06.10.2011

1

Semantik Bellek Temsilleri

Ece Kocagöncü

DETAE Sinirbilim Y.L.

06.10.2011

Nelerden bahsedeceğim:

• Bellek tipleri

• Semantik bellek (SB) özellikleri

• SB bozuklukları

• SB ağ modelleri

• SB bilgi dağılımı

• Olası SB şebekesi

• Bilgi boşlukları

06.10.2011

2

Bellek Tipleri

• Semantik bellek x episodik bellek (Tulving, 1972)

– Episodik bellek: kişinin, zaman, yer ve ilişkilendirilmiş duygu bilgisini içeren otobiyografik olay kayıtları

• Bu sabah kahvaltımı vapur iskelesinde simit ve çayla yaptım.

– Semantik bellek: dünyayla ilgili olan bilgi, düşünce, inanç, kavramlar toplamı

• Sabah, kahvaltı, vapur iskelesi, simit ve çayın ne olduğunu bilmek

Bellek Tipleri

• Semantik ve episodik belleğin anatomik ayrımı

– Episodik belleğin şebekesi (hipokampüs & PFC)

– Semantik belleğin dağınık kortikal şebekesi ?

• Tüm semantik bilgiler episodik kaynaklı mıdır?

• Bellek temsili nedir?

– Uzun süreli belleğe dahil olan bilgilerin nöral karşılıkları

06.10.2011

3

Semantik bellek temsilini neler oluşturuyor olabilir?

Semantik özellikler neler olabilir?

• Farklı nesnelerin ortak ve ayırıcı özellikleri vardır.

– Renk, tat, şekil, parlaklık, işlev vb.

• Bu kadar çeşitli bilgi belleğe nasıl kaydediliyor?

– Özellik temelli modeller- feature-based models

• Yer tasarrufu

• İşlemleme hızı

06.10.2011

4

Semantik belleğin bozulduğu durumlar

• Semantik demans

– Progresif anterior temporal lob dejenerasyonu ve hipometabolizması belirgin FTD alt tipi

– Zamanla bozulan semantik bellek

– Hemen her kategoriye eşit yayılan anomi

– Diğer kognitif beceriler sağlam

– (Czarnecki et al., 2010)

Semantik belleğin bozulduğu durumlar

• Semantik demans

– Genel kategori isimlendirme sağlam, ama özelde bozulma (bulldog x köpek x hayvan)

– Nesnelerin spesifik özelliklerini sayamama (köpeğin kuyruğu, tüyü, havlaması gibi)

06.10.2011

5

Semantik belleğin bozulduğu durumlar

Farklı evrelerdeki SD hastalarının genel, temel ve spesifik kategorileri isimlendirmeleri ile bir SD hastasının resim isimlendirmesi (Patterson et al., 2007)

Semantik belleğin bozulduğu durumları

(Patterson et al., 2007)

06.10.2011

6

Semantik belleğin bozulduğu durumlar

S.B.Y isimli bir semantik demans vakası:

Denizaltı: denizin altına giden gemi

Şemsiye: üzerinize gelen sudan sizi korumaya yarayan nesne

Ördek: bir hayvan

Eşek arısı: uçan kuş

Lahana: yemek için kullanılır, hayvandan yapılır

Tütün: Yenilen yemeklerden biri

Garaz: Başkasına karşı kötü niyet göstermek

Kandırmak: İnsanlara yanlış fikir ve izlenimler vererek onları hayal kırıklığına uğratmak

(Warrington & Shallice, 1984)

Semantik belleğin bozulduğu durumlar

• HSVE (Herpes simplex virus encephalitis)

– Uçuk

– MTL'da özellikle hipokampüsü seven bir virüs

– Bilateral ATL lezyonu

– Kategori-spesifik hasar görülür (yaşayan>yaşamayan nesneler)

06.10.2011

7

Semantik belleğin bozulduğu durumlar

• Alzheimer hastalığı– İleri evrelerde frontal-oksipital-temporal-

parietal birleşiminde hipometabolizma (Nestor et al., 2006)

– SD'a kıyasla hafif semantik bozulma

Semantik bellek ağı teorileri

• Şekil isimlendirme ödevi

• Dağınık temsil modeli– Dağınık temsiller– Şekil temsili isim temsili– Fokal hasarda genel bozulma

görülmez

• Kavşaklı dağınık temsil modeli– Ortak amodal bir kavşakla bağlı

dağınık temsiller– Temsiller arası iletişim– Şekil temsili kavşak isim

temsili– Fokal hasarda genel bozulma

oluşabilir

(Patterson, Nestor, & Rogers, 2007)

06.10.2011

8

Semantik belleğin bilgi dağılımı

• Nesne özelliklerinin temsilleri, özelliklerin algı alanlarına yakın mesafede tutuluyorlar (Goldberg et al., 2006)

– lFG--> ünlü kişilerin yüzleri (Grill-Spector, 2003)

– Sol pMTG, sol IPS, vPMC, mFG --> araç ve eylem (Hauk et al., 2004)

– Ventral temporal cx-->renk (Martin et al., 1995)

– Medyal parietal cx --> boyut (Kellenbach et al., 2001)

Semantik belleğin bilgi dağılımı

• Semantik bellek taksonomik kategorilere göre ayrılmıştır (Caramazza & Shelton, 1998)

– Hayvanlar, el aletleri, bitkiler vs.

– pSTS, lFG (bilateral), anterior inferior temporal kutup --> hayvan (Grill-Spector, 2003)

– Anteromedyal temporal cx --> yaşamayan nesneler, sol posterior temporal cx --> yaşayan nesneler (Mummery et al., 1996)

– Anatomik ayrımın nedeni özellik ayrımı olabilir.

06.10.2011

9

Semantik belleğin bilgi dağılımı

• Sensorimotor semantik bilgi sensorimotor algı alanlarına yakında, amodal semantik bilgi ise, kategorik olarak temsil edilir. (Colheart et al, 1998)

Olası semantik bellek şebekesi

• vlPFC yönetici adayı (Gold et al., 2005)

06.10.2011

10

Özet

-Semantik belleğin anatomik yerleşkesi kortekste dağınık ve episodik bellekten ayrı bulunuyor.

-Sensorimotor temsiller, kendi modalitelerinin algı ve asosiasyon bölgelerine yakında bulunuyorlar.

-ATL bu alanlarla bağlantıları nedeniyle kavşak görevini üstleniyor olabilir.

-vlPFC semantik belleğin çalışma belleği görevine sahip olabilir.

Halen cevaplanmayı bekleyen sorular var:

• Özellik temsili nöral seviyede nasıl kodlanıyor?

– Kare, daire, ellips vb.

• Soyut bilgilerin temsilleri nasıl kodlanıyor ve hangi bölgelerde yoğunlar?

• Bir nesneyi tanımlayan özellikler bütünü diğer nesnelerden nasıl ayrılıyor, ve kendi içinde nasıl birleştiriliyor?

• Kavramsal temsillerle leksikal temsiller nasıl birbirleriyle bağlılar?

• Amodal temsiller nerede yer alıyor?

– “Su, H20 molekülüdür”

06.10.2011

11

Dinlediğiniz için teşekkürler!