kultu-

ra warmoadgens sazogadoebisaTvis saerTo normebisa da Rirebulebebis

sistemas.

kulturis politika (ingl. Cultural Policy) - kulturuli politika moica-

vs saSualebaTa did diapazons, romelic gamiznulia qveyanaSi kulturis

ganviTarebisaTvis. yvela SemTxvevaSi, kulturis politika gulisxmobs

Tanmimdevrul sistemaSi gaerTianebul saboloo mizans (xangrZlivs),

gegmas (gansazRvruls) da saSualebebs (koleqtivs, Tanxebs da kanonmde-

blobas).

kulturuli memkvidreoba (ingl. Cultural Heritage) – kulturis is nawili,

romelmac sazogadoebis ganviTarebis procesSi daimkvidra, SeinarCuna

an aRidgina faseulobis (tradicia, wesi, adaTi, xelovnebis nimuSi, Zegli

an institucia) mniSvneloba da romelic Taobidan Taobas gadaecema.

kulturuli memkvidreobis dacva (ingl. Cultural Heritage Protection) – kul-

turuli memkvidreobis obieqtebis aRricxvis (gamovlena, mecnieruli

Seswavla, klasifikacia, saxelmwifo registracia), dacvis, SenarCunebis,

Sesabamisi movlisa da gamoyenebis, konservaciis, restavraciis, reabili-

taciisa da muzeumifikaciis RonisZiebaTa kompleqsi.

kulturuli memkvidreobis uZravi Zegli (ingl. Imovable Monument of Cultural Heritage) – materialuri kulturis Zegli an misi nawili, romelic

138

istoriulad. funqciurad da kompoziciurad Serwymulia garemosTan da

romlis gadaadgileba SeuZlebelia an dakavSirebulia rTul sainJinro

RonisZiebebTan da gaumarTlebelia mecnieruli, eTikuri da sxva Tval-

sazrisiT.

kulturuli memkvidreobis moZravi Zegli – (ingl. Movable Monuent of Cultural Heritage) materialuri kulturis Zegli, romelsac gadaadgileba

ar ucvlis im Tvisebas, ris gamoc mas mieniWa Zeglis statusi da romelic

ar warmoadgens kulturis uZravi Zeglis ganuyofel nawils.

kulturuli faseuloba (ingl. Cultural Heritage Value) – istoriuli, arqe-

ologiuri, anTropologiuri, eTnologiuri, memorialuri, religiuri,

teqnikuri, urbamistuli, esTetikuri, mxatvruli da sxva faseuloba.

kulturuli fena (ingl. Cultural Layer) – miwis Sreebi an wyliT dafaruli

teritoria (fskeri), romelic Seicavs adamianis cxovrebisa da saqmiano-

bis kvals.

kulturul-saganmanaTleblo moRvaweoba (ingl. Cultural and Educational Activity) _ sazogadoebasTan muzeumis komunikaciis mniSvnelovani kompo-

nenti da samuzeumo saqmis wamyvani mimarTuleba, romelSic realizebu-

lia muzeumis saganmanaTleblo-aRmzrdelobiTi funqcia.

kuratori (ingl. Curator) – muzeumis TanamSromeli an konsultanti, spe-

cialisti konkretul sferoSi, vinc amzadebs informacias, ikvlevs da xe-

lmZRvanelobs koleqciebis gamofenis, dacvis, gamoyenebisa da srulyo-

fis process.

literaturuli muzeumi (ingl. Museum of Literature) - muzeumi, sadac da-

culia literaturis istoriasa da ganviTarebasTan dakavSirebuli an Ta-

namedrove literaturis amsaxveli masalebi.

maketi (ingl. Model) – garkveul masStabSi Sesrulebuli samuzeumo sag-

nis moculobiTi gamosaxuleba, romelic pirobiTad ganasaxierebs ori-

ginals an konkretul qmedebas (mag., ama Tu im brZolis amsaxveli maketebi

sabrZolo-istoriul muzeumebSi).

meTodika (ingl. Methodology) – 1. raimes praqtikulad Sesrulebis meTo-

debisa da xerxebis (magaliTad, mecnieruli kvlevis) erToblioba. 2. ped-

agogikis nawili, romelic ixilavs saswavlo sagnebisa an adamianis aRz-

rdis meTodebs.

139

meTodologia (laT. méthodos – meTodi da logos – swavleba; ingl. Method-ology) – im principebis, saSualebebisa da xerxebis erToblioba, romelic

axdens mecnieruli kvlevis organizebas.

memkvidreoba (ingl. Patrimony) - inteleqtualuri da avTenturi kul-

turuli sakuTreba, romelic Taobidan Taobas gadaecema.

memkvidreobis aqtualizacia (ingl. Actualisation of the patrimony) – saq-

mianoba, romelic mimarTulia kulturuli da bunebrivi memkvidreobis

dacvisa da Tanamedrove kulturaSi misi CarTvisaken – obieqtebis so-

ciokulturuli rolis aqtivizaciisa da interpretaciis gziT.

memoriali (ingl. Memorial) – arqiteqturuli ansambli, romelic Seica-

vs monumenturi qandakebis, ferweris, sabaRe da saparko arqiteqturis

elementebs. rogorc wesi, agebulia raime istoriuli movlenisadmi (iS-

viaTad, gamoCenili pirovnebisadmi) pativsacemis niSnad.

memorialuri muzeumi (ingl. Memorial Museum) _ muzeumi, sadac dacu-

lia istoriuli piris cxovrebasa da moRvaweobasTan dakavSirebuli me-

morialuri nivTebi da dokumenturi masalebi.

miTi (berZn. mŷthos – Tqmuleba, gadmocema; ingl. Myth) – 1. uZvelesi gad-

mocemebi RmerTebze, gmirebze, demonebze, sulebze, bunebis movlenebze,

dedamiwaze samyaros da sicocxlis Seqmnaze, samyarosa da ciuri sxeu-

lebis warmoSobaze adreklasobriv sazogadoebaSi. 2. gadataniTi mniS-

vnelobiT: gamonagoni, sicrue. 3. sinamdviles mowyvetili CarTva raime

faqtsa Tu movlenaSi, romelic efuZneba maTive arakritikul, mcdar

ganxilvas.

miTologia (berZn. μυθολογία, μῦθος Tqmuleba, gadmocema da logos – swavle-

ba; ingl. Mythology) – 1. miTebis nakrebis erToblioba. 2. miTebis Sems-

wavleli kompleqsuri mecnieruli disciplina, romelic Seiswavlis

miTebis warmoSobas, klasifikacias da gavrcelebas.

mimoxilviTi eqskursia (ingl. Overview tour) – mravalaspeqtiani saeqskur-

sio marSruti, romlis drosac paralelurad ixsneba ramdenime Tema.

tradiciulad, msgavsi tipis eqskursiebi tardeba mxareTmcodneobisa da

xelovnebis muzeumebSi, roca erTi vizitis farglebSi vizitiori ecnoba

samuzeumo sivrceSi arsebul yvela eqspozicias.

miReba-Cabarebis aqti (ingl. Act of Acceptance and Delivery note) – iuridi-

140

uli dokumenti, romelic mowmobs samuzeumo eqsponatis an damxmare ma-

salebis Sesyidvis, mudmiv an droebiT sargeblobaSi gacemis faqts (aqtis

forma da Sevsebis wesi ganisazRvreba samuzeumo faseulobaTa aRricxvi-

sa da dacvis instruqciiT).

modeli (ingl. model, frang. modèle) – 1. raime nawarmis TvalsaCino nimuSi.

2. nawarmoebis sxva masalaSi Camosasxmeli forma. 3. konstruqciis tipi,

niSani, nimuSi. 4. momavali mxatvruli nawarmoebis azrobrivi saxe.

moZravi gamofena - (ingl. Traveling exhibition an Touring exhibition) – muze-

umis sagamofeno saqmianobis erT-erTi forma, moZravi gamofenebi, e. w.

“paketirebuli Cvenebebi” samuzeumo sivrcis miRma - sxva muzeumebsa da

qveynebSi.

msoflio memkvidreoba (ingl. World Heritage, frang. Patrimoine Mondial, esp. Patrimonio Mundial) - bunebrivi an adamianis mier Seqmnili obieqtebi, romel-

Ta gansakuTrebuli istoriuli an ekologiuri faseulobis gamo, maTi Se-

naxva da popularizacia iTvleba prioritetul amocanebad (ix. iunesko).

mudmivi gamofena (ingl. Permanent exhibition) – muzeumis koleqciebis eqs-

ponirebis tradiciuli forma, romlis dagegmvis procesSi, muzeumi xe-

lmZRvanelobs sakuTari misiis, miznebisa da daniSnulebis Sesabamisad

(rogorc wesi, mizanSewonilia mudmivi gamofena funqcionirebdes 5-10

wlis manZilze).

muzeumi (ingl. Museum, berZn. muséion – muzebis samflobelo) – sazoga-

doebisa da misi ganviTarebis samsaxurSi myofi Ria, mudmivmoqmedi, ara-

komerciuli dawesebuleba, romelic SeiZens, icavs, ikvlevs, populari-

zacias uwevs da gamofens adamianisa da misi saarsebo garemos amsaxvel

nivTier sabuTebs Seswavlis, ganaTlebisa da sazogadoebisaTvis siamov-

nebis miniWebis mizniT (ICOM-is ganmarteba); muzeumi - kanoniT dadgenili

wesiT Seqmnili (dafuZnebuli) an/da registrirebuli iuridiuli piri,

romlis mizania samecniero-kvleviTi da kulturul-saganmanaTleblo

saqmianobis ganxorcieleba, kulturuli memkvidreobis gamovlena,

Segroveba, aRricxva, dacva, Seswavla, eqsponireba da popularizacia

(saqarTvelos kanoni “muzeumebis Sesaxeb”).

muzeummcodneoba/muzeologia (ingl. Museology) – 1. mecnieruli dis-

ciplina, romelic Seiswavlis specifikur samuzeumo midgomas sinamdvi-

lisadmi da mis mier Seqmnili muzeumis fenomenisadmi, ikvlevs informa-

141

ciis SenarCunebisa da gadacemis process samuzeumo sagnebis meSveobiT,

agreTve samuzeumo saqmis ganviTarebasa da mimarTulebebs. 2. muzeumebis

Teoriis, moqmedebis, aRqmis safuZvlebTan dakavSirebuli mecniereba.

muzeografia (ingl. Museography) – muzeummcodneobis erT-erTi mTavari

wyaro, romelic Seicavs muzeumis istoriis, eqspoziciebisa da koleqcie-

bis sistematizebul aRweras.

muzeumifikacia (ingl. Museumification) – samuzeumo saqmianobisa da Zegl-

Ta dacvis mimarTuleba, romelic axorcielebs istoriisa da kulturis

uZrav ZeglTa an bunebis obieqtTa samuzeumo sagnebad gardaqmnas maTi

dacvis, istoriul-kulturuli, mecnieruli, esTetikuri Rirebulebis

gamovlenisa da Tanamedrove kulturaSi CarTvis mizniT.

muzeumis gacvliTi fondi (ingl. Museum exange fund) – gacvliTi fondi

Sedgeba iseTi samuzeumo nivTebisagan, romlebic nak lebad pasuxoben

muzeumis profils, agreTve zedmeti du b lirebuli egzemplarebisagan

(xuTze zeviT). gacvliTi fondidan sxva muzeumisTvis eqsponatebis gad-

acema SesaZlebelia gac vlis an gaCuqebis wesiT saxelmwifo kontrolis

ganmaxor cie lebeli organos TanxmobiT.

muzeumis eqsponati (ingl. Museum exhibit) – nivTi, romelic gamofenilia

muzeumis eqspoziciaSi (saxviTi xelovnebis nimuSebi da sxva saxis nawar-

moebebi, samecniero-saganmanaTleblo masalebi da sxva samuzeumo faseu-

lobis mqone nivTebi).

muzeumis eqspozicia (ingl. Museum exposition) - garkveuli sistemiT eqs-

ponirebuli muzeumis fondis is nawili, romelic gankuTvnilia damTva-

liereblisaTvis.

muzeumebis klasifikacia (ingl. Museum classification) – muzeumebis da-

jgufeba erTi an ramdenime ganmsazRvreli niSan-TvisebiT.

muzeumis nivTi (ingl. Museum object) – nivTi, romelic daculia samuze-

umo koleqciaSi da atarebs sociokulturul da bunebriv informacias.

muzeumis misia (ingl. Museum Mission Statement) – ganacxadi, romelic la-

konurad gadmoscems muzeumis instituciur filosofias, moRvaweobasa

da daniSnulebas.

muzeumis mcveli (ingl. Museum conservator) – pirovneba Sesabamisi samec-

niero momzadebiT, romelic muSaobs muzeumis eqsponatTa Seswavla-kv-

142

levis mimarTulebiT, zrunavs maT dacvaze da aucileblobis SemTxveva-

Si, uzrunvelyofs eqsponatTa damuSaveba-aRdgenis samuSaoebs.

muzeumis megobarTa jgufi (ingl. Museum Friends) – arasamTavrobo orga-

nizaciebis, fizikuri da iuridiuli pirebis mudmivi wevroba finansuri

daxmarebiT an sawevro gadasaxadis gadaxdiT Tu muzeumis saqmianobaSi

monawileobis sxva formebiT.

muzeum-nakrZali (ingl. Museum-Reserve) – Ria cis qveS muzeumi, romlebic

iqmneba teritoriebis, ansamblebis, kopleqsebisa da bunebis, istoriis,

kulturis calkeuli Zeglebis safuZvelze. amJamad es termini gamoiyene-

ba Ria cis qveS muzeumis aRniSvnisas, xolo danarCen SemTxvevaSi, iyeneben

termins Site Museum.

muzeumis pedagogi (ingl. Museum Educator) – specialisti (amave dros

gidic), romelic axorcielebs muzeumSi pedagogiur (saganmanaTleblo)

saqmianobas, xelmZRvanelobs samuzeumo-saganmanaTleblo process da

programis farglebSi, subieqtur-obieqtur urTierTobebze dayrdno-

biT, uzrunvelyofs vizitioris uSualo urTierTobas samuzeumo sa-

gnebTan.

muzeumis rekreaciuli zona (ingl. Museum Recreational Area) – muzeumis

sivrce vizitiorTa momsaxurebisa da dasvenebisaTvis.

muzeumis produqti (ingl. Museum product) – 1). ZiriTadi da damatebiTi

samuzeumo momsaxurebisa da saqonlis kompleqsi, rasac istitucia sTava-

zobs muzeumis vizitiors. 2). muzeumis saqonels warmoadgens gasayidi

sagnebi: samecniero wignebi, xelovnebaTmcodneobiTi kvlevebi, kata-

logebi, muzeumis eqspoziciebis popularuli gzamkvlevebi, turistuli

literatura, kalendrebi, fotoreproduqciebi, eqsponatebis aslebi da

cifruli gamosaxulebebi, sxva suveniruli nawarmi.

muzeumis profili (ingl. Museum profile) – muzeumis klasifikaciis kate-

goria, misi specializacia, romelic gansazRvravs muzeumis koleq-

ciis Semadgenlobas, muzeumis fondebis da kompleqtebis principebs,

saeqspozicio da saganmanaTleblo saqmianobis Tematikas.

muzeumis samecniero-damxmare fondi (ingl. Museum Scientific-subsidiary fund) - samecniero-damxmare fonds ganekuTvneba: fotoaslebi, mu la Jebi,

maketebi, ruqebi, diagramebi, sqe me bi, gegmebi da sxva, romlebic Seqmnili

an SeZenilia muzeu mis koleqciis dakompleqtebis, Seswavlisa da eqspon-

143

irebis pro ces Si.

muzeumis sainventaro wigni (ingl. Museum Inventory Book) - dadgenili

wesiT Sedgenili saaRricxvo dokumenti, romelSic aRniSnulia ZiriTadi

monacemebi TiToeul samuzeumo eqsponatsa da koleqciaze;

muzeumis fondi (ingl. Museum Collection) – muzeumSi daculi eqsponate-

bisa da koleqciebis, samecniero-saganmanaTleblo masalebis erToblio-

ba, romlebsac gaaCnia samecniero, mxatvruli, istoriuli an sxva kultu-

ruli Rirebuleba da warmoadgenen samuzeumo mniSvnelobis Zeglebs.

muzeumis qoneba (ingl. Museum Property) – moicavs muzeumSi dacul eqspo-

natebs, Senobebs da sxva uZrav obieqtebs, miwis nakveTs, moZrav qonebas da

finansur resursebs.

muzeumi-Zegli (ingl. Museum-Monument) – muzeumebis tipi, romlebic Sei-

qmna istoriisa da kulturis calkeuli da kompleqsuri Zeglebis muzeu-

mifikaciis safuZvelze.

multimedia (ingl. Multimedia) – sxvadasxva saxis (teqsturi, xmovani, uZ-

ravi (grafikuli) da moZravi (video) gamosaxulebebis, kompiuteruli in-

formaciis programuli kompleqsis erTianoba. xmovani komentarebis, mu-

sikaluri nawarmoebebis, tele da videosiuJetebis sxvadasxva formatis

erT eleqtronul dokumentSi gaerTianeba.

musikaluri muzeumi (ingl. Music Museum) – muzeumis tipi, romelic

agrovebs, icavs, ikvlevs da gamofens musikalur kulturasTan dakav-

Sirebul masalebs.

mxareTmcodneobis muzeumi (ingl. Local Museum) – kompleqsuri profi-

lis muzeumi, romelic agrovebs, icavs, ikvlevs da gamofens garkveuli

mxaris, qalaqis, soflis bunebis, ekonomikis, istoriisa da kulturis am-

saxvel eqsponatebs.

mxatvari (ingl. Artist) – SemoqmedebiTad moazrovne pirovneba, adamia-

ni, romelic qmnis ganumeorebel mxatvrul saxeebs, romlebSic zogadi

mniSvnelobis mqone universaluri kanonzomierebebi gardaisaxeba indi-

vidualuri aRqmis prizmaSi.

mxatvruloba (ingl. Artistry) – 1. xelovnebis specifikuri Tavisebureba,

romelic gamorCeulia Semecnebis sxva formebisgan. 2. xelovnebis nawar-

moebTa srulyofis parametrebi.

144

mxatvruli aRqma (ingl. artistic perception) – xelovnebis nawarmoebis, ro-

gorc mxatvruli Semoqmedebis produqtis aRqma.

mxatvruli koleqcia (ingl. Art collection) – sxvadasxva saxis mxatvrul

nawarmoebTa erToblioba.

mxatvruli Semoqmedeba (ingl. Artistic creativity) – saqmianoba, romlis pro-

cesSi iqmneba garemomcvel samyaros amsaxveli mxatvruli saxeebi.

mxatvruli cnobiereba (ingl. Artistic consciousness) – adamianis Semoqmedeb-

iTi saqmianobis erT-erTi (Semadgeneli) elementi logikuri da intuici-

uri azrovnebis doneze.

naxati (ingl. Picture) – 1. sibrtyeze fanqriT, melniT, naxSiriT da sxva

masaliT Sesrulebuli gamosaxuleba, romelic warmoadgens vizualu-

rad aRqmadi formebis struqturul RerZs. 2. xazobriv elementTa er-

Toblioba suraTSi.

nawarmoebi (ingl. Work, production) – 1. Sromis, Seqmnis Sedegi. 2. xelovneba-

Si – mxatvris SemoqmedebiTi Sromis nayofi.

numizmatikuri masala (ingl. Numismatic material) - numizmatikur masalas

warmoadgens: monetebi, bonistika, ordenebi, me d lebi, sfragistika (sabe-

Wdavebi), heraldika da sxv.

obieqtebze orientirebuli gamofena (ingl. Object-oriented exhibition) –

muzeumis koleqciis sagnebis sazogadoebisaTvis wardgena garkveuli in-

terpretaciis meSveobiT.

obieqtis Cveneba (ingl. Object Show) – gidis/eqskursiaTmZRolisa da eq-

skursantebis mizanmimarTul qmedebaTa sistema, obieqtis daTvaliereba

kvalificiuri specialistis xelmZRvanelobiT.

performansi (ingl. Performance - Sesruleba, warmodgena, gamosvla) -

forma Tanamedrove xelovnebaSi, sadac xelovnebis nawarmoebi iqmneba

individis (performeris) an individTa jgufis moqmedebebiT garkveul

drosa da garkveul adgilas.

piqtografia (ingl. Pictography, laT. pictus – daxatuli da grapho - vwer) –

damwerlobis uZvelesi saxeoba – sagnebis, movlenebis, moqmedebis gad-

mocema naxatebis meSveobiT; xatovani damwerloba.

pirveladi registracia (ingl. First registration) – muzeumis TanamSromelTa

145

saqmianoba axali samuzeumo nivTebis miRebisa da identifikaciis proces-

Si (arqeologiuri gaTxrebis Sedegad aRmoCenili masalebi, mecenatebisa-

gan miRebuli saCuqrebi, auqcionze SenaZeni an Sinagan saqmeTa organoebi-

sa da sabaJo kontrolis samsaxuris mier gadmocemuli masalebi).

polimxatvruli aRzrda (ingl. Polyartistic training) – xelovnebasTan ziare-

bis forma, romelic mozards saSualebas aZlevs aRiqvas sxvadasxva saxis

mxatvruli saqmianobis safuZvlebi da Seeqmnas warmodgena xelovnebis

sxvadasxva sferoze.

prevenciuli konservacia (ingl. Preventive conservation) – moicavs nebis-

mier qmedebas muzeumis koleqciebisa da zogadad, kulturuli memkvi-

dreobis Zeglebis dazianebis safrTxis Tavidan acilebis an mdgomareo-

bis gauaresebis Semcirebis mizniT.

proeqtis menejeri (ingl. Project manager) – TanamSromeli, romelic xelm-

ZRvanelobs ama Tu im proeqtis ganviTarebis mTel process komunikacii-

sa da yvela sxva resursis uzrunvelyofiT.

rariteti (ingl. Rarity) – nivTi, romlis faseuloba ganisazRvreba misi

unikalurobiT. Tanamedrove muzeummcodneobaSi termini `rariteti”

ZiriTadad gamoiyeneba im nivTebis mimarT, romlebic SemorCenilia mx-

olod ramdenime egzemplarad (mag., pirvelnabeWdi wignebi).

registracia (ingl. Registration) - mu ze um Si mudmivi sargeblobisaTvis

Semosuli yvela nivTis aRricxva ZiriTad Se mo su lobaTa an samecnie-

ro-damxmare masalaTa wignSi, Sesabamisi rigiTi nomriT da grafaSi, niv-

Tis ZiriTadi niSnebis aRniSv niT.

registratori (ingl. Registrar) – muzeumis TanamSromeli, romelic axdens

muzeumis koleqciaSi damatebuli sagnebis registracias, adgens saregis-

tracio dokumentebs da samuzeumo nivTs aniWebs nomers.

revalorizacia (laT. re –ganmeorebiTi qmedebis gamomxatveli prefiqsi,

fr. valoris от valour – faseuloba, ingl. (Re)valorization) – istoriul-kul-

turuli obieqtisaTvis im dakarguli faseulobis dabruneba, rac ganad-

gurda drois an raime sxva damangreveli faqtoris Sedegad; igulisxmeba

rogorc obieqtis fizikuri mdgomareoba, aseve misi faseulobis aRqma

sociumSi. gansakuTrebiT faseuli obieqtebis aRdgena xdeba muzeumifi-

kaciis gziT (ix. muzeumifikacia, restavracia).

146

rekonstruqcia (ingl. Reconstruction) – ganadgurebuli an nawilobriv Se-

monaxuli obieqtis aRdgena samecniero monacemebze dayrdnobiT.

religiis istoriis muzeumi (ingl. Museum of the History of Religion) – is-

toriuli profilis muzeumis gavrcelebuli tipi, romlis koleqcia ax-

dens religiis (msoflio religiis), rogorc rTuli sociokulturuli

fenomenis genezisisa da ganviTarebis dokumentirebas da demonstrire-

bas.

reliqvia (ingl. Reliquary) – gansakuTrebuli memorialuri nivTi, rome-

lic, rogorc wesi, dakavSirebulia im movlenebTan Tu pirovnebebTan,

romlebmac gansakuTrebuli roli Seasrules xalxTa, saxelmwifos, qvey-

nis kulturisa da religiis istoriaSi.

restavracia (ingl. Restoration) – RonisZiebebis kompleqsi, romelic mi-

marTulia istoriisa da kulturis ZeglTa da xelovnebis nawarmoebebis

dacvisken, maTi mxatvruli da sazogadoebrivi Rirebulebebis gamovle-

nisken.

restitucia (laT. Restitutio - aRdgena, ingl. Restitution) – saerTaSoriso sa-

marTalSi agresori saxelmwifos materialuri pasuxismgeblobis forma,

romelic iTvaliswinebs agresiis obieqti qveynisaTvis materialuri za-

ralis miyenebis acilebas an Semcirebas ukanonod mitacebuli da qveyni-

dan gatanili saxelmwifo sakuTrebis dabrunebis gziT.

rimeiki (ingl. Remake) – materialuri kulturis Zeglis zusti asli,

romelic Sesrulebulia igive masalasa da zomebSi, rogorc originali;

iqmneba samecniero rekostruqciis safuZvelze an mzaddeba SemorCenili

formis meSveobiT.

saavtoro ufleba (ingl. Museum copyright) – muzeumis saavtoro uflebaze

iuridiulad damowmebuli ufleba.

sabavSvo muzeumi (ingl. Children Museum) - konkretul miznobriv audi-

toriaze orientirebuli muzeumis saganmanaTleblo-aRmzrdelobiTi

funqciis prioritets warmoadgens mozardTa socialuri adaptacia ga-

remomcvel samyaroSi - maTi SemoqmedebiTi, garTobis interesebis stimu-

lirebis, interaqtiuli eqspoziciis organizebisa Tu sxva saSualebebaTa

meSveobiT.

sabunebismetyvelo muzeumi (ingl. Natural History Museum) - muzeumi, sadac

147

daculia bunebis movlenebis, adamianisa da bunebis urTierTqmedebis

amsaxveli masalebi, agreTve sabunebismetyvelo mecnierebaTa

ganviTarebasTan dakavSirebuli masalebi.

sagamofeno vitrina (ingl. Showcase) – samuzeumo avejis nimuSi, romelic

Seicavs sivrces nivTebis gamosafenad da aqvs Sida ganaTebis wyaro.

sagamofeno brifi (ingl. Exhibition brief) - gamofenis interpretaciis geg-

ma, rac gansazRvravs gamofenis organizebis mTel process mis gaxsnamde.

saganmanaTleblo saqmianoba (ingl. Educational Activities) – muzeumis aqti-

vobis specifikuri forma, romelic mimarTulia samuzeumo saSualebaTa

meSveobiT pirovnebis ganviTarebis, aRzrdisa da swavlebisaken.

sagnobrivi wyaroebi (ingl. Subject Sources) – samuzeumo eqsponatebis

tipi, romlebic warmoadgens utilitaruli daniSnulebis xelnakeT niv-

Tebs. sagnobrivi wyaroebis saxeobebi iyofa masalis (rkina, xe, mina, qso-

vili da a.S.) da funqciuri daniSnulebis (numizmatika, iaraRi, aveji da

a.S.) mixedviT.

saeklesio muzeumebi (ingl. Church Museums) – am tipis muzeumi iqmneba da

funqcionirebs eparqiebTan, monastrebSi, sakvirao sasuliero skolebSi,

religiur gaerTianebebSi, romlebic warmoadgenen mis damfuZneblebs da

mflobelebs.

saeqspozicio aRWurviloba (ingl. Display equipment) – elementebisa da

mowyobilobaTa kompleqsi, romelTa meSveobiT xdeba eqspoziciis kons-

truqciul-sivrcobrivi organizacia. igi uzrunvelyofs eqsponatTa

fiqsaciasa da daculobas saeqspozicio sivrcis nebismieri wertilidan.

saeqspozicio saqmianoba (ingl. Exposition work) – samuzeumo saqmianobis

erT-erTi mimarTuleba, romelic ZiriTadad pasuxismgebelia eqspozici-

is proeqtirebaze, montaJze da demontaJze, aseve misi mimdinareobisa da

dokumentirebis sizusteze.

saeqskursio saqmianoba (ingl. Guide work) – moicavs moqalaqeTaTvis

kulturuli, istoriuli, arqiteqturuli da turistuli resursebis

gacnobis mizniT saqmianobis Teorias, meTodikas, praqtikas, Sinaars, mar-

Tvas da organizacias.

sazogadoebrivi muzeumi (ingl. Public Museum) – ganmanaTlebelTa epo-

qaSi Camoyalibebuli muzeumis istoriuli tipi, romlis koleqcia enci-

148

klopediur xasiaTs atarebda da mis damfuZneblebad xSirad samecniero

sazogadoebebi gvevlinebodnen. XIX s-Si cneba “sazogadoebrivi muzeumi”

Cveulebriv warmoadgenda sayovelTao xelmisawvdomobis sinonims, XX

s-Si igi asocirdeboda samecniero-saganmanaTleblo muzeumis farTod

gavrcelebul tipTan.

sainventaro wigni (ingl. Inventory book) - dadgenili wesiT Sedgenili

samuzeumo nivTis saaRricxvo dokumenti, romelSic mocemulia TiToeu-

li sagnis vrceli aRwerilo ba, klasifikacia da Seswavlis Sedegebi.

sainformacio teqnologiebi (ingl. Information technology) –samecniero-

teqnikuri meTodebis, saSualebebisa da resursebis erToblioba, romle-

bic uzrunvelyofs informaciis Segrovebas, dacvas da damuSavebas muze-

umSi, aseve mis gavrcelebas samuzeumo sivrceSi da mis miRma (fondebis

kompiuterizacia, monacemTa bazisa da muzeumis veb-gverdebis Seqmna).

sait-muzeumi (ingl. Site Museum) – Tanamedrove muzeologiaSi, muzeume-

bi, romlebic iqmneba kulturuli da bunebrivi memkvidreobis obieqtebis

SenarCunebis mizniT maTi Seqmnis an aRmoCenis adgilze. ICOM gamoyofs

sait-muzeumebis 4 tips: 1. ekologiuri, romlebic Seqmnilia bunebrivi

garemos muzeumifikaciis safuZvelze; 2. eTnografiuli, romlebic Se-

qmnilia adamianTa warsuli da Tanamedrove dasaxlebis adgilze, maTi

cxovrebis wesisa da tradiciebis muzeumificirebis safuZvelze; 3. is-

toriuli, romlebic iqmneba da funqcionirebs istoriul movlenebsa

da gamoCenil pirovnebebTan dakavSirebul adgilebSi; 4. arqeologiuri,

romlebic iqmneba arqeologiuri gaTxrebis adgilebze.

samuzeumo eqspozicia (ingl. Museum exposition) – 1. arqiteqturul-mx-

atvruli gadawyvetis sivrce, romelSic garkveuli sistemiT, winaswar

SemuSavebuli koncefciis Tanaxmad, eqsponirebulia muzeumis fondis

is nawili, romelic gankuTvnilia damTvaliereblisaTvis. 2. samuzeumo

sagnebis mizanmimarTuli da mecnierulad damuSavebuli gamofena komen-

tarebis TanxlebiT, rac axdens bunebisa da sazogadoebrivi movlenebis

specifikur samuzeumo demonstrirebas.

samuzeumo koleqcia (ingl. Museum collection) – samuzeumo saganTa er-

Toblioba, romlebic gaerTianebulia ama Tu im saerTo niSniT (tipebi,

wyaroebi, warmoSoba, funqciuri daniSnuleba da a. S.) da warmoadgens sa-

mecniero, SemecnebiTi an mxatvruli interesis sagans.

149

samuzeumo eqsponati (ingl. Museum Exhibit) – muzeumis eqspoziciis

struqturuli elementi, gamofenili demonstraciisa da mayurebelTa

yuradRebis mipyrobis mizniT.

samuzeumo eqsponatis saaRricxvo baraTi (ingl. Exhibit Registration card) -

eqsponatis saaRricxvo dokumentaciis pirveladi dokumenti, romelSic

mokledaa asaxuli nivTis raoba, mdebareoba, mdgomareoba da sxva ZiriT-

adi monacemebi.

samuzeumo eqsponatis pasporti (ingl. Exhibit Exhibit passport) - eqsponatis

saaRricxvo dokumentaciis ZiriTadi dokumenti, romelSic vrcladaa

asaxuli eqsponatis Sesaxeb arsebuli informacia.

samuzeumo komunikacia (ingl. Museum communication) – samuzeumo Ze-

glebTan damTvaliereblis urTierTobis procesi, romlis warmatebis

pirobebs warmoadgens: 1. misi SesaZlebloba, aRiqvas samuzeumo sagnis

“ena”. 2. muzeumis TanamSromelTa SesaZlebloba, Seqmnan am aRqmisTvis

saWiro pirobebi.

samuzeumo saqmianoba (ingl. Museum work) - muzeumTan dakavSirebuli

sakanonmdeblo da safinanso-ekonomikuri, SegrovebiTi, safondo, sar-

estavracio, samecniero- kvleviTi, kulturul-saganmanaTleblo da

saeqspozicio saqmianoba.

samuzeumo menejmenti (ingl. Museum Management) – muzeumisa da muzeumis

personalis marTvis sistemis codna; muzeumis menejmentis mizania xeli

Seuwyos iseT gadawyvetilebaTa miRebas, romlebsac muzeumi mihyavs

sakuTari misiis ganxorcielebis, misi uflebamosilebis Sesrulebisa da

muzeumis sxvadasxva funqciis Sesabamisi miznebisa da amocanebis re-

alizaciisaken.

samuzeumo marketingi (ingl. Museum Marketing) – muzeumis menejmentis

procesi, romelic pasuxismgebelia momxmarebelTa moTxovnebis

identificirebaze, gansazRvrasa da Sesrulebaze; aseve auditoriis

ga fa r To ebisa da muzeumis mudmiv vizitiorebTan urTi erTobis

ganmtkicebaze, muzeumis saqmianobis PR-sa da reklamaze. samuzeumo mar-

ketingis komerciuli mimarTuleba orientirebulia muzeumis konkuren-

tunariani produqtis Seqmnaze, samuzeumo momsaxurebisa da saqonlis

asortimentis gaumjobesebaze, bazris kvlevisa da prognozirebis meSve-

obiT mogebis miRebaze.

150

samuzeumo-pedagogiuri programa (ingl. Museum-Educatorial program) –

samuzeumo - pedagogiuri saqmianobis mecnieruli da meToduri Tanmim-

devroba, romelic iTvaliswinebs muzeumisa da auditoriis asakobriv

SesaZleblobebs. samuzeumo-pedagogiur programebs aqvT kompleqsuri

xasiaTi da SeiZleba Seicavdes saswavlo kursebs, romelic uzrunvely-

ofs pirovnebis etapobriv da Tanmimdevrul ganviTarebas, aRzrdas da

Seswavlas samuzeumo saSualebebiT.

samuzeumo-pedagogiuri procesi (ingl. Museum-Educatorialprocess) – mu-

zeumis pedagogisa da moswavleTa sistemurad organizebuli urTierT-

moqmedeba, uzrunvelyofs ganviTarebas samuzeumo garemoSi - muzeumis

struqturis yvela elementis mTlianobiT (samuzeumo nivTi, pedagogi da

damTvalierebeli).

samuzeumo fondebis aRricxva (ingl. Registration for the museum collections)

– safondo muSaobis erT-erTi forma, romlis procesSi fiqsirdeba

samuzeumo sagnis Seswavlis Sedegebi da iqmneba pirobebi misi gamoyenebi-

saTvis. gamoyofen aRricxvis procesis or stadias: SemosulobaTa wign-

Si samuzeumo mniSvnelobis sagnebis gansakuTrebuli niSnebis pirvelad

registracias da samecniero inventarizacias.

samuzeumo fondebis dakompleqteba (ingl. Completion of the Museum Fund) – safondo muSaobis erT-erTi forma - muzeummcodneobis princi-

pebze damyarebuli samecniero muSaoba, romlis procesSi mimdinareobs

samuzeumo mniSvnelobis sagnebis gamovlena da maTi Segroveba fondebis

Sevsebis mizniT.

samuzeumo nivTi (ingl. Museum object) – muzeumis fondSi daculi kul-

turuli faseuloba, romelsac gaaCnia dadgenili samecniero, istoriu-

li, mxatvruli da samuzeumo Rirebuleba, amoRebulia sayofacxovrebo

garemodan, damuSavebulia mecnierulad da Setanilia samuzeumo koleq-

ciis SemadgenlobaSi.

samuzeumo eqsponati E(ingl. Museum exhibit) – dadgenili wesiT aRricxuli

samuzeumo nivTi, romelsac miniWebuli aqvs muzeumis eqsponatis statusi.

samuzeumo pedagogika (ingl. Museum pedagogy) – pedagogiuri mecniere-

bis dargi, agebulia mis samecniero-praqtikul saqmianobaze da orienti-

rebulia kulturis gamocdilebis gadacemaze samuzeumo garemoSi.

samuzeumo saqme (ingl. Museology) – kulturuli moRvaweobis forma,

151

romelic mimarTulia samuzeumo dawesebulebis funqcionirebis uzrun-

velyofisa da misi socialuri funqciis Sesrulebisaken. misi Seqmna uSu-

alod ukavSirdeba samuzeumo saqmianobis mimarTulebebisa da samuzeumo

profesiebis formirebas. XX saukunidan xdeba saxelmwifos kulturis

politikis nawili (samuzeumo politika).

samuzeumo sociologia (ingl. Museum sociology) – mecniereba, romelic

swavlobs muzeumis, rogorc socialuri institutis ganviTarebisa da sa-

zogadoebasTan misi urTierTmimarTebis kanonzomierebebs (Camoyalibda

XIX-XX ss. mijnaze, sazogadoebrivi muzeumebis aRmocenebisa da farTod

gavrcelebis Sedegad. ix. sazogadoebrivi muzeumi).

samuzeumo piarkampania (Museum PR campaign) – RonisZiebaTa kompleqsi,

romelic miznad isaxavs muzeumisadmi mxadaWeras an misadmi mosaxleobis

sxvadasxva jgufis damokidebulebis Secvlas.

samxatvro pedagogika (ingl. Artistic pedagogy) – pedagogikis dargi, ro-

melic orientirebulia xelovnebis sferoSi rogorc profesiul ga-

naTlebaze, aseve mxatvrul saxeTa meSveobiT pirovnebis aRzrdasa

da ganviTarebasTan dakavSirebul yovelgvar saqmianobaze.

samecniero eqspertiza (ingl. Scientific expertise) – sagnisa da saxeobis

namdvilobis dadgena da atribucia.

samecniero-kvleviTi moRvaweoba (ingl. Scientific-Research work)– mu-

zeumis saqmianobis erT-erTi ZiriTadi da mniSvnelovani mimarTuleba,

romlis Sedegebi gansazRvravs muzeumis samecniero-safondo saqmiano-

bis xarisxs, saeqspozicio da kulturul-saganmanaTleblo moRvaweobas.

saskolo muzeumi (ingl. School Museum) – miekuTvneba saswavlo dawese-

bulebis muzeumTa jgufs da pedagogiuri profilis muzeumebs, iqmneba

da funqcionirebs zogadsaganmanaTleblo yvela tipis skolaSi saswavlo

-aRmzrdelobiTi procesis efeqturobis asamaRleblad, moswavleTa Se-

mecnebiT da SemoqmedebiT aqtivobaTa ganviTarebisTvis, kulturul-is-

toriuli memkvidreobisadmi maTi urTierTobis formirebisaTvis.

saswavlo koleqcia (ingl. Research collection) – sagnebi, romlebic Sekre-

bilia sakvlevad an saganmanaTleblo miznebisTvis da ara gamofenisTvis

sauwyebo muzeumebi – (ingl. Departmental Museum) sxvadasxva profilis

muzeumebi, romlebic eqvemdebarebian calkeul dawesebulebebs an uw-

152

yebebs. isini iqmneba warmoebis garkveuli industriis (transporti, jan-

dacva, Zalovani da sxva struqturebi) reprezentaciis mizniT.

saqarTvelos muzeumebis sistema (ingl. Georgian Museum System) - saqarT-

velos teritoriaze arsebuli saxelmwifo da arasaxelmwifo muzeumebis

erToblioba.

saqarTvelos samuzeumo fondi (ingl. Georgian Museum Fund) - saqarTve-

los muzeumebSi daculi fondebis erToblioba.

saqarTvelos samuzeumo fondis saxelmwifo nawili (ingl. Georgian State Museum Fund) - saxelmwifo da adgilobriv muzeumebSi aRricxuli da dac-

uli samuzeumo eqsponatebisa da koleqciebis erToblioba.

saqarTvelos samuzeumo fondis arasaxelmwifo nawili (ingl. Georgian Non-State Museum Fund) - arasaxelmwifo da Sereuli sakuTrebis formis

muzeumebis sakuTrebaSi arsebuli, aRricxuli da daculi samuzeumo eq-

sponatebisa da koleqciebis erToblioba.

saqarTvelos turizmis erovnuli administracia (ingl. Georgian Na-tional Tourism Administration) - ssip saqarTvelos turizmis erovnuli admin-

istraciis misias warmoadgens saqarTvelos pozicionirebiT mdgradi

turizmis ganviTareba, rogorc unikaluri turistuli mimarTulebis,

saerTaSoriso turistul rukaze, vizitorebis gamocdilebis gaum-

jobeseba da maTi danaxarjebis gazrda, rac mniSvnelovnad xels Seuwyobs

strategiul partniorebTan efeqturi TanamSromlobiT qveynis ekonomi-

kas. veb-gverdi: gnta.ge

saxviTi wyaroebi (ingl. Visual sources) – muzeumis eqsponatTa tipi, romle-

bic informacias gadmoscems saxviTi xelovnebis, fotodokumentebisa da

grafikuli dokumentebis saxiT.

saxviTi xelovnebis muzeumi (ingl. Art/Fine Art Museum) - muzeumi, sadac

daculia xelovnebis sxvadasxva dargis istoriisa da Tanamedrove

xelovnebis amsaxveli masalebi. saxviTi xelovnebis muzeumebSi SeiZleba

naCvenebi iyos civilizaciis ganviTarebis mTeli speqtri an eZRvnebodes

mxolod xelovnebis erT romelime dargs, mimdinareobas, konkretuli

xelovanis Semoqmedebas da vizitiorisaTvis saintereso iyos mxatvruli

stilis evoluciis TvalsazrisiT.

sajaro samarTlis iuridiuli piri muzeumi - ssip (ingl. Legal Public

153

Entity Museum - LPEM) aris Sesabamisi kanoniT, saqarTvelos mTavrobis

dadgenilebiT an kanonis safuZvelze saxelmwifo mmarTvelobis orga-

nos administraciuli aqtiT Seqmnili, sakanonmdeblo da saxelmwifo

mmarTvelobis organoebisagan gancalkevebuli organizacia, romelic

saxelmwifos kontroliT damoukideblad axorcielebs socialur, sa-

ganmanaTleblo, kulturul da sxva sajaro saqmianobas. muzeums aqvs

gancalkevebuli qoneba, damoukidebeli balansi, saangariSsworebo, sa-

valuto da sxva saxis angariSebi, beWedi sakuTari dasaxelebiT, blanki,

emblema da iuridiuli pirisaTvis damaxasiaTebeli sxva rekvizitebi.

semiotika (berZn. sēmeiotikon < sēmeion – niSani, ingl. Semiotics) - disciplina,

romelic ikvlevs niSanTa sistemebis funqcionirebis zogad kanonzomie-

rebas. misi Seswavlis obieqtia yvelanairi tipis niSnebi (dawyebuli sig-

nalizaciis umartivesi sistemebidan bunebrivi enebisa da mecnierulad

formalizebuli enebis CaTvliT). samuzeumo saqmeSi igi im sxvadasxva

niSanTa sistemebis urTierTqmedebis aRwera/analizis erT-erTi instru-

mentia da gamoiyeneba muzeologiur diskursSi, semiotikuri analizi

warmoadgens aseve samuzeumo komumikaciis samecniero kvlevis erT-erT

meTodsac.

sivrceSi orientirebadi informacia (ingl. Space orientated information) –

damTvalierebelTa informireba samuzeumo sivrceSi.

sistemuri gamofena (ingl. Systematic exhibition) - am tipis gamofenebi dRes

warmoadgens e. w. Ria Senaxvis formats, samuzeumo saganTa sistemurad

organizebul eqspozicias, rasac Tan axlavs stendebze an kompiuterul

terminalebze mocemuli vrceli informacia.

siuJeti (ingl. subject, laT. sujet) 1. mxatvruli nawarmoebis ZiriTadi Si-

naarsi. 2. Tema, asaxvis sagani saxviTi an musikaluri xelovnebis nawarmo-

ebSi.

skanseni (ingl. Skansen) - Ria cis qveS mowyobili muzeumis gansakuTre-

buli tipi, romelic axdens istoriul-kulturuli, istoriul-eTno-

grafiuli da memorialuri kompleqsebis demonstrirebas garemomcvel

samyarosTan, landSaftTan erTianobaSi.

stili (ingl. Style, berZn. stýlos – Rero dasawerad cvilis dafaze) - princi-

pebis, kanonzomierebebisa da garkveuli SemoqmedebiTi meTodis wesebis,

agreTve romelime istoriuli epoqis mxatvruli formis TaviseburebaTa

154

ganviTarebuli sistema.

stilizacia (ingl. Stylisation) – 1. romelime epoqisaTvis damaxasiaTebeli

koloritis Seqmna mxatvrul an literaturul saxeSi. 2. romelime sti-

lis mibaZviT Seqmnili nawarmoebi.

strategiuli dagegmva (ingl. Sketch planning) - muzeumis moRvaweobis xan-

grZlivi procesis dagegmva. es procesi aerTianebs muzeumis an konkre-

tuli koleqciis fizikur, finansur, filosofiur da saganmanaTleblo

miznebs.

sfragistika (berZn. Sphragís, laT. σφραγις – beWdva, ingl. Sigillography/Sphra-gistic) – damxmare istoriuli disciplina, romelic swavlobs sabeWdavebs

da beWdebs, aseve gemmebs, damRebs, keramikul da sxva saxis Stampebs.

sqematuri proeqtireba - (ingl. Scematic planning) – muzeumis gamofenis

yvela komponentis proeqciebisa da samganzomilebiani xedebis (“sapre-

zentacio naxatebis”) kombinacia.

tempi (ingl. Speed) – eqskursiis Catarebisa da samuzeumo sivrceSi gada-

adgilebis siCqare, rac igegmeba saeqskursio momsaxurebis gegmis momza-

debis procesSi.

teqnologiuri muzeumi (ingl. Museum of Technology) - muzeumi, romlis

fondebSi Tavmoyrilia teqnikis gan vi Ta rebis istoriis dokumenturi ma-

salebi, maT Soris: nivTieri Zeglebi (manqanebi, meqanizmebi, xelsawyoebi

da sxv.), werilobiTi Zeglebi (mecnierTa cxovreba-moRvaweobasTan da-

kavSirebuli dokumentebi, teqnikuri dokumentacia, fo no Canawerebi da

kinofilmebi, romlebic asaxaven teqnikis ganviTarebis etapebs).

tilo (ingl. Canvas) – me-15 saukunidan ferweruli naxatis yvelaze far-

Tod gamoyenebadi zedapiri (bambis an kanafis masala).

transformacia (ingl. Transformation) – gardasaxva, saxecvlileba

turizmi (ingl. Tourism) – adamianis Tavisufali, nebayoflobiTi, droe-

biTi gadaadgileba sakuTari sacxovrebeli adgilidan dasvenebis, gajan-

saRebis, bunebis, istoriuli da kulturuli Zeglebis daTvalierebis

mizniT;

turizmis sainformacio centrebi (ingl. Tourism Information Centers) - tur-

izmis sainformacio centrebis mizania saqarTveloSi Camosuli da adgi-

155

lobrivi turistis srulyofili informireba turistuli momsaxurebisa

da turistuli produqtis Sesaxeb; turizmis industriis ganviTarebis

xelSewyoba; saqarTvelos regionebis turistuli potencialisa da axali

produqtis popularizacia. amJamad saqarTveloSi funqcionirebs tur-

izmis 22 sainformacio centri.

turizmis sainformacio centrebis monacemTa baza (ingl. Tourism In-formation Centers Database) - baza moicavs sxvadasxva saxis turistuli obi-

eqtebis (ganTavsebisa da kvebis obieqtebi, muzeumebi, galereebi da a. S.)

Sesaxeb detalur informacias. sainformacio centri turists ufasod

uwevs rekomendacias saqarTvelos masStabiT arsebuli turistuli adg-

ilebis da RirsSesaniSnaobebis, konkretuli mimarTulebiT turis dage-

gvis Sesaxeb. sainformacio centrebis saSualebiT vrceldeba agreTve

sxvadasxva saxis sareklamo-beWdviTi masala.

turisti (ingl. Tourist) – fizikuri piri, romelic imyofeba mudmivi sacx-

ovrebeli adgilis farglebs gareT, dasvenebis, saqmiani Tu sxva mizniT,

vadiT aranakleb 24 saaTisa da ara umetes erTi wlisa.

turistuli produqti (ingl. Tourism product) – turistuli momsaxurebis

(kveba, RamisTeva, satransporto momsaxureba, eqskursia da sxva) aranak-

leb ori komponentisagan Semdgari kompleqsi, rac aucilebelia turis-

tis moTxovnilebaTa dasakmayofileblad misi mogzaurobis, dasvenebis

dros da romlis Rirebuleba Sedis turistuli sagzuris fasSi.

turistuli sagzuri (ingl. Tourism package) – dokumenti, romelic adas-

turebs turistis statuss, misTvis gasawevi momsaxurebis kategorias da

am kategoriiT momsaxurebis garantias.

turi (ingl. Tour) – konkretuli vadiT, gansazRvruli mizniTa da marSru-

tiT mogzauroba, rac uzrunvelyofilia turistuli produqtiT.

turistuli marSruti (ingl. Touristic Route) – turistebis an satranspor-

to saSualebebis gza gansazRvruli marSrutiT, konkretuli drois gan-

mavlobaSi, rac uzrunvelyofilia kompleqsuri momsaxurebiT (dajavSna,

transporti, dabinaveba, kveba da a.S.) ganpirobebuli turis programiT

(turistis vauCeriT).

turistuli saqmianoba (ingl. Tourism service) – turistuli saqmianobis

subieqtis mier turistTa ganTavsebis, kvebis, turoperatoruli, trans-

portirebis, saeqskursio, gamajansaRebeli, reabilitaciis, sarekla-

156

mo-sainformacio, kulturuli, sportul-sayofacxovrebo, gasarTobi

da a. S. mizniT gaweuli momsaxureba, rac mimarTulia turistis moTxov-

nilebaTa dasakmayofileblad;

tur operatori (ingl. Tour operator) – iuridiuli piri an individualuri

mewarme, romelic axorcielebs turistuli produqtis formirebasa da

realizacias.

tur agenti (ingl. Tourist agent) – iuridiuli piri an individualuri me-

warme, romelic axorcielebs turistuli produqtis realizacias.

turistuli resursebi (ingl. Tourism resources) - turistuli saqmianobis

obieqtebi: bunebrivi, istoriul-kulturuli, SemecnebiTi da social-

ur-sayofacxovrebo resursebisa da infrastruqturis erToblioba, ro-

melic akmayofilebs turistis moTxovnilebebs.

turistuli industria (ingl. Tourism industry) – turistuli saqmianobis

subieqtebis, obieqtebis erToblioba da turistuli produqti.

turistuli bazari (ingl. Tourism Market) – turistuli saqmianobis

sferoSi ama Tu im teritoriaze saqonlis, samuSaos, momsaxurebis mimo-

qceva.

unikumi (ingl. Unique) – erTaderTi, ganumeorebeli da Tvisobrivad ga-

morCeuli faseulobis mqone mxatvruli, samecniero, istoriuli da me-

morialuri nivTi an reliqvia.

urbanistuli Zegli (ingl. Urban Monument) – mxatvrulad da istoriulad

faseuli ansamblebi, kompleqsebi, kvartlebi, moednebi, ubnebi, quCebi da

Zveli dagegmarebis naSTebi, aseve arqeologiuri gaTxrebis Sedegad gam-

ovlenili urbanistuli Zeglebi.

uZravi Zeglis dacvis zona (ingl. Defence zone of Immovable Monument) - uZ-

ravi Zeglis uSualod garemomcveli teritoria, romlis statusi uzrun-

velyofs uZravi Zeglis dacvas fizikuri zegavlenisagan.

uZravi Zeglis teritoria (ingl. Immovable Monument Area) - uZravi Zeglis

mier uSualod dakavebuli da masTan istoriulad da funqciurad dakav-

Sirebuli teritoria.

fabula (ingl. plot, story, laT. fabula) - movlenis, gmirebis moqmedebis siu-

Jeturi sqema mxatvrul nawarmoebebSi.

157

falsifikacia (ingl. Falsification) – istoriisa da kulturis Zeglis an

konkretuli epoqis, skolisa Tu ostatis xelovnebis nimuSebis imitire-

buli saxis Seqmna maTi originalad gasaRebis mizniT.

fandraizingi (ingl. Fundraising) - sityva-sityviT “finansuri saxsrebis

Segroveba”, zogadad, sagangebo programebisa da RonisZiebaTa sisitema

dafinansebis mosaZieblad.

faswarmoqmna (ingl. Price formation) – muzeumis mier momxmarebelTaTvis

gaweuli momsaxurebis Rirebulebis gansazRvris procesi, rac moicavs:

Sesasvleli bileTis fass, jgufuri da individualuri eqskursiebis Ri-

rebulebas da muzeumis mier SemoTavazebuli damatebiTi momsaxurebis

xarjebs (foto-video gadarReaba, eleqtronuli gidi da sxv.).

fondi (ingl. Fund, frang. fond) 1. fuladi Tanxa an materialuri Rire-

bulebebi raime miznisTvis. 2. resursebi an rezervi raimesTvis, 3. samuze-

umo an sabiblioTeko fondebi, 3. sazogadoebrivi organizacia, romelic

gankargavs saxsrebs socialurad mniSvnelovani miznebisTvis.

forma xelovnebaSi (ingl. Form in Art) – mxatvruli nawarmoebis Sinagani

organizacia, struqtura, romelic Sinaarsis gamosavlenad mimarTavs

specifikur saxviT xerxebs.

fragmenti (ingl. Fragment, laT. fragmentum, naWeri, namtvrevi) xelovneba-

Si kompoziciis an mxatvruli nawarmoebis nawili, romelic SemorCenilia

mxolod nawilobriv (fragmentulad).

qalaq-muzeumi (ingl. City Museum) - muzeummcodneobaSi: istoriuli qa-

laqi (istoriuli dasaxleba), romelsac SenarCunebuli aqvs istoriuli

wyoba da rogorc erTiani organizmi, warmoadgens kulturuli turizmis

obieqts.

Ria sacavi (ingl. Open storage) - daculi koleqciebis gaxsna sazogadoe-

bisaTvis interpretaciisa da winaswar dagegmili saganmanaTleblo pro-

gramis gareSe.

RirsSesaniSnaoba (ingl. Sighseeng) – aRniSnavs kulturuli turizmis

TvalsazrisiT gansakuTrebiT mniSvnelovan obieqts, romelic Seqmnilia

adamianis mier an adamianisa da bunebis urTierTqmedebiT (istoriuli da-

saxlebis fragmentebi, arqeologiuri obieqtebi da sxv.).

SemecnebiTi swavleba (ingl. Cognitive learning) – motivirebul azrovneba-

158

ze dafuZnebuli codna; racionaluri swavleba.

Semosuloba (ingl. Accession) - muzeumisTvis nivTis sakuTrebaSi an saku-

Trebis uflebaSi gadacema sxvadasxva wyaroebidan (arqeologiuri da

sxva kvlevebi, SenaZeni, Semowiruloba, saCuqari, ufleba da a. S.).

SemosulobaTa wigni (ingl. Accession Book) – wigni, romelSic xdeba muze-

umSi Semosuli nivTebis pirveladi registracia da at ri bu cia (aqtebi,

SemosulobaTa wignSi mokle Canaweri) maTi do ku me n tu ri dacvis mizniT

(muzeumSi droebiT, garkveuli periodiT Se mo suli nivTebi tardeba

droebiT SemosulobaTa wignSi).

Semoqmedeba (ingl. Creativity) – adamianis saqmianobis sfero, romlis Ta-

viseburebas warmoadgens axlis, bunebaSi analogis armqones Seqmna amave

saqmianobaSi.

Semowirulobis xelSekruleba (ingl. Donation Contract) – donoris mier

xelmowerili dokumenti, romlis safuZvelzec nivTi muzeums gadaecema.

Senaxvis erTeuli (ingl. Collection item) – sagani an saganTa jgufi (koleq-

cia), romelic muzeumis SemosulobaTa wignSi (mTavari sainventaro wigni)

Sesulia erTiani nomriT.

SenaZeni (ingl. Acquisition) – muzeumis mier sxvadasxva nivTis mopoveba Se-

Zenis saSualebiT.

Sefaseba (ingl. Evaluation) - samuzeumo nivTis fuladi Rirebulebis da-

dgena.

SefasebiTi moxseneba (ingl. Evaluation report) – dokumenti, romelSic mo-

cemulia SefasebiTi monacemebi gamofenis an raime konkretuli proeqtis

miznobrivi da warmatebuli ganviTarebis TvalsazrisiT.

Sida turizmi (ingl. Domestic tourism) - qveyanaSi mcxovrebi fizikuri pire-

bisaTvis gaweuli turistuli momsaxureba maTi mudmivi sacxovrebeli

adgilis farglebs gareT, qveynis sazRvrebSi.

Sinaarsi da forma (ingl. Content and Form) – 1. filosofiaSi – kategorie-

bi, romlebic asaxaven bunebrivi da socialuri realobis urTierTka-

vSirs. 2. azrovnebaSi – logikisa da Semecnebis Teoria fundamenturi

aRqma. 3. xelovnebaSi – xelovnebis urTierTganmpirobebeli mxareebi er-

Tianad an calkeul mxatvrul nawarmoebebad.

159

Zegli (ingl. Monument) – materialuri sagani an mxatvruli nawarmoebi,

romelic Seqmnilia adamianis mier warsulSi da ar daukargavs Tavisi Ri-

rebuleba.

ZeglTa dacva (ingl. Protection of Monuments) – samarTlebrivi reg-

ulirebis zomebis sistema kulturis Zeglebis, rogorc kulturuli mem-

kvidreobis da cvisa da sazogadoebriv cxovrebaSi CarTvisTvis.

ZeglTa dacvis zonebi M (ingl. Monument Protection Zones) – teritoriebi ga-

moyenebis wesebis garkveuli kanonebis mixedviT: daculi zona, gaSenebis

regulirebis zona, daculi landSaftis zona, kulturis fenis daculi

zona da sxv.

Zeglis dasaSvebi gamoyeneba (ingl. Permitted uses of the monument) – Zeglis

iseTi gamoyeneba, romelic ar iwvevs mis TvisebaTa Seuqcevad cvlile-

bebs.

Zeglis konservacia (ingl. Monument Conservation) – Zeglis arsebuli

mdgomareobis SenarCunebis mizniT ganxorcielebul RonisZiebaTa er-

Toblioba.

Zeglis adaptacia (ingl. Adaptation Monument) – Zeglis imgvarad gadakeTe-

ba, rac Seesabameba mis axal gamoyenebas gare saxis maqsimalurad SenarCu-

nebis mizniT.

Zeglis niSnis mqone obieqti (ingl. Object with Monument terms) – axalaRmo-

Cenili an adre cnobili obieqti, romelzec vrceldeba Zeglis movla-pa-

tronobasTan dakavSirebuli RonisZiebebi.

Zeglis saaRricxvo baraTi (ingl. Registration Card) - ZeglTa saaRricxvo

dokumentaciis pirveladi dokumenti, romelSic mokledaa asaxuli Zeg-

lis raoba, mdebareoba, mdgomareoba da sxva ZiriTadi monacemebi.

Zeglis pasporti (ingl. Monument passport) - ZeglTa saaRricxvo doku-

mentaciis ZiriTadi dokumenti, romelSic vrcladaa asaxuli Zeglis Ses-

axeb arsebuli informacia.

Zeglis saxelmwifo saaRricxvo reestri (ingl. The State Register of Monuments) – saxelmwifos mier warmoebuli ZeglTa saregistracio nusxa.

ZiriTadi fondi (ingl. General Fund) – samuzeumo koleqciis nawili, rome-

lic Seicavs sxvadasxva tipis samuzeumo sagnebs, gamoiyeneba rogorc wya-

160

ro, baza samecniero kvlevebis Casatareblad da eqspoziciis mosawyobad.

ZiriTadi samuzeumo momsaxureba (ingl. sBasic Museum Service) – samuzeu-

mo koleqciis eqsponireba, samecniero interpretacia da kulturul-Se-

mecnebiTi popularizacia.

warmomavloba (ingl. Origin) - sagnis dawvrilebiTi istoria misi aRmoCe-

nis (Seqmnis) momentidan dRemde, rac saSualebas iZleva dadgindes misi

avTenturoba da kuTvnileba.

werilobiTi Zeglebi (ingl. Written Monuments) – muzeumis nivTebis tipi,

romelic klasificirebulia formaluri niSnebiT (xelnaweri da beWdvi-

Ti dokumen te bi, gasuli saukunis iS via Ti gamocemebi, wignebi avtografe-

biT da sxv.).

xelovnebis ena (ingl. Hypertext) – mxatvruli saxis materialurad ganx-

orcielebis saxviT saSualebaTa erToblioba.

xelovnebis saxeebi (ingl. Art types) – mxatvrul-SemoqmedebiTi saqmiano-

bis realuri formebi, romlebic pirvel yovlisa, gansxvavdebian mxat-

vruli Sinaarsis materialuri ganxorcielebis mxriv: literaturisTvis

sityvieria, musikisTvis xmovani, skulpturisTvis moculobiT-plasti-

kuri da sxv.

xelovnebis muzeumi (ingl. Art Museum) – muzeumis tipi, sadac daculia

xelovnebis sxvadasxva dargis (ferwera, grafika, skulp tu ra, dekorati-

ul-gamoyenebiTi xelovneba, fotografia) istoriisa da Tanamedrove xe-

lovnebis amsaxveli masalebi.

xelovnebis muzeumis pedagogika (ingl. Art Museum Pedagogy) – samuzeu-

mo pedagogikis mimarTuleba, romelic formulirebulia muzeummcod-

neobis, pedagogikis, fsiqologiis, xelovnebaTmcodneobis safuZvelze,

rogorc disciplinaTSorisi mecnieruli mimarTuleba; specifikuri,

praqtikuli saqmianoba, romelic orientirebulia mxatvruli gamocdi-

lebis gadmocemaze samuzeumo garemoSi.

heraldika (ingl. Heraldry) – damxmare istoriuli disciplina, rome-

lic farTod gamoiyeneba samuzeumo saqmeSi Rerbebis warmomavlobis

garkvevis, aRwerisa da kvlevis procesSi.

hiperteqsti (ingl. Hypertext) – kompiuteris ekranze informaciis ward-

genis forma, romlis drosac yvela masala iSleba erTmaneTTan dakavSi-

161

rebul mcire fragmentebad/miTiTebebad (gamokveTili feris, Sriftis,

erTi an ramdenime sityvis, ilustraciisa da a. S.).

ICOM (muzeumebis saerTaSoriso sabWo)

da misi saerTaSoriso komitetebi

ICOM (International Council of Museums) daarsda 1946 wels muzeumebis

profesionalTa mier. ICOM warmoadgens muzeumebisa da muzeumis spe-

cialistTa saerTaSoriso organizacias, romelic muSaobs samuzeumo

sazogadoebis ganviTarebis, msoflio bunebrivi da kulturuli memkvi-

dreobis materialuri da aramaterialuri memkvidreobis, konservaciis,

dacvisa da ganviTarebis sakiTxebze. dReisaTvis moicavs 117 erovnul da

31-ze met saerTaSoriso komitets, 35000-ze met individualur da korpo-

raciul wevrs msoflios 152 qveyanaSi. ICOM-is SemadgenlobaSi Sedis 18

saerTaSoriso gaerTianebuli asociacia, garda amisa, ICOM aris lurji

faris saerTaSoriso komitetis erT-erTi damfuZnebeli, aqvs “A”kate-

goriis umaRlesi sakonsultacio statusi UNESCO-sa da gaeros ekonomi-

kur-socialur sabWoSi. http://icom.museum/

ICOM-is saerTaSoriso komitetebi*

AVICOM – International Committee for Audiovisual and New Technologies of Image and Sound/audio-vizualuri da multimediuri teqnologiebis saerTaSoriso

komiteti, romelic muSaobs muzeumebis profesionalTaTvis audio-vi-

zualuri meTodebisa da axali teqnologiebis sferoSi uaxlesi informa-

ciisa da SesaZleblobebis miwodebisa da am mimarTulebiT kvalifikaciis

amaRlebis mizniT. http://network.icom.museum/avicom

CAMOC - The International Committee for the Collections and Activities of Museums of Cities/qalaqis muzeumebis koleqciebisa da saqmianobebis saerTaSoriso

komiteti – qalaqis muzeumebis TanamSromelTa forumi, romelic moica-

vs qalaqis muzeumebis, qalaqis dagegmarebis, misi istoriis, ekonomikis,

* SeniSvna: ICOM-is ama Tu im saerTaSoriso komitetSi gawevrianeba xdeba ICOM-is

wevris mier sakuTari qveynis erovnuli komitetisadmi mimarTvisa da misi rekomen-

daciis safuZvelze.

162

arqiteqturisa da geografiis, mTlianad qalaqis cxovrebis sakiTxebs.

komitetis muSaoba fokusirebulia eqspertTa Soris codnis da gamoc-

dilebis, ideebis gacvlis, gavrcelebis da gamocdilebis miRebis mimar-

Tulebebze. komitetis saqmianoba moicavs yovelwliur Sexvedrebsa da

konferenciebs sxvadasxva qveynebSi, samuSao jgufebis Seqmnas, publika-

ciebsa da sainformacio biuletenebs. http://network.icom.museum/camoc/

CECA - International Committee for Education and Cultural Action/saganmanaTle-

blo da kulturuli aqciebis saerTaSoriso komiteti, romelic Sedgeba

muzeumis pedagogebisa da am sferos sxva specialistebisgan. komitetis

TanamSromlebi muSaoben samuzeumo ganaTlebis sxvadasxva mimarTulebe-

biT: kvleva, marTva, gamofenebi, Targmanebi, eqsponatTa Sefaseba, inte-

raqciuli teqnologiebis gamoyeneba da komunikacia. komitetis mizania

informaciis, gamocdilebisa da ideebis gacvla samuzeumo ganaTlebis

sakiTxebSi saerTaSoriso doneze. muzeumebis saganmanaTleblo mizne-

bis dacvisTvis komiteti uzrunvelyofs profesiul standarts, ata-

rebs yovelwliur saerTaSoriso konferenciebs, Sexvedrebs, gamoscems

profesiul da meTodologiur publikaciebs. komiteti yovelwliurad

atarebs konkurss “saukeTeso praqtikis” saganmanaTleblo proeqtebze.

gamarjvebulebi iReben grants komitetis yovelwliur konferenciebSi

monawileobis misaRebad. http://network.icom.museum/ceca/

CIDOC - International Committee for Documentation/samuzeumo dokumentacis

saerTaSoriso komiteti – muSaobs samuzeumo koleqciebis dokumentire-

bis sakiTxebze. komiteti Tavs uyris da saSualebas aZlevs kuratorebs,

biblioTekis da dokumentaciis sferos sxva specialistebs - daamyaron

profesiuli kavSirebi, gauziaron erTmaneTs gamocdileba. komitetis

wevrebi monawileobas iReben yovelwliur saerTaSoriso konferencie-

bSi, xdebian komitetis sxvadasxva samuSao jgufis wevrebi. http://network.icom.museum/cidoc/

CIMCIM - International Committee for Museums and Collections of Musical Instruments/musikaluri instrumentebis muzeumebisa da koleqciebis saerTaSoriso

komiteti. komitetis wevrebs SeuZliaT monawileobis miReba sxvadasxva

jgufebis muSaobaSi Semdegi mimarTulebebiT: komunikacia, dacva, doku-

mentireba, swavleba, prezentacia, tradiciuli musikaluri sakravebi,

treiningebi, klasikuri musikaluri sakravebis saerTaSoriso koleqcie-

bi. http://network.icom.museum/cimcim/

163

CIMUSET - International Committee for Museums and Collections of Science and Te-chnology/mecnierebisa da teqnologiebis muzeumebisa da koleqciebis

saerTaSoriso komiteti. komiteti Sedgeba mecnierebisa da teqnolo-

giebis specialistebisgan. komitetis interesebSi Sedis mecnierebisa da

teqnologiebis ara mxolod tradiciuli muzeumebi, aramed Tanamedrove

samecniero centrebi, romelTa mizania mecnierebisa da teqnologiebis

popularizacia da ganviTareba. http://network.icom.museum/cimuset

CIPEG - International Committee for Egyptology/egviptologiis saerTaSoriso

komiteti. komitetis mTavari misiaa egvipturi koleqciebis, monumentu-

ri da arqiteqturis Zeglebis specialistTa erTianoba da urTerTTa-

namSromloba. komiteti mWidrod TanamSromlobs egviptologiis saer-

TaSoriso asociaciasTan. agreTve axorcielebs samuzeumo koleqciebSi

egvipturi eqsponatebis katalogizaciis saerTaSoriso proeqts. komi-

tetis saqmianoba aseve moicavs bavSvTa da ufrosebis saganmanaTleblo

programebis gavrcelebasa da ganviTarebas. http://cipeg.icom.museum/

COMCOL - International Committee for Collecting/samuzeumo koleqciebis for-

mirebis sakiTxebis saerTaSoriso komiteti. komitetis misias warmoad-

gens diskusia materialuri da aramaterialuri koleqciebis Seqmnisa da

ganviTarebis sakiTxebze, gamocdilebis gacvla Teoriul-praqtikuli da

eTikuri TvalsazrisiT. komitetis mandati moicavs xelovnebis nawarmo-

ebTa koleqciebis Seqmnisa da gayidvis, Tanamedrove koleqcionirebis,

kulturuli faseulobebis restituciis sakiTxebs. komitetis miznebia:

saerTaSoriso gamocdilebis da TanamSromlobis ganmtkiceba, profe-

siuli samuzeumo saqmis xelSewyoba. komiteti axorcielebs yovelwliur

Sexvedrebs. http://network.icom.museum/comcol/

COSTUME - International Committee for Museums and Collections of Costume/kostu-

mis muzeumebisa da koleqciebis saerTaSoriso komiteti. komitetSi er-

Tiandebian kostumis muzeumebis specialistebi, romlebic dakavebulni

arian kostumis istoriis SeswavliT, interpretaciiTa da gamofenebis

organizebiT. http://network.icom.museum/costume/

DEMHIST - International Committee for Historic House Museums/saxl-muzeumebisa

da istoriuli nagebobebis saerTaSoriso komiteti. komitetis erT-erT

mizans warmoadgens istoriuli saxl-muzeumebis meTodologiuri klasi-

fikaciis sistemebis Seqmna specialistebisTvis am mimarTulebis speci-

fikis ukeT aRqmisa da kvlevisTvis, rac prioritetebis ufro efeqturad

164

gansazRvris saSualebas iZleva: daculoba, restavracia da sxv. komite-

ti yovelwliurad atarebs konferenciebs saxl-muzeumebis sxvadasxva

aqtualuri problemebis Temaze da aqveynebis kvlevis Sedegebs. http://demhist.icom.museum

GLASS - International Committee for Museums and Collections of Glass/minis mu-

zeumebisa da koleqciebis saerTaSoriso komiteti. komiteti muSaobs

msoflios masStabiT sxvadasxva periodis minis koleqciebis Seswavlis

sakiTxebze. komiteti ZiriTadad Sedgeba kuratorebisa da restavrato-

rebisgan. komiteti yovelwliurad atarebs konferenciebs da gamoscems

sainformacio biuletenebs. http://network.icom.museum/glass

ICAMT - International Committee for Architecture and Museum Techniques/samuzeumo

arqiteqturisa da teqnikis saerTaSoriso komiteti. komiteti warmoad-

gens samuzeumo arqiteqturis, dagegmarebisa da dizainis, interpreta-

ciis ZiriTadi masalebisa da filosofiuri aspeqtebis sakiTxebze momu-

Save forums. http://network.icom.museum/icamt/

ICDAD - International Committee for Museums and Collections of Decorative Arts and De-sign/ dekoratiuli xelovnebisa da dizainis saerTaSoriso komiteti. ko-

miteti muSaobs muzeumebSi, saxl-muzeumebSi, sasaxleebsa da istoriul

monumentebSi daculi da eqsponirebuli dekoratiuli xelovnebis Seswa-

vlis sakiTxebze. http://www.icom-icdad.com/

ICEE - International Committee for Exhibition Exchange/samuzeumo gamofenebis ga-

cvlis saerTaSoriso komiteti. komiteti muSaobs gamofenebis gacvlis,

Seswavlisa da ganviTarebis sakiTxebze, agrovebs potenciuri da arsebu-

li gamofenebis Sesaxeb informacias. yovelwliurad atarebs specialis-

tebis Sexvedrebs mocemul sferoSi, sadac xdeba momavali gamofenebis

ganxilva da dagegmvac ki. yovelwliuri Sexvedrebis dros tardeba “saga-

mofeno ideebis bazroba”, sadac monawileebs SeuZliaT waradginon proe-

qtebi an moiZion samomavlo partniorebi. http://network.icom.museum/icee

ICFA - International Committee for Museums and Collections of Fine Arts/saxviTi xe-

lovnebis muzeumebisa da koleqciebis saerTaSoriso komiteti. komite-

tis SemadgenlobaSi Sedian me-19 s. saxviTi xelovnebis specialistebi.

komitetis saqmianoba moicavs agreTve muzeumebis eqspoziciebis, arqi-

teqturisa da ganviTarebis sakiTxebsac. http://network.icom.museum/icfa

ICLM - International Committee for Literary Museums/literaturisa da musikis

165

profilis muzeumebis saerTaSoriso komiteti. komitetis mTavari mi-

zania saqmianobis ganviTareba Semdeg sakiTxebSi: literaturuli, isto-

riuli da biografiuli muzeumebis kvleva, publikacia, gamofenebi da

ganaTleba. http://network.icom.museum/iclm

ICMAH - International Committee for Museums and Collections of Archaeology and His-tory/arqeologiisa da istoriis muzeumebisa da koleqciebis saerTaSori-

so komiteti, romelic dakavebulia arqeologiisa da istoriis muzeu-

mebis SeswavliTa da ganviTarebis sakiTxebiT. komiteti dakavSirebulia

istoriis interpretaciasTan da muSaobs sxvadasxva sakvlevi meTodebis

ganviTarebiT interdisciplinarul farglebSi. komitetis wevrebi ar-

qeologias ganixilaven, rogorc istoriuli kvlevis erT-erT variants.

komiteti yovelwliurad awyobs Sexvedrebs da gamoscems sainformacio

da meTodologiur publikaciebs. http://network.icom.museum/icmah

ICME - International Committee for Museums and Collections of Ethnography/eTno-

grafiuli muzeumebisa da koleqciebis saerTaSoriso komiteti, muSaobs

eTnografiuli muzeumebis problemebis Seswavlis sakiTxebze, awyobs yo-

velwliur Sexvedrebsa da konferenciebs. http://icme.icom.museum/

ICMEMO - International Committee of Memorial Museums in Remembrance of the Vic-tims of Public Crimes/samoqalaqo danaSaulebis msxverplTa memorialuri

muzeumebis saerTaSoriso komiteti, romelic mieZRvna 2001 wlis ivlisSi

samoqalaqo danaSaulebis msxverplTa xsovnas... am komitetis ZiriTadi

mizania mexsierebis istoriis SenarCuneba, agreTve swavlebis saSualebiT

momavali kulturuli urTierTgavlenebis ganviTareba, rac iuneskos er-

T-erT mTavar mizansac warmoadgens. http://network.icom.museum/icmemo/

ICMS - International Committee for Museum Security/samuzeumo usafrTxoebis

saerTaSoriso komiteti - Sedgeba samuzeumo dacvis, xanZarsawinaaRmde-

go dacvisa da dazRvevis specialistebisgan. komiteti axorcielebs pro-

filur treiningebs, atarebs sakonsultacio Sexvedrebs vandalizmis,

qurdobis, xanZrisa da sxva dazianebebis SemTxvevebSi. komiteti amerikis

samuzeumo dacvis erovnul sazogadoebasTan erTad vaSingtonSi organi-

zebas uwevs specifiur gamofena-bazrobas. http://network.icom.museum/icms/

ICOFOM - International Committee for Museology/muzeologiis saerTaSoriso

komiteti warmoadgens muzeologiuri debatebis saerTaSoriso forums.

muzeologia farTo gagebiT moicavs kulturuli da bunebrivi memkvi-

dreobis interpretaciis, urTierTgavlenisa da gamofenis sakiTxebTan

166

dakavSirebul nebismier Teorias, individualur an koleqtiur saqmia-

nobas socialur konteqstSi, sadac “adamians obieqtTan” specifikuri

Sexeba aqvs. komiteti aseve Seiswavlis samuzeumo profesiebis sxvadasxva

tipebs, Teoriisa da praqtikis urTierTkavSirs. komitetis yvela masala

da kvleva gamoicema da vrceldeba komitetis wevrebs Soris. http://network.icom.museum/icofom

ICOM-CC - Committee for Conservation/samuzeumo konservaciisa da resta-

vraciis saerTaSoriso komiteti. komiteti 22 samuSao jgufSi aerTiane-

bs muzeumis mcvelebs, mecnierebs, kuratorebs da sxva profesionalebs,

romlebic muSaoben konservacia-restavraciis Seswavlasa da ganviTare-

bis sakiTxebze. komiteti yovelwliuri Sexvedrebis paralelurad yovel

3 weliwadSi organizebas uwevs daskvniT Sexvedrebs, sadac ganixileba Ca-

tarebuli kvlevebi da saqmianobebi. komitets gamocemuli aqvs 1000-mde

specialuri publikacia. http://www.icom-cc.org/

ICOMAM - International Committee for Museums of Arms and Military History/iara-

Rebisa da samxedro istoriis muzeumebis saerTaSoriso komiteti. komi-

tetis mTavari mizania samxedro SeiaraRebis, artileriis, nagebobebis,

uniformebis, droSebis Seswavla da ganviTareba muzeumebsa da organiza-

ciebSi, sadac daculia msgavsi tipis eqsponatebi. am artefaqtebis dacvis

midgomebi mecnieruli, obieqturi da humanitaruli xasiaTisaa. komiteti

weliwadSi samjer atarebs kongress da simpoziums winaswar arCeul Te-

mebze. amasTan, komiteti dainteresebulia iaraRebis socialur konte-

qstSi ganxilvis, politikur cxovrebaSi, ekonomikaSi, sociologiasa da

xelovnebaSi misi rolis gansazRvris sakiTxebiT da xazs usvams samxedro

istoriis muzeumebisa da koleqciebis kulturuli memkvidreobis nawi-

lad moazrebis sakiTxs. http://www.icomam.be

ICOMON - International Committee for Money and Banking Museums/fulisa da bankis

muzeumebis saerTaSoriso komiteti Seqmnilia numizmatikuri koleqciebi-

sa da finansur-ekonomikuri organizaciebisa da kompaniebis muzeumebis-

Tvis. komiteti ZiriTadad dakavebulia muzeologiuri problemebiT da

agreTve funqcionirebs rogorc forumi diskusiisTvis eqsponatebis da-

cvis, qurdobis, kontrolis, marTvis, saganmanaTleblo problemebis, kon-

ceftualuri sakiTxebisTvis. http://network.icom.museum/icomon/

ICR - International Committee for Regional Museums/regionuli muzeumebis saer-

TaSoriso komiteti. misi saqmianoba moicavs regionaluri muzeumebis

167

sakiTxebis Seswavlas mTeli msoflios masStabiT. komiteti dainterese-

bulia regionaluri muzeumebis urTierTgavleniT kulturis, istoriis,

garemos, socialuri infrastruqturisa da enobrivi kulturis meSveo-

biT. es ZiriTadad exeba regionaluri muzeumebis filosofiis, meTodo-

logiisa da saerTaSoriso urTierTgavlenis sakiTxebs socialur-eko-

nomikuri da politikuri cvlilebebis pirobebSi, rac Zlier gavlenas

axdens milioni adamianis TviTgamoxatvaze. komiteti weliwadSi orjer

gamoscems sainformacio biuletens da yovelwliurad atarebs wevrTa

Sexvedrebs. http://network.icom.museum/icr

ICTOP - International Committee for the Training of Personnel/samuzeumo persona-

lis swavlebis saerTaSoriso komiteti. misi ZiriTadi mizania muzeumebis

TanamSromelTa swavleba da profesiuli ganviTareba. komiteti mWidrod

TanamSromlobs ICOM-is sxva komitetebTan saerTo miznis misaRwevad.

misi saqmianoba moicavs samuzeumo swavlebis saerTaSoriso leqsikonis

periodul gamocemas da yovelwliuri Sexvedrebis organizebas. komite-

ti aseve warmoadgens samuzeumo personalis ZiriTadi programis sakon-

sultacio organos. http://ictop.org/

INTERCOM - International Committee for Museum Management/samuzeumo mene-

jmentis saerTaSoriso komiteti muSaobs samuzeumo menejmentis ganvi-

Tarebis sakiTxebze mTeli msoflios masStabiT. komitetisTvis mniSvne-

lovania ICOM-is resursuli marTvis politikuri formulirebisa da ka-

nonierebis aspeqtebis SenarCuneba. komitetis wevrebi agreTve atareben

monitoring ICOM-is profesiuli eTikis kodeqsis dacvis TvalsazrisiT. http://www.intercom.museum

MPR - International Committee for Marketing and Public Relations/samuzeumo marke-

tingisa da sazogadoebasTan urTierTobis saerTaSoriso komiteti. ko-

miteti Sedgeba marketingisa da komunikaciis sferos specialistebis-

gan. komiteti xels uwyobs sakuTari wevrebis profesiuli standartebis

amaRlebas, marketingisa da komunikaciis sakiTxebSi gaTviTcnobierebas. http://network.icom.museum/mpr

NATHIST - International Committee for Museums and Collections of Natural History/bu-

nebis istoriis muzeumebisa da koleqciebis saerTaSoriso komiteti. ko-

miteti dakavebulia samuzeumo koleqciebis sxvadasxva saxis biologiu-

ri eqsponatebis dacvis sakiTxebiT, sadac aseve Sedis bunebis istoriisa

da mecnieruli memkvidreobis eqsponatebic. komiteti aseve xels uwyobs

168

samuzeumo gamofenebis, konferenciebis, savele kvlevebis CatarebiT

farTo auditoriis swavlebas. https://icomnathist.wordpress.com/

UMAC - International Committee for University Museums and Collections/sauniversi-

teto muzeumebisa da koleqciebis saerTaSoriso komiteti. komiteti war-

moadgens im muzeumebis specialistTa forums, romlebic muSaoben an Ta-

namSromloben akademiur (sauniversiteto) muzeumebSi, galereebSi an ko-

leqciebSi (herbariumebi da botanikuri baRebi). muSaobis mizania univer-

sitetebSi daculi memkvidreobis dacva. http://publicus.culture.hu-berlin.de/umac/

ICOM -is regionuli aliansebi

ICOM ARAB - International Council of Museums Arab Countries Alliance/arabTa gaer-

Tianebuli qveynebis regionuli aliansi warmoadgens arabuli qveynebis

erovnuli komitetebisa da muzeumebis profesionalTa informaciis gac-

vlisa da TanamSromlobis forums. aliansi ICOM-is regionaluri organi-

zaciebis partnioria kulturis konservaciisa da komunikaciis sakiTxe-

bSi.

ICOM ASPAC - International Council of Museums Asia-Pacific Alliance/aziisa da

wynari okeanis muzeumebis regionuli aliansi warmoadgens azia-wynari

okeanis regionis 24 erovnuli komitetisa da muzeumebis profesionalTa

informaciis gacvlisa da TanamSromlobis forums. aliansi ICOM-is re-

gionaluri organizaciebis partnioria kulturis konservaciisa da ko-

munikaciis sakiTxebSi. http://www.chinamuseum.org.cn/ICOM-ASPAC.MUSEUM/

ICOM EUROPE - International Council of Museums Europe Alliance/evropis mu-

zeumebis regionuli aliansi warmoadgens evropis (evropis regionis

iuneskoseuli ganmartebiT, kanadis gamoklebiT) erovnuli komitetebis

informaciis gacvlisa da TanamSromlobis forums. aliansi xels uwyobs

erovnul komitetebs maTi programebis ganxorcielebaSi. aliansi aseve ICOM-is regionaluri organizaciebis partnioria. http://www.icom-europe.org/introduction.html

ICOM LAC - International Council of Museums Latin America & Caribbean Alliance/laTinuri amerikisa da karibis zRvis muzeumebis regionuli aliansi war-

moadgens laTinuri amerikisa da karibis zRvis regionis erovnuli komi-

tetebisa da muzeumebis profesionalTa Soris informaciis gacvlisa da

TanamSromlobis forums. aliansi ICOM-is regionaluri organizaciebis

partnioria kulturis konservaciisa da komunikaciis sakiTxebSi.

169

ICOM SEE - International Council of Museums South East Europe Alliance/samxre-

T-aRmosavleT evropis muzeumebis regionuli aliansi warmoadgens

samxreT-aRmosavleT evropis regionis 9 erovnuli komitetisa da muzeu-

mebis profesionalTa Soris informaciis gacvlisa da TanamSromlobis

forums. aliansi ICOM-is regionaluri organizaciebis partnioria kul-

turis konservaciisa da komunikaciis sakiTxebSi. http://www.icom-see.org/

ICOM Affiliated organizations/asocirebuli organizaciebi

AEOM - Association of European Open-Air Museums/evropis Ria cis qveS muzeu-

mebis asociacia, http://aeom.eu/

AFRICOM - International Council of African Museums/afrikis muzeumebis saer-

TaSoriso sabWo, http://www.africom.museum/index.html

AMOI - Association of Museums of the Indian Ocean/indoeTis okeanis muzeumebis

asociacia

AIMA - International Association of Agricultural Museums/soflis meurneobis/

agrikulturis muzeumebis saerTaSoriso asociacia. http://agriculturalmu-seums.org/

CAM - Commonwealth Association of Museums/Tanamegobrobis qveynebis muzeu-

mebis asociacia, http://www.maltwood.uvic.ca/cam/

CIMAM - International Committee for Museums and Collections of Modern Art/Tana-

medrove xelovnebis muzeumebisa da koleqciebis saerTaSoriso komi-

teti. komiteti ZiriTadad Sedgeba Tanamedrove xelovnebis muzeumebis

direqtorebisa da kuratorebisgan. komitetis wevrebi monawileoben yo-

velwliur SexvedrebSi, romelic eZRvneba praqtikul, eTikur da filo-

sofiur problemebs aRniSnul muzeumebSi. forumis mizania mecnieruli

informaciis gacvla da TanamSromloba msoflios muzeumebs Soris, rac

xels Seuwyobs muzeumebisa da Tanamedrove xelovnebis instituciebis

rolis ganmtkicebas socialur-kulturul ganviTarebaSi. http://cimam.org/

EXARC - International Organisation of Archaeological Open Air Museums and Experi-mental Archaeology/Ria cis qveS arqeologiuri muzeumebisa eqsperimentu-

li arqeologiis saerTaSoriso organizacia, http://exarc.net/

FIHRM - Federation of International Human Rights Museums/adamianis saerTaSori-

so uflebaTa muzeumebis federacia, http://www.fihrm.org/

170

HO! I Hands On! - International Association of Children’s Museums/bavSvTa muzeume-

bis saerTaSoriso asociacia, http://www.hands-on-international.net/

IACCCA - International Association of Corporate Collections of Contemporary Art/Tana-

medrove xelovnebis korporaciuli koleqciebis saerTaSoriso asocia-

cia, http://www.iaccca.com/home.html

IACM - International Association of Customs/Tax Museums/sabaJo da gadasaxadebis

muzeumebis saerTaSoriso asociacia, http://www.customsmuseums.org/

IAMFA - International Association of Museum Facility Administrators/muzeumis admi-

nistratorTa saerTaSoriso asociacia, http://newiamfa.org/

IAMH - International Association of Museums of History/istoriuli muzeumebis

saerTaSoriso asociacia, http://www.iamh-aimh.org/

IATM - International Association of Transport and Communications Museums/trans-

portisa da komunikaciebis muzeumebis saerTaSoriso asociacia, http://www.iatm.museum/

ICAM - International Confederation of Architectural Museums/arqiteqturis muzeu-

mebis saerTaSoriso konfederacia, http://www.icam-web.org/

ICMM - International Congress of Maritime Museums/sazRvao muzeumebis saerTa-

Soriso kongresi, http://www.icmmonline.org/

MAC - Museums Association of the Caribbean/karibis zRvis muzeumebis saerTa-

Soriso asociacia, http://www.caribbeanmuseums.com/

MINOM - International Movement for a New Museology/saerTaSoriso moZraoba

axali muzeologiisTvis, http://www.minom-icom.net/

PIMA - Pacific Islands Museum Association wynari okeanis kunZulebis muzeume-

bis asociacia

SADCAMM - Southern Africa Development Community Association of Museums and Mo-numents/samxreT afrikis muzeumebisa da RirsSesaniSnaobaTa ganviTarebis

asociacia

SIBMAS - International Association of Libraries and Museums of the Performing Arts/sa-

Semsruleblo xelovnebis muzeumebisa da biblioTekebis saerTaSoriso

asociacia, http://www.sibmas.org/

ICOM-is saqarTvelos erovnuli komiteti dafuZnda 2007 wels.

171

ZiriTadi miznebi: xelSewyoba saqarTveloSi samuzeumo saqmis ganviTare-

bisa da kulturuli memkvidreobis dacvis srulyofisaTvis, xelSewyoba

saqarTveloSi ICOM-is programebis gavrcelebisa da realizaciisaTvis,

samTavrobo da arasamTavrobo struqturebTan TanamSromloba samu-

zeumo saqmis sakanonmdeblo bazis mowesrigebisaTvis, TanamSromloba UNESCO-sa da ICOM-is profesiul organizaciebTan, xelSewyoba qveynis

muzeumebis profesionalTa interesebis dacvisa da kvalifikaciis amaR-

lebisaTvis - saerTaSoriso da adgilobrivi treinigebis, seminarebis,

vorkSopebis, konferenciebisa da simpoziumebis organizebiT, meTodo-

logiuri rekomendaciebis SemuSavebiT da gavrcelebiT.

sakontaqto informacia: tel: 593478164, el-fosta: [email protected]

saqarTvelos muzeumebis asociacia dafuZnda 2002 wels. misia: saqarTvelos muzeumebis asociacia warmoadgens arasamTavrobo organizacias, romlis moRvaweoba mimarTulia samuzeumo saqmisa da kul-turuli memkvidreobis dacvis srulyofisaken, saqarTvelos muzeumebis reorganizaciisaTvis Sesabamisi pirobebis Seqmnisa da muzeumebis spe-cialistTa profesionalizmis amaRlebisaken.miznebi da amocanebi:• muzeumebis saqmianobis koordinireba.• samuzeumo saqmis ganviTarebisaTvis xelSewyoba da misi ganxor-

cielebis praqtikuli gzebis dasaxva.• asociaciis wevrebsa da muzeumebs, sazogadoebas Soris dialogi da

azrTa urTierTgacvla.• samuzeumo saqmis menejmentis ganviTareba da saganmanaTleblo pro-

gramebis SemuSaveba.• asociaciis wevrTa inteleqtualuri da SemoqmedebiTi potencialis

ganviTarebis xelSewyoba.• axalgazrda specialistebis potencialis Sesabamisad warmarTva,

waxaliseba da gamoyeneba.

sakontaqto informacia: tel: (+995 577) 725 450, el-fosta: [email protected]

172

danarTebi:danarTi 1

vizitioris kiTxvari

(nimuSi)

gamarjoba, me mqvia.............................., ICOM-is saqarTvelos erovnuli

komiteti atarebs vizitiorTa gamokiTxvas muzeumis auditoriis

Seswavlis mizniT. iqneb upasuxoT ramdenime SekiTxvas, es mcire dros

wagarTmevT.

Tqvens mier mowodebuli informacia gamoiyeneba mxolod auditoriis

kvlevis mizniT.

gmadlobT!

1. es Tqveni pirveli vizitia am muzeumSi? diax ara

2. Tu ara, gTxovT miuTiToT muzeumSi Tqveni pirveli viziti

..........................................

3.visTan erTad estumreT muzeums?

(SesaZlebelia ramdenime pasuxi)

marto megobrebTan erTad ojaxTan erTad skolasTan erTad

sxva............

4.saidan gaigeT muzeumis Sesaxeb?

presa televizia megobari ojaxi skola interneti

sxva.......

Zalian cudi

cudi saSualo kargi Zalian kargi

eqspozicia/gamofena

etiketebi/warwerebi

ganaTeba

koleqciebi/artefaqtebi

multimedia

eqspoziciis Tanmxlebi saganmanaTleblo programebi

5. muzeumis gamofenebi:

173

6. muzeumis resursebi:

Zalian cudi


avtosadgomi

salaro

informacia/orientireba muzeumis sivrceSi

maRazia

resursebi SSm pirTaTvis


7. muzeumis servisi:

Zalian cudi


gidis momsaxureba

dacva

sisufTave

keTilganwyobili garemos Seqmna

sapirfareSo


8. zogadad ra mogewonaT? ............................................................................................. 9. zogadad ra ar mogewonaT? ...................................................................................... 10. saerTod kmayofili xarT Tqveni vizitiT? diax ara11. gegmavT ganmeorebiT vizits Cvens muzeumSi? diax ara12. gsurT Tu ara miiRoT informacia Cvens momaval gamofenebsa Tu RonisZiebebze? diax ara13. ra saxiT gsurT miiRoT Cvengan informacia: telefoni E-mail SMS Facebook14. Tqveni saxeli da gvari:sakontaqto informacia:telefoni: E-mail:15. asaki: 6-10 11-15 16-19 20-29 30-39 40-49 50 da zeviT16. sqesi: mdedrobiTi mamrobiTi17. erovneba: qarTveli sxva 18. ganaTleba: arasruli saSualo saSualo arasruli umaRlesi umaRlesi sxva

19. Tqveni saqmianoba: moswavle studenti diasaxlisi

saxelmwifo samsaxuri kerZo samsaxuri TviTdasaqmebuli sxva

20. gTxovT warmogvidginoT Tqveni winadadebebi:

174

* Judy Rand, “The 227- Mile Museum, or a Visitors’ Bill of Rights” in Curator: The Museum Journal, vol.44, n°1, January 2000, pp.7-14.

muzeumis vizitiorTa uflebebi*

• komforti - uzrunvelyaviT Cemi ZiriTadi moTxovnebi: dasveneba, si-

sufTave, usafrTxo sapirfareSoebi.

•orientacia - gaxadeT CemTvis ioli muzeumSi gzis gagneba (kargi saniSneebi).

•miReba - unda vigrZno, rom me siamovnebiT miReben.

•siamovneba - me minda, viyo aq mxiaruli – barierebisa da mosawyen aq-

tivobebaTa gareSe. me ar SemiZlia viurTierTo iseT sagnebTan, rac gamaRiz-

ianebs an SemaSinebs.

•socialuroba - me movedi aq, Cems megobrebsa da ojaxTan erTad drois

gasatareblad. minda, SevZlo saubari da gamocdilebis gaziareba.

• pativiscema – mimiReT iseTi, rogoric var da rac vici. me ar minda vigrZ-

no Tavi daCagrulad eqsponatebis, etiketebisa Tu personalis winaSe.

• komunikacia - damexmaroT, raTa gavigo da neba momeciT, mec visaubro

(vizitorebs meti akuratuloba, Tavazianoba da mkafio mesijebi sWirdebaT

etiketebis, programebisa da gidebis meSveobiT. maT surT, dasvan SekiTxvebi,

moisminon da gamoxaton gansxvavebuli Tvalsazrisi).

•swavla - me minda gansxvavebuli gzebiT viswavlo raime axali. Tqven Segi-

ZliaT damexmaroT, Tuki gaakontrolebT muzeumSi xmaurs, rigebs an zedmeti

informaciiT gadatvirTulobas.

• arCevani da kontroli - neba momeciT, avirCio (vizitiorebs surT garkveu-

li avtonomia, Tavisufleba, raTa Seexon sagnebs da imoZraon Tavisuflad).

•gamowvevebi da ndoba - momawodeT raime gamowveva, rasac SemiZlia mivs-

dio. me ar msurs, viyo mowyenili an vimuSao iseT rameze, rac Zalian rTulia

(uzrunvelyaviT gamocdilebaTa farTo asortimenti, raTa igi Seesabame-

bodes vizitiorTa unar-Cvevebs).

•revitalizacia - damexmareT, vigrZno sakuTar TavSi regeneracia (dro

swrafad gadis, rodesac vizitiorebi mTlianad dakavebulni arian da erTobian).

danarTi 2

175

gamoyenebuli literatura:

1. bagrationi T., istoria dawyebiTgan iveriisa, ese igi giorgiisa, romel ars saqarTveloisa, sankt-peterburgi, 1848 w.2. Bechler Michael, Temporary Exhibitions in Museums. 2002.3. beraia l., kalandia g., qaraia i. zugdidis muzeumis gzamkvlevi, saqarTvelos kulturisa da ZeglTa dacvis saministros gamocema, Tb., 2009.4. Burcaw Ellis, Introduction to Museum Study. Third Edition. Alta mira Press, 1999.5. Brosse M., Rapports sur un voyage archéologique exécuté dans la Géorgie et dans l’Arménie en 1847-1848 sous les auspices du Prince Vorontzof Lieutenant du Caucase, at Google Books, Saint Petersburg: Académie impériale des sciences, 18516. Bjorklund, D., Children’s Thinking: Cognitive Development and Individual Differences. Belmont, CA:Wadsworth Publishing. 20007. gazeTi “kvali”, 1895, 1900, #16-22.8. britaneTis muzeumebis asociaciis veb-gverdi: www.museumsassociation.org/museums-change-lives9. Cameron D., A Viewpoint: The Museum as a Communications System and Implications for Museum Education. // Curator, Vol. 11, #1, 1968. 10. flavius ariane, mogzauroba Savi zRvis GgarSemo, n. keWaRmaZis Targmani da gamocema, Tb., 1961.11. Frazer P. Problematic Alexandria, Oxford, 1972.12. Freudenthal H., Lincos: design of a language for cosmic intercourse, Studies in logic… 1936.13. Lichtwark A. Ubungen in der Betrachtung von Kunstwerken. Berlin. 1909. 14. lordi b., lordi g., samuzeumo saqmis menejmenti, saqarTvelos kulturisa da ZeglTa dacvis saministros gamocema, Tb., 200615. luvris veb-gverdi: http://www.louvre.fr/en/history-louvre.16. McLuhan M., Parker Н. Exploration of the Ways, Means and Values of Museum Education with the Viewing Public. New York: Museum of the City of New York, 1969.17. Музейная пропаганда 1920-1930 гг. в зеркале прессы. Пособие для аспирантов./Сост. Н. Г. Колокольцева, М. Ю. Юхневич. НИИ культуры МК РСФСР и АН СССР. М., 1991.18. Jordania g., kavkasiuri muzeumis daarseba, Tb., 1951;19. Радде Г., Краткий очерк истории развития Кавказского музея в первые 25 лет существования, Тфл., 1891;20. saqarTvelos saxelmwifo muzeumi oqtombris revoluciis 40 wlisTavze, s. janaSias saxelobis saqarTvelos saxelmwifo muzeumis moambe, 1957, t. 19 da 21.21. saqarTvelos erovnuli muzeumis veb-gverdi: http://museum.ge/?sec_id=54.22. Cтоляров Б., Соколова Н. Алексеева Н., Основы экскурсионного дела. Учебное пособие для студентов педагогических вузов. Санкт-Петербург, 2002. 23. teni i., xelovnebis filosofia, Tb., 1990.24. qaraia i., Museion-Museum-muzeumi (termin muzeumis ganmartebisaTvis), statia, Jurn. ”speqtri”, #1, ISSN 1512-2190, Tb., 2008.25. Karaia I., Georgian Museums at the Boundary of 21st Century - problems development perspectives.

176

Caucasus Journal of Social Sciences. The University of Georgia, conference collected works, II International Conference (Gonio), vol. 4, issue 1, ISSN 1512-3677, Tb., 2011.26 qaraia i., saqarTvelos muzeumebis problemebi da ganviTarebis perspeqtivebi, statia, Jurn. ”speqtri”, #1, ISSN 1512-2190, Tb., 2009.27. qaraia i., samuzeumo saqmis problemebi da sakiTxebi saqarTveloSi, Eastern Partnership Culture Programme (Regional Co-operation for Cultural Heritage Development), E-Journal №1, http://rcchd.icomos.org.ge/?l=E&m=4-4&JID=1&AID=8&l2, 2012. 28. Гнедовский М., Современные тенденции развития музейной коммуникации. // Музееведение. Проблемы культурной коммуникации в музейной деятельности. Сб. научн. тр. НИИК. М., 1989. С. 2129. Hudson K. Museums for the 1980s - survey of world trends. L., 1977. P. 7.30. WilaSvili l. muzeummcodneoba da samuzeumo saqmis safuZvlebi (leqciebis kursi), Tbilisis saxelmwifo universitetis gamomcemloba, Tb., 198431. kvaracxelia n., arCvaZe e. gidis xelovneba. momzadda profesiuli kolejis „bleqsis“ (baTumi) bazaze, gamocemulia gaeros ganviTarebis programis (UNDP) mier. ISBN: 978-9941-9273-5-5, gamomcemloba “saunje”, 2013.

saqarTvelos erovnuli muzeumi. d. SevardnaZis sax. erovnuli galerea

Documents

saxelmZRvanelo muzeumis gidebisaTvis · auditoria, 27 noemberi, 2015. 6 warmatebul realizacias ganapirobebs auditoriasTan muze-umis urTierTqmedebis efeqturoba, rac moicavs rogorc